ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΒ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Η ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ

ΤΑ ΠΑΘΗ, άσμα η’

ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ (ΆΣΜΑ Η’)

- Μια μεγάλη ποιητική σύνθεση σε τρία μέρη: α) ΓΕΝΕΣΙΣ, β) ΠΑΘΗ, γ) ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΝ

- Ἐχει τη μορφή μιας εκκλησιαστικής λειτουργίας – πολλές λέξεις από την υμνογραφία της εκκλησίας (π.χ. Το «Άξιον εστί» από την υμνογραφία της Μ. Παρασκευής)

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣΗ εποχή: Η μαύρη περίοδος της Κατοχής και πιο συγκεκριμένα ο βαρύς χειμώνας του 1941-42 («καταχιονισμένα τα δέντρα των κοιλάδων»)

- Κυρίαρχο στοιχείο: ο θάνατος , δηλώνεται άμεσα ή έμμεσα με διάφορες φράσεις-εικόνες: οι «προσωπιδοφόροι» με τις θηλιές, η έλλειψη ζωής («σταγόνα πράσινο αίμα»), «ο μίτος του θανάτου», η εικόνα των γυναικών που τραβούν από τα πηγάδια τα σώματα των αδικοσκοτωμένων, η πείνα λόγω της επίταξης των τροφίμων από τους κατακτητές κ.λπ.

- Η ψυχική διάθεση του ποιητή : αισθάνεται θλίψη και αγανάκτηση για όσα συμβαίνουν στον τόπο του («τα μάτια δάκρυα γιομάτα», «τόσο δεν αγγίζουν η φωτιά με το άχτι»), είναι απελπισμένος και ανήμπορος να αντιδράσει (φύσηξεν η νύχτα, σβήσανε τα σπίτια κι είναι αργά στην ψυχή μου/δεν ακούει κανένας…), προφητεύει νέα δεινά (μαύρες ώρες φτάνουν), μόνη παρηγοριά του τα συνθήματα των αγωνιστών στους τοίχους της πόλης.

- Ύφος : λιτὀ, κυρίως αφηγηματικό (αφήγηση πρωτοπρόσωπη: γύρισα, δάγκωσα… η φωνή μου κλπ.) αλλά και δραματικό/θεατρικό, με την προσφώνηση «αδελφοί μου» και το β’ πρόσωπο του τύπου «ιδἐστε» (= ο ποιητής απευθύνεται στους αναγνώστες του), δε λείπουν οι μεταφορές: «έλαχε να δώσει και σε σας ο Χάρος τη φούχτα του γεμάτη», «σβήσανε τα σπίτια» κ.ά.

- Μορφή : το ποίημα ανήκει στη νεότερη ποίηση (γενιά του ’30)→ ελεύθερος στίχος, κατάργηση λογικής αλληλουχίας του ποιήματος (με ασυνήθιστους συνδυασμούς λέξεων και εικόνες, όπως «δάγκωσα τη μέρα», «σταγόνα πράσινο αίμα» κ.λπ.), χρήση καθημερινών λέξεων: προσωπιδοφόροι, δάγκωσα, μίτος, καμιόνια, έλλειψη στίξης κ.λπ.

ΕΡΓΑΣΙΑ: Να συγκρίνετε το άσμα η’ με το ανάγνωσμα «Το οικόπεδο με τις τσουκνίδες», που προηγείται, και να προσδιορίσετε το ιστορικό πλαίσιο της εποχής στην οποία αναφέρονται.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ, ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ (Η ΓΕΝΕΣΙΣ, ΥΜΝΟΣ Γ’)

Τότε είπε και γεννήθηκεν η θάλασσαΚαι είδα και θαύμασα

Και στη μέση της έσπειρε κόσμους μικρούς […] Ίπποι πέτρινοι με τη χαίτη ορθή και γαλήνιοι αμφορείςκαι λοξές δελφινιών ράχες

η Ίος η Σίκινος η Σέριφος η Μήλος […]Και πολλά τα λιόδεντρα

που να κρησάρουν στα χέρια τους το φως κι ελαφρό ν’ απλώνεται στον ύπνο σου

και πολλά τα τζιτζίκια που να μην τα νιώθεις όπως δε νιώθεις το σφυγμό στο χέρι σου

αλλά λίγο το νερό για να το ‘χεις Θεό και να κατέχεις τι σημαίνει ο λόγος του

Και το δέντρο μονάχο του χωρίς κοπάδιγια να το κάνεις φίλο σουκαι να γνωρίζεις τ’ ακριβό του τ’ όνομα…

… ΑΥΤΟΣ Ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας!

(απόσπασμα)

- Ποια στοιχεία του ελληνικού τοπίου παρουσιάζει στο απόσπασμα ο Ελύτης; Ποιες ομοιότητες διακρίνετε ανάμεσα στην ποίηση του Ελύτη και του Ρίτσου;

Ο Οδ. Ελύτης