Embed Size (px)
Citation preview
A LITERATURA
MEDIEVAL
GUIÓN
Primeiros textos…
Correntes:
Cantares populares de
tradición oral
Lirismo trobadoresco
Período: Séculos XII-XV
Cancioneiros e pergamiños
Axentes:
Xograres: humildes; intér-
pretes, (compositores)
Menestreis: músicos
Soldadeiras: bailarinas e
ximnastas.
Trobadores: nobres,
compositores.
Segreis: infanzóns,
profesionais.
Xéneros:
Lírica profana:
Lírica amorosa:
Cantigas de amor
Cantigas de
amigo
Lírica satírica:
Cantigas de
escarnio
Cantigas de
maldicicir
Lírica relixiosa:
Cantigas de Santa
María
Xéneros menores:
Pastorelas
Tenzóns
PRIMEIROS TEXTOS…
PRIMEIROS TEXTOS EN LINGUAS ROMANCES:
1. Xuramentos de Estrasburgo. (Fr. e Al.)
1. Glosas (Navarro-aragonés)
-Emilianenses (A Rioxa)
-Silenses (Burgos)
1. Carxas. (Mozárabe)
1. Cantigas trobadorescas (Gal. Med. ou Gal-Port.)
(1º movemento poético culto que existiu en Europa)
(LÍRICA PRIMITIVA e LIRISMO OCCITANO)
s. IX
s.X - XI
s. XII
Os primeiros textos
galego-portugueses
conservados
son a cantiga de escarnio
“Ora faz ost o senhor de Navarra” (1196),
a cantiga de amor coñecida como
Cantiga da Guarvaia ou da Ribeirinha (1198),
a cantiga de amigo coñecida como
Cantiga da Guarda (1198)
PRIMEIROS TEXTOS…
Joam Soares de Paiva
No mundo non me sei parelha,
Mentre me for como me vai,
Cá já moiro por vós, e - ai!
Mia senhor branca e vermelha.
Queredes que vos retraia
Quando vos eu vi em saia!
Mau dia me levantei,
Que vos enton non vi fea!
E, mia senhor, desd'aquel'di, ai!
Me foi a mi mui mal,
E vós, filha de don Paai
Moniz, e bem vos semelha
D'haver eu por vós guarvaia,
Pois eu, mia senhor, d'alfaia
Nunca de vós houve nem hei
Valia d'ua correa.
Pai Soares de Taveirós
Ai eu coitada!
Como vivo en gran cuidado
Por meu amigo
Que ei alongado!
Muito me tarda
O meu amigo na Guarda!
Ai eu coitada!
Como vivo en gran desejo
Por meu amigo
Que tarda e non vejo!
Muito me tarda
O meu amigo na Guarda!
Atribuída a Sancho I
CORRENTES (ORIXES)
NO S. XI, A TRAVÉS DOS
PEREGRINOS DO
CAMIÑO DE SANTIAGO,
CHEGOU DENDE
PROVENZA, NA ACTUAL
OCCITANIA, A MODA DE
POETIZAR SOBRE O
AMOR CORTÉS.
LÍRICA PRIMITIVA
1. Contos da tradición oral popular.
2. “Cantos e danzas dos gallaeci”, recollidos polos
Clásicos latinos, arredor do costume do pobo galego
de cantar nos MAIOS, nas VODAS e nos FUNERAIS.
1. Himno de Arxirio, composición antiga semellante
a unha cantiga de amigo.
1. Xograr Palla. Xograr de orixe compostelá
que actuaba na corte de Afonso VII.
ETAPAS (PERÍODOS)
s. XIIIPeríodo Afonsino
s. XIVPeríodo Dionisíaco
s. XVReis Católicos
AS CANTIGAS DE SANTA MARÍA GÁRDANSE
NO ESCORIAL.Pergameu do códice da Biblioteca
Nacional de Lisboa
CANCIONEIROS E PERGAMIÑOS
As cantigas atópanse
en PERGAMIÑOS compilados
en CÓDICES.
1. CANCIONEIRO DA AJUDA
2. CANCIONEIRO DA VATICANA
3. CANCIONEIRO DA BIBLIOTECA NACIONAL DE LISBOA
1. PERGAMIÑO VINDEL
2. PERGAMIÑO SHARRER
*CANCIONEIRO DE BAENA(escola galego-castelá)
*CANCIONEIRO DE GARCIA DE RESENDE (1516) (escola portuguesa-castelá)
CANTIGAS
(textos para ser interpretados)
CANTIGAS
(textos para ser interpretados)
Cantiga de Amor
A temática. O amor
cortés
Os recursos formais
Cantiga de Amigo
A temática
Os recursos formais
Tipos
Cantiga de Escarnio e
Maldizer
A temática
Diferenzas entre
“escarnio” e “maldizer”
Cantigas de Santa María
A temática
Tipos
Xéneros menores:
Pastorelas
Prantos
Tenzóns.
Prosa medieval
Cantigas (texto e anotación musical)
de Martin Codax (Pergamiño Vindel)
CANTIGAS
DE AMIGO
Composicións postas en boca
dunha muller namorada que
lamenta a ausencia do seu amigo.
Interlocutores: nai, amiga,
natureza personificada.
Ambientación naturalista.
A temática
CANTIGAS DE AMIGO
Bailadas: composicións que invitan ao
baile e á ledicia de vivir.
Mariñas ou barcarolas: composicións
que se desenvolven ao pé do mar ou
nas que o mar é o interlocutor.
Romaría: composicións localizadas ou
relacionadas cunha capela ou romaría.
Albas ou alboradas: composicións que
describen a desaparición dos
namorados á alba.
Tipos
CANTIGAS DE AMIGO
Bailemos nos ja todas tres, ai amigas,
Ondas do mar de Vigo,se vistes meu amigo.
Sediam eu na ermida de San SimionE cercaronmi as ondas, que grandes son.
Levad amigo que dormides as manhanas frias;Todalas aves do mundo d amor diziam.
Leda mi and eu.
Ondas do mar de Vigo
Se vistes meu amigo
E ai Deus se virá cedo
Ondas do mar levado
Se vistes meu amado
E ai Deus se virá cedo
Recursos formais
Paralelismo 2
Paralelismo 1
Refrán
CANTIGAS DE AMIGO
Ondas do mar de Vigo
Se vistes meu amigoE ai Deus se virá cedo
Ondas do mar levado
Se vistes meu amado
E ai Deus se virá cedo
Se vistes meu amigo
O por que eu sospiroE ai Deus se virá cedo
Se vistes meu amado
Por quen ei gran coidado?
E ai Deus se virá cedo
Recursos formais
Leixaprén
CANTIGAS DE AMIGO
Seríam’eu na ermida de San Simión
e cercáronmi as ondas que grandes son.
Eu atendendo meu amigo,
eu atendendo meu amigo.
Estando na ermida, ant o altar
e cercáronmi as ondas grandes do mar.
Eu atendendo meu amigo,
eu atendendo meu amigo.
E cercáronmi as ondas que grandes son,
nen ei i barqueiro nen remador.
Eu atendendo meu amigo,
eu atendendo meu amigo.
E cercáronmi as undas do alto mar,
non ei i barqueiro nen sei remar.
Eu atendendo meu amigo,
eu atendendo meu amigo.
Non ei i barqueiro nen remador,
morrerei eu, fremosa, no mar maior.
Eu atendendo meu amigo,
eu atendendo meu amigo.
Nen ei i barqueiro nen sei remar
e morrerei eu, fremosa, no alto mar.
Eu atendendo meu amigo,
eu atendendo meu amigo.
Rima
Macho
(versos
agudos)
Rima
Femia
(vv. graves)
Cobra de 2
palvras e
refrán
Talho
con 6
cobras
Refrán
De 2
palavras
AA
AA
AA
BB
BB
BB
AA,BB,AA,
BB,AA,BBCobras
Alternas
En laranxa
aparecen
sinaladas as Cobras
Capdenals
Palabra-rima,
Dobre,
MordobreMEENDINHO
CANTIGAS
DE AMOR
CANTIGAS
DE AMOR
O amor cortésAmbiente cortesán
Mesura
Recompensa final e goce amoroso
Senhoraristocrática
Trobador-vasalo
Cançó
O amor cortés
Coita de amor
Amor platónico
SenhorDama nobre
Muller idealizada
Xove solteira
Trazos pouco definidos
A temática
CANTIGAS DE AMOR
Estrofas de catro ou sete versosTipos:Refrán: normalmente de catro versos e maior influencia
da lírica medieval autóctona.
Mestría: normalmente de sete versos e maior influencia da lírica provenzal.
Fiinda: versos de finalización despois da última estrofa.
Dobre: repetición dunha palabra en lugares simétricos da estrofa.
Mordobre: repetición do mesmo lexema con diferentes morfemas.
Recursos formais
CANTIGAS DE AMOR
CANTIGAS DE AMOR
PERO DA PONTE
dobre
mordobre
cantiga de refrán
Se eu podesse desamara quen me sempre desamou,e podess'algun mal buscara quen sempre mal buscou!Assi me vingaria eu,
se eu podesse coita dara quen me sempre coita deu.
Mais sol non posso eu enganarmeu coraçon que me enganou,por quanto mi faz desejara quen me nunca desejou.E por esto non dormio eu,
porque non poss'eu coita dara quen me sempre coita deu.
Mais rog'a Deus que desampara quen m'assi desamparouou que podess'eu destorvara quen me sempre destorvou.E logo dormiria eu
se eu podesse coita dara quen me sempre coita deu.
CANTIGAS DE AMOR
Don Dinis de Portugal
coblas de
sete versos
(regularidade
estrófica)
isometría
(regularidade
métrica)
rima
consonante
(regularidade
sonora)
cantiga
de
mestría
(influxo
provenzal)
Quer eu en maneira de proençal
fazer agora un cantar d amor,
e querrei muit i loar mia senhor
a que prez nen fremosura non fal
nen bondade; e mais vos direi en:
Tanto a fez Deus comprida de ben
Que mais de todalas do mundo val.
Ca mia senhor quiso Deus fazer tal,
Quando a fez, que a fez sabedor
De todo ben e de mui grand valor
E, con tod esto e mui comunal
Ali u debe; er deulhi bon sen
E desi non lhi fez pouco de ben
Quando non quis que lh outra foss igual.
Ca en mia senhor nunca Deus pos mal,
Mas pos i prez e beldad e loor
E falar mui ben e riir melhor
Que outra molher; e desi é leal
Muit , e por esto non sei oi eu quen
Possa compridamente no seu ben
Falar, ca non á, tralo seu ben, al.
Composicións de
burla ou sátira.
Documento de valor
sociolóxico e
lingüístico.
Diversidade temática:
Carácter sexual
Carácter histórico
Sátira de vicios e
costumes
Sátira de clases
sociais e oficios.
TemáticaDiferenzas entre
“escarnio” e “maldizer”
Diferenzas entre
escarnio e
maldizer:
Escarnio: crítica
encuberta con
palabras de dobre
sentido.
Maldizer: crítica
directa.
CANTIGAS DE ESCARNIO
E MALDIZER
María Peres, a noosa cruzada
quando veo da terra d'Ultramar
assí veo de pardón carregada
que se non podía con ele emerger;
mais fúrtanlho cada u vai maer
e do pardón ja non lhi ficou nada.
E o pardón é cousa mui preçada
e que se devía muit'a guardar;
mais ela non á maeta ferrada
en que o guarde, nen a pod'aver,
ca pois o cadead'en foi perder,
sempr'a maeta andou descadeada.
Tal maeta como será guardada,
pois rapazes albergan no logar,
que non aja seer mui trastornada?
Ca, o logar u eles an poder
non á pardón que s'i possa asconder,
assí saben trastornar a pousada.
E outra cousa vos quero dizer:
atal pardón ben se deverá perder
ca muito foi cousa mal gaada.
fiinda
cantiga
até
a
fiinda
sátira
de
vicios
e
costumes
de
carácter
sexual
CANTIGAS DE ESCARNIO
E MALDIZER
Pero da Ponte
CANTIGAS
DE
Santa María
Composicións feitas
en loa á Virxe,
son a mostra da
vertente relixiosa
desta lírica
galego-portuguesa.
427
composicións
en honra da
Virxe.
Compostos
na corte de
Afonso X.
Temática Tipos
Narrativas: narran un
milagre atribuído á Virxe.
Estrutura:
Limiar: indica o milagre
que se vai explicar + refrán
Nó: Presentación do
protagonista e do conflito
Final: Gabanza á Virxe
Líricas:
Intercaladas entre as
cantigas narrativas.
Son semellantes ás
cantigas de amor.
Miniatura
das Cantigas de Afonso X,
Aprécianse
exércitos musulmáns e cristiáns.
CANTIGAS DE Santa María
XÉNEROS MENORES
Pastorela: cantigas nas que a
protoganista é unha pastora que recibe
os amores dun cabaleiro que a atopa
fortuitamente.
Pranto: composición na que o
trobador se lamenta da perda dun ser
querido.
Tenzón: diálogo entre dous
trobadores sobre temas burlescos ou
amorosos.
PROSA MEDIEVAL
Traducións de textos doutras linguas.
Tres grupos:
Materia de Bretaña:
Xosé de Arimatea
Merlín
A demanda do Santo Graal
Materia de Troia:
Crónica Troiana
Historia de Troia
Milagres de Santiago
Fontes…
Material de elaboración propia.
Imaxes tiradas da presentación de
Román Landín aloxada no
slideshare e de “google images”
Textos tirados da páxina web “son
de poetas”
Libro de apoio (Consorcio Editorial)
Páxinas: 39-41 e 59-61
textos actuais...
Neotrovadorismo (I)
Os espárragos son diuréticos
E ti es o amor da miña vida
E ti es o amor da miña vida
Neotrovadorismo (II)
(Cantiga de amigo,
escarnio e maldicir)
Antes eras un colega
pero agora
me cago en tu puta madre
me cago en tu puta madre
Contrabando de amigo (Fragmento)
Sentada estou na illa de San Simón
esperando, meu amigo, ai,
(que volvas do Gran Sol
e pola ponte de Rande
(van e veñen sen parar
moitos coches, meu amigo,
(que non veñen do Gran Sol.
Mentiches meu amigo,
(mentiches meu amor
mentira meu amigo,
(ti non fuches ó Gran sol
contrabando de tabaco e de drogas
(de drogar
amor de batea o que ti
(me queres dar.
Antón Reixa, viva galicia beibe (1994).
Neotrovadorismo (IV)
Ondas do mar de Vigo
se vistes meu amigo:
que marchei.
Colectivo Ronseltz, Unicornio de cenorias
que cabalgas os sábados (1994).
Actividades...
Continúa a cantiga...
Inventa unha cantiga cunha temática actual, partindo do seguinte verso inicial...
Antes eras un colega...
Busca información sobre o Neotrobadorismo.
Ondas do mar de Vigo,
Se vistes meu amigo.
E, ai Deus, se verra cedo!
Ondas do mar levado,
Se vistes meu amado.
E, ai Deus, se verra cedo!
