Lezen  is  cool    Pilot  met  vrij  lezen  op  vmbo-­‐KB  in  Duiven  slaat  aan  

 Door:  Elise  Haarman  

Toen  docent  Nederlands  Hans  van  Kol  vorig  jaar  gevraagd  werd  om  mee  te  doen  aan  een  project  om  zijn  vmbo-­‐leerlingen  aan  het  lezen  te  krijgen,  moest  hij  aanvankelijk  lachen.  ‘Míjn  leerlingen  lezen?  Echt  niet.  Ze  weten  de  weg  naar  de  bieb  nog  niet  eens  te  vinden.’  Maar  toen  hij  er  meer  over  hoorde,  werd  hij  toch  nieuwsgierig.  Een  half  jaar  later  staat  hij  trots  de  pers  te  woord.  

Op  taalbegrip  wordt  al  jaren  zwak  gescoord  op  het  vmbo  Kader  Beroepsgericht  van  het  Candea  College  in  Duiven.  Daarin  zijn  ze  niet  uniek.  Maarliefst  een  kwart  van  de  vmbo’ers  in  Nederland  begrijpt  de  teksten  van  opgaven  niet,  talrijke  dure  methodes  ten  spijt.  Daarom  besloot  de  onderbouw  mee  te  doen  aan  een  experiment  van  Biebsearch:  laat  leerlingen  elke  dag  op  een  vast  moment  tien  minuten  verplicht  stil  lezen  in  een  boek  naar  keuze.  Dat  mag  dus  ook  over  Vitesse  of  autotechniek  gaan.  Je  hoeft  er  geen  boekverslag  over  te  schrijven  en  krijgt  geen  overhoring.  De  enige  eis  is  dat  het  boek  of  de  strip  een  bieblogo  moet  hebben.  

‘Die  eis  houden  we  voorlopig  aan  om  zicht  te  houden  op  de  kwaliteit  en  de  gang  naar  de  bibliotheek  te  stimuleren’,  zegt  Van  Kol.  ‘De  drempel  naar  de  bieb  maken  we  zo  laag  mogelijk.  Het  schoolpasje  is  bijvoorbeeld  meteen  het  biebpasje,  waarmee  ze  op  alle  bibliotheken  in  de  omgeving  terecht  kunnen.’    

 Iedereen  doet  mee  

Of  de  CITO-­‐scores  van  de  leerlingen  daadwerkelijk  zullen  verbeteren,  is  nog  niet  te  zeggen.  Toch  spreekt  Van  Kol  nu  al  van  een  succes.  ‘Dat  het  überhaupt  lukt  om  deze  leerlingen  zonder  veel  moeite  elke  dag  aan  het  lezen  te  krijgen,  had  ik  niet  verwacht.  Kijk,  dat  lezen  goed  is  voor  het  taalniveau  is  al  in  zoveel  studies  aangetoond.  Maar  hoe  kríjg  je  ze  zover?’  Dat  blijkt  dus  helemaal  niet  zo  ingewikkeld,  als  je  het  maar  structureel  en  consequent  doet.  Vluchtgedrag  wordt  niet  geaccepteerd.    

Elke  dag  beginnen  de  onderbouwleerlingen  het  zogenaamde  Challenge-­‐uur  op  het  Leerplein  met  tien  minuten  vrij  lezen.  Ongeacht  of  er  nu  een  docent  wiskunde  of  Nederlands  voor  de  groep  staat.  De  keuze  om  het  lezen  op  het  Leerplein  te  laten  plaatsvinden,  is  niet  toevallig.  Leerlingen  en  docenten  zijn  al  gewend  hier  vakoverstijgend  bezig  te  zijn.  Projectleider  Iris  Meuleman  van  Biebsearch  kan  het  vergelijken  met  andere  projecten  en  andere  scholen.  ‘Het  succes  zit  hem  hier  echt  in  de  schoolbrede,  structurele  aanpak.  Iedereen  doet  mee.’  

 

 

‘Er  wordt  hier  nu  meer  gelezen  dan  in  de  afgelopen  tien  jaar  bij  elkaar’(Van  Kol,  docent  Nederlands)  

 

Woordenschat  vergroten  

Maar  Meuleman  is  nog  niet  tevreden.  ‘Biebsearch  biedt  nog  veel  meer.  Zo  zoeken  we  naar  een  goede  balans  tussen  het  online  boeken  reserveren  en  bezorgen  op  school  en  een  fysieke  boekenkast  en  een  fijne  leesplek  voor  deze  doelgroep  in  de  mediatheek.  We  breiden  de  mogelijkheden  en  activiteiten  steeds  verder  uit.  Maar  het  gaat  ons  er  altijd  om,  dat  we  de  leerlingen  aan  het  lezen  krijgen.’  Ook  het  schoolpersoneel  wordt  in  de  toekomst  nog  meer  betrokken.  ‘Binnenkort  organiseren  we  voor  docenten  en  mediatheekmedewerkers  een  cursus  hoe  je  met  leerlingen  het  gesprek  aan  gaat  over  lezen  en  literatuur.  En  hoe  je  ze  stimuleert  een  boek  te  kiezen  dat  nét  iets  boven  hun  niveau  ligt.  Want  daarvan  gaat  de  woordenschat  echt  omhoog,  weten  we  uit  onderzoek.’    

Niet  iedereen  profiteert  van  het  project.  Van  Kol:  ‘Je  hebt  bij  ons  drie  groepen  leerlingen:  ten  eerste  een  kleine  groep  fanatieke  lezers.  Voor  hen  is  het  project  eigenlijk  niet  bedoeld.  Dan  heb  je  een  kleine  groep  die  er  een  grondige  hekel  aan  heeft  én  een  heel  grote  groep  die  zelden  leest,  maar  er  op  zich  niet  negatief  tegenover  staat.  In  dit  project  zie  je  de  kracht  van  de  grote  getallen.  Als  iedereen  aan  het  lezen  is,  en  je  zit  daar  nu  eenmaal  toch  met  je  boek,  kun  je  net  zo  goed  ook  gaan  lezen.  Tegelijkertijd  moet  je  gewoon  accepteren  dat  er  een  kleine  groep  blijft  bestaan  voor  wie  het  lezen  niet  is  weggelegd.  De  kunst  is  te  zorgen  dat  zij  de  rest  niet  meeslepen.’  

 

Meer  dan  lezen  

Dat  het  project  leeft  in  de  school,  blijkt  wel  uit  een  initiatief  om  boekenleggers  te  ontwerpen.  Dit  naar  aanleiding  van  een  gesprek  over  ezelsoren  in  boeken.  De  mooiste  ontwerpen  laat  Van  Kol  drukken  en  verspreiden.  

‘Ik  denk  dat  we  het  project  naar  leerlingen  toe  niet  als  succes  moeten  labelen.  Dan  zou  het  zijn  kracht  wel  eens  kunnen  verliezen.’  (Van  Kol)    

 

Drie  van  de  winnende  boekenleggers  

Maar  dat  is  nog  niet  alles.  Er  ontstaan  zelfs  leesgroepjes.  Vier  leerlingen  lezen  hetzelfde  boek  om  daarover  met  elkaar  in  discussie  te  gaan.  ‘Dan  hebben  we  het  wel  over  leerlingen  die  al  tot  de  ‘fanatieke  lezers’  behoorden,  maar  toch:  dat  dit  op  KB-­‐niveau  gebeurt,  is  echt  uniek!’,  glundert  Van  Kol.  

Het  klinkt  bijna  te  mooi  om  waar  te  zijn.  Als  het  echt  zo’n  succes  is,  zouden  alle  scholen  dit  project  moeten  invoeren.  Wellicht  zit  er  wetenschappelijk  ‘bewijsmateriaal’  in.  In  de  meeste  studies  wordt  geconstateerd  dat  lezers  beter  zijn  in  taal  dan  niet-­‐lezers.  Dat  verbaast  niemand,  aangezien  lezers  meer  woorden  onder  ogen  krijgen  en  waarschijnlijk  vaker  opgroeien  in  milieus  waarin  ze  op  álle  gebieden  meer  stimulans  krijgen.  Een  onderzoek  naar  het  effect  van  lezen  op  kinderen  die  voorheen  niet  of  nauwelijks  lazen,  klinkt  echter  beduidend  sterker.    Toch  is  dit  niet  de  insteek  van  het  project,  vertelt  docent  Van  Kol:  ‘Natuurlijk  willen  we  graag  effecten  meten.  Daarom  ga  ik  volgend  jaar  beginnen  met  een  nulmeting  bij  alle  leerlingen  aan  de  hand  van  een  test  die  hun  tekstbegrip  meet.  Die  herhaal  ik  dan  in  de  loop  van  het  jaar.  Maar  we  gaan  geen  controlegroep  inzetten  die  niet  mee  mag  doen  aan  het  project.  We  hebben  het  wel  over  leerlingen  hè?  Elke  leerling  die  we  hiermee  aan  het  lezen  krijgen,  is  er  één.’  

 

En  wat  vinden  de  leerlingen  zelf?  

Senna  (13):  ‘Ik  vind  het  leuk,  maar  soms  is  het  wel  een  beetje  druk  met  veertig  leerlingen  tegelijk  op  het  Leerplein.  Dan  word  ik  afgeleid.  Thuis  lees  ik  ook  graag,  mijn  ouders  ook  trouwens.  Ik  zou  best  het  hele  Challenge-­‐uur  willen  lezen!’  

Dani  (12):  ‘Ik  ben  nu  bezig  met  het  dagboek  van  Anne  Frank.  Soms  vind  ik  het  lezen  op  school  wel  een  beetje  saai.  Thuis  lees  ik  nooit,  alleen  op  vakantie.  Als  je  naar  de  middelbare  school  gaat  heb  je  er  gewoon  minder  tijd  voor.’  

Mica  (13):  ‘Tien  minuten  is  eigenlijk  best  kort,  tenminste  als  je  een  leuk  boek  hebt.  Het  zou  van  mij  wel  langer  mogen.  Vooral  bij  mevrouw  Brulée  is  het  fijn,  dan  is  het  tenminste  echt  stil.  Nu  lees  ik  in  ‘De  Gladiatoren’,  maar  dat  is  een  saai  boek.  Ik  ga  hierna  weer  verder  in  de  Grijze  Jager-­‐serie.  Die  zijn  vet  spannend.  En  heel  dik.’  

Lars  (12):  ‘De  boeken  van  de  Grijze  Jager  heb  ik  alle  zeven  al  uit.  Nu  lees  ik  in  het  Reuzenradmysterie.  Dat  klinkt  misschien  kinderachtig,  maar  is  een  heel  leuk  boek.  Voor  mij  moet  een  boek  vooral  spannend  zijn.  Ik  lees  nu  meer  dan  vroeger.’  

 

Op  de  foto  staand:  Senna  en  Dani,  zittend:  Mica  en  Lars.  

 

 

 

Dit  leesproject  is  een  pilot  van  de  Bibliotheek  op  school  VO  in  het  kader  van  Kunst  van  Lezen.  De  pilot  maakt  onderdeel  uit  van  het  Biebsearch-­‐project  van  Candea  College  en  de  Bibliotheek  Liemers,  een  structurele  samenwerking  op  het  gebied  van  leesbevordering  en  mediawijsheid.  Rijnbrink  Groep  biedt  projectleiding  en  ondersteuning.  Bibliotheek  Liemers  stelt  met  deze  nieuwe  vorm  van  dienstverlening  het  belang  van  goed  kunnen  lezen  en  met  plezier  lezen  voorop.  

De  Bibliotheek  op  school  is  een  programma  van  Kunst  van  Lezen,  ontwikkeld  door  Stichting  Lezen  en  het  Sectorinstituut  Openbare  Bibliotheken.  Lees  meer  op  debibliotheekopschool.nl  en  kunstvanlezen.nl.