Lek Bilje Za Predavanje

Abies alba Mill. – Jela

Familija Pinaceae

Morfološki opis: Drvo visoko do 65 m. Kora odraslog stabla beličastosiva, puca u obliku uglastih ljuspi. Krošnja konična do cilindrična, sa horizontalno postavljenim granama. Grančice dlakave, starije gole. Pupoljci bez smole; na terminalnim izbojcima ponekad malo smolasti. Četine raščešljane, na fertilnim granama zašiljene, na naličju sa dve bele pruge stominih otvora. Muški cvetovi žuti, resoliki, valjkasti, dugi kao četine. Šišarice stoje uspravno, valjkastog oblika. Cveta od aprila do juna.

Životna forma: Fanerofita

Stanite: Raste u šumskim zajednicama bukve sa kojima gradi mešovite sastojine, od 300 m.n.v. (Boranja) do preko 1600 m. (Stara planina).

Rasprostranjenje u Srbiji: Malinik iznad Zlota, Rtanj, Beljanica, Suva planina, Stara planina, Povlen, Maljen, Jelova gora, Tara, Zlatibor, Čemerno, Golija, Zlatar, Javor, Jadovnik, Radočelo, Pobijenik, Goč, Studena, Željin, Kopaonik, Prokletije, Mokra planina, Žljeb, Paštrik, Koritnik, Ošljak, Koča Balkan, Šar planina, Ostrovica.

Biljnogeografska pripadnost: Srednjeevropski florni element

Opšte rasprostranjenje: Planine srednje i južne Evrope, na zapadu do Pirineja, na severu do istočne Poljske, na istoku do Karpata i na jugu do Apenina i planina centralne Makedonije i Bugarske.

Način prikupljanja i sušenja: Skupljaju se četine i šišarice, a služe za dobijanje etarskog ulja.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Četine i šišarice sadrže etarsko ulje. Etarsko ulje iz jelovih četina je sastojak mirisnih esencija, sredstava za inhaliranje kod oboljenja za disanje, lekova za utrljavanje kod reumatizma, išijasa, gihta, nekih kožnih bolesti, kao i u pojedinim kozmetičkim preparatima. Etarsko ulje iz šišarica ima sličnu terapijsku upotrebu.

- Čaj od jelovih četina

Achillea millefolium L. – Hajdučka trava

Familija AsteraceaeOstali narodni nazivi: ajdučica, ajdučka trava, sporiš, kunica

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, (10) 20-80 cm. visoka. Rizom puzeći. Stabljika uspravna sa dosta listova, dlakava. Listovi dvostruko do trostruko perasto deljeni, dlakavi. Cvetovi skupljeni u glavičaste cvasti, u gustim, granatim gronjastim cvastima. Listići involukruma žutozeleni, sa svetlosmeđim do crnim kožastim obodom. Središnji cvetovi prljavobeli, a obodni ljubičasti do tamnocrvenoružičasti. Plod 1,5-2,0 mm. veličine. Cveta od juna do jula.

Životna forma: Hemikriptofita

Stanište: Raste pored puteva, pruga, po kamenjarima, na sušnim i umereno vlažnim livadama, ređe u šumama.

Rasprostranjenje u Srbiji: Rasprostranjena.

Opšte rasprostranjenje: Evropa, Sibir, zapadni Himalaji, severna Persija. Unesena u severnu Ameriku, novi Zeland i južnu Australiju.

Biljnogeografska pripadnost: Evroazijski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Odseca se zeljasti nadzemni deo biljke u cvetu u dužini od 20 cm, ređe se koriste samo cvasti ili samo list. Suši se u hladu, na promaji ili u sušnici do 400 C.

Vreme prikupljanja: Cvasti se beru čim se razvije lišće. Listovi se sakupljaju u proleće, kad biljka ima samo rozetu prizemnih listova.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži gorke materije, etarsko ulje, flavonoide apigenin i luteolin i njihove glikozide, malo tanina i niz drugih jedinjenja.Upotrebljava se sama ili u čajnim mešavinama.

Acorus calamus L. – Iđirot

Familija Poaceae

Morfološki opis: Višegodišnja biljka visine do 150 cm. Rizom razgranat, mesnat, karakterističnog mirisa. Stabljika spljoštena, sa jedne strane oštro rebrasta, a sa druge žljebasta. Listovi uzani, pri osnovi crvenkastoljubičasti. Cvast u odnosu na stabljiku nagnuta pod uglom od 450, a čine je brojni, sitni, žutozelenkasti dvopolni cvetovi. Plod izdužena crvena bobica. Cveta u junu.

Životna forma: Geofita

Stanište: Raste kraj reka, na močvarnim, vlažnim i zabarenim mestima.

Rasprostranjenje u Srbiji: Obedska bara, okolina Beograda.

Opšte rasprostranjenje: Kavkaz, Sibir, tropska i subtropska Istočna Azija, Kina, Indija, Cejlon, Japan, Atlanska Severna Amerika. Uneta u Evropu.

Biljnogeografska pripadnost: Adventivna vrsta.

Način prikupljanja i sušenja: Vadi se rizom, koji se posle pranja i čišćenja od natrulih delova opere, oguli i raseče po dužini. Suši se u sušnici na oko 400C.

Vreme prikupljanja: Jesen ili rano proleće.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži gorke supstance, etarsko ulje, isparljivi askoron, tanini, sluz, mnogo skroba i dr.

-Upotrebljava se kao sastojak gorkog čaja.

Agrimonia eupatoria L. - Petrovac

Familija RosaceaeOstali narodni nazivi: ožujak

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, (10) 30-100 cm. visoka. Rizom kratak. Stabljika uspravna, jednostavna ili granata, sa razređenim strčećim dlakama. Listovi kožasti, perasti, sa 3-6 pari većih listića i između njih sa 2-3 para manjih listića. Listići eliptični do jajasti, grubo nazubljeni, maljavi. Donji listovi često obrazuju rozetu. Zalisci slični malim listićima. Cvetovi u gustim klasastim grozdovima. Hipancijum u obliku čigre, gusto dlakav i sa kukastim bodljama. Čašični listići jajasto trouglasti, posle cvetanja nagnuti jedan prema drugom. Krunični listići usko objajasti ili obsrcasti. Plod nadole otvoren. Cveta od juna do avgusta.


Stanište: Raste po obroncima pored puteva, po kamenitim mestima, sušnim livadama, u šumama granice i cera i dr.

Rasprostranjenje u Srbiji: Rasprostranjena

Opšte rasprostranjenje: Evropa, Azija, Afrika, Severna i Južna Amerika.

Biljnogeografska pripadnost: Evroazijski florni elemet.

Način prikupljanja i sušenja: Odseca se zeljasti nadzemni deo biljke u cvetu. Suši se u hladu, na promaji ili u sušari na temperaturi do 400C.

Vreme prikupljanja: Za vreme cvetanja biljke tj. u junu ili i u julu.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži tanine, gorke materije, etarsko ulje, flavonske derivate i dr. U obliku čaja.

Allium ursinum L. - Cremoš

Familija AlliaceaeOstali narodni nazivi: medveđi luk, aljma, vlašac.

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 20-50 cm. visoka. Lukovica duguljasta, obavijena tunikom, nekada sa bočnim lukovicama. Stablo trostrano ili skoro okruglo, samo u donjem delu sa listovima. Listova većinom dva, eliptičnolancetasti, zašiljeni, tanki, odjednom suženi u dugačku dršku. Spata dvolisna ili trolisna, jajastoduguljasta, zašiljena, jednaka ili duža od cvetnih drški. Cvast vršna; cvetne drške uspravne, duplo duže od izrazito belih listića perigona. Listići perigona linearnolancetasti, uspravni, razmaknuti. Cveta od aprila do avgusta.

Životna forma: Geofita.

Stanište: Raste u vlažnim bukovim šumama od nizijskog do subalpskog pojasa.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, mala Azija, Kavkaz i Sibir do Kamčatke.

Biljnogeografska pripadnost: Srednjeevropski florni element.

Način prikupljanja i sušenja: Bere se svež nadzemni deo i vadi lukovica.

Vreme prikupljanja: Nadzemni deo biljke se bere u proleće, u aprilu i maju, a lukovica se vadi u jesen.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži etarsko ulje sa sumpronim jedinjenjima, aliin, fruktozan, vitamine, mineralne materije i dr. Upotrebljava se kao narodni lek.

Althaea officinalis L. - Beli slez

Familija MalvaceaeOstali narodni nazivi: slez

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, do 200 cm. visoka. Koren dugačak, debeo i razgranat, gusto pokriven žlezdastim dlakama. Stabljika takođe prekrivena dlakama. Listovi trouglasto jajasti, zašiljeni, po obodu nepravilno zupčasto testerasti ili deljeni na 3-5 režnjeva, dlakavi. Cvetovi pojedinačni ili složeni u cvasti u pazuhu listova, na vrhu stabljike. Spoljašnja čašica sa 8-10 linearno lancetastih listića, za polovinu kraćih od čašice. Čašični listići jajasti. Krunični listići svetloružičasti ili beli, trouglasti, na vrhu plitko usečeni. Plodići obrasli kratkim beličastim dlakama. Cveta od juna do septembra.

Životna forma: Hemikriptofita.

Stanište: Raste na vlažnim livadama, pored obala reka, u vlažnim šibljacima, jarugama.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, Azija, severna Afrika, odomaćena u istočnom delu Severne Amerike.

Biljnogeografska pripadnost: Subpontsko centralnoazijski florni element.

Način prikupljanja i sušenja: Vadi se koren, koji se posle pranja oguli tako da dobije beličastu boju. Suši se na 35-40oC. List i cvet se beru i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: Koren u jesen ili rano proleće, dok biljka ne počne bujno da se razvija. List i cvast za vreme cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: U korenu se nalazi sluz, dosta skroba, pektina, šećera i dr. U listu i cvetu ima manje sluzi nego u korenu.

-Koren i list belog sleza su sastojci razlinih čajeva.

Arctostaphyllos uva-ursi (L.) Spreng. – Medveđe groždže

Familija EricaceaeOstali narodni nazivi: mečje groždže, planika

Morfološki opis: Polegli zimzeleni žbun sa puzećim grančicama dugačkim do 1 m. Kora na granama tamnosmeđa, ljuspa se. Listovi objajasti, na vrhu tupi, pri osnovi klinasto usečeni; odrasli celog oboda, nadole savijeni. Cvetovi skupljeni u grozdaste cvasti, na krajevima grančica. Čašica sa 5 polukružnih režnjića, krunica zelenkastobela, sa 5 režnjića na vrhu. Plod bobičasta koštunica crvene boje.

Životna forma: Hamefita.

Stanište: Raste na suvim i kamenitim terenima većih planinskih masiva, na staništima belog i crnog bora, krivulja, klečice, smrče i dr.Rasprostranjenje u Srbiji: Stara planina, Vidlič, Rtanj, Suva planina, Kopaonik, Prokletije i dr.

Opšte rasprostranjenje: Evropa, Azija, Afrika, Severna Amerika.

Biljnogeografska pripadnost: Borealno-cirkumpolarni florni element.

Način prikupljanja i sušenja: Odsecaju se zelene grančice sa lišćem, brzo suše, a potom se sa njih skidaju oni listovi koji su celi i nisu potamneli.

Vreme prikupljanja: Proleće, za vreme cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži fenolni glikozid arbutin, malo metilarbutina, tanine, flavonoide.

-Upotrebljava se kao glavni sastojak urološkog čaja.

Asperula odorata L. - LazarkinjaFamilija RubiaceaeOstali narodni nazivi: prvenac

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 10-30 cm. visoka. Rizom puzeći, tanak, valjkast. Stabljika glatka, četvorouglasta. Listova po 6-9 u pršljenu, obrnuto lancetasti, na vrhu sa bodljicom, malo hrapavo dlakavi po obodu, srednjem nervu i naličju. Cvetovi skupljeni u granatim cimoznim cvastima; beli, levkasti, sa 4 režnja; režnjevi nešto duži od cevi i sa finim, mekanim vrškom. Plod pokriven levkasto savijenim čekinjama. Cveta od aprila do maja.


Stanište: Uglavnom raste u bukovim šumama. Javlja se i u drugim šumskim zajednicama.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, severna Afrika, Sibir.

Biljnogeografska pripadnost: Subevroazijski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Odseca se nadzemni deo biljke u cvetu i suši pažljivo, u tankom sloju u hladu, na promajnom mestu. Za vreme sušenja treba češće prevrtati da lišće ne pocrni.

Vreme prikupljanja: za vreme cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži kumarinske glikozide, tanine, gorke sastojke, etarska ulja i dr.

-Upotrebljava se kao narodni lek za lečenje katara organa za disanje, vodene bolesti, žuči, za poboljšanje varenja, protiv žutice, bolesti bubrega, naročito protiv mokrenja peska.

Betula pendula Roth. - Obična brezaFamilija BetulaceaeOstali narodni nazivi: bela breza

Morfološki opis: Listopadno drvo do 30 m. visoko. Kora bela, ljušti se u horizontalnim trakama. Listovi trouglasto-jajasti ili rombični, 4-7 cm. dugi, pri osnovi široko klinasti, na vrhu zašiljeni, po obodu dvostruko oštro nazubljeni. Lisna drška 2-3 cm. duga. Muške rese bez drške, vise po 2-3, ženske rese na drškama, u doba cvetanja uspravne. Plod-krilata orašica. Cveta od aprila do maja.

Životna forma: Fanerofita.

Stanište: Raste u većem broju različitih šumskih zajednica. Masovno se javlja kao pionirska vrsta na sečinama i požarištima, oko rudnika.


Opšte rasprostranjenje: Zapadna, severna i južna Evropa, Mala Azija, Balkansko poluostrvo, Sibir i Kavkaz.

Biljnogeografska pripadnost: Subjužnosibirski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Beru se listovi i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: Za vreme cvetanja.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži flavonoide, tanini, smole, saponini, malo etrarskog ulja.

-Upotebljava se čaj kao diuretik, ne nadražuje bubrežno tkivo a pomaže povećano izlučivanje vode. Takodje se koristi kod lečenja reumatskih tegoba, gihta, za jačanje organizma u proleće i dr.

Calamintha officinalis Moench – Divlji bosiljakFamilija LamiaceaeOstali narodni nazivi: gorska metvica

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 25-60(80) cm. visoka. Rizom kratak sa stolonama od kojih polaze sterilni i fertilni izdanci. Stabljika većinom razgranata, tupo uglasta. Listovi jajasti do široko eliptični, sa 2-10 plitkih zubaca, maljavi. Cvetovi složeni u rastresite dihazije, grade prividnu metličastu cvast. Čašica cevasto zvonasta, dvousnata, dlakava. Krunica ljubičasta, vrlo retko ružičasta ili purpurno bela, dlakava, dvousnata. Plod kruškolik, svetlo mrke boje. Cveta od jula do septembra.


Stanište: Raste u svetlim listopadnim šumama, na osulinama, kamenjarima do 1600 m.n.v.


Opšte rasprostranjenje: Centralna i južna Evropa, Balkansko poluostrvo, Mala Azija, Kurdistan, severna Afrika.

Biljnogeografska pripadnost: Submediteranski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Odsecaju se vrhovi grančica u cvetu ili se prikuplja lišće. Brzo se suši u hladovini u tankom sloju da bi zadržala prirodnu boju i miris.

Vreme prikupljanja: preko leta, za vreme cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži tanine, gorke materije, malo etarskog ulja i dr.

-Upotrebljava se kao narodni lek u obliku čaja za jačanje i umirenje.

Capsella bursa pastoris (L.) Medic. – TarčužakFamilija BrassicaceaeOstali narodni nazivi: rusomača, hoću-neću

Morfološki opis: Jednogodišnja ili dvogodišnja biljka sa vretenastim korenom. Stablo jednostavno ili razgranato. Prizemni listovi polimorfni, nedeljeni, perasto usečeni do perasto deljeni. Listovi stabla pri osnovi strelasti. Cvetovi skupljeni u štitaste cvasti. Listić i čašice uspravni, beloopnasto obrubljeni. Listići krunice beli ili crvenkasti, suženi u kratak nokatac. Plod ljuščica, puca na dva kapka. Cveta od aprila do jula (novembra).

Životna forma: Terofite / hamefite

Stanište: Raste na obrađenim poljima, zapuštenim staništima, đubrevitim zemljištima, na peščarama, ivicama puta, čistinama, svežim livadama.Zastupljena je na svim podlogama od nizijskih do planinskih predela. Najčešća je u fitocenozama korova pšenice i kukuruza.


Opšte rasprostranjenje: Kosmopolit.

Način prikupljanja i sušenja: Bere se nadzemni deo biljke u cvetu. Suši se u tankom sloju u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: Prikuplja se mlada biljka u početku cvetanja. Kasnije daje drogu slabijeg kvaliteta.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži flavonoide, tanine, biogene amine, organske kiseline, vitamine C i K i dr.

Upotrebljava se u obliku čaja za regulisanje ginekološkoh problema, kamena u bubrezima. Spolja se koristi za zavijanje rana radi zaustavljanja krvavljenja. Isceđen sok se ušmrkava u nos u slučaju krvavljenja.

Centaurium umbellatum Gilib. – KičicaFamilija GentianaceaeOstali narodni nazivi: kitica, trava od groznice, crveni kantarion

Morfološki opis: Jednogodišnja ili dvogodišnja biljka, 10-50 cm. visine. Stablo uspravno, 4-uglasto. Prizemni listovi objajasti do jajasto eliptični, zatupasti, u rozeti, za vreme cvetanja zeleni. Listovi stabla naspramni, duguljasto jajasti do lancetasto eliptični, sedeći. Cvetovi skupljeni u štitasto-grozdastoj cvasti. Čašica za vreme cvetanja za polovinu kraća od krunične cevi; režnjevi čašice lancetasti. Krunica ružičasto-crvene boje, ređe bela. Čaura usko cilindrična. Cveta od jula do septembra.

Životna forma: Terofite / hamefite

Stanište: U hrastovim šumama, svetlim šikarama, livadama, po ivicama puteva i njiva, na golim padinama, od nizije do planinskog pojasa.


Opšte rasprostranjenje: Evropa izuzev severnih delova, Kavkaz, Persija, severna Afrika i severna Amerika.

Biljnogeografska pripadnost: Kosmopolit

Način prikupljanja i sušenja: Odseca se gornja polovina biljke u cvetu, vezuje u kitice i brzo suši u hladovini i na promaji.

Vreme prikupljanja: Preko leta, za vreme cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži gorke glikozide, flavonoide, ksantonske derivate, fenolkarbonske kiseline, triterpene, tragove alkaloida i dr.

-Upotrebljava se u obliku infuza, vodenog ekstrakta, praška, vina i tinkture za otvaranje apetita, protiv smetnji u organima za varenje, groznice. Koristi se i za izradu gorkog čaja ili čaja za želudac i gorke tinkture koje se daju za jačanje apetita i za povećanje stomačne sekrecije.

Chelidonium majus L. – RosopasFamilija PapaveraceaeOstali narodni nazivi: rusa

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 30-50 (100) cm visoka. Koren razgranat zatvorenomrke boje. Stabljika uspravna, granata, sa rasuto strčećim dlakama. Listovi neparno perasti; donje liske sa drškom, gornje sedeće, vršne najveće, trorežnjevite, nejednako nazubljene, na donjoj strani sivozelene, rasuto dlakave. Cvetovi aktinomorfni, u štitastim cvastima. Čašični listići žutozeleni, krunični žuti, opadaju. Plod mahunasta čaura, otvara se sa 2 kapka. Cveta od aprila do oktobra.


Stanište: Raste oko naseljenih mesta, pored ograda, zidova, na ruševinama, u šibljacima, pored puteva, na stenama, od ravničarskih predela do 1650 m.n.v.


Opšte rasprostranjenje: Evropa do subarktičke Skandinavije, Sredozemlje, atlanski deo Severne Amerike.


Način prikupljanja i sušenja: Bere se nadzemni deo biljke u cvetu i koren. Suši se u tankom sloju u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: Nadzemni deo u početku cvetanja, a koren u jesen ili u rano proleće.

Lakoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži izohinolinske alkaloide, flavonoide, saponine, organske kiseline, smole i dr.

-Upotrebljava se kao baktericidno i fungicidno sredstvo, kao i sredstvo za pojačano lučenje žuči, protiv tuberkuloze kože i dr.

Cichorium intybus L. - VodopijaFamilija AsteraceaeOstali narodni nazivi: ženetrga

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 30-120 (200) cm. visoka. Koren vretenast. Stabljika kruta, uglasta, dlakava, u gornjem delu slabo granata. Prizemni listovi suženi u dršku, režnjeviti, testerasto usečeni; u donjem delu stabljike slični prizemnim, sedeći; u gornjem delu stabljike sedeći, duguljasti do lancetasti sa odrezanom ili srpastom osnovom. Cvetovi skupljeni u mnogobrojne glavičaste cvasti na vrhovima grančica. Listići involukruma u dva reda, po obodu dlakavi. Cvetovi zlatnožuti, sa crvenom nervaturom. Plod jajast, sa 4 ivice, tamnosmeđe boje. Cveta od jula do septembra.


Stanište: Raste pored puteva, po zidinama, na oranicama, livadama, progalama nizijskih i vlažnih šuma.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, Azija istočno od Persije i Bajkajskog jezera, severna Afrika. Unesena u istočnu Aziju, severnu, tropsku i južnu Ameriku, južnu Afriku, Australiju i Novi Zeland.


Način prikupljanja i sušenja: Vadi se koren, ređe nadzemni deo biljke u cvetu ili samo cvet. Deblje korenje se preseče na polovinu i suši na suncu, a nadzemni deo se suši u hladu i na promajnom mestu da bi se sačuvala prirodna boja cveta.

Vreme prikupljanja: koren se vadi u jesen, a nadzemni deo se bere za vreme cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: U korenu se nalazi inulin, gorki glikozid intibin, tanini, pektini, mlečni sok i dr. U cvetovima se nalazi glikozid cihoriin.

Convallaria majalis L. - ĐurđevakFamilija AsparagaceaeOstali narodni nazivi: Đurđic

Morfološki opis: Višegodišnja biljka do 20 cm. visoka. Rizom puzeći i razgranat. Svake godine obrazuje po dva eliptična, zelena donja lista sa dugačkom lisnom drškom. Cvetna stabljika je bezlisna, kraća od listova. Cvetovi su grupisani u grozdaste cvasti, na vrhu cvetnog izdanka, orijentisani na jednu stranu, dvopolni, mirisni. Plod loptasta bobica crvenkaste boje. Cveta od maja do juna.


Stanište: Raste u svetlim listopadnim i četinarskim šumama, u šikarama, na sečinama, na brdskim livadama, rečnim nasipima od nizijskog do subalpskog pojasa.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, umereni deo Azije, Severna Amerika.

Biljnogeografska pripadnost: : Cirkumpolarni florni element

Način prikupljanja i sušenja: Prikuplja se nadzemni deo biljke u cvetu, ređe samo list. Suši se u hladu, u tankom sloju i na promaji.

Vreme prikupljanja: Bere se čim počne da cveta.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži kardiotonične glikozide kao što su konvalatoksin, konvalozid i dr; steroidne saponine, flavonoide i dr. Cvetovi sadrže malo etarskog ulja prijatnog mirisa.

-Upotrebljava se u vidu tinkture kod ubrzanog pulsa i razdražljivosti, kao sredstvo za mokrenje kod plućnih bolesnika, kod nesanice i sl.

Corylus avellana L. – LeskaFamilija CorylaceaeOstali narodni nazivi: lešnik

Morfološki opis: Žbun ili do 7 m. visoko drvo. Kora glatka, svetlocrvekasta ili pepeljastosiva, kasnije siva i plitko ispucala. Izdanci i grane duge, ravne, sa izraženim smeđim lenticelama. Pupoljci krupni, trbušasti, naizmenično postavljeni. Listovi okruglasti do široko jajoliki, sa naglo ušiljenim vrhom, pri osnovi srcoliko urezani, sa lica tamnozeleni i bez sjaja, duž nerava dlakavi, po obodu dvostruko testerasto nazubljeni. Lisna peteljka duga, dlakava. Muški cvetovi resoliki, a ženski, po dva u cvastima sličnim pupoljcima. Plodovi u grupama od 1-4, okruženi ovojem nazubljenog ili režnjevitog oblika. Cveta od februara do marta.


Stanište: Raste u u hrastovim i bukovim šumama. Gradi i guste čestare na proplancima. Obično čini podrast u hrastovim šumama, a javlja se i kao pionirska vrsta na točilima i svežim nanosima.


Opšte rasprostranjenje: Skandinavija (sem severnih delova), srednja Evropa, zapadna Evropa, Sredozemlje, Balkan, Kipar i Mala Azija.

Biljnogeografska pripadnost: Subsrednjeevropski element

Način sakupljanja i sušenja: Bere se potpuno razvijen list; guli se kora sa stabla i debljih grana; bere se plod i iz njega vadi seme.

Vreme prikupljanja: List kada je potpuno razvijen; kora u jesen ili u rano proleće; plod kada je potpuno zreo.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: List sadrži tanine, flavonoide, malo etarskog ulja i dr. Kora sadrži tanine i bojene materije. Lešnici sadrže masna ulja, belančevine, mineralne soli, vitamin B1 i dr.

Kora leske kuvana u vodi i vinu daje dobar odvar za lečenje rana od proširenih vena na nogama. Tečan ekstrakt lišća takođe ima vazokonstriktornke osobine. List i kora se spolja koriste za lečenje varikoznih ulceracija u obliku obloga načinjenog od skuvanog sitno iseckanog lišća i kore.

Crataegus oxyacantha L. – Crveni glogFamilija Malaceae

Morfološki opis: Žbun ili nisko drvo 3-4 (12) m. visoko. Grančice sa trnovima. Pupoljci jajasto okruglasti. Listovi objajasti ili okruglasto-objajasti sa zatupastim vrhom i klinastom osnovom, celog oboda. Listovi na dugorastima krupniji, po obodu sa 3-5 plitko odvojenih i nazubljenih režnjeva. Cvasti sa 6-12 cvetova, cvetovi beli ili nešto crvenkasti. Plod jajast ili okruglast. Cveta u maju.


Stanište: Raste u hrastovim, jesenovim i bukovim šumama.


Opšte rasprostranjenje: Zapadna Evropa na sever do južne Skandinavije i na istok do Zakarpatja.

Biljnogeografska pripadnost: Subsrednjeevropski element

Način prikupljanja i sušenja: Beru se cvasti i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji. Sa cvastima se obično beru i mladi listovi. Plodovi (gloginje) se beru zreli, bez drške.

Vreme prikupljanja: Cvasti se beru pre potpunog sazrevanja; mladi listovi zajedno sa cvastima; plodovi kada su zreli.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži flavonoide, u plodovima ima više hiperozida, a u lišću više viteksinramnozida. Osim toga sadrži amine, katehine, fenolkarbonske kiseline, triterpenske kiseline, sterole i dr.

-Cvet i list se upotrebljavaju za snižavanje krvnog pritiska, kao srčani sedativ, protiv nesanice, uzbudjenja, gušenja i dr.

Daucus carota L. - Divlja mrkvaFamilija ApiaceaeOstali narodni nazivi: stidak, šargarepa, žuta repaMorfološki opis: Dvogodišnja, ređe jednogodišnja biljka, 50-80 (150) cm. visoka. Koren vretenast crvene, žute ili bele boje. Stabljika rebrasta, razgranata, uglavnom čekinjasto dlakava. Listovi 2-4 puta perasto deljeni; prizemni na drškama; gornji sedeći sa rukavcem. Listići perasto deljeni. Cvetovi skupljeni u štitaste cvasti; cvasti od mnogo cvetova. U sredini štita nalazi se tamnopurpurni cvet. Listići involukruma i involuceluma brojni. Čašica sa malim zupcima. Krunica bela, žućkasta, ružičasta, purpurna. Plod elipsoidnog ili jajastog oblika. Cveta od juna do septembra.

Životna forma: Terofita/hemikriptofita

Stanište: Raste na suvim i vlažnim livadama, naročito na peskovitim mestima, na nasipima, obalama, pored puteva, na međama, u poljima, na obradivim površinama, u svetlim šumama.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, Azija, severna Afrika, u kulturama gotovo u celom svetu.

Biljnogeografska pripadnost: Subevroazijski

Način prikupljanja i sušenja: Vadi se koren i prikupljaju zreli plodovi. Suši se u tankom sloju, u hladu i na promaji.Vreme prikupljanja: jesen.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: U korenu se nalaze: karoten, vitamini, šećeri, mineralne soli, pektini i dr. U plodovima: etarsko ulje, masno ulje, belančevine, flavonoidi, furanohromoni i dr.

-Svež koren je hrana, lek i industrijska sirovina, a plod za regulisanje rada organa za varenje. Svež sok korena upotrebljava se za lečenje bolesti jetre, kod reumatizma, šećerne bolesti. Divlja i pitoma šargarepa kao polivitaminsko povrće značajni su za jačanje organizma, povećanje imuniteta, kao i u kozmetici.

Digitalis lanata Ehrh. – Besniče Familija ScrophulariaceaeOstali narodni nazivi: vunasti digitalis

Morfološki opis: Višegodišnja zeljasta biljka, visine do 70 cm. Stabljika uspravna, jednostavna, ređe pri vrhu granata, u gornjem delu prekrivena dlakama, pri osnovi sa rozetom prizemnih listova. Listovi glatki, na licu sjajni; prizemni izduženo lancetasti, postepeno suženi u dršku, na vrhu zašiljeni; na stablu svi listovi eliptično lancetasti, sedeći, osnovom poluobuhvataju stabljiku, sa izvučenim, zašiljenim vrhom. Cvetovi skupljeni u terminalne cvasti pokrivene vunastim, žlezdastim dlakama. Čašica dlakava, na vrhu sa 5 zašiljenih režnjeva. Krunica srasla u skoro okruglu cev, svetložute boje, sa ljubičastim žilicama, spolja pokrivena žlezdastim maljama; gornja usna kratka i zatupasta, donja sa 3 režnja. Plod - čaura, jajast. Cveta od juna do avgusta.


Stanište: Raste po ivicama šuma, u šikarama i na livadama, u šumama grabića, kestena i dr.

Rasprostranjenje u Srbiji: Rasprostranjena. Poznatiji lokaliteti: Ozren, Stara planina, Suva planina, Rtanj, Pirot, Vlasotince, Babušnica, Zlot, Kragujevac, Kraljevo, Fruška gora, Deliblatska peščara, Kačanik i Visoki Dečani.

Opšte rasprostranjenje: Balkansko poluostrvo, srednja Evropa do juga, Kavkaz.

Biljnogeografska pripadnost: Subbalkanski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Beru se listovi sa dvogodišnje biljke i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: Za vreme cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži kardenolidne steroidne kardiotonične glikozide, saponine, flavonoide i dr.

-Upotrebljava se kao jedan od najvažnijih lekova za srce, naročito za jačanje srčanog mišića. Deluje na cirkulaciju krvi.

Dryopteris filix-mas (L.) Schott - NavalaFamilija AspidiaceaeOstali narodni nazivi: prava paprat

Morfološki opis: Višegodišnja biljka. Rizom kos, kratak i debeo. Listovi brojni, dvostruko perasti. Lisna drška do 30cm. duga, žućkasta, slabo rebrasta, pokrivena mnogobrojnim malim ljuspama. Liska izdužena, pri vrhu sužena, dvostruko perasto deljena, odozgo tamnozelena i gola, dole bleđa sa retkim dlakama. Listovi prvog reda naizmenični, na kratkoj dršci, na vrhu postepeno zašiljeni. Listići drugog reda uglavnom nazubljeni. Sorusi smešteni sa obe strane srednjeg nerva u 2 reda. Induzijumi bubrežasti, goli, opnasti i ne pokivaju potpuno sorus. Cveta od juna do septembra.


Stanište: Raste u senovitim lišćrskim i četinarskim šumama od nizijskog do subalpskog pojasa.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, Azija, Afrika, Severna i Južna Amerika.


Način prikupljanja i sušenja: Vadi se rizom sa ostacima baza peteljaka listova, očisti od natrulih delova i korenja i brzo suši na oko 500 C.

Vreme prikupljanja: rano proleće ili jesen.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži više različitih floroglucinskih derivata vezanih za buternu kiselinu kao što su: aspidinol i aspidin, zatim filiksova kiselina i srodna jedinjenja, tanini, masna ulja, skrob i dr.

-Upotrebljava se za izradu ekstrakta pomoću etra koji se daje u želatinskim kapsulama, obavezno pod kontrolom lekara.

Equisetum arvense L. – Poljski rastavićFamilija EquisetaceaeOstali narodni nazivi: preslica, konjorep

Morfološki opis: Višegodišnja biljka do 80 cm. visoka. Rizom člankovit, sa mrkim listićima koji su srasli u rukavac. Sterilna stabljika jednostruko ili dvostruko pršljenasto razgranata; grane uspravne ili poluuspravne. Lisni rukavci zeleni sa zašiljenim crnim zupcima, po obodu beli. Fertilna stabljika se razvija pre sterilne, nerazgranata, sočna, bledomrka, ugine posle rasejavanja spora. Cveta od marta do maja.


Stanište: Raste pored potoka, reka, na vlažnim aluvijalnim terenima, na oranicama i ruderalnim staništima, ređe u šumama nizijskih i brdskih područja.


Opšte rasprostranjenje: Hladna i umerena područja Evrope, Azije i Severne Amerike.

Biljnogeografska pripadnost: Cirkumpolarni florni element

Način prikupljanja i sušenja: Odsecaju se samo zrele sterilne, granate stabljike. Suše se u tankom sloju, u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: leto.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži mineralne materije, silicijumove kiseline, silikate i kalijumove soli, flavonoide, tragove alkaloida, organske kiseline i dr.

-Upotrebljava se za povećanje mineralizacije obolelog organizma. U biljnim mešavinama koristi se u diuretičnim čajevima, kod arterioskleroze i hipertonije, hroničnog zapaljenja bubrega, za bolje varenje.

Fagus sylvatica L. – BukvaFamilija Fagaceae

Morfološki opis: Listopadno drvo, 30-40 m. visoko, prečnika do 2 m. Kora tanka, glatka, beličastosiva do siva. Pupoljci vretenasti, na vrhu zašiljeni, odstojeći. Listovi raspoređeni u 2 reda, sa eliptičnom liskom, obično najširom iznad polovine, na vrhu i osnovi široko zašiljenom, dugom 4 do 12 cm, širokom 2,5 do 8 cm. Liska obodom cela, malo valovita ili slabo nazubljena, lice tamnozeleno. Muški cvetovi grupisani u loptastim cvastima, ženski skupljeni u zajedničkom omotaču (kupuli) u gornjem delu grančice u pazuhu listova. Zrela kupula jajasta, pri vrhu sužena, gusto obrasla stipulama. Plod-bukvica, 10-16 mm. duga, trouglasta. Cveta uporedo sa listanjem, plodonosi IX-X.


Stanište: Raste u brdskim i planinskim predelima, najbolje na severnim padinama. Nalazi se u čistim bukovim šumama ili u mešovitim liščarskim i četinarskim šumama, od 60-2100 m.n.v.


Opšte rasprostranjenje: Evropa na severu do Britanskih ostrva i jugoistočnog dela Skandinavskog poluostrva, na jugu do Pirineja, Balkansko poluostrvo, na istoku do Varšave, zapadne Besarabije, do Kišinjeva, istočnih Karpata i Transilvanskih Alpa, zatim disjunktno na Krimu.


Način prikupljanja i sušenja: Guli se kora sa stabla i grana. Koristi se katran.

Vreme prikupljanja: proleće

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Kora sadrži tanine i druge materije. U katranu se nalazi smeša fenolnih derivata, aromatičnih ugljovodonika, organskih kiselina, smolastih materija i dr.Kora od bukve, posebno sa mladjih grana, može se koristiti kao odvar za sprečavanje groznice.

-U ishrani je posebno značajan plod – bukvica u kome ima dosta skroba i masnog ulja čiji je sastav sličan maslinovom ulju. Ovi plodovi se mogu pržiti radi boljeg ukusa.Katran je sastojak lekovitih masti i pasta. Sapun sa katranom se koristi za sprečavanje peruti.

Fragaria vesca L. – Šumska jagodaFamilija RosaceaeOstali domaći nazivi: jagoda, mamica

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 5-20(30) cm. visoka. Rizom valjkast, vodoravan ili kos, pokriven izumrlim ostacima listova. Stabljika uspravna, ređe ustajuća, dlakava. Listovi grupisani u rozete iz čije sredine izbijaju stolone koje se ukorenjuju na čvorovima. Listovi tročlani, na dugim drškama, dlakavi. Zalisci crvenosmeđi, ušiljeni. Cvetovi skupljeni u cimozne cvasti. Čašični listići trouglasto šiljati. Krunični listići okruglasti, beli. Plod sočan, mesnat, crven-zbirna orašica. Cveta od maja do juna.


Stanište: Raste na livadama, progalama šuma, u šumama granice i cera, kitnjaka i graba, kitnjakovim i bukovim šumama i dr.

Rasprostranjenje u Srbiji: Rasprostranjenja.

Opšte rasprostranjenje: Kosmopolit.


Način prikupljanja i sušenja: Beru se listovi i suše u hladu i na promaji.Vreme prikupljanja: posle branja plodova dok su listovi neoštećeni i sa zelenom bojom.

Lekovita svojstva i način upotrebe: Sadrži tanine, flavonoide, leukoantocijane, malo etarskog ulja i dr.

-Upotrebljava se kao narodni lek. Plod jagode upotrebljava se za spravljanje sirupa, a u svežem stanju smatra se lekom kod mnogih hroničnih bolesti stomaka i creva. Zreo plod šumske jagode se jede svež kao veoma omiljeno divlje voće i služi za spravljanje slatka, džemova, sokova, vina i drugih proizvoda. Šumske jagode se mogu sušiti na način kako se to inače radi sa drugim voćem.

Galium verum L. - Ivanjsko cvećeFamilija RubiaceaeOstali narodni nazivi: ivanjsko cvijeće žuto

Morfološki opis: Višegodišnja biljka (10) 30-100 cm. visoka. Rizom puzeći, valjkast. Stabljika tupo četvrtasta. Listovi linearni, po obodu savijeni, sa donje strane gusto fino dlakavi, na vrhu sa bodljicom. Cvetovi skupljeni u metličaste cvasti koje su terminalno postavljene; osovina cvasti sa gustim kratkim dlakama. Krunica žuta, miriše na med. Plod go, u zrelom stanju crn. Cveta od maja do septembra.


Stanište: Raste u šumskim i livadskim zajednicama kao i pored puteva, pruga i sl.


Opšte rasprostarnjenje: Evropa i Azija, preneta u Severnu Ameriku.


Način prikupljanja i sušenja: Odseca se gornji deo biljke u cvetu i suši pažljivo u tankom sloju u hladu i na promaji da bi se sačuvala prirodna boja cvetova.


Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži glikozide, tanine, saponine, malo etarskog ulja.

-Upotrebljava se kao narodni lek za umirenje, lečenje kožnih bolesti i dr.

Gentiana asclepiadea L. - SvećicaFamilija GentianaceaeOstali narodni nazivi: trava od žutice

Morfološki opis: Višegodišnja biljka do 100 cm. visoka. Rizom snažno razvijen, valjkast, čvornovat. Stabljike brojne, jednostavne, uspravne ili povijene, gusto pokrivene listovima. Listovi naspramno postavljeni, mnogobrojni, jajasto lancetasti, pri osnovi zaokruženi, sedeći, najčešće sa pet nerava. Cvetovi pojedinačni ili do tri u grupacijama u pazuhu gornjih listova, na kratkim peteljkama, krupni. Krunica tamnoplava, sa unutrašnje strane sa crvenkastoljubičastim pegama, ređe bela, svetloplava ili ljubičasta, sa pet trouglasto zašiljenih režnjeva. Plod duguljasta čaura. Cveta od jula do oktobra.


Stanište: Raste na pašnjacima i livadama od pojasa planinske bukve do iznad granice šuma.

Rasprostranjenje u Srbiji: Suva planina, Stara planina, Kopaonik, Zlatibor, Medvednik, Stolovi, Rudnik, oko Pirota, Užica, Dečanske planine, Greben, Đeravica.

Opšte rasprostranjenje: Južna i srednja Evropa, kavkaske zemlje.


Način prikupljanja i sušenja: Prikuplja se koren, preseče i suši.

Vreme prikupljanja: proleće ili jesen.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži gorke glikozide, žutu boju gentizin, šećere.-Koren svećice se, u narodu, upotrebljava kao lek protiv žutice.

Gentiana lutea L. – LincuraFamilija GentianaceaeOstali narodni nazivi: raven

Morfološki opis: Višegodišnja biljka do 140 cm. visoka. Rizom kratak, debeo, račvast, grana se u 2-10 dugih i debelih korenova. Stablo uspravno, šuplje. Listovi jajasti, prizemni, na drškama, dugi do 30 cm i oko 15 cm. široki; srednje lišće obuhvata stabljiku, gornje sedeće. Cvetovi veliki, žuti, na dugim peteljkama u mnogocvetnim zbijenim cvastima postavljenim bočno na glavnoj osovini. Plod čaura sa dva kapka. Cveta od juna do avgusta.


Stanište: Raste na pašnjacima, na prevojima planina, u šikarama.

Rasprostranjenje u Srbiji: Maljen, Divčibare, Suvobor, Rajac, Zlatibor, Tara, Stol, Stara planina, Suva planina, Goč, Željin, Prokletije, Kopaonik dr.

Opšte rasprostranjenje: Centralna i južna Evropa, Mala Azija.

Biljnogeografska pripadnost: Subbalkanski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Vadi se rizom sa korenjem od starijih biljaka. Gornji deo rizoma sa pupoljcima se odseče i odmah rasadi. Ostatak se očisti od natrulih delova, dobro opere, iseče uzduž na sitne komade i brzo suši na suncu ili u sušnici na temperaturi od 50-60 0C.

Vreme prikupljanja: jesen.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži gorak glikozid genciopikrozid, gorki amarogentin, žutu boju gentizin, šećere, fitosterole, pektine i dr.

-Upotrebljava se u obliku praška, hladnog macerata, tinkture, sirupa i lekovitog vina kod bolesti organa za varenje, pomaže lučenju žlezda u ustima i digestivnom traktu, zatim utiče kod malokrvnosti, slabosti, oronulosti i u danima posle preležanih bolesti. Koristi se i kao protivgroznično sredstvo. Od korena lincure izrađuju se lekoviti galenski preparati.

Geranium robertianum L. – Živa travaFamilija GeraniaceaeOstali narodni nazivi: pastirska iglica

Morfološki opis: Jednogodišnja ili prezimljujuća jednogodišnja biljka, 15-40 (70) cm. visoka. Stabljika ustajuća, granata, sočna, dlakava. Donji listovi stabla petodeli, gornji skoro trodeli; listići rombični, duboko perasto deljeni na cele ili zupčaste režnjiće, svi dlakavi. Cvetovi dugački koliko i peteljke. Čašični listići uspravljeni, sa dugačkim vrhom. Krunični listići dva puta duži od čašičnih, svetlocrveni. Plod sa mrežasto naboranim plodićima. Cveta od maja do avgusta.


Stanište: tamne lišćarske, četinarske i mešovite šume, stenjaci, senovita vlažna mesta u planinskoj i subalpskoj zoni, sve do 1800 m.n.v.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, srednja Azija, zapadni Sibir, Kina,Japan, Afrika do Ugande, severna Amerika.

Biljnogeografska pripadnost: Subcirkularni florni element

Način prikupljanja i sušenja: Bere se nadzemni deo biljke u cvetu. Suši se u tankom sloju u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: preko leta za vreme cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži tanine, flavonoide, gorka jedinjenja, smole, organske kiseline i dr.

-Upotrebljava se kao narodni lek u vidu slabog čaja kod hroničnih bolesti organa za izlučivanje i sl.

Glechoma hederacea L. – DobričicaFamilija LamiaceaeOstali narodni nazivi: dobričavka, samobajka

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 20-50 cm. dugačka. Stabljike puzeće ili ustajuće, gole ili po rebrima dlakave. Listovi bubrežasti; gornji bubrežasto srcasti, donji i srednji na drškama; liske obodom krupno nazubljene. Cvetovi skupljeni u pazuhu srednjih i gornjih listova u prividne pršljenove. Čašica uzana, cevasta, sa zupcima koji naglo prelaze u osje. Krunica plavkasto ljubičasta, duža od čašice. Plod mrke boje. Cveta od aprila do jula.


Stanište: Raste u svetlim vrbovim, topolovim, jasenovim i lužnjakovim šumama, u žbunjacima, na šumskim ivicama, na livadama, duž reka i oko naselja.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, Evroazija, Azija, Sibir, Japan, uneta u severnu Ameriku.


Način prikupljanja i sušenja: Prikuplja se nadzemni deo biljke u cvetu. Suši se u tankom sloju, u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: u maju i junu za vreme cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži tanine, gorke materije, malo etarskog ulja i dr.

-Upotrebljava se kao narodni lek u obliku čaja, praška, soka isceđenog iz sveže biljke i sirupa za lečenje organa za disanje, za poboljšanje apetita. Spolja se koristi za lečenje katara nosa, kod ozleda, rana i sl. Skuvana se može jesti kao ukusno povrće.

Hedera helix L. - Bršljan Familija AraliaceaeOstali narodni nazivi: bršljen, bršljika

Morfološki opis: Drvenasta biljka koja se penje uz vertikalnu podlogu ili puzi po zemlji, do 30 m. visine. Mladi izdanci dlakavi, kasnije goli. Listovi kožasti, spiralno raspoređeni, okruglasto jajasti, ređe su uži, strelasti, 3-5 režnjeviti, sa lica tamnozeleni, sjajni i goli, na naličju žućkastozeleni. Cvetovi su skupljeni u štitaste cvasti, obično dvopolni, sa slabije razvijenom čašicom. Krunični listići zelenkasti. Plod okrugao, u zrelom stanju plavičaste boje. Cveta od septembra do oktobra.

Životna forma: Fanerofitska lijana

Stanište: raste u nizijskom, brdskom i planinskom pojasu u hrastovim, bukovim, bukovo-jelovim i dr. šumama.


Opšte rasprostranjenje: Srednja i južna Evropa, Krim, Kavkaz, do Baltičkog mora.

Biljnogeografska pripadnost: Subatlansko-submediteranski florni element

Upotreba: U narodu se koristi kao odvar za lečenje kožnih bolesti, reumatizma, bradavica, za lakše iskašljavanje.

Način prikupljanja i sušenja:Bere se lišće, plod i tanka stabljika.

Hypericun perforatum L. – KantarionFamilija HypericaceaeOstali narodni nazivi: gospino zelje, bogorodičina trava

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, (10)20-100 cm. visoka. Koren vretenast i jako razgranat. Stablo uspravno, pri vrhu razgranato, golo, sa 2 istaknute uzdužne pruge. Listovi jajasti, duguljasti ili linearni, zatupasti ili sa kraćim šiljatim vrhom, sa brojnim prozirnim i crnim tačkama po površini. Cvetovi su grupisani u razgranatoj, široko štitolikoj cvasti. Čašični listići jajasto-lancetasti ili lancetasti do linearni sa šiljatim vrhom, po površini sa većim ili manjim brojem prozirnih ili crnih tačaka i crtica. Krunični listići 2-4 puta duži od čašičnih, eliptični, prema vrhu suženi, zlatnožute boje, sa crnim tačkama naročito po obodu. Čaura sa bradavičastim uljanim rezervoarima. Cveta od juna do avgusta.


Stanište: Raste u različitim tipovima hrastovih šuma, u šibljacima, po livadama i pašnjacima, šumskim čistinama, požarištima i dr.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, srednja i zapadna Azija, severna Afrika. Odomaćena u istočnoj Aziji, Severnoj i Južnoj Americi, Australiji, Novom Zelandu.


Način prikupljanja i sušenja: Odseca se gornja polovina biljke u cvetu i suši u tankom sloju, u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: U toku cvetanja biljke. U Srbiji se obično bere na dan 7. jula.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži hipericin i slična jedinjenja, etarsko ulje, flavonoide, tanine, antibiotska jedinjenja i dr.

-Upotrebljava se kao blag sedativ i vrlo poznat narodni lek za spoljašnju i unutrašnju upotrebu

Juniperus communis L. - KlekaFamilija CupressaceaeOstali narodni nazivi: venja, smreka

Morfološki opis: Žbun ili drvo visoko do 12 m. Kora trakasto uzdužno ispucala. Krošnja kupasta. Mlade grančice trouglaste. Četine po tri pršljenasto raspoređene, povijene, krute, bodljikave, na licu sa belom prugom stominih otvora i dve zelene pruge. Cvetovi dvodomi. Šišarice bobičaste, okruglaste, zrele crnoplavičaste boje, zrele u drugoj godini. Cveta od aprila do juna.


Stanište: Raste u hrastovim, bukovim, bukovo-jelovim šumama, na vrištinama.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, severna Azija, Severna Amerika.


Način prikupljanja i sušenja: Prikupljaju se zreli plodovi i drvo. Ispod drveta ili žbuna razastre se prostirka, a plodovi se otresaju. Suše se u tankom sloju, u hladu i na promaji, s tim da se povremeno prevrću.Drvo se dobija iz stabla, grana i korena. Etarsko ulje se dobija destilacijom pomoću vodene pare iz svežih zdrobljenih plodova.

Vreme prikupljanja: Klekinje u jesen, drvo u rano proleće.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Klekinje sadrže etarsko ulje, šećere, katehinske tanine, flavonoide, leukoantocijanidine i dr.

-Plod kleke je sastojak čaja za izlučivanje. U narodnoj medicini koristi se za lečenje organa za varenje, poboljšanje apetita, izazivanje znojenja, deluje na lučenje sluzokože. Kao lek daje se protiv bolesti organa za izlučivanje, kod katara i drugih bolesti pluća, kod različitih otoka u trbušnoj duplji. Spolja se upotrebljava ulje i dekokt od klekinja i to za mazanje otoka, ispiranje zastarelih upala na koži.

Malva silvestris L. - Crni slezFamilija MalvaceaeOstali narodni nazivi: guščja trava, velika slezovača.

Morfološki opis: Dvogodišnja ili višegodišnja biljka do 150 cm. visoka. Stabljika uspravna ili se izdiže, razgranata, pri osnovi odrvenela, dlakava. Listovi na dugačkim drškama, različite veličine, bubrežasto srcastog oblika, pliće ili dublje deljeni na 3-7 režnjeva; režnjevi po obodu nazubljeni, na naličju dlakavi. Cvetovi u pazuhu listova, 2-6 zajedno. Listića spoljašnje čašice tri, po obodu dlakavi. Čašični listići oko 6 mm. dugi, sa žlezdastim dlakama. Krunični listići objajastoklinasti, na vrhu usečeni, ružičaste do ljubičaste boje. Plod šizokarpijum, u obliku diska. Cveta od maja do septembra.


Stanište: Raste pored naselja, puteva, na zapuštenim mestima, u baštama, vinogradima, okopavinama, šumskim progalama od nizijskih do planinskih predela.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, Azija, Amerika, Afrika, delimično u Australiji.


Način prikupljanja i sušenja: Bere se potpuno razvijen cvet bez peteljke i list bez drške. Suši se pažljivo, u tankom sloju i na promaji.


Lekoviti sastojci i način upotrebe: Cvet sadrži sluz, tanine, antocijan. List sadrži sluz, tanine i dr.

-Upotrebljava se u obliku čaja kod prehlada, zapaljenja usta i grla. U narodnoj medicini koristi se cvet kod oboljenja organa za izlučivanje, a list i cvet za obloge u lečenju rana, za kupke i dr. Zbog antocijana cvet crnog sleza upotrebljava se i za bojenje životnih namirnica.

Matricaria chamomilla L. – KamilicaFamilija AsteraceaeOstali narodni nazivi: titrica, prstenak

Morfološki opis: Jednogodišnja biljka visine do 60 cm. Stabljika uspravna, gola, najčešće granata. Listovi dva do tri puta perasto deljeni, sa bodljastim i šiljatim režnjevima. Cvetovi su skupljeni u glavičaste cvasti, sa drškama. Po obodu cvasti nalaze se beli jezičasti cvetovi, a po sredini žuti cevasti cvetovi. Cvetna loža u početku ravna, kasnije kupasto loptasta, izdužena i šuplja. Plod ahenija, pri osnovi sužena. Cvta od maja do septembra.

Životna forma: Terofita

Stanište: Raste na oranicama, pored puteva, utrina, naselja, na zaslanjenim staništima.


Opšte rasprostranjenje: Evroazija. Unesena u u Severnu Ameriku i Australiju.


Način prikupljanja i sušenja: Otkidaju se cvetne glavice i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: kada su beli, obodni cvetovi u horizontalnom položaju.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži etrasko ulje, slobodne i glikozidno vezane flavonoide, seskviterpenske laktone, kumarine, sluzi i dr.

-Upotrebljava se, u obliku čaja ili gotovih lekovitih preparata, kod poremećaja organa za varenje. Spolja se daje za oboljenja kože i sluznica, kod katara nosa i grla, za inhaliranje, ispiranje usta, kupke, obloge i sl. Kamilica je sastojak čaja za znojenje, čaja za pojačano lučenje žuči i čaja za decu.

Melilotus officinalis (L.) Pallas - KokotacFamilija FabaceaeOstali narodni nazivi: ždraljika žuta

Morfološki opis: Dvogodišnja, retko jednogodišnja biljka, 30-90 cm. visoka. Koren dugačak, razgranat. Stablo većinom uspravno, u gornjem delu sa kratkim dlakama. Listovi u prvoj godini veći nego u drugoj. Zalisci lancetasti. Cvetovi (30-70) skupljeni u grozdaste cvasti, sa drškama naniže savijenim. Krunica žuta. Plod jajastog oblika, tup, mrke ili crne boje. Cveta u junu.


Stanište: raste pored puteva i njiva, na ruderalnim mestima, po obodu šuma.


Opšte rasprostranjenje: Evroazija, zapadna Kina.


Način prikupljanja i sušenja: Odsecaju se gornje polovine stabljike u cvetu i suše u tankom sloju u hladu i na promaji. Osušena biljka ima jak miris na kumarin.


Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži kumarin, dihidrokumarin, melilotozid, kumarnu i melilotnu kiselinu, tanine, flavonoide.

-Upotrebljava se kao narodni lek za obloge protiv otoka. Spolja se koristi kao mast ili melem kod gnojnih rana, čireva i dr.

Melissa officinalis L. - MatičnjakFamilija LamiaceaeOstali narodni nazivi: matočina

Morfološki opis: Višegodišnja biljka 30-80 (120) cm. visoka. Rizom kratak. Podzemne stolone kratke, pokrivene mesnatim donjim listovima. Izdanak intenzivno miriše na limun. Stabljika četvoruuglasta, uspravna ili se izdiže, sa večine čvorova polaze dugačke grane koje se ponovo granaju, dlakava. Listovi jajasti do skoro rombični, po obodu nazubljeni, pri osnovi srcasto usečeni, na naličju sa sedećim žlezdama. Cvetovi složeni u dihazije, strče ili su po malo povijeni. Čašica cevasto zvonasta, dvousnata, sa 10 jako izraženih nerava, dlakava. Krunica dvousnata, plavičastobela, bledoljubičasta ili žućkastobela, duplo duža od čašice. Plodići izduženo jajasti. Cveta od juna do avgusta.


Stanište: Raste u međama, na zidinama, u vinogradima, oko sela.

Rasprostranjenje u Srbiji: Sporadično.

Opšte rasprostranjenje: Istočni deo sredozemne oblasti, od Italije do Kavkaza, Sirije, Irana, Turkestana i jugozapadnog Sibira.

Biljnogeografska pripadnost: Submediteranski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Beru se listovi i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: Pre cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži etarsko ulje, rozmarinsku kiselinu, triterpene, flavonoide i dr.

-Upotrebljava se u obliku čaja protiv nadimanja u organima za varenje, kod neuralgije, histerije, neurastenije, gađenja i sl.. Koristi se i protiv oboljenja usled nazeba, kod nesanice, migrene, šuma u ušima. Spolja se upotrebljava kod oboljenja desni i dr.

Mentha pulegium L. - Barska nana Familija LamiaceaeOstali narodni nazivi: metvica, poljačak, drobna metvica

Morfološki opis: Višegodišnja zeljasta aromatična biljka, 10-15 cm. visoka. Stablo jako granato, uspravno ili poleglo. Čitava biljka dlakava. Listovi jajasti, ovalni ili izduženo eliptični, na kratkim drškama, sa celim ili slabo nazubljenim obodom; vršni pricvetni listovi sedeći, sitni, kraći od cvetova. Cvetovi skupljeni u dihazijalne cvasti, koje u pazuhu listova grade loptast agregat. Čašica dvousnata, unutra dlakava, donja usna sa tri šilasta zubca, krunica jarko crvenkasta, crvenkasto ljubičasta ili bela, dva puta duža od čašice, sa jednim lancetastim i tri uzdužna režnja. Plod, orašica okruglasta. Cveta od juna do septembra.


Stanište: Raste na vlažnim i močvarnim mestima, pored obala bara i jezera, pored puteva, kao i na nešto suvljim livadama, do 500 m.n.v.


Opšte rasprostranjenje: Mediteran, zapadna, srednja i istočna Evropa, Mala Azija, severni Iran, Sirija, Abisinija.

Biljnogeografska pripadnost: Subsrednjeevropski florni elemnt

Način prikupljanja i sušenja: Odseca se gornja polovina grančica u cvetu i suši u tankom sloju, u hladu i na promaji, ili se vezuje u manje kite i suši obešena nadole. Sa osušenih grančica se skine rukom lišće i cvetovi, a grančice odbace.

Vreme prikupljanja: u toku cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži etrasko ulje, tanine, gorke materije i dr.

-Upotrebljava se u obliku čaja za lečenje organa za disanje, iskašljavanje i kod hroničnog katara pluća. Koristi se i za lečenje organa za varenje, za jačanje kao tonik, protiv nadimanja. Destilisano etarsko ulje se primenjuje u industriji jeftinih sapuna. Iz ulja se vadi pulegon kao sirovina za sintezu mentola.

Orchis simia Lam. – KaćunakFamilija Orchidaceae

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 30-40 cm. visoka. Krtole skoro loptaste, sa snažnim končastim korenovima. Stabljika okrugla, u gornjem delu izbrazdana. Listovi izduženo jajasti, užlebljeni, na vrhu tupo šiljati, najviši ili dva najviša izduženo lancetasti, osnovom obuhvataju stabljiku. Cvast klasolika, većinom loptasta, zbijena. Listići perigona, izuzimajući usnu, nagore povijeni, grade jajastu crvenoljubičastu kacigu. Usna na vrhu duboko trorežnjevita, beličasta do ružičastoljubičasta, pokrivena ružižastim do purpurnim papilama. Cveta od maja do juna.


Stanište: Raste na zatravnjenim površinama, između žbunja, na obodu šuma, šumskim livadama.

Rasprostranjenje u Srbiji: Sporadično.

Opšte rasprostranjenje: Zapadna Evropa, sredozemna oblast, Kavkaz.

Biljnogeografska pripadnost:Subatlansko submediteranski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Vade se mlade krtole koje se posle pranja u vodi nanižu na vrpce ili stave u mrežu, a potom operu vrelom vodom kako bi se inaktivirali enzimi, a skrob prešao u lepak. Krtole se suše na promaji, u tankom sloju u sušnici ili izložene suncu.

Vreme prikupljanja: Za vreme cvetanja ili kad precvetaju, dok se još mogu prepoznati na livadama, jer su im tada krtole krupnije.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Salep sadrži sluzi, skrob, belančevine i dr.

-Upotrebljava se za izradu salepove sluzi koja se daje kao blago sredstvo, posebno kod dece. Skuvan salep u obliku čaja daje se kod bolesti organa za varenje i kao hrana u raznim bolestima.

Origanum vulgare L. – Vranilova travaFamilija LamiaceaeOstali narodni nazivi: vranilovka

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 20-50(80) cm. visoka. Rizom horizontalan, sa podzemnim stolonama. Stabljika pri osnovi leži na zemlji, ostalim delom uspravna. Iz pazuha listova polaze kratki sterilni izdanci, a sa gornjih cvasti. Listovi jajasti, pri osnovi naglo suženi u dršku, sa utisnutim žlezdama. Cvetovi po 1-3 složeni u sedeće dihazije a one u glavičaste klasiće koji zajedno obrazuju cvasti u vidu korimba ili metlice. Čašica zvonasta, sa trouglastim zupcima. Krunica dvousnata, cevasta, svetlokarmincrvena do tamnocrvena. Plod izduženo jajast, mrke boje. Cveta od jula do septembra.


Stanište: Raste na sušnim obroncima, siromašnim livadama, u svetlijim listopadnim šumama, šikarama, na šumskim progalama, do 2000 m.n.v.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, Azija.

Biljnogeografska pripadnost: Evroazijski forni element

Način prikupljanja i sušenja: Odsecaju se vrhovi grančica u cvetu dužine do 20 cm. i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji. Mogu da se vezuju kitice koje se obešene suše u prostoriji koja se dobro provetrava. Posle sušenja treba rukom skinuti lišće i cvetove i samo to koristiti. Stabljika se ne upotrebljava.


Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži etarsko ulje, tanine i dr.

-Upotrebljava se kao narodni lek u vidu čaja za iskašljavanjeza bolje varenje hrane, kod nesanice i sl. Spolja se protiv zpaljenja kože i sluznica.

Pinus sylvestris L. - Beli borFamilija PinaceaeOstali narodni nazivi: bor

Morfološki opis: Drvo visoko do 40 m. Kora u donjem delu odraslog stabla sivosmeđa, debela, u višem delu, u regionu krošnje sa crvenkastosmeđim ljuspama. Četine po dve, otvorenozelene boje, uvrnute oko svoje ose. Krošnja amrelasta do raširena. Muški cvetovi resoliko zbijeni. Šišarice zrele krajem sledeće godine, sa drškom, sivosmeđe, bez sjaja. Cveta u maju i junu.


Stanište: Raste iznad 1000 m.n.v., ponekad i niže mešajući se sa crnim borom. Ređe se javlja kao primešana vrsta u zajednicama kitnjaka, omorike, bukve-jele, smrče i molike.

Rasprostranjenje u Srbiji: Povlen, Maljen, Zlatibor, Mokra gora, Tara, Nova Varoš, Radočelo, Zlatar, Kopaonik, Stolovi, Studena, prokletije, Mokra planina, Šar planina.

Opšte rasprostranjenje: Od istočnog dela Pirinejskog poluostrva, Škotske, Skandinavije, do oko 700. severne širine, severne Azije do Ohotskog mora. Na jugu Evrope se javlja na visokim planinama sva tri velika poluostrva, na Krimu i Kavkazu.

Biljnogeografska pripadnost: Subborealno evroazijski florni element.

Način prikupljanja i sušenja: Prikupljaju se četine, drvo, korenje i pupoljci.

Vreme prikupljanja: Četine u leto, pupoljci i kora u rano proleće.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži terpentin, smole, etarsko ulje, fenolna jedinjenja, aromatične ugljovodonike, organske kiseline, gorke materije, vitamin C.

-Pupoljci se koriste u obliku čaja kao diuretik, protiv kašlja, hroničnog katara pluća, hroničnog reumatizma i dr. Poznate se kupke sa četinama belog bora koje se primenjuju protiv bolova u zglobovima i mišićima, kožnih oboljenja, zapaljenja očiju, kod nadimanja, grčeva u stomaku, nesanice, umnog i telesnog napora. Mladi borovi pupoljci kuvani u vodi, vinu, mleku ili pivu koriste se za lečenje kožnih bolesti, katara bronhija, promuklosti, kašlja i reume.

Plantago media L. – BokvicaFamilija PlantaginaceaeOstali narodni nazivi: ženska bokvica, srednja bokvica, triputac

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 10-50 (70) cm. visoka. Stablo pri osnovi poleglo, a zatim se izdiže. Listovi skupljeni u prizemnu rozetu, široko eliptični ili jajasti, do 2,5 puta duži nego širi, dlakavi. Cvetovi skupljeni u zbijene cilindrične klasove na vrhu stabljike. Čašični listići eliptični ili jajasto eliptični, opnasti, sa izraženim zeljastim grebenom. Krunični režnjevi jajasti ili izduženo jajasti. Plod jajastog oblika. Cveta od maja do septembra.


Stanište: Raste na suvim brdskim, dolinskim i visokoplaninskim livadama, u proređenim šumama, na prisojnim i peskovitim mestima, pržinama, do 2450 m.n.v.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, umerena Azija.


Način prikupljanja i sušenja: List se bere u proleće i suši u tankom sloju u haldu i na promaji.

Vreme prikupljanja: proleće.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži glikozid aukubin, tanine, sluz, vitamine K i C.

-Upotrebljava se kao narodni lek u biljnim smešama za lečenje kašlja, protiv bolesti trbušnih organa, proliva, odliva krvi, a spolja se lišćem zavijaju sveže rane, opekotine, uboji i dr.

Primula veris Huds. – JaglikaFamilija PrimulaceaeOstali narodni nazivi: jagorčevina, jagorčika

Morfološki opis: Višegodišnja biljka pokrivena višećelijskim žlezdanim dlakama. Listovi jajasti ili izduženog oblika, prelaze u lisnu dršku, na naličju dlakavi. Cvetovi grupisani u štitaste cvasti, na vrhu stabljike. Čašica i krunica zvonaste, krunica sa pet režnjeva, žuta, u ždrelu sa pet crvenkastih pega. Plod ovalna čaura. Cveta od aprila do maja.


Stanište: Raste na sunčanim livadama i u svetlim žbunovima

Raspostranjenje u Srbiji: Rasprostranjena

Opšte rasprostranjenje: Centralna Evropa i istočna Azija.

Biljnogeografska pripadnost: Subsrednjeevropski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Prikuplja se rizom sa korenjem i cvet sa ili bez čašice. Rizom se opere i brzo suši na suncu. Cvet se suši pažljivo u tankom sloju, na promaji.

Vreme prikupljanja: Rizom se vadi za vreme cvetanja ili neposredno posle cvetanja biljke. Cvet se bere u početku cvetanja.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: U korenu se nalaze triterpenski saponini, fenolni glikozidi, skrob, malo tanina i dr. Cvet sadrži saponine, flavonoide, karotenoide, malo etarskog ulja i dr.

-Upotrebljava se, u obliku dekokta ili tečnog ekstrakta, kod bronhitisa, katara disajnih puteva, kašlja, oboljenja usled prehlade i nagomilavanj sluzi u organima za disanje. Cvet deluje blaže od korena kod kašlja, bronhitisa i nazeba, glavobolje, neuralgija, za preznojavanje i dr. Mlado lišće se može koristiti za ishranu umesto spanaća.

Pulmonaria officinalis L. – MedunikaFamilija BoraginaceaeOstali narodni nazivi: plućnjak, medunica

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 10-20 (30) cm. visoka. Koren nezadebljao. Rizom razgranat sa adventivnim korenovima, cvetnim izdancima i lisnom rozetom. Stablo dlakavo. Listovi rozete (letnji listovi) na dugim drškama, jajasti, pri osnovi srcasti; listovi na donjem delu stabla suženi u kratke drške sa krilima; gornji listovi sedeći. Cvetovi u gustim, mnogocvetnim dvojnim uvojcima. Čašica cevasto-zvonasta; okrajci čašice trouglasti. Krunica u početku ružičasta zatim prljavo ljubičasta, ređe karmin crvena ili bela, s jednim prstenom od dlaka. Plod mrk do crn sa jasno izdvojenim prstenom. Cveta od marta do maja.


Stanište: Raste u svetlim lišćarskim, ređe u četinarskim šumama, često uz potoke.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, severno do Holandije, Danske, južne i srednje Švedske, južne Finske, istočno od srednje i južne Rusije, južno od severnih Balkanskih zemalja, severne i srednje Italije, a prema zapadu samo do Francuske.

Biljnogeografska pripadnost: Subrednjeevropski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Odseca se nadzemni deo biljke u cvetu i suši u tankom sloju, u hladu i na promaji.


Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži sluzi, mineralne materije, naročito silicijumove kiseline, tanine, flavonoide, alantoin i dr.

-Upotrebljava se kao narodni lek za stišavanje kašlja i za lakše izbacivanje šlajma. Osušena i samlevena u prašak ubrzava zalečenje svežih rana i sprečava ponovno zapaljenje kože. Čaj spravljen od lišća pomaže kod promuklosti, oboljenja organa za izlučivanje i varenje.

Quercus robur L. – LužnjakFamilija FagaceaeOstali narodni nazivi: hrast, gorun, rast

Morfološki opis: Listopadno drvo visoko 30-40 (50)m. Kora u mladosti glatka, kasnije debela, uzdužno duboko a poprečno slabije ispucala. Krošnja široka, nepravilna, vrlo razgranata, sa nepravilnim, krivim i kolenasto savijenim granama. Listovi na debelim drškama, liska objajasta ili objajastoduguljasta, najšira u sredini ili u gornjoj polovini, pri osnovi sužena, nesimetrična, na vrhu okruglasta ili ugnuta, po obodu perasto urezana na 4-8 pari nejednakih režnjeva. Muški cvetovi resoliki, žućkastozeleni. Ženski cvetovi pojedinačni ili u grupama do 5 na zajedničkoj dršci. Žir izduženo jajast do eliptičan, na vrhu zaoštren. Cveta od aprila do maja. Plodonosi od septembra do oktobra.


Stanište: Raste u nizijama i dolinama ili blago brežuljkastim terenima.

Rasprostranjenje u Srbiji: Rasprostranjena vrsta u Vojvodini, Mačvi, Pomoravlju, u nizijama i dolinama velikih reka.

Opšte rasprostranjenje: Evropa izuzev Španije i srednje Portugalije, kao i severnih evropskih oblasti, Kavkaz, Mala Azija.


Način prikupljanja i sušenja: Guli se kora mladih grana i skuplja se žir. Suši se prirodno, na vazduhu, na promajnom mestu.

Vreme prikupljanja: Kora u proleće kad počnu da se otvaraju lisni pupoljci, a žir kada je zreo.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži tanine, katehin, slobodne fenolske kiseline, flavonoide, triterpene i dr.

-Kora se upotrebljava spolja u vidu dekokta za kupke, obloge kod promrzlina i za ispiranje usta. Ispržen i istucan žir koristi se kao tonično sredstvo protiv slabosti stomaka, škrofula i rahitisa, slabog varenja. Oljušten i u slanoj vodi kuvan žir upotrebljava se kao dodatak testu u nedostatku brašna za izradu hleba.

Rubus candicans Weihe – KupinaFamilija Rosaceae

Morfološki opis: Višegodišnja biljka. Stabla jaka, uspravna, u kasno leto povijena. Trnova malo, sa vrlo dugačkom osnovom, neki srpasto povijeni. Listovi prstasto složeni, listića 5, na licu glatki, na naličju maljavi ili beličastodlakavi, donji listići skoro sedeći. Cvetovi sakupljeni u grozdaste cvasti sa trnovima, beli do izrazito crveni. Plod zbirna koštunica crne boje. Cveta u junu.

Životna forma: Nanofanerofita

Stanište: Raste na brdskim terenima, utrinama i šumama.

Rasprostranjenje u Srbiji: Česta.

Opšte rasprostranjenje: Srednja Evropa od istočne Francuske do Poljske , Češke i Slovačke, na Balkanu i Apeninskom poluostrvu.


Način prikupljanja i sušenja: Beru se samo nežni i potpuno mladi listovi sa vrha grančica. Suše se u tankom sloju, u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: Jun i jul.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži galotanine, organske kiseline, flavonoide i dr.

-Upotrebljava se u obliku čaja kod oboljenja organa za varenje , zatim za grgljanje kod bolesti grla i ranica na ždrelu. Koristi se kao zamena za kineski čaj.

Rubus idaeus L. – MalinaFamilija Rosaceae

Morfološki opis: Višegodišnja biljka do 150 cm. visoka. Stablo uspravno, valjkasto, pepeljasto, sa trnovima. Listovi perasto složeni iz 5-7 listića, terminalni listić jajast ili duguljasto jajast, srcast, kratko zašiljen. Cvetovi neugledni, beli, naniže oboreni, skupljeni u cimozne cvasti. Plod crven ili naranđast. Cveta u maju.


Stanište: Raste u šumama, utrinama i proplancima.

Rasprostranjenje u Srbiji: Kopaonik, Golija, Jastrebac, Stara planina i dr.

Opšte rasprostranjenje: Evropa i umerene oblasti Azije i severne Amerike.


Način prikupljanja i sušenja: Beru se mladi listovi i sveži plodovi. Listovi se suše u tankom sloju, u hladu i na promaji. Plod se odmah prerađuje.

Vreme prikupljanja: List preko leta, a plod u zrelom stanju.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: List sadrži tanine, organske kiseline, flavonoide. Zreo plod ima do 10% šećera, organske kiseline, tanine, pektine, mineralne soli, vitamine i dr.

-Čaj od lista maline upotrebljava se za grgaljanje kod zapaljenja usta i grla ređe za lečenje kožnih bolesti. Sastojak je i raznih mešavina koje se koriste za spravljanje diuretičnih napitaka. Od plodova se spravlja sirup koji se pomešan sa vodom daje za ispiranje grla i usta.

Sambucus nigra L. – ZovaFamijija SambucaceaeOstali narodni nazivi: bazga

Morfološki opis: Žbun ili visoko drvo do 10 m. visine, prečnika do 50 cm. Kora na starijem stablu sivo-smeđa, sa izduženo-ispucalom plutom. Srž grančica široka, bele boje. Lišće naspramno stojeće, neparno perasto, sa 2-3 para eliptičnih ili izduženih, na vrhu dugačko zašiljenih listića, po obodu testerastih. Cvetovi sa jakim mirisom, u bogatim i gustim, vršnim, pljosnatim cvastima. Plodne cvasti viseće. Plodovi sjajno crnoljubičasti, sa crvenim sokom. Cveta u junu.


Stanište: Raste u šumama lužnjaka i poljskog jasena, kitnjaka i graba, bukve, zatim u živicama, šikarama, oko naselja, na sečinama i požarištima, retko preko 1000 m.n.v.


Opšte rasprostranjenje: Evropa na severu do južne Švedske, Litvanije, Mala Azija, Transkavkazje, zapadni Sibir.


Način prikupljanja i sušenja: Odsecaju se cele cvasti, rašire i suše u hladu i na promaji. Posle sušenja krune se nad sitom tako da prođu samo cvetići, a peteljke ostanu.

Vreme prikupljanja: Čim cvetići počnu da se otvaraju.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Cvet sadrži flavonoide, sluzi, tanine, etarsko ulje, razne organske kiseline i dr. U plodovima ima šećera, jabučne i drugih organskih kiselina, tanina i dr.

-Upotrebljava se za lakše znojenje i mokrenje, a plodovi kao laksans.

Sanguisorba officinalis L. – Jarčija travaFamilija RosaceaeOstali narodni nazivi: dunjica, krvokarpa

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 20-100 cm. visoka. Rizom jak, granat. Stabljika uspravna, u gornjem delu račvasto granata, izbrazdana, šuplja. Listovi perasti, sa 7-15 listića; listići jajasti ili duguljasto jajasti, sa srcolikom osnovom, krupno testerasto nazubljeni, sa donje strane sivkasti, sa jako izraženom nervaturom; prizemni listovi na dugim drškama. Cvetovi skupljeni u glavičaste cvasti, cvetnih glavica 1-5, na dugačkim uspravnim drškama. Plod zatvoren jakim hipancijumom. Cveta od juna do oktobra.


Stanište: Raste po ravnicama, oranicama, vlažnim livadama.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, Azija, Japan, Severna Afrika. Unesena u Severnu Ameriku.


Način prikupljanja i sušenja: Vadi se rizom sa korenjem i suši u tankom sloju, u hladu i na promaji.


Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži tanine, galnu i elagnu kiselinu, skrob, saponine, sterine i dr.

-Upotrebljava se u obliku tečnog ili suvog ekstrakta kod oboljenja digestivnog trakta. Ispoljava, pored ostalog i jako baktericidno delovanje na mikrobe koji izazivaju paratifus i dizenteriju. Spolja se upotrebljava za lečenje rana, opekotina i sl.

Solidago virgaurea L. – ZlatnicaFamilija AsteraceaeOstali narodni nazivi: čelebi-grana, žudinska trava

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, (3) 20-100 cm. visoka. Rizom kos, cilindričan. Stabljika uspravna, u gornjem delu sa kratkim dlakama. Listovi eliptično jajasti, na lisnim drškama, po obodu grubo testerasto nazubljeni. Cvetovi skupljeni u glavičaste cvasti, a ove u kupaste, jednostavne grozdove ili metlice, žuti. Listići involukruma duguljasti, šiljati. Plod dlakav. Cveta od jula do septmbra.


Stanište: Raste u šumskim zajednicama kao i na otvorenim mestima u visokoplaninskim predelima.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, severna i zapadna Azija, Severna Amerika, Severna Afrika.

Biljnogeografska pripadnost: Subborealno cirkumpolarni florni element

Način prikupljanja i sušenja: Odsecaju se gornje polovine grančica u cvetu i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji.


Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži flavonoide, katehinske tanine, saponine, malo etarskog ulja, antocijanidine i dr.

-Upotrebljava se u obliku čaja kao diuretik. U narodnoj medicini daje se kao sredstvo protiv gihta, reume, artritisa, ekcema i drugih kožnih bolesti, a spolja za grgljanje kod zapaljenja usta i grla i za ispiranje rana koje teško zarastaju.

Stachys officinalis (L.) Trevis – RanilistFamilija Lamiaceaea

Morfološki opis: Višegodišnja biljka 20-60 (100) cm. visoka. Rizom kos. Stabljika uspravna ili se od osnove izdiže. Izdanak dlakav. Najveći broj listova složen u prizemnu rozetu, izuzimajući dva do tri para koja su na stabljici; listovi rozete jajasti do eliptični, duž oboda nazubljeni, dlakavi. Cvetovi složeni u prividne pršljenove koji zajedno grade klasove. Čašica cevasto zvonsta, u gornjem delu često ljubičasta. Krunica u gornjem delu karmin crvene boje, ređe bela; krunična cev kraća od čašice, bela, neznatno savijena i u vršnom delu proširena, sa gornje strane dlakava; gornja usna krunice kraća od gornje, donja proširena, trorežnjevita. Plodići jajasti. Cveta od juna do oktobra.


Stanište: Raste na umereno suvim do vlažnim livadama i u svetlim šikarama, naročito u planinskom pojasu.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, Mala Azija, severna Afrika.


Način prikupljanja i sušenja: Odsecaju se gornje polovine stabljike i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: Početak cvetanja biljke.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži tanine, glikozide, saponine i dr.

-Upotrebljava se u obliku vinskog odvara za čišćenje rana i rana od proširenih vena na nogama. Koristi se i protiv groznice.

Symphytum officinale L. – GavezFamilija Boraginaceae

Morfološki opis: Višegodišnji polužbunić. Koren repast, mesnat i bogat sluzi. Rizom kratak, bez krtolastih zadebljanja. Izdanci sveže zeleni, dlakavi. Stablo kruto, uspravno, dlakavo, mesnato, šuplje, samo u gornjem delu razgranato. Listovi pri osnovi stabla i u donjem delu lancetasto jajasti i suženi u nejasno odvojene drške, gornji listovi sedeći, svi se spuštaju, dlakavi. Cvetovi na oborenim drškama, skupljeni u dvojne uvojke. Čašica rascepljena na duge lancetaste okrajke. Krunica zvonasta, duža od čašice, prljavoružičasta ili žućkastobela; rub krunice sa kratkim, trouglastim, upolje savijenim okrajcima. Plod – orašica kosojajasta.


Stanište: Raste na vlažnim livadama, na obalama potoka, na vlažnim mestima pored puteva, uglavnom u ravničarskim predelima.


Opšte rasprostranjenje: Najveći deo Evrope, južno do južnog dela Rusije, do severnih delova Balkana, srednje Italije i srednje Španije, severno do Irske, Škotske, srednje Skandinavije, južne Finske, Estonije i Karelije, istočno do zapadnog Sibira i Male Azije.


Način prikupljanja i sušenja: Vadi se rizom sa korenjem, dobro opere, izreže na komade i suši na suncu ili u hladu, na promaji.


Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži alantoin, sluzi, tanine, asparagin, skrob, alkaloide, triterpene, sterole i dr.

-Upotrebljava se spolja, kao kaša od svežeg korena ili gust dekokt, kod zapaljenja zglobova, za ubrzanje stvaranja kalusa kod preloma kostiju, zapaljenja tetiva, artritisa, distorzija, kontuzija, hematoma, tromboflebitisa, parotitisa, za lečenje rana koje teško zaceljuju, čireva i sl. Dekokt korena se daje za ispiranje usta i grla i pije se kod gastritisa i ulkusa.

Taraxacum officinale Weber. – MaslačakFamilija Asteraceae

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 2-100 cm. visoka. Rizom višeglavičast. Skapus uspravan ili ustajući. Listovi lancetasti, usečeni, nazubljeni. Involukrum mek, zelenkast. Cvetova mnogo, žuti do svetložuti, retko oranžcrveni ili beličastožuti. Plod sa mnogo bodljastih kvržica. Cveta od aprila do septemba.


Stanište: Raste pored puteva, na njivama, pesku, baštama, utrinama, travnjacima, padinama pred puta, vlažnim do umereno suvim livadama, zaslanjenim livadama, snežnim dolinama.


Opšte rasprostranjenje: Evropa i Azija.


Način prikupljanja i sušenja: Vadi se koren i suši na suncu ili u tankom sloju u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: Jesen ili rano proleće pre nego što biljka procveta.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži gorke glikozide, smole, triterpene, sterole, sluzi, inulin i šećer.

-Upotrebljava se kod bolesti jetre, za pojačano lučenje žuči, kod zapušenih žučnih kanala, za prolaženje peska i žučnih kamičaka. Koristi se i za pojačavanje apetita i dobro varenje hrane. Koristi se za ishranu kao salata kao i za spravljenje soka. Iz korena se prženjem i mlevenjem dobija zamena za kafu.

Teucrium chamaedrys L. – DubačacFamilija LamiaceaeOstali narodni nazivi: podubica, dupčac, penušica

Morfološki opis: Polužbun visine 10-25 (30) cm. Stablo razgranato sa poleglim starijim granama. Mlađe grane čvrste, dlakave, crvenoljubičaste. Listovi sa kratkom lisnom drškom, gusto raspoređeni na stablu, rombičnojajasti do eliptični, sa dugačkom, klinastom osnovom, po obodu nazubljeni, dlakavi. Po 2-6 cvetova skupljeni u prividne pršljenove, svi zajedno u prividne terminalne grozdove često okrenuti na jednu stranu. Čašica cevasto zvonasta, crvenoljubičasta, sa 5 zubaca. Krunica bledocrvena, donja usna dlakava, srednji režanj zaokrugljen, naniže oboren. Plodići jajasti, na površini fino mrežasti. Cveta od jula do avgusta (septembra).

Životna forma: Drvenasta hamefita

Stanište: Raste na sušnim kamenjarima, pašnjacima, u svetlim hrastovim i bukovim šumama, u živicama, na osulinama, livadama i dr.


Opšte rasprostranjenje: Srednja Evropa, Sredozemna oblast, zapadna Azija, severna Afrika.

Biljnogeografska pripadnost: Subpontsko-submediteranski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Sakupljaju se vrhovi grančica u cvetu. Suše se u tankom sloju, u hladu i na promaji.


Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži etarsko ulje, tanine, flavonoide, gorke supstance i dr.

-Upotrebljava se u obliku praška, tinkture i čaja za lečenje organa za varenje: za podsticanje rada creva, protiv stomačnih i crevnih groznica i grozničavih stanja.

Thymus serpyllum L. – Majčina dušicaFamilija LamiaceaeOstali narodni nazivi: bakina dušica, timijan

Morfološki opis: Višegodišnji mali žbun prijatnog mirisa. Stabljika izdužena, pri osnovi odrvenela, puzi u vidu izduženih stolona, na vrhu se završava sterilnom rozetom listova. Cvetne grane visoke 4-7 cm., razvijaju se duž položenog stabla u nizovima, ravnomerno pokrivene dlakama na svim stranama. Listovi mali, čvrsti, uzano jajasto eliptični, pri vrhu zaokrugljeni, pri osnovi klinasti, sa izraženim srednjim nervom. Cvetovi složeni na vrhu grana u okruglaste, ređe izdužene cvasti. Cveta od maja do septembra.

Životna forma: Zeljasta hamefita

Stanište: Raste na peskovitim mestima.

Rasprostranjenje u Srbiji: Vojvodina – Fruška gora.

Opšte rasprostranjenje: Severna i centralna Evropa.

Biljnogeografska pripadnost: Srenjeevropski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Odsecaju se nadzemni delovi biljke u cvetu i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji. Posle sušenja grube grančice se mogu odbaciti.


Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži etarsko ulje, tanine, gorka jedinjenja, flavonoide i dr.

-Tečni ekstrakt majčine dušice je sastojak sirupa koji se upotrebljava za iskašljavanje. Koristi se i kod hroničnog katara pluća, Spolja se, u vidu ulja, koristi protiv reumatizma.

Tilia cordata Miller – Pozna, sitnolisna lipa Familija Tiliaceae

Listopadno drvo visoko do 25 m, sa prečnikom do 1 m. Kora starijih stabala tamna, dosta duboko podužno ispucala. Lišće 5-9 cm. dugačko i 5-8 cm. široko, sa srcastom, zaravnjenom osnovom. Zupci po obodu sa kratkim, neizraženim oskama. Lice listova zeleno, golo, a naličje upadljivo svetlije boje, u pazuhu nerava sa čupercima crvenkastosmeđih dlačica. Cvetovi žuti i mirišljavi. Priperak obično go i na peteljci. Plodovi sitni. Cveta od juna do jula.


Stanište: Raste u mešovitim šumama hrastovog, bukovog i bukovo-jelovog pojasa, do oko 1200 m.n.v.


Opšte rasprostranjenje: Zapadna Evropa, Rusija.


Način prikupljanja i sušenja: Beru se cvasti sa pripercima i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: Pre nego što se cvasti potpuno razviju.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži flavonoide, sluzi, tanine, malo etarskog ulja i dr.

-Čaj od lipovog cveta je omiljeni narodni lek za za ublažavanje nadražaja kod upale gornjih disajnih puteva i za preznojavanje kod prehlada. Posebno je poznat kao sredstvo za smirenje napetih nerava, kao uspavljujuće sredstvo, a uočeno je i da smanjuje arteriosklerozu i povećani krvni pritisak.U nedostatku cveta, može se koristiti i kora i list koji se (nakon kuvanja) upotrebljavaju protiv upale kože i opekotina.

Tussilago farfara L. – PodbelFamolija AsteraceaeOstali narodni nazivi: podbelj

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 15-30 cm. visoka. Rizom dugačak, tanak. Listovi prizemni, razvijaju se posle cvetanja, okruglasti do široko jajasti, potpuno razvijeni u prečniku do 20 (30) cm. široki, pravilno prstasti, sa 5-12 režnjeva, u početku gusto vunasto dlakavi, kasnije goli. Cvetovi su skupljeni u pojedinačne glavice, svetložute boje. Listići involukruma mnogobrojni, ružičasti, pri osnovi opkoljeni ljuspama stabljike. Plod sa papusom (dlačicama). Cveta od marta do maja.


Stanište: Raste pored puteva, oranica, po vinogradima, pored potoka, na obroncima pored puteva.


Opšte rasprostranjenje: Evropa, zapadna i severna Azija, planine severne Afrike.


Način prikupljanja i sušenja: Beru se cvasti i zdravo, potpuno razvijeno lišće, bez drški. Suši se u tankom sloju u hladu i na promaji.

Vreme prikupljanja: Cvasti početkom cvetanja, u proleće, a listovi u prvoj polovini leta.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: U listovima se nalazi sluz, inulini, tanini, flavonoidi, etarska ulja, triterpeni, steroli i dr. U cvastima ima više etarskog ulja, flavonoida i sluzi nego u lišću.

-Upotrebljava se u obliku čaja kod kataralnih zapaljenja i suvog nadražaja na kašalj u području usta i grla. U narodnoj medicini list podbela namazan mašću ili uljem stavlja se na rane, posekotine, zagnojena i upaljena mesta na telu.

Urtica dioica L. – KoprivaFamilija UrticaceaeOstali narodni nazivi: žara

Morfološki opis: Višegodišnja zeljasta biljka, 30-150 cm. visoka. Stablo uspravno, četvorostrano, pokriveno sa kratkim čekinjama ili sa dugačkim žarnim dlakama. Listovi naspramno postavljeni ili vrlo retko po tri lista u pršljenu, jajastog ili lancetastog oblika, po obodu grubo testerasto nazubljeni, dlakavi. Cvetno stablo nosi samo muške ili samo ženske cvetove. Muške cvasti su uspravne, ženske su duže i obično vise. Cveta od juna do novembra.


Stanište: Raste oko kuća, na livadama, duž rečnih dolina, oko puteva, na vlažnim staništima, na šumskim sečinama i napuštenim dvorištima.


Opšte rasprostranjenje: Skoro kosmopolitski rasprostranjena.


Način prikupljanja i sušenja: Bere se mlad, zdrav i razvijen list ili se odsecaju samo vršni delovi biljke u cvetu sa stabljikom koja ne sme biti deblja od 3mm. Suši se u tankom sloju, u hladu i na promaji, pazeći da list sačuna prirodnu zelenu boju. Koren se vadi i suši na suncu.

Vreme prikupljanja: Listovi za vreme cvetanja biljke. Koren u jesen ili u rano proleće.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: List sadrži hlorofile, karotenoide, vitamine, triterpene, sterole, mineralne soli, razne organske kiseline, tanine i dr. U korenu ima tanina i drugih sastojaka.

-Upotrebljava se za ishranu, kao spanać i podržava srolicu. Isceđen sok koristi se kao stiptičan lek, protiv reumatizma, bolesti bubrega, hroničnog katara pluća, žutice i hroničnih bolesti kože, protiv skorašnjih rana. Sok od koprive ima jako delovanje kao lek koji sužava krvne sudove. Čaj ili alkoholni ekstrakt koriste se za porast kose, protiv opadanja kose i protiv peruti. Čaj, sok sirup i ekstrakt koprive koriste se kao sredstvo za jačanje, protiv malokrvnosti, žutice, kamena u bešici, za grgljanje i ispiranje usta, protiv angine i upale desni.

Vaccinium myrtillus L. – BorovnicaFamilija Vacciniaceae

Morfološki opis: Listopadni žbun visine do 50 cm. Grančice oštro uglaste i gole. Listovi spiralno raspoređeni, okruglasto jajasti ili okruglasto eliptični, obodom sitno nazubljeni, bledozeleni u jesen crvenkasti, sa obe strane rasejano dlakavi. Cvetovi dvopolni, na kratkim drškama, na dole oboreni; čašica sa skoro celim obodom, krunica loptasta, obodom nazubljena, zelenkastocrvenkasta. Plod – bobica loptasta, plavo crna, prevučena sivoplavkastom prevlakom, sočna, mnogosemena. Cveta od juna do septembra.

Životna forma: Drvenasta hamefita

Stanište: Raste u četinarskim i četinarsko-listopadnim šumama, i izvan gornje šumske granice, u žbunjacima alpijske zone i zone tundre.


Opšte rasprostranjenje: Srednja i severna Evropa, prema jugu u brdskim i planinskim područjima, Kavkaz, Mala Azija, Armenija, Mongolija, severna Azija, Severna Amerika.

Biljnogeografska pripadnost: Subborealno cirkumpolarni florni element.

Način prikupljanja i sušenja: Zrele bobice beru se po lepom i suvom vremenu, posle rose. Suše se na suncu ili u blago zagrejanoj sušnici. Lišće se prikuplja tako što se odsecaju grančice i suše u hladovini, na promaji, a potom se lišće skida rukom, a grančice odbace.

Vreme prikupljanja: Bobice kada su zrele, a listovi u proleće, dok biljka cveta.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Plod sadrži tanine, antocijane, voćne kiseline, invertni šećer, pektine i dr. Listovi sadrže katehinske tanine, leukoantocijane, flavonoide, fenolkarbonske kiseline, iridoide, tragove arbutina i dr.

-Plod se upotrebljava u obliku dekokta kao podrška terapiji akutnih problema digestivnog trakta. Čaj, sok, vino, kompot i dr. Takođe se koriste kod oboljenja digestivnog trakta. Plodovi deluju i kao blago sredstvo protiv diurea i katara creva, raznih upala sluznica i dr. Zrele bobice su prijatno dijetetsko sredstvo za jačanje.Čaj od lista borovnice koristi se, u narodu, protiv šećerne bolesti.

Valeriana officinalis L. – OdoljenFamilija ValerianaceaeOstali narodni nazivi: macina trava, odolen

Morfološki opis: Višegodišnja biljka, 20-100 (200) cm. visoka. Rizom kratak, valjkast. Stabljika uspravna, sa više pari listova. Listovi neparno perasti, sa 5-11 pari lancetastih do linearnih listića. Donji listovi na drškama i pretežno dlakavi, srednji i gornji listovi goli, postepeno suženi u kratku dršku, vršni listovi sedeći. Cvetovi skupljeni u štitoliku cvast. Krunica svetlocrvena do bela. Plod stisnut, sa perastim dodatkom. Cveta u maju.


Stanište: Raste na vlažnim livadama, travnjacima, u šumama i na ivicama šuma.


Opšte rasprostranjenje: Evropa (izuzev krajnjeg severa i juga), Kavkaz, Sibir, zapadna i centralna Azija, Japan.


Način prikupljanja i sušenja: Vadi se rizom sa korenjem, dobro opere i suši na temperaturi do 40 C.

Vreme prikupljanja: jesen.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Rizom sadrži etarsko ulje, valepotrijate, seskviterpene (valerijanska kiselina, acetoksivalerijanska kiselina, valerenal), malo alkaloida, tanin, skrob i dr.

-Upotrebljava se u obliku čaja ili tinkture kao sedativ kod nervoznih stanja razdraženosti, smetnji usled nesanice, grčevitih bolova u predelu želuca i creva, nervoze srca i dr. Koren odoljenja je sastojak čaja za umirenje, čaja za decu i dr.

Verbascum phlomoides L. – Divizma krupnocvetnaFamilija ScrophulariaceaeOstali narodni nazivi: lopen

Morfološki opis: Dvogodišnja biljka do 120 cm. visoka. Stabljika uspravna, pokrivena pepeljastosivim filcanim dlakama, prelazi u klasoliku cvast ili u gornjem delu slabo razgranata. Svi listovi pepeljastosivi ili žućkastozeleni; prizemni suženi u dršku, duguljastoeliptični, zatupasti; donji listovi na kraćim drškama ili sedeći, ušiljeni, nazubljeni; srednji listovi sedeći, šiljasti, nazubljeni, ponekad se spuštaju niz stabljiku; gornji široko jajasti ili srcasto zaokrugljeni, zašiljeni, nazubljeni. Grupe od 2-9 cvetova obrazuju gušću ili rastresitu grozdastu cvast. Čašica izdeljena do osnove na jajastolancetaste režnjeve. Krunica žuta, spolja zvezdasto maljava. Plod - čaura tupa, sa kratkim šiljkom, dlakava. Cveta od juna do avgusta.


Stanište: Raste na sunčanim i kamenitim mestima, utrinama, sprudovima, rečnim nanosima, krčevinama.


Opšte rasprostranjenje: Skoro cela Evropa, osim krajnjeg severa, Kavkaz.

Biljnogeografska pripadnost: Subpontsko-submediteranski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Ispod stabljike se prostre platno, a štapićem blago po njoj udara kako bi opali krunični listići. Suši se brzo i pažljivo, u vrlo tankom sloju, na suncu ili u hladu, na promaji.

Vreme prikupljanja: preko leta i jeseni, sve dok biljka cveta.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži flavonoide, iridoide, saponine, sterole, karotinoide, ksantofile, fenolne kiseline, sluzi, šećere i dr.

-Upotrebljava se u obliku čaja protiv hroničnog bronhitisa i astme. Spolja, kao obloga, napravljena od sveže izgnječenih cvetova kuvanih u ulju, omekšava, ublažava bol i ubrzava isceljivanje rana, čireva i lišajeva. Cvetovi kuvani sa mlekom deluju protiv kašlja i drugih oboljenja. Sok iz svežih cvetova ublažava bolove u zglobovima, pomaže i kao sredstvo za ispiranje kod zapaljenja oka. Jačom tinkturom suzbijaju se promrzline, reumatizam i giht.

Verbena officinalis L. – VrbenaFamilja VerbenaceaeOstali narodni nazivi: ljutovnica

Morfološki opis: Jednogodišnja, dvogodišnja do višegodišnja biljka do 70 cm. visoka. Stablo uspravno, razgranato, grane pokrivene prileglim dlakama. Listovi jajasti, pri osnovi klinasto suženi, sedeći, perasto usečeni, krupno nazubljeni. Cvetovi mnogobrojni, u vršnim, retkim, pazušnim cvastima, skupljenim u krupnu metlicu. Čašica pokrivena retkim dlakama, sa kratkim, oštrim zupcima. Krunica svetloljubičasta, skoro dva puta duža od čašice; gornji deo krunice petorežnjevit. Plod – orašica, izdužena, naborana, sjajna, u gornjem delu mrežasto nabrana. Cveta od juna do avgusta.


Stanište: Raste po ivicama šuma, livadama, proplancima, na planinama do 1200 m.n.v.. Kao korov raste u voćnjacima, povrtnjacima, pored puteva.


Opšte rasprostranjenje: Srednja Evropa, Sredozemlje, Balkansko poluostrvo, Mala Azija, Iran, Indija, Himalaji, Kina, Japan, Severna, Srednja i južna Amerika, Australija.


Način prikupljanja i sušenja: Odsecaju se gornje polovine stabljike u cvetu i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji.


Lekoviti sastojci i način upotrebe: Sadrži iridoidne glikozide, malo etarskog ulja, sluzi.

-Upotrebljava se kao narodni lek u obliku čaja, ili istucanog lišća nakvašenog u sirćetu, za oblaganje kod reumatizma, neuralgija, bolova pri zapaljenu maramice, migrene, kod uboja usled pada, udaraca i sl. Koristi se i za jačanje, protiv nesanice i nervoze, za lečenje jetre i žuči i drugih oboljenja. Čaj se koristi i za ispiranje usta i grgljanje kod upale usta i grla, protiv groznice jer snižava visoku temperaturu.

Viola odorata L. – LjubičicaFamilija ViolaceaeOstali narodni nazivi: ljubica

Morfološki opis: Višegodišnja busenasta biljka, 2,5-15 cm. visoka. Rizom kratak i debeo; stolone sa dugačkim člancima koje leže po podlozi. Izdanak tamnozelen pokriven proređenim, kratkim dlakama. Lisne drške u gornjem delu neznatno krilato proširene; liska okruglasto bubrežasta do široko jajasta sa dubokom i uzanosrcastom urezanom osnovom, po obodu gusto i fino nazubljena. Zalisci jajasti do trouglasti, uglavnom celog oboda. Cvetne drške polaze sa jako skraćenog stabla. Cvetovi mirisni. Čašični listići jajasti, na vrhu tupi, pri osnovi sa privescima. Krunični listići obrnuto jajasti, pri osnovi bradati, većinom tamno ljubičasti, samo pri osnovi beli; ostruga tupa, mnogo duža od čašičnih privezaka, debela, iste boje kao i krunični listići. Plod-čaura loptasta, sa slabo izraženim uglovima. Cveta od marta do aprila.


Stanište: Raste u svetlim listopadnim šumama, šikarama, međama, na obalama potoka, na livadama, do gornje granice planinskog regiona.


Opšte rasprostranjenje: Kavkaz, Kurdistan, Liban do južnih Alpi, atlanski deo Evrope, južna Engleska.

Biljnogeografska pripadnost: Subatlansko-submediteranski florni element

Način prikupljanja i sušenja: Beru se listovi i cvetovi i suše u tankom sloju, u hladu i na promaji. Koren se vadi i suši na suncu.

Vreme prikupljanja: List i cvet u proleće, koren u jesen ili u rano proleće.

Lekoviti sastojci i način upotrebe: List i cvet sadrže saponine, gorke materije, sluzi, malo etarskog ulja, plave boje i dr. Koren sadrži alkaloid violin.

-Cvet se upotrebljava, u obliku sirupa, kao sredstvo koje podstiče znojenje kod katara pluća, gušobolje, boginja, ublažava grčevit kašalj i veliki kašalj. List se koristi, spolja, kod raznih zapaljenskih procesa. Isceđen sok ili skuvano lišće koristi se kao purgativno sredstvo.

Documents

Lek Bilje Za Predavanje