İŞLETME VE MUHASEBEsbmyo.kilis.edu.tr/duyuru/GENEL MUAHASEBE.pdf · 2019. 11. 5. · Günümüz muhasebe kuramının temelini ise, italyan matematikçi ve aynı zamanda bir papaz

İŞLETME VE MUHASEBE Muhasebe kelimesi dilimize Arapçadan geçmiş olup: sayma ve aritmetik anlamındaki hisab kelimesinden

türetilmiştir.

Muhasebe, kâr amaçlı olsun olmasın bütün örgütler için gereklidir. Ancak biz muhasebeyi işletme açısından ele alacağız. Günümüzde insan giderek daha büyük ölçüdeki ihtiyaçlarını kendisi dışındaki birimlerin üretimi ile karşılar duruma gelmiştir.

İşte başkaları için üretim yapan söz konusu iktisadî (ekonomik) birimlere işletme denir.

İşletme; kar elde etmek ve/veya katma değer yaratmak amacıyla kurulan, doğal kaynak, emek ve sermaye gibi faktörleri sistemli bir şekilde bir araya getirerek mal ve/veya hizmet üreten ekonomik ve teknik birimlerdir.Günümüzde tek kişinin çalıştığı işletmeler yanında binlerce kişinin çalıştığı; birçok tesis, makine, cihaz, araç ve gerecin kullanıldığı işletmeler vardır.Kuruluş şekli ve büyüklüğü ne olursa olsun, işletmelerdeki eylemlerin çoğu bir kıymet hareketine neden olur. Mali işlemler olarak nitelendirilebilecek bu işlemler, işletmenin varlık ve kaynaklarında değişme yaratırlar.

BİLGİ SİSTEMİ OLARAK MUHASEBE

İşletme faaliyetlerinin yürütülebilmesi için çok sayıda araştırma yapılır ve kararlar alınır. Bu kararlar uygulamaya konulur, yapılanlar kontrol edilir. İşletme sahipleri yöneticiler bu çalışmaları,alınan kararları yapılan işleri ve bunlara ilişkin kontrolleri neye göre yaparlar?

Bunun cevabı BİLGİ’dir.İşletmenin faaliyetleri sonucunda ne kazanıldığı veya ne kaybedildiği diğer bir ifadeyle ekonomik faaliyetlerin sonuçlarının ölçülmesi gerekir.İşte bunu MUHASEBE’ yapar.

MUHASEBENİN TANIMI

Muhasebe, işletmenin varlık ve kaynaklarındadeğişme yaratan ve para ile ifade edilen ekonomikolayları, kendi ilke ve esasları çerçevesindesınıflandıran, kaydeden, özetleyerek raporlayan,analiz eden ve yorumlayan bir bilgi sistemdir.

Yapılan muhasebe tanımına göre muhasebeniniki işlevi bulunmaktadır.

Birincisi; mali nitelik taşıyan konularısınıflandırmak, kaydetmek ve rapor halinde ilgilileresunmak,

İkincisi ise; işletmelerin finansal durumunu analizetmek ve yorumlamaktır.

Muhasebe, işletmelerde meydana gelen ve sadecemali nitelik taşıyan olaylarla ilgilenmektedir.

Örneğin, önemsiz gibi görülecek işletmevarlıklarından çok küçük maddi değerdeki birvarlığın kaybolması muhasebe de kayıtlanır vegörülür. Ancak çok önemli olan İşletmeortaklarından birinin vefat etmesi, ekonomik ve malinitelikteki bir olay olmadığı için muhasebekayıtlarında yer almaz.

Muhasebenin Fonksiyonları• Günlük DefterKaydetme

• Büyük DefterSınıflandırma

• Büyük Defter ve MizanÖzetleme

• Finansal TablolarRaporlama

• Finansal Analiz TeknikleriAnaliz ve Yorum

Belgelerin ToplanmasıMuhasebe işletmenin para ile ifade edilen işlemlerine ilişkin bilgileri belgeler yardımıyla TOPLAR.

Belgeler:• Fatura,• sevk irsaliyesi,• bonolar (senetler),• çekler,• gider pusulaları, • taşıma belgeleri, • bordrolar,• makbuzlar,• hisse senetleri vb.

Kaydetmek• Toplanan belgeler yasalar kapsamında zorunlu olan

defterlere KAYDEDİLİR.

Kaydetme: mali işlemleri tarih, taraflar, konu, miktar ve tutar yönüyle belgelendirmek ve daha sonra buişlemlere ait bilgilerin sunulması ve yorumlanmaya hazırlanması için belirli şekillerde ve kurallara uygun olarak muhasebe defterlerine yazılma işlemidir.

Sınıflandırma Muhasebe defterlerine kaydedilen işlemlerden aynı

türde olanların bir araya getirilerek SINIFLANDIRILMASI gerekir.

Sınıflandırma: çok sayıda işlemin örneğin, alış, satış, para, banka, vb. işlemlere ait bilgilerin belirli sınıf veya gruplara göre düzenlenmesi işlemidir.

Özetleme Özetleme: kaydedilmiş, sınıflandırılmış ve hesaplara

işlemleri yapılmış çok sayıdaki bilgilerden çeşitli mali tabloların ve raporların hazırlanması işlemidir.

Özetlenme faaliyeti, çok sayıdaki mali işlemlere ilişkin bilgilerin mali (finansal) tablolar adı verilen raporlarda özetlenir.

Analiz etme ve Yorumlama Özetlenen bilgiler (finansal raporlar) çeşitli analiz

teknikleri kullanılarak ANALİZ EDİLİR ve analizsonuçları kararlarda kullanılmak üzere YORUMLANIR ve bilgi kullanıcılarına (yöneticilere, ortaklara, çalışanlara vb) raporlar halinde sunulur.

Muhasebe Bilgilerinden KimlerYararlanır.

İşletme

Ortaklar

Yöneticiler

Tedarikçiler

YatırımcılarDevlet

Müşteriler

KrediVerenler

Muhasebenin Tarihsel Gelişimi Muhasebe tarihi ile ilgili ilk somut bulgular Eski Mısır ve

Mezopatamya uygarlıklarında bulunan “hesaplaşma metinleri” ve “hesap toplamlarının” yapıldığı papirüs ve kil tabletlerdir.

Eski yunan uygarlığında muhasebe daha ileri bir seviyeye gelmiş, matematikteki gelişmelere de bağlı olarak Arap uygarlığında sayım cetvelleri, cari hesaplar ve hesap özetleri kullanılmaya başlanmış. Orta çağ ile birlikte 12.13. yy.’lardatek taraflı kayıt sistemine göre hesaplar tutulmaya başlanmıştır.

Muhasebenin Tarihsel Gelişimi Günümüz muhasebe kuramının temelini ise, italyan

matematikçi ve aynı zamanda bir papaz olan Luca Paciolo’nun 1494 yılında yazmış olduğu eser oluşturmaktadır.

Bu eserde “Suma de aritmetica, Geometie Proporioni etProportionalite” ÇİFT TARAFLI KAYIT tutmanın esasları ortaya konmuştur.

Bu esaslar halen günümüzde de geçerliliğini sürdüren muhasebenin temelini oluşturan kurallardır.

Muhasebecilik mesleğinin yasal bir yapıya kavuşturulması

1991 TÜRMOB’un (Türkiye Serbest Muhasebeci MaliMüşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odalar Birliği)kurulması

1994 Ülke genelinde Tekdüzen Muhasebe Sistemine geçiş(TMS)

TMUDESK’in (Türkiye Muhasebe ve Denetim StandartlarıKurulu) kurulması

2 Kasım 2011 KAMU GÖZETİMİ, MUHASEBE VE DENETİM STANDARTLARI

KURUMUNUN TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE

KARARNAME

MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ

1. Genel Muhasebe

Genel muhasebe, işletme ile, işletme ilgilileriarasındaki mali ilişkiyi sağlayan muhasebe dalıdır.İşletmenin gerçekleştirdiği mali olayları ve buolayların sonuçlarını sürekli olarak kaydedereksaklayan yazılı bir hafıza niteliğindedir. Genelmuhasebede mali olaylara ilişkin veriler, objektifbelgelere dayanılarak, değiştirilmeden olduğu gibikaydedilir.

Genel muhasebenin yararları şu şekilde özetlenebilir:

Bir anlaşmazlık durumunda, daha öncegerçekleştirilmiş bir mali olayın; varlığı, yapılmabiçimi ve dayanağı hakkında bilgi verir.

Belirli tarihlerde yapılacak işlemlerinunutulmamasını sağlar.

İşletmeye ait varlıkların, amacı dışında kullanılıpkullanılmadığının ve işletmede bulunupbulunmadığının denetimine katkı sağlar.

Belli bir dönem sonucuna ilişkin, kar veya zarardurumunun hesaplanmasına katkı sağlar.

2. Maliyet Muhasebesi

Maliyet muhasebesi, üretim yapanişletmelerde, üretilen mamul ve/veya hizmetlerinbirim maliyetin sağlıklı hesaplanması ile maliyetplanlaması ve denetiminin etkin şekilde yapılmasıamacıyla kullanılan muhasebe türüdür. Üretimişletmelerinde, genel muhasebeye ek olarakkullanılır.

3. Yönetim Muhasebesi

Yönetim muhasebesi, işletme yöneticilerinin,başta karar verme olmak üzere, diğer tüm yönetimişlevlerinde (yönetim sürecinde) ihtiyaç duyduklarıayrıntılı bilgi ihtiyacını karşılamak için geliştirilmişmuhasebe türüdür. Yönetsel başarınındeğerlendirilmesinde, faaliyet ve sorumlulukdenetimlerinin yapılması ve işletmede gerçekçi birödüllendirme ve cezalandırma sistemininkurulmasına ve çalıştırılmasına katkı sağlar.

. Özel İhtisas Muhasebeleri

Yukarıda sıralanan temel muhasebe türlerikapsamında olmakla birlikte; işletmelerin türleri,işin özellikleri, sektörün yapısı ve benzerideğişkenlere göre uygulanan çeşitli muhasebe türlerigeliştirilmiştir.

Bunların başlıcalarını; banka muhasebesi,inşaat muhasebesi, konaklama muhasebesi, şirketlermuhasebesi, sigorta işletmeleri muhasebesi,ulaştırma işletmeleri muhasebesi, dış ticaretmuhasebesi, tarım işletmeleri muhasebesi, kâramaçsız kuruluşlar muhasebesi vb. şeklindesıralayabiliriz.

MUHASEBE-BİLGİSAYAR İLİŞKİSİ

Bilgisayar, kendisine yüklenen programlararacılığıyla, verileri kabul eden, depolayan ve verilerüzerinde çeşitli işlemler yapan ve ürettiği bilgilerikullanıcıya (dış ortama) önceden belirlenen şekildesunan elektronik bir araçtır. Bilgisayarın dört temelözelliği bulunmaktadır.

Çok hızlı işlem yapma (elektrik hızı ile)

Hatasız işlem yapma (tam otomatik çalışma) özelliği (programlama ile)

Yüksek kapasitede veri/bilgi depolama özelliği (magnetik ortamlar ile)

Çeşitli iletişim araçları ile bütünleşeme özelliği (Fax/modem kartı ile)

Bu özellikleri ile bilgisayar, muhasebeuygulamalarına özellikle iş hacmi yüksek olanişletmelerde önemli kolaylıklar sağlamaktadır. Maliolaya ilişkin belgeler ilgili programda belirtilenşekilde (formatta) bilgisayara girildiğinde kayıtlar veraporlar otomatik olarak yapılmaktadır. Ancakmuhasebe mantığının anlaşılabilmesi açısında,muhasebenin klasik yöntemlerle öğretilmesindeyarar vardır. Bilgisayar muhasebeciler için amaçdeğil araçtır.

Muhasebenin Temel KavramlarıSosyal bir bilim dalı olan muhasebe yöntem ve

uygulamalarının kişisellikten mümkün olduğuncakurtarılması için uluslararası nitelik taşıyan bazıkavramlar üretilmiştir. Muhasebenin temel kavramları,muhasebe uygulamalarının çıkış noktalarını oluşturan,gözleme ve bilgi birikimine dayanan temeldüşüncelerdir. Bunların gelişmesinin nedeni, amacayönelik en uygun bilgi akış sisteminin yaratılmasıdır.Ülkemizde, Muhasebe Sistemi Uygulama GenelTebliğleri (MSUGT sıra No.1) ile kabul görmüş on ikimuhasebe temel kavramı vardır. Bunlar:

1) Sosyal Sorumluluk Kavramı, 2) Kişilik Kavramı, 3) işletmenin Sürekliliği Kavramı, 4) Dönemsellik Kavramı, 5) Parayla Ölçülme Kavramı, 6) Maliyet Esası Kavramı, 7) Tarafsızlık Ve Belgelendirme Kavramı, 8) Tutarlılık Kavramı, 9) Tam Açıklama Kavramı, 10) İhtiyati ılık Kavramı, 11) Önemlilik Kavramı, 12) özün Önceliği Kavramı.

1. Sosyal Sorumluluk Kavramı

Bu kavram, muhasebenin işlevini yerine getirmehususundaki sorumluluğunu belirtmekte vemuhasebenin kapsamını, anlamını, yerini ve amacınıgöstermektedir. Sosyal sorumluluk kavramı;muhasebenin organizasyonunda, muhasebeuygulamalarının yürütülmesinde ve mali tablolarındüzenlenmesi ve sunulmasında; belli kişi veyagrupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesive dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsızve dürüst davranılması gereğini ifade eder.

Muhasebenin sunduğu mali bilgiler, tümişletme ilgilileri için önemlidir. Bu nedenlemuhasebeci, muhasebenin bilgi sunma görevini yerinegetirirken, hukuki sorumluluktan daha geniş kapsamlıolan sosyal sorumluluk (tüm ilgililerin ortak çıkarınıkoruma, birini diğerine tercih etmeme gibi) bilinci ilehareket etmelidir. Bu şekilde sunulan bilgiler; gerçekçive tarafsız olabilir.

Örnek : İşletme bir kredi kuruluşundan kreditalebinde bulunurken kârı yüksek göstermek, vergibeyannamesi verirken karı düşük göstermekmuhasebecinin sosyal sorumluluğu ile çelişir. Budurum işletme sahipleri yararına, vergi idaresizararına bir sonuç doğurur.

Sosyal sorumluluk kavramının dikkatealınmadığı bir muhasebe uygulamasında, diğerkavram ve ilkeler anlamını yitirir. Bu durum mikrodüzeyde işletmeler, makro düzeyde ise genelekonomik durum üzerinde önemli aksaklıklar(örneğin gelir dağılımının bozulması, olmayanrefahın bölüşümü vb.) oluşturur.

Toplumsal kaynakların harcanması ve genelyatırım ve tüketim politikaları, ülke ekonomisindeönemli yere sahip işletmelerin mali durumlarıhakkında objektif bilgi sağlanabilmesine bağlıdır. Buise ancak muhasebecilerin sosyal sorumlulukkavramını, benimsemeleri ve bu kavramı uygulamayönünde direnç göstermeleri ile mümkündür.

2. Kişilik Kavramı

Bu kavram; işletmenin sahip veyasahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden vediğer ilgililerden(işletme ilgilileri) ayrı bir kişiliğesahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinisadece bu kişilik adına yürütmesi gerektiğiniöngörür.

Her işletme yasal statüsü (kişi işletmesi, kişişirketi veya sermaye şirketi gibi), ne olursa olsun,muhasebe işlemleri açısından ayrı bir kişilik olarakdüşünülür. Buna muhasebe kişiliği denir.

Örnek (1): İş adamı A, çocuğunun özel okultaksitini işletmesinin kasasından ödetebilir. Ödenenbu tutar, kişilik kavramı gereğince işletmeningiderleri arasında yer almaz. Bu ödeme söz konusukişinin özel (cari) hesabına kaydedilir.

Örnek (2): İş adamı B’nin, işletmesine tahsisetmediği bir gayri menkulünün kirası, kiracıtarafından işletme kasasına ödenebilir. Bu bedelişletme gelirlerine kaydedilmez, söz konusu kişininözel hesabına kaydedilir.

3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı

Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini birsüreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Bunedenle işletme sahiplerinin ya da hissedarlarınınyaşam süreleriyle bağlı değildir. İşletmenin sürekliliğikavramı maliyet esasının temelini oluşturur.

Bu kavramın, işletmeler açısındangeçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığıdurumlarda ise, bu husus mali tablolarındipnotlarında açıklanır.

Ana sözleşmesinde aksine hüküm olmadıkçaişletmeler sürekli faaliyette bulunmak için kurulur.Süreklilik kavramı, işletmede uygulanacakmuhasebe politika ve tekniklerinin günübirlik değil,geniş kapsamlı tasarlanmasını öngörür.

Örnek (1): İşletmenin edindiği varlıklar,işletmenin hemen kapanacağı varsayımıyla, tasfiyedeğeri ile değerlenmezler.

Örnek (2): İşletmenin yaptığı çeşitli yatırımlarve uzun dönemde yarar sağlayacak harcamalar(reklam harcamaları gibi), ekonomik ömürleridikkate alınarak giderleştirilir.

4. Dönemsellik Kavramı

Dönemsellik kavramı; işletmenin sürekliliğikavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, bellidönemlere bölünmesi ve here dönemin faaliyetsonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olaraksaptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasınagöre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve karlarınaynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarlakarşılaştırılması bu kavramın gereğidir.

Bu kavramın, işletmeler açısındangeçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığıdurumlarda ise, bu husus mali tablolarındipnotlarında açıklanır.

Sonsuz işletme ömrünün belirli zamandilimlerine (dönemlere) bölünmesi ve bu dilimlereilişkin mâli durumun bildirilmesini(raporlanmasını) ifade eder. İşletme faaliyetlerineilişkin sonuçları bildirmek için sonsuz yılınıbeklemek gerekebilirdi.

Olağan koşullarda, vergi idaresi, bir muhasebedönemini, bir takvim yılı olarak (1.1.X - 31.12.X)belirlemiştir. Bunun dışında kalan özel dönemlerişin niteliğine göre belirlenir. Bu tür özel dönemlere,bazı tarım işletmeleri ile inşaat işletmelerini örnekolarak verebiliriz.

Dönemsellik kavramının önemli biruygulaması da; muhasebenin tahakkuk(gerçekleşme) ilkesi ile ilgilidir. Buna göre; gelirler vegiderler, gerçekleşme durumlarına göre dikkatealınırlar. Gelir ve giderin gerçekleştiğini kanıtlayanbelgelerle olay, muhasebe kayıtlarına alınır. Gelirveya giderle ilgili tahsilat veya ödemenin yapılıpyapılmaması, gelir veya giderin gerçekleşmesininbelirlenmesinde dikkate alınmaz, bunlar sadece borçveya alacak ilişkilerinin izlenmesinde dikkate alınır.

Dönemsellik kavramı ayrıca, dönem kar veyazararının doğru saptanabilmesi açısından, gelir vegiderlerle ilgili olmak üzere, her dönemin gelirinin,o dönemin gideri ile karşılaştırılması gerektiğini deanlatır.

Örnek (1): İşletmenin 1 Kasım günü 5 aylıkyakıt parası olarak 5.000 TL ödendiğini varsayarsak,bu ödemenin tamamı cari yıla gider yazılmaz.Yalnızca 2 aylık kısmı olan 2.000 TL cari yıla gideryazılır. Kalan 3 aylık kısmı ise gelecek yılın giderinioluşturur. Örnekteki olay, işletmenin aylık malitablo düzenlemesi durumuna göre dedeğerlendirilebilir.

Örnek (2): Bir basın işletmesinin; 1 Eylülgünü, sattığı derginin bir yıllık abone bedelini peşintahsil ettiğini varsayarsak, bu tahsilatın 4 aylık kısmıcari yılın geliri, kalan 8 aylık kısmı ise gelecek yılıngeliri olur. Örnekteki olay, işletmenin aylık malitablo düzenlemesi durumuna göre dedeğerlendirilebilir.

5. Parayla Ölçülme Kavramı

Parayla ölçülme kavramı, parayla ölçülebileniktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçüolarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder.Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.

Bir ülkedeki muhasebe kayıtları, ülke milliparası cinsinden olmalıdır. Yabancı ülke paraları ileişlem varsa, bunlar milli para cinsine dönüştürülerekmuhasebe sürecine alınır. Bu kavram ayrıcamuhasebenin yalnızca, fiziki birimlerle (kg, ton vb.)kayıt yapamayacağını da ifade eder. Muhasebe fizikibirimleri, parasal boyuta ek olarak ayrıca izleyebilir.Ancak kayıtlarda, ülke milli parasından ifadeedilmiş, parasal boyut zorunludur.

Örnek (1): İşletmenin elindeki nakit fazlasınıdeğerlendirmek için satın aldığı $ 100, satın almagünündeki cari kurdan TL’ye çevrilerek kayıtlaraalınır.

Örnek (2): İşletme 10 adet X malı almıştır.Muhasebe, taşıma irsaliyesine istinaden X malınıyalnızca adet üzerinden kayıtlara alamaz. Parasaltutar cinsinden kayıtlara alır.

6. Maliyet Esası Kavramı

Maliyet esası kavramı; para mevcudu,alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veyauygun olmayan diğer kalemler hariç, işletmetarafından edinilen varlık ve hizmetlerinmuhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilmemaliyetinin esas alınması gereğini ifade eder.

Her varlığın bir maliyet değeri vardır. Bu değer,alış fiyatı ile edinme (sahip olma) işlemi bitinceyekadar yapılan harcamalardan oluşur. Her varlığınayrıca değişik değerleme yöntemlerine görebelirlenen, değişik değerleri olabilir. Örneğin, piyasadeğeri, borsa değeri, tasfiye değeri gibi. Maliyet esasıkavramı, bir varlığın muhasebe kayıtlarına maliyetdeğeri ile kaydedileceğini ifade eder.

Günümüzün enflasyonist şartları bu kavramıngeçerliliği hakkında tartışma oluşturmaktadır.Enflasyon, muhasebe veri ve bilgilerinin geçerliliğinive güvenilirliğini azaltmaktadır. Enflasyonmuhasebesi modelleri içinde çeşitli çözümyöntemleri geliştirilmiş olmakla birlikte, maliişlemlerin muhasebeleştirilmesinde maliyet esasınınterk edilmesi pek mümkün görülmemektedir.

Benzer şekilde, yeni teknolojiler bir çokmakine ve donanımın değerini düşürmektedir. Budurum da, muhasebe bilgilerinin geçerlilik vegüvenilirliği üzerinde olumsuz etki yapmaktadır.

Örnek: Bugün alınan ve işletmeye 10.000TL’ye mal olan bir makine, bir kaç dönem sonramuhasebe kayıtlarında aynı değerde görünür.Halbuki makinenin piyasa değeri, 10.000 TL’nin çoküzerinde olabilir. Belki de teknolojik gelişmelersonucunda, makinenin piyasa değeri 10.000 TL’ninoldukça altında da olabilir. Her iki durumda damuhasebe bilgileri gerçeği tam yansıtmış olamaz.

7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı

Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçekdurumunu yansıtan ve usulüne uygun olarakdüzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması vemuhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerinseçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılmasıgereğini ifade eder.

Her muhasebe kaydı, (işin niteliğine göreortaya çıkan ve yasal olarak belirlenmiş istisnalarhariç) mutlaka bir belgeye dayanmalıdır. Bu belgemali olayı tarafsız ve yargısız bir biçimdeyansıtmalıdır.

Örnek (1): İşletmenin patron yöneticisi veyasorumlu müdürü, işletmeye aldığı çeşitli varlıklarıtelefonla muhasebeciye bildirebilir. Bu durumda,olaya ilişkin belge olmadığından her hangi birmuhasebe kaydı yapılmaz.

Örnek (2): İşletenin aldığı yakıtla ilgili olarak,faturada 5 Ton kömür ifadesinin olması, faturanınobjektifliği konusunda kuşku verir. Çünkü,kömürün cinsi (taş kömürü, kok kömürü, linyitkömürü gibi) belirtilmemiştir yani kişisel yargıyaaçık bırakılmıştır. Bu durumda bu fatura, usulüneuygun olarak düzenlenmiş belge tanımına uymaz.

Örnek (3): Bir Ağırlama işletmesinin, mutfakmalzemelerinin yiyecek maliyetlerineyüklenmesinde, son giren ilk çıkar yönteminiuygulaması, işin niteliği açısından, muhasebekayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesindetarafsız ve ön yargısız davranılması ile çelişir. Çünkü,malzemelerin dayanıklılık süreleri dikkatealındığında, öncelikle ilk girenlerin kullanılmasıdaha anlamlıdır.

8. Tutarlılık Kavramı (Tutarlı Rapor Sistemi Kavramı)

Tutarlılık kavramı; muhasebe uygulamalarıiçin seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyendönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğiniifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyetsonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumlarınkarşılaştırılabilir olması bu kavramın amacınıoluşturur.

Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde,kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinindeğişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerikyönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerinbulunduğu durumlarda, işletmeler, uyguladıklarımuhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak budeğişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin malitabloların dip notlarında açıklanması zorunludur.

Muhasebe sistemi; işletme faaliyetlerine ilişkinsonuçların, doğru yorumlanabilmesi ve anlamlısonuçlar verebilmesi açısından, karşılaştırmayaelverişli olmalarını sağlamakla yükümlüdür. Faaliyetsonuçlarına ilişkin karşılaştırma, aynı işletmedefarklı dönemler arasında ve farklı işletmelerde aynıdönemler arasında yapılabilir.

Her iki durumda da, işletmeler arasıkarşılaştırmanın doğru yapılabilmesinde ön koşul,tutarlılık kavramının uygulanmasıdır. Böylelikleişletmeler arası karşılaştırma ve bir işletmededönemler arası anlamlı karşılaştırmalar yapılabilir.Bu kavram raporlama sistemi açısından oldukçaönemlidir.

Örnek (1): Bir işletmede amortismanlar; sabittutarlı amortisman yöntemine göre hesaplanırken,diğerinde azalan bakiyeler yöntemine görehesaplanıyorsa, iki işletmenin karlılıkları anlamlışekilde karşılaştırılamaz. Anlamlı bir karşılaştırmaiçin, her iki yöntem arasındaki farkın ayrıcadeğerlendirmeye katılması gerekir.

Örnek (2): Bir işletmede amortismanlar, birdönemde sabit tutarlı yönteme, diğer dönemde iseazalan bakiyeler yöntemine göre hesaplanırsa, aynıişletmede, iki dönem arasında anlamlı karlılıkdeğerlendirilmesi yapılamaz. Anlamlı birkarşılaştırma için, her iki yöntem arasındaki farkınayrıca değerlendirmeye katılması gerekir.

Örnek (3): Bu iki örnekte olduğu gibi, stokdeğerleme yöntemlerindeki farklılıklar da, işletmelerarası ve bir işletmede dönemler arası anlamlıkarşılaştırma yapmayı önemli ölçüde zorlaştırır.

9. Tam Açıklama Kavramı

Tam açıklama kavramı; mali tabloların, butablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğrukarar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açıkve anlaşılır olmasını ifade eder.

Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarakaçıklanması yanında, mali tablo kalemlerikapsamında yer almayan ancak alınacak kararlarıetkileyecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yerverilmesi bu kavramın gereğidir.

Tüm muhasebe süreçlerindeki veri vebilgilerin, yeterince açık ve anlaşılır biçimde ortayakonmasını ifade eder. Buna göre muhasebeninsunduğu mali bilgiler, ilgili kişilerce çok fazlauğraşmadan anlaşılacak türde olmalıdır. Ayrıca,işletme hakkında yapılacak değerlendirmelerinobjektifliği açısından, işletmenin dönem sonucunave mali durumuna önemli ölçüde etki edebilecek,mali olaylarla ilgili gerekli tün bilgiler, malitablolarda veya eklerinde sunulmalıdır.

Örnek (1): İşletme direkt amortisman kayıtyöntemini uyguluyorsa, ilgili duran varlıklar netdeğer olarak bilançoda yer alacağından, birikmişamortismanlar bilançoda gözükmeyecektir. Budurum bilgi kullanıcıları açısından bir eksiklikoluşturur.

Örnek (2): Varlıklar üzerinde bir ipotek varsa,bu durumun bilanço dip notunda belirtilmesi, bilgikullanıcıları açısından oldukça önemlidir.

10. İhtiyatlılık Kavramı (Temkinlilik Kavramı)

Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinlidavranılmasını ve işletmenin karşılaşabileceğirisklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bukavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemelgiderleri ve zararları için karşılık ayırırlar, muhtemelgelir ve karlar için ise gerçekleşme dönemlerine kadarherhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. Ancak bukavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılıkayrılmasına gerekçe oluşturamaz.

Bu kavram gereğince kesinleşmeyen gelirlertanınmaz. Buna karşılık kesinleşmese bilemuhtemel giderler tanınır.

Örnek (1): Bir iş kazası sonucu, işçi tarafındandava edilen işletme, mahkeme sonuçlanmasa bile,dönem sonunda tahmini bir tazminat bedeli kadarbir gideri kabul edebilir. Mahkeme kesinleştiğinde,kesin sonuca göre gerekli kayıtlar ayrıca yapılır.

Örnek (2): İşletmenin kısa vadeli olarak aldığıçeşitli hisse senetlerinde, sene sonunda oluşan değerdüşüklüğü dikkate alınır. Ancak aynı senetlerdeoluşan değer artışı dikkate alınmaz.

11. Önemlilik Kavramı

Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya malibir olayın nisbi ağırlık ve değerinin, mali tablolaradayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacakkararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.

Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar vediğer hususların mali tablolarda yer almasızorunludur.

Muhasebe sürecinde ortaya çıkacak önemsizişlemlerin dikkate alınmamasını ifade eder. Neyinönemli, neyin önemsiz olduğuna muhasebe ileyönetim birlikte karar verir. Bu kavram ayrıca hergün gerçekleşen bazı işlemlerin dönem sonlarındabir defa da kayda alınmasını öngörür. Varlık vekaynakların, gider ve gelirlerin bölümlenmesi,işletme yönetimi açısından önemli olupolmadıkların göre yapılır.

Örnek (1): İşletmede çalışan işçilere aitişçilikler her gün oluştuğu (tahakkuk ettiği) halde aysonunda bir defada muhasebeleştirilir.

Örnek (2): İşletmede kullanılan maddi duranvarlıklar her gün eskidiği halde, yıl sonlarında birdefada amortisman kaydı yapılır.

Örnek (3): Bir dönem boyunca ne kadarkırtasiye kullanıldığı önemli ise, ilgili ana hesaba,kırtasiye ile ilgili alt hesap açılabilir. Ancak, kırtasiyeiçinde ne kadar teksir kağıdı veya kalem harcandığıile ilgili bir ayırıma gitmek, önemlilik kavramı ileçelişir. Benzer şekilde, hep tek bir bölgeye satışyapan bir işletmede, satışlar, bölgelere göre althesaplar açılarak izlenmez.

Örnek (4): Her bir alıcı veya satıcıya ayrı birana hesap açılmaması, bir ana hesap içinde althesaplar açılması, önemlilik kavramı gereğidir.

12. Özün Önceliği Kavramı

Özün önceliği kavramı, işlemlerin muhasebeyeyansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerinyapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esasalınması gereğini ifade eder.

Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleriparalel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklarortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime önceliğiesastır.

Muhasebe uygulamalarında, muhasebekavram ve ilkeleriyle değişik düzenlemeler (vergiyasaları, ticaret kanunları, çeşitli yönetmelikler gibi)arasında çelişki oluşabilir. Böyle durumlarda,işletmenin yaşaması ve başarısı açısından hangisidaha geçerli ise o uygulanmalıdır.

Örnek (1): TTK’na göre çekte vade yoktur.Ancak işletmelerin çeki genellikle vadelikullandıkları bilinmektedir. Bu durumda, belli birvadeye haiz bir çeki alan işletme, bu çeki TTKhükmüne göre, nakit gibi kabul edip kasa hesabınakaydetmek yerine, doğrudan durumuna uygun birbaşka hesaba (alınan çekler) kaydeder.

Örnek (2): Vergi yasalarına göre şüphelialacak şartlarını taşımayan, ancak fiilen tahsilindeşüphe duyulan bir alacak için karşılık ayrılabilir. Budurumda söz konusu karşılık için oluşan gider,kanunen kabul edilmeyeceğinden vergi matrahınailave edilmelidir.

Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri

Muhasebenin temel kavramları çerçevesindeoluşturulan genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri,bir bakıma temel kavramların uygulamayayansımasını sağlayan aracılardır. Genel kabulgörmüş muhasebe ilkeleri, uygulamada geniş ölçüdekullanılmalarına karşın, her yerde ve her zamandageçerli kurallar değildirler.

Durumsallık yaklaşımı çerçevesinde,ülkelerdeki ekonomik yapı ve gelişmeler ileişletmelerin faaliyet hacim ve türlerine göredeğişiklikler gösterebilirler. Bununla birlikte builkelerin; yararlılık, tarafsızlık ve uygulanabilirlikkriterlerine sahip olması ve bu kriterler arasındauygun bir dengenin kurulabilmesi gerekir.

Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerininamacı; muhasebe uygulamalarında farklılıklarıazaltarak, karşılaştırmaya elverişli, uyumlu (tutarlı)ve yararlı muhasebe bilgilerinin üretilmesine imkansağlamaktır.

Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nde, genel kabulgörmüş muhasebe ilkeleri, temel mali tablolarındüzenlenme ilkeleri olarak şu şekilde ele alınmıştır:

*Gelir Tablosu İlkeleri

* Bilanço İlkeleri

- Varlıklara İlişkin İlkeler

- Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler

- Öz kaynaklara İlişkin İlkeler

TMS, bu ilkelerin yeterli olmadığı durumlarda,sırası ile şu esasların uygulanmasını öngörmüştür:

Türkiye Muhasebe Standartları

Muhasebenin Temel Kavramlarına uygun olmak koşulu ile, işletmenin durumuna uygunluk

Uluslar arası Muhasebe Standartları

Muhasebe Standartları

Muhasebe standartları, muhasebe kavram veilkelerinin uygulanmasında esas alınacak yöntemlerive değerleme ölçütlerini belirler. Muhasebestandartları ulusal ve uluslar arası kuruluşlartarafından yayınlanmaktadır. Türkiye’de ulusalmuhasebe standartları, Kamu Gözetim Kurumu(KGK) tarafından yayınlanmaktadır.

Muhasebe Politikalarının Açıklanması

Bir işletmenin muhasebe politikası; oişletmedeki muhasebe uygulamasına yön vermekamacıyla, kamu otoritesi ve meslek kuruluşlarıncabelirlenen kurallar içerisinde yer alan seçeneklerden,işletmeye uygun olanının belirlenmesi, şeklindetanımlanabilir.

Örneğin, amortisman hesaplama ve kayıtyöntemlerinden hangisinin uygulanacağınınbelirlenmesi veya stok değerleme yöntemlerindenhangisinin uygulanacağının belirlenmesi gibi.

Muhasebe politikaları mali tablolarındüzenlenmesinde ve sunulmasında benimsenenilke, esas, gelenek ve kurallardan oluşur. Çeşitli ilke,esas, gelenek ve kurallar arasından, mali tablolarınişletmenin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarınıdoğru biçimde yansıtmasına imkan verecek şekilde,seçim yapılarak muhasebe politikalarıoluşturulmalıdır. TMS, işletmelerin muhasebepolitikaları ile ilgili temel kuralları belirlemiştir.

1Muhasebe Uygulamasına Yön Veren Hukuksal Yapı

Muhasebe uygulamaları çeşitli yasalarınemredici hükümlerinden direkt olaraketkilenmektedir. Bu yasaların başlıcaları şunlardır:

Vergi Usul Kanunu (VUK)

Gelir Vergisi Kanunu (GVK)

Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK)

Türk Ticaret Kanunu (TTK)

Katma Değer Vergisi Kanunu (KDV)

Sermaye Piyasası Kanunu (SPK)

İş Kanunu

Sosyal Güvenlik Mevzuatı

Diğer Hukuksal Düzenlemeler

Muhasebe Meslek Ahlakı (Etik)

Meslek ahlakı, mesleki davranışla ilgili neyindoğru, neyin yanlış, neyin haklı, neyin haksız olduğuhakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar şeklindetanımlanır.

Meslek ahlakı sosyal çevre, kişisel ahlak veişletme özelliklerinin oluşturduğu bir bütündür.Diğer bir ifadeyle, meslek ahlakının temelini bireyselahlak, işletme ahlakı ve toplumsal ahlakoluştururken; toplum, müşteriler, rakipler,hissedarlar, yasal ve siyasal çevreyi oluşturankurumlar da meslek ahlakını etkileyen dış çevreetkenleri olarak ortaya çıkmaktadır.

Muhasebeci eğitim ve uygulamada edindiğimuhasebe bilgi, beceri ve deneyimlerini talepedenlere muhasebecilik mesleği ile ilgili yasaların vemesleki kuruluşların öngördüğü sınırlar içindesunarak yaşamını sürdüren bir profesyoneldir.

Muhasebeci devlete, topluma, meslekikuruluşlara, müşterilerine ve kendisine karşısorumlulukları olan bir meslek sahibidir. Buna göremuhasebeci kişisel çıkarları ve karşı karşıya kaldığısorumluluklar arasında optimal bir denge kurmakzorundadır. Bu denge muhasebeci açısından çetinbir paradoks oluşturur.

Zira muhasebeci üstlendiği tüm busorumlulukları ve mesleki görevlerini yerinegetirirken ahlak kurallarıyla çelişkiye düşebilir, hattaçeşitli problemlerle karşılaşabilir. Meslekmensubunun ahlak açısından ortaya çıkan buproblemlerini gidermede mesleğin gerektirdiğimeslek ahlakı olgusu önemli rol üstlenir.

Muhasebede meslek ahlakı müşterilere, halkave diğer uygulamacılara yüksek standartlaraoturtulmuş ahlaki davranışlarla hizmet edilmesidemektir. Meslek mensupları uzmanlıkta yeterlisorumluluğa ulaşmış, güvenirliliğini sağlamış, doğruve tarafsız, olma vasıflarına sahip kişiler olmakzorundadır.

Bu konuda TÜRMOB tarafından 19 Ekim 2007 Tarih ve 26675 Sayılı resmi gazetede

SM-SMMM ve YMM’ lerin mesleki faaliyetlerindeuyacakları etik ilkeler hakkında yönetmelik yayınlanmış .Özetle;

Çeşitli yasa ve yönetmeliklerde belirtilen bazı ilke ve davranışlar aşağıda özetlenmiştir.

Sır Saklama

Meslek ve Meslek Onuru ile Bağdaşmayan Haller

Ticari Faaliyette Bulunmama.

Dürüstlük Güvenirlilik ve Tarafsızlık

Bağımsızlık

Sorumluluk

Mesleki Özen ve Titizlik

2. BİLANÇO KAVRAMIMuhasebenin tanımından hatırlanacağı üzere, muhasebenin fonksiyonlarından biri işletmenin finansal durumunu, performansını, fon hareketlerini gösteren raporları hazırlamaktır. Söz konusu raporlar yani finansal tablolar Bilanço, Gelir Tablosu, Satışların Maliyeti Tablosu, Nakit Akış Tablosu, Özkaynaklar Değişim Tablosu gibi isimler taşımakta ve işletmenin bir dönem içerisinde gerçekleştirdiği faaliyetlerin finansal sonuçlarını, nakit hareketlerini, mali yapısını gösteren bilgileri içermektedir.

Dönem nedir?Yönetimin başarısının ölçülmesi için, ileriye yönelik kararların alınmasında , faaliyetlerin sürekli olma özelliğine rağmen, ara ara kesildiği varsayılarak ölçme, kontrol ve planlama işlevlerine imkan veren eşit uzunluktaki sürelerdir.

Örneğin bir insanın büyümesinin karşılaştırılabilmesi için eşit sürelerle boyunu ölçme durumunun karşılaştırılması gerekmektedir. Yeni doğan bir bebeğin boyu 50 cm ise, bir yaşına geldiğinde büyüyüp büyümediği görebilmek için yeniden boyunun ölçülmesi gerekir.

BİLANÇO TANIMIBilanço: Bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıkları ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren statik nitelikte temel bir tablodur. Bilançofinansal durum tablosu olarak adlandırılmaktadır.

Bilançonun ‘statik’ tablo olarak nitelendirilmesininsebebi; belli bir tarihteki mali bilgileri kapsamasıdır.

Dönem ne kadar süreyi kapsamalıdır?

FAALİYET DÖNGÜSÜ

Dönem

Bir işletmede dönemden bahsedilebilmesi için faaliyet döngüsünün en az bir kez gerçekleşmesi gerekir. Faaliyet döngüsü bir dönemde birden fazlasayıda tekrarlanmasına rağmen, eşit süre olarak bir yıl (12 ay) olarak kabul edilir. Bunun tüm işletmeler için aynı dönemi ifade etmesi içinde bir takvim yılı dönem olarak kabul edilir.

107

108

İşletmenin belirli bir tarihteki çekilmiş fotoğrafı gibidir.

Bilanço

Bilanço eşitliği nedir?Varlıklar = Kaynaklar

Varlıklar = Sermaye + Borçlar

AKTİF PASİF=

109

Aktif = Pasif Aktif: Bilançonun sol tarafıdır. Bilançonun sol

tarafına varlıklar yazılmaktadır. Bu değerler işletmenin aktifini oluşturmaktadır.

Pasif: Bilançonun sağ tarafıdır. Bilançonun sağ tarafına kaynaklar (sermaye + borçlar) yazılmaktadır. Bu değerler işletmenin pasifini oluşturmaktadır.

Varlıklar üzerinde işletme sahiplerinin haklarına ‘sermaye’ ya da özkaynaklar’,

İşletmeye borç verenlerin varlıklar üzerindeki haklarına ise ‘borçlar’ ya da ‘yabancı kaynaklar’ denir.

110

VARLIKLAR = KAYNAKLAR

AKTİF = PASİF

MEVCUTLAR + ALACAKLAR = SERMAYE +BORÇLAR

Bu Eşitlikten sermaye çekildiğinde ise formül

SERMAYE=MEVCUTLAR + ALACAKLAR – BORÇLAR

Şeklinde olur.

• Varlıklar, paraya dönüşme süresi göz önünde bulundurularak iki grupta toplanır: Dönen Varlıklar ve Duran Varlıklar. Dönen varlıklar en fazla bir yılda veya bir faaliyet döneminde nakde dönüşürken, duran varlıklar bir yıldan veya bir faaliyet döneminden daha uzun sürede nakdedönüşmektedir.

• Borçlar, ödenme süresi göz önünde bulunduru-larak iki grupta toplanır: Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (KVYK) ve Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (UVYK). Muhasebe denklemindebunları yerine koyarsak, eşitlik şu şekilde ifade edilecektir;

AKTİF PASİF

1-DÖNEN VARLIKLAR 3-KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

2-DURAN VARLIKLAR 4-UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

5-ÖZ KAYNAKLAR

AKTİF TOPLAMI PASİF TOPLAMI

BİLANÇO

Varlık ve Kaynak Örnekleri

Varlıklar

Nakit

Çek

Mevduat(bankadaki Para)

Yatırım amaçlı alınan Hisse senedi

Yatırım amaçlı alınan Tahvil

Ticari Mal

Alacak senedi(Senetli Alacak)

Alıcılar(Senetsiz Alacak)

Bina

Taşıt

Demirbaş

Patent

Yabancı Kaynaklar

Banka kredisi

Çıkarılmış Tahvil

Borç senedi(senetli Borç)

Satıcılar(Senetsiz Borç)

Verilen Çek Borçları

Öz Kaynaklar

Sermaye

Kar

ÖRNEK• Örneğin, AK Ticaret işletmesi kurulurken ortakları

Ahmet 5.000 lira parayı ve 20.000 lira değerindeki arabasını; Ortak Kazım ise 25.000 lira parasını vermişti. AK Ticaret işletmesinin 08 Ekim 2013 tarihinde kurulduğunu varsayalım. Bu durumda işletme yeni bir kişiliğe bugün kavuşmaktadır. Ahmet ve Kazım’ın kimliklerinden kurtulup bugün bir isim ve tüzel kişi olmaktadır. Bu durumda işletmenin bilançosu şu şekilde olacaktır.

115

Aktif = PasifVarlıklar = Sermaye + Borçlar

PARA ARABA İŞLETME SAHİBİNİN HAKLARI

+ =

30.000 20.000 50.000+ =

116

Ak Ticaret İşletmesinin 08 Ekim 2013 Tarihli Bilançosu

KASA 30.000 SERMAYE 50.000

TAŞIT 20.000

Aktif Toplamı 50.000 Pasif Toplamı 50.000

KASA + TAŞIT = SERMAYE+BORÇLAR

30.000 + 20.000 = 50.000

117

- 0

Mali İşlemlerin Bilançoya Etkisi

İşletmenin gerçekleştirdiği mali işlemler bilanço eşitliğini değişikliğe uğratır. Ancak, varlıkların toplamı kaynakların toplamından daha az veya çok olamayacağına göre, bu eşitlik sürekli korunur. Eşitliğin bozulması, gerçekleşen mali işlemin bilançoya yanlış geçmesine işarettir. Bilanço temel eşitliğini bir terazi olarak düşünürsek, eşitliğin bozulmaması için yapabileceğimiz dört basit nitelikte işlem vardır:

1. Terazinin bir tarafına konan ağırlık kadar, diğer tarafına da konması, yani aktifi arttırdığımız tutarda pasifi de arttırmak,

2. Terazinin bir tarafından alınan ağırlık kadar, diğer tarafından da almak, yani aktifi azalttığımız tutarda pasifi de azaltmak,

3. Terazinin sol tarafına konan eşyanın ağırlığında bir başka eşyayı aynı taraftan almak, yani bir aktif kaleminiarttırırken, aynı tutardaki bir başka aktif kalemini azalmak,

4. Terazinin sağ tarafına konan eşyanın ağırlığında bir başka eşyayı aynı taraftan almak, yani bir pasifkalemini arttırırken, Aynı tutarda bir başka pasif kalemini azaltmak,

1-Ak İşletmesi 12 Ekim tarihinde 2.000 lira

değerinde mal (lastik ) satın almıştır ve karşılığını nakden ödemiştir.Bu durumda Aktifte Ticari Mal 2.000-TL artarkenKasada ise aynı tutarda yani 2.000-TL azalma olmuştur. Ancak Aktif=Pasif dengesi bozulmamıştır.

120

Yukardaki işlemleri örnek işletmemiz üzerinde görelim

KASA + TAŞIT = SERMAYE

30.000 + 20.000 = 50.000

+ TİCARİ MAL

+ 2.00028.000

121

2-Ak İşletmesi 14 Ekim tarihinde Kaya

İşletmesine borçlanarak 30.000 lira değerinde mal (lastik ) satın almıştır.

Bu durumda ise Aktife Ticari Mallar 30.000-TLartarken,Pasifte Satıcılara olan borçta 30.000-TL artmıştır. Yani hem aktif hem de pasif birlikte 30.000-TLartmış ancak denge bozulmamıştır.


28.000 + 20.000 = 50.000

+ TİC.MAL

+ 2.000

+ SATICILAR(BORÇ)+ 30.00032.000

80.00050.00080.000

123

3)Ak İşletmesi, 18 Ekim tarihinde 10.000 lira satıcılara kasadan ödeme yapmıştır.Bu Durumda hem Satıcılara olan borç 10.000-TL azalmış,hem de Kasadaki para 10.000-TL azalmıştır.Yani aktifte bir varlık azalırken aynı tutarda Pasifde (borçlarda)azalmıştır.Ve yine aktif ve pasif dengesi bozulmamıştır.


28.000 + 20.000 = 50.000

+ TİC.MAL

+ 32.000

+ SATICILAR

+ 30.000

80.00080.000

125

70.000 70.000

18.000 20.000

4)Ak İşletmesi, 20 Ekim tarihinde Satıcı Kaya işletmesine ortaklık teklif etmiş ve kabul edilmiştir.Kaya İşletmesi alacağı 20.000-TL karşılığında işletmeye ortak olmuştur.Bu durumda Pasifte Satıcılara olan borç 20.000-TL azalırken ,Sermaye 20.000-TL artmıştır.Yani Pasifte bir kaynak azalırken8Satıcılar) bir başka kaynak (sermaye )ise artmıştır. Bilanço dengesi ise bozulmamıştır.


+ 20.000 = 50.000

+ TİC.MAL

+ 32.000

+ SATICILAR

+

127

70.000 70.000

18.000 20.000070.000

AKTİF PASİF DENGESİNİ BOZAN İŞLEMLER

İki mali nitelikli işlem var ki bunlar Bilanço dengesini bozar.

Bu işlemler

İşletmenin kar elde etmesi,

İşletmenin zarar etmesidir.

Şimdi bu iki durumu da örneklerle görelim.

Kar edilmesi.5-21-10-2013 tarihinde İşletme 10.000-TL maliyetli

lastiklerini 15.000-TL ye peşin satmıştır.

Bu durumda Ticari mallar da 10.000-TL azalmaolurken Kasada 15.000-TL artış olacaktır.

Aktif 75.000-TL olurken Pasif ise 70.000-TL olarakkalacak ve Bilanço dengesi bozulacaktır.

Bu denge neden bozulmuştur?

Aktifte varlıklarda 5.000-TL artış olmuştur(10.000-TL mal çıkış;15.000-TL para giriş)

Pasifte ise herhangi bir hareket görülmemektedir.

Oysa pasifte de bir artış vardır.

Oda işletme sahiplerinin sermayesinde 50-TL bir artış meydana gelmiştir.

İşte sermayede meydana gelen bu artış kar edilmesidir.

Bu kar pasife yazıldığında Bilanço tekrar dengeye gelecektir.


+ 20.000 =

+ TİC.MAL

+ 32.000

+

+

131

70.000 70.000

18.00033.000 5.00070.00022.000

75.00075.000

KAR

ZARAR EDİLMESİ Zarar edilmesi ise kar edilmesinin tam tersidir.

İşletme sahiplerinin sermayelerinde azalma olacaktır.

6- İşletme 22 ekim tarihinde 50-TL maliyetli malı 4.000-TL ye peşin satmış olsun.

Bu durumda kasada 4.000-TL artış olurken mallarda 5.000-TL azalma olacaktır.Aktif toplamı 74.000-TL olurken Pasif ise 75.000-TL olarakkalacak ve 1.000-TL farkile Bilanço dengesibozulacaktır.

Bilançoyu dengelemek için aktif tarafa 10-TL zararyazmak gerekir.

Bu zarar işletme sahiplerinin sermayesinde azalma meydana getirecektir.

Bu azalmayı gösterebilmek için aktif tarafta yazılı bulunan zararı pasif tarafa geçirmek gerekecektir.

Aktif=pasif olduğundan matematiksel kural geregieşitliğin bir tarafından bir tarafına geçen değer işaret değiştirecektir.

Bu nedenle ZARAR pasifte (-)olarakgösterilecektir.

KASA + TAŞIT= SERMAYE

+ 20.000 =

+ TİC.MAL

+

+

+

134

33.0005.00070.00022.000

75.00075.000

KAR

74.00075.000

+ ZARAR

1.00037.000 17.000

ZARAR

+ - 1.000

-

74.000 74.000

ÖRNEK İşletmesinin dönem başı bilançosunda yer alan varlık

ve kaynak unsurları aşağıdaki gibidir:

Kasa 33, Alınan Çekler 30, Satıcılar 26,Banka 35, Verilen Çekler 24, Banka Kredileri 50,Taşıtlar 64, Ticari Mal 88, Sermaye ???

‘A’ işletmesinin dönem içinde gerçekleştirdiği işlemler aşağıdaki gibidir:

1- Ticari Malın % 25’i 30 TL’ye peşin satılmıştır.

2- Satıcılara olan borcun yarısı ödenmiştir.

3- 15 TL’lik mal alınmış, karşılığında satıcılara senet verilmiştir.

4- Verilen çek satıcılar tarafından, işletmenin bankadaki hesabından tahsil edilmiştir.

5- 36 TL’lik ticari mal 50 TL’ye veresiye satılmıştır.

6- Müşterilerden alınan çek tahsil edilmiştir.

7- Müşteriler, senetsiz borçlarının yarısını ödemişlerdir.

8- Kullanılmayan taşıt 60 TL’ye satılmış, parası bankaya yatırılmıştır.

9- İşletmeye 32 TL’lik masa ve sandalye ile 48 TL’lik ticari mal peşin alınmıştır.

10- 30 TL’lik mal 40 TL’ye satılmış, karşılığında müşterilerden senet alınmıştır.

Dönem Başı Bilançosunun

Açıklaması: İşletmenin dönem başı bilanço bilgilerinden Sermaye tutarının hesaplanması gerekir. Bunun için bilanço temel eşitliğinden yararlanılacaktır. Bilançonun aktifi ve pasifi bir birine eşit olduğuna göre, Aktif Toplamı - Borçlar (Yabancı Kaynaklar) Toplamı = Sermaye (Öz kaynaklar). Aktif unsurlarının toplamı 250 TL, yabancı kaynak unsurlarının toplamı 100 TL olduğuna göre Sermaye tutarı 150 TL’dir. Bu bilgilere göre dönem başı bilançosu aşağıdaki gibidir

Aktif ‘A’ işletmesinin dönem başı Bilançosu Pasif

Varlıklar: Yabancı Kaynaklar-Kasa 33 -Banka Kredileri 50

-Alınan Çekler 30 -Verilen Çekler 24

-Bankalar 35 -Satıcılar 26

-Ticari Mal 88

-Taşıtlar 64Özkaynaklar

-Sermaye 150

Aktif Toplamı: 250Pasif Toplamı: 250

‘A’ işletmesinin dönem başı BilançosuAktif Pasif

1. Olayın Açıklaması: İşletme 88 TL’lik ticari malın %’ 25 ini

yani 22 TL’lik kısmını 30 TL’ye peşin satmıştır. Dolayısıyla işletme varlıklarında; Kasada 30 TL’lik artış, Ticari malda 22 TL’lik azalış, yani net bazda 8 TL’lik artış olmuştur. Bununla birlikte 22 TL maliyeti olan bir varlık 30 TL'ye satıldığı için işletme 8 TL kar etmiştir, yani kaynaklarda da 8 TL’lik artış olmuştur.

‘A’işletmesinin 1. Olaya ait Bilançosu

Aktif PasifVarlıklar: Yabancı Kaynaklar

-Kasa -Banka Kredileri 50Alınan Çekler 30 -Verilen Çekler 24


-Ticari Mal 88 Özkaynaklar

-Taşıtlar 64 -Sermaye 150


3363

66

8Kar

258 258

2. Olayın Açıklaması: İşletme satıcılara olan senetsiz borcunun

yarısını, yani 13 TL’sini ödemiştir. Dolayısıyla işletme varlıklarında - Kasada 13 TL’lik azalış olmuştur. Bununla birlikte satıcılara olan borç tutarı 13 TL azalmış, yani kaynaklarda da 13 TL’lik azalış olmuştur.

A’ işletmesinin 2. Olaya ait Bilançosu

Aktif Pasif




-Ticari Mal 66Ozkaynaklar


-Kar 8


13

50

245

3.Olayın işletmeye 15 TL’lik ticari mal alınmış, dolayısıyla

işletme varlıklarında Ticari Malda 15 TL’lik artış olmuştur. Bununla birlikte satıcılara olan borca karşılık 15 TL’lik senet verilmiş, yani kaynaklarda Borç Senetlerinde 15 TL’lik artış olmuştur.


Aktif Pasif




-Ticari Mal 66 Özkaynaklar


-Kar 8


- Borç Senetleri

81

15

260

4.Olayın Verilen çekin karşılığı işletmenin bankadaki

hesabından ödenmiştir, dolayısıyla işletme varlıklarında Bankalarda 24 TL’lik azalış olmuştur. Bununla birlikte işletmenin çekli bir borcu kalmamıştır, yani kaynaklarda Verilen Çeklerde 24 TL’lik azalış olmuştur.


Aktif Pasif

Varlıklar: Yabancı Kaynaklar

-Kasa 50 -Banka Kredileri 50


-Bankalar 35 -Satıcılar-Borç Senetleri

1315



-Kar 8


11

236

5.Olayın 36 TL’lik ticari mal 50 TL’ye veresiye satılmış,

dolayısıyla işletme varlıklarında - Ticari Mallarda 36 TL’lik azalış olmuş ve parası daha sonra müşteriler tarafından ödeneceği için varlıklarda - Alıcılılarda 50 TL’lik artış olmuştur. Dolayısıyla varlıklarda net bazda 14 TL’lik artış olmuştur. Bununla birlikte işletme 36 TL maliyeti olan bir varlığı 50 TL’ye satmak suretiyle 14 TL kar etmiştir, yani kaynaklarda artış söz konusudur.


Aktif Pasif



-Alınan Çekler 30-Bankalar 11 -Satıcılar

-Borç Senetleri1315


-Taşıtlar--Alıcılar

64 -Sermaye 150

-Kar 8


22

250

50

45

6.Olayın Müşterilerden alınan 30 TL’lik çek tahsil edildiğine

göre, işletme varlıklarında - Kasada 30 TL’lik artış ve işletmenin çekli bir alacağı kalmadığı için Alınan Çeklerde 30 TL lık azalış olmuştur. Kaynaklarda herhangi bir değişme olmamıştır.


Aktif Pasif



-Alınan Çekler 30-Bankalar 11 -Satıcılar

-Borç Senetleri1315

-Ticari Mal 45Özkaynaklar


6450

-Sermaye 150

-Kar 22


80

7.Olayın Veresiye mal alışından doğan müşteriler borçlarının

yarısını, yani 25 TL’sini ödemişlerdir. Dolayısıyla işletme varlıklarında - Kasada 25 TL’lik artış ve Alıcılarda 25 TL’lik azalış olmuştur. Kaynaklarda herhangi bir değişme olmamıştır.


Aktif Pasif




1315



6450

-Sermaye 150

-Kar 22


105

25

8.Olayın Kullanılmayan taşıt 60 TL’ye satılıp, parası bankaya

yatırıldığına göre varlıklarda - Taşıtlarda 64 TL’lik azalış ve Bankada 60 TL’lik artış olmuştur. Net bazda varlıklarda 4 TL’lik azalış olmuştur. Bununla birlikte maliyeti 64 TL olan bir varlık 60 TL’ye satılmış ve 4 TL zarar edilmiş, yani kaynaklarında azalış olmuştur. Zarar sermayeyi azaltan bir unsur olduğu için, pasifte (-) olarak gösterilmektedir. Finansal tablolarda eksideğerdeki bir tutar parantez () içine alınarak gösterilir ve bu tutar toplamdan düşürülür.


Aktif Pasif




1315


-Taşıtlar

--Alıcılar

64

25

-Sermaye 150

-Kar 22


71

Zarar (4)

246 246

9.Olayın İşletmeye 32 TL’lik masa ve sandalye ile 48 TL’lik ticari

mal alındığına göre işletme varlıklarında -Demirbaşlarda 32 TL ve Ticari Mallarda 48 TL’lik artış olmuştur. Ayrıca işletme edindiği varlıkların bedelini peşin ödediği için varlıklarda - Kasada 80 TL’lik azalış oluştur.


Aktif Pasif




1315


-Alıcılar 25-Sermaye-Zarar

150(4)

-Kar 22


25

93

Demirbaşlar 32

10.Olayın İşletme 30 TL’lik malı 40 TL’ye alacak senedi ile

sattığına göre işletme varlıklarında - Alacak Senetlerinde 40 TL’lik artış ve Ticari Mallarda 30 TL’lik azalış olmuştur. Net bazda varlıklarda 10 TL’lik artış olmuştur. Ayrıca işletme 30 TL’ye edindiği bir varlığı 40 TL’ye satmak suretiyle 10 TL kar etmiştir, kaynaklarda artış olmuştur.


Aktif Pasif




1315


-Alıcılar 25-Sermaye-Zarar

150(4)

-Demirbaşlar 32-Kar 22


63

32Alacak Senetleri 40

256 256

HESAP KAVRAMI

3.1. HESABIN TANIMI

İşletmelerde bir gün içinde bile birçok kıymet hareketi gerçekleşmektedir.

Bunların bir aydaki veya bir dönemdeki sayısı ise tahmin edileceği üzere çok daha fazladır. Bu durumda, gerçekleşen her olayın bilanço üzerinde etkisi gösterilmeye çalışıldığında binlerce bilanço

tablosu ortaya çıkacaktır. Oysa her olayda en az iki olmak üzere, sadece birkaç varlık ve/veya kaynak unsurunda değişiklik meydana gelmektedir.

Ancak diğer unsurlarda hiçbir hareket oluşmamaktadır.

Dolayısıyla, işletmelerde gerçekleşen olayları bilanço üzerinde göstermek hem pratik değil, hem de işlem sayısı arttıkça neredeyse olanaksızdır.

Örneğin, satıcılara olan borcun ödenmesi durumunda, sadece kasa mevcudu azalır ve satıcılara olan borç azalır, diğer kalemlerde

değişme olmaz. Ancak her seferinde değişen unsurlarla birlikte, değişmeyenler de bilançoda gösterilmekte ve sayfalar dolusu tablolar ortayaçıkmaktadır.

• O halde, bu sorunun çözümü nedir? En pratikve kısa yol, her bir işlemden sonra bilanço düzenleme yerine, sadece değişen unsurları ayrı bir yerde izlenmektir.

• Bu amaçla, her bir kalem için ayrı çizelge düzenlenmeli ve kalemdeki artış veya azalışlar bu çizelgeye yansıtılmalıdır. Bu sayede, bir taraftan değişen unsurlar takip edilirken, diğer taraftan işlem görmeyen unsurların gereksiz tekrarları önlenecektir.

• Bu çizelgelere muhasebede ‘hesap’ adı verilir.

• Hesap; dönem içinde gerçekleşen işlemlerin iki taraflı olarak kaydedilmesinde kullanılan çizelgelerdir (cetvellerdir).

• Bir hesap çizelgesine aynı nitelikteki olayların neden olduğu mali hareketler yani artışlar yada azalışlar yansıtıldığından, bir işletmede ne kadar farklı nitelikte işlem gerçekleşirse o kadar farklı hesap çizelgesine ihtiyaç duyulmaktadır.

Hesapların, olaylar hakkında açıklayıcı bilgiler verebilmesi için, varlık ve kaynaklardaki artışların bir tarafta, azalışların ise diğer tarafta yer alması gerekir. Bu ihtiyaç hesabın şeklini belirler. Dolayısıyla hesaplarda, aynı bilançoda olduğu gibi bir sol, birde sağ taraf vardır. Hesabın sol tarafına ‘Borç’, sağ tarafına ise ‘Alacak’ denir.

HESABIN ŞEKLİ

Borç5 5

Alacak

Muhasebe öğrenimi sırasında örneklerin çözümünde gerek hesaplar arasındaki ilişkiyi daha basit olarak gösterebilmek için, gerek zaman ve yerden tasarrufetmek amacıyla, hesap şeklinden sadece orta ve üst çizgi kullanılmakta ve ‘T’ simgesi ile aşağıdaki gibi gösterilmektedir. Bu sebeple hesap şekillerine ‘T’ cetvelleri de denmektedir.

B ……………. Hesabı A

HESABA İLİŞKİN DEYİMLER

1. Hesap Açma

Bir hesabın herhangi bir tarafına ilk defa kayıtyapmayı ifade eder. Yapılan kayıt hesabın soltarafında ise buna “BORÇ KAYDI” ya da hesapborçlandırıldı denir. Yapılan bu kayıt hesabın sağtarafında ise buna “ALACAK KAYDI” ya da hesapalakalandırıldı denir.

2. Hesabın Kalan (Bakiye) Vermesi

Bir hesabın borç ve alacak toplamı arasındakimatematiksel farka, “HESABIN KALANI/BAKİYESİ”denir. Hesabın kalanı büyük olan tarafın ismi ileanılır.

.............. HESABI ............... HESABI20.000 50.000 100.000 40.00020.000 50.000 100.000 40.000

Alacak Bakiyesi= 30.000 Borç Bakiyesi = 60.000

3. Hesabın Kapanması

Hesabın her iki tarafının da birbirine eşit olmasıdurumunda “HESAP KAPANDI” denir. Yani hesabınkalanı “0” olur.

………..HESABI

20.000- 20.000-

20.000- 20.000-

Bakiyesi “0” yok. Hesap kapalı

Hesapların Sınıflandırılması. Asıl Hesaplar - Nazım Hesaplar

‘Asıl’ hesaplar, işlemin yapıldığı tarihte işletmede gerçekleşen kıymet hareketini kaydetmede kullanılan hesaplardır. Bu hesaplar; varlık, kaynak, gelir ve gider hesaplarıdır.

‘Nazım’ hesaplar, işlemin yapıldığı tarihte işletmede kıymet hareketi olmaması nedeniyle varlık, kaynak, gelir ve gider hesaplarını etkilemeyen ve bazı ek bilgileri elde etmek için kullanılan hesaplardır.

Nazım hesaplar, mülkiyeti işletmeye ait olmayan ve işletmede bulunan varlıkların; ileride doğabilecek risklerin ve işletme için bilinmesi yararlı olan diğer ek bilgilerin izlenmesinde kullanılır.

Ana Hesaplar - Yardımcı Hesaplar

Ana hesaplar bilançoda yer alan hesaplardır. Bu hesaplar ilgili oldukları varlık veya kaynak unsuru hakkında genelbilgi verirler. Örneğin Alıcılar hesabına baktığımızda İşletmenin Alıcılardan olan toplam alacağını bize verecektir. Oysa hangi firmada ne kadar alacağımız olduğunu anlamak için ayrıntı hesaplarına, yani yardımcı

hesaplarına bakmak gerekir.

‘Yardımcı’ hesaplar, ana hesaplar hakkında ayrıntılı bilgi verirler, yani ana hesapların ayrıntısını gösterirler. Bunlar bilançoda yer almazlar, ancak aynı hesaba bağlı diğer yardımcı hesaplarla birlikte ‘Ana’ hesabının içinde yer alırlar. Bu nedenle, bir ana hesapla ilgili tümyardımcı hesapların borç toplamı, ana hesabın borç tarafındaki tutara; yardımcı hesapların alacak toplamı ise ana hesabın alacak tarafındaki tutara eşit olmak zorundadır. İşletmenin bütün alıcılarının toplamı ALICILAR hesabına eşit olmak zorundadır.

Hesapların İşleyiş Kuralları1. Bilanço Hesaplarının İşleyiş Kuralları

Bilançoda yer alan farklı nitelikteki iki hesap grubunun işleyiş kuralları da birbirinin tam tersidir.

1.1. Varlık Hesaplarının İşleyiş Kuralları

Varlık hesaplarının işleyiş kuralları özetle şöyledir:

a) İlk kayıt hesabın borcuna yapılır,

b) Hesap tutarındaki artışlar borca kaydedilir,

c) Hesap tutarındaki azalışlar alacağa kaydedilir,

d)Hesap borç kalanı verir,

1.2. Kaynak Hesaplarının İşleyiş Kuralları

a) İlk kayıt hesabın alacağına yapılır,

b) Hesap tutarındaki artışlar alacağa kaydedilir,

c) Hesap tutarındaki azalışlar borca kaydedilir,

d) Hesap alacak kalanı (bakiyesi) verir.

2. Gelir Tablosu (Sonuç) Hesaplarının İşleyiş Kuralları

Sonuç hesaplarının bir kısmı Kar/Zarar üzerinde olumlu etki, yani artış, bir kısmı ise olumsuz etki, yani azalış yaratırlar. Bu nedenle aynı bilanço hesaplarında olduğu gibi, sonuç hesaplarında da birbirinin tam

tersi kurallara göre işleyen iki hesap grubu mevcuttur.

2.1. Gelir Hesaplarının İşleyiş Kuralları

Gelir hesaplarının işleyişini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:

a) ilk kayıt hesabın alacağına yapılır,

b) Hesap tutarındaki artışlar alacağa kaydedilir,

c) Hesap tutarındaki azalışlar borca kaydedilir,

d) Gelir hesapları donem sonuna kadar alacak kalanı verir, dönem sonunda Kar/Zarar hesabına aktarılarak kapatılır.

2.2. Gider Hesaplarının İşleyiş Kuralları

Gider hesaplarının işleyişi gelir hesaplarının tersi olup, aşağıdaki gibi özetlenebilir:

a) ilk kayıt hesabın borcuna yapılır,

b) Hesap tutarındaki artışlar borca kaydedilir,

c) Hesap tutarındaki azalışlar alacağa kaydedilir,

d) Gider hesapları donem sonuna kadar borç kalanı verir, dönem sonunda Kar/Zarar hesabına aktarılarak kapatılır.

2.3. Nazım Hesapların İşleyiş Kuralları

(a)Varlık, kaynak veya sonuç hesapları ile karşılaştırılmaz,

(b) bu hesaplarda izlenecek işlemler iki ya da daha fazla nazım hesap arasında muhasebeleştirilir,

(c) bu hesaplar bilanco ve gelir tablosunda yer almaz,gerekirse bu tabloların dip notlarında gösterilir.

1) Dönem Başında;

a) Bilançonun aktifinde yer alan hesaplar Borç kaydı ile açılır

b) Bilançonun pasifinde yer alan hesaplar Alacak kaydı ile açılır.

BORÇ KASA HS ALACAK

B T.MAL HS A

B BANKA HS A

B BANKA KRD.HS A

AKTİF BİLANÇO PASİF

B SERMEYE HS A

KASA

BANKALAR

TİC.MALLAR

AKTİF TOPLAMI 170.000-

BANKA KRD

SERMAYE

PASİF TOPLAMI 170.000-

20.000-

50.000-

100.000-

120.000-

50.000-

2) Dönem sonunda;

a) Borç kalanı veren hesaplar Bilançonunaktifinde yer alırlar

b) Alacak kalanı veren hesaplar Bilançonunpasifinde yer alırlar

c) Kalan vermeyen hesaplar Bilançoda yeralmazlar

BORÇ KASA HS ALACAK

B T.MAL HS A

B BANKA HS A

B BANKA KRD.HS A

AKTİF BİLANÇO PASİF

B SERMEYE HS A

KASA

BANKALAR

TİC.MALLAR

AKTİF TOPLAMI 170.000-

BANKA KRD

SERMAYE

PASİF TOPLAMI 170.000-

20.000-

50.000-

100.000-

120.000-

50.000-

Kar/Zarar Hesabı ve İşleyiş Özelliği Gelir hesaplarının işleyiş ilkeleri aynı kaynak

hesapları gibidir. Yani, ilk kayıt alacağa, artışlar alacağa, azalışlar ise borca kaydedilmektedir.

Açılış ve artış kayıtları T cetvelinin sağ tarafına (hesabın alacağına),

Azalış kayıtları ise sol tarafa (hesabın borcuna) yapılacaktır.

Gider hesaplarının işleyiş ilkeleri de bilancodakivarlık hesaplarının işleyişi ile aynıdır. Yani, gider hesaplarının açılışında ilk kayıt hesabın

borcuna, artışlar hesabın borcuna azalışlar ise hesabın alacağına kaydedilmektedir.

Açılış ve artış kayıtları T cetvelinin sol tarafına yani (hesabın borcuna), azalış kayıtları ise sağ tarafına (hesabın alacağına) yapılacaktır.

Sonuç hesaplarının en önemli özelliği, dönemin kar zarar hesabını oluşturdukları için dönem sonunda bilançoya değil, Dönem Kar/Zararı hesabına aktarılarak kapatılırlar. Bu nedenle, gelir ve gider hesapları donem sonunda bakiye vermezler. Bunlar sonuç hesabı olan Dönem Kar/Zararı hesabında toplanırlar.

Dönem Kar/Zararı hesabının sol, yani borçtarafına giderler;

Sağ, yani alacak tarafına gelirler aktarılır. Bir işletmenin sadece bir gelir ve de bir gider kalemi olduğunu kabul edersek, bunlar sonuç hesabına aşağıdaki şekilde olduğu gibi yansıtılacaktır:

Dönem Kar/Zararı hesabının alacak toplamı borç toplamından fazlaysa bu durumda gelirler giderleri aştığı için işletme faaliyet döneminde kar etmiştir.

Dönem Kar/Zararı hesabının borç toplamı alacak toplamından fazla ise, giderler gelirlerden fazla olduğu için işletme zarar etmiş demektir.

Giderler > Gelirler => Dönem Zararı

Gelirler > Giderler => Dönem Karı

Özet Gelir Tablosu* (rapor tipi) Brüt Satışlar (+)

Satış indirimleri (-)

Net Satışlar XX

Satışların Maliyeti (-)

Brüt Satış Kar/Zararı XX

Faaliyet Giderleri (-)

Faaliyet Kar/Zararı XX

Diğer Faal. Olağan Gelir ve Karlar. (+)

Diğer Faal. Olağan Gider ve Zararlar. (-)

Finansman Giderleri (-)

Olağan Kar/Zarar XX

Olağandışı Gelir ve Karlar (+)

Olağandışı Gider ve Zararlar (-)

Dönem Kar/Zararı XX

Vergi Yükümlülüğü Karşılığı (-)

Dönem Net Kar/Zararı XX

Gelir tablosunda yer alan gelir vegider hesap gruplarına ait açıklama.

a) Brüt Satışlar: İşletmenin esas faaliyetleri çerçevesinde satılan mal ya da hizmetler karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen toplam değerleri kapsar. Brüt satışlar Yurtiçi Satışlar, Yurtdışı

Satışlar ve Diğer Gelirler şeklinde bölümlenebilir.

b) Satışların Maliyeti: Donem içinde alıcılara satılan ya da devredilen mal ve hizmetlerin üretimi ya da satın alınması için yapılan tüm giderleri içerir.

c) Faaliyet Giderleri: İşletmenin esas faaliyeti ile ilgili bulunan ve üretim maliyetlerine yüklenmeyenAraştırma ve Geliştirme, Pazarlama Satış Dağıtım ile Genel Yönetim Giderlerinden oluşur.

d) Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar: işletmenin esas faaliyeti dışında kalan olağan faaliyetlerinden sağladığı Temettü, Faiz, Komisyon veReeskont Gelirleri ile Kambiyo ve Menkul Kıymet Satış Karlarını kapsar.

e) Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar: işletmenin esas faaliyeti dışında kalan olağan faaliyetlerle ilgili Faiz, Komisyon, Reeskont Giderleri ileKambiyo ve Menkul Kıymet Satış Zararlarını kapsar.

Donem Net Kar/Zararı hesabı bilanço ile gelir tablosu arasında bağlantı kuran hesaptır. Bu hesap hem gelir tablosunda, hem de bilançoda yer almaktadır. Faaliyetler sonucunda, işletme sahiplerinin

koyduğu sermaye ya artmış ya da azalmış olur. Bilançoda sermaye artış ya da azalışlarını; gelir tablosunda ise faaliyetlerden elde edilen gelir ilekatlanılan giderler arasındaki farkı gösteren hesap Kar/Zarar hesabıdır. Dolayısıyla, bilançoda yer alan kar ya da zarar tutarı, gelir tablosunda ulaşılan kar ya da zarar tutarından farklı olamaz.

HESAP PLANIBir işletmede kullanılacak tüm hesapların,

çeşitli ölçütlere göre sistemli bir şekilde öncedenbelirlenmesi sonucu oluşturulan listeye hesap planıdenir. Hesap planı, muhasebe verilerininsınıflanması ve bu sınıflamaya göre kaydedilmesindekullanılır. Ayrıca muhasebe raporlarının daha kolaydüzenlenebilmesi açısından da önemli faydalarsağlar.

Ülkemizde 1.1.1994 tarihinde yürürlüğe giren ve bazıistisnalar dışında (banka, finans ve sigorta şirketleri )tüm işletmelerin uygulamak zorunda olduğu, tekdüzen hesap planı hazırlanmıştır

Hesapların kodlanmasında ondalık sistem benimsenmiş olup, bilançodaki ana gruplar bir haneli, alt gruplar iki haneli, ana hesaplar üç hanelirakamlardan oluşmaktadır.

Örneğin; 1. Donen Varlıklar, SINIF KODU

10. Hazır Değerler, GRUP KODU

100. Kasa, HESAP KODU

100.0 TL Kasası, ALT HESAPLAR

100.00 1 No’luTL Kasası gibi.

THP’da 0 ile 9 arasındaki rakamların ana hesap grupları arasındaki dağılımı şöyledir:

1, 2, 3, 4 ve 5 - Bilanço hesapları,

1 - Dönen Varlıklar - Nakit mevcudu ile 1 yıl içinde paraya çevrilebilen veya kullanılan varlıklardır.

2 - Duran Varlıklar - 1 yıldan daha uzun surede paraya çevrilebilecek veya kullanılacak varlıklardır.

3 - Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar - Vadesi 1 yıla kadar olan borçlardır.

4 - Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar - Vadesi 1 yıldan daha uzun olan borçlardır.

5 - Özkaynaklar- İşletme sahiplerinin finanse ettiği varlıklar ile işetmede tutulan kar payları ifade eder.

6 - Gelir Tablosu hesapları - Gelir ve giderhesaplarını kapsar.

7 - Maliyet hesapları - İşletme gideri ile maliyet oluşumunun izlendiği hesapları kapsar.

8 - Serbest - Özel ihtiyaçlar için işletmeler tarafından açılacak hesaplara tahsis edilen hesap grubudur.

9 - Nazım hesaplar - Bilanço dışında hak ve yükümlülüklerin izlendiği hesap grubudur.

1. DÖNEN VARLIKLAR

10. Hazır Değerler 13. Diğer Alacaklar18. Gelecek Aylara Ait Giderler Ve GelirTahakkukları

100. Kasa 131. Ortaklardan Alacaklar 180. Gelecek Aylara Ait Giderler

101. Alınan Çekler 132. İştiraklerden Alacaklar 181. Gelir Tahakkukları

102. Bankalar 133. Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar 19. Diğer Dönen Varlıklar

103. Verilen Çekler Ve Ödeme Emirleri(-) 135. Personelden Alacaklar 190. Devreden Kdv

108. Diğer Hazır Değerler 136. Diğer Çeşitli Alacaklar 191. İndirilecek Kdv

11. Menkul Kıymetler 137. Diğer Alacak Senetleri Reeskontu(-) 192. Diğer Kdv

110. Hisse Senetleri 138. Şüpheli Diğer Alacaklar 193. Peşin Ödenen Vergiler Ve Fonlar

111. Özel Kesim Tahvil Senet Ve Bonoları 139. Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı(-) 195. İş Avansları

112. Kamu Kesimi Tahvil, Senet Ve Bonoları 15. Stoklar 196. Personel Avansları

118. Diğer Menkul Kıymetler 150. İlk Madde Malzeme 197. Sayım Ve Tesellüm Noksanları

119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı(-) 151. Yarı Mamuller 198. Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar

12. Ticari Alacaklar 152. Mamuller 199. Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı(-)

120. Alıcılar 153. Ticari Mallar

121. Alacak Senetleri 157. Diğer Stoklar

122. Alacak Senetleri Reeskontu(-) 158. Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı(-)

124. Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri(-) 159. Verilen Sipariş Avansları

126. Verilen Depozito Ve Teminatlar 17. Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri

127. Diğer Ticari Alacaklar170. Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri

128. Şüpheli Ticari Alacaklar 179. Taşeronlara Verilen Avanslar

129. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı(-)

2.DURAN VARLIKLAR22. Ticari Alacaklar 245. Bağlı Ortaklıklar 27. Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar

220. Alıcılar246. Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri(-) 271. Arama Giderleri

221. Alacak Senetleri247. Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı(-) 272. Hazırlık Ve Geliştirme Giderleri

222. Alacak Senetleri Reeskontu(-) 248. Diğer Mali Duran Varlıklar277. Diğer Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar

224. Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri(-) 249. Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı(-) 278. Birikmiş Tükenme Payları(-)226. Verilen Depozito Ve Teminatlar 25. Maddi Duran Varlıklar 279. Verilen Avanslar229. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı(-

250. Arazi Ve Arsalar28. Gelecek Yıllara Ait Giderler Ve Gelir Tahakkukları

23. Diğer Alacaklar 251. Yer Altı Ve Yer Üstü Düzenleri 280. Gelecek Yıllara Ait Giderler231. Ortaklardan Alacaklar 252. Binalar 281. Gelir Tahakkukları232. İştiraklerden Alacaklar 253. Tesis, Makine Ve Cihazlar 29. Diğer Duran Varlıklar233. Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar 254. Taşıtlar 291. Gelecek Yıllarda İndirilecek Kdv235. Personelden Alacaklar 255. Demirbaşlar 292. Diğer Kdv236. Diğer Çeşitli Alacaklar 256. Diğer Maddi Duran Varlıklar 293. Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar237. Diğer Alacak Senetleri Reeskontu(-

257. Birikmiş Amortismanlar(-)294. Elden Çıkarılacak Stoklar Ve Maddi Duran Varlıklar

239. Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı(-) 258. Yapılmakta Olan Yatırımlar 295. Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar24. Mali Duran Varlıklar 259. Verilen Avanslar 297. Diğer Çeşitli Duran Varlıklar

240. Bağlı Menkul Kıymetler26. Maddi Olmayan Duran Varlıklar

298. Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı(-)

241. Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı(-) 260. Haklar 299. Birikmiş Amortismanlar(-)242. İştirakler 261. Şerefiye243. İştiraklere Sermaye Taahhütleri(-) 262. Kuruluş Ve Örgütlenme Giderleri244. İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı(-) 263. Araştırma Ve Geliştirme Giderleri

3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 34. Alınan Avanslar

30. Mali Borçlar 340. Alınan Sipariş Avansları

300. Banka Kredileri 349. Alınan Diğer Avanslar

301. Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar 35. Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Hakedişleri

302. Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri(-) 350,358 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Hakedişleri Bedelleri

303. Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri Ve Faizleri36. Ödenecek Vergi Ve Diğer Yükümlülükler

304. Tahvil Anapara Borç, Taksit Ve Faizleri 360. Ödenecek Vergi Ve Fonlar

305. Çıkarılan Bonolar Ve Senetler 361. Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri

306. Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler368. Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş Veya Taksitlendirilmiş Vergi Ve Diğer Yükümlülükler

308. Menkul Kıymetler İhraç Farkı(-) 369. Ödenecek Diğer Yükümlülükler

309. Diğer Mali Borçlar 37. Borç Ve Gider Karşılıkları

32. Ticari Borçlar 370. Dönem Kârı Vergi Ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları

320. Satıcılar 371. Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi Ve Diğer Yükümlülükleri(-)

321. Borç Senetleri 372. Kıdem Tazminatı Karşılığı

322. Borç Senetleri Reeskontu(-) 373. Maliyet Giderleri Karşılığı

326. Alınan Depozito Ve Teminatlar 379. Diğer Borç Ve Gider Karşılıkları

329. Diğer Ticari Borçlar 38. Gelecek Aylara Ait Gelirler Ve Gider Tahakkukları

33. Diğer Borçlar 380. Gelecek Aylara Ait Gelirler

331. Ortaklara Borçlar 381. Gider Tahakkukları

332. İştiraklere Borçlar 39. Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

333. Bağlı Ortaklıklara Borçlar 391. Hesaplanan Kdv

335. Personele Borçlar 392. Diğer Kdv

336. Diğer Çeşitli Borçlar 393. Merkez Ve Şubeler Cari Hesabı

337. Diğer Borç Senetleri Reeskontu(-) 397. Sayım Ve Tesellüm Fazlaları

399. Diğer Çeşitli Yabancı Kaynaklar

4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 43. Diğer Borçlar40. Mali Borçlar 431. Ortaklara Borçlar400. Banka Kredileri 432. İştiraklere Borçlar401. Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar 433. Bağlı Ortaklıklara Borçlar402. Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri(-) 436. Diğer Çeşitli Borçlar405. Çıkarılmış Tahviller 437. Diğer Borç Senetleri Reeskontu(-)

407. Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler438. Kamuya Olan Ertelenmiş Veya Taksitlendirilmiş Borçlar

408. Menkul Kıymetler İhraç Farkı(-) 44. Alınan Avanslar409. Diğer Mali Borçlar 440. Alınan Sipariş Avansları42. Ticari Borçlar 449. Alınan Diğer Avanslar420. Satıcılar 47. Borç Ve Gider Karşılıkları421. Borç Senetleri 472. Kıdem Tazminatı Karşılığı

422. Borç Senetleri Reeskontu(-) 479. Diğer Borç Ve Gider Karşılıkları

426. Alınan Depozito Ve Teminatlar48. Gelecek Yıllara Ait Gelirler Ve Gider Tahakkukları

429. Diğer Ticari Borçlar 480. Gelecek Yıllara Ait Gelirler481. Gider Tahakkukları

49. Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

492. Gelecek Yıllara Ertelenmiş Veya Terkin Edilecek Kdv493. Tesise Katılma Payları

499. Diğer Çeşitli Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

5. ÖZ KAYNAKLAR

50. Ödenmiş Sermaye

500. Sermaye

501. Ödenmemiş Sermaye(-)

52. Sermaye Yedekleri

520. Hisse Senetleri İhraç Primleri

521. Hisse Senedi İptal Kârları

522. Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları

523. İştirakler Yeniden Değerleme Artışları

524. Maliyet Artışları Fonu

529. Diğer Sermaye Yedekleri

54. Kâr Yedekleri

540. Yasal Yedekler

541. Statü Yedekleri

542. Olağanüstü Yedekler

548. Diğer Kâr Yedekleri

549. Özel Fonlar

57. Geçmiş Yıllar Kârları

570. Geçmiş Yıllar Kârları

58. Geçmiş Yıllar Zararları(-)

580. Geçmiş Yıllar Zararları(-)

59. Dönem Net Kârı (Zararı)

590. Dönem Net Kârı

591. Dönem Net Zararı(-)

6. GELİR TABLOSU HESAPLARI64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir Ve Kârlar

66. Finansman Giderleri(-)

60. Brüt Satışlar640. İştiraklerden Temettü Gelirleri

660. Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri(-)

600. Yurt İçi Satışlar641. Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri

661. Uzun Vadeli BorçlanmaGiderleri(-)

601. Yurt Dışı Satışlar 642. Faiz Gelirleri 67. Olağan Dışı Gelir Ve Kârlar

602. Diğer Gelirler 643. Komisyon Gelirleri 671. Önceki Dönem Gelir Ve Kârları

61. Satış İndirimleri(-)644. Konusu KalmayanKarşılıklar

679. Diğer Olağan Dışı Gelir Ve Kârlar

610. Satıştan İadeler(-)645. Menkul Kıymet Satış Kârları

68. Olağan Dışı Gider Ve Zararlar(-)

611. Satış İndirimleri(-) 646. Kambiyo Kârları680. Çalışmayan Kısım Gider Ve Zararları(-)

612. Diğer İndirimler(-) 647. Reeskont Faiz Gelirleri681. Önceki Dönem Gider VeZararları(-)

62. Satışların Maliyeti(-)648. Enflasyon DüzeltmeKârları

689. Diğer Olağan Dışı Gider Ve Zararlar(-)

620. Satılan Mamuller Maliyeti(-)649. Diğer Olağan Gelir Ve Kârlar

69. Dönem Net Kârı Veya Zararı

621. Satılan Ticari Mallar Maliyeti(-)65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider Ve Zararlar(-) 690. Dönem Kârı Veya Zararı

622. Satılan Hizmet Maliyeti(-) 653. Komisyon Giderleri(-)691. Dönem Kârı Vergi Ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları(-)

623. Diğer Satışların Maliyeti(-) 654. Karşılık Giderleri(-) 692. Dönem Net Kârı Veya Zararı

63. Faaliyet Giderleri(-)655. Menkul Kıymet Satış Zararları(-)

697. Yıllara Yaygın İnşaat Ve Enflasyon Düzeltme Hesabı

7. MALİYET HESAPLARI (7/A SEÇENEĞİ)74. Hizmet Üretim Maliyeti

7. MALİYET HESAPLARI (7/B SEÇENEĞİ)

70. Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesapları 740. Hizmet Üretim Maliyeti

700. Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı741. Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı

79. Gider Çeşitleri

701. Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hesabı742. Hizmet Üretim Maliyeti FarkHesapları

790. İlk Madde Ve Malzeme Giderleri

71. Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri

75. Araştırma Ve Geliştirme Giderleri791. İşçi Ücret Ve Giderleri

710. Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı 750. Araştırma Ve Geliştirme Giderleri 792. Memur Ücret Ve Giderleri711. Direkt İlk Madde Ve Malzeme Yansıtma Hesabı

751. Araştırma Ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı

793. Dışarıdan Sağlanan Fayda Ve Hizmetler

712. Direkt İlk Madde Ve Malzeme Fiyat Farkı 752. Araştırma Ve Geliştirme Gider Farkları 794. Çeşitli Giderler713. Direkt İlk Madde Ve Malzeme Miktar Farkı

76. Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri795. Vergi, Resim Ve Harçlar

72. Direkt İşçilik Giderleri760. Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri

796. Amortisman Ve TükenmePayları

720. Direkt İşçilik Giderleri761. Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı 797. Finansman Giderleri

721. Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı

762. Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri Fark Hesabı

798. Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı

722. Direkt İşçilik Ücret Farkları 77. Genel Yönetim Giderleri 799. Üretim Maliyet Hesabı

723. Direkt İşçilik Süre Farkları 770. Genel Yönetim Giderleri

73. Genel Üretim Giderleri771. Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı 8. SERBEST HESAPLAR

730. Genel Üretim Giderleri 772. Genel Yönetim Gider Farkları Hesabı731. Genel Üretim Giderleri Yansıtma

78. Finansman Giderleri

MUHASEBE SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ

1. Muhasebede Kayıt Yöntemleri

1.1. Çift Taraflı Kayıt Yöntemi Ekonomik değer hareketlerinin neden olduğu

ilişkinin, hesaplar arasında karşılıklı olarak kaydedilmesi temeline dayanan bir mali işlem kaydetme yöntemidir. Bu yöntemin işleyiş kurallarını şöyle özetleyebiliriz:

a) Her işlem en az iki hesabı etkiler. Bunlardan birine borç, diğerine ise alacak kaydedilir.

b) Borç kaydedilen hesabın/hesapların tutarı ile alacak kaydedilen hesabın/ hesapların tutarı mutlaka birbirine eşittir. Bu kuralın sonucu olarak, dönem içinde kullanılan hesapların borç tarafı toplamı, alacak tarafı toplamına da eşit olmak zorundadır.

1.2. Tek Taraflı Kayıt Yöntemi İşletmedeki olayların neden olduğu ekonomik değer

hareketlerinin tek taraflı olarak da izlemek mümkündür. Küçük işletmelerde, bakkallarda

örneğin, müşterilere yapılan veresiye satışlardan doğan alacakların takip edilmesinde veya bir başka işlemde tek taraflı kayıt yöntemi kullanılır. Kıymet hareketlerinin öteki yanı ile ilgilenmezler.

Vergi Usul Kanununda belirtilen İŞLETME DEFTERİ

örnek olarak verilebilir.

2. Çift Taraflı Kayıt Yönteminin İşleyiş Aşamaları Muhasebe süreci, birbiriyle ilişkili ve dönemler

itibariyle tekrarlanan aşamalardan oluşur. Bunlardan ilkini, dönemin başında işletmenin sahip olduğu değerlerin (varlıkların ve kaynakların) belirlenmesi oluşturur. Dönem başı değerlerinin belirlenmesi, yeni kurulan işletmelerle, işe devam eden işletmelerde farklı şekillerde olur. İşe devam eden işletmelerde, bir önceki dönemin sonundaki değerler, yeni dönemin başlangıç değerlerini oluşturur.

Yeni kurulan işletmelerde ise, başlangıç değerlerinin belirlenmesi, kuruluş günündeki değerlerin kesin biçimde saptanması ve bir belgeye bağlanması şeklinde yapılır. Bu saptama özellikle, bu değerlerden hareketle işletmenin kuruluş sermayesinin hesaplanması için önemlidir.

Bu durumda kuruluş günü itibariyle işletmeye ait tüm değerlerin yer aldığı bir bilanço düzenlenir. İster işe devam eden işletme olsun, ister yeni kurulan işletme olsun, her ikisinde de ilk işlem olarak, başlangıç değerlerinin yer aldığı bilanço yevmiye defterine kaydedilir.

Çift taraflı kayıt yönteminin uygulanması aşağıdaki işlemlerin yapılmasını gerektirir:1. İşe başlama (dönem başı) bilançosunun

düzenlenmesi ve donem başı bilançosunda yer alan hesapların açılması,

2. Dönemde gerçekleşen işlemlere ait belge ve bilgilerin derlenmesi,

3. İşlemlerin yevmiye defterine ve defteri kebire kaydedilmesi,

4. Geçici mizanın düzenlenmesi,

5. Dönem sonu envanter işlemlerinin yapılması ve kaydedilmesi,

6. Kesin mizanın düzenlenmesi,

7. Dönem sonu bilançosunun ve donemin gelirtablosunun düzenlenmesi,

8. Dönemde açılan hesapların kapatılması,

9. Yeni döneme geçiş: hesapların tekrar açılması.

2.1. İşe Başlama veya Dönem Başı BilançosununDüzenlenmesi

Girişimciler, işe başladıkları tarihte sahip oldukları varlıkları ve bunların kaynaklarını gösteren işe başlama bilançosunu düzenlerler.

Şayet işletme, önceki dönemlerden bu yana faaliyetine devam ediyorsa, faaliyet döneminin sonunda bilançodüzenlenir ve bu bilanço ertesi donemin dönem başı bilançosu olarak kabul edilir. Bu bilançolarda yer alanvarlık ve kaynak hesapları dönemin yevmiye ve büyük defterlerine kaydedilerek hesaplar açılır.

2.2. İşlemlere ait Belgelerin Değerlenmesi ve Muhasebe Fişlerinin Düzenlenmesi İşletmelerin yaptığı mali, ekonomik ve hukuki

nitelikteki işlemlerin muhasebe kayıtlarına alınabilmesi için objektif belgelere dayandırılması bir gereklilik ve zorunluluktur. Bu belgeler ve bilgilerderlenerek anında muhasebe fişlerine, oradan da muhasebe defterlerine kaydedilir.

Günümüzde defter kayıtları elektronik ortamda, yani bilgisayar hafızalarında toplanır. Ancak muhasebefişleri, işletmede gerçekleşen olayın etkilediği hesapları göstermek ve defterlere geçmeden önce yetkililerin onayını almak için genelde düzenlenmesi kaçınılmaz belgelerdir.

KASA ÖDEME (TEDİYE) FİŞİ Kasa ödeme fişi, kasadan para çıkışına sebep olan

belgelerin kaydedildiği fiştir. Fişler birbirini takip eden sıra numaralı olarak düzenlenir.

Kasa ödeme fişinde;

a. Fişi düzenleyen işletmenin adı, ünvanı,

b. Fiş düzenlenme tarihi, numarası,

c. Borçlu hesap,

d. İşlemin açıklaması ve tutarı,

e. Fişi düzenleyenin ve kontrol edenin imzaları, yer alır.

TARİH 15.08.20X1

TEDİYE FİŞİ NO 72

HESAP KODU

153

191

TARİH NO

15.08.20x1 42 153.01 YÜNLÜ KUMAŞ 5.000.000

191.01 ALIŞ KDV 900.000

5.900.000

TUTAR

YEVMİYE MADDE NO DÜZENLEYEN ONAYLAYAN

Yalnız BeşmilyondokuzyüzbinTL.

BELGENİN YARDIMCI

HESAPLARAÇIKLAMA ALT HESAP

İNDİRİLECEK KDV KASA

Kızıl Ahmet

KEMAN TİCARET

Ahmet Keman

Bakırcılar Kozlu Han No:34

Beyazıt İSTANBUL

Fatih V.D. 2860010016

HESAP ADI

TİCARİ MALLAR

316 İsmail Kaya

KASA TAHSİL FİŞİKasa Tahsil fişi, kasaya para girişine sebep olan işlemlerle ilgili belgelerin kaydedildiği fiştir. Fişler birbirini takip eden sıra numaralı olarak düzenlenir.

Kasa tahsil fişinde;



c. Alacaklı hesap,

d. İşlemin. açıklaması ve tutarı,

e. Fişi düzenleyenin ve kontrol edenin imzaları,yer alır.

TARİH 10.09.20X1

TAHSİL FİŞİ NO 53

HESAP KODU

120

TARİH NO

10.09.20X1 18 120.08 REMZİ ÇİÇEK 9.000.000

9.000.000

KEMAN TİCARET

Ahmet Keman


Beyazıt İSTANBUL

AÇIKLAMA ALT HESAP

Fatih V.D. 2860010016

HESAP ADI

KASAALICILAR

374 İsmail Kaya Kızıl Ahmet

TUTAR

Yalnız DokuzmilyonTL.

YEVMİYE MADDE NO DÜZENLEYEN ONAYLAYAN

BELGENİN YARDIMCI

HESAPLAR

MAHSUP FİŞİ Mahsup Fişi, kasa ile ilgili olmayan işlemlere ait

belgelerin kaydedildiği fiştir. Mahsup fişleri birbirini takip eden sıra numaralı olur.

Mahsup fişlerinde;



c. Borçlu ve alacaklı hesaplar ve tutarları,

d. İşlemin açıklaması,

e. Fişi düzenleyenin ve kontrol edenin imzaları,yer alır.

TARİH 12.06.20X1

NO 53

MAHSUP FİŞİ

120 ALICILAR 4.720.000 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 4.000.000

120.08 Remzi Çiçek 4.720.000 600.01 Yünlü Kumaş 4.000.000

391 HESAPLANAN KDV 720.000

391.01 Satış KDV 720.000

TOPLAM TOPLAM

Açıklama: 35 nolu fatura ile mal satışı

TUTAR

YEVMİYE MADDE NO ONAYLAYAN

HESAP ADIHESAP

KODU

DÜZENLEYEN

ALACAKLI HESAPLARBORÇLU HESAPLAR

HESAP ADI TUTARHESAP

KODU

Kızıl Ahmet

KEMAN TİCARET

Ahmet Keman


Beyazıt İSTANBUL

Fatih V.D. 2860010016

316 İsmail Kaya

TİCARİ BELGELER

FATURA V.U.K.’nun 229 uncu maddesine göre Fatura;,

satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.

Sevk İrsaliyesi Satılan malın bir yerden başka bir yere, yani satıcıdan

alıcıya nakledilmesi veya bir iş yerindeki birimler (bolümler)arasında taşınması sırasında düzenlenen ve malın cinsi ile miktarını gösteren belgedir.

İRSALİYELİ FATURA Tanımı: İrsaliyeli fatura, fatura ve sevk irsaliyesinin

yerine geçerek düzenlenen bir belgedir. Fatura ve sevkirsaliyesinin ayrı ayrı düzenlenmesi, mükellefin iş yükünü artırdığı gibi faaliyetlerinin de aksamasına neden olmaktadır.

PERAKENDE SATIŞ VESİKALARI Perakende satış fişinde satılan malın cinsi ve

miktarlarının belirtilmesine gerek yoktur Birinci ve İkinci sınıf tüccarlar kazancı basit usülde tespit edilenlerle, defter tutmakzorunda olan çiftçilerin fatura vermekzorunda olmadıkları satışları ve yaptıkları işlerin bedelleri perakende satış vesikalarıyla tevsik ( belgelemek ) edilir.

Perakende satışlar aşağıdaki vesikalardan biriyle tevsik edilebilir.

Perakende Satış Fişi Makinalı Kasaların Kayıt Ruloları Giriş ve Yolcu Taşıma Biletleri Adisyonlar

TANIMI VE ÖZELLİĞİ

Giriş ve Yolcu Taşıma Biletleri biletle girilen yerler ve yolcu taşıyan işletmelerde perakende hasılatı tevsik edici vesikalardır. Bunlarda seri ve sıra numaralarıyla teselsül ettirilmesi, işletme veya mükellef adını ve düzenlenme tarihini ihtiva (dahil) etmesi gerekir.

Giriş ve Yolcu Taşıma Biletleri kopyalı ve iki nüsha olarak düzenlenerek bir nüshası müşteriye verilir.

GİRİŞ VE YOLCU TAŞIMA BİLETLERİ

ADİSYONTANIMI VE ÖZELLİKLER Ödeme kaydedici kullanmayan kahvehane ve

çay ocakları adisyon tipi perakende satış fişi kullanacaklardır.

Bu fişler en az 2 nüsha olarak anlaşmalı matbaalara bastırılacaktır. Yeni siparişler fişe eklenecek ödeme esnasında toplam alınarak tahsilat yapılacaktır. Bir sureti müşteriye verilecek, diğeri muhasebe belgesi olarak muhafaza edilecektir.

GİDER PUSULASITANIMI:

Gider Pusulası; Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak zorunda olan serbest meslekerbabının ve çiftçilerin VERGİDEN MUAF ESNAF’ a yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için bir gider pusulası tanzim ederek işi yapana veya emtiayı satana imza ettirmek mecburiyetinde oldukları belgelerdir (VUK 234).

MÜSTAHSİL MAKBUZUKazançları basit usulde tespit edilen veya vergiden muaf çiftçilerden satın aldıkları malların bedeli karşılığında, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutmak zorunda olan serbest meslek erbapları ve çiftçiler tarafından düzenlenen belgedir. Bu belge iki nüsha olarak düzenlenir, biri satın alan tarafından imzalanarak satıcı çiftçiye verilir, diğeri kendisine imzalatılarak geri alınır. Zirai ürün, tüccarlar veya çiftçiler adına bir aracı tarafından alındığında müstahsil makbuzu bu kişi tarafın dan düzenlenir. Bu belge çiftçi tarafından verilen fatura gibidir.

Serbest Meslek MakbuzuTanımı: Serbest meslek sahibinin, mesleki faaliyetlerineilişkin ve her türlü tahsilatları için düzenlediği belgeye serbest meslek makbuzu denir.

Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatları için iki nüsha serbest meslek makbuzu düzenlemek, bir nüshasını müşteriye vermek, müşteriler de bu makbuzu istemek ve almak zorundadırlar.

Taşıma irsaliyesi Ücret karşılığı eşya nakli işi ile uğraşanlar tarafından

düzenlenen, eşyanın özelliklerini ile gönderenin ve

alıcının isim ve adreslerini gösteren belgedir.

Ücret Bordrosu - işverenler tarafından düzenlenen ve her ayçalışanlara ödedikleri ücretleri gösteren belgedir. Ücret bordrosunda işçinin adı, çalışma süresi ve hak ettiği ücret ile ücret üzerinden hesaplanan vergiler yer almaktadır.

Yolcu Listesi - şehirlerarası yolcu taşımacılığı işi ile

uğraşanlar tarafından düzenlenen, her sefer için yolcu oturma sıra ve planını gösteren belgedir, iki nüsha olarak düzenlenen yolcu listesinin bir nüshası taşıtta, diğer nüshası işletmede kalır.

Günlük Müşteri Listesi - otel, motel ve pansiyon gibikonaklama yerleri işletenler tarafından düzenlenen, müşterilerin oda ve yatak planlarına uyguna olarak isimlerini, ödeyecekleri oda ücretlerini ve yararlanma tarihini gösterenbelgedir.

2.3. İşlemlerin Yevmiye Defterine Kaydedilmesi Yevmiye defteri ya da günlük defter, işlemlerin ilgili

hesaplara tarih sırasına göre, yasalarca belirtilen kurallara uygun olarak kaydedilen defterdir. Yevmiyedefterine ilk madde olarak işe başlama ya da

dönem başı bilançosunda yer alan hesaplar kaydedilir. Bu kayda 'açılış kaydı’ ya da ‘açılış maddesi’ denir vehesaplar açılmış olur. Bu kayıttan sonra günlük işlemler sırasıyla, belgelere dayanarak yevmiye

maddeleri halinde yevmiye defterine kaydedilir.

Yevmiye defterinin çeşitli yasal şekil şartları vardır. Bunlardan önemli bazıları aşağıda belirtilmiştir:

Kullanılmadan önce noterden tasdik ettirilmek zorundadır.

Mürekkepli kalem veya bilgisayar yazıcısı ile yazılır.

Kesinlikle silgi, çizme, kazıntı vb. şekillerde işlemler üzerinde değişiklik yapılamaz.

İşlemler muhasebe tekniğine göre belirli kurallara uygun şekilde kaydedilir.

Kayıt hataları muhasebe tekniklerine göre düzeltilir.

VUK’a göre 5 yıl, TTK’ya göre 10 yıl saklanması zorunludur.

YEVMİYE DEFTERİNİN ŞEKLİ

TARİH BORÇ ALACAK

M BORÇLU HESAPLAR XXX

a ALACAKLI HESAPLAR XXX

d Sola Dayalı Yazılır.

de

Sağa Dayalı Yazılır.

N

o AÇIKLAMA

YEVMİYE MADDESİ TÜRLERİ

2.4.1. Basit Madde:

Yalnızca bir hesabın borçlanıp, bir hesabınalacaklandığı madde türüdür.

Örnek: İşletme bankaya 100.000 TL. yatırıyor.

Para çıkışı - Kasa Hesabı Alacaklı

Para girişi – Banka Hesabı Borçlu

57 15.10.2001

102 BANKALAR HS. 100.000

100 KASA HS. 100.000

X Bankasına Yatırılan

/

Örnek: İşletme 250.000 TL’lık malı peşin alıyor.

61 11.10.2001

153 TİCARİ MALLAR HS. 250.000

100 KASA HS. 250.000

…………………

/

2.4.2. Bileşik Madde:

Bir hesabın borçlanıp, birden fazla hesabınalacaklandığı veya bir hesabın alacaklanıp birden fazlahesabın borçlandığı madde türüdür.

Örnek: İşletme 500.000 TL’lık malı % 40 peşin,kalnanı veresiye almıştır.

Mal Bedeli 500.000 TL =Mal hesabı BORÇLU

500.000 x 0.4 = 200.000 Peşin (KASA ALACAKLI)

500.000 – 200.000 = 300.000 Satıcılar Hs.ALACAKLI

151 11.10.2001

153 T. MAL. HS 500.000

100 KASA HS. 200.000

320 SATICILAR HS 300.000

…………………

/

2.4.3. Karma Madde:

Birden çok hesabın borçlanıp, birden çokhesabın alacaklandığı madde türüdür.

Örnek: İşletme 100.000 TL’lik malı 50.000TL’si peşin, 20.000 TL’sı veresiye,30.000-TL sı Borçsenediyle satın almıştır. % 18 KDV(18.000 TL) ayrıcahesap edilecektir ve peşin olarak ödenmiştir.

28 11.10.2001

153 T. MAL. HS 100.000

191 İND. KDV HS. 18.000

100 KASA HS.* 68.000

320 SATICILAR HS. 20.000

321 B. SEN. HS. 30.000

…………………

/*50.000+18.000=68.000

işlemlerin DEFTERİ KEBİRE (BÜYÜK DEFTERE)Kaydedilmesi. DEFTERİ KEBİRİN TANIMI:Yevmiye defterine tarih

sırasına göre maddeler halinde kaydedilen mali olayların ortak özelliklerine göre gruplandırılarak kaydedildiği defterdir. Defteri-i kebirle hesap kavramı arasında yakın bir ilişki vardır.

Defteri Kebirin defterinin çeşitli yasal şekil şartlarının önemli bazıları aşağıda belirtilmiştir:

Kullanılmadan önce noterden tasdik ettirilmek zorundadır. (Aralık ayı içinde)

Mürekkepli kalem veya bilgisayar yazıcısı ile yazılır.

Bu defterdeki kayıt hataları yanlış rakam okunacak şekilde üzeri çizilerek, doğru rakam uygun bir yere yazılır.

VUK’a göre 5 yıl, TTK’ya göre 10 yıl saklanması zorunludur

DEFTERİ KEBİRİN ŞEKLİ

253

153 TİCARİ MALLAR HS

DEFTERİ KEBİRİN ŞEKLİ

Sayfa No (15) 102 BANKALAR HESABI Sayfa No (15)

TarihYevmiye

No AÇIKLAMA Tutarı TarihYevmiye

No AÇIKLAMA Tutarı

7.10. 24 .................. 100.000

Defteri kebirin sayfaları numaralandırılır. Defter açık şekilde iken hem sol, hem de sağ sayfasına aynı numara verilir. Sayfanın üst tarafına o sayfada izlenecek hesabın adı yazılır. Bu sayfaya yapılan ilk

kayıt ile hesap açılmış olur. Dönem sonunda hesabın borç toplamı ile alacak toplamı arasındaki fark hesabın bakiyesini oluşturur.

Defteri kebir sadece ana hesaplar icin değil, yardımcı hesaplar için de tutulur. Örneğin, birden çok müşterisine veresiye satış yapan bir işletme, her bir müşteriden olan alacağını takip etmek için her

müşteri adına ayrı bir yardımcı hesap açacak yani defteri kebir sayfası ayıracaktır.

Örnek : İşletme 100.000 TL’lik malı peşin almıştır.

1 11.10.2001

153 T.MAL. HS. 100.000

191 İND. KDV HS. 10.000

100 KASA HS. 110.000

…………………

/

100 KASA HS. 153 T MAL HS. 191 İND. KDV HS.

110.000 100.000 10.000

Örnek: Kartopu işletmesi 01.01.2012 tarihinde aşağıdaki değerlerle yeni döneme başlamıştır.

Kasa : 4.000

Banka : 6.000.

Banka Kredisi : 2.500.

Satıcılar : 8.000.

Ticari Mallar : 3.200.

Taşıtlar : 2.000.

İşletme dönem içinde aşağıdaki işlemleri gerçekleştirmiştir.

1) 01.01.2012 Kuruluş Bilançosu açılış kaydı olarak kaydedilmiştir.

2) 03.01.2012 2.400. TL’lik mal peşin alınmıştır.

3) 10.01.2012 200. TL’lik elektrik ve su faturası ödemiştir.

3) 12.01.2012 1.600. TL’lik mal 600. TL’si peşin kalanı veresiye satılmıştır.

4) 12.01.2012 bankadan 400. TL çekilmiştir.

5) 26.01.2012 satıcılara 500. TL ödenmiştir.

6) 30.01.2012 alıcılar 1.000. TL havale yollamıştır.

7) 31.01.2012 300. TL’lik telefon faturası ödenmiştir.

1-DönenVarlıklar: Yabancı Kaynaklar-Kasa 4.000- -Banka Kredileri 2.500-

-Bankalar 6.000-

-Satıcılar 8.000-

-Ticari Mal 3.200-

2-Duran Varlıklar

-Taşıtlar 2.000-

Özkaynaklar

-Sermaye 4.700-

Aktif Toplamı: 15.200-Pasif Toplamı: 15.200-

Kartopu işletmesinin 01.012.2012 Tarihli Kuruluş BİLANÇOSU.

YEVMİYE DEFTERİ

BORÇ (TL)ALACAK

(TL)

----- 1 ----------------------

-------------------------- --- 01.01.2013 ---------------------

100 KASA 4.000

102 BANKALAR 6.000

153 TİCARİ MALLAR 3.200

254 TAŞITLAR 2.000

300 BANKA KREDİLERİ 2.500

320 SATICILAR 8.000

500 SERMAYE 4.700

Açılış Kaydı

----- 2 ----------------------

-------------------------- --- 03.01.2013 ---------------------

153 TİCARİ MALLAR 2.400

100 KASA 2.400

mal alışı

----- 3 ----------------------

-------------------------- --- 10.01.2013 ---------------------

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 200

100 KASA 200

Elek-su

----- 4 ----------------------

-------------------------- --- 12.01.2013 ---------------------

100 KASA 400102 BANKALAR 400

çekilen

----- 5 ----------

-------------------------- --- 26.01.2013 --------

320 SATICILAR 500100 KASA 500

ödenen

----- 6 ----------------------

-------------------------- --- 30.01.2013 ---------------------

120 ALICILAR 1.000102 BANKALAR 1.000

havale

----- 7 ----------------------

-------------------------- --- 31.01.2013 ---------------------

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 300100 KASA 300

Telefon

T O P L A M 20.000 20.000

DEFTER-İ KEBİR

100 KASA

TARİHFISNO A Ç I K L A M A

T U T A R(TL) TARİH

FISNO A Ç I K L A M A

T U T A R(TL)

01.01.2013 1 Açılış Kaydı 4.000 03.01.2013 2 mal alışı 2.400

12.01.2013 4 çekilen 400 10.01.2013 3 Elek-su 200

26.01.2013 5 ödenen 500

31.01.2013 7 Telefon 300

T O P L A M 4.400 T O P L A M 3.400

102 BANKALAR




T U T A R(TL)

01.01.2013 1 Açılış Kaydı 6.000 12.01.2013 4 çekilen 400

30.01.2013 6 havale 1.000

T O P L A M 6.000 T O P L A M 1.400

120 ALICILAR




T U T A R(TL)

30.01.2013 6 havale 1.000

T O P L A M 1.000 T O P L A M 0

153 TİCARİ MALLAR




T U T A R(TL)

01.01.2013 1 Açılış Kaydı 3.200

03.01.2013 2 mal alışı 2.400

T O P L A M 5.600 T O P L A M 0

254 TAŞITLAR




T U T A R(TL)

01.01.2013 1 Açılış Kaydı 2.000

T O P L A M 2.000 T O P L A M 0

300

BANKAKREDİLER

İ




T U T A R(TL)

01.01.2013 1 Açılış Kaydı 2.500

T O P L A M 0 T O P L A M 2.500

320 SATICILAR




T U T A R(TL)

26.01.2013 5 ödenen 500 01.01.2013 1 Açılış Kaydı 8.000

T O P L A M 500 T O P L A M 8.000

İLGİLİ HESAP 500 SERMAYE




T U T A R(TL)

01.01.2013 1 Açılış Kaydı 4.700

T O P L A M 0 T O P L A M 4.700

İLGİLİ HESAP 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ




T U T A R(TL)

10.01.2013 3 Elek-su 200

31.01.2013 7 Telefon 300

T O P L A M 500 T O P L A M 0

Genel Mizan

HESAPKODU HESAP ADI

BORÇ(TL)

ALACAK(TL)

BAKİYE BORÇ(TL)

BAKİYE ALACAK(TL)

100 KASA 4.400 3.400 1.000

102 BANKALAR 6.000 1.400 4.600

120 ALICILAR 1.000 1.000

153 TİCARİ MALLAR 5.600 5.600

254 TAŞITLAR 2.000 2.000

300 BANKA KREDİLERİ 2.500 2.500

320 SATICILAR 500 8.000 7.500

500 SERMAYE 4.700 4.700

770GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500 500

20.000 20.000 14.700 14.700

DEFTER-İ KEBİR - TALİ HESAP İLİŞKİSİ

Defter-i Kebir hesabı toplayıcı nitelikteolduğundan her ayrıntıyı göstermez. Yönetiministeklerine ve işin gereklerine göre ana hesaba bağlıalt hesaplar açılabilir. Bir ana hesapla ona bağlıyardımcı hesaplar arasında şu ilişkiler geçerlidir.

1) Yardımcı hesapların borç tarafının toplamı anahesabın borç toplamına eşit olmalıdır.

2) Yardımcı hesapların alacak taraflarının toplamıana hesabın alacak tarafına eşit olmalıdır.

3) Yardımcı hesapların bakiyelerinin toplamı anahesabın bakiyesine eşit olmalıdır.

Örnek:

1) 250.000 TL’lık mal aşağıdaki firmalara veresiye satmıştır.

Exper : 70.000.

Casper : 60.000

Samsung : + 120.000

250.000

1 /

120 ALICILAR HS. 250.000

120.01 Exper : 70.000

120.02 Casper : 60.000

120.03 Samsung : 120.000

250.000

600 YURT İÇİ SAT. HS. 250.000

…………………

/

1) Yevmiye kayıtlarını yapınız.

Defteri Kebir Kayıtları

YARDIMCI DEFTER KAYITLARI

120.01 EXPER HS. 120.02CASPER HS. 120.03 SAMSUNG HS.

70.000 60.000 120.000

Sayfa No (45) 120 ALICILAR HESABI Sayfa No (45)

TarihYevmiye

No AÇIKLAMA Tutarı TarihYevmiye

No AÇIKLAMA Tutarı

X.X. 241 .................. 250.000

2.4 GEÇİCİ MİZANIN DÜZENLENMESİ Yevmiye defterinden Defter-i Kebire aktarılan rakamların

matematiksel olarak doğruluğunu tespit etmek amacıyla, düzenlenen çizelgeye mizan denir.

İşletmeler genelde her ayın sonunda, bilanço ve gelir tablosu düzenlemeseler bile, mizan çıkartırlar. Böylece işletmenin faaliyet sonuçları hakkında bilgi edinilirler. Bu mizanlara aylık mizan denir. Aralık ayı sonu itibariyle (envanter çalışmalarından önce) düzenlenen aylık mizana aynı zamanda genel geçici mizan denir.Envanter işlemleri yapıldıktan sonra düzenlenen mizana ise kesin mizan adı verilir.

Şekli :

....... İŞLETMESİNİN EKİM 2012 GEÇİCİ MİZANI

NO HESAP İSMİTUTAR KALAN

BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK

100102153320500600

KASA HSBANKALAR HST. MAL HS.SATICILAR HS.SERMAYEYURT İÇİ SAT. HS

XXXXX---

XXXXXX

XXX---------

---------XXX

TOPLAM XXX XXX XX XX

2.5. Dönem Sonu Envanterİşlemlerinin Yapılması Dönem sonu itibariyle düzenlenen genel geçici mizan,

hesapların borç ve alacak toplamları ile bakiyelerini göstermesine rağmen, işletmenin varlıklarında, borçlarında ve öz kaynaklarında meydana gelen

gerçek artış veya azalışlar hakkında bilgi vermemektedir. Mizanda görünen miktarların içerdiği farkları ortadan kaldırmak suretiyle varlık ve kaynakların gerçek miktarlarına ulaşılabilir. Bunun sağlanması envanter çalışması ile mümkündür.

Envanter çalışması; İşletmedeki iktisadi varlıkları saymak, tartmak,

ölçmek ve değerlendirmek yoluyla işletmedeki ekonomik ve parasal değerlerin ayrıntılı ve kesin olarak saptama işlemidir.

örneğin, yapılan muhasebe dışı envanter çalışmasının sonucunda, işletmedeki mal mevcudu 40.000 TL olarak tespit edildiyse ve Ticari Mallar hesabının borç bakiyesi 43.000 TL ise, aradaki 3.000 TL’lik farkın nedeni araştırılıp, kayıtlar mevcut tutara göre ayarlanmalıdır.

Gelir ve gider hesaplarının donem kar/zararı hesabına aktarılmak suretiyle kapatılması sonucunda, ilgili donemde kar mı yoksa zarar mı ettiği ortaya konmuş olur.

2.6. Kesin Mizanın Düzenlenmesi Kesin mizanın şekli ve düzenlenme nedeni aylık

mizana göre bir farklılık göstermez. Kesin mizan muhasebe dışı ve muhasebe içi envanter çalışmaları tamamlandıktan sonra düzenlenir.

Kesin mizanda yer alan hesapların bakiyeleri donem sonu bilançosuna geçirilir. Gelir ve gider hesapları ise envanter çalışmaları sırasında kapatılır.

2.7. Dönemin Gelir Tablosu ve DönemSonu Bilançosunun Düzenlenmesi Kesin mizanda yer alan ve bakiye veren hesaplar,

işletme varlık ve kaynaklarının bilanço tarihindeki gerçek değerini gösterir, örneğin, Ticari Mal hesabı tutarı depoda kaç TL’lik malın var olduğunu gösterir.

Bir başka anlatımla, bilanço tarihi itibariyle fiilen mevcut olanlar ile hesap bakiyeleri arasında herhangi bir fark yoktur, yani bilanço işletmenin gerçek durumunu yansıtmaktadır.

Gelir ve gider hesaplarından yararlanarak işletmenin gelir tablosu düzenlenir.

Gelir tablosu Kar/Zarar hesabı şeklinde, sol tarafa giderler sağ tarafa gelirler yazılarak, ‘hesap tipinde’ düzenlenebildiği gibi gelir ve giderler fonksiyonlarına göre alt alta yazılarak ‘rapor tipinde’ de düzenlenebilmektedir.

HESAP TİP

HESAP TİPİ

RAPOR TİPİ

RAPOR TİPİ

Documents

İŞLETME VE MUHASEBEsbmyo.kilis.edu.tr/duyuru/GENEL MUAHASEBE.pdf · 2019. 11. 5. · Günümüz muhasebe kuramının temelini ise, italyan matematikçi ve aynı zamanda bir papaz