lyk-soudas.chan.sch.grlyk-soudas.chan.sch.gr/sites/default/arxeia word/katoxi.… · Web viewΣτο μικρό χωριό του νομού Χανίων Κοντομαρί, κοντά

ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ

ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΑΧΑΝΙΑ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ

Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ 2013-2014

ΛΥΚΕΙΟ ΣΟΥΔΑΣ

1


Την ερευνητική εργασία πραγματοποίησαν οι ’ :μαθητές της Α Λυκείου

Μανώλης Λουλουδάκης Κατερίνα Φωκά

Λυγερή Τσαγκάρη Αγγελική Τσαγκάρη

ΑλέξανδροςΜουντάκης Πηνελόπη Σολωμού

Μιχαέλα Χατζηγεωργίου

Γιάννης Βλασταρίδης ΓιώργοςΜανουσουδάκης Χρήστος Ανδρουλάκης

Κάτια Παναγοπούλου

Μάρκος Φανούριος Κουράκης Ευάγγελος Παινέσης

Κλέωνας Βακαλόπουλος ΣτυλιάνοςΜάριος Φραγγεδάκης

Γεώργιος Ζολέι Τσέκοβ ΠαντελεήμωνΜπλαζουδάκης

ΜαρίαΜιχάλη Ζαχαρούλα Λαμπροπούλου

Σοφία Κοκολάκη Θεοδώρα Βασιλειάδου

Σταυρούλα Καμπέλλο

: Υπεύθυνη καθηγήτρια Ελένη Παϊζη

2


Περιεχόμενα

………. 4Πρόλογος σελίδα

1.1 ……… 5Ημάχη της Κρήτης σελ

1.2 - Μετά την μάχη της Κρήτης Η αρχή της

……….. 6Γερμανικής κατοχής σελ

1.3 ………… 7Οι ομαδικές εκτελέσεις σελ

1.4 …………. 9Οι αγγαρείες σελ

1.5 ……….. 10Η εξόντωση των Εβραίων σελ

2.1 - -Ηαντίσταση στα Χανιά Αντιστασια

…..11κές οργανώσεις σελ

2.3 Το τυπογραφείο και ο παράνομος εκδοτικός ……… 13μηχανισμός σελ

3.1 ……… 15Οι γυναίκες στην αντίσταση σελ

……… 19Επίλογος σελ

20Οι επισκέψεις που πραγματοποιήσαμε σελ

………… 20Ευχαριστήρια σελ

………. 21Βιβλιογραφία σελ

3


ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στο πλαίσιο του αναλυτικού προγράμματος της Α΄ λυκείου αναλάβαμε ερευνητική εργασία με θέμα «Κατοχή και αντίσταση στα Χανιά». Στόχος μας ήταν να μελετήσουμε μια άγνωστη για τους περισσότερους από μας ιστορική περίοδο του τόπου μας. Δεν ήταν βέβαια εφικτό στα στενά χρονικά περιθώρια του τετραμήνου να εξαντλήσουμε το θέμα. Έτσι αφήσαμε ανέγγιχτες κάποιες πτυχές που στην αρχή είχαμε θέσει ως θεματικούς άξονες όπως το ρόλο των συμμάχων, τις ένοπλες συγκρούσεις των ανταρτών με τις κατοχικές δυνάμεις κα.

Καταφέραμε ωστόσο να μελετήσουμε τον τρόπο με τον οποίο επιβλήθηκαν οι Γερμανοί μένοντας κυρίως στο κομμάτι των μαζικών εκτελέσεων και των αγγαρειών και στον τρόπο με τον οποίο αντέδρασαν οι κάτοικοι εστιάζοντας στην παράνομη δράση. Τέλος ασχοληθήκαμε και με τον ιδιαίτερο ρόλο της γυναίκας στον αντιστασιακό αγώνα.

Κατά τη διάρκεια της εργασίας -κυρίως μέσα από τις επισκέψεις που κάναμε- βιώσαμε τη φρίκη του ναζισμού και θαυμάσαμε το ηθικό μεγαλείο των ανθρώπων του τόπου μας που δε λύγισαν στην πείνα και τη βία και αντιστάθηκαν.

4


H ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Το πρωί της 20ης Μαΐου του 1941 ο ουρανός της Κρήτης μαυρίζει από εκατοντάδες σκουρόχρωμα γερμανικά αεροπλάνα. Η γη σείεται και αμέσως τα πρώτα κύματα των επίλεκτων γερμανικών τμημάτων αρχίζουν να πέφτουν κατά χιλιάδες, από τα αμέτρητα μεταγωγικά αεροπλάνα και ανεμόπτερα.

Η μάχη για την κατάληψη της Κρήτης κράτησε από τις 20 έως τις 29 του Μάη του 1941. Η γερμανική επίθεση ξεκίνησε με ανελέητο βομβαρδισμό των πόλεων και των χωριών και η απόβαση των Γερμανών στο νησί έγινε με ρίψη αλεξιπτωτιστών.

Πεδίο μάχης και τα χωριά και οι πόλεις. Ο άμαχος κρητικός λαός κτυπιέται ανελέητα. Η μάχη διεξάγεται σώμα με σώμα. Άμυνα παλλαϊκή, χωρίς σχέδιο, χωρίς πρόγραμμα. Ωστόσο οι γέροι, οι γυναίκες και τα παιδιά δημιουργούν έπος!

Οι απώλειες των Γερμανών αλεξιπτωτιστών κατά την πρώτη ημέρα είναι απρόσμενα γι’ αυτούς μεγάλες. Αυτοί όμως συνεχίζουν απτόητοι τις ρίψεις. Πολλοί σκοτώνονται στον αέρα, αλλά και αυτοί που φτάνουν στο έδαφος αποδεκατίζονται.

Η άμυνα κρατάει γερά. Αλλά προς το βράδυ της πρώτης ημέρας, οι Γερμανοί πατούν πόδι στο αεροδρόμιο του Μάλεμε και το κρατούν, παρά τις επιθέσεις των υπερασπιστών του νησιού. Απόπειρα των χιτλερικών να στείλουν ενισχύσεις από τη θάλασσα συντρίβεται από τον Αγγλικό στόλο, με φοβερές απώλειες για τους Γερμανούς, αλλά και τους Άγγλους που χάνουν βαριά πολεμικά σκάφη. Την επόμενη ημέρα οι ρίψεις Γερμανών αλεξιπτωτιστών συνεχίζονται με μεγαλύτερη πυκνότητα, αλλά και περισσότερες απώλειες για τους εισβολείς. Παρά τις εκατόμβες των νεκρών με τις συνεχείς ενισχύσεις που φτάνουν ακατάπαυστα, οι Γερμανοί κατορθώνουν να δημιουργήσουν και άλλα προγεφυρώματα τα οποία ενώνονται μεταξύ τους και ετοιμάζονται για γενική επίθεση. Η κατάσταση για τους αμυνόμενους είναι πλέον απελπιστική και την εβδόμη μέρα αποφασίζεται η εκκένωση της Κρήτης από το συμμαχικό στρατό.

Κυρίαρχοι καταχτητές πλέον οι υπάνθρωποι του Χίτλερ θα στραφούν με λύσσα πάνω στον άμαχο πληθυσμό, για να τον τιμωρήσουν για την ηρωική του αντίσταση.

5


ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ – Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Η αρχή ενός εφιάλτη….

Αμέσως λοιπόν μετά τη μάχη της Κρήτης και την ολοκλήρωση της κατάληψης του νησιού από τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές, ξεκινάει η γερμανική κατοχή του νησιού και η εγκαθίδρυση φασιστικού καθεστώτος. Αυτό γίνεται φανερό με μια σειρά διατάγματα του Γερμανού Στρατιωτικού Διοικητή της Κρήτης που εκδίδονται ήδη από την πρώτη μέρα και με τα οποία περιορίζονται όλες οι ελευθερίες του Κρητικού λαού.

Το πρώτο διάταγμα (1- Ιουνίου του 1941) έλεγε ανάμεσα στα άλλα τα εξής :

ο πληθυσμός του νησιού της Κρήτης να παραμένει στις κατοικίες του από την 8η ώρα του απογεύματος ως τις 5 η ώρα το πρωί. Tα φρουραρχεία έχουν το δικαίωμα να επιβάλουν αστυνομικές ποινές και πρόστιμα. Οι ποινές των φρουραρχείων αφορούσαν ποινές φυλάκισης εως και 5 εβδομάδες και χρηματικά πρόστιμα εως 30.000 μάρκα. Όλοι οι πομποί ασυρμάτων απαγορεύονταν. Η χρήση κάθε είδους αυτοκινήτου απαγορευόταν χωρίς άδεια από τις στρατιωτικές υπηρεσίες. Κάθε επικοινωνία μεταξύ αιχμαλώτων ή συλληφθέντων απαγορεύονταν και τιμωρούνταν αυστηρά. Ακόμη ειδικές στρατιωτικές διατάξεις όριζαν :Πρώτον: να παραδοθούν όλα τα όπλα (π.χ. όπλα, χειροβομβίδες,

εκρηκτικά πυρομαχικά).Δεύτερον: όποιος έχει τα παραπάνω αναφερόμενα όπλα και είδη

και δεν τα παραδώσει μέσα σε 24 ώρες να έχει ποινή τουφεκισμού.Επίσης στα Χανιά ο πληθυσμός της Κρήτης προειδοποιούνταν να

μη φεύγει όταν πλησιάζει η Γερμανική περιπολία. Μετά την έκδοση των παραπάνω φασιστικών διαταγμάτων

ακολούθησε όπως αυτά προμήνυαν καθεστώς τρόμου και απερίγραπτου πόνου, με νυχτερινά μπλόκα, βάρβαρες ομαδικές εκτελέσεις αθώων ανθρώπων ακόμα και μικρών παιδιών με την αισχρή δικαιολογία ότι τους οι αλεξιπτωτιστές δεν τους πολέμησαν μόνο οι στρατευμένοι κάτοικοι, αλλά και απλοί πολίτες.

6


ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΑΜΑΧΩΝ ΚΑΙ ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ

Η εντολή αντιποίνων του πρώτου διοικητή Κρήτης, πτέραρχου Κουρτ Στουντεντ, ήταν σαφής: εκτελέσεις χωρίς ειδικά δικαστήρια, καταστροφές χωριών και επίδειξη ισχύος με τη μέγιστη ταχύτητα και σκληρότητα.

Και αμέσως περάσαν στην πράξη ξεκινώντας με εκτελέσεις δυο – τριών και τεσσάρων ατόμων ακόμα και από την ίδια οικογένεια , με εκτελέσεις ακόμα και ανάπηρων πολέμου.

Στο μικρό χωριό του νομού Χανίων Κοντομαρί, κοντά στο Μάλεμε, θέτουν σε εφαρμογή τα απάνθρωπα σχέδια τους. Στις 2 Ιουνίου περικυκλώνουν το χωριό, συγκεντρώνουν στην πλατεία όλους τους κατοίκους και στη συνέχεια μεταφέρουν 26 άνδρες, ηλικίας 18-50 ετών, σε ένα λιόφυτο. Ο επικεφαλής του αποσπάσματος ανθυπολοχαγός Χορστ Τρεμπς, τους ανακοινώνει ότι θα εκτελεστούν ως αντίποινα για το θάνατο Γερμανών στρατιωτών κατά τη μάχη της Κρήτης.

Ο Τρεμπς δίνει το σύνθημα και η εκτέλεση αρχίζει. Συνολικά πέφτουν αμέσως νεκροί 24 άνδρες. Δύο καταφέρνουν να τρέξουν, προσπαθώντας να διαφύγουν, πληγωμένοι βαριά. Ξεφεύγουν, αλλά μόνο ο ένας διασώζεται τελικά.

Ο Τρεμπς λίγο μετά παρασημοφορήθηκε, για τη «γενναιότητά» του να ξεκληρίσει ένα χωριό αμάχων.

Η θηριωδία αυτή, η πρώτη μαζική εκτέλεση στην Κρήτη και από τις πρώτες των Ναζί σε όλη την Ευρώπη, απαθανατίστηκε στιγμή προς στιγμή. Ο ανταποκριτής προπαγάνδας της Βέρμαχτ, Φραντς Πήτερ Βέιξλερ βρισκόταν μαζί με το απόσπασμα όταν μπήκε στο χωριό και φωτογράφισε τα πάντα. Οι φωτογραφίες – απόδειξη του μαζικού

7


εγκλήματος- φυλάχτηκαν καλά στα αρχεία του γερμανικού στρατού μέχρι το 1980, όταν εντοπίστηκαν και δημοσιοποιήθηκαν για πρώτη φορά από τον Έλληνα δημοσιογράφο Βάσο Μαθιόπουλο, χωρίς να είναι γνωστό το χωριό της τραγωδίας, που βρέθηκε μετά από δημοσιογραφική, και πάλι, έρευνα πράγμα που μας επιβεβαίωσαν και οι κάτοικοι εκεί στην επίσκεψη που πραγματοποιήσαμε.

Αντίστοιχα είχαν βιώσει τη βία των Γερμανών οι κάτοικοι του χωριού Κακόπετρο στις 24/5/41 πριν δηλαδή την ολοκληρωτική κατάληψη της Κρήτης. Τότε στο αρχοντόσπιτο του Αντωνίου Λουφαρδάκη, σημαδεύεται με ταχυβόλο στην καρδιά και σκοτώνεται ο Μανώλης Κλεοβρ. Κουριδάκης, τριών ετών ! Μετά με το ίδιο ταχυβόλο, στο ίδιο δωμάτιο δολοφονούνται η μάνα, οι δύο γιαγιάδες και οι δύο θείες του βρέφους, Ελευθερία Κλ. Κουριδάκη, ετών 25, μάνα, Βασιλική Κουριδάκη, ετών 40, γιαγιά, Αγγελική Λουφαρδάκη, ετών 65, γιαγιά, Ιωάννα Λουφαρδάκη, ετών 19, θεία και Ρουμπίνη Κουριδάκη, θεία, ετών 75.

Τις πρώτες μέρες του πολέμου οι Γερμανοί λεηλάτησαν και γκρέμισαν εκ θεμελίων τα σπίτια και τα καταστήματα των Κων/νου Δρακουλάκη, Γιάννη Μαρκετάκη, Γιάννη Περράκη και Θεοδ. Κουτουλάκη. Ακίνητα πολύ μεγάλης αξίας, πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων.Πάλι εκεί στις αρχές του πολέμου σκότωσαν τον αθώο Αντώνη Εμμ. Κουτουλάκη, 58 ετών, χωρίς καμιά αιτία. Στις 2.3.44 ένα φορτηγό αυτοκίνητο με 5 Γερμανούς έφτασε στον Κακόπετρο πρωί – πρωί με σκοπό να μαζέψουν ξύλα για τις σόμπες και τα μαγειρεία του καταυλισμού τους στις Βουκολιές.

Ένας Γερμανός άρπαξε το όπλο του κι έτρεξε στη συνοικία Μιχελιανά, ζήτησε ένα ποτήρι κρασί, καταδίωξε έναν μικροπωλητή να του πάρει τ’ αβγά που κρατούσε, τον πυροβόλησε δύο φορές ανεπιτυχώς και δήθεν εξοργισμένος εκτέλεσε εν ψυχρώ τον αθώο που του πρόσφερε το κρασί το Γεώργιο Εμ. Θεοδωράκη, ετών 61 και μια σχεδόν αιωνόβια γυναίκα την Αικατερίνη Αντ. Θεοδωράκη, ετών 85.

Αλλά αν θέλαμε να απαριθμήσουμε τις εκτελέσεις των Γερμανών θα έπρεπε να υπερβούμε τα όρια αυτής της εργασίας. Αξίζει ωστόσο να επισημάνουμε ότι η εγκληματική τους συμπεριφορά δεν έπαψε ούτε στιγμή μέχρι την οριστική αποχώρηση τους από το νησί όπως φάνηκε και από τα παραπάνω περιστατικά. Χωριά που σημαδεύτηκαν από τις μαζικές εκτελέσεις ήταν πέρα από το Κοντομαρί και το Κακόπετρο η Κάνδανος τα Περιβόλια οι Στέρνες, το Πατελάρι οι Κάμποι και πολλά άλλα. Σύμφωνα μάλιστα με διάφορα στοιχεία που αναφέρονται στο βιβλίο του γιατρού Γιάννη Παϊζη «Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ» οι εκτελέσεις κυρίως αμάχων στα χρόνια της κατοχής φθάσανε στις 1934 στο νόμο Χανίων.

8


ΟΙ ΑΓΓΑΡΕΙΕΣ

Οι Γερμανοί για να εξασφαλίσουν εργατικό δυναμικό όπου το χρειάζονταν εφάρμοσαν το σατανικό μέτρο της αγγαρείας, που αποτελούσε συνάμα μέτρο εξευτελισμού της εθνικής και ανθρώπινης αξιοπρέπειας .Στόχος τους ήταν, πέραν της αποπεράτωσης διαφόρων έργων προς την κάλυψη και εξυπηρέτηση τους, να σπάσουν το ηθικό του λαού και να του επιβάλουν την υποτέλεια κρατώντας τον ανήμπορο σηκώσει κεφάλι και να οργανώσει αντίσταση.

Η εφαρμογή του μέτρου της αγγαρείας άρχισε από τις πρώτες μέρες της κατοχής. Καταρχήν επιβλήθηκε για την ταφή των πτωμάτων που εκτός από τους αιχμαλώτους χρησιμοποιούσαν και ντόπιους κατοίκους . Οι Γερμανοί έκαναν μπλόκα γύρω από τα χωριά μάζευαν τους ανθρώπους μέσα σε φορτηγά, παιδιά και άντρες, και τους ανάγκαζαν να σκάβουνε λάκκους για να θάψουν πρόχειρα τους δικούς τους ανθρώπους. Κι αν δεν υπάκουαν τους Γερμανούς οι Γερμανοί τους αντιμετώπιζαν με βρισιές και κλωτσιές .

Αργότερα η αγγαρεία επιβλήθηκε με διαταγή του Στρατιωτικού Διοικητής Κρήτης , σε όλο το νομό και σε όλο το νησί για διάφορες δικές τους εργασίες π.χ. αρχές του 1942 έβαλαν τους ντόπιους κατοίκους στον Πλατανιά να σκάψουν για να δημιουργήσουν γερμανικό καταφύγιο κάτω από την εκκλησία του Αγ. Δημητρίου κάτι που μας πληροφόρησε ο παπα Δημήτρης στην ξενάγηση που μας έγινε εκεί και επιβεβαιώσαμε και από τις πηγές.

Ο Βαρδής ο Βαρδινογιάννης στο βιβλίο του , Η Εθνική Αντίσταση στο Σέλινο γράφει σχετικά με τις αγγαρείες στο παλιό ενετικό και αργότερα τουρκικό φρούριο της Παλιόχωρας - Φορτέτζα , όπου έγινε τόπος αγγαρείας των Σελινιωτών . Μας λέει ότι οι φρουροί στρατιώτες συμπεριφέρονταν σκαιότατα στους πεινασμένους σκλάβους που τους υποχρέωναν σε αυτές τις βαριές χειρωνακτικές εργασίες. Η διαταγή υποχρέωνε όλους τους ενήλικες άνδρες σε ορισμένες αγγαρείες το μήνα. Έκαναν αναστήλωση του εξωτερικού τοίχου και από τις πλευρές που έβλεπαν τη θάλασσα έκαναν αναστήλωση και τοποθετούσαν κανόνια. Πάνω από 200 άτομα κάθε μέρα δούλευαν στα έργα και έτσι είχαν μόνιμα στο χέρι τους άντρες απ΄ όλη την επαρχία.

Ένας άλλος τόπος ομαδικής αγγαρείας ήτανε το λιγνιτωρυχείο. Πλεμενιανών στο οποίο μάλιστα δούλευαν κάτω από πολύ δυσμενείς συνθήκες μέσα σε στοές με υποτυπώδεις υποστηλώσεις, ελλείψεις στο μηχανισμό για τη μεταφορά του λιγνίτη, υγρασία και μέσα σε όλα αυτά με απειλές και ξυλοδαρμούς.

Τόποι αγγαρείας ήταν και το αεροδρόμιο του Μάλεμε , η Σούδα, το κόκκινο χωριό κα.

9


Στη αρχή σε αυτούς που έπαιρναν αγγαρεία δεν πρόσφεραν ούτε ελάχιστη τροφή . Ύστερα όμως από έντονες διαμαρτυρίες οργανωμένων στο ΕΑΜ εξασφάλιζαν ένα ελάχιστο συμπλήρωμα διατροφής . Αυτό δεν ήταν παρά αποφλοιωμένο σιτάρι που πρόσφεραν αντί για ρύζι και οι εργάτες το έλεγαν Ντουπεκί όπως μας είπε ο κ. Ηλιάκης στην ξενάγηση που μας έκανε στο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης στο Θέρισο και διαβάσαμε και στο βιβλίο του με τίτλο Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΟ Ν. ΧΑΝΙΩΝ.

Την τακτική των απειλών και της τρομοκρατίας εφάρμοζαν οι κατακτητές σε όλες τις περιοχές που εκτελούνταν δικά τους έργα . Όταν μειώνονταν ο αριθμός των εργατών αισθητά , οι Γερμανοί διενεργούσαν επιδρομές . Το ΕΑΜ καλούσε τους κατοίκους να μην έχουν καμία σχέση με τους Γερμανούς ,και να μην τους παρέχουν καμία διευκόλυνση ακόμα κι όταν θα τους αντάμειβαν για την εργασία. Μάλιστα, όπως πάλι μας είπε ο κύριος Ηλιάκης οι ντόπιοι σκόπιμα επέλεγαν δρόμους μακρινούς ή πήγαιναν σε διπλανά χωριά μπλοκάροντας έτσι ποικιλοτρόπως αυτή τη διαδικασία .

Τελειώνοντας να πούμε ότι οι Γερμανοί βέβαια επέβαλλαν την κατασκευή έργων αλλά και αρκετοί εργολάβοι και επιστάτες, ντόπιοι πίεζαν τους εργάτες για να αποδίδουν περισσότερο στη δουλεία τους .

Η ΕΞΟΝΤΩΣΗ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ

Στα εγκλήματα των Γερμανών πρέπει να προσθέσουμε και την ολοκληρωτική εξόντωση των Εβραίων. Το 1944 στα Χανιά ζούσαν 267 Εβραίοι. Τα ξημερώματα της 29ης Μαΐου ο γερμανικός στρατός τούς διέταξε ξαφνικά να βγουν από τα σπίτια τους, αφού πάρουν ρούχα και τροφή για 8 ημέρες. Τους κράτησαν στη φυλακή της Αγιάς περίπου 10 ημέρες, και μετά τους έβαλαν σ' ένα πλοίο, το "Δάναϊς", με Έλληνες και ιταλούς αιχμαλώτους. Γύρω στο 1950 αποκαλύφθηκε ότι ένα βρετανικό υποβρύχιο παρακολουθούσε το "Δάναϊς" και, έξω από τη Μήλο, του έριξε τρεις τορπίλες και το βύθισε μέσα σε 15 λεπτά., οι περίπου 300 Εβραίοι , μαζί με 192 άλλους φυλακισμένους (48 Έλληνες ,112 Ιταλούς και 32 Γερμανούς ) υποχρεώθηκαν να επιβιβαστούν στο εμπορικό πλοίο Δαναίς .

10


Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ

Πρώτη ένδειξη της αντίστασης των Κρητικών απέναντι στους Γερμανούς υπήρξε η αυθόρμητη άμυνα του άοπλου λαού κατά τη μάχη της Κρήτης. Κατά την διάρκεια τώρα της κατοχής ο λαός που έχει να αντιμετωπίσει όχι μόνο το βίαιο κατακτητή αλλά και την πείνα και την εξαθλίωση που αυτός τον έχει οδηγήσει αντιδράει με κάθε τρόπο.

Έτσι αντίσταση κάνουν τα παιδιά που μεταφέρουν τρόφιμα ή άλλα είδη στους αντάρτες και Βρετανούς που φυγοδικούν και κρύβονται στα κρητικά βουνά. Οι κτηνοτρόφοι που με τα συνθηματικά σφυρίγματά τους, κάνουν γνωστό τον κίνδυνο που πλησιάζει. Οι γυναίκες με την εργατικότητα και το πείσμα τους. Εκείνοι που αρνούνται να μαρτυρήσουν οτιδήποτε παρά τις αφόρητες πιέσεις που δέχονται και τα σκληρά βασανιστήρια που υποβάλλονται. Όσοι επιδεικνύουν συνειδητή οκνηρία, στα καταναγκαστικά έργα που εκτελούνται για λογαριασμό και εξυπηρέτηση των κατακτητών. Αλλά δεν αρκούνται σε όλα αυτά και σταδιακά οργανώνονται σε παράνομες οργανώσεις.

O ι αντιστασιακές οργανώσεις

Οι αντιστασιακές οργανώσεις στα Χανιά κατά την περίοδο της Γερμανικής κατοχής ήταν κατά σειρά ιδρύσεως:

α) Α.Ε.Α.Κ Ανώτερη Επιτροπή Αγώνα Κρήτης, κατασκοπευτική αντιστασιακή οργάνωση ιδρύθηκε στις 15-06-1941 και σε αυτήν

11


συμμετείχαν οι: Παίζης Ιωάννης, Παπαδάκης Αντρέας, Ζουδιανός Νικόλαος, Ιωαννίδης Ιωάννης, Καρακουλάκης Αριστοτέλης και Πολέντας Αντρέας. Ο Πολέντας κατόπιν προδοσίας συνελήφθη και εκτελέστηκε.

β) ΕΑΜ Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο την συγκρότησε ο στρατηγός Μάντακας Εμμανουήλ στις 07-Αυγούστου του 1942. Μετά από λίγο καιρό οργάνωσε το στρατιωτικό σκέλος στα Χανιά του ΕΛΑΣ που με την πάροδο του χρόνου συγκροτήθηκε σε Μεραρχία ΕΛΑΣ με διοικητή τον Συνταγματάρχη Κοντεκάκη Γρηγόριο (1944).

γ) Τον Ιανουάριο του 1942 στο χωριό Μονή Σελίνου ο αρχιφύλακας των φυλακών Αγυιάς Κωνσταντίνος Μπασιάς ιδρύει την οργάνωση ΕΟΚ και το πρωτόκολλο τιμής υπογράφουν 109 Σελινιώτες. Αντίγραφα του πρωτοκόλλου βρίσκονται στο Μουσείο Θερίσου.

δ) Τον Φεβρουάριο του 1943 ιδρύεται η ΕΠΟΝ στα Χανιά υπό την επιρροή του ΕΑΜ. Η ΕΠΟΝ ιδρύθηκε από αντιπροσώπους πολιτικών και αντιστασιακών οργανώσεων της εποχής. Η συγκεκριμένη οργάνωση είχε συγκεκριμένους σκοπούς:1)την εθνική απελευθέρωση της Ελλαδας,2)την εξόντωση του φασισμού και την επιστροφή της λαϊκής κυριαρχιας,3)την καταπολέμηση των ιμπεριαλιστικών πολέμων και την υπεράσπιση της ειρήνης και 4) την υπεράσπιση των οικονομικών, πολιτικών, εκπολιτιστικών και μορφωτικών δικαιωμάτων και επιδιώξεων της νέας γενιάς.

ε)Με απόφαση του ΕΑΜ ιδρύθηκε άλλη μια οργάνωση με το όνομα Εθνικής Αλληλεγγύη. Αυτή η οργάνωση μαζί με την Επιτροπή Λαϊκής Σωτηρίας που ίδρυσε είχε ως σκοπό την παροχή τροφίμων , φαρμάκων, ρούχων για τα μικρά παιδιά και γάλα. Δραστηριοποιούνταν κυρίως γυναίκες και άντρες που δεν μπορούσαν να συνεισφέρουν σε άλλες οργανώσεις.

Έμποροι, βιοτέχνες, ευκατάστατοι πολίτες, γιατροί αλλά και ψαράδες προσπάθησαν να βοηθήσουν τους ανθρώπους που το είχαν πραγματικά ανάγκη μέσα από τη δράση της Εθνικής αλληλεγγύης. Σημαντική ήταν η προσφορά των γιατρών του νομού μας ,οι όποιοι έτρεχαν ακούραστοι ενώ το έργο τους με την έλλειψη φαρμάκων γινόταν ακόμα πιο δύσκολο Ωστόσο με την εμπειρία , τις γνώσεις και το πείσμα τους έσωσαν ανθρώπους από το θάνατο. Η αποτελεσματικότητα και η αποφασιστικότητα του κρητικού λάου οδήγησε σε μια νέα προσπάθεια των λαϊκών συσσιτίων .

Τα λαϊκά συσσίτια υπήρχαν στην πόλη και σε πολλά χωριά .Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την καταπολέμηση και ανακούφιση της πείνας στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, στα μικρά παιδιά και σε καταστραμμένες πόλεις και στις οικογένειες που ήταν διωκόμενες από τους Γερμανούς.

12


ΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΚΑΙ Ο ΠΑΡΑΝΟΜΟΣ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ

Μια από τις πρώτες δράσεις των αντιστασιακών οργανώσεων ήταν η έκδοση και η κυκλοφορία έντυπου υλικού για την ενθάρρυνση των πολιτών και την αντίσταση προς τον κατακτητή με την εκδήλωση της ανυπακοής. Βέβαια η εγκατάσταση και η εξασφάλιση των εκδοτικών μηχανισμών, γραφομηχανών, πολυγράφων και τυπογραφικών εγκαταστάσεων ήταν υπό την απειλή του κατακτητή

Με την βοήθεια όμως των οργανώσεων του Κ.Κ.Ε. και της ΕΠΟΝ κατάφεραν να λύσουν με επιτυχία αυτά τα προβλήματα. Σπουδαίο ρόλο έπαιξαν τα τυπογραφεία και οι τυπογράφοι των Χανίων.

Παράλληλα με την δραστηριότητα του εκδοτικού μηχανισμού και της έντυπης διαφώτισης και προπαγάνδας, οργανωνόταν και αναπτυσσόταν η ζωντανή και άμεση πληροφόρηση όλης της πόλης.

Στις προκηρύξεις τους αναγράφονταν συνθήματα που στόχο είχαν τον ξεσηκωμό των κατοίκων των Χανίων και γενικά όσων πιο πολλών μπορούσαν για να τους βοηθήσουν. Το τυπογραφείο ήταν για αυτούς μια ελπίδα και ένα όνειρο μαζί ,ενώ ταυτόχρονα σκόρπιζε αισιοδοξία και στους υπόλοιπους πολίτες. Ήταν ένας τρόπος ζωής αφού με αυτό επικοινωνούσαν και εξέφραζαν τα προβλήματα τους.

Γενικά η καθιέρωση του τυπογραφείου ήταν δύσκολο κομμάτι της αντιστασιακής δράσης διότι έπρεπε να παραμένει κρυφός από τους Γερμανούς ο χώρος στον οποίο φιλοξενούνταν. Το πρώτο στέκι του τυπογραφείου όπως διαβάζουμε στο Βιβλίο Η αντίσταση στο Ν Χανίων του κ. Ηλιάκη ήταν στον άγιο Ιωάννη κοντά στις φυλακές. Πολύ γρήγορα όμως εγκαταστάθηκαν σε άλλο μέρος για να μην γίνουν

13


αντιληπτοί. Αυτό ίσως ήταν κουραστικό για τους ίδιους όμως σκεπτόμενοι πάντα το καλό της πόλης τους συνέχιζαν ακάθεκτοι.

Η τυπογραφική μηχανή που χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της κατοχής για την έκδοση υλικού ενθάρρυνσης και ενημέρωσης του χανιώτικου λαού διασώθηκε στο σπίτι της οικογένειας του Βαγγέλη Ντουσάκη στην Πελεκαπίνα και δόθηκε στο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης στο Θέρισο την οποία και είδαμε κατά την επίσκεψη μας εκεί. Χειροκίνητη, παραμένει σε καλή κατάσταση. Πόσες προκηρύξεις, ανακοινώσεις, ενημερωτικά φυλλάδια δεν τυπώθηκαν με κίνδυνο τη ζωή των συντακτών, των τυπογράφων, των διακινητών σε αυτή τη μικρή κατάμαυρη κατασκευή;

14


ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Στον αντιστασιακό αγώνα τάχθηκαν με ποικίλους τρόπους και οι γυναίκες των Χανίων. Τα καθήκοντα της νοικοκυράς αλλάζουν προσανατολισμό. Τις βλέπουμε να πλέκουν ,να υφαίνουν και να ανησυχούν μέρα και νύχτα για τους αντάρτες Προσαρμόζονται στο πνεύμα της εποχής και με προθυμία υπακούουν στο κάλεσμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις παίρνουν τα όπλα και βρίσκονται δίπλα στους άνδρες τους. Άλλες περιθάλπουν στα σπίτια τους με κίνδυνο της ζωής τους αντάρτες ή περιπλανώμενους συμμάχους, που βρίσκονται ακόμα στην Κρήτη. Φτιάχνουν και στέλνουν με τα παιδιά τους τρόφιμα και άλλα είδη στους αντάρτες που κρύβονται σε σπηλιές ή εγκαταλελειμμένα κτηνοτροφικά καταλύματα. Προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως νοσοκόμες σε τραυματισμένους μαχητές δίνοντας έτσι νέες διαστάσεις στον αγώνα και την αντίσταση της Κρήτης.

Οι γυναίκες, οι άντρες των οποίων στρατεύτηκαν, στάθηκαν άξιοι αντικαταστάτες των ανδρών στην οικογένεια, δούλευαν στα χωράφια και συντηρούσαν με χίλιες δυο δυσκολίες τα παιδιά τους, εξαιτίας και των σοβαρών ελλείψεων που άρχισαν να αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα στα προβλήματα διατροφής. Δεν έλειψαν μάλιστα και τα παραδείγματα

15


άφθαστου ηρωισμού, όπως η περίπτωση της Μαρίας Γλυμιδάκη, της Λεβεντάκη Αικατερίνης, της Μαργαρίτας Μπατάκη, της Αγγελικής Τοράκη, της Σειραδάκη Μαίρης, της Γεωργίας Σκευάκη, και της Μαρίας Μάντακα.

Στην αντιφασιστική πάλη του λαού μας ενάντια κατοχή εμφανίζεται ένας νέος παράγοντας, πρώτη φορά τόσο σημαντικός και τόσο μαζικός, στην ιστορία των Ελληνικών αγώνων είναι η μαζική και οργανωμένη συμμετοχή της Ελληνίδας, νέας και ηλικιωμένης στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Θυσίασε, επάγγελμα, υπάρχοντα, την υγεία της, τα παιδιά της και ακόμα την ίδια της την ζωή. Μαθήτριες με τα ιδανικά της ΕΠΟΝ, αγρότισσες, ηλικιωμένες γυναίκες κάτω από τα συνθήματα ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατάφεραν απίστευτα πράγματα. Σε αυτόν τον αγώνα δεν υστέρησαν οι μάνες και θυγατέρες των Χανίων, που πήραν μέρος σε όλες τις μορφές του αγώνα. Αρκετές γυναίκες αγωνίστριες που διέθεταν πανεπιστημιακή ή και γυμνασιακή μόρφωση, πρόσφεραν πολλά και στον σημαντικό τομέα της διαφώτισης όπως και στον παράνομο εκδοτικό μηχανισμό του ΕΑΜ.

Στη συνέχεια θα μνημονεύσουμε εν συντομία Χανιώτισσες και άλλες κρητικοπούλες που αγωνίστηκαν στα Χανιά εκείνη την περίοδο.

Ανδριανή Καρντατζόγλου: Διαλεχτή αγωνίστρια της εθνικής αντίστασης και του λαϊκού κινήματος, παράδειγμα πίστης και αφοσίωσης στα ιδανικά του ΕΑΜ.

➢ Σοφία Κουτσογιαννάκη: από την Ζούρβα Κυδωνίας από την αρχή της ίδρυσης του ανταρτικού κινήματος στον νομό χρησιμοποιήθηκε ως σύνδεσμος και το σπίτι της είχε μεταβληθεί σε καταφύγιο ανταρτών και όλο το διάστημα χρησιμοποιήθηκε σε δύσκολες αποστολές.

➢ Κυριακή Μπολουδάκη: απο τα Μεσκλά Κυδωνίας χρησιμοποιήθηκε όλο το διάστημα του αγώνα ως σύνδεσμος και για την μεταφορά επικίνδυνων πραγμάτων, τροφίμων και αλληλογραφίας.

➢ Μαρία Μιχελογιάννη: σύζυγος του ταγματάρχη από την Ραμνή Αποκορώνου, που μαζί με μια ομάδα Ραμνιανών εκτέλεσε επικίνδυνη υπηρεσία κατά την εξόρμηση των Γερμανών στην Παναγιά και απέκοπτε την τηλεφωνική συγκοινωνία που σύνδεε το Κόκκινο χωριό με τους Κάμπους από διάφορα σημεία.

➢ Στις 25 Μαΐου 1941 μέσα στον πυρετό της Μάχης γίνεται η πρώτη ομαδική εκτέλεση 50 ατόμων στα χωριά Περιβόλια και Μισσίρια

16


του Ρεθύμνου. Δέκα επτά άτομα απ αυτά ήταν γυναίκες. Μεταξύ τους η Κατερίνα Δελή με τις κόρες της Αγγελική και Αναστασία.

➢ Ελένη Αστρινού Αγγελάκη: από το Γερακάρι χάνει το σύζυγο και τα παιδιά της που πέφτουν από τις σφαίρες των Ναζί. Χάνει δύο αδερφούς, πέντε πρώτα ανήψια, τέσσερα πρώτα ξαδέρφια και επτά δεύτερα ανίψια. Δεν

➢ Στο Μάλεμε οι αδελφές Αγάπη, Σοφία και Ειρήνη Παρασκάκη πέφτουν μαζί θύματα της Χιτλερικής θηριωδίας και αντεκδίκησης.

➢ Μαρία Γλυμιδάκη-Μανωλαράκη: από τη Χρυσαυγή Κισάμου αντιμετωπίζει μια κρίσιμη σκηνή όπου ο μικρότερος αδερφός της βρίσκεται σε μια εξοντωτική πάλη με Γερμανό αλεξιπτωτιστή. Χωρίς να χάσει καιρό επιτίθεται στο Γερμανό, του παίρνει το όπλο, τον χτυπά και τον αφήνει αναίσθητο. Συλλαμβάνεται όμως και καταδικάζεται μαζί με τον αδερφό της από το Γερμανικό στρατοδικείο Χανίων σε θάνατο. Με χάρη όμως που δίνεται από το Χίτλερ μετατρέπεται η ποινή της σε ισόβια κάθειρξη, για να αρχίσει ο γολγοθάς του μαρτυρίου της στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Φυλακίζεται μαζί με τον αδερφό της στο στρατόπεδο ομήρων του Ζέμουν κοντά στο Βελιγράδι. Το 1943 μεταφέρεται στο στρατόπεδο κολαστήριο του Αουσβιτς στην Πολωνία. Εκεί χάνει το όνομά της γιατί σφραγίζεται με τον αριθμό 82211 στο αριστερό της χέρι, που θα διατηρήσει ως το θάνατό της .Από το Αουσβιτς μεταφέρεται στο στρατόπεδο Ράβενσμπρουκ, όπου την υποχρώνουν να εργάζεται σε πολεμικό εργοστάσιο μαζί με τις αδερφές Μοσχογιαννάκη από το Ηράκλειο. Με την είδηση ότι φεύγουν οι Γερμανοί, οι όμηροι καταφέρνουν και φεύγουν από το στρατόπεδο, για να πάρουν το δρόμο της επιστροφής με τα πόδια οι τρεις κρητικοπούλες που κράτησε τρεις και μισό μήνες.

➢ Τέσσερις ηλικιωμένες γυναίκες έκαψαν ζωντανές οι Γερμανοί στο χωριό Αγιος Γεώργιος στην περιοχή των Κεραμειών Χανίων το Νοέμβρη του 1944. Το Κρητικό μαρτυρολόγιο συμπληρώνεται επίσης από πολλές γυναίκες που έμεναν σε διάφορα χωριά του Νομού Χανίων.

➢ Τερψιχόρη Χρυσουλάκη-Βλάχου: από τη Σητεία. Αγωνίστηκε προσφέροντας τις υπηρεσίες της στον ασύρματο που λειτουργούσε σ 'όλο σχεδόν το διάστημα της κατοχής στη μονή Τοπλού. Συλλαμβάνεται και καταδικάζεται σε θάνατο από τους Γερμανούς. Εκτελείται στην Αγιά Χανίων τον Ιούνιο του 1944. Αντιμετωπίζει το θάνατο με μια αξιοθαύμαστη ψυχραιμία. Η όμορφη αυτή κρητικοπούλα γράφει στον τοίχο του κελιού της "Είμαι 18 χρονών. Με καταδίκασαν σε

17


θάνατο. Περιμένω από στιγμή σε στιγμή το εκτελεστικό απόσπασμα. Ζήτω η Ελλάδα. Ζήτω η Κρήτη!

➢ Ελένη Μαρκετάκη: Για την ίδια αιτία και με την ίδια κατηγορία εκτελείται μετά την καταδίκη της, η συμπολίτισσα και συναγωνίστρια της Χρυσουλάκη-Βλάχου. Μετά την ομοβροντία των όπλων, οι άνδρες του εκτελεστικού αποσπάσματος στην Αγιά επιστρέφουν στη μονάδα τους, κρατώντας τα λάφυρα της επιχείρησης, που είναι τα γοβάκια των δυο κοριτσιών που εκτελέστηκαν. Η Μαρκετάκη ήταν τότε 30 χρονών.

➢ Τερψιχόρη Αδαμάκη-Χατζοπούλου:Σητειακής καταγωγής επίσης και κατηγορείται για τη συμμετοχή της και τις πληροφορίες που μεταδίδει με τον ασύρματο από το μοναστήρι Τοπλού στους συμμάχους στη Μέση Ανατολή. Συλλαμβάνεται πρώτα από τους Ιταλούς. Μετά από εξάμηνη φυλάκιση της στις φυλακές της Νεάπολης, αφήνεται ελεύθερη. Τη συλλαμβάνουν όμως και πάλι οι Γερμανοί. Μετά από πολλά βασανιστήρια στον Αγιο Νικόλαο, μεταφέρεται στις φυλακές Αγιάς, όπου μεταξύ των άλλων την υποχρεώνουν να παρακολουθεί τις τακτικές εκτελέσεις των πατριωτών. Επειδή δεν προκύπτουν ενοχοποιητικά σε βάρος της στοιχεία, το Στρατοδικείο Χανίων της επιβάλλει μετά από τις παραπάνω περιπέτειες κατ οίκον περιορισμός. Μετά την απελευθέρωση οι Αγγλοι την τιμούν με χρυσό μετάλιο ανδρείας.

➢ Κατίνα Ελευθεράκη-Παπαδάκη: Με την κατηγορία της απόκρυψης του συμμαχικού ασύρματου στα περίχωρα της μονής Τοπλού συλλαμβάνεται. Επειδή όμως η Ελένη Μαρκετάκη παίρνει πάνω της όλη την ευθύνη για τη λειτουργία και απόκρυψη του ασύρματου προκειμένου να την απαλλάξει από την εκτέλεση ως μικρότερη κοπέλα, το Στρατοδικείο Χανίων δεν την έκρινε ένοχη θανάτου. Δεν απέφυγε όμως τα σκληρά βασανιστήρια. Συλλαμβάνεται το Μάη του 1943. Στην αρχή φυλακίζεται και κακοποιείται στον Αγιο Νικόλαο. Μεταφέρεται μετά στις φυλακές Αγιάς. Για πενήντα μέρες φυλακίζεται στις φυλακές Βάνιτσε του Βελιγραδίου. Από το Σεπτέμβρη του 1944 ως τον Απρίλη του 1945, βρίσκεται στο φοβερό στρατόπεδο του Ουράνεμπουργκ στο Βερολίνο. Απελευθερώνεται από το στρατόπεδο του Αμβούργου με τη μεσολάβηση των Αμερικανών.

18


ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Από αυτήν την εργασία λοιπόν καταλάβαμε πως η κατοχή των Γερμανών δεν είναι απλώς λίγες γραμμές στο βιβλίο της ιστορίας μας. Είναι η ιστορία των ανθρώπων του τόπου μας στην ηλικία των προ- παππούδων μας που επηρέασε άμεσα και τη δική μας τύχη και ζωή. Οι άνθρωποι αυτοί αντιμετώπισαν απίστευτες κακουχίες και αγωνίστηκαν με το ναζιστικό τέρας για να μαστε εμείς τώρα ελεύθεροι. Ελάχιστο χρέος μας λοιπόν να γνωρίσουμε την ιστορία μας και να διαφυλάξουμε τις αρχές τους.

19


ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΑΜΕ

Στα πλαίσια της εργασίας μας επισκεφτήκαμε: Το μουσείο Εθνικής Αντίστασης στο Θέρισο. Το μνημείο Εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς στο

Κοντομαρί. Το καταφύγιο Των Γερμανών στον Πλατανιά.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά μέσα από αυτή την εργασία μας τους κυρίους :

Λουρεντάκη Κ., Μαυροματάκη Μ. και Σφακιωτάκη Ι. και τον παπα- Δημήτριο Παρασκάκη, για την ξενάγηση στο καταφύγιο των Γερμανών στον Πλατανιά .

Πρεκατσάκη Γ, Αποστολάκη Γ. και τον παπά –Δημήτριο Κατσιαδάκη για την ξενάγηση στο Μνημείο εκτελεσθέντων στο Κοντομαρί. και ιδιαίτερα τον κύριο Ηλιάκη Λευτέρη, αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, για την εξιστόρηση των γεγονότων της εποχής του ενδιαφέροντος μας κατά την διάρκεια της επίσκεψης μας στο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης στο Θέρισο. Επίσης τους κυρίους Αλέκο Μαρινάκη και Ευθύμη Κανιολάκη που μας έφεραν σε επαφή με τον κύριο Ηλιάκη.

20


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ Λ. ΗλιάκηΗ Μάχη της Κρήτης εκδ. Τα ΝεαΗ Ελληνική Αντίσταση Ανδ. ΚέδρουΟι γυναίκες των Χανιών στους Εθνικούς και Κοινωνικούς

Αγώνες Λ. Ηλιάκη.Οχυρά θέσις Κρήτης Βλοντάκη Στ.Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ Μ. Δούκα

21


22

Documents

lyk-soudas.chan.sch.grlyk-soudas.chan.sch.gr/sites/default/arxeia word/katoxi.… · Web viewΣτο μικρό χωριό του νομού Χανίων Κοντομαρί, κοντά