Licencje i ich rodzaje

2014

Licencje i ich rodzaje

Karolina Machalica i Karol Szubart

Licencje

2

Zawartość 1. Licencja wyłączna ........................................................................................................................ 3

2. Licencja niewyłączna ................................................................................................................... 3

3. Licencja grupowa (ang. Site licence) ........................................................................................... 4

4. Licencja jednostanowiskowa (ang. One-site licence) .................................................................. 4

5. Licencja OEM i BOX...................................................................................................................... 4

6. GNU General Public License ........................................................................................................ 5

7. Wolne oprogramowanie (ang. free software) ............................................................................ 6

8. Shareware .................................................................................................................................... 6

9. Trial (z ang. próba) ....................................................................................................................... 7

10. Freeware .................................................................................................................................. 7

11. Adware .................................................................................................................................... 7

12. Creative Commons .................................................................................................................. 8

13. Przykłady licencji ................................................................................................................... 10

Spis ilustracji

Rysunek 1 - Umowa licencyjna ................................................................................................................ 4

Rysunek 2 - OEM ..................................................................................................................................... 5

Rysunek 3 - logo GNU .............................................................................................................................. 6

Rysunek 4 - Trial ...................................................................................................................................... 7

Rysunek 5 - logo Gadu-Gadu ................................................................................................................... 8

Rysunek 6 - logo Creative Commons ....................................................................................................... 9

Rysunek 7 - Rodzaje licencji CC ............................................................................................................. 10

Rysunek 8 - logo GIMP........................................................................................................................... 10

Licencje

3

1. Licencja wyłączna Zezwolenie uprawnionego do wyłącznego korzystania z prawa na określonym terytorium lub

polu eksploatacji prawa. Rozróżnienie umów licencyjnych na licencje wyłączne oraz licencje nie-

wyłączne wprowadza przepis art. 67 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autor-

skim i prawach pokrewnych. Jednakże definicji tam zawartej nie można uznać za zadowalającą,

gdyż ogranicza się ona jedynie do stwierdzenia, że licencją wyłączną jest umowa, która zapewnia

wyłączność korzystania z utworu w sposób określony w jej treści. Postanowienia umowy licencyj-

nej mającej charakter wyłączny zobowiązują twórcę utworu (licencjodawcę) do tego, by po-

wstrzymał się on od upoważniania innych osób do korzystania z utworu na polu eksploata-

cji, o którym mowa w umowie licencyjnej. Zobowiązaniu licencjodawcy od nieudzielania innym

osobom niż wyłącznie uprawniony towarzysz także jego zobowiązanie do niekorzystania z utworu

przez twórcę w zakresie udzielonej przez niego licencji wyłącznej.

Powrót do spisu treści

2. Licencja niewyłączna Licencja która nie ogranicza grona licencjobiorców, dopuszczając wzajemną konkuren-

cję. w praktyce, najczęściej występującymi w obrocie licencjami będą licencje niewyłączne. Ich

konstrukcja opiera się na założeniu, iż mimo udzielenia przez licencjodawcę licencji, może

on w dalszym ciągu samodzielnie korzystać z utworu, a także udzielać kolejnych licencji nowym

licencjobiorcom, które upoważniają ich do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji,

co licencja licencjobiorcy pierwotnego. Warto zwrócić na ustanowione przez prawodawcę, w art.

65 ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, domniemanie, iż „w

braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa się, że twórca udzielił licencji”.

Utwór, stanowiący przedmiot prawa autorskiego, jest dobrem które ma charakter niematerialny,

co powoduje, iż nie ma co do zasady przeszkód, by równolegle eksploatowała go większa liczba

osób. z kolei przypadku ścisłego powiązania utworu z jego materialnym nośnikiem (corpus me-

chanicum), co ma miejsce np. w przypadku utworów plastycznych, możliwa jest równoległa eks-

ploatacja tego rodzaju utworów na różnych polach eksploatacji.

Rodzaje licencji niewyłącznych.

W tradycyjny sposób umowy licencji niewyłącznej zawiera się coraz rzadziej. Obecnie

powszechnie zawiera się umowy z licencjobiorcami w wyniku zaakceptowania przez nich wa-

runków umowy proponowanych przez licencjodawcę i przystąpienie do umowy licencyjnej.

Licencja shrink-wrap (icencja celofanowa, umowa dołączona do opakowania).

Specyfika tej umowy polega na sposobie, w jaki zostają zaakceptowane warunki umowy

licencyjnej. Umowa shrink-wrap zostaje zawarta w wyniku i w momencie rozerwania foliowej

lub plastikowej powłoki, która zabezpiecza nośnik, np. z utrwalonym na niej programem kom-

puterowym lub też poprzez zerwanie naklejki umieszczonej na opakowaniu.

Licencja click-wrap (licencja sieciowa, click-on licence)

Jest to licencja, która swoje powstanie zawdzięcza upowszechnieniu się sprzedaży

on-line. Jej istota sprowadza się do akceptacji warunków licencji przez kliknię-

cie w odpowiednią ikonę "akceptuję" lub "zgadzam się".

Licencje

4

Rysunek 1 - Umowa licencyjna


3. Licencja grupowa (ang. Site licence) Określa, że zakupiony program może być użytkowany w sieci lub innym zestawie kompute-

rów (np. szkolna pracownia) w ustalonej ilości, tzn. może być instalowany tylko na określonej

maksymalnej liczbie stanowisk. Podobną zasadą opatrzone są programy sprzedawane z licencją

sieciową.


4. Licencja jednostanowiskowa (ang. One-site licence) To licencja uprawniająca użytkownika do zainstalowania nabytego oprogramowania tylko na

jednym stanowisku komputerowym. Użytkownikowi nie wolno udostępniać takiego oprogramo-

wania w sieci ani używać na więcej niż jednym komputerze w tym samym czasie. Zezwala nato-

miast na sporządzanie kopii zapasowej oprogramowania.


5. Licencja OEM i BOX Licencja OEM kojarzy się najczęściej z systemem operacyjnym Windows. Jest to licencja zwią-

zana z jednym konkretnym komputerem i nie może być przeniesiona na inny komputer. Przez to

ograniczenie licencja tego typu jest z reguły znacznie tańsza. Obecnie najczęściej nie występu-

je w postaci oddzielnej płytki instalacyjnej, a reinstalacja systemu wykonywana jest za pomocą

wydzielonej części dysku (partycja Recovery).

Licencje

5

Rysunek 2 - OEM

Licencja BOX jest to natomiast licencja typu "pudełkowego". Pojedyncza (jednostanowisko-

wa) licencja tego typu może być przenoszona z jednego komputera na inny - legalność oprogra-

mowania związana jest tylko z tym, na ilu komputerach jednocześnie produkt jest zainstalowa-

ny. Licencja typu BOX jest najczęściej sprzedawana w postaci płytki instalacyjnej

(wraz z kluczem do rejestracji oprogramowania).


6. GNU General Public License Licencja wolnego i otwartego oprogramowania stworzona w 1989 roku[1] przez Richarda

Stallmana i Ebena Moglena na potrzeby Projektu GNU, zatwierdzona przez Open Source Initia-

tive. Pierwowzorem licencji była licencja Emacs General Public License. Wersja druga licencji GNU

GPL została wydana w roku 1991, a wersja trzecia – 29 czerwca 2007.

Celem licencji GNU GPL jest przekazanie użytkownikom czterech podstawowych wolności:

I. wolność uruchamiania programu w dowolnym celu

II. wolność analizowania, jak program działa i dostosowywania go do swoich potrzeb

III. wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii programu

Licencje

6

IV. wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń,

dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność.

Tylko jeżeli program spełnia wszystkie cztery wolności jednocześnie, wówczas, według

FSF, może być uznany za Wolne Oprogramowanie. Wystarczy, że nie spełnia dowol-

nej z nich, a nie może być tak kategoryzowany (jest oprogramowaniem zamkniętym).

Rysunek 3 - logo GNU


7. Wolne oprogramowanie (ang. free software) Termin określający oprogramowanie, które może być uruchamiane, kopiowane, rozpo-

wszechniane, analizowane oraz zmieniane i poprawiane przez użytkowników.


8. Shareware Rodzaj licencji programu komputerowego, który jest rozpowszechniany bez opłat z pewnymi

ograniczeniami lub z niewielkimi opłatami do wypróbowania przez użytkowników w określonym

czasie. Czasami po określonej liczbie dni (wersja trial) lub po określonej liczbie uruchomień za taki

program trzeba zapłacić przelewem lub zrezygnować z korzystania z niego, odinstalowując go.

Niektóre programy po skończeniu okresu próbnego same się usuwają w czasie pracy.

Czasami producent oprogramowania wydaje jedną wersję na licencji shareware, a drugą (za-

zwyczaj z ograniczeniami, np. z blokadą dostępu do niektórych funkcji) na licencji freeware.


Licencje

7

9. Trial (z ang. próba) Rodzaj licencji na programy komputerowe polegający na tym, że można go używać

przez z góry ustalony czas (od 7 do 90 dni). Programy na tej licencji są w pełni funkcjonalne. Po

upływie ustalonego czasu, jedyną rzeczą, na którą pozwoli program to rejestracja albo usunię-

cie z dysku twardego. Zazwyczaj wersje próbne rozprowadzane są na tej licencji.

Przykłady oprogramowania rozprowadzanego jako licencja trial:

Paint Shop Pro

Adobe Flash

Rysunek 4 – Trial


10. Freeware Licencja oprogramowania umożliwiająca darmowe rozprowadzanie aplikacji bez ujawnienia

kodu źródłowego. Czasami licencja freeware zawiera dodatkowe ograniczenia (np. część freeware

jest całkowicie darmowa jedynie do użytku domowego). Programy na licencji freeware mogą być

nieodpłatnie wykorzystywane, jednak zabrania się czerpania korzyści finansowych z ich dystrybucji

przez osoby trzecie. Licencja nie dotyczy dystrybucji produktów (dokumentów, grafiki, innych pro-

gramów itd.) stworzonych przy użyciu programów na licencji freeware, więc nie ogranicza możli-

wości ani nie narzuca konieczności pobierania opłat za wytworzone produkty. Termin freeware

bywa również używany jako synonim oprogramowania objętego tą licencją.


11. Adware Rodzaj (i typ) licencji oprogramowania. Adware jest oprogramowaniem rozpowszechnianym

za darmo, ale zawierającym funkcję wyświetlającą reklamy. Pojęcie to można rozumieć jako rodzaj

(i typ) licencji oprogramowania (zazwyczaj zamkniętego). Rozumiane w tym sensie Adware jest

oprogramowaniem rozpowszechnianym za darmo, ale zawierającym funkcję wyświetlania reklam,

zwykle w postaci bannerów. Wydawca oprogramowania zarabia właśnie na tych reklamach. Zwy-

kle jest też możliwość zakupu wersji programu bez reklam. Adware jest najczęściej używa-

ne w aplikacjach łączących się z Internetem ze względu na wymianę wyświetlanych bannerów.

Licencje

8

Najbardziej znanym tego typu programem jest w Polsce komunikator Gadu-Gadu. Podobnie

jak w przypadku innych reklam internetowych da się je zablokować za pomocą odpowiednio skon-

figurowanych pośredników HTTP.

Rysunek 5 - logo Gadu-Gadu


12. Creative Commons

Amerykańska organizacja typu non-profit, która postawiła sobie za zadanie uzyskanie kom-

promisu pomiędzy pełną ochroną praw autorskich, a dzieleniem się twórczością z innymi. Głów-

nym celem organizacji jest wspieranie rozwoju i wykorzystania otwartych licencji prawnoautor-

skich, zapewniających bardziej elastyczne i liberalne zasady niż restrykcyjne, domyślne reguły

prawa autorskiego. Używając hasła „pewne prawa zastrzeżone” (ang. some rights rese-

rved) w opozycji do „wszelkie prawa zastrzeżone” (ang. all rights reserved), organizacja stara się

zapewnić twórcom jak najlepszą ochronę ich praw przy jednoczesnym umożliwieniu jak najszer-

szego wykorzystania ich dzieł. Zbiór licencji Creative Commons pozwala licencjodawcom z nich ko-

rzystającym udzielić zawczasu licencjobiorcom określonych praw do korzysta-

nia z licencjonowanego utworu. Utwory na licencjach Creative Commons mogą więc być wykorzy-

stywane bez konieczności uzyskania każdorazowej, indywidualnej zgody od właściciela praw au-

torskich.

Zakres udzielonych praw jest zależny od wybranej licencji. Jest ich sześć i różnią się szcze-

gółowymi warunkami, na jakich licencjonowany jest utwór. Początkowo podstawowe wersje li-

cencji były zgodne z amerykańskim systemem prawa, a jednocześnie potencjalnie niezgod-

ne z zasadami obowiązującymi w innych krajach. By rozwiązać ten problem, Creative Commons

wprowadziło mechanizm dostosowywania (ang. porting) licencji do poszczególnych jurysdykcji. Od

wersji 2.5 licencji podstawowe wersje licencji Creative Commons (początkowo nazywane „Gene-

ric” a obecnie „Unported”. są zgodne z przepisami międzynarodowych porozumień dotyczących

prawa autorskiego. Wersje te są następnie dostosowywane do prawodawstwa poszczególnych ju-

rysdykcji.

Z licencji Creative Commons jako narzędzia korzysta sama Wikipedia - co do zasady treść

Wikipedii jest udostępniana na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych

warunkach.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Utw%C3%B3r

Licencje

9

Rysunek 6 - logo Creative Commons

Istnieje sześć licencji Creative Commons, a określone przez nie zasady licencjonowania

utworu zależą od wykorzystanej kombinacji czterech podstawowych warunków. Warunki licencyj-

ne są jak elementy składowe – zasady określone przez daną licencję są wynikiem złożenia razem

dwóch lub trzech takich warunków, przy czym warunek Uznanie autorstwa jest obecny w każdej

licencji, gdyż i tak większości krajów świata autorskie prawa osobiste są niezbywalne.

Cztery podstawowe warunki licencji CC to:

Uznanie autorstwa. (BY) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać obję-

ty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod wa-

runkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.

Użycie niekomercyjne. (NC) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać

objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne je-

dynie do celów niekomercyjnych.

Na tych samych warunkach. (SA) Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji

identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

Bez utworów zależnych. (ND) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać

utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwo-

lone.

Ponieważ niektóre warunki są wzajemnie sprzeczne (np. SA i ND), zaś we wszystkich

licencjach obecny jest warunek "BY", daje to łącznie sześć możliwych kombinacji warunków:

CC-BY, CC-BY-SA, CC-BY-NC, CC-BY-ND, CC-BY-SA-NC i CC-BY-NC-ND.

Przykładowo: Licencja CC-BY-NC-ND - zezwala na kopiowanie i publikowanie objętych

nią utworów, ale zakazuje tworzenia utworów zależnych i korzystania z utworów w celach

komercyjnych, zaś licencja CC-BY-SA zezwala na dowolne kopiowanie i publikowanie oraz two-

rzenie i publikowane utworów zależnych pod warunkiem, że utwory zależne będą udostęp-

niane na tej samej licencji.

Licencje

10

Rysunek 7 - Rodzaje licencji CC

Creative Commons oferuje dodatkowe narzędzie o nazwie Creative Commons Zero (CC0),

umożliwiające zastosowanie reguły Brak praw zastrzeżonych[2]. z punktu widzenia prawa CC0 nie

jest licencją, tylko dokumentem umożliwiającym zrzeczenie się praw autorskich, łącz-

nie z osobistymi, w tych krajach w których to jest możliwe prawnie. CC0 zawiera dodatkowy me-

chanizm licencyjny, dzięki któremu można zrzec się tak szerokiego zakresu praw, na jaki pozwala

miejscowe prawodawstwo. w wielu bowiem państwach, w tym w Polsce, zrzeczenie się praw au-

torskich nie jest możliwe. Innymi słowy, celem Creative Commons Zero jest przekazywanie utwo-

rów do domeny publicznej (tam gdzie jest to możliwe) lub najszersze możliwe zrzeczenie się praw.

Kolejnym narzędziem opracowanym przez Creative Commons jest Public Domain Mark

służące oznaczeniu utworów, o których wiadomo, że nie istnieją wobec nich prawa autorskie lub

prawa te wygasły[3]. Innymi słowy, Public Domain Mark służy oznaczaniu utworów znajdujących

się już w domenie publicznej.

Wszystkie oferowane przez Creative Commons licencje i narzędzia są darmowe. Licencje

Creative Commons oraz narzędzia takie jak CC0 lub Public Domain Mark umożliwiają opisa-

nie w sposób standardowy stanu prawnego utworu i warunków jego wykorzystania. w celu zwięk-

szenia przejrzystości informacji licencyjnej Creative Commons oferuje tak zwane przystępne pod-

sumowania umów licencyjnych, zestaw ikon opisujących warunki licencyjne oraz metadane do od-

czytu maszynowego, zapisane w standardzie RDF.


13. Przykłady licencji IrfanView- FREEWARE

WinRAR- wersja shareware i wersja BOX

Linux- GNU

Skype- Adware

GIMP- GNU

Inkscape- GNU

Powrót do spisu treści Rysunek 8 - logo GIMP

Documents

Licencje i ich rodzaje