. ~leizen

Boem, boem, boem, boem. Op het rit-me van een trommelaar peddelenachttien mannen en vrouwen strakin de maat een drakenboot over delagune bij Venetië. Zo ver het oog

reikt steken peddels en roeiriemen ritmisch inen uit het water in een bonte sliert boten. Vanal-lerlei soorten Venetiaanse roeiboten met kun-stig gevormde dollen en staande roeiers tot En-gelse roeiboten, whalers, kajaks, indiaanse ka-no's en zelfs een boot gemaakt uit plastic fles-sen.

Ondanks het gekdoel van bijna 1600 botenmet een bemànning van ruim zesduizend roei-ers, heerst er even een weldadige rust op het Ve-netiaanse water. Geen grommende motoren,gccn uitlaatgassen, geen golven van voorbijschcurcndc motorbotcn. In plaats daarvan hetgcspcttcrvan bladcn op het water en hier en daareen kreet. Alsjoviale groet, als aanmoediging ensoms als vewntwaardigde waarschuwing als eenboot uit de vloot een andere dreigt aan te varen.

Behalve de Biënnale, het filmfestival en hetcarnaval heeft Venetië nog een evenement datveel belangstellenden trekt. Elk voorjaar wordtde Vogalonga gehouden, in 2009 op 31 mei. Hetis een jaarlijkse, niet-competitieve regatta waarroeiers van over de hele wereld een 32 kilometerlange tocht afleggen door de kanalen van Vene-tië en langs verschillende eilanden in de lagune.Elk type boot kan meedoen. Zolang ze maardoor riemen en spierkracht worden aangedre-.ven.

De Vogalonga, Venetiaans dialect voor 'langeroei tocht', is in 1974 opgezet door een groep Ve-netianen die moe waren van het eindeloze geou-wehoer over het lot van de afkalvende stad en la-gune door de oprukkende gemotoriseerde bo-ten. De golven die zij veroorzaken beschadigende historische gebouwen, kades en de kwetsba-re delen van de lagune. Om die reden zijn in2002 snelheidsbeperkingen opgelegd, maar datzet onvoldoende zoden aan de dijk. Daar komtnog bij dat Venetië dreigt te verdrinken door destijgende zeespiegel en verzakkingen doorgrondwaterwinning als koelwater voor indu-strie in de nabijgelegen haven.

O p dc dag van de Vogalonga wordcn va-pOI'CtlO'~ (VC'lIl'II.I.III~1 W.lll'I'hIlN~I'II).W 11.'111' n f'lI 11111." IIIII'lId..". 11'.'., ,

Behalve de Biënnale,het filmfestival en

carnaval heeft Venetië

nog een spectaculairevenement: de

Vogalonga. Met een

grote roeitocht

protesteren duizendenroeiers ieder voorjaar

tegen de groeiendeoverlast vanmotorboten.

Berber Paarlberg

J

Vft ~.""'- "'0:1 "i.H'."""',.~",u..., ""S""uur een kanonschot als startsein wordt gelosten alle klokken in de stad beginnen te beieren,houden de motorboten zich noodgedwongeneven in. Zodra de grote massa is vertrokken,worden de motoren onmiddellijk weer gestart,de laatkomers verwelkomend in klotsendegol-ven. Eén roeiboot krijgt tijdens de laatste editievan een langsspuitende watertaxi zulke hogegolven te verduren dat hij volloopt. Na red-dingswerk v"m een Venetiaanse roeiverenigingkunnen de roéiers hun tocht vervolgen. Even la-ter neemt de lagune wraak; een gezette dame ineen sloepje met buitenboordmotor verliest dooreen golf haar evenwicht en valt als in slowmo-tion overboord.

Zeker de helft van de ruim zesduizend roeiers'komt uit het buitenland. Duitsers, Fransen,

'",Hongaren, Engelsen, Zwitsers, zelfs Australiërsvaren mee. En verschiHende Nederlandse bo-ten. "We hoorden van andere ploegen dat de Vo-galonga een steeds groter evenement wordt",zegt Frank Steen, die de tocht in een whaler vande vereniging van oud-kwekelingen van de zee-vaartschool in Amsterdam roeit. "Het is specta-culair, vooral het vertrek in zo'n enorm veld metal die bootjes."

Niet alle buitenlanders zijn zo ontspannenals deze sloep professionele stuurlieden. Som-migen ogen wat gespannen. Is hun boot wel be-stand tegen de golven die de harde wind in heteerste deel van de tocht opstuwt? Slingerendstuurt een Duitse roeiboot tussen tientallen ka-no's, eigenzinnige kajakkers en sloepen door,wat weer gefoeter van anderen oplevert omdathun boot bijna wordt geramd. Maar het uitzichtop Venetië, de lagune en de eilanden is prachtig.

iK.Naeen kilometer of acht beginnen de meestenwat te ontspannen. Voor Olaf van Paridon, diemet elf andere roeiers in wherries van de Am-sterdamse roeivereniging WiHemIn aan de Vo-galonga deelneemt, is de drukte juist een uitda-ging. "Ik vermaak me feestelijk met sturen tus-sen al die boten door."

De Venetiaanse roeiers, gewend aan de griHenen plotselinge ondiepten van de lagune, genie-ten zichtbaar van het spektakel. Voor hen luidt

Slingerend stuurt een Duitse

- roeiboot tussen tientallen

kano's en sloepen door.{"

26 ZATERDAG &CETERA NRC HAND ELS BLAD. '!:A'ilJER OAIii lWIj:I\III;I.Ai,tll1&JZQ;N IM\G. 11I61>Mj\>A[!IT,-;\q 11<9.>

DeVogalongain Venetië

Roeiboten tijdens de laatste Vogalonga in Venetië op 11 mei 2008 Foto Reuters

Roeien uit protestde Vogalonga het begin van het roeiseizoen in.Staand met één been vooruit, het ander schuinnaar achter en korte efficiënte halen, duwen zemet hun volle lichaamsgewicht hun riemendoor het water. Ze blijven wonderbaarlijk goedin balans op de golven.

Bij het eiland Sant'Erasmo staat de lokalebevolking enthousiast aan te moedigen.Een drumband op de kade, even verder-

op een zangeres die de roeiers op stampendemuziek bekende popsongs toezingt. Dat zedoor de Venetianen als gekken worden bestem-peld (er wordt veel binnen dezelfde families ge-trouwd, bijna iedereen heet er Vignotto of Za-nella) lijkt hen niet te deren. Sant'Erasmo, eenweeldering begroeid eiland waar vrijwel allegroenten worden gekweekt die je op de bekendeRialtomarkt vindt (het label San Rasmo staatvoor de Venetianen synoniem voor kwaliteit),blijft een goed bewaard geheim voor de meesteroeiers. Alleen de walkanten zijn, voor wie totver boven de knieën door de modder wil waden,een dankbare sanitaire stop.

Voorbij het langgerekte eiland doemt Torcel-lo op, waar in de vijfde eeuw na Christus de his-torie van Venetië begon. Op dit eilandje vestig-den zich de eerste van duizenden vasteland be-woners, op de vlucht voor plunderende Visigo-ten, Hunnen, Ostrogoten en Lombarden. Eenaanrader, met een basiliek uit 638 en, voor wiede steile trappen aandurft, een campaniHe metfantastisch uitzicht over de lagune.

De route van de Vogalonga buigt af naar het

naastgelegen vissers- en kantmakers eiland Bu-rano met zijn veelkleurige huizen. De roeierskomen niet verder dan de kade, waar gebroeder-lijk flessen prosecco en belegde panini wordenuitgewisseld.

Tussen Burano en het glasblazers eiland Mu-rano is even niets te merken van het stijgendewater waarin Venetië dreigt te verdrinken. Eengrote Venetiaanse sloep vol mannen op leeftijdin rood-witte shirts loopt vast in het ondiepewater. De bemanning weet hem los te trekkenen bij Murano is het leed lang en breed verge-ten. Trots en goedgehumeurd staan de herenaan de riemen. Ze passeren een sloepje waarineen man zich in z'n eentje staand met twee rie-men voortbeweegt en een sierlijk schuitje meteen minstens zo elegant stel, net als de meesteVenetiaanse roeiers geldeed in wit met, als ei-gen accent, een geel-bruine sjerp om het mid-del. Hij achterin de boot, zij in wapperendejurk op boeg. De vrouwelijke 2S-koppige be-manning van de Remera dei Nomboli doet niet,zoals vrijwel alle vrouwelijke Venetiaanse roei-ers, aan rokken; zij trekken de aandacht door inbikini te peddelen. De Italiaanse pers is er dolop. .

Na de ruimte op de lagune zorgen het smalleCannaregiokanaal, waar de boten Venetië weerin varen, en de Ponte dei tre archi voor een flin-ke file, met bijbehorende maar gemoedelijkechaos. Het is een opmaat naar de meer verbetcnchaos op het Canal Grande, waar de gCl1lotol'l-seerde boten zich rücksichtslos ccn weg dooI' cicroeiende menigte banen. Twee knJlIldH'J'Skun-

nen net voorkomen dat ze door een vaporettoworden overvaren. De historische paleizen aanweerszijden en het enthousiaste publiek op debruggen en langs de kades maken veel goed."Mensen hangen uit de ramen met vlaggen,slaan op pannen enjuichenje toe. Ontroerend",vindt Ellen Boers, die in de whaler van de zee-vaartschool roeit.

Wie zelf niet roeit, heeft tijdens de vo

o

ga-longa ook een leuke dag. De start omnegen uur ter hoogte van het San Mar-

coplein met het traditionele riemen heffen is demoeite van tijdig opstaan waard. Daarna is ertijd om door Venetië te dwalen of bijvoorbeeldhet museum van mannen- en kunstverslindsterPeggy Guggenheim te bezoeken, gevestigd ineen van de oude paleizen aan het Canal Grandeen met werken van onder andere Picasso, Bran-cusi, Pollock, Mondriaan en Max Ernst. Een uurof drie, vier later is het oergezellig tussen dèen-thousiaste Venetianen die op de bruggen en ka-des van het Cannaregiokanaal en het CanalGrande de teJ;ugkerende boten verwelkomen.

Ondanks het stille protest van 34 Vogalonga'ssinds de eerste in 1975, neemt de overlast van demotorboten niet af. Wel is onder de Venetianende liefde voor het roeien aangewakkerd. Sindsde eerste Vogalonga zijn er meer dan vijftig roei-verenigingen in Venetië en omgeving opge-I'Icl1t.Steeds meer mensen wiHen de kunst vanhet bijna verdwenen Venetiaanse roeien lerencn op een stiHe, milieuvriendelijke en histori-sche manier hun omgeving verkennen. ~

III

.

Geheime tip van onze correspondent op Curaçao

KnopenAntillianen, ofwel Curaçaoë-

naars, hebben in Nederlandeen slechtimago. Het groeien-

de aantal Nederlanders dat voor va-kantie op Curaçao uit het vliegtuigstapt, komt meestal niet uit interessevoor de lokale bevolking. Maar wiemeer van het eiland wil dan louter een

. decor voor zijn zon-, zee- en strander-varing, stopt op Curaçao bij eensnèk.

Ze heten center, snack, stlèk of so~da fountain en variëren van een zijka-mer van een woonhuis tot een bar'~ ~met afgeschermde dansvloer waar in-tiem wordt gedanst. Deze openluchtktuideniers annex bars zijn er in allesoorten en m~ten,'op alle denkbare,plekken. Als knopen in het land-schap verbinden ze verschillenderoutes en wijken op het eiland. Eenpaar uur staand of zittend bij de ge-traliede toonbank van een snèk bete-kent een verbazende ontmoeting metde Curaçaose samenleving.

Daniël Soda Fountain, Daniël,maandagmiddag: "Hei Chino", roepteen Curaçaoënaar in een blauweoveral. Zijn grote betOnmixer staat'langs. de Weg naar Westpunt te draai-en. De Chinese uitbaatster kijkt hemaan. Op het grote tv-scherm achterhaar komt viasatelliet het ChinesejournaaI-binnen. "Geef me eenkaartje van vijf', zegt een klant diebel tegoed bestelt. Boven het asfalttrilt~de lucht, een zwart met wit~ge-vlekte straathond snuffelt aan eenmodderige plas.

In het landsèhap

Illustratie Wendy Panders

, Vande circa SOOsnèks.opCûraçao,is een groot deel in handen van Chi-nezen. Cultureel leven ze nog in Chi-na, kinderen worden opgevoed ach-ter de toonbank, veel Chinese snèkei-genaars zijn familie. Ze spreken Papi-aments en Chinees, amper Engels ofNederlands, en verkopen frisdrank,sigaretten, ch,ipsen condooms. Maar.het grootste deel van de snèkomzetkomt van één product: bier.

Tánkatan snèk, Cabo Verde, vrij-dagavond: Dominicaanse animeer-meisjes hangen verveeld op hoge bar-ktukken. Eengroót harctrorming sie-raad vonkt in een diep decolleté. Hetis rustig in Tánkatan. Uit de groteboxen klinkt bachata. Met carnavalstond het hier iedere avond vol. Nu

het vastentijd is, kuaresma, blijvende mannen op het zwaar katholiekeeiland thuis. Een Dominicaansevrouw bezigt een bekende Curaçaoseuitdrukking: Tempudi kuaresma,dia-belta los.In de vastentijd is de duivel ~)}los. Ze zuigt op haar tanden om haarafkeuring te laten blijken.

Volgens Snèkbookvan Herman vanBergen en anderen,heteers,te boekover het fenomeen dat vorig jaar ver-scheen, is de snè).{op Curaçao geïn-troduceerddoor.Dominieaanse \TtoU"wen. Zij verhuisden naar het voorhen rijke eiland om Curaçaoënaars tetrouwen. Velenstootten na het ver-krijgen vande Nederlandse natióna-liteit door naar plaatsen als het Rot-terdamse Katendrecht. Maar de snèkbleef op het eiland.

. Bista,Playa Canoa, Playa Canoa, za-terdagmiddag: Metershoge golvenslaan tegen de rotsen van PlayaCa-noa, aan de ruige noordkant van Cu-raçao. Kuaresma staat naast de vas- ytentijd bekend als het seizoen van deharde wind. De Curaçaose uitbaatsterkomt aangesloft. Achter de houtentoonbankklinken strijdbaremonolo-gen.uit de radio. Aan de muur han-gen krantenknipsels over PVV-Ka-merlid Hero Briilkman. In de vriezerliggen ijskoude flesjes Polar enAm~stel, de populairste biertjes op het ei~land, te wachten totdat de duivel

"weer veilig vast zit. '.

Miriam Shds

1.,

i.'

!.:

I

--

aster 8ek Sonsbeek

De vachten van de pony's in dewei in Oosterbeekzitten inwatergolven tegen hun lijven

geplakt. Hun zware zoete geur damptover de stoep. "paard ruikt goed",spreekt man mijn gedachte uit.

De regen zette hoog in; met storm-vlagen en stortbuien, maar nu ver-liest het nat de slag. Grimmig laat dewolkenhemel zonlicht door. Evensteekt het, weldra kietelt het. Want alsnel is die hemel blauw met gestevenwolkjes en waait er een frisse voor-jaarswind.

De wandelroute brengt van hetene buitengoed naar het andere, tel-kens met een spierballenrollendlandhuis (wat een chic, wat een praal,wat een heerlijk machtsvertoon) inhet hart, en een parkachtig land-schap er direct omheen, welvendegrasvlaktes met kussens vol lila kro-kussen. Losblad dwarrelt erover, ge-jaagd door de wind. Daaromheen ligtsteeds heuvelend bos met rechte, ro-

mantische beukenlanen van zand engrind, die leiden naar het donker vanhoge sparren en het licht van ver-scholen weilanden.

Mariëndaal. ZypendaaI. Sonsbeek.Noeste namen van stavast. Plekkenwaar honden hun bazinnen en bazengraag uitlaten. Met leuke paden volstokken waar ze mee kunnen gooienen stromend water in aantrekkelijke,meest voetzooldiepe beekjes.

Landgoed Mariëndaal hoorde bijeen klooster, daaraan dankt het despectaculaire, door beukenhagen ge-vormde gang die 'de Groene Bedstee'wordt genoemd. De kleinzoon van deoorspronkelijke eigenares van CaféPopulair aan de Rotterdamse NieuweBinnenweg en als kind naar Gelder-land geëmigreerd, vertelt dat die Bed-'stee een wandelgang was om de non-nen onbespied een ommetje te latenmaken. "En's avonds was dit een stek-je voor ons. Vooriets anders." Zijn ou-wemannengezicht staat ondeugend.

De honden zijn weg, de vogels nemen de leiding. Zacht leveren zecommentaar, sneppend en piepend,rollend met hun 'r': trrrr. Nu de dagvordert komen de buizerds op hunkalme brede vleugels. Boven deboomtoppen trekken ze kringen,hun kreten slaken ze in mineur.

De wind wordt guur. De beukenIanen moeten het doen zonder het ver.edelende zonlicht, het knisperblad i:dof.

In Arnhem, aan de rand van parkSonsbeek, zijn de stammen van dekastanjes beklad met rode verfstip-pen. Boven zo'n s,tip is een annoncegehangen. Stadspoëzie:

'Wij tellen onze dagen/ wij zijn degemarkeerde kastanjes/ waarvan degemeente vindt/ dat zij de inwonerseen doorn in het oog zijn.'

Je leest aanvankelijk de 'geman-keerde' kastanjes. Je beseft je vergis-sing. Enje begrijpt dat het woord 'ge.mankeerd' binnenkort wèl van toe-passing is, als de gemeentelijke kap-partij wordt doorgezet. Terwijl ditwelbeschouwd markante kastanjeszijn.

Joyce Roodnat

13 km. Kaarten 26, 27 uit: Maarten vanRiJssumpad. Uit. NIVON, 2001 (tweededruk verscheenin 2008). Bus 51 rijdt elkuur tussen CSArnhem en Oosterbeek.lnl.Tel. 09009292, ojwww.9292ov.nl

ZATER,DAG &CETERA NRC HAND ELS BLAD 2 7ZATERDAG 14M AART & ZON ,?AG 15 MAA,RT 2009

- - ~- -- ~ -~-- -

('