Embed Size (px)
Citation preview
Modelimi në Biznes Internacional
Ligjerata e 8
Format e Organizimit të Biznesit dhe Objektivat e Biznesit
Pedagogu:
Dr. Enver Krasniqi
Prishtinë,
Viti akademik 2014/2015
Përmbajtja e lëndës Modelim ne Biznes
1. Modelimi në biznes
2. Mjedisi biznesor
3. Natyra globale e biznesit
4. Modeli qeverisës i biznesit
5. Biznesi dhe sipërmarrja
6. Zhvillimi i planit të biznesit
7. Modeli i një plani të biznesit i bazuar në workshop-e
8. Format e Organizimit të Biznesit
9. Modeli i menaxhimit të operacioneve të biznesit?
10. Çfarë janë sistemet e menaxhimit të informacionit?
11. Modeli i Ndërmarrjes digjitale?
12. Menaxhimi i zinxhirit të furnizimit
2
Përsëritje Objektivave sipas SMART Analizës
Specifik – Objektivi duhet të jetë i qartë dhe i kuptueshëm, deri në atë masë sa që nuk len mundësi për interpretime të dyfishta.
I matshëm – Objektivi duhet të jetë i matshëm, për të qenë në gjendje të vlerësojmë arritjen apo mosarritjen e tyre.
I arritshëm – Objektivi duhet të jetë i arritshëm dhe i kuptueshëm për ata që duhet të realizojnë atë.
Realist - Objektivi duhet të jetë realist në kuptim të mundësive për të realizuar atë.
I afatizuar – Objektivi duhet të jetë i përkufizuar dhe i afatizuar në aspektin kohor.
Shembull i Objektivave sipas SMART-it
Rritja e shitjes për 6.3% gjatë vitit 2014 në krahasim me vitin 2013.
Gjatë 6 muajve të parë të operimit të punësojë plus një punëtor.
Rritja e sipërfaqes së shitjes për 1230 m2 deri në fund të vitit 2014.
Brenda 3 muajve të parë të operimit ta rris numrin e lopëve mjelëse nga 3 në 4.
Deri në qershor të vitit 2014 të themelohet Qendra për Luftimin e Korrupsionit në Kuadër të Universitetit xx.
Shembull i Objektivave sipas SMART-it
1. Mbarimi I studimeve ne kolegjin universitar te menaxhmentit internacional Globus me noten mesatare mbi 9 deri ne fund te qershorit 2016,
1.1 Mbarimi I studimeve ne kolegjin universitar te menaxhmentit internacional Globus (S)
1.1 me noten mesatare mbi 9 (M)
1.2 (9.1 deri me tani, dmth eshte e arritshme)
1.3 Nese eshjte A, atehere eshte edhe reale - R)
1.4 deri ne fund te qershorit 2016 (T),
5
Shembull i Objektivave sipas SMART-it
Deri ne fund te Qershorit 2016 (T) do te mbaroj punimin e diplomes BA nga Lenda e Lidershipit (S)me noten mesatare 10.0 (M-A/R)
Pas mbarimit te studimeve do te punesohem si menaxhere ne ndonje institucion financiar (S) dhe do te kem pagen mujore mbi 500 euro (M)….(A/R) deri ne Tetor 2016 (T).
Deri ne fund te vitit 2020 (T) do te arrije te behem nje menxhere ekzekutive (S) dhe paga mesatare do te jet mbi 1,000 euro (M-….A/R).
6
LLojet e shoqerive tregtare Sipas Ligjit të aplikueshëm në Kosovë mbi
Shoqëritë Tregtare Nr. 02/L-123, një biznes mund të themelohet si:
1. Ndërmarrje Individuale
2. Ortakëritë
a) Ortakëri e përgjithshme
b) Ortakëri e kufizuar (komandite)
3. Korporatat:
a) Shoqëri me Përgjegjësi të Kufizuar
b) Shoqëri Aksionare
4. Shoqëri e Huaj Tregtare
Bizneset individuale bizneset Individuale(BI)
Karakteristikat e (BI):
Përgjegjësi e pakufizuar / nuk është Person Juridik
Pronari (et) ka përgjegjësi të pakufizuar personale për të gjitha borxhet dhe detyrimet.
Pronari garanton me tërë pronën dhe asetet e çfarëdo lloji që janë në pronësi të drejtpërdrejt ose të tërthortë, pavarësisht nga fakti nëse prona/assetet e tilla shfrytëzohet për qëllime afariste, personale apo shtëpiake.
Ndërmarrja nuk është person juridik, mirëpo ajo mund të lidh kontratë, të posedojë pronë, të ushtroje padi dhe të jetë e paditur në emrin e saj apo të pronarit.
Ortakëritë
Ortakëria është një formë ligjore e biznesit me dy ose më shumë pronarë. Ekzistojnë disa lloje të ortakërive.
1. Ortakëri e përgjithshme
2. Ortakëri e kufizuar
1.Ortakëritë e përgjithshme (O.P.)
Karakteristikat:
Ortakëritë e përgjithshme themelohet me bashkimin e dy a më tepër personave dhe/ose shoqërive tregtare me qëllim të ushtrimit të një veprimtarie tregtare.
Ky bashkim mund të bëhet në bazë të një kontrate të shkruar, marrëveshje gojore apo me mirëkuptim.
Çdo fitim apo humbje e shoqërisë duhet të përballohet në mënyrë të barabartë nga ortakët përveç rasteve kur parashikohet ndryshe.
2. Ortakëri e kufizuar Shoqëritë Komandite (SH.K.M.) Karakteristikat:
Përbëhet nga më se paku një ortak i përgjithshëm dhe së paku një ortak i kufizuar.
Ortak/ët e përgjithshëm janë të detyruar pa limit për borxhe të ortakërisë së kufizuar, derisa ortakët e kufizuar janë të detyruar deri në shkallën e kontributeve të tyre në ortakëri të kufizuar.
Memorandumi i shoqërisë komandite është dokument mbi themelimin dhe konstituimin e shoqërisë komandite.
Çdo shoqëri komandite duhet gjithashtu të ketë marrëveshjen e shoqërisë komandite, rregullon menaxhimin, secili ortak i shoqërisë komandite është i detyruar që ta zbatojë këtë marrëveshje dhe në të duhet të theksojë se a e ka nënshkruar atë si ortak i përgjithshëm apo i kufizuar.
Shoqëritë komandite administrohen vetëm nga ortakët e përgjithshëm.
Korporatat Një korporatë është një entitet ligjor të cilit shteti i jep
autoritetin që të veprojë dhe të ketë përgjegjësi të ndara nga pronarët e saj (Përgjegjësi të kufizuar)
Për pronarët e korporatës (aksionarët) kjo do të thotë se
ata nuk janë përgjegjës për borxhet apo problemet e korporatës përtej parave të cilat i investojnë në kompani.
Korporatat mund të jenë:
Shoqëri me Përgjegjësi të Kufizuar
Shoqëri Aksionare
Shoqëritë me Përgjegjësi të Kufizuar (SH.P.K):
Karakteristikat e SH.P.K :
Është person juridik që është juridikisht i ndarë edhe i
dallueshme nga pronarët.
Mund të ketë për pronar një ose më shumë persona
dhe/ose shoqëri tregtare.
Sh.P.K është përgjegjëse për të gjitha borxhet dhe
detyrimet e tjera me tërë asetet dhe pasurinë e saj duke
përfshirë edhe kapitalin themeltar.
Statuti është dokumenti themelues dhe konstituiv i
kompanisë.
Shoqëritë me Përgjegjësi të Kufizuar (SH.P.K)- vazh
Karakteristikat e SH.P.K
Asnjë ndryshim apo plotësim i statutit nuk ka efekt juridik ndaj palëve të treta nëse nuk dorëzohen në Zyrën e Regjistrimit.
Sh.P.K duhet të kenë marrëveshje të shoqërisë, e nënshkruar nga pronarët e shoqërisë që përmbajnë dispozita për menaxhimin dhe funksionimin e shoqërisë.
Pronarët e SH.P.K në statut, aneks te statutit apo në marrëveshje të shoqërisë përcaktojnë personin/at si Drejtor Menaxhues (DM).
Drejtori Menaxhues zakonisht është i autorizuar të udhëheq veprimtarinë tregtare në emër të SH.P.K.
Shoqëritë Aksionare (SH.A.) Karakteristikat e SH.A .:
Është person juridik në pronësi të aksionarëve të saj, por është juridikisht e ndarë dhe e veçantë nga aksionarët.
Si aksionarë mund të jenë një ose më shumë persona, shoqëri tregtare dhe/ose shoqëri të tjera.
Statuti është dokumenti themelues dhe konstituiv i kompanisë.
Asnjë ndryshim apo plotësim i statutit nuk ka efekt juridik pa u miratuar nga aksionarët dhe të dorëzohet në Zyrën e Regjistrimit.
Sh.A duhet të kenë edhe rregullore që përmbajnë dispozita për menaxhimin dhe funksionimin e shoqërisë.
Shoqëritë Aksionare (SHA) Vazhdim
Karakteristikat e SHA:
Sh.A është përgjegjëse për të gjitha borxhet dhe
detyrimet e tjera me tërë asetet dhe pasurinë e saj.
Shoqëritë aksionare duhet të kenë një Bord të Drejtorëve(BD),
veprimtaria tregtare e SH.A, menaxhohet nga BD apo sipas udhëzimeve të BD.
Shoqëritë aksionare mbajnë një mbledhje vjetore të aksionarëve.
Parimet e Sh.A.
Kapitali fillestar themeltar për një SH.A. është €10,000 ose më shumë dhe duhet të paguhet plotësisht.
SH.A. është përgjegjëse për borxhet dhe detyrimet e saj me të gjitha asetet e saj, përfshirë edhe kapitalin themeltar.
Megjithatë, kjo përgjegjësi nuk shtrihet edhe në asetet personale të pronarëve, d.m.th. pronarët nuk janë përgjegjës personalisht për borxhet dhe detyrimet e SH.A.
Pasqyre krahasuese e formave te organizimit
Biznesi
individual Partneriteti SHPK SHA
Themelimi Nga një
person dhe i thjeshtë
Dy apo më tepër
persona dhe i thjeshtë
Me e komplikuar se
NI dhe SHK dhe
me teper
dokumente
Tre apo më tepër persona
me liçencë shtetërore
dhe më komplikuar
Pronësia mbi fitimin I pronarit I partnerëve Pronareve/aksionerev
e
I aksionerëve
Menaxhmenti I pronarit Mes partnerëve Pronaret ose
menaxher
Bordi i drejtorëve
Përgjegjësia E pakufizar e
pronarit
E pakufizuar dhe e
kufizuar ndërmjet
partnerëve
E kufizuar E kufizuar,
Bartja e pronësisë Lehtë Rëndë Lehtë Lehtë
Kapitali fillestar Pa kufizim Pa kufizim I kufizuar I kufizuar
10 gjëra që duhen menduar kur e zgjidhni formatin e pronësisë
1.Kostoja. Një biznes individual ose një ortakëri e përgjithshme mund të themelohet shumë lirë. Themelimi i një ortakërie të kufizuar dhe një shoqëri me përgjegjësi të kufizuara kushton më shtrenjtë. Themelimi i një korporate mund të jetë një veprim shumë i shtrenjtë.
2.Lehtësia. Një biznes individual themelohet lehtë; ndonjëherë krejt çka duhet është hapja e një kontoje bankare biznesi. Njëjtë është edhe me ortakërinë e përgjithshme, edhepse këtu është i nevojshëm krijimi i një marrëveshjeje ortakërie. Një ortakëri e kufizuar, një shoqëri me përgjegjësi të kufizuara dhe një korporatë kërkojnë më shumë punë. Meqë të tria entitetet duhet të pranohen nga shteti, është me rëndësi që ato t’i përmbushin në mënyrë strikte të gjitha kërkesat e shtetit ose përndryshe do të rrezikojnë që t’i humbin përparësitë që ky format ligjor i biznesit u ofron.
3. Mbyllja. Disa entitete biznesi automatikisht mbyllen pas rasteve si vdekja, tërheqja e një partneri apo edhe divorci. Veç kësaj, disa bizneseve u lejohet të ekzistojnë vetëm për një periudhë shtesë të mandatuar nga shteti.
10 gjëra që duhen menduar kur e zgjidhni formatin e pronësisë
4. Informimi publik. Sa informata keni dëshirë që publiku ti dijë për biznesin dhe financat tuaja? Një korporate i kërkohet që t’i ofrojë shtetit shumë më tepër informata, të cilat më pas i ofrohen publikut, sesa një shoqërie me përgjegjësi të kufizuara apo një ortakërie të kufizuar. Bizneset individuale dhe ortakëritë e përgjithshme u ofrojnë individëve të përfshirë një nivel shumë më të lartë të privatesisë.
5. Rreziku. Nëse biznesi ka të bëjë me aktivitete të
rrezikut atëherë biznesi individual apo ortakëria e përgjithshme mund të jenë ideja të këqija sepse pronari dhe partnerët e përgjithshëm janë personalisht përgjegjshëm për borxhet dhe obligimet e biznesit.
6. Funksionimi. Forma e entitetit afarist mund të diktojë metodën e funksionimit. Nëse dëshironi kontroll total, atëherë një biznes individual i ofron afaristit nivelin më të madh të kontrollit (dhe nivelin më të lartë të rrezikut potencial)
10 gjëra që duhen menduar kur e zgjidhni formatin e pronësisë
8. Shitja Një biznes individual shitet lehtë; zakonisht shiten asetet e biznesit dhe biznesi më nuk ekziston. Shitja e një aksioni të ortakërisë ose të një aksioni në shoqëri me përgjegjësi të kufizuara mund të jetë e ndërlikuar sepse kërkon aprovimin e partnerëve dhe anëtarëve të tjerë.
9. Tatimet shtetërore. Disa shtete kanë filluar të caktojnë taksa në vetë entitetet afariste. Kjo gjë po shkakton probleme të mëdha te shoqëritë me përgjegjësi të kufizuara. Para se ta themeloni biznesin tuaj, ju duhet të dini nëse shteti i juaj do ta tatojë atë.
10. Zgjërimi. Secili sipërmarrës ka dëshirë të jetë i suksesshëm. Disa entitete afariste janë të kufizuara në numrin e aksionarëve që mund t’i kenë. Një biznes individual në momentin që pronari i vetëm e merr një partner. është me rëndësi që ta zgjidhni një format biznesi që ju lejon hapësirën më të madhe për tu rritur nëse kjo është ajo që ju parashihni. Edhepse forma e biznesit mund të ndryshohet, kjo përfshin shpenzime shtesë dhe energji shtesë të shpenzuar.
Përparësitë dhe të metat e pronësisë individuale, ortakërisë dhe korporatave
PËRPARËSITË TË METAT
BIZNESET INDIVIDUALE
Lehtësia e krijimit
Mbajtja e gjithë fitimit
Kontrolli i drejtëpërdrejtë
Lehtësia e shkrirjes
Ruajtja e sekretit afarist
Përgjegjësia e pakufizuar
Vështërsitë e gjetjes së kapitalit
Njohuri drejtimi të kufizuara
Mungesë e mundësive për të punësuarit.
Mungesë e vazhdimësisë
ORTAKËRIA
Lehtësia e krijimit
Kapacitet më i madh i pronësisë
Kualifikime plotësuese të biznesit
Potencial fitimi
Përgjegjësi e pakufizuar
Konflikte midis personave
Mungesë vazhdimësie
Vështërsi për tu shkrirë
KORPORATA
Përgjegjësia e kufizuar
Kalimi i thjeshtë i pronësisë
Vazhdimësia e ekzistencës
Lehtësia e gjetjes së kapitalit
Drejtimi profesional
Taksa të rënda ( të dyfishta)
Kosto e lartë e krijimit
Kufizime qeveritare
Mungesa e kontrollit të korporatës nga
aksionarët
Objektivat e Vendimeve menaxheriale të Biznesit -
Punësimi i punonjësve-
Firmat e vogla ju mundësojnë punonjësve te biznesit te vogël për te fituar eksperience dhe për te lëvizur ne pozicione me përgjegjësi me shpejt se sa te firmat e mëdha.
Çdo punonjës në biznesin e vogël është relativisht më i rëndësishëm për biznesin dhe më i kushtueshëm për t’u kualifikuar se sa në firmat e mëdha.
Për këtë arsye firmat e vogla duhet të jenë më të kujdesshme ne rekrutimin e punonjësve që mund t’a mbajnë punën dhe te mbajnë pritshmërie e cilësisë së klientëve.
Për disa punonjës me atraktiv është një firme e vogël sa I përket përparimit në karrierë dhe shpërblimit monetar. Gjithashtu edhe disa nga ta aspirojnë të arrijnë pozicione menaxheriale se qe do te arrinin në firmat e mëdha.
23
Objektivat e Vendimeve menaxheriale të Biznesit-vazhdim
Etika në sipërmarrje-
Përfshin vlerat morale, standardet e sjelljes, normat kulturore, zakonet shoqërore dhe sistemin ligjor.
Menaxheri i biznesit duhet të kuptojë ligjet që ndikojnë në aktivitetet e firmës dhe t’u komunikoj ato punonjësve.
Ligjet që i përkasin diskriminimit, abuzimit personal dhe të drejtave te njeriut janë të rëndësishme për çështjet etike.
Qytetarët kanë të drejta që bizneset duhet t’i respektojnë. A mund ti përdorin punonjësit pajisjet për punë personale.
Cilat janë ato emergjenca personale qe mund t’i shfajësojnë punonjësit nga kjo përgjegjësi. Kush janë te drejta e fshehtësisë se punonjësve ku përdorin e-mailin apo forma tjera të komunikimit.
Në të gjitha rastet duhet me shkrim sepse është forma e vetme për te mos ardhur deri te shkarkimi.
Dhe në fund: A është etike për biznesin që t’i maksimizojë fitimet në kurriz të punonjësve, të klientëve, të qytetarëve dhe komunitetit si dhe të palëve tjera me të cilët ndërvepron?
24
Objektivat e Vendimeve menaxheriale të Biznesit-vazhdim
Drejtimi i Biznesit familjar
- Konfliktet midis anëtarëve të familjes
- Mosmarrëveshjet për menaxhim si pasardhës
- Diskutimet mbi paratë
- Dallimet në vizionin strategjik të firmës
- kontrolli I menaxhimit të punonjesve që janë anëtarë të familjes
Kalimi nga biznesi privat në biznes publik
- Nëse firma do të bëhet publike ka dy rrugë te ndryshme.
1. Shkrirje- kur firma blihet nga një firmë tjetër. Pronari menaxher mund te dali nga firma apo të bëhet ndonjë udhëheqës i departamentit të firmës së re.
2. Alternativa tjetër është Ofertimi i Parë publik-EPP/IPO (Initially Public offering)
Kontrolli i riskut të biznesit
Objektivat e Vendimeve menaxheriale të Biznesit-Kontrolli i riskut të biznesit
Bizneset e vogla kanë shkallë relativisht të lartë dështimi krahasuar me firmat e mëdha, veçanërisht në vitet e para të tyre.
Risqet e biznesit mund të jenë me origjinë të brendshme apo të jashtme,
Risqet e brendshme janë nën kontrollin direkt të menaxhmentit (plani i dobët i biznesit, udhëheqja e keqe, shumë borxhe, menaxhim pa përvojë dhe probleme marketingu). Shembull kostot rriten më shpejt se sa të hyrat.
Ndërsa risqet e jashtme nuk janë nën kontrollin direkt të menaxhmentit (Firmat konkurruese, ndryshime në preferencat e klientëve, rënia ekonomike, humbje katastrofike nga dëmtimi I pronës, problemet ligjore etj.)
26
