LÖKOSİTLER

Lökositler iki ana hücre grubundan oluşur:

• 1. Lenfositler• T lenfositler• B lenfositler• Natürel killer hücreler• 2. Fagositler• Polimorf lökositler (granülositler:nötrofiller, • bazofiller, eosinofiller)• Monosit-makrofajlar• Genel olarak immun savunmada görev alırlar• Kandaki konsantrasyonları 4000- 11 000/mm3

Lenfositler

• Kemik iliğinde lenfoid kök hücreleri tarafından üretilirler

• Lökositlerin % 25-30’unu oluştururlar

• Hücre volümünün %90 ını çekirdek oluşturur. Çekirdek kromatinden zengindir.

• Nükleusları tek parça, yuvarlak, çok koyu mavi ve sitoplazmanın bir kenarına itilmiş durumdadır.

• Sitoplazma ince ve berraktır.Bazen sitoplazmada az sayıda azürofil boyanan granüller görülür.

• Zayıf bir golgi sistemi bulunur

• Endoplazmik retikulum yoktur

• T lenfositler kemik iliğinden çıktıktan sonra gelişimlerini tamamlamak için timusa giderler

• Granüllü büyük lenfositler NK hücreleri ya da sitotoksik T lenfositleridir.

• T lenfositler:• Esas gelişimlerini timusta tamamlayan T

lenfositler kan ve dokulara dağılırlar• T hücrelerinin antijeni tanıyabilmeleri için

yüzeylerinde protein yapılı T hücre reseptörleri vardır. Bu reseptörler ile aldıkları sinyalleri hücre içine iletirler. Bu nedenle T lenfositler aracılığı ile gerçekleştirilen immunite hücresel immunite olarak adlandırılmıştır

• T Lenfositlerin de alt grupları vardır (Th, Tc)

• Hücre yüzey reseptörüne bağlanan antijen tarafından uyarılan T lenfositler sitokin adı verilen immun modülatörleri üretirler

• B Lenfositler:• Lenfoid kök hücreden gelişen B lenfositler

dolaşımda plazma hücrelerine dönüşerek antikor üretirler

• Naturel killer hücreler:• Virüsle enfekte hücrelerin veya tümör

hücrelerinin yüzeyindeki sinyalleri alarak onları yok ederler

Lenfositoz sebepleri

• 1- Kronik enfeksiyonlar • 2- Viral enfeksiyonlar • 3- Lösemi • 4- Non Hodgkin Lenfoma • 5- Hipertiroidi • 6- Addison hastalığı • 7- Hipopitütiarizm

FAGOSİTLER

• Fagositler lenfositler veya antikorlar tarafından yabancı olarak tanımlanan antijenleri içlerine alarak sindiren immün effektör hücrelerdir

• Fagositler iki kategoriye ayrılırlar:

• Polimorfonükleer lökositler (Granülositler) -

• nötrofiller, bazofiller, eosinofiller

• Agranülositler- Monosit-makrofajlar

• Polimorfonükleer lökositler

• Boyandıklarında gözle görülebilen salgı tanecikleri taşımalarından ötürü granülosit adı verilen bu hücreler nötrofil, bazofil ve eosinofillerdir.

• Granülositler standard hematolojik kan yaymalarında çekirdeklerinin parçalı görünümüne ek olarak boyanma özellikleri ile de birbirlerinden ayırd edilebilir.

• Nötrofiller pembe boyanırken, eozinofiller kırmızı, bazofiller mavi renge boyanır

• Granülositler inflamasyon sahasına ilk varan hücrelerdir. Çeşitli bakteriyal infeksiyonlara karşı organizmanın savunmasında önemli rol oynarlar

Nötrofiller

• Fagositoz yapan hücrelerdir.• Dolaşımdan kısa süre sonra dokuya geçerler• Lökositlerin % 55-65’ini, granülositlerin ise %90

kadarını oluştururlar.• Nükleusları ince kromatin iplikleri ile bağlanan 3-

5 lob (genellikle 3 lob) içerir. Sitoplazmalarında çok ince toz şeklinde granüleri bulunur.

• Şekil A ve B çekirdeklerindeki lob sayısı beşten az olan olgun nötrofilleri göstermektedir.

• Bazı nötrofillerin nükleusları loblara ayrılmamıştır. “C” veya “S” şeklinde olabilirler. Bu hücreler nötrofillerin genç şekilleridir. Çomak veya Stab olarak isimlendirilirler. Çomakların oranı normalde %5’i geçmez. (şekil C)

• Nötrofil yapımı çok arttığı zaman genç hücrelerin oranı artar. Buna “Sola Kayma” denir.Sola kayma enfeksiyonun şiddeti hakkında fikir verir. (şekil C)

• Şekil D çekirdeği beşten fazla loblu (hipersegmente) parçalı nötrofili gösteriyor. Çoğaldıklarında “sağa kayma” dan söz edilir.

• Şekil E sitoplazmada toksik granülasyon

• Şekil F) Kadınlarda iki X kromozomuna tekabül eden davul tokmağı şeklindeki çekirdek çıkıntısı (Barr cisimciği).

• Sitoplazmada bulunan azurofil granüllerde asit hidrolazlar (asit fosfataz), myeloperoksidaz, lizozim ve β-glukuronidaz gibi lizozomal enzimler, peroksidaz, muramidaz ve katyonik antibakteriyal proteinler bulunur.

• Daha spesifik granüllerde laktoferrin, kollajenaz, jelatinaz ve alkali fosfataz gibi enzimler yer alır

• Granüllerde depolanan bu mikrobisidal proteinler ve protezlar değişik uyaranlara cevap olarak degranülasyonla açığa çıkarlar.

• Sonuçta hem vasküler geçirgenlikte artış ve ödeme yol açar hem de kemotaktik ajanlar açığa çıkararak inflamasyonda rol oynarlar.

• Kanda nötrofil sayısının artmasına nötrofili, azalmasına nötropeni denir.

Nötrofili sebepleri

• a) Fizyolojik sebepler: • 1. Egzersiz • 2. Sempatik aktivasyon • b) Patolojik Sebepler: • 1.Travmalar • 2. Kanamalar • 3.Tümörler (Özellikle Hodgkin Lenfoma)• 4. Enfeksiyonlar• 5. Yabancı protein girişi• 6. Zehirlenmeler • 7. Operasyonlar

• 8. Myokard enfarktüs • 9. Akciğer enfarktüsü • 10. Yanıklar • 11. Akut hemoliz sonrası • 12. Kolljen doku hastalıkları (SLE, PAN) • 13. Akut böbrek yetmezliği • 14. Myeloproliferatif hastalıklar • 15. Kortizon tedavisi • 16. Fulminan hepatit • 17. Eklampsi • 18. Diabetik asidoz • 19. Dehidratasyon

Eozinofiller- Asidofil Granulosit

• Lökositlerin %2-3’ünü oluştururlar.

• Nükleusları genellikle 2-3 lobludur.Lobların duruş şeklinden dolayı çekirdekleri Heybe veya Gözlük şekline benzetilir.

• Sitoplazmaları iri kırmızı-pembe granüllerle doludur.

• Eozinofil sayısının artmasına Eozinofili denir.

• Pek çok hastalıkta dokuya yerleşirler. Dokudaki ömürleri 1 haftadır.

• Hücre yüzeyinde Ig reseptörleri vardır. Antijen bağlı antikor bu reseptörlere bağlanınca degranüle olurlar.

• Allerjilerde ve helmit enfeksiyonlarında rol alırlar.

• A, B, C- Normal eozinofillerde, çekirdek genellikle iki lobludur. Koyu portakal sarısı boyanan granüller çekirdeği örtmez.

• D, E, F- Bazofil parçalılar. Siyaha yakın koyu mavi boyanan bazofil granüller genellikle çekirdeği de örttüğünden çekirdek yapısı iyi seçilemez.

Eozinofili nedenleri:

• 1- Paraziter hastalıklar (barsak kurtları, kist hidatik, trişinozis.)

• 2- Alerjik durumlar (ürtiker, bronşiyel astım, alerjik rinit, anaflaksi, anjiyonörotik ödem.)

• 3- Deri hastalıkları (psoriazis, egzema) • 4- Malign tümörler (Hodgkin hastalığı,

myeloproliferatif hastalıklar, splenektomi sonrası, ışın tedavisi sonra

Bazofiller

• Lökositlerin %0,5-1’ini oluştururlar.

• Preperatlarda bulunmaları oldukça güçtür. İri granülleri yüzünden nükleusları zor görülür.

• Sitoplazmada heparin, histamin gibi moleküller içeren granüller vardır. Anaflakside hedef hücrelerdir.

• Bazofil artışına Bazofili denir.

Agranülositler: Monosit-makrofajlar

• Monositler:• Lökositlerin %5-6’sını oluştururlar. • Periferik kandaki en büyük hücrelerdir • Nükleusları kırmızı-mor renkte, yuvarlak, oval,

badem veya fasulye şeklinde olabilir. • Sitoplazmaları geniştir. Sitoplazmada ince azürofil

granüller bulunabilir

• Monositler uzun ömürlü hücrelerdir, aylarca, yıllarca yaşarlar.

• Monositler periferik kandan dokulara geçerek makrofajları oluştururlar

• Makrofajlar bağ dokusu, karaciğer, akciğer, sinir sistemi, seröz boşluklar, lenfoid organlar, kemik ve eklemlerde bulunur.

• Çok sayıda intraselüler bakterisid etkili lizozim içerirler. Fagositoz yaparlar.

Monositoz sebepleri:

• 1- Kronik bakteriyel enfeksiyonlar (tüberküloz, bruselloz, subakut bakteriyel endokardit)

• 2- Akut enfeksiyonların nekahat dönemi. • 3- Sıtma • 4- Tifüs • 5- Hodgkin hastalığı • 6- Ulserotif kolit • 7- Kronik inflamatuar enterit (Crohn Hastalığı) • 8- Kollajen doku hastalıkları • 9- Lösemi

• Makrofajların görevleri:

• Polimorfonükleer lökositlerin fonksiyonu sonucu ortaya çıkan hücresel artıkları temizlemek ve polimorfonükleer lökositlerin sindiremediği antijenleri tahrip etmektir.

• Ayrıca makrofajlar antijenleri işlemleyerek lenfositlerin tanıyabileceği bir forma dönüştüren (antijen sunan) hücrelerdir

• Nekroze hücre artıklarını temizlerler (AMI, yanık, travma vs. sonrası)

Fagositlerin fonksiyonel özellikleri:

• Kemotaksis

• Fagositoz

• Oksijen radikalleri üretimi

• Antijenin hücre içinde sindirilmesi

Kemotaksis

• İnflamasyon esnasında hücresel ve humoral öncülerden lokal olarak pek çok kemotaktik substratlar (kemoatraktanlar) salınırlar.

• Fagositik hücreler kemotaktik ajanların artışını algılayarak inflamasyon bölgesine giderler. Bu olay kemotaksis olarak adlandırılır

Majör kemotaktik ajanlar

• Komplemanın C5a fragmanı

• LTB4

• Lenfosit türevi kemotaktik faktör

• Platalet faktör 4

• Bazı bakteri ürünleri

• Kemotaksis kemotaktik ajanların fagositik hücrelerin yüzeyinde bulunan spesifik reseptörlere bağlanmaları ile başlar

Kemotaktik ajanlar fagositik hücrelerde,

• Lizozomal sindirim enzimlerinin salınımını uyarır

• Bakterileri yok etmekte görev alan süperoksid iyonlarının üretimini arttırır

• Membran fosfolipidlerinden araşidonik asit salınımını ve araşidonik asitten prostaglandin ve lökotrienlerin sentezini uyarır

Fagositoz

• Fagositik hücrelerin mikroorganizmaları sindirmesi işlemine fagositoz denir

• Fagositoz için;

• - ATP

• - Aktin, miyozin

• - Mikrotübüller ve mikroflamentler

• - 2+ değerlikli katyonlar

• gereklidir

• Sindirilecek materyal fagositik hücrenin yüzeyindeki reseptörlere bağlandıktan sonra plazma membranının invaginasyonu ile hücre içine alınır

• İnvaginasyon sonucu plazma membranı ile sarılı fagositik vakuoller (fagozom) oluşur

• Fagozomlar lizozomlarla birleşerek fagolizozomları oluşturur

• Bakteriler lizozomal enzimlerle (katepsin D ve G, kollajenazlar, elastaz) sindirilir. Lizozomal enzimler lökosit dışına da salınarak çevre hücrelere zarar verirler (örnek:bazı romatizmal hastalıklar)

Solunumsal patlama

• Bakterinin lökosit tarafından invaginasyonu ile birlikte hücre içinde solunumsal patlama gerçekleşir

• Fagositozun başlangıcında makrofajların oksijen alımları normalin 10-20 katı kadar artmakta ve mitokondride kullanılmayan fazla miktardaki oksijen solunum patlamasına yol açmaktadır

• Bu şekilde ortamdaki oksijeni alan nötrofiller anaerob bakterilerin ölmesine neden olur

• Aerob bakteriler ise lizozomal enzimler ve hipokloröz asit ile yok edilir

• Solunumsal patlamada oksijen tüketimi ve süperoksid iyonu (O2

-) oluşumu artar • Süperoksid iyonu hedef moleküller

üzerinde kısmen direkt etki gösterir. Esas sitotoksik etki hipoklorid tarafından oluşturulur

Süperoksid iyonu ve diğer toksik oksijen metabolitlerinin oluşumu

• Solunumsal patlama sırasında hücreye glukoz akışı artar

• Pentoz fosfat yolu hızlanır ve NADPH sentezi artar

• Plazma membranının dış yüzeyinde bulunan NADPH oksidaz’ın katalizlediği reaksiyonla NADPH oksitlenirken lokal olarak süperoksid anyonu oluşur

• NADPH oksidaz

• NADPH + O2 NADP+ + O2.-

• Süperoksid anyonu ya hücre dılına çıkar veya fagolizozomun içine girer. Süperoksid anyonu süperoksid dismutazın katalizlediği bir reaksiyonla hidrojen perokside indirgenir

• Süperoksid dismutaz

• 2H+ + O2.- H2O2 + O2

• Hidrojen peroksidin bakterisidal etkisi zayıftır ancak hidrojen peroksid myeloperoksidaz tarafından katalizlenen bir reaksiyonla klorinasyona uğrar ve hipokloröz asit oluşur. Hipokloröz asidin iyonizasyonu ile açığa çıkan hipoklorid sitotoksiktir, bakterileri öldürür

• Myeloperoksidaz

• H2O2 + Cl- HOCl + OH-