LUDZIE MOJEJ MIEJSCOWOŚCI

ZASŁUŻENI DLA REGIONU I KRAJU

Jarosław położony jest na pograniczu Podgórza Rzeszowskiego i Doliny Dolnego Sanu. Jest ważnym węzłem komunikacji drogowej i kolejowej. Jarosław to piękne, zabytkowe miasto o bogatej historii i wielu wspaniałych budowlach. Jest usadowione na wyniosłej krawędzi doliny Sanu, zdobne charakterystycznymi wieżami kościołów i kopułą cerkwi.

Z Jarosławiem związanych jest wiele znanych i cenionych osób, które odegrały ważną rolę w historii naszego regionu, a nawet kraju. Nie sposób przedstawić tutaj zasługi wszystkich, dlatego zaprezentuję wybrane postacie. Będą to: - Bł. Michał Czartoryski - Tadeusz Danilewicz - Czesława Romana Puzon - Juliusz German - Aleksander Fredro - Stanisław Lutkiewicz

Bł. Michał Czartoryski

Bł. Michał Czartoryski urodził się 19 lutego 1897 roku w Pełkiniach pod Jarosławiem. Jest więc związany z ziemią jarosławską, a także z Bazyliką oo. Dominikanów, ponieważ właśnie w jej murach przyjął święcenia kapłańskie 20 grudnia 1931 roku. Był dominikaninem zafascynowanym powołaniem zakonnym. Nie wahał się oddać życia za braci. Jest męczennikiem II Wojny Światowej, gdyż 6 września 1944 roku zginął zamordowany przez Niemców podczas Powstania Warszawskiego. Został beatyfikowany wraz z 108 męczennikami przez Papieża Jana Pawła II 13 czerwca 1999 roku w Warszawie. 11 czerwca 2005 roku został ogłoszony Patronem Jarosławia.

W książce pt. „Pod rozkazami Konrada” opowiadającej o powstaniu znajduje się fragment przedstawiający śmierć bł. Michała Czartoryskiego.„Żołdacy wyprowadzili personel medyczny, pozostawiając z rannymi o. Michała. Podoficer zapewnił obłudnie, że ranni zostaną przetransportowani do szpitala w Sochaczewie. Pielęgniarki i sanitariuszki pognano wraz z ludnością cywilną. Około godziny 15.00 rannych zamordowano seriami pistoletów maszynowych. (…) Wyprowadzono o. Michała i jako pierwszego rozstrzelano przy barykadzie. Serie z peemów skosiły również niepotrzebną już „żywą tarczę”. Wszystkie zwłoki, również zamordowanych rannych, oblano benzyną i spalono. Świadkiem egzekucji był Tadeusz Parzyszek, który uniknął kuli, zdołał wyczołgać się spod stosu trupów, ukryć w bramie sąsiedniego domu, a następnie uciec w bezpieczne miejsce.”

Tadeusz DanilewiczTadeusz Danilewicz urodził się 21 września w 1895 roku we wsi Przedrzymichy Małe, województwo lwowskie. Od 1915-1918 r. służył w armii austriackiej, a od 1919 w Wojsku Polskim jako dowódca plutonu, a następnie Kompanii. Dnia 3 września 1920r. ciężko ranny w bitwie pod Olszanicą został urlopowany wykorzystując czas na studia we Lwowie (Akademia Handlowa). Od września 1922r. został ponownie powołany do wojska . Od marca 1931r. służył w Jarosławiu pełniąc funkcję dowódcy batalionu. Brał udział w wojnie obronnej 1939r. w Armii „Łódź”, m.in. w obronie twierdzy Modlin. Po kapitulacji Modlina w dniu 29 września 1939r. przebywał w obozie jenieckim w Działdowie. Po rozwiązaniu obozu powrócił do Jarosławia, gdzie rozpoczął działalność konspiracyjną w Narodowo-Ludowej Organizacji Walki jako oficer sztabu komendy Obwodu Jarosław. Później został przeniesiony do Warszawy. Działał pod pseudonimami: „Kuba”, „Doman”, „Kossak”, „Łoziński.

W czasie Powstania Warszawskiego pełnił funkcję szefa sztabu Komendy Głównej NSZ przebywając w dzielnicy Śródmieście Północ. W grudniu 1945r. w obawie przed aresztowaniem opuścił Polskę, wyjechał do Francji, a później Wielkiej Brytanii. Zmarł 21 listopada 1972r. w Huddersfield, gdzie został pochowany. W roku 1923 ożenił się z Jadwigą Stepan i miał dwie córki (Marię i Ewę). W latach 30-tych wybudował dom w Jarosławiu, na Kolonii Oficerskiej przy ul. Limanowskiego 30 (d. Iwaszkiewicza 8) i w nim zamieszkał. Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem za wojnę 1919-1920, Medalem za wojnę obronną 1939 oraz pośmiertnie Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego.

 

W recenzji książki umieszczonej na łamach „Rzeczpospolitej” dnia 14 września 2004 roku Andrzej Nowak pisze, że „ powieść „Lament nad Babilonem” jest próbą odtworzenia losów jednego człowieka, w których skupia się to, co wielkie właśnie, i to, co okrutne w dziejach Polski. Bohater tej powieści był naprawdę bohaterem. (…) Autor krąży wokół jego losów, ukazując je w siedemdziesięciu fragmentach, mikronowelach. Od śmierci do śmierci: bo nie ma tu chronologii, jest dużo zabijania, często bardzo okrutnego. W końcu i bohater - po wszystkich swoich przygodach z losem, w których giną obok przyjaciele i najbliżsi członkowie rodziny - umiera, samotny, w angielskim szpitalu. Ale nie nad tą śmiercią jest lament. Śmierć nie unieważnia świadectwa, jakie zostawia życie. Komu zostawia? Choćby tej niemieckiej dziewczynie, którą Danilewicz czterema strzałami uwolnił od czterech gwałcących ją sowieckich sołdatów w 1945. Ale też tym jeszcze, do których przemawia to samo poczucie honoru, któremu wierny był bohater tej książki. I tym także, którzy przez jego los mogą zbliżyć się do zrozumienia, czym jest Polska, której służył. (…). Polska wybuchała ofiarą i żyła świadectwem Danilewiczów - tym, które w poruszający prosty, męski, niesentymentalny sposób odsłania w siedemdziesięciu obrazkach Holewiński.”

Pułkownik Tadeusz Danilewicz jest bohater powieści Wacława Holewińskiego „Lament nad Babilonem”

Czesława Romana Puzon

Czesława Romana Puzon, gdyż takie imiona nosiła popularna "Baśka”, urodziła się 27 marca 1919 r. w Jarosławiu w skromnej rodzinie urzędniczej. W okresie szkolnym była pilną i lubianą uczennicą, a zarazem od 1929r. zapaloną harcerką. Po ukończeniu w 1938r. jarosławskiego Gimnazjum podjęła studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Po wybuchu II wojny światowej powróciła do Jarosławia. W 1941r. podjęła pracę w Starostwie jako urzędniczka w wydziale mleczarskim. Równocześnie prowadziła działalność konspiracyjną.

Z narażeniem życia kolportowała prasę podziemną, dostarczała rozkazy i rozpowszechniała zakazane komunikaty radiowe. Pomimo licznych ostrzeżeń nie wyjechała z miasta i nie ukryła się. W maju 1944r. została aresztowana. Osadzono ją w ciemnej i wilgotnej piwnicy siedziby gestapo przy ul. Słowackiego, gdzie była torturowana. Nie zdradziła nikogo. Wraz z innymi towarzyszami niedoli została rozstrzelana 9 czerwca 1944r. w pobliskim lesie kidałowickim, i tam pochowana. Po dwóch miesiącach wraz z innymi ofiarami niemieckiego terroru została ekshumowana i pochowana na Cmentarzu przy ul. Krakowskiej. Jest patronką ulicy i jarosławskiej Komendy Hufca ZHP.

Juliusz GermanJuliusz German urodził się w 1880r. w Jarosławiu, zmarł w 1953 roku. Autor powieści (Iwonka 1925), nowel, dramatów, przekładów (m.in. utworów A. Strindberga, A. Gide'a), wspomnień (Od Zapolskiego do Solskiego1958).

Oto jeden z utworów Juliusza Germana :

PożegnanieNie płacz za tymi, którzy jutro zginą,dumnie odejdą młodzi w tajemnicę,

bo idą walczyć o prawdę jedyną,Bóg sam ich w swoje stroi błyskawice.

Nie płacz za tymi, którzy jutro zginą,nasz szlak Legionów młodą krwią zbroczony.

Krew białą Polski spłynęła doliną,i to nasz sztandar: biały i czerwony.

Nie płacz za tymi, którzy jutro zginą,czystych rycerzy znak lśni na ich czole,

a bohaterskiej swej śmierci godzinąjak młotem z ognia - kruszą w proch niewolę.

Aleksander Fredro

Aleksander Fredro urodził się w 1793 roku w Surochowie koło Jarosławia, zmarł w 1876 roku we Lwowie. Jako syn bogatego ziemianina otrzymał staranne wykształcenie i wychowanie w duchu poszanowania tradycji i wszelkich wartości narodowych. Miał ośmioro rodzeństwa, kochającą rodzinę, stąd dzieciństwo spędzone w Beńkowej Wiszni pod Lwowem ukształtowało go jako zwolennika spokojnego, pogodnego życia rodzinnego.Małżeństwo z Zofią z Jabłonowskich Skarbkową zawarte w 1828 r., po dziesięcioletnich staraniach o jej rozwód, biografowie Fredry uważają za bardzo szczęśliwe i inspirujące do pokazywania takich właśnie, pogodnie prowadzonych, szczęśliwie zakończonych intryg komediowych.

A. Fredro angażował się w sprawy narodowe. Uczestniczył w wojnie 1812 r. (został wzięty do niewoli rosyjskiej, skąd zbiegł). Następnie był oficerem w armii cesarskiej, ponieważ jednak źle się czuł w tej roli, podał się do dymisji. Nie uczestniczył w powstaniu 1830 r. Na skutek ostrych antyaustriackich wystąpień w okresie Wiosny Ludów został oskarżony o zdradę stanu, jednak śledztwo umorzono. Dorobek pisarski Fredry to przede wszystkim kilku- i jednoaktowe komedie, garść utworów lirycznych i bajek oraz pamiętniki. Największa płodność literacka komediopisarza przypadła na okres po 1830 r. Powstały wtedy utwory: „Pan Jowialski”, „Śluby panieńskie”, „Zemsta”, „Dożywocie”, których prapremiery miały miejsce w teatrze lwowskim. Pośród jego komedii jest wiele ciągle grywanych, jak „Mąż i żona”, „Damy i huzary”, „Rewolwer”, „Wielki człowiek do małych interesów” i inne.

Oto pomnik Aleksandra Fredry. Pierwotnie postawiony we Lwowie, potem przeniesiony do Wilanowa, a następnie do Wrocławia. Tam w roku 1956, w 80 rocznicę śmierci pisarza, został ponownie odsłonięty. Stanął w południowej części Rynku, w miejscu pomnika króla Fryderyka Wilhelma III.

Stanisław Lutkiewicz

Stanisław Lutkiewicz (1879-1979), znakomity ukraiński kompozytor. Autor słynnej „Nadkarpackiej Symfonii” urodził się w Jarosławiu, na dawnym Przedmieściu Dolnoleżajskim. Na budynku Szkoły Podstawowej Nr 7 im. Stanisława Staszica jest wmurowana tablica pamiątkowa upamiętniająca tego wspaniałego artystę.

Prezentację przygotowała Katarzyna Leniar uczennica

klasy II e Publicznego Gimnazjum nr 2

im. Stanisława Konarskiego w Jarosławiu