AV&STAGE

22 Lichtspecial

het festival. Burgemeester Van der Laan opende het festival officieel door vanaf het balkon van

de Hermitage de stekker in het kunstwerk De Poortwachters te steken.

Wisselwerking“We hopen dat we dit jaar rond de 700.000 bezoekers naar de hoofdstad weten te trekken”,

vertelde Bastiaan Schoof voorafgaand aan het festival. Hij is lid van het artistieke en produc-

tieteam van de organisatie van het Amsterdam Light Festival. “Het is een wisselwerking die

steeds beter wordt ingevuld. Rederijen, musea, horeca en winkels leren de meerwaarde van

het festival kennen. Rederijen kunnen op deze manier rondvaarten organiseren voor de wa-

terroute langs de verschillende projecties, musea kunnen via projecties onderdeel uitmaken

van de wandel- en vaarroute en belangstelling wekken voor hun tentoonstelling of expositie.”

De Poortwachters van kunstenares Irma de Vries was daar een goed voorbeeld van. De ingang

van de Hermitage Amsterdam werd sinds 27 november bewaakt door twee, zes meter hoge,

poortwachters. Ze verbeeldden Pieter Pietersz Hasselaer (1582-1651), een van de vier hoofd-

‘Licht spreekt een universele taal en verbindt’

De derde editie van het Amsterdam Light

Festival was eind november 2014 weer van

start gegaan. Het thema van het festival

was ‘Bright City’. In de hoofdstad waren 41

nog nooit eerder geëxposeerde lichtsculp-

turen, projecties en lichtkunstwerken ver-

deeld over de waterroute de Watercolors en

wandelroute Illuminade.

De kunstwerken waren afkomstig van he-

dendaagse, internationale kunstenaars uit

32 landen. De lichtgevende kunstwerken

konden vanaf de grachten worden bewon-

derd, maar ook musea, theaters en restau-

rants organiseerden evenementen rondom

In de periode van november tot en met maart is het donker, koud en nat. Mensen kiezen er

dan vaak voor om elders de zon op te zoeken of binnen te blijven. Om toch te zorgen dat

de publieksstromen richting de steden blijven bestaan, is het idee ontstaan om licht(kunst)

festivals te organiseren, zoals het Amsterdam Light Festival. Het GLOW Lichtfestival Eind-

hoven is juist gestart om de identiteit en de citymarketing en merkbelofte van de stad

zichtbaar te maken. Dus letterlijke lichtpunten in deze donkere dagen.

Fotografie: Janus van den EijndenFotografie: Janus van den Eijnden

23

AV&STAGE

Lichtspecial

personen in de tentoonstelling Hollanders

van de Gouden Eeuw. Beeldend kunstenaar

Irma de Vries ontwierp de twee figuren die

lijken op hologrammen. Ze bouwde ze zo op

dat hun kunststof lijven aan de ene kant bol

zijn en aan de andere kant uitgehold. Het

projectielicht was precies passend gemaakt

met videomapping door BeamSystems en

de inzet van Lichtpunt Theatertechniek voor

de verlichting van de metershoge speren.

VideomappingHet bedrijf maakte het middels videomapping mogelijk dat gebouwen zichzelf in het licht

konden zetten. Jason Malone van BeamSystems: “Videomapping is een bijzondere tak van

lichtkunst. Het tovert een willekeurig oppervlak, zoals een markant gebouw of kunstwerk, om

tot projectievlak voor videokunst.”

Als voorbeeld noemde Malone art’otel amsterdam. “Exact uitgesneden op de contouren van

de façade van het hotel worden het bewegend beeld en het gebouw een eenheid. Het onder-

scheid tussen realiteit en artistieke toevoeging is daarbij soms niet meer te maken.”

Verder verzorgde het bedrijf ook de projectie voor AppleArt (Boyle Family), Tony Oursler op de

Oude Kerk en het Stedelijk Museum.

Fotografie: Janus van den Eijnden

Fotografie: Janus van den Eijnden Fotografie: Janus van den Eijnden

AV&STAGE

24 Lichtspecial

BeamLabNaast de projectie op diverse gebouwen or-

ganiseerde BeamSystems ook BeamLab, op

het eerdergenoemde art’otel amsterdam.

“Ontmoeting, uitwisseling en het opdoen

van inspiratie op het terrein van media-

kunst staan centraal. Na het uitschrijven

van een pitch hebben wij zes kunstenaars

geselecteerd die elk een week lang hun

werk mogen projecteren en uiteindelijk

wordt er een winnaar gekozen.”

BeamLab is hét platform voor bewegend

beeld en al bijna tien jaar worden onder

deze naam periodiek presentaties gedaan,

waaronder deze BeamLab Open Air. Vorig

jaar tijdens ALF was de eerste BeamLab

Open Air. Twee finalisten; Irma de Vries van

het eerder genoemde kunstwerk De Poort-

wachters en VJ Vigas waren dit jaar door

ALF geselecteerd voor een eigen autonoom

werk, dus het lijkt een broedplaats voor ta-

lent te zijn.”

Aukes Theatertechniek is net als BeamSys-

tems al vanaf het begin betrokken bij het

lichtfestival. Het bedrijf was dit jaar verant-

woordelijk voor het licht tijdens de opening

die door burgemeester Van der Laan werd

uitgevoerd. Het feit dat het bedrijf geves-

tigd is in Amsterdam is een grote pré. “Wij zijn de uitvalbasis voor diverse suppliers en de or-

ganisatie zelf. Dat varieert echt van een rolletje tape tot de inzet van armaturen”, legt sales

manager Mark Oppedijk uit. Vandaar ook dat het bedrijf bij veel producties wel op de een of

andere manier is betrokken. Maar ook bij grote projecten zoals Alley of Light, Flawless op het

Artisplein, LIGHTondaFlow bij de brug op de Utrechtse straat en Moonburn op de Nationale

Opera en Ballet is Aukes Theatertechniek betrokken. “Tijdens een beursbezoek in Barcelona

zijn we langs gegaan bij de Spaanse kunstenaars die achter het ontwerp van LIGHTondaFlow

zitten. We hebben een speciale constructie met metalen buizen en trussen gemaakt, om de

golven (onda is Spaans voor golven, red.) op een juiste wijze tot uiting te laten komen.”

3D matrixconstructieAlley of Light en Flawless kenden ook mooie uitdagingen voor Aukes Theatertechniek. Schoof

legt uit: “Alley of Light is een 3D grid van 2000 ledlampjes waar je doorheen loopt. Het is een

BeamSystemsAppel Art centre - Boyle Family. Projectie op gevel: 1 x Eiki XT-5 en Catalyst Mediaserver

Oude Kerk – Tony Oursler: Projectie op gevel: 1 x Eiki XT-5 en Catalyst Mediaserver

Stedelijk Museum Amsterdam – Tony Oursler: Projectie op 2 zijdes van de ‘badkuip’:

2 x Panasonic DZ-21 projector en 2 x Catalyst Mediaserver. Doordat de projectoren in ver-

schillende panden staan, maar wel synchroon video moeten afspelen hebben we een

draadloze oplossing gerealiseerd om deze video’s te synchroniseren.

art’otel - Projectie op de voorgevel en draadloze aansturing verlichting in het torentje.

Apparatuur 2 x Panasonic DS-20, 1 x Catalyst Mediaserver, 4 x Expolite TourLED.

Hermitage steiger - video mapping in een hol en bol beeld van een Poortwachter:

Apparatuur 4 x Panasonic PT-D5600, 2 x Catalyst Mediaserver.

Voor alle installaties geldt dat deze automatisch opstarten en afsluiten en we deze op

afstand kunnen beheren, mochten er storingen zijn. Waar nodig is de apparatuur ook

geplaatst in geschikte klimaatkasten.

Fotografie: Janus van den EijndenFotografie: Janus van den Eijnden

25

AV&STAGE

Lichtspecial

live optische illusie waar je doorheen kunt

lopen. Voor Flawless heeft Aukes Theater-

techniek 4000 blaadjes gegoten die fosfo-

riserend waren gemaakt. De blaadjes vorm-

den een verstilde windvlaag die door Aukes

was uitgelicht met blacklight armaturen.

Het resultaat was verbluffend.”

Ook Lichtpunt Theatertechniek leverde

maatwerk voor een aantal kunstwerken

op het Amsterdam Light Festival. House

of Cards bestond uit 128 lichtboxen in de

vorm van speelkaarten die beurtelings (en

allemaal tegelijk) konden oplichten middels

een DMX voorgeprogrammeerde choreo-

grafie. Visual Productions leverde voor deze

installatie een Cuecore. Projectmanager

Bob van der Klaauw: “In goed overleg met

de kunstenaars Merav en Gaston van OGE

Creative Group zijn we op het creatieve idee

gekomen om twee dimmerkasten te ont-

wikkelen. Iedere kast bevatte 64 dimmers

die afzonderlijk zijn te besturen op afstand.

Iedereen die met licht werkt, weet dat het

‘killing’ is als er een technische storing is.

Het systeem moet altijd werken. Daar ligt

voor een locatieproject met een tijdelijke

aard, zoals het Amsterdam Light Festival, de

grootste uitdaging.”

Voor het kunstwerk Intrepid, The Paper Boat, had Lichtpunt Theatertechniek eveneens de aan-

sturing bedacht. “Speciaal voor sponsors konden medewerkers van de rondvaartboten middels

het mobiele telefoonnetwerk de lichtaansturing in werking zetten, zodat de kleur veranderde.

Verder straalde het werk altijd wit licht uit.”

De kracht van Lichtpunt Theatertechniek ligt bij de programmerings- en besturingsuitdagin-

gen. “We werken inmiddels met een vaste groep toeleveranciers voor het Amsterdam Light

Festival. Iedereen kent elkaars werk en vult elkaar prima aan. Vanuit de organisatie weten ze

precies welke kunstenaars ze aan welke toeleveranciers moeten koppelen om tot het beste

resultaat te komen. Ieder heeft zijn eigen sterke punten en we vullen elkaar goed aan om de

bezoekers een indrukwekkende belevenis te geven.”

Ghost ship hologramAV-bedrijf Focus Amsterdam leverde voor het kunstwerk Ghost Ship de lichtapparatuur voor de

belichting die Schoof samen met de kunstenaars heeft bedacht. Het zijn drie volgspots waar

een gobo in zit (Robet Juliat Heloise 2500 HMI 15-30 graden). Het ontwerp van het Roemeense

kunstenaarscollectief VisualSKIN refereert aan de plek waar vroeger alle zeilschepen vertrok-

ken. Het spookschip is een soort hologram. Net als in oude videogames roepen de kunste-

naars een driedimensionale illusie op door twee dezelfde projecties als een kruis in elkaar te

schuiven, waardoor ze elkaar overlappen. Schoof van het Amsterdam Light Festival vervolgt:

“De griezelige driemaster wordt gemaakt door echt licht, een projectie van drie volgspots - die

grotere hoeveelheden licht leveren aan projecties - met een gobo. De beweging komt door de

wind die het water beweegt en zo een spookachtig effect creëert.”

Ook voor het eerder genoemde kunstwerk Intrepid leverde Focus Amsterdam de lampen. Het

ging om 24 led lampen, de SSGM P5 spots. En het Portugees-Israëlietische Synagoge en het dak

van het Joods Historisch Museum waren dankzij het bedrijf voorzien van licht om de panden

uit te lichten. Voor een projectie op de Herengracht heeft het bedrijf Panasonic PT DW11k pro-

jectoren ingezet voor videomapping op het 800 vierkante meter gebouw zelf.

Fotografie: Janus van den Eijnden Fotografie: Janus van den Eijnden

AV&STAGE

26 Lichtspecial

Interactieve lichtkunstDe creatie was afkomstig van het bedrijf

Univate, wat staat voor uniek en innovatief.

Creative producer Jasper Steenkamp legde

uit: “We hebben een installatie bedacht

waarbij de content werd aangestuurd door

big-data. We wilden ook een ‘bewuste’ fac-

tor toevoegen middels posts op Twitter

via #benschitterend of via de mail. Zodra

iemand daar een bericht of een foto post

werd die geplaatst op de projectie. Soms

wisselde een bericht of afbeelding om de

vijf minuten, maar het kwam ook voor dat

de content van iemand anderhalf uur non-

stop op de projectie te zien was. Door de

interactie veranderde het kunstwerk voort-

durend van karakter, meer dan 50 avonden

lang. De thema’s werden op het gebouw

gecommuniceerd. En dat konden mensen

weer livestream bekijken tussen 17.00 en

23.00 uur. We hebben in telecomaanbieder

Ben een mooie sponsorpartij gevonden. En

we hopen dit concept na het lichtfestival uit

te bouwen naar unieke content, brandacti-

vation en marketingconcepten voor andere

evenementen.”

Lichtkunstfestival GLOWHet eerste grote lichtfestival in Nederland

in Eindhoven heeft alweer de negende suc-

cesvolle editie achter de rug. Van 8 tot en

met 15 november 2014 stond Eindhoven

weer volop in het teken van lichtkunstfesti-

val GLOW. Thema van deze editie was ‘Stad

in beweging’. Zo’n vijftig kunstenaars bo-

den met lichtinstallaties, -sculpturen, -pro-

jecties en performances de toeschouwers

een verrassend nieuwe kijk op de stad.

Als preferred supplier van alle technische

voorzieningen voor het gehele festival

verzorgde Pronorm, dat onderdeel uit-

maakt van Mansveld Expotech Groep, di-

verse grootbeeldprojecties inclusief licht

en geluid. Business Unit Manager Bart van

Bokhoven van Pronorm praat ons bij. “Een

recordaantal van maar liefst 650.000 mensen bezochten van 8 tot en met 15 november de

bijzondere lichtprojecten in Eindhoven.”

PublieksfavorietenDe lichtkunstenaars uit binnen- en buitenland zetten aan de hand van het thema ‘Stad in be-

weging’ bekende en minder bekende plekken in Eindhoven in een compleet ander licht. Met

zowel spectaculaire projecties als ingetogen werken wisten zij het publiek te raken. Grote fa-

Geschenk aan de stadOp de laatste dag van de tweede editie van het Amsterdam Light festival is het kunst-

werk Hangin’ there (you will be fine) onthuld dat permanent één van de onderdoor-

gangen bij het Centraal Station verlicht sinds januari 2014. Het kunstwerk bestaat uit

36 transparante door led-verlichte buizen die zijn bevestigd onder de spoorbrug boven

het water. De buizen gloeien langzaam op en dempen waardoor onder invloed van de

wind en de trillingen van het passerend treinverkeer een fascinerend schouwspel van

licht, beweging en reflectie boven het water ontstaat. Dit kunstwerk is te bewonderen

in de oostelijke onderdoorgang bij het Centraal Station.

Het kunstwerk is in opdracht van Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer ontworpen

door het bureau Illuminate. Jasper Klinkhamer van Illuminate: "De plek boven het wa-

ter tussen de nieuwe betonnen brug en de oude stalen bruggen is momenteel een

soort niemandsland dat de binnenstad van het IJ scheidt. Dit kunstwerk wil de stad een

hart onder de riem steken en te verbinden. De onderdoorgang is hiervoor uitermate

geschikt omdat het zintuigelijk een heftige plek kan zijn. Het enorme gedonder van de

treinen, de vochtigheid en het donkere water. Geen betere plek voor een installatie als

deze: transparant, licht, rank en fijn. Het contrast is confronterend. Vandaar de titel.”

Het kunstwerk is een geschenk aan de stad namens de toeleveranciers in samenwer-

king met Amsterdam Light Festival.

27

AV&STAGE

Lichtspecial

vorieten waren de kleurrijke projectie op de

Catharinakerk van het Franse Ad Lib Créati-

ons, de haarscherpe audio-visuele productie

Stereo van de Tsjechische kunstgroep The

Macula en Parklaan Flashback van Les Or-

pailleurs de Lumière, waar de geschiedenis

van Eindhoven met veel licht- en geluids-

spektakel voorbijkwam op twee statige

jaren ’20 villa’s. Maar ook de meer serene

werken vonden een plek in de top 10, zoals

de bewegende lichtsculptuur [M]ondes van

Atsara, de live performance Figures that

wander van Van der Put-Roelants (United

Cowboys) en het op de zee geïnspireerde

Zero Hidrográfico van de Braziliaanse Gisela

Motta en Leandro Lima.

Dit jaar was Pronorm maar liefst bij ruim

17 projecten betrokken. Allemaal kunst-

werken waarvoor het bedrijf de complete

technische installaties heeft verzorgd. In

samenwerking met een vast netwerk aan

kunstenaars en ontwerpbureaus realiseer-

de Pronorm niet alleen de gehele groot-

beeldprojectie en videomapping met (Pani)

projectoren, maar verzorgde zij tevens het

licht en geluid.

Zichtlijnen en omgevingslichtenIn opdracht van Stichting GLOW en in part-

nership met de stichting EHV365 was MA-

RIJN Producties betrokken als producent en

verzorgde de technische realisatie van alle

kunstwerken van GLOW. Het bedrijf is sinds

2010 in verschillende functies betrokken bij

GLOW. “De afgelopen editie was ons eerste

jaar als producent”, legde producent Marijn

Roelofsen uit. “Daarvoor hebben we onder

de vlag van LBEM (Lo Boelhouwers Event

Management, red.) gewerkt in de pre-pro-

ductie en als siteproducent op de vloer.”

MARIJN Producties inventariseert en rea-

liseert de behoeftes van kunstenaars ten

aanzien van utiliteiten, locatie, materiaal,

machines, techniek en planning. Het bedrijf

realiseerde GLOW in samenwerking met een team van vaste partners en toeleveranciers.

“Onze uitdaging zit in het waarborgen van de juiste beleving voor de bezoekers. We zijn con-

tinue bezig met zichtlijnen, omgevingslichten, ruimtegebruik. Bovendien is elke editie anders;

De organisatie van GLOW kiest elk jaar bewust voor een nieuwe route door de stad met nieuwe

locaties om te bezoeken. De pre-productie start in mei. De load-in duurt ongeveer tien dagen,

we hebben acht dagen show en drie dagen nodig om de stad weer terug te brengen in haar

originele staat.”

29

AV&STAGE

Lichtspecial

De duur van GLOW Lichtfestival Eindhoven

heeft verschillende redenen, de voornaam-

ste is het contrast tussen de bezoekersaan-

tallen en de druk die het evenement op de

stad legt. Van Bokhoven: “Daarnaast zorgen

we er voor dat GLOW niet gelijktijdig valt

met andere internationale lichtfestivals.

GLOW participeert in een internationaal

netwerk van lichtfestivals waarin we ken-

nis, kunde en kunstenaars uitwisselen. On-

danks de drukte is het evenement soepel

verlopen. Strikte veiligheidsmaatregelen,

een duidelijke wandelroute, het afsluiten

van wegen en het inzetten van verkeersregelaars hebben gezorgd voor een goede doorstroom

van de grote aantallen bezoekers.”

Verandering blijft spannendOok lichtontwerper Michel Suk is geen onbekende op GLOW. “Ik ben al voor het vijfde jaar

verbonden aan het lichtfestival. Ik ben belichter van oorsprong en wilde graag terug naar de

kern, werken met lampen.” Voor deze editie gebruikte Suk de massieve façade van het DELA-

gebouw als canvas voor de kinetische lichtsculptuur Statemachine. 24 Grote lichtspots die

kunnen roteren en kantelen zijn bevestigd langs de gevel. Het bijzondere aan deze installatie

is, dat 12 van de 24 spots zich ook nog verticaal kunnen verplaatsen. Hierdoor worden steeds

nieuwe lichtopstellingen gecreëerd. Geluidsfragmenten die associaties oproepen met het me-

chanisme van een machine benadrukken de momenten die ritme in licht en geluid verbinden.

Het ingenieuze spel van klank, licht en beweging zorgt ervoor dat het vlakke gebouw tot leven

Huisleverancier Festival of Lights in BerlijnVan 10 t/m 19 oktober 2014 beleefde het Festival of Lights in Berlijn haar tiende editie. Voor Pronorm was dit het vijfde achtereenvolgende

jaar dat zij als hoofdleverancier van alle grote installaties op het gebied van grootbeeldprojectie was verbonden aan dit lichtfestival. Dit

jaar werden 28 x 70.000 Lumen projectoren gebruikt voor zeven projecten onder andere op de Potsdamer Platz, Berliner Dom, Hotel de

Rome, Humboldt Universität en de American Embassy Berlin. Pronorm werkte bij dit festival samen met een vast netwerk aan kunste-

naars o.a. Sigrid Sandmann, Theresa Mar en Tim Schmeltzer die ideeën en ontwerpen aandragen van waaruit de content door derden

wordt gemaakt. Pronorm verzorgde vervolgens de gehele grootbeeldprojectie met (Pani) projectoren op locatie.

AV&STAGE

30 Lichtspecial

komt. “Iets dat voortdurend verandert, is en

blijft spannend”, legt Suk uit. “En omdat je

bij GLOW toch vooral probeert om een bre-

de doelgroep te bedienen, heb ik gekozen

voor een massaal lichtvermaak. Het grote

publiek loopt langs de route puur voor ver-

maak, maar een enkeling vraagt zich ook

echt af hoe het technisch in elkaar steekt.”

GLOW NEXT Het publiek trok ook naar GLOW NEXT op

Strijp-S, het creatieve stadshart van Eind-

hoven. Hier was een verzameling experi-

mentele en innovatieve lichttoepassingen

te zien met veelal een interactief karakter.

Vanuit de light labs van GLOW zijn het

hele jaar door projecten ontwikkeld die op

GLOW NEXT zijn gepresenteerd. Bezoekers van GLOW NEXT konden ervaren hoe met lichtpa-

tronen hun waarneming werd misleid in (DIS)APPEARANCE van de TU/e ILI OPENLIGHT, spelen

met een nieuw soort lichtvorm van Philips Design, schudden met hun hoofd bij de Saccade-

based Display van Ando, Watanabe, Tabata en Verdaasdonk om vervolgens nabeelden te zien

die op het netvlies achterbleven en werden de hallucinerende licht- en geluidsinstallatie van

NONOTAK ingezogen.

Special eventVoor het eerst was het mogelijk om, naast de route door de binnenstad en op Strijp-S, ook een

Special Event bij te wonen. In de Augustijnenkerk speelde iedere avond de show Transcendent

Flow van Casa Magica. Wegens succes was deze show met een dag verlengd.

Vernieuwend was het zogenaamde 3D-spektakel op het Stratumseind. Daar werden 3D-brille-

tjes uitgedeeld. Van Bokhoven: “Het was best een gok omdat het massapubliek aantrekt, maar

het is heel goed verlopen.

Ieder land heeft zijn eigen lichtsmaak, wijze waarop licht wordt gevisualiseerd. Maar licht trekt

de aandacht van mensen. Het spreekt een universele taal en verbindt. Dat is de kracht en het

succes van lichtfestivals.” U

Grootste gloeilamp van de wereld op het Lyon Light Festival

Fotografie: Vincent_Tim

31

AV&STAGE

Lichtspecial

Airstar onthulde onlangs ‘Incandescence’,

een tijdelijke installatie met gigantische

opblaasbare LED-lampen van verschillende

vormen en maten, tijdens het Lyon Light

Festival in Frankrijk. De 140 meter lange

verlichtingsweergave markeerde het start-

punt voor duizenden bezoekers op het gere-

nommeerde lichtfestival, dat internationale

kunstenaars en professionals verzamelt uit

de verlichtingsindustrie. Incandescence is de combinatie van een industriële en artistieke cre-

atie tussen verlichtingsfabrikant Airstar en lokale kunstenaar Séverine Fontaine (Compagnie

IKB), in samenwerking met Philips en SEET Europole. Dit kunstwerk is een eerbetoon aan de

oorsprong van electrical verlichting. Airstar heeft negen gigantische oude stijl-lampen (met de

universele E27 dop) geïnstalleerd in een stedelijke vijver aan de oever van de rivier de Rhône

met inbegrip van een kolossale tien meter hoge gloeilamp replica. De volledig opblaasbare

omhulling (kapje) werd perfect nagebootst en de 2000 RGBW LED lichtbronnen. Het colour

management van de lampen werd behandeld door Philips, die 20 verschillende belichtingloops

heeft ontwikkeld. U

Fotografie: Vincent_Tim

Fotografie: Vincent_Tim

Fotografie: Vincent_Tim