244

Nar. umjet. 24, 1988, sIr. 207 - 275, PRIKAZI

strucnjak Anton Ocvirk. Nakon niza godinasakupIjanja grade za alfabetar Leksikona knji-zevnoteorijskih pojmova i nakon mnogihrasprava zakljuceno je da se Leksikon prezen-tira u problemskim vezama, u pojedinim stu-dijama, svezak po svezak, pri cemu je svakisvezak povjeren drugom strucnjaku odgovor-nom za njegov sadrZaj. Predmetno kazalo,pored irnenskoga, na kraju svake pojedineknjige upucuje citaoca kako ee u pojedinomsvesku nati potrebne informacije. (0 devet-naest izaslih svezaka pisao je detaljno ZdenkoSkreb u Umjetnosti rijeei, 1983, bI. 3, str. 189-193)

Jasan jezik kojim su pojmovi prezenti-rani u pojedinirn svescima, ali ni banalan nitrivijalan, odlicna strucnost i informiranostautora pojedinih svezaka, te u povijesnomslijedu dosljedno izveden sud 0 pojmovimakojisu cesto bili i uopozicijamai u prozimanju - svesu to vrline knjiga objavIjenih u Literamomleksikonu. Ponekad se neeemo sloziti sa svakimpojedinim sudom, ali to nikako ne umanjujeznacaj i upotrebIjivost ovog Leksikona. Akoprezentacija pojmova u obliku pojedinacnihstudija na prvi pogled komplicira snalazenje uLeksikonu, ona ima i tu prednost da dopustaautorima prikazivanje pojrnova i bez Ieksiko-grafske saretosti, ali se oslanjajuci na teze kojesu bile obrazlozene u prvorn svesku. Tako sepristup otvoren u svim smjerovima na krajuzaokruzujc u cjelinu koja upotpunjuje naserazumijevanje umjetnosti rijeci.

Ishodiste i teziste Leksikona jc \I svojojosnovi posveeeno slovenskoj urnjctnosti rijeci,ali u krugu evropskih i jugoslavenskih doga-danja, utjecaja i veza.

Marko Terseglav autor je 32. knjigeLeksikona posveecnc usmenom pjesnistvu. Uovomsazetomprikazu mo~emo sarno uputiti naidejnu kompoziciju te za nas znacajne knjige.

U prvom se dijelu govori 0 povijesnorn,socioloskom, psiholoskomi ideoloskom proce-su i razumijevanju termina Ijudsko pcsniUvo.Autor govori i 0 drugim terminima: usmeno,tradicijsko, primitivno, masovno, populamopjcsnistvo. Analizirajuei mnoge folkloristickesludije, zakljucuje da je termin usmena poezijanajprikladniji, ali se on ipak odlucuje za terminnarodna poezija jer je najuvrijezeniji u ev-ropskoj i slovenskoj tradiciji.

U drugom se dijelu govori 0 opeenitimznacajkama usmene poezije, 0 problemimaodnosa folklora i folklorizma, te usmene ipisane knjiz.evnosti. Usmenost, varijantnost isinkreticnost karakteristike su usmenogapjesniStva.

U trecem dijelu autor dijeli usmenopjesnistvo na epsku poeziju, epsko-lirskupoeziju i lirsku poeziju, te analizom odvajaveliku nacionalnu i narodnu Uunacku) srpsko-hrvatsku epiku, narodne pripovjedne pjesme ibalade i romance, te lirske pjesme: ljubavne,obredne, vjerske i saIjive.

Cetvrti i posIjednji dio posveeen je sak-upljanju usmene poezije i pitanjimateorije imetodologije proucavanja folklora. Istrazi-vanje folkIora u dvadesetom stoIjeeu nastojibiti interdisciplinarno i tako omoguCiti sto pot-puniji opis usmene pjesme kao folklome cinje-nice koja je inspiracija i urnjetnickoj poeziji, arelevantnaje za proucavanje povijesnih, nacio-nalnih i kultumih procesa. Sloven ski znan-stvenici interdisciplinamo su usmjerili svojaistrazivanja - vidljivo je to unutar folkloristike,ali i u odnosu prema znanosti 0 knjirevnostiopeenito. To upravo pokazuje i potvrduje ovajkoristan i upotrebljiv Leksikon 0 usmenompjesnistvu, koji ee, vjerujemo, biti od opeeznacajnosti za jugoslavensku folkloristiku.

Pozelimo rnu da ga mnogi koriste. Nemoramo ga prevoditi, upotpunimo sarno malovise nase znanjc slovcnskog jezika!

T AN] A PERIC-POLONIJO

Mlodrag Maticki, Narodne pesme u Viii,Matica srpska, Novi Sad; Institutzaknjizevnosti umetnost, Beograd 1985,306 str.

Knjiga dr Miodraga Matickog Narodnepesme u Viii publikovana je u okviru cdicijc"Bibliolcka usmene knjizevnosli"., kojoj je ciljizdavanje neobjavljenih i llepristupa~nih delausrncne knjizevnosti. Sto jc,izbor pao na ViiI!(1865-1868), casopis koji je pokrenuo iurezivao Stojan Novakovie, nije slucajno. I povremenu svoga izlazenja i po koncepciji Vila

Nar. umjet. 24, 1988, sIr. 207 - 275, PRIKAZI

245

pripada casopisima "omladinskog dab a",odnosno idejama Ujedinjene omladine srpske,kojoj je upoznavanje tradicije sopstvenognaroda bio programatski stay. Zahvaljujuci uprvom redu naporima Stojana Novakoviea(1824-1915), zasluznog istaricara i filologa,zbirka usmenoknjizevnih tvorevina koja jeobjavljena u ovom casopisu predstavIja jedanod najznacajnijih poduhvata ove vrste nakonVuka. "Sa Vilom je zavrSen period pasivnogpraeenja Vukovog dela, cak i u nacinu prikup-ljanja i prezentiranja etnografske grade, izapocet je proces planskog popunjavanjaprazninakoje Vuk nije stigao da ispuni iIi ih nijeni bio svestan, bilo da je rec 0 krajevima ukojima do tada nije sakupljana usmena grada,bilo da su u pitanju specificne forme na koje suVuk i njegovi savremenici sarno ukazali iii ihsasvim izgubili iz vida" - kaze se u predgovorudr Miodraga Matickog.

Zbirku zagonetki, koja je takode prvopublikovana na stranicama Vile, Stojan No-vakovie objavio je kao posebnu knjigu. Imadokaza, posrednih i neposrednih, da je to istonameravao da ucini i sa zbirkom pesama.

Sada je ta zbirka od 224 pesme pub-likovana u celosti, na nacin koji zadovoljavavrlo visoke naucnc standarde. Pesme su pode-Ijcne u tri grupe (lirske narodne pesme, pesmena medi /romance i balade/ i epske narodncpesme), au posebnom dodatku publikovani suoblici koji se ni.sumogli razvrstati na uobicajennacin (pripevi, igra, brojenice i dr.).

Knjiga je snabdevena instruktivnim iznalacki pisanim predgovorom dr MiodragaMalickog Usmena knjizevnost u Vili StojanaNovakovica. U ovoj studiji razmatra sc cclok-upan odnos casopisa prema folkloru(objavljivanjc prikaza novoizaslih zbirki,komentari prevoda), a pesme se komentarisuposebno. To, uz uobicajenu naucnu aparaturu(napomene uz pes me, registri sakupJjaea,pocetnih slihova, imena Ijudi i naroda u pes-mama, geografskih imena u pesmama, recnikmanje poznatih reci), cini knjigu uzomom usvakom pogJedu.

MARlJA KLEUT

Ljubomir Zukovic, 0 na1lem usmenompjesnistvu, Studije i ogledi, Svjetlost, Sarajevo1985, 399 str.

U ovoj knjizi nalazi se deset vee ranijepublikovanih radova, relativno sirokog temat-skog raspona. Sa izuzetkom prvog inajobimnijeg (Prilog tumacenju snova u nasimnarodnim umotvorinama), ti se radovi ticudveju oblasti usmene knjizevnosti: epskog ilirskog pesnistva. U prvoj skupini preovladujuradovi 0 odnosu poezije i istorije (Istorijskikral) Marko i epski kraljevic Marko, Istorijskiokvir usmene tradicije 0 Cmojevicima, Isto-rijski Podgorican i epski Podgorica Ivo) te in-terpretacije pojedinih pesama Hinjihovih skup-ina (Od Novakovog budaka do ustanicke kukei motike, Narodna pjesma "Tri serdara",Neshvacena Hasanaginica). U drugoj su skup-ini radovi koji se tieu pojedinih vrsta usmenelirike (Tuibalice, Svadbena Jirika, Partizanskanarodna pjesma).

Ovom knjigom Ljubomir Zukovie pred-stavlja se kao autar odredenih koncepcija iodredenih karakteristika. Nekolike od njih vrlosu uocljive: sklonost ka "velikim temama" (0tome govore vee i navedeni naslovi), od kojih 0mnogima postoji nemala literatura, teprevashodna okrenutostka zapisima VukaStef.Karadziea (kad god je to tema omogueavaIa),koja izvire iz uverenja da "izmedu epskih pjes-ama slo su ostale izvan Vukovog sakupJjaekogpoduhvata mogle bi se, tako reei, na prsteizbrojiti one koje bi svojim prisuslvom moglcuvceali ljepolu i vrijednost cak i njegovomzborniku junacke poezije".

Radovi u ovoj knjizi napisani su u prvomredu za one koj i narodnu poeziju vole iii koji scnjomc pocinju baviti. Otuda, valjda,neobavcwa i ncobavezujuea upotreba termina,ponescni i zaneseni lon, te mestimican nemarprema citiranju literature, kako radova pre-lhodnika, tako i publikacija iz kojih su preuzetislihovi.

MARIJA KLEUT