Htctl

JACOBI A \'0RAGI1

LEGENDA AUREAmfiO HISTORIA LOHBARDICA BICTA.

AD OPTIMORUM LIBRORUM FIDEM

RECENSUIT

DR^ TH. GRAESSE,POTENTISSIMl REGIS SAXOMAE BIBLIOTHECAEIUS.

KDIIIO SEttSW. , U^X V^

CUM APPROBATIONE REV. ADMIMSTRATORIS ECCLESUSTICI PBRSUPERIOREM LUSATIAM.

LIPSIAE,

IMPEiNSIS LIBRARIAE ABNOLDIANAK.

MDCCCL.

J'^-J

PRAEFATIO.

53i quis iinquam medii aevi auctor opere suo gloriam atque

admirationem sibi conciliavit, profecto Jacobus ille a Yora-

gine, quem sanctorum vitas compilasse conslat, per tria fereet quod excedit saecula prae omnibus ejusdem argumentiscriptoribus summas consecutus est laudes. Sane quidempotissimum inde a saeculo quinto decimo baud pauciexstitere, qui eum credulitatis atque vanitatis accusarent,

unde cffectum est, ut quodammodo negligeretur atque ferein oblivionem cederet. Atqui recentior aetas recte intellexil,

quam largus fons christianorum mythorum fabularumque ineo lateat, quo ad interpretandos plurimos medii aevi poe-

taruni atque rerum scriptorum obscuriores locos beneutaris, praesertim quum vcl ipse Jacobus noster, quodattinet ad fabulosas, quas interdum retulit, historiolas, dnm-modo accuralius ejus verba perpendamus, neutiquam omnia,quae tradit, pro veris haberi velit, sed identidem se relatatantum referre nec, num revera rcs ita se habuerint, testari

posse disertis verbis moneat. Oua de re haud inutilc visum"eSt, opus illud, quod majores nostri aureum nominarunt,ex tenebris et sordibus, quibus hucusque obductum jacebat,rursus in lucem proferre atque, quoad ejiis liori posset,emendatum atque correctum prelo submittere. Quo accura-tior autem et diligentior nova hiijus legendarum compila-tionis recensio existeret, plura de codicibus atque libriseditis ejus praemittere in animo erat, simulque etiam defontibus, quibus Jacobus noster usus est, atque de singu-larum legendarum fabularumque iis insertarum origine paucamonere, vitam etiam auctoris et chronologicum vitarumsanctorum indicem addere. At quoniam moles totius operisnimis aucta esset, quum et legendas ab aliis genuinae Jacobi

IV Pracfatio.

compilationi supcraddilas. no qiiid deesse viderctur, adjc-

,

cissem, lioc, quod modo prodit, voluminc tanlummodotcxlnm, quam potui plcnissimum atque emendalissiuuun,

potiori lectionis varielatc addita exhibui, reliqua altero volu-

mini rcscrvalurus. Uudc nunc sufficiet mouuisse, me ma-

num ancloris optimc rcddilam invcnissc in cditione illa ab

Eberto (Lexic. Bibliogr. T. I. p. 872. sq. nr. 10672 '^)accnratius dcscripla atqnc in publica bibliotbeca rcgia

Drcsdcnsi asscrvala. (Jua dc re tcxtum ad hnnc librum,

qucm in notulis Edit. Princ. nomine dcsignavi, con-

slilucndum atque ope optimae notae codicum cmendandumccnsui, maximam vero opcram impeudi distingucndis atqueinterpungendis singulis enuutiationibns pcriodisque, quarum

quanla adhuc fuerit confusio, ncmincm fugit. Ut aulemet cxlcrior hnjus opcris habitus aevum, cui debetur, re-ferret, retinui antiqnam nonnullorum vocabulorum scribendi

rationcm, ita ut voces, quales sunt: martir, ydolum etc,

liic illic iuvcniantur. Nec etymologias illas pcrvcrsissimas,

quibus maxime claudicat Jacobus noster, einendari necessa-rium duxi

,

qunm annolalionibus secundo hujus edilionisvolumini inscrendis saniora aflerre liceat ct ubiqtie fere

satis eluceat, quid auctor sibi voluerit. Inde, ne longus

sim, hoc tantum addo, me in recenscndis locis ex sacra

scriplura a Jacobo nostro allatis plurimum dcberc viro magni-ficenlissimo doclissimoquc, 3MuIIcro, consistorii catholici

Saxon. pracsidi, qni, qna cst bcncvolcntia atquc doctrina,

singulas plagulas itcrum ilerumque pcrlcgcre atque, quac

parum rectc se haberc vidcicnlur, corrigcrc ab inilio operisusque ad finem non desiil: cui viro bic sunnnas me agere

gralias aninnis jubcl.

Scripsi Dresdac Kal. Novcudu". MDCCCXKV.

WDEX CAPITIM.

Prologus pag. 1

(]ap. I. De adventii domini - 3- II. De sancto Aiidiea apostolo - 13- III. De santto Nicolao - 22- IV. Dc sancta Lucia virgine - 29- V. De sancto Tlioma apostolo - 33- VI. De nativitatc domini nostri Jesn Christi secun-

diim caniem - 39- VII. De sancta Anastasia - 47- VIII. De santto Stephano - 49- IX. De sancto Johanne aposlolo et evangelista , . - 5fi- X. De innoccntibus . . . - 2- XI. De sancto Thoma cantuariensi - ((- XII. De sancto Silvestro - 70- XIII. De circuracisione domini - 79- XIV. De epiphania doraini - 87- XV. De sanclo Paulo eremita - 94- XVI. De sancto Remigio - 95- XVII. De sancto Hilario

,.

. . .

- 98- XVIII. De sancto Macario - 100- XIX. De sancto Felice - ,102- XX. De sancto Marcello - 103- XXI. De sancto Antonio - 104- XXII. De sancto Fabiano - 108- XXIII. De sancto Sebastiaao - 108- XXIV. De sancta Agnete virgine - 113- XXV. De sancto Vincentio - 117- XXVI. De sancto Basilio episcopo - 121- XXVII. De sancto Johanne elemosinario .... - 12(i- XXVIII. De conversione sancti Pauli apostoli ... - 133- XXIX. De sancta Paula , . . . - 135- XXX. De sancto Juliano - 140- XXXI. De septuagesinia - 146- XXXII. De sexagesima - 148- XXXIII. De quinquagcsima ......... - 149- XXXIV. Dc quadragesiina - 151

VI Index capitum.

Cap. XXXV, De jejunio qiiatiior temponiin .... pag 153- XXXVI. De saiitto Igiiatio - 155- XXXVII. Dc purificatione beatae Mariae virginis . - 1.58- XXXVllI. De sancto Blasio - IfiT- XXXIX. De samta .\galha virgine - 170- XL. De sancto Vcdasto - 174- XLI. De sancto Anianilo - 174- XLII. Dc sancto Valcntino - 17fi- XLIII. De sancla Juliana - 177- XLIV. De cathedra sancti Petri - 178- XLV. De sancto Malhia apostolo - 183- XLVI. De sancto Gregorio .......... 188- XLVII. De sancto Longino . - 2ft2- XLVIIL De saiicta Sophia ct tribus filiabus cjus . - 203- XLIX. De sancto Bcnedicto - 204- L. De sancto Patricio - 213- LI. De annuntiationc dominica - 2lfi- Lll. De sancto Timothco - 222- LIII. De passione doniini - 223- LIV, De rcsurrectione domini - 235- LV. De sancto Secundo - 245- LVI. Do sancta Maria Acgjptiaca - 247- LVII. De sancto Ainbrosio - 251- LVIII. Dc sancto Georgio - 259- LIX. De sanclo Marco evangelista - 2fi5

r LX. De sancto Marcellino papa - 271- LXI. De sancto Vilali - 273- LXII. De virgine quadam Antiochena - 273- LXIII. De sancto Pctro martire - 277- LXIV. Dc sancto Fabiano . - 291- LXV. De sancto Philippo apostolo - 292

.'.- LXVI. Dc sancta Apoilonia - 23- LXVII. De sancto Jacobo apostolo - 295- LXVIII. Dc inventione sanctae crucis - 303- LXIX. De sancto Johanne ante portain latinain . . - 311- LXX. l)e letania majori ct niinori ....... 312- LXXI. Dc sancto Bonifacio martirc - 3lfi- LXXII. Dc adsccnsionc domini - 318- LXXIII. De sancto spirilu - 327- LXXIV^. De sancto Gordiano - 337- LXXV. De sanclo Ncrco ct Achilleo ..... - 338- LXXVI De sancto Pancratio - 34- LXXVII. De sancto Urbano - 341- LXXVIII. I)e sancta Petronclla - 343- LXXIX. De sancto Pctro cxorcista - 343

Index capitum. vii

Cap. LXXX. De sancto Priino et Feliciano .... pag. 345- LXXXI. De sancto Barnaba apostolo ..... - 346- LXXXII. De sanctis Vito et Modesto - 350- LXXXIII. De sancto Uuirico et Juiita ejus matre . - 351- LXXXIV^. De sancta Marifl. virgine - 353- LXXXV. De sancto Gcrvasio et Prothasio ... - 354- LXXXVI. De nativitatc sancti Johannis baptistae . - 35(i- LXXXVII. Dc sanctis Johanne et Paulo .... - 364- LXXXVIII. De sancto Leone papa ... ... - 367- LXXXIX. De sanclo Petro apostolo - 368- XC. De sancto Paulo apostolo - 380- XCI. De septcm fratribus, qui fuerunl lilii beatae

Felicitatis - 3%- XCII. De sancta Theodora - 3!)7- XCIII, De sancta Margareta - 400- XCIV. De sanclo Alexio - 403- XCV. De sancta Praxede - 407- X(^VI. De sancta Maria Magdalena ....... 407- XCVII. De sancto Apollinari - 417- XCVIII. De sancta Christina . - 419- XCIX. De sancto Jacobo inajore - 421- C. De sancto Christophoro - 430- CI. De septetn dormicntibus - 434- CII. De sanctis Nazario et Celso - 439- CIII. De sancto Felice papa - 442- CIV. De sanctis Simplicio et Faustino - 443- CV. De sancta Marlha - 444- CV'I. De sanctis Abdon et Sennen - 447- CVII. De sancto Germano episcopo - 448- CVIII. De sancto Eusebio - 452- CIX. De sanctis Machabcis - 454- CX. De sancto Petro ad vincnla - 455- CXI. De sancto Slephano papa - 461- CXII. De invcntione sancli Stephani protomartiris . - 461- CXIII. De sancto Dominico - 465- CXIV. De sancto Sixto - 483- CXV. De sancto Donato - 484- CXVI. De sancto Cjriaco et sociis ejus - 486- CXVII. De sancto Laurenlio martire - 488- CXVIII. De sancto Hyppolito et sociis ejus ... - 501- CXIX. De assumtione beatae Mariae virginis . . - 504- CXX. De sancto Bemardo - 527- CXXI. De sancto Timotheo - 538- CXXII. De sancto Simphoriano - 539- CXXllI. De sancto Bartholomeo - 540

Tiii Index capitum.

Cap. CXXIV. De sancto Augustiiio pag, 548- CXXV. Dc decollatione sancti Johannis baptistac . - 56- CXXVI. De sanctis Felice et Atlaucto - 575- (^XXVII. Ds sanctis Saviniano et Savina 576- CXXVIII. De sancto Lupo - 57- CXXIX. De sancto ]\Ianiertino - 580- CXXX. De sancto Aegidio - 582- CXXXI. De nativitate beatae Mariae virginis . . - 585- CXXXII. De sanctis (-ornelio et Cypriano .... - 595- CXXXIII. De sancto Lampcrto - 596- CXXXIV. De sancto Adriano cum sociis suis ... - 597- CXXXV. De sanctis Gorgonio et Dorotheo ... - 601- CXXXVI. De sanctis Protho et Jacincto - (i02- CXXXVII. De exaltatione sanctae crucis .... - 605

CXXXVIII. De sancto Johanne Chrysostorao ... - 611- CXXXIX. De sancta Eufemia - (20- CXL. De sancto Matthaeo apostolo - 622- CXLL De sancto Mauritio et sociis suis .... - 628- CXLII. De sancta Juslina virgine - 632- CXLIII. De sanctis Cosma et Damiano .... - 636- CXLIV. De sancto Forseo cpiscopo - 631)- CXLV. De sancto Michaele archangelo .... - 642- CXLVI. De sancto Hieronjmo - 653- CXLVII. De sancto Remigio - 659- CXLVIII. De sanclo Leodegario - 660- CXLIX. De sancto Francisco (62- CL. De sancta Pelagia - 674- (]LI. De sancta Margarita - 676- (]L1I. De sancta Thaisi nicretrice . - 677- CLHI. I)e sanctis Dionjsio, Rustico et Eleuthcrio

.

- 680- CLIV. I)e sancto Calixto - (j86

' - CLV. De sancto Lconardo - 687- CLVI. De sancto Luca cvangelista - 692- CLVII. De sanclo Crisanto et Daria - 700- (]LVHI. De undecim niillil)us virginum - 701- CLIX. Dc sanctis Synione et Juda apostolis ... - 705- CLX. l)e sancto Uuintino - 711

- CLXI. De sancto Euslachio . - 712- CLXII. Dc oninibus sanctis - 718- CLXIII. Dc conimemorationc aniraarum - 728- CLXIV. De quatuor coronalis - 739- CLXV. De sancto Theodoro . , t - 740- (XXVI. l)c sancto Martino episcopo - 741- CLXVII. l)c sancto Briccio - 751- CLXVIII. l)e sancta Elizabclh - 752

Index capituin. ix

Cap. CLXIX. De saiicta Caetilia pag. 771- CLXX. De sancto Cleinenlc - 777- CLXXL De sancto Crisogono - 788- CLXXIL De sancta Catheiina - 78!)- CLXXIII. De sancto Saturnino, Pcrpetua, Felicitate

et aliis sociis - 797- CLXXIV. De sancto Jacoho interciso - 7y7- CLXXV. De sancto Pastore - 803- CLXXVL De sancto Joliannc abbate - 805- CLXXVII. De sancto Mojse abbate .,....- 80(;- CLXXVIII. De sancto Arsenio abbate ..... - 807- CLXXIX. De Agathon abbate - 809- CLXXX. De sanctis Barlaam et Josaphat ... - 811- CLXXXI. De sancto Pclagio papa - 824- CLXXXII. De dedicationc ecclesiae - 845

- - CLXXXIII. De decem millibus raartirum .... - 858- CLXXXIV. De sancto Jodoco - 859- CLXXXV. De sancto Othmaro - 801- CLXXXVI. De sancto Conrado - 863- CLXXXVII. De sancto Iljlarionc - 864- CLXXXVIIL Il^storia Caroli Magni - 865- CLXXXIX. De conceptionc beatae Mariae virginis . - 869- CXC. De sancta Odilia - 876- CXCI. De nativitate sancti Udalrici episcopi ... - 877- CXCII. De vita sancli Galli confcssoris .... - 87!)- (iXCIII. De sancto .\rbogasto episcopo Argentinensi . - 881- CXCIV. De sancto Adelfo - 883- CXCV. De visitalione beatae virginis Mariae ... - 884- CXCVI. De sancta Scholastica sorore sancti Benedicti - 885- CXCVII. De sancto Riiperto - 887- CXCVIII. De sancto Floriano - 889- CXCIX. De sancto Erasmo - 8})0- CC. De sancto Kiliano - 894- CCI. De'sancto Henrico impcratore - 897- CCII. De sancta Barbara 8!)8- CCIII. De sancta Brigida - 902- CCIV. De sancto Gangolfo - 903- CCV. De sancto Udalrico - !)03- CCVI. De sancta Affra - 904- CCVII. De sancto Oswaldo - 904- CCVIII. De sancta Thecla - 905- (iCIX. De sancta Kunegunde - 905- CCX. De sancta Dorothea - 910- CCXL De sancto Wolfgango - 912

X liidex caplttiin.

V.ap. CCXII. Miracuhnn de saiicta KatlieriHa .... pag. 914- CCXIII, De sanoto Ludovico rege Fraiicoruin , , - 9|5

CCXIV^. Lcgeiula saiicti Thoinae de Aquino ... - 918- CCXV. De sancto Marcelio Parisiensi cpiscopo

. .

- 921- CCXVI. Dc sancla Genovefa 922- CCXVII. Dc doininica in rainis palniarum ... - 927- CCXVIII. De coena doinini - 929- CCXIX. De sancto Bernardino confessore .... - 931- CCXX. De sancto Bonaventura episcopo et confessore - 932- CCXXI. De sancto Rocho confessore - 933- Ct-XXII. De sancta Anna niatre virginis Mariae . - 934- C(]XXIII. De sacralissiino corporeCliristi doniini nostri - 935- CCXXIV. De nostra doniina de pictate - 936- CCXXV. De sancto Joseph sponso virginis Mariac

.

- 938- CCXXVI. De sancto Irenaco archipraesule Lugdu-

nensi dignissiino - 941)- CCXXVII. De sancto Fortunato episcopo .... - 941- CCXXVIII. De sancto Honorato abhate .... - 942- CCXXIX. De sancto Fusciano inartire - 942- CCXXX. De sancto Justo archiepiscopo indjtac ci-

vitatis Lugdunensis - 943- CCXXXI. De sancta Kathcrina de Scnis sacri or-

dinis pracdicatorum - 944- CCXXXII. De sancto Vincentio confessorc sacri

ordinis pracdicatorum - 945- CCXXXIII. Dc sancto Aniicinundo archicpiscopo et

martirc - !)47- CCXXXIV. De sancto Firinino cpiscopo et martirc . - 948

CCXXXV'. De sancto Lazaro cpiscopo et discipulodoinini 948

- CCXXXVI. De sancta Claia - 949- CCXXXVII. De sancto Philibcrlo confcssorc . , . - 950- CCXXXVIII. I)c sancto Ansclmo episcopo .... - 951- CCXXXIX. De sancto Eiigio cpiscopo .... - 952- CCXL. De sancta Radcgiinde rcgina Franciae . . - 953- CCXLI. De sancto Scrvatio cpiscopo - !>54- CCXLII. De corona sancta domini - !>55- CCXLIII. Vita ct convcrsatio sancli Roniani abbatis - 955

liicipit prologiis siiper lcgeiida sanctoriim. Aliaslipmbartlica liystoria, qiiam comj)ilavit frater Ja-

cobiis iiatione Jauiieiisis, ordinis fratnim

praedicatorum.

l iiivcrsum tompus pracsenlis vitac in (iuatiior ilislingiiitiir, sci-

licet iii tenipHS deviationis , rcnovationis sivc rcvocationis, recoaci-

liationis et percgriiiationis. Tempiis deviatior.is fiiit ab Adam, post-qiiara scilicct a Deo dcviavit, ct duravit usque ad Mojsen ct istudtcinpus repraescntat ccclesla a septuagesima usque ad Pasclia.

Unde et tunc legitur Geiicsis liber, scilicet in qiio poiiitur dc-viatio primoruin parentum. Teinpus rcnovationis sive revocationis

inccpit a Moysc et duravit usqiie ad nativilatem Chrisli. In quo

liomincs pcr prophetas ad lidem revocati sunt et reuovati. Et istudtcinpus rcpracscntat ecclcsia ab advcntu Domini usquc ad nativita-

tcm Christi. Unde tunc Icgitur Ysaias,, nbi de hac revocationcapcrtc agitur. Teiupus rcconciliatioiiis est tcmpus , in quo pcr

(ihristuin sumus reconciliati. Et istud tcmpus rcpracseiitat ecclcsia

a Pascha usque ad Penthccostcn. Undc ct tunc legitur Apocaljp-sis, ubi plcne agitur dc mvstcrio hiijus reconciliationis. Tcnipus

peregrinatioiiis est tempus praesciitis vitac , in quo pcrcgrinamur

ct in pugna scmper sumus. Et illud tcmpus repraesentat ecclesia

ab octava pcnthccostcii usquc ad advciilum Domiiii. Undc tunc Ic-guntur iibri Regum et Machabcorum, iu quibus dc multiplici pugnaagitur, pcr quam nostra pugna spiritualis sigiiatur. Tcinpus auteiu ^

illud,

quod est a uatali Domini usque ad septuagcsimam, parlim

contiucfur sub tcmpore reconciliationis,

quod est tempus laetitiac,

scilicet a natali usque ad octavam cpyphaniac ct usque ad septuagc

simam. Et potest accipi hic quadruplicitcr temporum narratio. Pri-

rao penes quatuor teniporum disiinctiones , nt hicms rcfcratur ad

1

-i

pniniim: vor ad secuiulum: aesfas ad tertiuiii; autuiimus ad quar

tuiu. Et ratio appropiuquatioiiis satis patet. Secundo pcnes qua

tuor partes diei, iit nox referatur ad priinuin : inaiie ad secundum:

meridies ad tertiuiu : vespera uil quarlum. Licet autem prius fuerit

dcviatio quam reuovalio, tamen ectiesia omuia sua j)otius incipii

in tempore reiiovatiouis quam devialiouis, ul est in adventu potius

quam in septuagesima, ct lioc dupiici raiione. Prinio ne videatur

incipere al) errorc, tenet enim reiu et noa seqailur ordinem tein-

poris, sic ut et cvangelistac saepius faeiunt. Sccundo quoniam per

adventum Christi omnia renovata sunt; proptcr quod tempus istud

dicitur teiupus revocationis Apocal. 11! : Ecce cgo nova facio om

nia. Congrue igiiiir in hoc tempore renovationis ecdcsia ouinia

oflicia sua renovat. Ut igitur ordo teinporis ab ccclesia distinctus

scrvetur, priino agemus dc festivitatibus, quac occurrunt infra tem-

pus renovatioiiis,

quod teinpus rcpraesentat ccdesia ab adventu

usque ad nativitatem douiini. Sccundo de illis quae occurrunt infra

tempus quod partim continctur sub tempore rcconciiiationis partiiu

sub temporc pcregrinatiouis,

quod tcmpus repraesentat ccclesia ab

advcntu usque ad septuagesimam. Tertio de illis quae occurrunt

infra teiupus dcviationis,

quod tempus rcpraescntat ecdesia a sep-

tuagcsima usquc ad Pasclia. Quarto de illis,

quae occurrunt infra

tempus rcconciliationis quod tempus repracscntat ccclesia a pascha

usquc ad octavam penthccosten. Quinlo de illis quae occurrunt infra

tcinpus pcrcgrinalionis, quod tcmpus repracsentat ecclesia ab octava

penlhecostcn usque ad adventum.

ExpIIcit prologus. Incipit legeiitla saiictorum

vel Lombardica hystoria.

CAP. 1.

De acl\^eiitu Domiiii.Advcntiis (lomiiii ppr ((iialtuor soptiinanas agUiir ad signilicaiKliini

qnod quadriiplcx cst adventiis : scilicet in carncni, in mciitcin , iii

inortcin ct ad judiciuni. Ultiina autein scptiniana viv iinitur, quia

sanctorum gloria, quac dabilur in ultimo advcntu, iiiinquain terini-

iiaBitur. Hinc est etiam quod primum responsorium primac domi-nicac adventus computato gloria patri quatluor vcrsus contiact ut

pracdictos quattuor adventus dcsignct. Quis autcni aut cui magis

convcniat, prudcns lcctor attendat. Licet autcin quadruplex sit ad

vcntus , taineii ecclcsia specialitcr dc duplici : scd in carncni ct ad

judicium vidctur mcmoriain faccrc sicul in officio ipsius lcmporispatct. Hinc cst etiani quod jcjunium adventus partim est exsulia-tionis partim nioeroris. Nam ralionc advcntiis in carncm dicitur jc-junium exsultalionis : ratione advcntus ad judicium domini jejunium moeroris. Et ad hoc innuendum ecclesia cantat tunc quacdani

cantica lactitiae: ct lioc proptcr adventuin misericordiac et exsulta-

tioiiis: quacdam vero dcponit, ct Iioc proptcr adventum scverac

justitiae ct moeroris. Circa advcntuin igitur in carncni tria vidcri

possunt: scilicct advcnicndi opportunitas , adventus necessitas c(

utilitas. Opportunitas vcnicndi attcndilur prinio ex partc hoininis

qui priino in lege naturae convictus fuit dc dcfectu cognitionis di-

vinac. Undc et tunc iii pessiinos errorcs idololatriae cecidit: et

ideo coactus est claniarc ac diccre: Illumina oculos meos clc

Dcindc advenit lex jubeiis in qua convictns est de impotentia ; cuni

prius clamaret: nondum cst qui implcat scd qui jubeat. Ibi enim

cst solummodo eruditus : scd iion a peccalo liheratus: nec per ali-

quam gratiam ad bonum adjutus ct idco coactiis est clamare ac di-

ccre : Non decst qui jnbcaf . scd decst qui implcat Opportunc1"

4 ( ap. I. De advfciitii Doinini.

igitur filius dci adveiiit,

quum liomo dc iguorautiia el inipoteulia

lonvictus fuil iic si lortc aute vcnisset homo , suis mciilis salutem

adscriberet et ideo mediciiiac gratus noii csset. Sccundo ex partc

tcmporis quoniam vcuit in pleiiitudiuciu tcinporis etc. Galat. VII.

At ubi Ycuit plcuitudo tcmporis etc. Augustinus. Multi dicuut

(juarc nou antc venil Clirislus, quia noudum vcnerat pleiiitudo tem-

poris, moderaiite ilio , per quein facta suiit omiiia teinporc. Dciii-

quc ubi vcnit plciiitudo tcinporis. Veiiit iile qui iios iiberavit a

tempore. Liberali aiitcui a tcmpoic venturi suinus ad illam aeter-

nitatcm, ubi nulluiu cst tciiipus. Tcrtio cx partc vulneris et morbi

univcrsalis. Quare cnim quaiido inurbus crat univcisalis opportu-

num fuit uiiivcrsaiem cxliiberi mcdieinam. llndc dicit Augustinus.

Quod tunc magnus vcuit luedicus, quaiido pcr toluni niundum inagnusjaccbat acgrotus. Unde ccclcsia iii scpteni aiitiphonis

,

quac cau-

latitur aute nativitcatcm domiiii, osteiullt nuiltiplicitatciu sui inorbi ct

ad quemlibel pctit rcmcdium mcdici. Autem siquidcm advciitum

filii dci in caruem erainus igiiorantcs sive caeci,

pocnis aeteriiis

obligati, servi diaboli, inala pcccati consuctudiue juiicti, teiicbris obvo-

luti , exsules a patria cxpulsi. Idcoque indigeinus doctore, rcdem-

ptore, liberalorc , cductore , illumiiialorc et salvatorc. Quia igitur

ignorautcs eramus ct idco ab ipso doceri indigcbamus ct idco sta-

tiiu iu prima autiphoiia clamainus: sapienlia ([uae e\ orc altissi-

mi prodisti clc. Vciii ad doccndum iios viain prudcntiac. Scd parum

prodesset, si doccreiuur ct iioii rcdimeremur, et idco ab ipso redimi

postulamus, cum iii sccunda clamamus: adona.v et dux domus

israhcl ctc, vcni ad rcdimcndum nos iii brachio extento. Sed quid

prodcssct , si essemus docti et rcdempti , si adhuc post rcdemptio-

ncui dctiiicrcinur captivi, et ideo liberari pctimus, cum in tcrtiacla-

maiuus: radix jcsse etc. Vcni ad libcrandum uos, jam noli tar-darc. Scd quid prodcsset captivis , si essent redcmpti et liberati,

scd tameii noiidum csseut ab oiuui viuculo absoluti, nt scilicct suac

potcstatis cssciit cl libcrc, quo vcllent, ire possciit. Paruiu igitwr

prodesscl, si iios redcmisset et libcrasset, si laiiicii adliuc viiictos

tcnerct. Et idco ab oiunibus peccati viuculis cdiici petimus, cuni

in qnarta clamamus: clavis david ctc. Veui ct educ viiictos de

domo carccris, scdciitcs in tenebris ct uinbra morlis. Scd quia illi,qiii diu fucrunl in carcerc, habeut oculos tcnebratos ucc clarc vi-

dcrc possunt, idco posl absolutioacm a carcere rcstat nos cssc illii-

minandos, ut vidcaiiuis. quo irc dcbcamus. Kt idco iii (luiiila cla-

("a[). I. De adventii Doiuini. 5

iuamus: oricns splcndoi lutis etc. Vcni ct illumiua scdciitcs iu

teiiebris et umbra niortis. Sed sl cssciuus docti redcmpti ct abinimicis. penitus liberati ct illumiuati

,

quid valcrct , nisi debercmus

salvari, et ideo in duabus sequcntibus salvari petimus ct dicimus

:

rex gentiumetc. Venisalva hominem qucm dc limo formasti. ItemEmanucl etc. Veni ad salvaudura nos domine dcus noster. lu pri-

ina autem petimus salutcm gciitium. Undc dicitur: lex gcntinm.

In sccunda salutein Indaeorum, quibus Deus dederat legem. Uiidc

dicitur: Emanuel rex ct lcgifcr nostcr.

]>e utilitate adventu^ Doiniul.

Utilitas autcm advcntus (Ihristi a divcrsis sanctis divcrsiniodn

assignatur. Ipse namque Dcus sicut patct Luc. IV. propler scplcni

ulilitates se venisse ct missum esse testatur diccns: Spiritus domini

super nie etc. Ubi pcr ordiiicm dicit, sc inissum csse ad paupcrum

consolationem , ad contritoruni saiiationcin, ad captivorum lil)cratio

ncm, ad indoctorum illuminationem, ad peccatorum rcinissionem, ad

totius humani gciicris rcdcmptionem, ad nicritorum retributionem.

Augustinus autcm pouit trcs ulilitatcs advciitus Christi dicens: In

seculo isto maligno quid abundat , nisi nasci , iaborare et mori.

Ilacc sunt mcrcimonia rcgioiiis nostrae et ad tales merccs merca-

tor ille descendit. Et quia omnis mercator dat ct accipit, dat quod

habet, et accipit quod non habet , Christus iu ista luercatiira dedil

et accepit. Accepit, quod hic abundat, scilicet nasci, laborarc ct

mori , dedit renasci , resurgere et in actcrnum rcgnare. Itcm venit

ad nos coelestis negotiator, accipcrc contumcliain ct darc honorcm.

subire mortem et dare vitam, haurire iguominiam et dare gloriani.

Grcgorius autem ponit IV. utilitates sivc caiisas siii adventus di-

cens: studebant omnes superbi dc Adam stirpc geiiiti prospcra vitacpraesentis appetere, advcrsa devitarc. opprobria rugcre, gloriaiu

appetere. Venit inter eos incarnatus doininus advcrsa appetcns,

prospera sperncus,

opprobria aniplcctens,

gloriam fugiens. Ideo

Christus exspeclatus veniens nova docuit, docens nova rairabilia cx-

ercuit, mira faciens prava toleravit. Bernardus quoque alias ponit

dicens: triplicimorbo miscrabiliter laboramus; nain et faciles suinus

ad seduceiidura , debiles ad operandum et fragiles ad resistendum.

Si discernere volumus inter bonum et maluni, decipimur. Si tem-

perainus faccrc !)onum , dcliciinus. Si couainiir rcsistcrc malo . su-

peramur. Xcccssarius cst prinium salvatoris advntus , ut in nobis

6 Cap. i. Do adventii Domiiii.

per fidcin habitans illuniiiiet caecitatem iiostram ct nobisciim ma-

iiens adjiivct intirmitatem nostram et pro nobis stans fragiiitatcin

nostram protcgat ct propiignet. Haec Bernardus. Circa secunduiu

adventuin , scilicet ad judicium, diio vidcnda sunt , scillcet antece-dentia judicium et comitantia. Antecedentia sunt tria. Sigiia terri-bilia, Antichristi faliacia et ignis vehementia. Signa antem terri-

bilia praecedenlia judicium ponuntur quinque , Luc. XXI. Eruiitsigna in sole ct luna ct stcllis ct iii tciris prcssura gentium prac

confusione sonitus niaris et fluctuum. Tria signa determinantur

Apocal. yi. Sol factus cst nigcr, tanquam saccus cilicinus: et luna

facta est sicut sanguis, et stcllac cecidcrunt supcr tcrram. Sol igitur

(licitur obscurari , vel quantum ad sui luminis privationeni, nt

patre familias, id est, homine nloricnte quasi lugcre videatur , vel

quanlum ad majoris lutis , id est , daritatis Cliristi Jesu supcrven-tionein , vel quautum ad mctaphoricam locutionem, quia sccundum

Angustinum tam severa erit vindicta diviiia,

quod cliam sol ipsani

rcspiccrc non audebit. Vcl quantuin ad niisticam sigairicatiouem,

quia sol jusiitiae Christiis tuiu obscurus crit . qnia nullus ipsuin

conlilcri audebit. (]ocIuin autcm dicitur hic aeriuin ct stcllae vo-

cantiir a substantia, quia habent siiuilitudincin stcllaruui,

ct dicun-

tur stcjlae cadcrc de coclo sccundum viilgi opinioiicin, quando sub-

stantia dcscendit. Undc ct scriptura conformat sc commuui niodo

ioqucndi, tunc autciu maximc hct talis iniprcssio. quia ignea qua-litas abundal. El hoc facit domiiius ad (cnorciu pcccatoruni vcl

stcilac dicunliir caderc, quia igucas coinas cmittcnl vcl niulli,

qui

videbaiilur slcliac, dc ecclesia cadciit, vcl quia retrahcnt luiuen

suum, ut ininimc vidcantur. I)c quarto signo quod crit pressura in

tcrris lcgitur Matth. [XXIV]XXII1 : Erittunctribulalio qualisnunquamfuit ab iiiilio mundi clc. Quintum sigiium scilicct confusioncm marisquidam cxislimant cssc

,

quod mare cuin magno fragore peribit apristina qualitatc sccundum illud Apocal. XXI: ct niarc jani non

est; vcl sccundum alios illc soninus crit, quoniam non sinc munnurc

magno XL cubitus supcr niontcs clevabitur et postea dcpriiuctur.Vel ad litteram secundum Grcgorinm: tunc fuit nova ct iiiaudita

niaris ct fluctuum perturJ)atio. Hicronymus autcin in annalibus Hc-

Iiracoruin invcnit XV signa praeccdentia judiciuin. Scd ntrum con-tinue futura siiit an intcrpoiatim , noii exprcssit. l*riina dic eriget

sc marc XL cubitus supcr altitudincm inontiiim slans in loco (|uasiluuriis. Scciinda dic tanluni desceiidct ut vix vidcri possit. Tcrtia

Cap. I. Du aclvfiim Domini. 7

(lie inarinac bolluao appaientcs siipcr marc dabunt nigitus usque

ad cocium ct earum nuigilus solus Deus intclliget. Quarta ardebitniarc ct aqua. Quinta arborcs ct hcrbae dabunt rorcm sanguineum:

iu bac ctiam quinta die, ul alii asserunt, omnia volatilia cocli con-

gregabuntur in campis, unumquodquc genus iii ordinc suo, nongusUuitia, nec bibentia, scd vicinum advcntum judicis formidantia.

Sc\la ruent acdiUcia. In hac etiam \i die , ut dicitur, fulminaignea surgcnt ab occasu solis conlra facicm rumamenti usque ad

ortum concurrentia Septima petrae ad inviccm collidcntur ct in

qualuor partes sciudentur et unaquacquc pars , ul dicitur , collidet

alteram nescietque homo sonum illum, sed tantum Deus. Octavafiel generalis terrae motus

,

qui adeo erit magnus, ut dicitur, quod

nullus homo, nuilum aninial stare poterit, scd ad solum oiunia pro-

sterneutur. Dccima cxibunt horaines de cavernis et ibunt vclutamcntes nec mutuo sibi loqui potcrunt. Undecima surgent ossumortuorum ct slabunt snper sepulchra ab ortu solis usquc ad oc-

casum , ut iiulc morlui exirc valcant. Duodecima cadent stcilae:omnia enim sidera crrantia ct statioiianlia spargcnt cx sc igneas

comas ct iterum tunc valde generabuntur a substautia: in hac etiaui

dic dicitur,

quod omnia animalia vcniciit ad campos raugientia necguslanlia nec bibcntia. Tredecima morielur vivcntes, ut cum mor-

tuis resurgant. Quarta dccima ardcbit coclum et teria. Quinladccima fiet coelum novum et terra nova et rcsiirgcnt omnes. Se-

cundum quod praecedit judicium, erit antithristi fallacia. Ipse eniinoiuncs dccipere conabilur quatuor modis. Primo per callidam sua-

sioncm sive scriplurae falsae expositionem. Nitetur cnim persua-

dere et ex scriptura lirmare, se esse Messiam in lege promissura,et lcgcm (ihristi dcstruet et suain statuct. Psalm. : Constituc do-

mine legislatorem super eos etc. Glossa: id cst antichristum Icgis

pravae latorcm. Daniel XI. Et dabunt abominationcm et desola-

tioneirf templi. Glossa: Antichristus in tcmplo Dei sedebit quasi

Deus ut legem Dei aufcrat. Secundo per niiraculorum opcrationem.

II. Thess.II: Cujus advcntus erit secundum operationcm Satanae')

in omnibus verbis ct signis ct prodigiis ct mendaciis. Apocal.

XIII: Fecit signa ut etiam ignem faccret de coclo in tcrram descen-

dcre. Glossa: Ut apostolis datus est spiritiis sanctus in specic ignis

et illi dabunt spiritum malignum in specie ignis. Tertio per do-

1) Vulgala loco verboruni i>i omiiibii verbis'' legit : in o ai ii i vii-liite, deiiide pro verbis et juendaciis oiTert iii ' n d ncib u s.

8 Cap. I. De adveatu Doiniiii.

noriim largilioncm. Daii. XIII. Dabit ois potostatcm iii miiltis ct

terrani dividct gratiiito. Glossa : Antichristus dcceptls doiia miilta

dabit ct terram suo exercitui dividct. Quos eiiim suo tcrrorc sub-jugarc noa potuit, avaritia subjugabit. Quarto pcr tormcntorumiilationem. Danicl VIII: Supra quam crcdi potcst, univcrsa vasta-

bit. Itein Gregorius loquens de Antichristo : Robustos quippc iii-

tcrficit, cuiu cos, qui invicti suiit, corporalitcr vincit. Tcrtium quod

praccedet judicium , crit igiiis velicmcntia, qui quidcm pracccditfacicm judicis. Ulum enim ignem emittet Deus. Primo proptcr

mundi iniiovatioiicm: purgabit enim et rcnovabit omiiia clcmenta,

uiide et ad instar aquac diluvii,XV cubitis montibus altior erit,

sicut dicitur in hystoria scholastica, quia opcra hominum taiitum

asccndere ') poterant. Sccundo proptcr liominum purgationem,

quia illis qui tunc vivi rcpericnlur, crit lociis purgatorii. Tcrtio

propter raajorcm damnatorum cruciationcm. Quarto proptcr majo-rem sauctorum iliuminationem. Nam sccuiiduin Basilium Dcus factaniundi purgatione dividct calorcm a splcndorc ct totuni calorcm

mittct ad regiones damnatorum , ul ainplius crucicntur, ct totum

splcndorcm ad rcgionem bcatorum , ut aiiiplius jucundcntur. (ioii-comitautia ante judicium crunt plura. Primiim cst disccptatio ju-dicis. Judex cnim in vallcm Josaphat dcscciidct ct bonos ct malos

judicabit, bonos a dextris ct malos a sinistris statuct. Et crcden-

dum cst in loco cmincnti cura futurum , undc cactcri polcrunt ciimvidcrc. Xcc intclligcndum cst, quod omncs intra illam valliculam

concludantur, quia lioc cssct pucrilc, ut dicit llicronjmiis, scd quod

criint ibi et in locis circumjacentibus. In parva autcm tcrra iniiu-

nierabilia millia hominum cssc ])ossunt, luaxii.ic quaiido constringun-

lur. Et si ncccssc rucrit. clccti crunl in acrc coiporum agHilatc.

Dainnati vcro ctiam cssc potcruiit di\iiia suspcndcntc ') virtulc.

Quia ct tunc judcx cum malis disccptabil ct cos pro opcribus nii-b^cricordiac, qui iioii habiicrunt , objiirgabit et tuiic omncs supcr se

plangent, sccundum qiiod ostcndit (.hr.vsostonius sccundum *) Mal-

Ihaeum diccns : plangcnt sc Judaci vidcnlcs vivciilcm ct vivifican-

tcm,

qiicin (|uasi hoiiiincm mortuum cxistimabant, ct ) consurgcn-

tcs se coiiiori \uliicialo scclus suuiii dcncgaic iioii potcruiit. Plan-

gcnt sc cl gciililcs . (|ui variis disputatioiiibiis pliilosoplioruui dc

ccpli irralioiiiibilciii sluHitiam pulavcrunt cssc Dcum colcrc criK i

1) II ci II , .ulilmil ifcniilinif"-, 2) O p o r ,i ii t c , p(1i1. voiimI. '.'

Cap. I. De adventu Domini, 9

fixum. Plangctit sc Cliristiani pcccaturcs.

qiii niagis diicxcniiil

innndiUH, quani Dcum vcl Ciiristiiin. Plangeiit sc iiacrctici, qiii pu

i-um hominem crucilixum dixcruiit . ciim vidcrunt ipsum cssc judi-cem, in qiicm coinpunxcrunt Judaci. Plangcnt sc onincs trihus tcrrac.

quod ncc rcsistcndi virtus cst contra cum ncc fugicndi facultas antc

faciem cjus cst ncc pocnitentiae locus ncc satisfactionis tcrapus.

Est angustia cnim omnium rcriini nihilque iis rcmanct practcr lii-clum. Sccundum cst dilTcrcntia ordinis. Xain sicut dicit Grcgorius :in judicio quatuor erunt ordines, duo ex parle reprohorum, ct diiocx parte electonira. Alii cnim judicantur ct pcrcunt sicut hi

,

qui-

bus dicitur: Esurivi ct non dcdistis niihi nianducare ctc. Alii vcro

non judicaiitur ct pcrcunt, sicut hi, dc quihus dicitur: qui nou crc-

didcrit, jain judicatus est. Quia ncc judicis vcrha pcrcipiuut,

qui

cjus hdcin ncc yerbo teniis scrvarc volucrunt. Alii judicantur ctrcgnant, sicut viri pcrfecti, qui alios judicahunt, non quod scntcn-tiam ferant, qnia hoc solius judicis cst, s(?d dicuntur judicare, idest, judicanti assisterc. Et illa assistentia erit primo ad sancto-

vum honorcm. Magnus cnim honor crit, cuin judice scssionciu ha-bcrc. Juxta quod ) proniisit diccns : scdchitis supcr sedcs ctc.

Sccundo ad sententiac conlirraatioiiciu. vScntcntiara judicis adpro-

bahunt, siciit aliquando illi. qiii judicanti assistunt, cjus scntcntiam

approbant et ad ipsam approhandam suhscrihunt, Psalm. : ut faciaiit

in iis judicium conscriptum ctc. Tcrtio ad inalorum condemnatio-ncm

,

qiios quidcm condcmnahunt ex vitae suae opcrationc. Tcr-

liura est insignia passionis , scilicct crux, clavi et cicatriccs in cor-

pore. Haec enim enint primo in ostensioncm suae gloriosae victoriae

ct idco in excellentia gloriac apparchunt. Uiidc CiirYSostomus su-

per Matth. : Crux ct cicatriccs radiis solis crunt lucidiorcs. Itcm

considcra, quanta sit virtus crucis. Sol ohscurahitur ct luiia non

dahit lumen suum ut discas , quantuiu criix ct luna lucidior ct solc

pracclarior est. Sccundo in ostcnsioncm suac miscricordiac, ut

cx hoc ostendatur, quod miscricorditcr honi sunt salvati. Tcrtii

in ostcnsioncm suae justitiao, ut cx hoc ostendatur, quain justissimercprobi snnt daiunati

,

quia scilicct tantuin prctium sui sanguinis

contemserunt, unde in hacc verba iis exprobrabit , ut dicit Chry-

sostomus supcr Matthaeum diccns : ego proptcr vos homo factussum

,

proptcr vos alligatus suin ct dclusus ct cacsus ct crucifixus.

1) Recent. le^uiit; iiroinisit doniinus Maltli, XIX Jicens.

10 C;i|3. i. De aJvontu Doiuini.

iibi est tantatiiiu iiijuriaiiiin ineaiuia frnctus? Ecce prclluin saiigui-

iiis luei, quem dedi pro rcdemtioiie aniinarum vestrarum. Ubi scr-

vitus vcslra, quam mihi pro prctio sanguinis mei dedistis? Ego

super gloriam incam vos habebo, quum essein Der.s appareris homo

:

cl viliorem mc omnibus rcbus vcstris fecistis. Nam omncm rcmvilissimam tcrrac amplius dilcxistis, quain justitiam meam ct fidem.

Haec Clir^sostomus. Quartuin est sevcritas judicaiitis , non enim

Hectetur timore, quia omnipotens est. Chrysostouuis. Xec resistendi

virtus cst contra eum nec fugicndi facultas etc. Xec muiiere po-

terit corrumpi,

quia dilissimus est. Bernaidus. Vcnicns ') vciiiel

dies illa , in qua plus valebunt pura corda quaiu astula verba, et

conscicntia boiia qiiam raarsupia plcna. llle ciiiiu est, qui nou fal-

letur verbis iiec llectetur doiiis. Itein Augustiiius. Exspectatur dies

judicii et aderit iile aeciuissiinus juilex, qui iiullius poteiitis per-

sonaiu accipit , cujus palatium auro et argento iuillus cpiscopus velabbas vel conics corruiupere poterit ). Xccodio, quia optimus cst.In eum eniiu, quia optiinus cst , odiuiu cadere iioii potest. Sapieiit.

XI. Nihil odisli eoruiii quae fecisti. Xec aiiiore, quia justissiiiuis

cst. Unde eliaiii fratres suos, id est falsos (ihrislianos non libera-

bit. Psalin. : Fruter uon rediiuet. Nec eirorc, quia sapientissimns

est. Leo papa: Iste est tremendus aspectus, cui ^) pervium est omiic

solidum et apertum oiniic secietum , cui obscura darent , inuta re-

spondent , sileiitiuin conritetur et si iioii voce ineiis loquitur. Et

ideo cum ejus sapientia sit talis et tanla. coiitra ipsius sapieutiam

uihil valebuiit allegatioiies advocatoruiu , iiec sophisiuata philoso-

phoruin,

iiec praeclarissima cloquia oratoruiu , nec astutiac versu-

loriiin. De Iiis qualuor sic dicit Hicronymus: quanti illic elingues

et luuti feliciores loquacibus eruul, quo ad primuin, ((uaiiti pastores

philosophis,

quo ad secundum,

quauti riistici oialoribus, quo ad

tertiuiu,

quanti hebctes argutiis pracfcrendi sunt Ciceronis, quo ad

quartum. Quintuin cst *) accusator horribilis. Trcs enim tuuc

accusatorcs coutra peccatorem slabunl. Priinus est d_vaboIus , qui

tunc accusabit. Augustinus : pracsto luuc erit d\abolus reci-

tans vcrba professionis nostrae et objiciens nobis quaecunque feci-

mus, in quo loco et iu qua hora peccavimus , cl ((uid boni facerc

liiiic dcbuiiuus. dicturus est eniiu ille adversarius: Acquissimcjudex

1) .-inlis reclo oiiuUimt : a iiipiis. 2) Veib.i \ ' c n d i o rntli-111 e omillit Kil. l'rinc. :i) Kil. riiiic. DresJ. Iil2 legil : 1 i li i ii.Mvmii < s I

psse solidiiin. 4) M,ik' Edil. Vv. Drcsd. excnsnlio odVit.

Cap. I. De fidventii Domiiii. 1 i

jiidiia istiim iiioum essc ub ciilpaiii , (jui tuus csse voluit pcr gra

liam, tuus est per uaturaui, mcus per miscriaiu, tuus oh passiouem,

ineus ob suasioaciu , tibi inobcdicns, mihi obedicns, a le acccpil

immortalitatis stolain, a me aecepit lianc pannosam, qua indutus cst,

tunicam, tuam vestem dimisit, cum iiica luic venit. Acquissinie ju-dex judica iiium mcum csse ct mccuin damnandum esse. Hcu po-teritiie talis apcrire os , qui talis invcnitur, ut justc cum dvabolodeputetur. Hacc Augustiuus. Secundus accusator erit propriuni

scelns. Peccata cnim propria unumqueinque accusabunt. Sapicnt.

IV. Venient in cogitationein peccatorum suorum timidi ct trans-

diicent illos ex advcrso iniquitates eorum. Bcrnardus. Tunc lo-

qiientia simul cjus opera dicent: Tu nos egisti , opera tua siimus,nou te drscrcmus, scd sempcr tecuin cri:iius et teeuin ad judiciumpergemus; multisque ct niiiltiplicibus criminibus eiim accusabunt.

Tertiuj accusator crit totus mundus. (ircgorius. Si qiiaeris, quis tcaccusabit, dico , totus inundus. OITcnso enim creatorc ofTcndilur

totus mundus. Clirjsostomiis super xMatthaeum. In illo die nihilcst quod rcspondcanius , ubi coelum et terra, aqua, sol ct liina,dics et noctes et tolus mundus slabnnt ante Deum adversiis nos iiitestimonium peccatorum nostrorum. Et si omiiia tacerent, ipsac

tamcn cogitationes iiostrac ct opera spccialitcr stabunt adversum

nos ante dcum nos fortitcr accusantes. Sextus est testis infallibiiis.Trcs enim testes tunc adversum se Iiabcbit peccator. Unum supra6C habebit pcccator, scilicet Dcuin, (jui crit judcx et testis. Jcrciu.XXIX. Ego suin jiidcx et testis dicit doininus. Alium intia sescilicet conscientiam. Augustinus : Quisquis futurum judicem timcs,pracsentem conscientiaiu corrige. Sernio enim tuae causac tcsti-

monium et conscientiae tuae. Tertiuin juxta se , scilicct propriumangelum ad custodiam deputatum

,

qui tamquain consciiis omnium,quae fecit, contra cum tcstimonium pcihihcbit. Job. XX. Revela-

bunt cocli, (id cst angeli,) iniquitatem ejus. Septimum est accusatiopeccatoris de hoc, sicut dicit Gregorius: quam angustae erunttuiic viae reprobis. Superius erit judex iratus, inferius horrendumchaos, a dextris peccata accusantia , a sinistris infinita daemoniaadsuppliciumtrahentia, intus conscientia urcns, foris mundus ardens.Miscr peccator sic dcprehensus quo fugiet? latere erit iinpossibile,

apparere intolcrabiic. Octavum cst sententia irrevocabilis. Illa

cuim scntentia nunquam potcrit rcvocari nec ab illa poterit appcl-lari. Triplici ciiim de causa appellatio iii causis judicialibus non

12 Cap. II. I)e sancto Aiulifa .'ipostolo.

ii-cipitiir. Piimo propter judicis excclleiitiam , iiii(le a rege lureiitc

senteiiliam appellari iii regiio siio noii potesl, qiiia iii rcgiio siio

iiulluin supra se liabet. Sirailiter nec ab iuiperatorc vel papa pot-

est appellari. Secundo proptcr criininis evideiiliain , (|uia (|uandocrimcn iiotorium cst, noii polest appellari. Tertio propter rem noii

dilTerendain, ((uia res non recipit dilationcm, quia lorte e\ dilatioiie

dctriuieiitum paleretur. Simililer non appellatur piopler iianc tri-

pliccin rationem. Ab ilia sciitentia ctiaiu non polerit appellari apapa. Priino propter judicis excellentiani , (juia judcx ille nulliiiiisupra se liabct, sed ipsc omiies exccdit aetcrnilale, dignilale et

potestale, nndc ab imperatorc vel papa posset ali(|iio modo appeliari

ad Deuin. A Deo autein ad nuilum licel, (iiiia supra se nullunili^ibet. Sccundo propler criminis evideiiliam, oiniiia eniin sceiera et

crimina reproborum iiiidem iiola crunt et maniiesla. Jeremias:

Aderit iila dies , iii ((ua facta nostra ([uasi iii ((uadain tabula [)icla

deinonstrabunlur. Tertio propler rein noii dillerendam. Xiiiii eiiiiii,

((uod ii)i agilur, dilTerenliam patilur, sed omiiia iii moiuenlo , iii

icln ociili pcraguntur.

CAP. II.

He Naiieto Aiidrca apoi^itolo.Andreas inlerprelalur decorus vci respondens vel viriiis al) an

der '), ((uod cst vir; ct dicitur Andrcas, ((uasi antliropos, i. c. Iiomo,

ab ana, ([uod cst sursum, et tropos, ([uod est convcrsio, quasi sur

sum ad coclcstia convcrsus ct ad suum crcatorcm ercclus fuit. Ergo

dccorus in vita, rcspondens in sapienti doclrina, virilis iu poena et

antropos in gloria. Ejus passioncm presbileri ct dyacones Aclia^aescu Asiac, sicut oculis suis viderant, conscripsernnt.

1. Andrcas ct quidam alii discipnli tribus vicibus a domino

sunt vocati. Priino cnim vocavit cos ad sui notitiam. Sicut quando

slaiitc Aiidrca dic ((uadam cum Joliannc niagistro suo ct alio ciim

disci[)uio , audivit a .Johannc : Eccc agnus J)ei etc. ct statiin cuni

alio disci[)uIo vcnit ct vidit , nbi mancbal Jesus ct manserunt i\\nu\

i) Alii imI ro II , viilgo fi II (lo r. I.cgcmliim : A ii il ff.

Cap. 11. De sancto Andrea apostolo. 18

illiini tiio illo. Invoiiiciisquo Andreas fratreni siium Sjmoiieiii, ad-

(luxit oum ad Jcsum. Scqueiili autem die ad piscationis opera re-

dieruiif, postmodum secundo vocavit eos ad sui iamiliaritatem. Si-

cut cum die quadaiii turbis irrucntibus ad Jesuin juxla slagnumGenesaretli

,

quod dicitur niare Galilaeum , iiavim intravit Sjmonisct Andrcae ct capta mullitudinc niagna |)iscium A'ocatisque Jacoboet Jolianne

.

qui eraiit in alia navi, scciiti suiit eum et iteruin ad

propria rcdierunt. Sed postca lertio et ultimo vocavit eos ad sui

discipulatum , sicut quando ambulante Jesu juxla idein littus voca-vit eos dc piscationc dicons : Venitc post nic faciam vos etc. Quirclictis omnibus secuti suiit cuin eiquc seinper postmodum adliaescrunt ncc ultra ad propria rcdicnuit. Niliilominus taiiien vocavit

Audream et quosdam dc suis discipuis ad apostolatuiu, dc qiia vg-cationc dicitur ^AIarc. III. Vocavit ad se (luos voluit ipsc et vcnc-

runt ad cum et fccit ut essont duodcciin cum co. Post asccnsionem

domini divisis apostolis Andrcas apud Scvtliiam, Mattliacus vero

apud Ivlargundiam praedicavit. Viri autem illi praedicationeni Mat-

thaci pcnitus rcspucntes ei oculos cruorunt et viiictura incarcoravc-

runt post paucos dies occidere cum disponentes. Interea angclus

domini Sancto Andrcac apparuit et Murgundiam ad sanctum Mat-tliaeum ire praecepit; quo respondcntc, se vlam ncscirc, jussit utadripam marls iret el ad |)rimain navcni, (|uam invcniret, iiitrarct. Quivcl ocius jussa complens ad urbcm praedictam venit angclo diice etprospcro vento llante: et iuvento aperto carccre Sancti .Mattbaei

coque viso flevit piurimum et oravit. Tunc doininus Alatthaeo rcd-didit bencficium duorum luminum , (luibus cum privaverat ncqiiitiapcccatorum. Malthaeus auteni ab indo rcccssit cl Antiochiain venit.

Andrea vero Margundia remanentc irati illi dc evasionc SanctiMatthaci Andream apprehendunt ct per plateas ligatis nianibuspertrahunt: cumque ejus sanguis efflueret

,

pro iis oravit et ad

Christum eos sua oralione converlit, inde in Achayam prolicis-cens '). IIoc autein quod dicitur do hujusinodi liberatione Mat-thaei ct restitiitionc duorum lumiiium perAndrcam non puto digiiumfidci, nc in tanto ovangelista minoratio inlima -') denotetur, quasi

sibi non potuerit obtinere,

quod Andreas ei tam facile impetravif.

S. Quidam juvcnis nobilis duiu invitis parentibus apostolo

J) Ed. Diesd. a. 1472. oiniuit puiictum post vooeiu: peccatorum po-silum oinni.ique verba sequentia exceiUo soJo vocnbulo : prof icis cen s.

2) Receiiliores male: infirmn.

14 Cap. H. De sanrtn Andrea npostolo.

adhaeslssct,

parentcs cjus cloimnu in qua morabatur eum apostolo,

succcnderunt. CHnKiue jani in altum (lamma succresccrct,

pucr ac-

cepta anipulla super ignem sparsit ct statim igiiem exstinxit , iilis

aulem dicentibus: filius noster magus est elTcctus. Dum per scalasveilent asccndere , a Deo suut cxcaecati , ut ipsas scalas penitus

non viderent. Tunc quidam exdamans ail: iit '} quid vos stulto la-bore consumitis , Ueus pugnat pro iis ct vos non vidctls. Cessatc

jam , ne in vos ira Dei dcsccndat. Multi crgo videntes dominocrcdidernnt, parentes vero ejus post quinquaglnla dics niortui inmonumento suut positi. 3. Quaedam mulier cuidani homicidacconjuncta cum parere non posset , sorori suae dixit: vade et pronic Djanam dominam nostram invoca. Cui invocanti ait dyabolus:cur mc invocas , cum tibi prodcssc non possim? Sed vade ad An-

dream apostolum, qui sororem tuam poterit adjuvare. Ad qucmcum ivisset et apostolum ad sororem pcriclitantem duxisset, dicit

ei apostolus: recte hoc patcris,

quia uiale duxisti, male conccpisti

et dacmones consuluisti. Sed tamcn pocuitcre et iu Christum crcdc

et puerum projice. Qua credente abortivum protulit et dolor ccssavit.4. Scnex quidam nomine Nicolaus adiit apostolum diccns : do-

mine, ecce septuaginta anni vitacmcae sunt, inquibussemperluxuriae

deservivi. Accepi autem aliquando evangclium orans Deum, ut mihi

amando -) continentiam largiretur. Scd in ipso peccato invctera-

tus et a mala concupiscentia illcctus stalim ad opus solitum rever-

tcbar. Quadam igilur vicc concupiscentia inflammatus oblituscvangclium, quod super me posueram ^), ad lupanar ivi statimque

meretrix dixit mihi: egredcre scncx, cgredcre, quia angclus Dci cs,

tu nc me contingas ncque huc accedcrc praesumas: vidco cnini

supcrte mirabllia. Stupcfactus ad verba merericis rccolui, quodmc-

cum evangclium detulissem. Nunc igitur, SanctcDei, pro salute mea

tua pia oratio iutcrccdat. Audiens hoc beatus Andreas flcre coepil

et a tcrtia usquc ad nonam oravit ct surgcns noluit comcdcre, sed

ait : non comcdam, doncc sciam, si dominus miscrcbitur hujus sciiis.Cuinque diebus quinque jejunasset , vcuit vox ad Andream dicens

:

obtincs Andrca pro scnc. Sed sicut per jcjunluiu maccrasti te. sic.

se et ipsc allligat jcjuniis ut salvclur. Sic([uc recit cl in scx nicnsi-

bus iii panc cl aqua jt-junavit ct postmoduiu pleiius bonis opcribus

1) Forle scribpiiduin ntl. 2) Rrcenlioi-PS; .-imojo, recliiis forlnsso, qui^iliiioc iiarliciiln .saciiiiis n scriplorilms .ipvi inodii loco coiijiiiictioiiis : iuodo usui-p.ilur. 3) Alii posiiornt ofiHnint.

Cap. II. De snncto Andrea apostolo. !,'>

iti paoe rcquievit. Vcnit igitui vox ad Aiulrcam diccns : pcr ora-

tionem tuamXicolaiun, qucm perdideram, acquisivi. 6. Quidamjiivcnis Christianus secretius Sancto Andreae dixit: mater mca pul-

clirum me videns de opere me illicilo tcntat: cui dum nullatcnus

assentircm,

judicem adiit, volcns iii mc crinicn tantuc nequitiae re-lorquere, sed ora pro me, ne moriar tam injuste, Jiam et accusatus

penitus retifcbo malens vitam pcrdere , quam matrem mcam tam

turpiter infamare. Juveiiis igitur ad judicium vocatur ct iihic eumAndreas proscquitur. Accusat constantcr inater fiiium

,

quod sc vo-

lucrit violare. Inlerrogatus pluries juveuis , an res taliter sc liaberct, uiliil pcnitus respondcbat. Tunc Andrcas niatri dixit: cru-

dclissima feminariun, qnac pcr tuam libidinem unicum filium vis pc-

rire. Tiuic illa praeposito dixit: domine , huic homini filius nicus

adhaesit, postquam hoc agerc voluit sed nequivit. Iratus itaque ju-dex jussit puerum in saccum linitum pice et bitumine initti ct in flu-

mine projici, Andrcam vcro In carccre rescrvari, donec excogitarctsupplicium , (|uo periret. Scd orante Andrca tonitruum horribilcomncs tcrruit et terrae motus ingcns cunctos prostravit et mulier a

fulmine pcrcussa ct arcfacta corruit. Orantibus autcm caeteris apo-

stolum, nc pcrirent, oravit pro iis et omiiia cessaverunt. Tunc prae-

positus crcdidit et domus ejus tiia. G- Cum autcm essct apo-stolus iu civilate Nicaca, dixcrunt ei cives, quod cxtra civitatcm sc-cus viam septem daemoncs cranl, qui practcreuntes homincs occi-

debant. Quibus ad jussum apostoli anlc populum in spccie caiiumvcnientibUs pracccpit, ut illiic ircut, ubi..juilli hominum nocerc pos-sent. Qui statim evanueruut. Illi autem homincs lioc viso lidemChristi receperunt. Et cuni vcnisset ad portam altcrius civitalis

ccce quidara juvcnis mortuus fcrcbatur. Quaercutc apostolo quidei accidisset, dictum est ei, quod septem canes venerunt ct eum intubiculo necaverunt. Et lacrimans apostolus ait: sciodominc, qnod

fucrunt dacmoncs, quos a Nicaca urbc repuli. Dixifque patri: quid

dabis mihi, sisuscitavcro filiumtuum? Cuiillc; iiilcarius cgo possidc-

bam, ipsum ergo tibi dabo. Et facta oratione suricxit ct apostolo adhac-sit. U.Cum qiiidaiuviii numeroquadraginta adapostolumnavigiovciiircnt, ut ab eo fidei doctrinam reciperent, ecce a dyabolo mare

concitatur et omnes paritcr submcrguntur. Cum autem eorum cor-pora ad litus delala fuisscnt , antc apostolum deportantur ct ab cocontinuo suscitaiitur. Qui orania, quae sibi acciderunt narraverunl.Unde in quodara hjmno ipsius legitur: quatcrdenos juvenes submer-

Ifi Cap. II. De sancto Antlrea apostoio.

sos raaria fluttiJ)us vitae reddidit usibus ). @. Beatus igitur

Andrcas i Achaja coiisistens totam cura ccdesiis iraplevit et plu-rimos ad fidera Christi converlit. Uxorera quoque Aegeae procon-

sulis fidem Chrisli docuil et sacro baptisraatis fonte ipsam regene

ravit. Audito Iioc Aegeas Patras civitatem ingreditur compellens

(lliristianos ad sacrificia jdolorura . cui occurrens Andreas dixit

:

oportcbat ut tii ([ui judex homiuum esse meruisli in terris, judicenituum qui in coclis est , agnosceres et agnitum coleres et colendo

animum a falsis Diis pcnitus revocares. Cui Aegeas : tu es An-drcas, qui superstitiosam praedicas sectam

,quam Romani principes

nnper exterminare jusserunt. Ad queni Andreas : Romani principesnondura cognoverunt, quumodo lilius Dci veniens docuerit _ydola

esse daemonia, quae lioc docent , undc olTendatur Deus, ut offen-

sus ab iis avertatur et aversus non exaudiat ct non exaudiendo

ipsiadyabolo ca])tiventnr et caplivati tamdiu deludantur, donecnudi

dc corporc exeant, nihil secum praeter peccata portantes. Cui Ae-

geas : ista vana Jcsus vester praedicans crucis patibulo est afl^ixus.

Cui Andreas : pro restauratione nostra uon pro culpa sua crucis

palibulum sponte suscepit. Ad quem Aegeas dixit: cuni a suo dis-cipulo fuerit traditus et a Judaeis tentus , et a niililibus crucifixns,

quouiodo tu dicis . eum spoiite crucis subiissc supplicium? Tunc

Andreas quinquc rationibus coepit ostenderc Christum voluntarie

passum fuisse. Scilicet ex eo quod passionein suam praevidit et

discipulis futuram praedixit; eccc, inquiens, ascendimus Ilicrosolyraa

etc. Et ex eo quod Petro euin ab hoc avertcre cupienti durc in-

diguatus fuit dicens: vade post mc Satana etc, et ex eo quod

ntriusque scilicet patiendi et rcsurgciuli se potestatein habere ina-

nifestavit dicens : potestatein habeo ponendi animara meam et ite-

rum sumcndi eam. Et ex eo quod proditorcm praecognovit, cuni

pancm intinctiim ci dedit , iiec taiucn vitavit. Et ex co, quod lo-

cum, in quo proditorem venturum scicbat , elegit et his omnibus se

intcrfuisse asscruit. Addit Andreas, quod mystcrium crucis raagnum

essct. Cui Acgeas : mysteriuin dici nou potest , sed suppliciuni.

Veruratamen ubi mihi non obtcmperaveris, ipsuin mysterium te faciam

experiri. (iui Andreas : si crucis patibuliim expavescerein, crucis

1) 1'ost liiiec Aorliri iii.ilc- Recpulinrps iiilorpolavenmt hanc jxjrlotliiiii aiierlp

spnri.iiu ct iifxiii pljiiif roiiliari.im : l I iMii iiiagistPr Jolinunos B e 1 e I li;i i t ile f e s I o s aiic t i And re.T e. Sclendiini est, i n q n i t , iinodiiigerf n i t colore, barba prolixa, slatnrn mediocri".

Cap. II. De sancto Aiidrea apostolo. 17

gloriam iion pracdicarein. Audire a te voio inysterium trucis. si

forte credas ipsum agnitum colas ut salveris. Tuuc coepit ei myste-rium redemtionis panderc et quam congruum et uecessarium fuerit,quinque rationibus persuadere. Prima ratio est, quod quia primusliomo per lignum mortem suscitavit '), congruum fuit, ut secunduscam ') pcr lignum pellerct patiendo. Secunda quod quia de imma-culata terra factus fuerat pracvaricator, congruum fuit, ut de im-maculata nasceretur virgine reconciliator. Tertia quod quia Adamad cibum vetitum incontinenter manus extenderat '), congruum fuit,ut secundus Adam in crucc immaculatas manus cxtendcrct. Quartaquod quia Adam cibum suavem vetitum gustaverat, congruum fuitad hoc, quod contrarium pellerctur contrario, ut Christus

-^sca fcllca

cibarctur. Quinta quia ad lioc quod Cliristus nobis suam immorta-litatem conferret, congruum fuit, ut nostram sibi mortalitatera assu-meret. Nisi cnim Deus factus fuisset mortalis , liomo non lierctimmortalis. Tunc Aegcas dixit: liacc vana tuis narra et milii ob-tempera diisque omnipotcntibus sacrilica. Cui Andreas : omnipo-tenti Dco agniun immaculatum quotidic oITero, qui postquam a totopopulo comcstus fucrit , vivus et iiitcger pcrseverat. Aegca

,

quo-

modo hoc fieret , requirente , dixit Andreas : ut formam discipuliassumeret. Cui Aegeas : ego cum tormenlis a tc exigam rei noti-tiam. Iratusque jussit eum in carccre recludi. Manc facto tiibu-nali sistitur et ad satrificia jdolorura itcrum invitarc cocpit di-cens : nisi mihi obtempcravcris , in ipsam

,

quam laudasti, crucemfaciam te suspendi. Cumquc ci multa supplicia miiiaretur, respoii-dit: quidquid tibi videtur in suppliciis niajus excogita ; tanto enimrcgi mco cro acccptior, quanto fucro pro nominc ejus iu tormcntisconstantior. Tunc jussit cum a viginti uno hominibus caedi etcaesum manibus et pcdibus cruci alligari ut sic longiorcm rcciperetcruciatum. (iumque duceretur ad cruccm , factus est concursus po-pulorum dicentium: innocens sanguis ejus sine causa damnatur.Quos tamcn rogavit apostolus, ne suum martiriura irapedirent. Vi-dcns auteiu Andreas a longc cruccm saliitavit cam diccns: salvecrux, quae in corporc (^hristi dcdicata es et ex merabris ejus tan-quam raargaritis ornata. Antcquam in te adscendcret dominiis,tiraorem tcrrcnum habuisti: modo vero amorem ODelestem obtinens

1) AJii, lecentiores Ininen ex glossa vel ex seciuentibus legunt: intulernt!> rHC varic ando". 2) Alii inalunt: niortPin repelleret. 3) Verba :ongruum extenderet male oiniltit Edit. Dresd. 1472.

18 Cap. II, De saiicto Andi-ca apostolo.

pro voto susciperis Sccurus igltur et gaudens veiiio ad tc , ut tu

exsultans suscipias nie (liscipulum cjus , qui pepeiulit In to: quia

anialor tuus scmper fui ct dcsideravi ainplccti le. bona crux,

quac decorcm ct pulcliritudincm dc membris domini susccpisti. Diu

dcsidcrata, sollicitc amata, sinc intermissionc ') quacsita, aliquaudo

concupisecnti animo pracparata. Accipc me ab hominibus ct redde

mc magistro mco, ut per tc mc accipial, qui pcr tc nic rcdcmif.

Et haec dicens' sc exuit ct vestiraenta carniHcibus tradidit sicque

cura in crucem , ut jussum fuerat, suspcndcrunt. In qua biduo vi-vcns viginti -) miilia hominuni adstantiuni pracdicavit. Tunc niini-

taute lurba Acgeac niortcm ct diccnte, viruni sandum uiansuclun

ct pium non dcbcrc ita pati, vcnit ul ipsuni dcponcrct. Qucm vidcns Andrcas dixit: quid tu ad nos vcnislt , Acgca, si pro pocni-

tcntia, ipsam conscqucris, si aulcni ut mc dcpoiias. scias, quodcgo

vivHS dc crucc non dcscendam. Jatn ctiiiti vidco rcgcin mcuui , (jiii

nic cxspcctat. Et cuiu vcUcnt cuiu sol\crc, nullo modo poteranf

ad cuin pcrtingcrc, quia slalim corum brachia stupida rcddcbantur.

Vidcns autcm Aiidrcas, quod piebs voicbal cum deponcrc , haiic

oralionem iii crucc fccit, ul dicit Augusliiius in libro dc poeni

tcntia. Xe mc pcrniillas dominc dcsccndcrc vivuni, scd lcinpus est.

ut commendes tcrrac corpus nicum : tamdiu enim portavijam. tamdiusitpcr coiumcudatuiti vigilavi ct iaboravi, quod vcllcm Jam ab ipsa obc

dientia libcrari etislo gravissinio iiidiiiucnto spoliari. Rccordor quaii-

tuni in port

Cap. II. De sancto .\ndrea apostolo. 19

cum viderc possct, et abscedente luniinc siinul cun ipso lumine spi-

ritum Iradiilit. Maximilia vero uxor Aegeae tulit corpus Apostoii

sancti et honoriticc sepelivit, Aegeas vero antequam doraum suamrediisset, arreptus a daemone iu via coram omnibus expiravit.Ajunt quoquc de sepuichro sancto Andreae mannam in modumfarinae et oleum cura odorc emanare , a quo

,quac sit anni futuri

fertilitas, incolis regionis ostcnditur. Nara si exiguum profluif,exiguum terra cxhibet fructum , si copiose , copiosum. Hoc fortcantiquitus veruni fuit

, scd modo cjus corpus apud (-oiistantinopoli-tanos translatuiu csse pcrhibetur. 9. Episcopus quidani re-ligiosam habens vitam beatuni Andream inter caeteros sanctos invencratione habebat, ita quod in cunctis suis operibus liunc semperlitulum praeponebat: . ad Iionorem Dei et beali Andreae. Invidcnsigitur viro sancto , hostis antiquus , ad eum decipiendum tota secalliditate contulit seque in formam mulieris pulcherrimae transfor-mavit. Venit igitur ad palatium episcopi assereus se vellc confiteri

eidcm. Maudat episcopus, ut suo poenitentiali confiteatur, cui plc-nitudincm tradiderat potestatis. Renuntiat illa, quod nulii hominumnisi sibi secreta suac conscientiac rcvclct , sicque convictus epis-

copus eam ad sc vcnire praecepit. Cui illa: obsecro domine misc-rerc mei , ego vero in annis puellaribus , ut cernitis , constituta et

a pueritia delicate nutrita, nec non ct regia stirpe progenita ') huc

in peregrino habita sola veni. Nam pater meiis rex, itaque valdepotens cuidam magno principi mc volcbat in conjugium sociarc, cuirespondi ^) : omncm torum abominor niaritalcm

,

quia virginitatem

meam Christo in perpetuum dedicavi et ideo nunquam possem incarnalem copulam consentirc. Ueiiique sic artata quod oportebatrae aut ejus voluntati ^) obediro aut *) terrae diversa subire sup-plicia latenter fugam inii, magis eligens exulare quam sponso meofidem infringere. Audiens vero vestrae sanctitatis praeconium subalas vestrae protectionis confugi, sperans nie apud vos locum re-perire quietis, ubi possim contemplationis ^) carpere secreta silentiapraesentisque vitae vitare naufragia ct pcrturbationem mundi fugercperstrepentis. Adrairans in ea episcopus nobilitatem generis

,

pul-

chritudinem corporis, tam immensum fervorera ct tantae eloquen-

tiae venustatem placita et benigna voce respondit: esto secura,

1) Ed. rr. eli.iin. 2) Recentiores leguiit : q u o d oiunein aboiiii-iiarer. 3) Receiitiores inlrudunt: durissimne. 4) RecPntiores lafiliintf erte, ipiod dainiinndiiiii vldetiir. ') Alii legnnt: rapere.

O *

20 fap. n. De sancto Amlrea apostolo.

filia,,iie foimidcs, (luia ilie, ol) ciijiis aiiioreni to et tiios ct tua faiii

niiliter (juutciiisisli, tibi ol) hoe et iii praesenti ennHilum gratiae et

iii lutnro pleiiituclinem gloriae largietnr. Sed et cgo servus cjns

nie el inea tihi otFero, eligas(|ue tihi , nhi placnerit, mansionemYolo antem liodie luecuni praiidere dcheas. C.ni illa'): noli inquit,

pater, noli de hac re me rogare , ne foite ex hoc ali(|ua inali su-

spicio ^) pervcnial et nitor famae vestrae dcnigratioiieni ali(]uaui

patiatnr. Ad (juain cpiscopus dixit: plnres eriinus et non soli. El

ideo iiullum inali snspicionis scrupuhuu in aliquo poterit gencrari.

Venientcs itaque ad mensam cpiscopus et illa ex opposito cousede-

rnnt eaeleris residcnlihns liinc et indc. Intendit in cain crehn

episcopns ejusquc faciem iion desiuit intueri et pukhritudinciu ad-

mirari. Sicquc dum oculus figitiir, aniiuns saucialur, ct duin cjus

faciem non desinit intueri , aiitiquus hoslis cor ejus gravi jaculo

vulneravit. Perpendit hoc ipse djabolus ct pulcliritudinem suamcoepit inagis ac inagis augcre jamque episcopns proximus erat con-.sensui , ut cam de illicito opcre atteularet, quando possibilitas se

ofTcrret, tunc suhito quidatB peregrinus venit ad ostium crebris icti

bus pulsans et luagnis clanioribus poslulans sibi aperiri, cumquc

aperirc nollent et ille uiagnis clamoribns ct ictibus nimis iis ficret

importuiius, interrogat episcopus muliercin, si ingrcssum illius pcre-

grini liominis acceptaret? (]ui illa dixit: proponatnr sihi aliqua

quaestio gravis, quaiu si cnodarc sciverit, admittatur, si autcm

nescierit , famquam inscius et indignus ab cpiscopi praesentia rc

pcilatur. Favcnt cjus omncs sententiae et quis sufficiens esset lianc

qnaestioncni proponcrc sciscitantur. Gumque nullus invcuirctur,

ppiscopus dixit: qnis enim nostruni ad hoc tam sufficiens est, qnani

vos o doiuina, quae cacleros nos ct eloquciitia pracccdilis et sa

picntia nohis omnibus aiuplius rutiiatis. Vos igilur liaiic proponiti!

Ctip- H. De saiuto Aiidrea apostolo. 21

nvin culinirantcs clixeniiit : vcrii el optijiiii est solutio qiiafslioiiis

Tiinc mulicr ait: propoaatur sibl secunda quacstio giavior , iii qua

Hielius possuiuus sapientiain ejus experiri: quaeratur ab eo , ubi

terra sit altior omni coelo. Percunctatus de lioc peregrinus' re

bpondit : in coelo empjreo , ubi residet corpus Christi. Corpusenim Cliristi

,

quod est altius buuii coelo, est de nostra carne for-

matuni : porro caro nostra quacdam tcrrea substantia est ; cum eigicorpus Ciiristi super oinnes coolos sit ct de nostra carnc originem

duxerit, caro antem nostra de tcrra sit condita, constat, qiiod ubi

corpus Christi residct , ibi procul dubio tcrra altior coclo manol.

Rcfert nuniius, quod respondcrat peregrinus, et ecce onines respoii

bionera ejus mirubilitcr approbant et magnilice sapientiam ejus

iaudant. Tunc illa ileruin dixit: liet ei tertia quaestio gravissima

ct occulta el ad solvendum diliicilis ct obscura , ut sic ejus sa

picnlia tertio comprobctur ct dignus sit , ut ad mcnsam cpiscopi

mcrito admittatur. Quaeratur ab eo,

quanti spatii sit a terra us

quc in coelum. Rcquisitus de hoc peregrinus nuntio dixit : vadc

ad cum, qui te inisit ad nic et de hoc diligentcr percunctare ; ipsc

cnim melius mc hoc novit et ideo tibi dc hoc mclius respondcbil,

iiam ipse illud spatiuni raensuravit, quando de coclo in abjssuiii

cccidit, ego autem de coelo nunquam cecidi ct illud spatlum nun

quam mensuravi : non enira est niulier, sed dyabolus, qui se posuil

in siinilitudinem mulieris. Audiens hoc nuntius vehcmenter expavit

ct ca, quae audicrat, corain omiiibus recitavit, ]\lirantibus itaquc

omnibus et stupentibus, antiqiius hostis de medio eorura cvanuit.

Episcopus autcm rediens ad se redarguit ainarc semet ipsum et de

perpctrata culpa veniani lamcntabilitcr prccabalur , inisitque nun-

tiuin, ut pcrcgrinus introdiiccrctur, scd iicquaquam amplius inveni-

tur. Tunc episcopus populum convocavit et iis evidcntcr cxposuit

ordinem gestac rei pracccpitqiie,

ut omnes jcjuniis et orationibus

insisterent, si forle doininus rcvclare alicui dignaretur, quisiiam

ille peregrinus fuerit,

qui euin a tanto periculo liberavit. Revela-

liiin autcm est illa nocte cpiscopo, quod beatus Andreas fucrit, qui

[110 libcratione ipsius se posucrit in habitu peregrini. Cocpit igi

tur episcopus iii devotione Sancti Andreac raagnilice crescere ac

cum cxinde in rcverentia plus liabere. lO. Cum praepositus

cujusdam civitatis agrum Sancti Andreae abstulissct ct ob hoc gravissimis fcbribus orante cpiscopo fiierit correptus , ille episcopuni

rogavit , ut pro se orarel , et agrum sibi rcddcret . sed cum orantc

22 Ca|>. lll. De saticto Nicolao.

cpiscopo sanitatom recepisset, agrum itorum usurpavit. Tunc cpis-

copus orationi so dedit et omnes lampades occlesiac frogit dicens

:

hoc lumen non accendetur, donec dominus sc de suo inimico vin-

dicct et ccdesia, quod amisit, rccuporct. Et ccce pracpositus gra-

vissimis iterura febrii)us laboravit misitque nuntios cpiscopo, ut pro

so oraret, et agrum suum et alium sibi similcm reddcret. Cui cum

cpiscopus semper responderet: jam oravi et oxaudivit me ncus,ipse ad eum se portari fecit et ut ccclcsiam intrarct ad orandum,

coegit Episcopus dum ecclesiam ingrcditur, subito moritur et agerccclesiae restituitur.

CAP. III.

De isaiicto iNricolao.Xicolaus dicitur a nicos

,

qiiod ost victorla , ct laos, quod est

populns, id cstXicoIaus, quasl vicloria populi i. e. vitiorum quae el

popularia et vilia sunt ; vel victoria proprie,

quia multos populos

vita et doctrina docuit vitia ct peccata vinccre. Vel Xicolaws dici-

tur a nicos,

quod est victoria et laus, qiiasi victoriosa laus ; vel a

nitor et laos, quod cst populus, quasi nitor populi. Habuit enim in

se ea, quae nitorem et munditiam faciunt. Xam sccundum Ambro-sium niundat sermo divinus, niundat vcra confessio , mundat sancta

cogitatio, mundat bona operatio. Ejus logcndam doctoros Argoliciconscripserunt. Est autcni Argos sccundnm Ysidorum civitas Grae-

ciae, unde Argolici tiraeci vocantur. Alibi quoque Icgitur, quod

Methodius patriarcha eam firaecc conscripsit, quam Johaimes dia-

conus in latinum translulit et plura addidit.

1. Nicolaus civis Paterae urbis ex divitibus ct sanctis paronti-

bus originom duxit. Pater cjus Epiphanes , matcr vcro Johanna

dicta ost, Qucm cum primaevo juvcntutis suae flore parontes ge-nuisscnt , deinceps caclibcm vitam duxorunt. Hic priina die dumbalncaretur, ercctus slotit in polvi. Insuper quarta ct scxta feria

iantum ) scmel sugcbat ubehi. Factus aiitcm juvenis aliorum de-vitans lascivias ccclcsiarum potius tercbat limina et qiiidquid ibi

do sacra scriptura iiitolligerc potcrat , inonioritor rotinobat. Paron

libus voro suis dcfunctis cogitarc cocpit, qualitcr tantani divitiarum

1) lioc voc.Tbuliim sciiK'1 in iiontniljis tlppbt niitiii. fdilioii.

Ca|j. 111. De siiuclo iNicolao. 23

lupiiuii uuii ad laudciu humanam scd ad Dci gluiiam dibpeusaiet.Tunc quidam ) contcrmiiieus suus satis nobilis trcs lilias virglncsob iiiopiam prustilucre cugilur, ut slc iiifaml eorum commcicio ale-

rclur. Quud ubi sanctus comperit, scelus abliurruit ct massam auripanno invulutam in donmm ejus per fenestram nocle clam jecit etdam rccessit. Mane autcm suigcns liumo massam auri reperit etl)co giatiam agcns primogenitac nuptias cclcbravit. Nuii multo

pust tcmpore Uei famulus simile percgit opus. Quod rursus illerepericns ct iu laudes immensas prorumpcns dc caetcro \igilare

propusuit, ut sciret, quis cssct, qui suae inopiae subvcnisset. Post

pancos etiam dies duplicatam auri massam in domum projeclt,ad cujus sonituin illc cxcitatur ct Xicolaum fugientcm insequiturlalique voco alloquitur: sistc gradum tcque aspcctui ne sublralias

meo , sicquc accurrens vclocius Nicolaum hunc csse cognovil; mox

humi prostratus osculari vulcbat pcdes cjus, quod ille-) rcfulans ah

co cxcgit , ne cum quamdiu viverct, publicaret. S, Post hocMireac civitatis defuncto episcopo cunvcncruiit cpiscopi , illi cccle-

siac de episcopo provisuri. Aderat autcm iiitcr cos quidam magnac

aucturitatis episcupus, ad cujus elccliunem omnium sententia dcpcn-debat. Cum igitur cunctos jejuniis et orationibus insistere monuis-set , noctc illa vocem audivit diccntem sibi , ut hora matutina forcs

ccclcsiae obscrvarct ct qucm priinum ad ccclcsiam , cujus etiam

nomeu esset Xicolaus, venire conspiceret, ipsum in episcopum con-

secraret. Hoc crgo aliis rcvclans episcopis admonuit , ut omncs

orationibus insistcrcnt cl ipse pro foribus cxcubarct. INlirum in nio-

dum in hora matutinali quasi a Deo missus ante omnes se agcbatNicolaus

,

quem apprehciidens cpiscopus dixit ci : quod libi nonicn

est? lUe ul erat colunibiiia simpliiilalcplciius, inclinato capite: Nicu-

laus, inquit, vestrae sanctitatis scrvus. Qucin in ecclcsiam ducentcs

licet ') plurimnm rcnilculem in cathcdram collucarunt Ipse autcm

eandcin, quam prius , humilitatem ct morum gravitatcm in omnibus

sectabatur, in oratione pervigilabat , corpus maccrabat, mulicrum

cousortia fngicbat, humilis erat in omncs suspicicndo, eflicax in lo-

quendo, alacer in cxhortando, severus in corripiendo. 3. Fcr-

tur quoque, sicut legitur in Croiiica quadam, Nicolaum Nicacno in-

terfuisse concilin. Quadam aiitem dic dum quidam nautae pcricli-

1) Receiiliores legunt : co n v i ca ii i> u s. 2) Heccntiores ; refiigieiis,ejnod reclins videlur. 3) Anliquiores pessiiii.e : iiopuluin Jegunt.

24 Cap. III. De sancto Nicolao.

tarentur, ita cum lacrimis oraverunt: Nicolae famule Dei, si vera

sunt, quae de te audimus, nunc ea experiamur. Mox quidam in

cjus similitudiuem apparuit dicens: ecce assum! vocastis enim me.

Et coepit eos in antennis et rudentibus aliisque juvare navis arma-mentis; statimque cessavit tempestas. Cum autcra ad ejus eccic-

siam venissent, qucm nunquam ante viderant, sine indice cognove-

runt. Tunc Deo et sibi de liberatione gratias cgcrunt, quod ilie

divinac miscricordiae et eorum fidei , non suis nieritis attribuere

docuit. -1: Quodam tempore totam provinciam Sancti Nicolaifames valida ') pcrculit, ita ut omnibus deficerent alimenta. Au-

diens autem vir Dei naves onustas tritico portui applicasse , illuc

statim proficiscitur rogans nautas , ut saltem in ccutura modiis per

quamlibet navera farae pcriclitantibus subvenirent. Cui illi: non au-

demus,

pater, quia inensuratura est Alexandriae , oportet in borrea

imperatoris nos rcddere. Quibus Sanctus dixit: facitc nunc, quod

dico et vobis in Dei virtute promitto,

quod nullam minorationeni

habebitis apud regiura exactorem. Quod cum fecisscnt, et eandemraensuram, quam Alexandriae acccperant, rcddidissent niinislris ira-

peratoris, miraculum referunt ctDeura in suo famulo raagnilicalaude

attollunt. Frujuentum autem secundum uniuscujusque indigentiamvir Dci distribuit , ita ut miraculose duol)us annis non tantura ad

victum sufliccret , scd ctiara ad usum scminis abundaret.

5. Cnm autem regio illa jdolis deservisset, prae cactcris nefandae

Dyanac siraulacrura populus coluerat adeo, ut usque ad tenipus viri

Dci nonnulli rustici praedictac religioni exsecrabili dcservirent ac

sub quadara arbore consecrata Dyanae quosdani ritus gentilium

exercerent. Ac vir Doi praedictum rilum de omnibus liiiibus expu-

lit ipsaraque arborem praecidi raandavit. Iratus cx lioc contra eum

hostis antiquus oleum Mjdyaton, quod -) in naturam in aqua etlapidibus ardct , confccit seque in forraara rcligiosae fcminac trans-

figurans quibusdam ad viruni Dci iiavigantibus in quadam saginula

obviavit sicque alTiila cst eos: niallera ad Sanctura Dei venire vo-

biscuni, sed nequco: rogo crgo vos, ut lioc oleum ad ejus ecclesiam

olferatis et ob raci mcnioriam exindc aulae cjus parictcs liniatis,

ct statim cvanuit. t ccce aliani ccrnunt naviculam cum honestis

personis, intcr (|uos crat siniilliraus sancto Xicolao, qui sic ait illis:heu qiiid niulicr iila locuta est vobis vel quid attulit? Illi autcm

J) ALI legiiiil . per' iibbil. 2) Rpceiitiores ex ^lossn loKiiul coiitr.

Cap. III. De sancto Nicolao. 2,i

cuncta per ordinem naiTiiverunt. Quibus iUe : haec esl iuipudicaDyana , et ut rae veruui dicere coinprobetis

,oleum illud in mare

projicite. Quibus projicientibus ingens ignis in mari succenditur etcontra naturam diutius in uiari ardens conspicitur. Venientes igitur

ad scrvum Uei ajcbant: vcre tu es illc, qui nobis in mari apparuisti ct a djaboli insidiis liberasti. 6- Per idem tempus cumquaedam gens Roinano imperio rebellasset , contra eam imperatortres principes Nepotianum, Ursiim et Apilionem misit, quos portui.\driatico ob vcntum contrarium applicatos beatus Nicolaus ut sccum

comederent, invitavit, voleus ut gentem suam a rapinis compesce-

rent, quas in nundiuis exercebant. Intcrim dum Sanctus abesset,consul corruptus pecunia tres innocentes milites jussit decollari.

Quod ut vir sanctus audivit, rogavit principos illos , ut secura illucusque gradu concito propcrarent , venienstpie ad locuin , ubi decollandi erant, invcnit cos ') poplite flcxo ct facie jam velata etspiculatorem enscm supcr eorum capita jam vibrasse. At Xico-laus zelo accensus et in lictorem se audacter iugessit et gladiumde ejus manu emiuus propulit innocentesquc solvens eos incoluuicssecum duxit. Illico ad practorium consulis propcrat et fores clausas

vi reserat. Mox illi consul accurrens salutavit cum. Aspernenshoc Sauctus dixit: iiiimice Dei, legis praevaricator

,

qua tenieritate

praesumsisli tanti conscius sceleris vultum aspicere nostrum ? Quempostquam plurimum objurgasset , ad prcccs tamcn illorum ducumeum poeuitentera benignc recipil. Rcccpta igitur benedictiouc iinpe-

riales nuiitii iter peraguut ct ^) impios sinc sanguine hostcs subd-

unt redientesque ab impcratore magnilice suiit recepti. Quidamautem eorura felicitalibus invideutcs, praefccto impcratoris prece et

pretio suggcsserunt, ut eos apud imperatorciu ') dc laesae majesta-tis crimine accusaret. Quod cum iraperatori suggessisset, ille niniisfurore repletus eos iiicarccrari praccepit ac sinc aliqua iiiterroga-

tione illa eos nocte occidi mandavit. Quod cura a custode *) didi-cissent, sciderunt vestimenta sua et gemere araare coepcnmt. Tuncunus eoruiu, scilicet Ncpotianus, rccolens quod beatus Nicolaus tresinnocentcs liberaverat, exliortatus est alios , ut ejus patrocinia fla-gitarent. Quibus orationibus sanctus Nicolaus nocte illa Constan-liiio imperatori apparuit dicens : cur illos principcs tam injuste coiu-

1) Alii inHle: pollice. 2) Recenliores periierain : iniperio. 3) Eil.rriiic. nifile legit: dolosae inanifestatis cfiniine. 4) Ed. rrinc. malcdecidisbent.

26 Cap. IM. De saiicto Nicolao.

preheudlstl et morti sliie eriinine ') addixistl? Snri^e vclox eosque

quantocius diniilti jubeto. Si '-) noii autem, oro Deum, ul til)i sus-citet ijellum, in quo tu corruas et l)esliis cibus fias. Cui imperalor: qiii es tu

,

qui hac iioctc palatium meum iiigressus talia audes

ioqui? Cui illc : e2;o suin Nicolaus Mireae civitatis episcopus. Sic

et praefectum similitcr terruit per ^) visuin dicens: mente et sensu

perdite , cur iii necem innocentium consensisti ? Perge cito et eos

liberare studo. Si non autem , corpus tuum vermibus scaturiet et

doinus tua citius destruetur. Cui ilic : quis es tu, qui nobis tanta

minaris? Scito, inquit, me esse Nicolaum Mireac civitatis episco-

pura. Utrisquo cvigilantibus statim mutuo sua somnia pandunt et

pro illis incarceratis continuo mittunt. Quibus autcm imperator:

quas magicas artes nostis, ut tantis nos illudalis somniis? Cui re-

sponderunt, so magos non esse nec mortis sententiam meruisso.

Tunc impcrator: nostis , inquit, hominem, cui noincn est Nicolaus?

At illi audito lioc iiomine manus extenderunt ad coelum , roganlcs

Deum , ut eos sancti Nicolai meritis a praesenti periculo liberaret.

Et cum imperator totam vitam ejus etmirabilia ab iis didicissct, dixit

iis: ite ct Deo gratias agitc, qui vos ejus precibus liberavit. Scd

et de nostris eidem alTerte gaudiolis rogantes eum, ut ulterius mihi

minas non inlerat , sed pro me et regno meo ad dominum prcccsfundat. Post paucos dies praedicti viri ad Dei famulum se pro-

sternunt dicentes: vcrc faniulus Dei es , vere cultor et amator

Christi. Cumquc sibi omnia pcr ordinem retulisscnt , ille elevatis

in coelum manibus immeiisas Jleo laudes retulit ac bene instructos

principes ad propria remisit. 7. (^um autein dominus vcllct

eum assumere , rogavil dominuin , ut angclos suos sibi mittcrel, et

inclinato capite angclos ad se venire vidit et dicto psalmo: in tc

dominc speravi usquc, in inanus tuas etc. tradidit spiritum anno

domini CCC. XL. III , ubi coelcstium melodia audlta est. Qui dum se-pullus fuissct in tuinba inarinorca, a capile fons olei ct a pcdibus

roiib aquae prolluxit et us([uc hodic ex cjus mcmiiris sacrum rcsu-

dat oleum valens in salutem multorum. Successit aiitem ei quidain

vir bonus, qui tamen dc sede sua ab invidis esl dcpulsus. Quoejccto t>Ieum lluerc desiit, sed eo revocato protinus cmanavit. Post

raullum vcro temporis Turci Mircain urbcni deslruxerunt , XLVII

1) F,

('ap, III. De sancto Nicolao. 27

vero milites Barenses llluc profecti qiiatuor monachis gibl astanti-

bus tumbam sancli Nicoiai aperuerunt ossaquc ejus in oleo natantiain urbem Baream detulerunt, anno domini millesirao octuagesimoseptimo. 8. Vir quidam ab uno Judaeo quandam summampecuniae rautuo accepit, jurans super altare sancti Nicolai

, cum

alium lidejussorem habere nequiret, quod quam citius posset, sibiredderet. Tenente autem ille diu pecuniara Judaeus eara cxpostu-

lavit, scd eam sibi reddidissc affirmat. Trahit ergo eura ad judi-cium et juramentum indicitur debitori. Ille baculura cavatum, quemauro rainuto irapleverat, sccum detulerat, uc si cjua adminiculo in-digeret. Volcns igitur facere juramentHm Judaeo baculum tradiditreservandum. Juravit illc, quod plus igitur reddiderit etiara, quamdeberet. Facto juriuncnto baculum suum repetiit ct Judaeus igna-rus astutiae eum sibi rcddidit. Rcdlcna autem, qui fraudera fecerat,

in quodam bivio oppressns corruit somno currusquc cura impctu ve-iiiens eum necavit et plenura baculura auro fregit et aurum cffudit.

Audiens hoc Judacus concitus illico vcnit cumquc dolum vidisset eta multis ei suggereretur, ut aurura reciperet, oranino renuit, nisi qui

defunctus fucrat, ad vitam beati Nicolai meritis rcddcretur, assc-rens, se, si hoc fieret, baptismura suscepturum et Cluistianum futu-

rum. Continuo qui defunctus fucrat, suscitatur ct Judaeusin Christlnomine baptisatur. 9. Quidara Judaeus videns bcati Nicolaivirtuosara potentiam in miraculis faciendis, imagincm ejus sibi heripraecepit camque in sua domo collocavit, cui res suas, cum aliquoiongius iret, cum minis commcndabat hacc vel sirailia verba dicens

:

ecceXicoIae, omnia bona mca tibi custodienda committo ct nisi omuiabene custodieris, ultioncm expetara dc te verberibus et flagcllis.

Quadara igitur vice dura ille abessct, furcs advcniunt, cunctarapiunt,soiam imaginem dcrclinquunt. Judaeus autcra rediens et se spoliaturavideus iraaginem alloquitur talibus vel similibus ususverbis: dominoNicolae, nonnc in dorao raca') te posueram, ut res racas a latroni-bus servares ? Cur hoc facere noluisti et latrones quare non prohibui -

sti ? Igitur dira tormenta recipies et pro latronibus poenam lues ; sic-que daranum mcum in tuis recompensabo tormentis et furorem meumIn tuis refrigerabo verberibus et flagellis. Accipiens ergo Judacusimaginem dire cara vcrbcrat direque flagcllat. Mira res prorsus etstupenda. Dividenlibus furibus, quae rapucrant, Sanctus Dei laraquam

1) Ed. Rec. ojiines fere i^meferuiit vos et tuiii Jegiml servaretis nu-luislis p r oli i bu i s t i s, deiiide vero ui.ile reciiiies etc.

2b Cap. III. De saucto I\icolao.

iii se Ycrbera recepisset, apparuit, haec vel sliiiiiia verba ditens:

ciir tani tliie pro vobis flagellalus suin? cur tain crudeliter verbe

ratus ? cur tormenta tot passus ? Ecce quoniodo corpus ineum li-

vet! Ecce qualiter cfTusione sanguinis rubet! pergite citius el

runcta reddite quae tulistis: alioquin Dci oinnipoteiitis in vos ira

desaeviet, ita ut scelus vestrum in inedium piiblicetur ct quilibet

vestruin suspendium patiatur. Ad queni iili: quis es tu qui nobislalia loqueris ? Et ille: ego sum Nicolaus

,servus Jcsu Christi,

queui Judaeus ille pro rebus suis, quas tulistis, tam condeliter fla-

gellavit. Tcrriti illi ad Judaeum veniunt , iniraculum relerunt, ab

eo quid imagini fecerit, audiunt, cuncla reddunt, sicque et latrones

"

ad viam redeunt reclitudinis et Judacus tidem ainplectitur salvato-

ris. lO. Vir quidain pro amore filii sui littcras addisccntislestum saiicli Nicolai annuatiin solemnitcr celcbrabat. Quadam igi-tur vice paler pucri convivium praeparavit ct multos dericos invi-

tavit. Venit autem djabolus ad januain in habitu pcrcgrini petenseleemosjnam sibi dari. Jabct quanlocius pfitcr filio ut dct clceniosjnaiu peregrino. Properat puer, sed peregrinum non invcniens in-sequitur abeuntem. Cumquc ad quoddam compitum pcrvcnisset,apprehendens d^abolus puerum , ciim strangulavit. Quod audienspater vchemcntcr ingemuit, corpus tulit, in thalamo collocavit toe-

pitquc prae dolorc clamare ct diccrc : fili dilcclissiinc, quomodo estvobis ? Sancte Nicolac hacccinc est mcrces honoris, quem vobis

tamdiu exhibui. Et cum haec et similia diceret, statim pucr qiiasi

de somno cvigilaus oculos apcruit cl surrcxit. II. Vir qiii-

dain nobilis rogavit bcatum Nicolaum , ut sibi filium a doiniuo iiu-

petraret, promiltcns , se Ulium ad ccclcsiam cjus ducturum ct sc>-

phum aurcuni oblaturum. Filius igitur nascitur ct ad aetatcm pcr-ducitur ct scyphus heri jubctur. Qui diim sibi valdc placcret, suiscuin adaptavit usibus ct alium aequc valentem ficri praecepit. Na-

vigautibus Itaquc ad ecclesiam sancti Nicolai jubet pater filio, ul inillo scypho, quem priino lieri fecit, aquam sibi alferrct. Pucr au-

lcin,

quuin vellet haurirc cum sc.\pho , in mare cecidit et statiin

dis|)aruit. Palcr autem ainaTe flcns nihiloininus votuin suum per-fecit. Venicus igitur ad altarc sancti Nicolai cum obtulissct secun-

dum sc^phum tamquam projectus cccidit dc altari ; cum autem cum

clcvasset cl super altare iteruin posuisset, rursus dc allari longius

est projeclus. Miraiilibus omnibus ad tam graiulc spcctaculum,

ectc pucr sanus el incoluinis advcnit primum sc^phum suis gestans

Cnp. IV. De Snncfa Liicift virgine. 29

mnnibus, narravitqiio coram omnibus, qiiod qnando In raare cociilit,

statim bcatiis Xicolans afTuit et eum illacsum scrvavit. Sicquc pa

tcr cjus laetus elTectus ulrumque scjpliuin bcato Nicolao obtuiit.

18. Quidaiu vir (lives meritis beati Nicolai lilium liabuit,

qiiem

Adeodalum vocavit. Hic Sancto Dei capeilam in domo sua con-struens onini anno festum ejus solcmnitcr celcbravit. Erat auteni

locus illo situs juxta terram Agarenorum. Adcodatus crgo ([uadamvice ab Agarenis capilur et in servitntem regis corum deputalur.

Scquenti aano dum fcstiim sancli Nicolai pater ejus devote celo-braret et puer scjphum pretiosum tencns regi assisteret , recolitsuara captionem et parentum dolorem et gaudimn

,quod in domo

sua ea die liebat , coepitque altius suspirare. Quorum suspiriorumcausam dum rex. niiuis extorsisset, ait rex : quidquid tuus Nicoiausagat , tu bic nobiscum manebis. Kt sul)ito facto vento vchcmenti

totamque domum concutiente puer cum scjpho rapitur et ante foresecclesiae, ubi parentes agebant sollemnia, collocatur et magiiumgaudium oranibus generatur. Aiibi legitur taraen, quod praedictusjuvenis fuit de Norinandia, qui ultra mare pcrgens a Soidano capi^.tur et ") ab ipso sacpe verberatur: qui dum in festo sancti Nico-lai verberaretur '-') ct in carcere iuciusus fleret et pro sua libera-

(ione et pro laetitia, quani tuuc haberc consueverant parcntes ejus.subito obdorraivit et evigilans in capella patris sui se invenit.

CAP. IV.

De j^ancta I^iicia virgine.Lucia dicitur a luce. Lux eniiu habct pulchriludiiicm in aspe

ctione, quia, ut dicit Arabrosius, lucis natura haec cst, ut oinnis in

aspectu ejus gratia sit. Habet etiam diffusionem sine coinquina-tione, quiaper quaecuiique iiumundadiffusa iioncoinquinatur; rectumincessuin sine curvitate, longissimara lineam pertransit sine nio-rosa dilatione. Per hoc ostenditur, quod beata virgo Lucia habuildecorem virginilatis sine aliqua corruptione , dilTusionem caritatis

1) AVu: .-1 11 1 p eiim. 2) Verba: et in cniceip 1 i h e 1' t i oii e omil-lil Ed. l'r. 1472, .idJil t.Tmen negationem non anle vocejn: p r o. Recentissiin.ip.iiilem deinde recte legiinl ; cnnsueverant ii