tijdschrift van diaplus

lees

jaargang 4 / nr. 2 naar 1F - 1F

>>

no

or

dp

oo

l

6

woordzoeker

i n h o u d

In deze LEES>> vind je zes leuke teksten om te lezen. Wil jij

later misschien een tatoeage? En ben je wel eens in Barcelona

geweest? En het klinkt misschien raar, maar er zijn mensen die

al hun voedsel uit afvalcontainers halen. Ben je nieuwsgierig

geworden? Begin dan snel met lezen. als je ook oefeningen

bij de teksten wilt maken, kun je je docent om de werkbladen

vragen. Veel plezier!

h o i !lees >>

3 4 6

8 ....9

afvalduiKEn

dieren op de noordpool

10

stuntman

4

toetsendia.lees >> Tijdschrift van Diaplus

wordt gemaakt door Diatoetsen

HW Mesdagplein 1 / 9718 HP Groningen

www.diatoetsen.nl

grafische vormgeving: Dineke Buist BnO

beeld: Dreamstime, Paul Meek

eindredactie: Fros van der Maden, Edutekst

adoptiezussen

eten inBarcelona!

veel mensen hebben tegenwoordig om allerlei redenen tatoeages. Ze willen laten zien van wie ze houden of wat ze belangrijk vinden. vroeger hadden mensen eigenlijk vooral tatoeages om te laten zien dat ze bij een bepaalde groep hoorden. Bijvoorbeeld leden van een stam, of zeelieden. ook in de oertijd waren er al tatoeages. ijsmummie Ötzi, die 5300 jaar geleden leefde, had er zo’n 60 in totaal, zo is gebleken uit onderzoek. Waarom had Ötzi al die tattoos?

gevonden door toeristenIn 1991 vonden toeristen in de alpen een lichaam. Eerst dacht men dat het om een verongelukte bergbeklimmer ging, maar na een tijdje bleek dat het lichaam ruim vijfduizend jaar oud was. De mummie kreeg de naam Ötzi omdat hij in het Ötztal (‘tal’=Duits voor ‘dal’) was gevonden.In een laboratorium in Parijs onderzochten wetenschappers Ötzi. Ze stelden vast dat Ötzi ruim 45 jaar was toen hij stierf. Hij was ongeveer 1,60 m groot en hij woog ongeveer 50 kg.

tatoeage-raadselOp de rug van Ötzi en op zijn rechterknie en linkerhiel ontdekten de wetenschappers streepjes. Het waren sneetjes in de huid die waren gevuld met as. De onderzoekers vroegen zich af waarom de mummie deze streepjes had. Waren het tatoeages? En zo ja, waarom zaten die dan op plekken waar kleren overheen zitten? Tatoeages zijn er toch vooral voor om iets aan anderen te laten zien?

verklaringEen van de Ötzi-experts, Luigi Capasso van het archelogisch Museum in Chieti, bedacht hoe het zo gekomen kan zijn. De tatoeages zitten precies boven Ötzi’s knie, enkel en rugwervel. In deze gewrichten had Ötzi een ziekte: reuma. Capasso kwam op het idee dat de tatoeages misschien wel iets met die ziekte te maken hadden.Hij vroeg specialisten in de volksgeneeskunde om hulp. Zij vertelden Capasso dat nomadenstammen in Tibet net zulke tatoeages hadden om gewrichtspijn te behandelen. net als deze nomaden woonde Ötzi hoog in de bergen. En in de bergen komt dit soort pijn veel voor. Het is dus heel goed mogelijk dat Ötzi’s tatoeages een soort medicijn tegen reuma waren …

naar: www.hennemann.nl/otzi en www.volkskrant.nl (20-05-1995)

5

10

15

20

25

30

35

Ötzi’s tattoos

3

6

weetje ... Was jij vroeger ook zo gek op de plaktattoos bij de kauwgom? Dan is er goed nieuws: plaktatoeages zijn helemaal terug! niet voor kinderen, maar voor iedereen. Denk aan plakplaatjes van armbanden of van stoere teksten . Leuk voor de zomer?

woordzoeker

....toetsen

adoptiezussen

Ik ben een stuntman5

10

15

20

25

Een actiefilm of spannende serie kan niet zonder spectaculaire stunts. acteurs kunnen meestal goed toneelspelen, maar willen liever geen benen breken. daarom doen speciale stuntmannen en stuntvrouwen de gevaarlijke acties voor hen. als het goed is kun je op tv het verschil tussen de acteur en de stuntman niet zien. tijd voor wat aandacht voor deze waaghalzen dus! stijn van den steen heeft al heel wat stunts gedaan in populaire vlaamse televisie-series. hij vertelt over zijn werk.

Wat wilde je als kind worden? als kind wist ik niet meteen wat ik wou worden, maar ik wilde in ieder geval een afwisselende en actieve baan. Toen ik klein was, was ik al groot fan van actiefilms zoals James Bond en actieseries zoals The a-Team. Ik hield van films waarin er veel gevochten werd en waarin vele spectaculaire stunts te zien waren.

Welke studies heb je gedaan? Mijn studies waren administratieve studies (handel en bedrijfs-beheer). naast mijn studies deed ik verschillende actieve sporten, zoals fitness en gevechtsporten.

hoe ben je stuntman geworden? Ik deed aan kickboxen en taekwondo. Door die gevechtsporten kreeg ik steeds meer interesse in het ‘filmvechten’. Via via ben ik in contact gekomen met mensen die als beroep in films vochten. Dat wilde ik ook, en zo bedacht ik dat ik op zoek moest gaan naar een stuntschool.

4

5

30

35

40

45

50

55

Ik ben een stuntmanWat is het leukste aan je beroep? Het is steeds iets anders en nooit saai. Ik vind eigenlijk alles leuk, zowel een gevecht als iets met vuur of met auto’s. Ook een val van de trap of van een gebouw vind ik leuk om te doen.

Wat is er vaak moeilijk of minder leuk? als stuntman moet je altijd goed opletten en je moet je goed voor-bereiden. Veiligheid komt altijd op de eerste plaats en dus ook als je met acteurs werkt. Je moet zien dat zij zich niet verwonden. Dat is natuurlijk een vrij zware taak omdat jij dan verantwoordelijk bent voor de gevraagde actiescènes. Het werk is niet vaak moeilijk of minder leuk, maar het is erg belangrijk om altijd zeer nauwkeurig en veilig te werk te gaan.

is er wel eens een stunt fout gegaan? Er is gelukkig nog nooit iets fout gegaan en ik heb nog niets gebroken tijdens het uitvoeren van stunts. Het is wel grappig hoe je soms op het internet andere mensen stunts ziet uitvoeren zonder dat ze aandacht besteden aan hun veiligheid. Velen denken er niet bij na, en doen zomaar wat. Maar stunten is nooit zomaar vallen of jezelf aansteken en brandend rondlopen. Hiervoor zijn veel opleidingen en soms jaren oefenen nodig.

heb je tips voor kinderen die ervan dromen om stuntman te worden ? Wie ooit later graag stuntman of -vrouw wordt, kan het best oefenen in verschillende sporten. Gevechtsport, gymnastiek, klimmen , duiken... al deze sporten vormen een goede basis voor veel stunts.

naar: www.ketnet.be

aCTIEBarCELOnaBranDSTOFFEnCOnTaInErDIErEnGEaDOPTEErDGEBOOrTEIJSKaPPEn

s t u n t m a n B s d l B r n n s a c t i E a u r o s r E E E E E t E g r p E o n E a n t t t n u n c E E p E t g n i s r o i i E r t d r r K a d a i o r r l m p r E o n a E s t r p p o a o o i o a l t o t n E s n r d o p B B d a f t o o o a K a n a E l E v a l a f c t t E c p g E n o n t a t f o d g v E r s p i l l i n g E u i i n E d i j s K a p p E n d E r s E o p t n a r u a t s E r s o g n i m r a W p o t r r E v n E i o o g g E W a a t s n

__ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ Oplossing: etenuitafvalcontainersopstraat

6

naaLDEnnOOrDPOOLOPWarMInGOUDErS PaPIErEnPrOTESTrESTaUranTSPOrTEn

Zoek de woorden op en streep ze door. De woorden kunnen zo in de puzzel staan:- Van links naar rechts- Van rechts naar links- Van boven naar beneden- Van beneden naar boven- SchuinJe vindt de oplossing door alleovergebleven letters naast elkaar te zetten.

gfihjklm

woordzoeker

SPrInGEnSTUnTManSUPErMarKTTaTOEaGESTOErISTEnVErSPILLInGVOEDSELBanKWEGGOOIEn

OPLOSSInG

ZOEK DE VOLGEnDE WOOrDEn OP

Eten gaat in de landen rond de middellandse zee op een heel andere manier dan bij ons in West-Europa. ook in Barcelona is dat zo. Eten is hier de hele dag door een feestje.

EtenstijdStap in Barcelona om zes uur een restaurant binnen en ze kijken je verbaasd aan. Veel mensen gaan pas rond tien uur ’s avonds aan tafel. Ga je om acht uur eten, dan ben je al aan de vroege kant. niet verwonderlijk dat men zo laat eet; de meeste mensen lunchen ook pas laat en zitten rustig een hele middag gezellig aan tafel. Vaak eten ze dan een warme maaltijd. Het diner kan dan dus best wachten tot laat op de avond.

ontbijtSlaap je in één van de betere hotels van Barcelona, dan kun je rekenen op een prima ontbijt: verse broodjes, zoete koeken en croissants en heerlijke Spaanse kaas, ham en worst. Maar ook is er vers fruit en yoghurt. Voor de liefhebbers van hartigheden is er een Engels ontbijt, aangevuld met hartige taartjes. Ook kun je in de stad goed ontbijten. natuurlijk zijn er de gebruikelijke ketens voor koffie zoals Starbucks, en in de metrostations wordt op verschillende plaatsen koffie verkocht aan de voorbijsnellende reiziger. Leuker en lekkerder is het echter om te gaan ontbijten in één van de vele patisserieën. De taartjes in de etalages van deze bakkerijen zijn vaak zo mooi dat dit alleen al een uitnodiging is om binnen te komen. En ze smaken ook nog eens zoals ze eruit zien. Veel van deze zaken serveren ook een meer dan fatsoenlijk ontbijt met verse croissants, jus d’orange en koffie.

tapasTapas kun je in Barcelona werkelijk in elk café krijgen. In de meeste bars krijg je zelfs gratis enkele tapas als je iets te drinken bestelt: bijvoorbeeld een bordje met Spaanse worst, ham en kaas. Heerlijk zijn ook de kleine schelpdiertjes, inkt-visjes en andere zeediertjes. Een beetje beschamend voor ons is het wel dat deze beestjes meestal gevangen zijn in onze eigen Westerschelde of noordzee en vervolgens geëxporteerd zijn naar Spanje, omdat wij ze niet willen eten. naast koude hapjes staan op de kaart vaak de albondigas (gehaktballetjes van het huis) en uiteraard de callamari alla romana (gefrituurde inktvisringen). afhan-kelijk van of de nadruk van het café ligt op eten of drinken zijn er meer of minder verschillende soorten tapas te krijgen.

als je echt lekker wilt eten, dan is het verstandig om de meest toeristische straten te vermijden. Loop even weg van de ramblas en je vindt de leukste tentjes. Kijk daarbij niet naar de inrichting van een restaurant. Slechte tl-verlichting en goed-kope tafeltjes staan garant voor veel gezelligheid en heerlijke maaltijden.

naar: www.barcelonavoorbeginners.nl

5

10

15

20

25

30

35

40

7

eten in Barcelona

__ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __

woordzoeker

8

adoptiezussen

5

10

15

20

25

30

35

nina en didi zijn allebei geadopteerd. nina (12) was nog maar een baby van zes weken toen ze werd geadopteerd. didi (10) was negen maanden oud toen ze werd geadopteerd. hoe is het om geadopteerd te zijn?

mijn naamDe zussen komen allebei uit een ander land. nina is geboren in Chili in Zuid-amerika en Didi komt uit China. Ze zijn allebei door hun adoptieouders in hun geboorteland opgehaald. nina: ‘Mijn echte moeder heeft gezegd dat mijn ouders een naam mochten verzinnen. Zij hebben mij nina genoemd.’ Didi: ‘In het Chinees heet ik ‘Sisi Hou’ en daarom zouden mijn adoptieouders mij eigenlijk Sisi moeten noemen. Maar dat is niet zo leuk, omdat dat frisdrank is. Ik heet nu Didi, omdat dat een nederlandse naam is.’

moedersnina woont bij hun adoptiemoeder, maar ze wil eigenlijk ook bij haar ‘echte’ moeder zijn. Soms ziet ze in een televisieprogramma mensen uit Chili. Dan moet ze aan haar eigen moeder denken. Ze weet dat haar moeder als schoonmaakster bij een rijke familie werkte. Ze denkt er vaak over om naar haar op zoek te gaan. Ze leert nu Spaans, omdat ze later naar Chili wil gaan. Ze wil graag zien hoe de mensen daar leven.

reünieVoor Didi is het anders. Ze weet niets over haar ouders. Zij vindt het moeilijk dat ze haar echte moeder niet zal kunnen ontmoeten. Ze praat er dan ook liever niet over. Didi: ‘Ik ben niet de enige uit het kindertehuis die is geadopteerd. Samen met mijn ouders kwamen er ook andere ouders een kind ophalen. Wij hebben nu elk half jaar ergens in nederland een reünie. We komen dan samen met alle Chinese kinderen uit die groep met hun adoptieouders.’

speciaal en gewoon tegelijknina: ‘Wat ik leuk vind aan geadopteerd zijn, is dat je een beetje speciaal bent. Ik geef elk jaar op 25 mei, mijn aankomstdag, een spreekbeurt. Over Chili en over mezelf. Ik weet steeds wat meer om over te vertellen. Maar ik wil wel dat ze mij in de klas als een gewoon kind behandelen.’

naar: Schijndel, S. van, 2003. adoptie. Wolters-noordhoff, Groningen

adoptiezussen

vuilnisduiKEn

5

10

15

20

25

30

miljarden mensen lijden honger en tegelijkertijd wordt overal ter wereld enorm veel goed eten weggegooid. We kennen allemaal de beelden van afvalbergen waar kinderen en volwassenen zoeken naar iets eetbaars. maar wist je dat niet alleen arme mensen letterlijk in het afval duiken op zoek naar eten?

En de voedselbanken dan?Maar bruikbaar voedsel dat niet meer verkocht kan worden gaat toch meestal naar de voedselbanken? Ja, gelukkig komt veel voeding daar inderdaad terecht. al jarenlang brengen supermarkten en veilingen daar grote hoeveelheden eten naartoe. De vraag neemt nog steeds toe. Maar een ander deel van dat voedsel komt in afvalcontainers. als de partij producten te klein is, wordt het eten niet naar de voedselbank gebracht omdat het te duur is om zo weinig eten weg te brengen. Soms is alleen de verpakking een beetje beschadigd. Een voorbeeld: van een hele pallet jam of appelmoes zijn een paar potten kapot gegaan en nu kleven ze, dus zijn ze onverkoopbaar. Van een doos eieren is er één gesneuveld. De andere gaan mee in het afval. Met fruit, tomaten, paprika’s met een plekje gebeurt hetzelfde.

voedsel reddenToch komt een deel van dit voedsel komt gelukkig wel terecht in hongerige magen . Maar ook bij mensen die het doodzonde vinden dat goed voedsel vernietigd wordt. In amerika noemt men hen dumpster divers. Wij zouden hen vuilnis- of containerduikers noemen. Het gaat om mensen die zich niet (te erg) schamen en die er ook niet vies van zijn op die manier hun maaltijden bij elkaar te zoeken. Ze doen dit werk het liefst ’s nachts en meestal gaan ze samen op pad. Eentje staat op de uitkijk, de ander duikt, soms met een soort mijnwerkerslamp op het hoofd, letterlijk in de containers. Ook hebben ze een haak of stok bij zich om het eten mee naar boven te halen.

Er is wel wat moed voor nodig om te vuilnisduiken, want niet ieder bedrijf houdt ervan als zijn containers doorzocht worden. Daarom houden vuilnisduikers zich aan drie spelregels. Wie het eerst komt, het eerst maalt, dus je pakt geen eten af van een eerlijke vinder. Verder neem je nooit meer eten mee dan je op kunt en laat je alles keurig netjes achter.

naar: www.radartv.nl, tekst: Hanneke van Veen

9

weetje ...Wist je dat het niet onweert op de noordpool en de Zuidpool? Onweer ontstaat bij een sterke luchtstroming omhoog. Het is daarvoor nodig dat het aardop-pervlak sterk ver-warmd wordt. En dat gebeurt niet op de noordpool en de Zuidpool omdat de zon er weinig schijnt.

je hebt vast wel eens plaatjes gezien van ijsberen die zich vastklampen aan smeltende ijsschotsen. het ijs smelt doordat het klimaat verandert. op de noord-pool gaat dit zelfs twee keer zo snel als op de rest van de wereld. veel dieren die op de noordpool leven, hebben last van deze klimaatverandering. Bijvoorbeeld de ijsbeer, de poolvos en de zeehond.

ijsberenDe ijsbeer is de grootste beer ter wereld. IJsberen leven op de bevroren vlakten van de noordelijke IJszee. Ze hebben zee-ijs nodig om op zeehonden te kunnen jagen. Die leven namelijk op het ijs. Door de verandering van het klimaat smelt het zee-ijs in het noordpoolgebied razendsnel. De beren kunnen dan moeilijker voedsel vinden, waardoor ze steeds zwakker worden. Daardoor kunnen ze zich niet goed voort-planten en gaan ze eerder dood.

poolvossenDe poolvos woont op de toendra’s van het noordpoolgebied. Hij komt voor in alaska, Canada, Groenland, IJsland, Spitsbergen, rusland en Scandinavië. De vossen leven op de toendra’s in het binnenland en in de kustgebieden. De dieren in het binnen land eten vooral lemmingen (een soort woelmuis) en veldmuizen. Poolvossen in de kustgebieden eten zeevogels en hun eieren en kuikens. Doordat de temperatuur stijgt, veranderen de toendra’s in het binnenland lang-zamerhand in bosgebieden. Daar kan de poolvos niet goed leven. Ook zijn er door deze verandering minder lemmingen. Dat betekent minder voedsel voor de poolvos.In de kustgebieden hebben de poolvossen te maken met het gevaar van het terug-trekkende zee-ijs. Doordat er minder zee-ijs is, is het voor de poolvos moeilijker om lange afstanden af te leggen voor voedsel en voor voortplanting.

5

10

15

20

25

moEilijKE tijdEn voor diErEn op dE noordpool

11

ZeehondenIn het noordpoolgebied leven verschillende soorten zeehonden: bandrobben, baardrobben, ringelrobben, larghazeehonden, zadelrobben en klapmutsen. al deze soorten vertrouwen op het ijs om te rusten en om hun jongen groot te brengen. Maar daarvoor moet het ijs wel dik genoeg zijn.

Omdat het zee-ijs smelt, lopen de zeehonden steeds meer gevaar. Baardrobben en ringrobben worden bijvoorbeeld op het ijs geboren en groeien daar ook op. nu het zee-ijs eerder in het jaar smelt dan vroeger, glijden de jongen vaak zomaar van het ijs af en raken ze hun moeder kwijt. En zonder moeder hebben ze minder kans om te overleven.

de oplossingals wij als mensen zoveel CO2 blijven uitstoten als we nu doen, dan zal in 2050 twee derde deel van alle ijsberen op aarde verdwenen zijn. Dat ontdekte een amerikaans onderzoeksteam. alleen als de CO2-uitstoot minder wordt en het poolijs minder snel smelt, is er nog hoop voor de dieren. En daar kun jij bij helpen, bijvoorbeeld door minder energie te verbruiken. Vertel aan zo veel mogelijk mensen hoe moeilijk de dieren op de noordpool het hebben. Misschien gaan zij dan ook minder energie gebruiken!

naar: www.greenpeace.nl/noordpool

30

35

40

45

op dE noordpool

: ONEENSNee, ik ben het niet met de stelling eens. Het nemen van een tatoeage is best een grote beslissing, want je kan het plaatje er niet zomaar afhalen. Ik vind dat er een volwassen persoon mee moet beslissen. Die kan immers beter inschatten of het nemen van een tatoeage wel een goede beslis-sing is. Bij het laten zetten van een tatoeage komen veel risico’s kijken. Als jongeren zelf mogen beslissen of ze een tatoeage nemen, denken ze er misschien wel te gemakkelijk over.

wAt vIND jIj?Mogen jongeren zelf beslissen over het nemen van een tatoeage, of is het belangrijk dat ouders/verzorgers hierover meebeslissen?

EENSja, ik ben het met de stelling eens. Het is mijn lijf en mijn leven. Het nemen van een tatoeage zou dus ook mijn eigen keuze moeten zijn! Ik weet zeker dat ik er goed over na zal denken en een plaatje zal kiezen dat ik later nog steeds mooi vind. En als ik toch spijt krijg, kan ik de tatoeage altijd nog weg laten laseren!

:

schrijf !wat jij er van vindtals je als jongere een tatoeage wilt laten zetten, heb je toestemming van je ouders

nodig. als je geen toestemming hebt, mag de tatoeëerder geen tattoo plaatsen.

stelling:

jongeren mogen een tattoo laten plaatsen zonder toestemming van hun

ouders of verzorgers.

Jaap Hulst