– ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ ΧΗΜΙΚΑΠΡΟΣΘΕΤΑΜε αντικείμενο τα χημικά πρόσθετα, διεκπεραιώσαμε την ακόλουθη εργασία θέλοντας να σας

γνωρίσουμε τί συμβαίνει με τα πρόσθετα στη διατροφή μας. Χωριστήκαμε σε ομάδες, ολοκληρώσαμε την έρευνά μας και σας την παραθέτουμε σε μια τελική έκθεση. Τα θέματα που θα θίξουμε παρακάτω είναι: ο ορισμός των προσθέτων, οι κατηγορίες τους με ειδική αναφορά στα αρώματα και στα συντηρητικά, η σχετική νομοθεσία όπως και τα διατροφικά σκάνδαλα.

: / ~ΟΜΑΔΑΑΝΩΝΥΜΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣΠΡΟΣΘΕΤΩΝ ΑΡΩΜΑΤΑΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΣΚΟΠΟΣΣκοπός της ομάδας μας είναι να ορίσουμε τί είναι τα πρόσθετα και να τα κατηγοριοποιήσουμε κάνοντας με συνοπτική αναφορά κατανοητή τη λειτουργία τους. Ύστερα, επικεντρωνόμαστε στα αρωματικά πρόσθετα διαχωρίζοντάς τα σε φυσικά και τεχνητά και παρουσιάζοντας παραδείγματα ώστε να γίνει ταύτιση των αρωματικών προσθέτων με τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας. Επιπροσθέτως, αναφερόμαστε στους τρόπους παρασκευής των αρωματικών προσθέτων θέλοντας να σας τους γνωστοποιήσουμε εμπλουτίζοντας την έκθεση με φωτογραφικό υλικό.

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝΠρόσθετα ονομάζονται οι ουσίες εκείνες που δεν αποτελούν φυσικά συστατικά των τροφίμων, αλλά προστίθενται σε αυτά ακούσια ή εκούσια κατά την επεξεργασία, την αποθήκευση και την εμπορία τους, με σκοπό να διατηρηθούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, να βελτιωθεί η διατροφική τους αξία, η γεύση, η οσμή ή η εμφάνισή τους. Πρόκειται για χημικές ουσίες, οι οποίες είτε παραλαμβάνονται από φυτά, καρπούς, ορυκτά (φυσικά πρόσθετα), είτε παρασκευάζονται συνθετικά σε εργαστήριο (χημικά πρόσθετα). Τα πρόσθετα διακρίνονται σε δέκα κατηγορίες. Τα συντηρητικά, τα αντιοξειδωτικά, τους γαλακτοματοποιητές, τους σταθεροποιητές-πηκτωματοποιητές, τους αδρανοποιητές, τα οξέα-αλκάλια-ρυθμιστικά διαλύματα, τις χρωστικές, τα διαιτητικά-γλυκαντικά, τα θρεπτικά πρόσθετα και τα αρώματα.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝ1.Συντηρητικά: οι ουσίες αυτές αναστέλλουν τη δράση μικροβίων, ζυμών και μυκήτων (βενζοϊκό νάτριο, προπανικό νάτριο –ασβέστιο, σορβικό οξύ, αραιά διαλύματα χλωριούχων ενώσεων, μεθυλοβρωμίδιο, αιθυλενοξείδιο, προπυλενοξείδιο, μυρμηκικό αιθύλιο)2.Αντιοξειδωτικά: είναι ουσίες που προλαβαίνουν την οξείδωση των λιπαρών τροφίμων(βουτυλική υδροξυανισόλη, ουσίες με αντιοξειδωτική δράση)3.Γαλακτοματωποιητές: είναι ουσίες με έναν υδρόφιλο και ένα λιπόφιλο πόλο. Χάρη σε αυτή τους τη φύση σταθεροποιούν γαλακτοματούχα τρόφιμα (φυσικοί: λεκιθίνη, μονό και διγλυκερίδια, άλατα λιπαρών οξέων, λιπαροί εστέρες της σορβιτάνης, ζαχαροεστέρες)4.Σταθεροποιητές-Πηκτωματοποιητές: είναι ουσίες που δεσμεύουν νερό και αυξάνουν το ιξώδες ρευστών τροφίμων, ώστε συστατικά διαφορετικής πυκνότητας από το νερό να μη διαχωρίζονται. Όταν η δέσμευση του νερού φτάνει στο σημείο να το ακινητοποιήσει το τρόφιμο γίνεται πηκτό.5.Αδρανοποιητές: ουσίες που δεσμεύουν τα μεταλλικά συστατικά των τροφίμων (όπως Fe, Cu) τα οποία καταναλώνουν οξειδώσεις και προκαλούν κακές χρώσεις καθώς και ανεπιθύμητες οσμές.6.Οξέα,Αλκάλια,Ρυθμιστικά διαλύματα: ρύθμιση pH, γεύσης και πολλών αντιδράσεων.7.Χρωστικές: χρωματισμός ή χρωματική ενίσχυση τροφίμων με ουσίες που είναι είτε φυσικές χρωστικές είτε όχι. Οι μη φυσικές χρωστικές γνωστές ως συνθετικά χρώματα έχουν μεγαλύτερη χρωστική ικανότητα, είναι πιο σταθερές και ομογενείς και έχουν χαμηλότερο κόστος από τις φυσικές, υποβάλλονται σε αυστηρή δοκιμασία τοξικότητας.

8.Διαιτητικά γλυκαντικά: ουσίες που προσδίδουν γλυκιά γεύση, ενδείκνυνται για κατανάλωση από διαβητικούς (ζαχαρίνη, ασπαρτάμη, ακετοσουλμάμη)9.Θρεπτικά πρόσθετα: ουσίες που προσδίδουν μεγαλύτερη θρεπτική αξία (κυρίως βιταμίνες και άλατα)10.Αρώματα: αναλύονται παρακάτω

ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΡΩΜΑΤΩΝΟ ακριβής ορισμός του αρώματος είναι δύσκολο να αποδοθεί αφού η κυριολεκτική του έννοια περιλαμβάνει ό,τι συμβάλλει στη διαμόρφωση του flavour (άρωμα και γεύση) του τροφίμου. Τα αρώματα αποτελούνται από ουσίες (πηκτικές ενώσεις), που έχουν απομονωθεί από φυσικά προϊόντα ή έχουν συντεθεί αντιγράφοντας συστατικά που υπάρχουν σε αυτά. Τα περισσότερα τεχνητά αρώματα είναι πολύπλοκα μείγματα τουλάχιστον δύο διαφορετικών αλλά αισθητηριακά δραστικών πρώτων υλών που ανήκουν στις κατηγορίες των συνθετικών, φυσικών ή των ομοίων με τις φυσικές ουσιών και των φυσικών εκχυλισμάτων. Τα αρώματα διακρίνονται σε φυσικά και τεχνητά.ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ/ΕΣΑΝΣ-ΦΥΣΙΚΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΣΘΕΤΑ-Το μπαχαρικό ανήκει στα αρωματικά πρόσθετα φυσικής προέλευσης και ορίζεται ως το αποξηραμένο τμήμα ενός φυτού που περιέχει αρωματικές, πικάντικες και καυστικές ουσίες. Είναι γνωστό και με τις ονομασίες καρύκευμα και μυρωδικό. Μπορεί να είναι φύλλα, σπόρια, καρποί, ρίζες, βολβοί και φλοιοί. Προστίθεται στα τρόφιμα με σκοπό να προσδώσει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και να βελτιώσει τη γεύση τους. Αντικαθιστούν τα διάφορα συντηρητικά που σε πολλές περιπτώσεις βλάπτουν την υγεία του ανθρώπου. Αξιοσημείωτο είναι πως απαγορεύεται αυστηρά η χρήση των μπαχαρικών σε τρόφιμα που έχουν αλλοιωθεί για να καλύψουν τη δυσάρεστη οσμή και τη γεύση τους . Έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες, βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, την πέψη, την ποιότητα του ύπνου, δρα κατά του καρκίνου κ.ά. ... Χρησιμοποιείται στη μαγειρική, στην αρωματοποιία (παρασκευή σαπουνιών, καλλυντικών από την εξαγωγή αιθέριων ελαίων), στην παρασκευή φαρμάκων-ελαίων, στη θεραπευτική στη θρησκεία (εκκλησιαστικά είδη), στον αρωματισμό ρούχων και χώρων καθώς και για αποθήκευση. Μερικά παραδείγματα μπαχαρικών είναι το πιπέρι, το τσίλι, η γλυκιά πάπρικα, η ρίγανη, ο άνηθος, το σουσάμι, το γαρύφαλλο, το σκόρδο, ο γλυκάνισος, το κάρδαμο, η κανέλλα, το κύμινο, το κάρυ, ο κόλιανδρος, ο κρόκος, το μοσχοκάρυδο, το μπαχάρι, το μπούκοβο, η πάπρικα, η πιπερόριζα, το σινάπι, το θρούμπι, το θυμάρι, το δενδρολίβανο, η κάπαρη, το φασκόμηλο, ο μαϊντανός, η μέντα, το ταμπάσκο κα...

-Τα εσάνς ή αλλιώς τα εκχυλίσματα αιθέριων ελαίων αποτελούν φυσικά αλλά και τεχνητά αρωματικά πρόσθετα. Τα φυσικά εσάνς αποτελούν τα πιστοποιημένα αιθέρια έλαια της επιστημονικής αρωματοθεραπείας ενώ με τη βοήθεια της θεραπευτικής και προληπτικής της ιδιότητας οι επιστήμονες αντιμετωπίζουν διάφορες δερματικές παθήσεις και ερεθισμούς. Επιπλέον τα φυσικά εσάνς χρησιμοποιούνται κατά το πλείστον στη μαγειρική και στη ζαχαροπλαστική. Μερικά παραδείγματα εσάνς είναι βανίλιας, μπισκότου, πορτοκαλιού, περγαμόντου, πικραμύγδαλου, μέντας, μελιού, μαστίχας, φράουλας, τριαντάφυλλου, φρούτων, ρίγανης … ΔΙΑΚΕΤΥΛΙΟ/ΕΣΑΝΣ-ΤΕΧΝΗΤΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΣΘΕΤΑ-Το διακετύλιο είναι εγκεκριμένο τεχνητό άρωμα βουτύρου που προστίθεται στα τρόφιμα, ιδιαίτερα στα ποπ-κορν, στις μαργαρίνες αλλά και σε πολλά άλλα για να προσδώσει την ψευδαίσθηση γεύσης και

μυρωδιάς φρέσκου βουτύρου στους καταναλωτές. Συνέπειες αυτού: βαριά αποφρακτική βρογχιολίτιδα που καταλήγει σε μη αναστρέψιμη καταστροφή των πνευμόνων και θάνατο, βλάβη σε πολλές από τις λειτουργίες του εγκεφάλου μας, και ενδεχομένως νόσος του Αλτσχάιμερ.

-Υπάρχουν και τα τεχνητά εσάνς τα οποία κατασκευάζονται στο εργαστήριο. Τα τεχνητά εσάνς είναι κατακριτέα και συνήθως αποφεύγονται. Για παράδειγμα, το τεχνητό εσάνς 3-ακετυλο-2,5-διμεθυλοθειοφαίνιο έχει απαγορευτεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ύστερα από το αποτέλεσμα της γνωμάτευσης που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Αρχή χαρακτηρίζοντάς την γονοτοξική και επιβλαβή για την ασφάλεια του καταναλωτή.ΑΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΎΛΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ#Αρωματικά Παρασκευάσματα: αφορούν σε προϊόντα (όχι αρωματικές ουσίες) που λαμβάνονται με κατάλληλες διεργασίες από τρόφιμο ή/και από ύλη φυτικής, ζωικής ή μικροβιακής προέλευσης(εκχυλίσματα- έλαια πορτοκαλιού, βανίλιας κ.ά. …)

#Αρωματικές Ύλες Θερμικής Επεξεργασίας: τα προϊόντα αυτά λαμβάνονται ύστερα από θερμική επεξεργασία μείγματος συστατικών που δεν έχουν αναγκαστικά αρωματικές ιδιότητες και από τα οποία ένα τουλάχιστον περιέχει άζωτο(αμινική ομάδα) και ένα άλλο είναι ανάγον σάκχαρο, οπότε κατά την παραγωγική διαδικασία αναπτύσσεται η σχετική αρωματική ύλη(παράδειγμα η ανάδειξη αρώματος στα τρόφιμα κατά το ψήσιμο-κρέατος/ψωμιού)

#Αρτύματα Καπνιστών Τροφίμων: θεωρούνται τα προϊόντα που λαμβάνονται με κλασματοποίηση και απομόνωση καθαρού συμπυκνωμένου καπνού, τα οποία προστίθενται στα τρόφιμα κυρίως για να αποδώσουν/προσδώσουν τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά που επιτυγχάνονται με την παραδοσιακή μέθοδο της κάπνισης(καπνός ξύλου)

#Πρόδρομες Αρωματικές Ύλες: αφορούν προϊόντα τα οποία δε διαθέτουν αρωματικές ιδιότητες, αλλά η αρωματική τους ιδιότητα προκύπτει κατά την επεξεργασία τού τροφίμου με διάσπαση ή αντίδραση με άλλα συστατικά(υδατάνθρακες, ολιγοπεπτίδια, αμινοξέα)

ΕΠΙΛΟΓΟΣΣυνοψίζοντας, η παραπάνω εργασία διεκπεραιώθηκε με θέμα τις κατηγορίες των χημικών προσθέτων και με ειδικότερη ανάλυση στα αρωματικά πρόσθετα. Συμπεραίνουμε ότι τα φυσικά αρωματικά πρόσθετα παρουσιάζουν περισσότερα οφέλη εν αντιθέσει των τεχνητών τα οποία προκαλούν σοβαρές ασθένειες και βλάπτουν τον οργανισμό.

: - & ΟΜΑΔΑΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΩΝ ΣΚΟΠΟΣ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΩΝ ΤΡΟΠΟΙΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗΕίμαστε η ομάδα των συντηρητικών και αποφασίσαμε να σας δείξουμε την χρησιμότητα της συντήρησης των τροφίμων. Μετά από έρευνα είμαστε σε θέση να δείξουμε σε εσάς τον κόσμο των συντηρητικών. Έτσι θα σας παρουσιάσουμε τους τρόπους συντήρησης που χρησιμοποιούνται στις μέρες μας από εταιρείες ή εργοστάσια. Όμως πριν από αυτό ας αναφέρουμε τον σκοπό των συντηρητικών.

ΣΚΟΠΟΣΤα συντηρητικά είναι ουσίες που έχουν ως κύριο σκοπό την διατήρηση του τροφίμου, την παράταση της διάρκειας της ζωής του και την αποτροπή της πιθανής αλλοίωσής του από χημικούς, φυσικούς παράγοντες, ακριβώς όπως έκαναν από τα πολύ παλιά χρόνια.

ΤΡΟΠΟΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ

Ξεκινώντας από τα αρχαία χρόνια η πιο παλιά μέθοδος συντήρησης ήταν η μέθοδος του αλατιού στην οποία προστίθενται κόκκοι αλατιού σε ποσοστό 10% - 20% επί του βάρους του τροφίμου προς συντήρηση. Χρησιμοποιείται κυρίως σε αλλαντικά, ψάρια και κάποια λαχανικά. Η συντήρηση αυτή βασίζεται στην καταστροφή των μικροοργανισμών εξ αιτίας του αλατιού. Το αλάτισμα μπορεί να γίνει κατά δύο τρόπους:

Με προσθήκη αλατιού, όπως γίνεται με τα ψάρια (ρέγκες, βακαλάοι, σαρδέλες). Με βύθιση του τροφίμου σε άλμη (σαλαμούρα ), όπως γίνεται με τις ελιές, τα

κληματόφυλλα, κ.ά. Παστερίωση: η οποία διακρίνεται στην αργή παστερίωση που χαρακτηρίζεται από θερμοκρασίες

μεταξύ 60-75 Cγια περίπου 25 λεπτά ενώ η γρήγορη χαρακτηρίζεται από θερμοκρασίες μεταξύ 70-85 για περίπου 4 λεπτά με την μέθοδο αυτή διατηρούνται τα τρόφιμα για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Αποστείρωση: βάσει της μεθόδου αυτής παρασκευάζονται οι περισσότερες κονσέρβες σήμερα. Επεξεργασία UHT : βασίζεται στη χρήση υψηλής θερμοκρασίας για μικρό χρονικό διάστημα και

ακολουθεί η ψύξη του προϊόντος με αποτέλεσμα οι μικροοργανισμοί να καταστρέφονται. Συντήρηση σε περιβάλλον ελεγχόμενης ατμόσφαιρας: εφαρμόζεται στην βιομηχανία τροφίμων

και στην παραγωγή κρασιού. Αυτή η μέθοδος στοχεύει στην δημιουργία κλειστών συσκευασιών διοχετεύοντας διοξειδίου του άνθρακα έτσι ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία μικροοργανισμών.

Συντήρηση σε κενό αέρος: με αυτή τη μέθοδο αφαιρείται το οξυγόνο από τις συσκευασίες και δημιουργούνται συνθήκες ακατάλληλες για την ανάπτυξη των μικροοργανισμών η οποία έχει μεγάλη χρήση στη βιομηχανία τροφίμων.

Συντήρηση με κάπνισμα: Η μέθοδος συνίσταται στην έκθεση τροφίμων σε καπνό που προέρχεται από την ατελή καύση ξύλων ή και αρωματικών θάμνων π.χ. φασκομηλιά, μυρτιά, δάφνη κ.ά. Βασίζεται σε κάποιες ουσίες που περιέχονται στο καπνό της καύσης συγκεκριμένων ξύλων. Οι ουσίες αυτές είναι φυσικά συντηρητικά των τροφίμων που έχουν αντιβακτηριδιακή δράση. Συνήθως συνοδεύεται με αποξήρανση και πάστωμα με αλάτι. Εφαρμόζεται για τη συντήρηση ψαριών, κρέατος ή προϊόντων κρέατος (π.χ. λουκάνικα), στα οποία δίδει ιδιαίτερο άρωμα και γεύση που αρέσει σε πολλούς καταναλωτές. Η συντήρηση βασίζεται στην απομάκρυνση μέρους της επιφανειακής, κυρίως, υγρασίας, που βγάζει τους μικροοργανισμούς έξω απ’ τα όρια υγρασίας που χρειάζονται για την ανάπτυξή τους. Επίσης οι χημικές ενώσεις του καπνού, πιστεύεται ότι δρουν σε κάποιο βαθμό ως μικροβιοκτόνα ή ως αντιοξειδωτικά, αν και σήμερα γίνεται λόγος για καρκινογόνο δράση ορισμένων απ’ αυτές.

Συντήρηση σε αλκοόλ: Τα τρόφιμα καλύπτονται με αλκοόλ και εμποδίζεται έτσι η ανάπτυξη των μικροοργανισμών. Χρησιμοποιείται για τη συντήρηση κάποιων φρούτων.

Συντήρηση σε ξύδι : Σύμφωνα με αυτήν την παλιά μέθοδο τα τρόφιμα καλύπτονται με ξύδι έτσι ώστε να δημιουργούνται χαμηλές τιμές pH με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αναπτυχθούν οι μικροοργανισμοί. Ωστόσο η μέθοδος αυτή δεν είναι χρήσιμη αν θέλουμε να συντηρήσουμε τα τρόφιμα μας για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Συντήρηση σε ζάχαρη: Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται στη συντήρηση φρούτων και βασίζεται στις μεγάλες συγκεντρώσεις της σακχαρόζης(50-60%).

Συντήρηση σε λάδι ή ζωικό λίπος: Σύμφωνα με την οποία καλύπτουμε τα τρόφιμα με λάδι παρεμποδίζοντας έτσι την επαφή του οξυγόνου της ατμόσφαιρας με τα τρόφιμα αποφεύγοντας έτσι την ανάπτυξη μικροοργανισμών. Χρησιμοποιείται στη συντήρηση λαχανικών αλλά και στο κρέας ή και στο ψάρι.

Συντήρηση με κονσερβοποίηση : Κονσερβοποίηση λέγεται η διαδικασία προφύλαξης των διάφορων τροφών απ' τη σήψη και η φύλαξή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πρόκειται για μία μέθοδο πού χρησιμοποιείται ευρύτατα. Συνίσταται στη θέρμανση τροφίμων μέσα σε κλειστά δοχεία με σκοπό αφ’ ενός την καταστροφή των μικροοργανισμών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αλλοιώσεις ή και να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία των καταναλωτών και αφ’ ετέρου τη διαφύλαξη των τροφίμων από μία νέα μόλυνσή τους, όπως και από την επίδραση του αέρα. Η κονσερβοποίηση γίνεται με πολλούς τρόπους: •Με την απομάκρυνση των μικροβίων από τις τροφές, που πετυχαίνεται με την καθαριότητα του χώρου, των διάφορων εργαλείων, του αέρα, του νερού, των πρώτων υλών. • Με την κατευθείαν αδρανοποίηση των μικροβίων, που μπορεί να γίνει με : #τη φωτιά #τον ιονισμό #τους υπέρηχους #το καθαρό οξυγόνο #ιόντα αργύρου #Με την έμμεση αδρανοποίηση, που μπορεί να γίνει με την προσθήκη ζάχαρης, με την αποξήρανση στον ήλιο, με το κοινό αλάτι, με την ψύξη, που όλο και περισσότερο αντικαθιστά όλους τους άλλους τρόπους, με κάπνισμα, με αλκοόλ και, τελευταία, με διάφορα αντιβιοτικά. Σήμερα η κονσερβοποίηση των τροφίμων αποτελεί το βασικό μέλημα της ανθρωπότητας κι έχει αναπτυχθεί σ' όλο τον κόσμο μια τεράστια βιομηχανία.. Με την κονσερβοποίηση των τροφίμων αποφεύγεται η καταστροφή τους και επιτυγχάνεται η διατήρησή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Βασική προϋπόθεση όμως είναι να γίνεται με φυσικά μέσα.

Θερμική επεξεργασία : Τέλος η θερμική επεξεργασία είναι μια μέθοδος ευρέως διαδεδομένη η οποία βασίζεται στην αδρανοποίηση η και καταστροφή των μικροοργανισμών που μπορεί να αλλοιώσουν τα τρόφιμα με κάθε τρόπο.

: / / / ΟΜΑΔΑΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΕΦΕΤ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΣΚΑΝΔΑΛΑ ΕΛΕΓΧΟΣ - ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗΣτα πλαίσια της διερευνητικής μας εργασίας σχετικά με τα πρόσθετα στη διατροφή μας, ασχοληθήκαμε με τον έλεγχο που πρέπει να ασκείται στην προσθήκη τέτοιων ουσιών σε τρόφιμα που εμείς οι ίδιοι καταναλώνουμε. Έτσι, προέκυψε η ανάγκη να μελετήσουμε ποιες προδιαγραφές απαιτούνται για την χρήση των διαφόρων προσθέτων, τι προβλέπουν οι σχετικοί νόμοι του Κράτους και σε παγκόσμιο επίπεδο, σε τι είδους ελέγχου υποβάλλονται τα τρόφιμα και να επισημάνουμε κάποια διατροφικά σκάνδαλα ως παράδειγμα προς αποφυγήν για το μέλλον. Εξάλλου, όπως λέει και ο λαός «είμαστε ό,τι τρώμε», οπότε οφείλουμε να γνωρίζουμε πόσο αξιόπιστο και ωφέλιμο είναι αυτό που καταναλώνουμε.

ΕΦΕΤΟ Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (Ε.Φ.Ε.Τ.), συνιστά τον κύριο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων στην

Ελλάδα. Από την εγκατάστασή του (2000) έως σήμερα ο ΕΦΕΤ δημιούργησε προϋποθέσεις με σκοπό την οργάνωση ενός σύγχρονου οργανισμού ικανού να ανταποκριθεί με επιτυχία στις υποχρεώσεις του. Οι κύριες από αυτές είναι οι ακόλουθες:

Η διεξαγωγή συστηματικών επιθεωρήσεων σε επιχειρήσεις τροφίμων Ο συστηματικός έλεγχος των τροφίμων Η παροχή τεχνικής βοήθειας προς τους παραγωγικούς κλάδους Η αντιμετώπιση των διάφορων διατροφικών κρίσεων Θέματα ασφαλείας τροφίμων στην Ε.Ε. και στον καταναλωτή Προστασία και η πληροφόρηση του καταναλωτή Η εγκατάσταση περισσότερο αποτελεσματικών συστημάτων αξιολόγησης

Η πλειοψηφία της νομοθεσίας που εφαρμόζεται στην Ελλάδα εκπορεύεται από την Ε.Ε. Το παράγωγο κοινοτικό δίκαιο που αφορά στα τρόφιμα, κωδικοποιήθηκε από τον ΕΦΕΤ στις παρακάτω κατηγορίες:

1.Πρόσθετα τροφίμων2.Υγιεινή & Επίσημος έλεγχος τροφίμων3.Επισήμανση τροφίμων4.Ισχυρισμοί διατροφής και Υγείας5.Ρυπαντές6.Υπολείμματα φυτοφαρμάκων7.Νέα τρόφιμα8.Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί9.Νερό

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΦΕΤ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΣΘΕΤΑ

Οι χρωστικές τροφίμων μπορεί να παραπλανήσουν τον καταναλωτή. Γιατί επιτρέπονται; Για τη βελτίωση της οπτικής ελκυστικότητας των τροφίμων Για την απόδοση χρώματος σε τρόφιμα τα οποία είναι συνήθως άχρωμα

Οποιαδήποτε ουσία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρόσθετο τροφίμων; Μόνο τα πρόσθετα τροφίμων που περιλαμβάνονται στην Νομοθεσία της Ε.Ε. επιτρέπεται να

προστίθενται στα τρόφιμα

Τα πρόσθετα επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται σε όλα τα τρόφιμα; Σε ορισμένα τρόφιμα η χρήση των προσθέτων είναι πολύ περιορισμένη. Στα μη

μεταποιημένα τρόφιμα επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται πολύ λίγα πρόσθετα.

Υπάρχει κατάλογος με τα εγκεκριμένα πρόσθετα τροφίμων; Τα πρόσθετα των οποίων η χρήση σε τρόφιμα, καθώς και οι συνθήκες της χρήσης αυτής

έχει εγκριθεί βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1333/2008

Είναι δυνατή η παρασκευή των τροφίμων χωρίς τη χρήση προσθέτων; Είναι αλήθεια ότι η παρασκευή τροφίμων χωρίς την χρήση προσθέτων είναι δυνατή. Στο

φαγητό που ετοιμάζουμε στα σπίτια μας κανονικά δεν βάζουμε πρόσθετα. Ωστόσο, στο σπίτι το φαγητό καταναλώνεται συνήθως αμέσως. Επιπλέον, η οικιακή παρασκευή τροφίμων, συγκριτικά με τη βιομηχανική παρασκευή, δεν επηρεάζει τόσο πολύ την εμφάνιση.

Πώς ελέγχονται τα πρόσθετα τροφίμων στην Ελλάδα;

Ο ΕΦΕΤ στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του πραγματοποιεί από το έτος 2002 συστηματικούς ελέγχους στα πλαίσια των προγραμμάτων επισήμου ελέγχου τροφίμων (δειγματοληψία και ανάλυση) με τίτλο «Πρόσθετες ύλες τροφίμων».

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΚανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1333/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2008 που αφορά τα πρόσθετα τροφίμων:

1. Κατά την υλοποίηση των κοινοτικών πολιτικών θα πρέπει να εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης ζωής και υγείας.

2. Τα πρόσθετα τροφίμων είναι ουσίες οι οποίες δεν καταναλώνονται, συνήθως, ως τρόφιμα αυτά καθ’ αυτά αλλά προστίθενται σκοπίμως σε τρόφιμα για τεχνολογικό σκοπό.

3. Τα πρόσθετα τροφίμων θα πρέπει να εγκρίνονται και να χρησιμοποιούνται μόνο εφόσον πληρούν τις προϋποθέσεις που αναγράφονται στον παρόντα κανονισμό.

4. Τα πρόσθετα τροφίμων θα πρέπει να υποβάλλονται σε συνεχή παρακολούθηση και θα πρέπει να επαναξιολογούνται, όπου είναι αναγκαίο, υπό το πρίσμα μεταβαλλόμενων νέων επιστημονικών στοιχείων. Εφόσον είναι απαραίτητο, η επιτροπή από κοινού με τα κρατικά μέλη, θα πρέπει να αναλάβει την κατάλληλη δράση.ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΗΠΑ ΓΙΑ ΑΡΩΜΑΤΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝΣτο σημείο αυτό αξίζει να παραθέσουμε και ένα παράδειγμα κανονισμού που αφορά τις ΗΠΑ, που δεν ακολουθούν τους ίδιους κανονισμούς με αυτούς της Ε.Ε: Το αιθέριο έλαιο, οι ελαιορητίνες, το άρωμα ή το εκχύλισμα, οι υδρολυμένες πρωτεΐνες, το απόσταγμα οποιουδήποτε προϊόντος ψησίματος, ή ενζυματικής υδρόλυσης διαφόρων μπαχαρικών, αυγών, γαλακτοκομικών και προϊόντων ζύμωσης όλων αυτών των οποίων ο κύριος λόγος στα τρόφιμα είναι γευστικός και όχι διατροφικός.

ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ PhΗ μέτρηση του pH στα τρόφιμα είναι πολύ σημαντική καθώς μας δίνει μία ένδειξη για την κατάσταση και την ποιότητα των τροφίμων. Η μέτρηση του pH στα νωπά προϊόντα όπως το γάλα και το κρέας γίνεται για επιβεβαίωση της ποιότητάς τους. Το pH ελέγχεται σε διάφορες φάσεις της παραγωγής και της προετοιμασίας με σκοπό να έχουμε εγγυημένη ποιότητα, αναβαθμισμένη παραγωγή και μεγαλύτερη ασφάλεια. Το pH καθορίζει το χρόνο ζωής του προϊόντος μας. Έτσι λοιπόν, εφόσον το pH είναι κάτω από 4.5, συντελείται η ανάπτυξη και ο πολλαπλασιασμός μικροβίων και κυρίως παθογόνων.ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΟΥ Ph Οι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να μετρηθεί το pH ενός διαλύματος είναι οι εξής:

Με τη χρήση δεικτών, προσθέτοντας ένα δείκτη οξέος-βάσης στο διάλυμα. Οι δείκτες οξέος-βάσης (ονομάζονται και 'ηλεκτρολυτικοί' ή 'πρωτολυτικοί' δείκτες) είναι ουσίες των οποίων το χρώμα αλλάζει ανάλογα με το pH του διαλύματος στο οποίο προστίθενται.

Με τη χρήση ενός   πεχάμετρου . Το πεχάμετρο είναι μία ειδική συσκευή που χρησιμοποιεί την αρχή της ποτενσιομετρικής μέτρησης του pH (ηλεκτρομετρική μέθοδος). Το πεχάμετρο βοηθά στην περίπτωση που απαιτείται ιδιαίτερη ακρίβεια στη μέτρηση του Ph.

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ ΣΤΙΣ ΤΡΟΦΕΣΟι πρωτεΐνες σε αλκαλικό περιβάλλον σχηματίζουν με ιόντα χαλκού Cu2+ σύμπλοκες έγχρωμες χημικές ενώσεις (αντίδραση Biuret ή διουρίας).

Με την προσθήκη πυκνού νιτρικού οξέος σε πρωτεΐνες παράγεται χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα που γίνεται πιο έντονο μετά από θέρμανση (αντίδραση ξανθοπρωτεΐνης).

Με το βρασμό πρωτεΐνης με διάλυμα υδροξειδίου του νατρίου, παρουσία άλατος του μολύβδου παράγεται μέλαν ή καστανό ίζημα (αντίδραση θειούχου μολύβδου).

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΑΜΥΛΟΥ ΣΤΙΣ ΤΡΟΦΕΣΤο άμυλο είναι συστατικό πολλών τροφίμων φυτικής προέλευσης. Αποτελείται από πολλά μόρια γλυκόζης συνδεδεμένα μεταξύ τους. Η διαπίστωση ύπαρξης αμύλου σε ένα διάλυμα γίνεται με την προσθήκη ιωδίου, οπότε διαπιστώνεται χαρακτηριστική κυανή χρώση, που οφείλεται στην δημιουργία συμπλόκου μεταξύ αμύλου και ιωδίου.

ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΑΜΥΛΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΣΑΛΙΟΤο άμυλο διασπάται σιγά - σιγά στο στόμα με την επίδραση του σάλιου και του ενζύμου αμυλάση που περιέχει, σε μόρια γλυκόζης. Η γλυκόζη αντιδρά με το αντιδραστήριο Fehling και σχηματίζει χαρακτηριστικό καστανέρυθρο ίζημα οξειδίου του χαλκού και μέσω αυτής της αντίδρασης μπορεί να ανιχνευτεί.

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ ΑΚΟΡΕΣΤΟΤΗΤΑΣ ΛΙΠΩΝ ΚΑΙ ΕΛΑΙΩΝΤα λιπίδια διαχωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Τα ακόρεστα λιπίδια τα οποία δεν εμφανίζουν διπλούς δεσμούς στο μόριό τους και τα μονοακόρεστα ή πολυακόρεστα που εμφανίζουν στο μόριό ένα η περισσότερους διπλούς δεσμούς στο μόριό του.

Τα ζωικά λίπη αποτελούνται κυρίως από κορεσμένα λιπίδια. Αντίθετα τα φυτικά έλαια (π.χ. λάδι ελιάς, καλαμποκέλαιο) αποτελούνται κυρίως από και μονοακόρεστα ή πολυακόρεστα λιπίδια. Τα κορεσμένα λίπη είναι υπόλογα για την εμφάνιση ορισμένων μορφών καρδιοπαθειών.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - HACCP - Υγιεινή & Ασφάλεια Τροφίμων & Ποτών Η Εφαρμογή Συστήματος HACCP στην βιομηχανία τροφίμων:Το HACCP (Hazard Analysis Critical Control Points) ή αλλιώς Ανάλυση Κινδύνων και Κρίσιμα Σημεία Ελέγχου, είναι μια προληπτική μέθοδος που σκοπό έχει την εξασφάλιση της ασφάλειας και υγιεινής των τροφίμων και ποτών που παράγει μια επιχείρηση σε όλα τα στάδια της διαδικασίας παραγωγής και διάθεσης, που υποχρεώνει όλες τις επιχειρήσεις που παρασκευάζουν, μεταποιούν, παράγουν, συσκευάζουν, αποθηκεύουν, μεταφέρουν, διανέμουν, διακινούν ή διαθέτουν τρόφιμα και ποτά να εφαρμόζουν τεκμηριωμένο (γραπτό) HACCP. Το σύστημα βασίζεται σε επτά (7) βασικές αρχές:

Αρχή 1η: Αναγνώριση των πιθανών κινδύνων που συνδέονται με την παραγωγή των τροφίμων σε όλα τα στάδιαΑρχή 2η : Προσδιορισμός των σημείων / διεργασιών / φάσεων παραγωγής που μπορεί να ελεγχθούν για να εξαφανίσουν τον κίνδυνο ή να ελαχιστοποιήσουν την πιθανότητα εμφάνισης του (Κρίσιμο Σημείο Ελέγχου (CCP).Αρχή 3η :Καθορισμός των Κρίσιμων Ορίων, τα οποία πρέπει να ικανοποιούνται, ώστε να εξασφαλίζεται ότι κάθε Κρίσιμο Σημείο Ελέγχου βρίσκεται υπό έλεγχοΑρχή 4η :Καθορισμός διαδικασιών παρακολούθησης των Κρίσιμων Σημείων Ελέγχου, με σκοπό τη ρύθμισή τους εντός των Κρίσιμων Ορίων.Αρχή 5η :Καθορισμός διορθωτικών ενεργειών που πρέπει να λαμβάνονται, όταν η παρακολούθηση δείχνει απόκλιση από τα Καθορισμένα Κρίσιμα Όρια.Αρχή 6η :Τήρηση διαδικασιών τεκμηρίωσης του Συστήματος.Αρχή 7η :Τήρηση διαδικασιών επαλήθευσης της σωστής λειτουργίας και της αποτελεσματικότητάς του Συστήματος.

Τα οφέλη που αποκομίζει μία βιομηχανία τροφίμων από την εφαρμογή και την πιστοποίηση του HACCP είναι:

i. Κάλυψη των απαιτήσεων των πελατώνii. Ένδειξη αξιοπιστίας της εταιρείαςiii. Ένδειξη σεβασμού στον καταναλωτήiv. Εργαλείο ανίχνευσης των προβλημάτων και βελτίωση της ποιότητας των προϊόντωνv. Εργαλείο μείωσης του κόστους ποιότηταςvi. Μείωση των απορρίψεων παρτίδων ετοίμων προϊόντων, λόγω εφαρμογής σωστών

προληπτικών μέτρωνvii. Επικέντρωση της προσοχής του προσωπικού στα κρίσιμα σημεία της παραγωγικής

διαδικασίας

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΣΚΑΝΔΑΛΑΑκατάλληλα προς κατανάλωση προϊόντα εντόπισε ο ΕΦΕΤ, έπειτα από καταγγελίες.Συγκεκριμένα, οι Περιφερειακές Διευθύνσεις Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας του ΕΦΕΤ, στο πλαίσιο εξέτασης καταγγελίας, διαπίστωσαν την ύπαρξη μη ασφαλών προϊόντων τα οποία περιέχουν τη χρωστική Ε120 (κοχενίλη, καρμινικό οξύ, καρμίνες), πρόσθετο μη επιτρεπόμενο στα συγκεκριμένα είδη τροφίμων.Πρόκειται για τα εξής προϊόντα:1. «Χοιρινή ωμοπλάτη για πίτσα σε φέτες» Aro, βάρους περίπου 1kg το οποίο παράγεται από την εταιρεία «ΑΦΟΙ ΠΑΝΤΕΡΗ Ο.Ε.» για λογαριασμό της επιχείρησης «ΜΑΚΡΟ ΚΑΣ & ΚΑΡΥ ΧΟΝΔΡΕΜΠΟΡΙΚΗ» με αριθμό παρτίδας και ανάλωση:• lot 040713 με ανάλωση κατά προτίμηση πριν από 14.10.2013,• lot 040613 με ανάλωση κατά προτίμηση πριν από 04.09.2013,• lot 070613 με ανάλωση κατά προτίμηση πριν από 11.09.2013,• lot 180613 με ανάλωση κατά προτίμηση πριν από 18.09.2013,• lot 270613 με ανάλωση κατά προτίμηση πριν από 06.10.2013,• lot 020713 με ανάλωση κατά προτίμηση πριν από 09.10.2013,• lot 020713 με ανάλωση κατά προτίμηση πριν από 10.10.2013,2.

«Μπέικον Catering φέτες Snack», Creta Farm, βάρους 1,5 kg, L01318502 «Μπέικον φιλικό», Creta Farm, βάρους 100 gr, L01320006 με ανάλωση μέχρι 16.12.2013 «Μπριζόλα καπνιστή», Creta Farm, βάρους 160 gr, (2€), L01317606 με ανάλωση μέχρι

23.09.2013 «Ζαμπόν μπούτι», Creta Farm, βάρους 160 gr, (2€) GR, L01316328 με ανάλωση μέχρι

10.09.2013 «Μπέικον ρολό σε φέτες», Creta Farm, βάρους 160 gr, L01317406, με ανάλωση μέχρι

21.09.2013 «Μπριζόλα Καπνιστή», Creta Farm, βάρους 160gr, L01318406, L01319106, L01317006,

L0131760, τα οποία παράγονται από την εταιρεία CRETA FARM A.E..3.

«Γαλοπούλα Βραστή» ΠΑΣΣΙΑΣ, βάρους 180 gr, L77288, L77667, L77316, «Γαλοπούλα Καπνιστή», ΠΑΣΣΙΑΣ,, βάρους 180 gr, L77386, L77516, L77459, τα οποία

παράγονται από την εταιρεία ΠΑΣΣΙΑΣ Α.Β.Ε.Ε.Ο ΕΦΕΤ ζήτησε “από τις επιχειρήσεις την άμεση ανάκληση –απόσυρση του συνόλου των συγκεκριμένων παρτίδων και ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη σχετικοί έλεγχοι. Καλούνται όσοι καταναλωτές έχουν ήδη προμηθευτεί τα ανωτέρω προϊόντα να μην τα καταναλώσουν”.

ΣΚΑΝΔΑΛΑ

1996 : Δέκα χρόνια μετά τα πρώτα κρούσματα εγκεφαλικής νόσου σε βοοειδή, σκάνδαλο της «νόσου των τρελών αγελάδων» σκάει στη Μεγάλη Βρετανία όταν διαπιστώνεται ότι η κατανάλωση κρέατος βοοειδών που υποφέρουν από αυτήν προκαλεί στον άνθρωπο την ανθρώπινη, επίσης θανατηφόρο, εκδοχή της, Κρόιτσφελντ-Γιάκομπ. Η ολιγωρία των βρετανικών αρχών επέτρεψε τη σφαγή και εμπορία 486.000 μολυσμένων βοοειδών μεταξύ των ετών 1986 και 1989. Περισσότεροι από 185 Βρετανοί, αλλά και 45 πολίτες άλλων χωρών έχασαν τη ζωή τους, ενώ οι ειδικοί μιλούν για θύματα ακόμη και σήμερα, καθώς η ασθένεια αργεί να εκδηλωθεί.

1999 : Μόλυνση με διοξίνες σε κοτόπουλα και αυγά στο Βέλγιο, η οποία προκλήθηκε από κατανάλωση ζωοτροφών με διοξίνη 1.562 φορές περισσότερη από το όριο της Ε.Ε. Το σκάνδαλο αποκαλύφθηκε σε όλη την Ε.Ε., χώρες απαγόρευσαν τις εισαγωγές, ενώ τελικά η κυβέρνηση του Βελγίου οδηγήθηκε σε παραίτηση.

2006 : Οι ΗΠΑ πλήττονται από επιδημία βακτηρίου E. coli σε δύο φάσεις. Τα πρώτα κρούσματα σημειώνονται το Σεπτέμβριο και προκαλούνται από φρέσκο σπανάκι. Τα επόμενα, μεταξύ Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου, αποδίδονται σε μολυσμένο συσκευασμένο μαρούλι στα εστιατόρια Taco Bell. Το θανατηφόρο βακτήριο προκαλεί το θάνατο 3 ανθρώπων από τους 276 που νόσησαν.

2007 : Η βρετανική σοκολατοποιία Cadbury υποχρεώνεται σε ανάκληση ενός εκατομμυρίου τεμαχίων σοκολάτας που είχαν παρασκευαστεί με αυγά μολυσμένα με σαλμονέλα. Η αντιμετώπιση της μόλυνσης, που έπληξε 30 ανθρώπους, κόστισε στην εταιρεία 30 εκατ. στερλίνες.

2008 : Το Δεκέμβριο αποκαλύπτεται ότι στην Ιρλανδία κρέας χοίρων και μοσχαριών έχει μολυνθεί με επικίνδυνη τοξική ουσία. Περισσότεροι από 30.000 τόνοι χοιρινού κρέατος αποσύρονται από την αγορά και 175.000 χοίροι και μοσχάρια θανατώνονται. Η πηγή της μόλυνσης εντοπίζεται σε εργοστάσιο ζωοτροφών το οποίο χρησιμοποίησε μολυσμένο με διοξίνες PCB καύσιμο για την αποξήρανση της ζωοτροφής.

2008 : Η μόλυνση κρεάτων με λιστερίαση σε εργοστάσιο συσκευασίας στο Τορόντο του Καναδά προκαλεί το θάνατο 23 ανθρώπων (από 57 επιβεβαιωμένα κρούσματα). Η λιστερίαση πλήττει το νευρικό σύστημα και μπορεί να προκαλέσει μηνιγγίτιδα.

2008 : Ορυκτέλαιο εντοπίζεται σε ηλιέλαιο με χώρα προέλευσης την Ουκρανία. Το μολυσμένο λάδι εξήχθη σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

2008 : Η επικίνδυνη ουσία μελαμίνη εντοπίζεται σε 69 μάρκες βρεφικού γάλακτος στην Κίνα. Έξι βρέφη χάνουν τη ζωή τους και 300.000 άλλα ασθενούν. Οι δύο υπεύθυνοι επιχειρηματίες καταδικάζονται σε θάνατο και ένα χρόνο μετά εκτελούνται.

2010 : Διοξίνη που προερχόταν από χρήση βιοντίζελ εντοπίζεται σε ζωοτροφές και αυγά στη Γερμανία. Περισσότερες από 4.700 κτηνοτροφικές μονάδες της χώρας κλείνουν, ενώ μεγάλες ποσότητες αυγών που πέρασαν τα σύνορα της Ολλανδίας και της Βρετανίας σκορπίζουν τον πανικό.

2013: Στα μέσα Ιανουαρίου αποκαλύπτεται ότι έτοιμο φαγητό περιέχει κομμάτια κρέατος αλόγου αντί για μοσχάρι. Το γαϊτανάκι των αποκαλύψεων φτάνει σε πολλές χώρες - ανάμεσά τους και στην Ελλάδα.

…ΣΑΝΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι τα πρόσθετα βρίσκονται ανάμεσά μας ακόμα και εκεί που δεν τα περιμένουμε, γι’ αυτόν το λόγο οι γνώσεις επί του θέματος των χημικών προσθέτων είναι αναγκαίες και απαραίτητες προκειμένου να ξέρουμε τί καταναλώνουμε και να φερόμαστε έξυπνα στις αγορές μας. Τελειώνοντας, ελπίζουμε η εργασία μας να σας άρεσε και να αποκομίσατε από αυτήν επιπρόσθετες γνώσεις όσον αφορά στα χημικά πρόσθετα που προστίθενται στα τρόφιμα.

ΟμάδαΑΝΩΝΥΜΩΝ: , , , ΥΦΑΝΤΗΓΙΑΣΕΜΗ ΣΤΑΗΧΡΙΣΤΙΝΑ ΝΤΟΥΝΗΑΡΙΑΔΝΗ ΣΟΥΤΟΓΛΟΥΡΑΦΑΗΛ

Ομάδα ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΩΝ: / , , ΤΣΑΚΙΡΗΣΚΩΝ ΝΟΣ ΝΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣΓΙΩΡΓΟΣ ΓΑΛΛΙΚΑ, ΒΑΣΙΛΙΚΗΚΟΝΤΙΛΗΘΕΟΔΩΡΑ

:ΟμάδαΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ - , / , ΓΡΕΝΤΖΕΛΟΥΌΛΓΑ ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣΚΩΝ ΝΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣΒΑΣΙΛΗΣ