Ligjerata 10 v.r

8/16/2019 Ligjerata 10 v.r

1/52

SOFTWERI APLIKATIV SPSS

Prof. Dr. VEHBI RAMAJ

PRISHTINË 2015


2/52

SPSS-Statistical Package for the Social

Sciences

• SPSS Statisitics është një paketë softuerike ecila përdorët për analiza statistikore. E

prodhuar nga kompania SPSS Inc., e cila u

përvetësua nga IBM në vitin 2009. Versionet etanishme (2014) janë të emëruar zyrtarisht si

IBM SPSS Statistics. Produktet shoqëruese

nga e njëjta familje janë përdorur për studimetë ndryshme nga autorë të ndryshëm dhe disa

prej tyre janë: IBM SPSS Data Collection, data

mining (IBM SPSS Modeler), text analytics etj.

http://en.wikipedia.org/wiki/Data_mininghttp://en.wikipedia.org/wiki/Data_mininghttp://en.wikipedia.org/wiki/SPSS_Modelerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Text_mininghttp://en.wikipedia.org/wiki/Text_mininghttp://en.wikipedia.org/wiki/SPSS_Modelerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Data_mininghttp://en.wikipedia.org/wiki/Data_mining


3/52

• Emri SPSS është akronim i shkronjave të

para nga anglishtja për fjalët Statistical

Package for the Social Sciences (SPSS).Kështu, programi ishte i destinuar që t’u

shërbej hulumtimeve kryesisht nga fushat

sociale por ai tash përdorët në shumë

fusha të tjera siç janë: shkencat

shëndetësore, biologjia, marketingu, perhulumtime ne biznes etj.


4/52

• Analizat statistikore që përfshihen në këtë softuer

janë:

• Statistikat përshkruese: Tabelat e

kontingjencës(Cross tabulation), frekuencat,

statistikat përshkruese diskriptive etj.

• Statistikat bivariate(me dy variabla): t - test, Anova

, Korrelacioni ( bivariate , i pjesshëm, me distanca),

testet jo-parametrike

• Parashikimi për rezultatet numerike: Regresioni

linear, logjik, logaritmik etj.

• Parashikimi për identifikimin e grupeve: analiza e

faktorëve , analizën e cluster-it (dy-hapshe , K-

means, hierarkike) , diskriminanta


5/52

• Shumica e komandave në SPSS mund tëekzekutohen nëse zgjedhen nga shiriti i menysë i cilipërmban(File, Edit, View, Data, Transform, Analyze,

Direct Marketing, Graphs, Add-ons, Window, Help)të cilat mund të ndryshojnë nëse përdorim versionetë ndryshme të kësaj pakete. Disa nga komandatatmë të avancuara kërkojnë që të kemi njohuri nga

gjuha 4GL command syntax language. Programimi ikomandave me sintaksë ka përparësitë e të qenit iriprodhueshëm, thjeshtimin e detyrave që

përsëriten dhe, trajtimin e analizave dhemanipulimeve me të dhëna komplekse. Kjo paketëështë kompatibile edhe me gjuhët programuese siPython apo VB.NET nëse përdorim plug-ins e

përshtatshëm.

http://en.wikipedia.org/wiki/4GLhttp://en.wikipedia.org/wiki/VB.NEThttp://en.wikipedia.org/wiki/VB.NEThttp://en.wikipedia.org/wiki/4GL


6/52

• SPSS vendos kufizime(constrains) në strukturën e

brendshme të file, në llojet e të dhënave, në përpunimin e

të dhënave dhe në fajllat që bëhen bashkë, të cilat së

bashku në mënyrë të konsiderueshme lehtësojnëprogramimin. Bashkësitë e të dhënave(Datasets) në SPSS

kanë një strukturë tabelore dy-dimensionale, ku rreshtat

zakonisht përfaqësojnë rastet (si të individëve apo

familjeve) dhe shtyllat përfaqësojnë matjet (të tilla simosha, gjinia, ose të ardhurat familjare). Vetëm dy lloje të

të dhënave janë të definuara: numerike dhe tekstuale (ose

"string"). I gjithë përpunimi i të dhënave ndodh në

mënyrë sekuenciale rast pas rasti brenda fajllit. Fajllat

mund të krahasohen një-me-një dhe një-me-shumë, por

jo shumë-me-shumë.

http://en.wikipedia.org/wiki/Graphical_user_interface


7/52

• GUI(graphical user interface) i SPSS ka dydritare: Data View- e cila shihet si një tabelëme shumë kolona e rreshta por ndryshe nga

programet e ngjashme spreadsheet që kanëpamje të njëjtë në celulat e kësaj paketesoftuerike nuk mund të shkruhen formula e

funksione por vetëm numra dhe karaktere;‘Variable View’ - përfaqëson fjalorin e tëdhënave ku çdo rresht paraqet një variabël

dhe tregon emrin e variabiles,labelën(etiketën) e variabiles, gjerësinë eprintimit, llojin e matjes(shkallës matëse) dhekarakteristika të ndryshme.

http://en.wikipedia.org/wiki/Graphical_user_interfacehttp://en.wikipedia.org/wiki/Graphical_user_interface


8/52

Pamja fillestare e SPSS-it

j li


9/52

Bërja e analizave në SPSS

• Shumica e analizave të cilat i nevojiten një

hulumtues janë në opsionin Analyze të menu-së ku

kemi këto nënopcione: Raports, Discriptives

Statistics, Tables, Compare Means, General Linear

Model, Correlations, Forcasting, Loglinear,

Regression etj. Shumica e analizave të cilat ne do tibëjmë në këtë kurs kanë të bëjnë me Discriptives

Statistics, Compare Means dhe Correlations. Duhet

theksuar se nevojitet një nivel më i avancuar i dijesteorike nga aspekti matematiko-statistikë për bërjen

e analizave tjera më të avancuara si Forcasting etj.


10/52

• Nëse ne dëshirojmë të krijojmë një tabelë të

frekuencave atëherë ndjekim këtë procedurë:

• Analyze > Descriptive Statistics > Frequencies...


11/52

• Pastaj zgjedhim variabilen/ablat të cilat dëshirojmë

t’i analizojmë dhe të kryejmë statistikat. Afër secilës

variabël shfaqet një ikonë e cila tregon llojin dhe

shkallën e matjes së variabiles, të cilat do të

shpjegohen më vonë.

• Pas klikimit të butonit OK në dritaren e Outputit apo

në Viewer kemi pamjen si në figurën vijuese.


12/52


13/52

Paraqitja grafike e të dhënave• Në SPSS paraqitja grafike e të dhënave është bërë

shumë e thjesht dhe tërë procesi është automatik me

ndërhyrje të thjeshta në zgjedhjen e llojit të grafikut qëduam dhe variabiles/ve që do t’i paraqesim vizualisht.Shumë nga analizat statistikore kanë si nënopcionparaqitjen grafike por ajo mund të realizohet edhe ngaopcioni Graphs nga menu.

• Graphs > Chart Builder...

• Tek tabi ‘Gallery’ zgjedhim llojin e grafikut që duam takemi

• Pastaj zgjedhim variablat apo variabilen varësisht ngalloji i grafikut që e kemi zgjedhur

• Në fund rregullojmë grafikun me elemente tëndryshme e veti përkatëse që gjenden në tabet ‘BasicElements’, ‘Grups/Point ID’ dhe ‘ Titles/Footnotes’.


14/52

• Dritrja e Chart builder duket kështu:

dh


15/52

Leximi i të dhënave nga programet

tjera

• Të dhënat mund të futen direkt në SPSS apo mundtë importohen nga burime tjera. Më poshtëdiskutojmë mënyrën e importimit të të dhënave ngaprogramet spreadsheet si Microsoft Excel; nga

programet e databazës si Microsoft Access; dhetekst fajllat.

• Fajllat e të dhënave në IBM® SPSS® Statisticsorganizohen nga rastet(rreshtat) dhevariablat(kolonat). Zakonisht, rastet paraqesinrespondentët (të anketuarit) në një hulumtim,ndërsa variablat paraqesin përgjigjet e secilës pyetje

të dhënë nga i anketuari në hulumtim.

L i i i f j ll të të dhë ë


16/52

Leximi i fajallave të të dhënave në

SPSS• Fajllat e të dhënave të SPSS kanë

ekstensionin .sav. Për të hapur një fajll të

tillë ndjekim procedurën

• File > Open > Data...• Në fund caktojmë lokacionin e fajllit përmes

shfletimit nga dritarja e cila hapet dhe në

fund klikojmë OK. Pasi të kilikojmë Ok pamjae të dhënave(data view) në SPSS popullohet

me të dhënat të cilat ishin të ruajtura në atë

fajll.


17/52


18/52

–Emërtimi fillon gjithmonë me një

shkronje. Mund të ketë deri në 8

karaktere, përfshirë shkronja, numradhe simbole(@,#, _,ose $).

–Emrat që mund të përkthehen në

veprime aritmetike duhet të shmangen

(p.sh.

• “compute”, “sum” etj).


19/52

• Në vazhdim po e japim një ilustrim si duket pamja e

variablit(variable view) pasi të mbushet me të

dhëna.

D it j ll j të l të l j


20/52

Dritarja e llojeve të vlerave të lejuara

duket kështu:


21/52

Missing( vlerë e munguar) Shenja apo kode që


22/52

Missing( vlerë e munguar) - Shenja apo kode që

përdoren në SPSS për të treguar që të dhënat e rastit

konsiderohen si të munguara.Sistemi i Mungesës së të

Dhënave – SPSS shfaq je periudhë të përcaktuar (99,99ose 9999) e cila ilustrohet më poshtë

ata ew pas t em m us ur me sa t na t


23/52

ata ew pas t em m us ur me sa t na tcilat janë në përputhje me vetit e deklaruar në

Variabile view.


24/52

P t i i të dhë


25/52

Pastrim i të dhënave• Pasi të përfundojmë me futjen e të dhënave në SPSS

duhet të kontrollojmë nëse kemi futur të dhëna të cilat

nuk janë valide sipas vetive të përcaktuara tek çdovariabël edhe pse në mënyrë automatike vet programinë masë të madhe ndihmon këtë proces ne duhet tëkontrollojmë për të dhëna të papërshtatshmemanualisht. P.sh Nëse një veti e variablit është definuar

të jetë numerike, në mënyrë automatike SPSS nuk nalejon të shkruajmë vlera tjera përveç atyre numerike.Procesi i futjes së të dhënave bëhet nga shumë njerëzdhe si i tillë gjasat e gabimit shtohen prandaj duhet të

bëhet pastrim i tyre. Tek hulumtimet të cilat kanënumër të madh të njësive hulumtuese apo individëveqë marrin pjesë në hulumtim përdoren softuerë optikëtë specializuar për leximin e të dhënave nga pyetësorëtapo instrumentet tjera dhe kalojnë direkt në SPSS aponë ndonjë paketë tjetër të ngjashme softuerike .

K d ll j të l të ë SPSS t


26/52

• Ka dy lloje të vlerave të munguara në SPSS: system

missing (mugesat nga sisitemi) dhe user-defined

(mungesa të përcaktuara nga përdoruesi). Vlerat e

mungesave nga sistemi përcaktohen nga SPSS kurp.sh. Ju realizoni një funksion ilegal, p.sh. Pjesëtimi i

një numri me zero. Vlerat e mungesave nga sistemi

mund të përcaktohen gjithashtu në një set të tëdhënave të hedhura. Mungesat e përcaktuara nga

përdoruesi janë vlera numerike që ju i specifikoni

por SPSS i konsideron si vlera të munguara. P.sh. Jumund të përcaktoni që 9999 të jetë një vlerë e

munguar.

Analiza dhe editimi i të dhënave nga


27/52

Analiza dhe editimi i të dhënave nga

burime të shumëfishta• Që nga versioni 14.0 e këtej i SPSS-it na mundësohet të hapim

burime të shumëfishta të të dhënave(data files) në të njëjtënkohë, duke bërë më të lehtë:

• Kalimin para dhe prapa ndërmjet burimeve të të dhënave.

• Krahasoni përmbajtjen e burimeve të ndryshme të të

dhënave.• Kopjoni dhe ngjiteni(paste) të dhënat midis burimeve të të

dhënave.

• Krijoni nënbashkësi të rasteve dhe/ose variablave për studim

të mëtejmë.

• Bashkoni burime të ndryshme të të dhënave nga format tëndryshme (p.sh. spreadsheets, baza të të dhënave, tëdhënave tekstuale) pa e ruajtur secilin burim të të dhënave

veç e veç.

Analiza e të dhënave me SPSS


28/52

Analiza e të dhënave me SPSS

• Pasi të përfundojmë definimin e variablave

në Variable view dhe futjen e tyre në Dataview, dhe më pas edhe pastrimin e tyre

fillojmë me analizat e ndryshme statistikore

të cilat janë në përputhje me qëllimet ehulumtimit të cilin e realizojmë, ku gjetjet

nga ky hulumtim bëhen publike në një raport

final i cili duhet të jetë i strukturuar mirë dhetë ketë një qasje sistematike e bashkëkohore

në fushën e studimit të cilës i përket.

P të fill j ë li ë të dhë dh


29/52

• Para se të fillojmë me analizën e të dhënave dhe

paraqitjen e tyre në figura të ndryshme duhet të

kemi të qartë se cilët tregues e figura janë të

përshtatshëm për variablin/lat që bëhet analiza.

• Për variablat shkalla e të cilave është Scale(e

vazhdueshme) ndër të tjera kanë kuptim edhe:

• Treguesit e tendencës qendrore: Mesatarja

aritmetike(mean), mediana dhe moda etj

• Treguesit e dispersionit: varianca, devijimi

standard, minimumi, maksimumi etj.

• Ndërsa paraqitja grafike e tyre mund të bëhet me

histograme, kërcell-gjethe, në formë të pites(pie), të

serive kohore etj.

“


30/52

P.sh. nëse duam të gjejmë disa tregues të “Numrit mesatar të

anëtarëve në familjen e ngushtë” të të anketuarve në një

pyetësorë atëherë ndjekim hapat vijues:

Nga menu zgjedhimAnalyze > Discriptive Statistics > Frequencies ...

Ilustrimin e komandave të mësipërme po e japim në figurën

vijuese.


31/52


32/52


33/52

• Klikojmë Continue dhe dritarja e mësipërme mbyllet


34/52

• Klikojmë Continue dhe dritarja e mësipërme mbyllet

dhe pasi të mbyllet largojmë tick( ) nga dhe në fund

klikojmë Ok. Rezultatet e procedurës shfaqen në

dritaren e pamjes(viewer) si në vijim.

•

• Nëse duam të paraqesim të dhënat në histogram


35/52

• Nëse duam të paraqesim të dhënat në histogram,

atëherë përsëri duhet të hapim dialogun e

Frequencies si më lart (Analyze > Discriptive

Statistics > Frequencies ...) dhe të klikojmë nëbutonin Charts ku selektojm Histograms dhe With

normal curve(lakoren e shpërndarjes normale).


36/52


37/52

• PARAQITJA GRAFIKE E TE DHENAVE

• Edhe pse paraqitja grafike e tëdhënave mund të realizohet pothuajse

në secilin prej opsioneve të Analyze, nëSPSS kemi një zgjedhje të veçantë në

menu Graphs nga e cila mund të

ndërtojmë lloje të ndryshme të grafikëvedhe t’i përshtatim ata për nevojat e

tona.


38/52


39/52

• Testimi i hipotezave


40/52

• Testimi i hipotezave

• Testimi i hipotezave në SPSS bëhet nga menu duke

zgjedhur opsioni Analyse > Compare Means ...

• Nga shihen se mund të zgjedhim testimin e


41/52

Nga shihen se mund të zgjedhim testimin ehipotezave për një mostër( One-Sample T

Test), për mostra të varura(Paired Sample T

Test), për mostra të pavarura (IndependentSaple T Test), Anovën një dimensionale(One-

Way ANOVA) etj. Mënyra e leximit të

rezultateve nga testimi i hipotezave nuk do të

diskutohet meqë kalon njohurit e nivelit të

studentëve që iu dedikohet ky manual si dhe

duhet pasur njohur matematiko-statistike që

të kuptohen më në detaje testim i hipotezave.

Po e paraqesim një rezultat si duket One-

A li i it


42/52

Analiza e regresionit• Nëse ka lidhshmëri midis variabla të cilat merren në shqyrtim

atëherë mund të formojmë një lidhje midis këtyre variablave.

P.sh plakja e njeriut si funksion i kalimit të viteve mund tëishte një lidhje funksionale e cila mund të na formojë njëekuacion regresi të formës y = a + bx, ku

• a dhe b janë koeficientet që duhet të caktohen nga të dhënat

që i kemi përkatësisht i cakton vetë SPSS• x është variabli i pavarur( vitet-koha)

• y është variabël i varur(plakja).

• Ekuacioni i më sipërm paraqet formën e regresionit linear të

thjeshtë. Kemi edhe forma të tjera si kuadratike (y = ax2 + bx +c), logaritmike, logjike etj. Për të testuar këtë lidhshmëri midistë dhënave mund të përdorim SPSS. Nga meny zgjedhimAnalyze > Regression ...


43/52

Analiza e të dhënave me anë të


44/52

Analiza e të dhënave me anë të

Sintaksës• SPSS na mundëson që komandat që i përsërisim shpesh

t’i shkruajmë në një gjuhë të cilën e kupton softueridhe është e lehtë të mësohet nga të gjithë. Duhettheksuar se ata që e mësojnë sintaksën i kryejnë punëtmë lehtë dhe më shpejtë si dhe kanë qasje në të gjitha

komandat e SPSS ndryshe nga ata që komandat izgjedhin dhe ekzekutojnë nga menu.

• Sintaksa mund të hapet nga

• File > New > Syntax...• e cila mund të editohet dhe të korrigjohet e ndryshohet

edhe më vonë për përdorim të poseduesit. P.sh. Njësintaks mund të duket kështu e cila jepet sa për

ilustrim.


45/52

Transformimi i variablave dhe


46/52

Transformimi i variablave dhe

llogaritja me to• Shpeshherë gjatë punës na novitetet të ndryshojmë

apo të krijojmë variabla të reja nga ato ekzistueset.Në krijimin e tyre shpeshherë duhet të kryejmëllogaritje e funksione të ndërlikuara matematike të

cilat janë të nevojshme për hulumtimin tonë. Për tëmos e zgjatur më shumë, SPSS na ofron mundësi tëmira të transformimit dhe krijimit të këtyrevariablave të reja duke u bazuar në ato ekzistues

dhe mbi kriteret tona në mënyrë mjaftë të thjeshtëmeqë i ka të ndërtuara(bult-in) pothuajse të gjithafunksionet më të përdorshme logjike, matematike,tekstuale etj.

• Llogaritja e variablave të reja


47/52

Llogaritja e variablave të reja

• Për të krijuar variabla të reja, nga menu zgjedhim

• Transform > Compute Variable

• Rikodimi i variablave


48/52

Rikodimi i variablave

• Nëse gjatë punës e kemi të nevojshme të rikodojmë

variablat, atëherë atë mund ta bëjmë ose në një

variabël të re me anë të opcionit ‘Recode into

defferent Variabels’ apo në


49/52


50/52


51/52


52/52

Documents

Ligjerata 10 v.r