m ag a zni e m e i uj n i n r Congo, 5o jaar!

Dimensie 3 nr. 2010/3 (mei-juni 2010)1 mei-juni 2010 dimensie
Congo, 5o jaar! • 50 jaar later, stemmen uit België en Congo
• Festiviteiten voor de herdenking
• 50 jaar samenwerking
P308613 afgiftekantoor Brussel X
2 dimensie mei-juni 2010
En ook:
"Congo beschouwt ons als het meest vertrouwensvolle westerse land en voor ons is het een enige kans om een exclusieve partner te vinden in het Zuiden."
Dominique Struye, Belgisch Ambassadeur in DR Congo.
14
12
Indrukken aan weerszijden 06
5o jaar later: Ooms worden neven 12
50 jaar Belgisch-Congolese samenwerking 14
Onderzoeksparel onder het stof 18
Haven van Kalémie vecht tegen aangekondigde dood 21
50 jaar onafhankelijkheid: vraag naar programma! 22
Palestijnse vrouwen aan het woord 24
Gezonde scampi's uit de Mekongdelta 26
Belgen solidair, maar kritisch 28
"Wanneer kom je terug, dokter Dirk?" 29
Puntkomma 30
Twee Congolese dames poseren trots bij een moto in Yangambi.
08
24
1 - 2010 dimensie
CONGO, 5O JAAR! • 50 jaar later, stemmen uit België en Congo
• Festiviteiten voor de herdenking
• 50 jaar samenwerking
P308613 A B X
Tweemaandelijks tijdschrift uitgegeven door de
Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking (DGD)
Karmelietenstraat, 15 | B-1000 Brussel
E-mail: [email protected]
www.diplomatie.be | www.dg-d.be
Lay-out en productie: www.propaganda.be
van DGD of van de Belgische regering.
Overname van de artikels is toegestaan mits bronvermelding
en een kopie voor de redactie.
Dimensie 3 verschijnt 5 maal per jaar om de 2 maanden, behalve in de zomer.
Abonnement: gratis in België en in het buitenland.
Gedrukt op chloorvrij papier.
3 mei-juni 2010 dimensie
Gelukkige verjaardag, vénérable cousin!
"Vandaag wordt Congo in volledige samenspraak en vriendschap met België onafhankelijk en verwerft het de nationale soevereiniteit." met deze enkele weldoordachte woorden bevrijdde congo zich op 30 juni 1960 van de belgische heerschappij (zie documentreplica op pg 4). dat was vijftig jaar geleden. de banden die beide landen de afgelopen vijftig jaar onderhielden, duiden op een onderlinge verstandhouding en verbondenheid die kenmerkend is voor partners die al zoveel met elkaar hebben gedeeld, in goede en slechte tijden.
dat een van de partners weliswaar een kolonie was van de andere, heeft uiteraard heel wat sporen nagelaten, en het zijn niet altijd mooie herinneringen. dat deze partner heel wat hindernissen tegenkwam op weg naar de vrijheid en bijwijlen ook vandaag nog grote moeilijkheden ondervindt om de diversiteit van zijn uitgestrekte land in goede banen te leiden, heeft de vertrouwelijkheid tussen beiden nooit helemaal doen verdwijnen. de meester ontpopte zich mettertijd tot een “oom” die zich nu eens paternalistisch en veeleisend, dan weer genereus opstelde. het neefje dat zich misschien een beetje overhaast van de betutteling van oompje had willen losmaken, moest kiezen tussen aankloppen voor hulp, wat een aantal risico’s inhield, en elke vorm van verwantschap afwijzen. het is zo dat van beide kanten persoonlijke belangen het soms haalden van de vriendschap en het welzijn van de bevolkingsgroepen. maar nu de “oom” tot inzicht is gekomen, wil hij zich voortaan opstellen als een "neef" die beseft dat de band tussen beiden ook kan leiden tot een vruchtbare samenwerking. dat is alvast de manier waarop historicus isidore ndaywel, die aan het hoofd staat van het wetenschappelijk comité van de 50e verjaardag van de onafhankelijkheid, de nieuwe betrekkingen omschrijft.
de getuigenissen hebben het overal steeds weer over de kracht van deze onderlinge verstandhouding. de ambassadeur van de democratische republiek congo wil dat ons land het culturele venster van zijn land op de wereld is. de evenementen ter herdenking van vijftig jaar onafhankelijkheid zijn uiteraard in de eerste plaats een congolese aangelegenheid, maar zullen ook in belgië veel weerklank vinden. toch mag niet uit het oog worden verloren dat deze verjaardag samenvalt met 50 jaar samenwerking met het land dat ook vandaag de eerste partner is van de belgische ontwikkelingssamenwerking. een voormalig ontwikkelingswerker die tientallen jaren ervaring achter de rug heeft, blikt terug.
dit gedeelde verleden leverde ook een aantal materiële getuigen op. zo is er het imposante wetenschappelijk centrum Yangambi, dat de belgen in de jaren vijftig bouwden en dat nu alleen nog kan blijven bestaan dank zij de inzet van toegewijde werknemers. belgische wetenschappers – wereldwijd befaamd om hun deskundigheid inzake de gewezen kolonie – ijveren voor de versterking van de capaciteit van hun congolese collega’s via de "Expédition biodiversité Congo 2010" op de congostroom. de beelden tonen ons de stroom die gelegen is in een betoverend paradijs van biodiversiteit, dat de hele wereld moet leren kennen en beschermen.
dat je nog lang moge leven, vénérable cousin!
De redactie© D
Ziehier het originele exemplaar van de Congolese onafhankelijkheidsverklaring zoals het bewaard wordt in de archieven van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het aantal woorden is beperkt, hun betekenis zeker niet.
de congolese hoofdstad is in feeststem- ming. 30 juni, de dag waarop het land onafhankelijk werd, is niet meer zo veraf en kinshasa schakelt een versnelling hoger. Je kunt er niet meer naast kijken: een reclame- bord met een olifant en de slogan: "50 jaar DR Congo. Een reus ontwaakt". op drukke plaatsen hangen affiches met het logo van de 50e verjaardag. om de viering op gang te trekken, doorkruist een karavaan sinds begin april de 24 deelgemeenten van de hoofdstad. de boodschap luidt: "Eenheid, solidariteit en nationale samenhang: de fun- damenten van duurzame ontwikkeling".
op de televisie zijn reclamespots te zien waarin buitenlanders worden uitgenodigd om naar congo te komen. de organisato- ren hebben t-shirts, petjes, vlagjes, para- plu’s, enz. laten maken met de afbeelding van nationale helden zoals P. lumumba, van de voormalige presidenten en van de huidige leider van de republiek. in de laatste week van juni staan grootse feesten op sta- pel met als feestelijke afsluiter een groots defilé op de boulevard triomphal, hartje kinshasa.
Werken op kruissnelheid de werken voor de verlenging van de boulevard met 2,2 km worden uitgevoerd door twee chinese firma’s die tot het uiterste gaan om alles tijdig af te krijgen. op het plein voor het Palais du Peuple, waar het Parlement is gehuisvest, wordt een monument ter ere van de onbekende soldaat opgericht. "Op 15 juni zijn de werken klaar", verzekert barnabé milinganyo, communica- tieverantwoordelijke en opdrachthouder bij de Agence congolaise des grands travaux, acgt, die de werken laat uitvoeren.
op 30 juni wil congo zijn hoofdstad die nu de reputatie heeft een ongezonde stad met slechte wegen te zijn, van haar beste kant laten zien. op de boulevard du 30 juin in
het stadscentrum komt in de plaats van het standbeeld van leopold ii een "Monument de la renaissance".
de werken trekken nieuwsgierigen aan die naar de uitleg luisteren maar er niet veel van begrijpen. sommige Kinois doen het af als folklore die afsteekt tegen de sociale omstandigheden waarin de burgers leven. dat mag je zo niet zien, zegt antoine lumenganeso kiobe, directeur-generaal en nationaal archivaris. ondanks de weinig rooskleurige sociale situatie, blijft kiobe optimistisch: "Congo moet en zal een nieuwe start maken". in 1960 was het land niet klaar voor de onafhankelijkheid. "De dekolonisering had niet het verhoopte effect", aldus nog kiobe.
Een viering waar niet iedereen naar uitkijkt hoe is het gesteld met dit land dat weldra 50 jaar onafhankelijkheid viert? in kinshasa werd het initiatief "Zéro enfants dans la rue" opgestart om het schandelijk fenomeen van de straatkinderen te verdoezelen. op sociaal gebied is het aantal stakingen de voorbije jaren fors toegenomen. om de gemoederen te bedaren heeft de overheid 2010 uitgeroe- pen tot jaar van sociale zaken. Jongeren die na de koloniale tijd zijn geboren of de eerste jaren van de onafhankelijkheid niet hebben gekend, horen van de ouderen dat het "vroeger op elk gebied beter was". noël obotela, professor aan de Universiteit van kinshasa (voormalig lovanium), maakt de balans op en stelt dat 50 jaar later dit pronkstuk van het door de belgen georganiseerde onderwijs "aan belang heeft ingeboet en nog nauwelijks zijn taak om de Congolese elite op te leiden, kan waarmaken."
marie-claire Palata studeert economie en hoorde van haar ouders en professoren dat studenten vroeger aanspraak konden maken op deftige huisvesting en een studiebeurs.
maar dat was toen. "Onze studies verlopen in erbarmelijke omstandigheden, de aula’s zijn overvol", zo doet zij haar beklag. maar volgens anderen zijn er ook lichtpuntjes. in 1960, telde het land minder dan 10 hoog- opgeleiden. 50 jaar later zijn het er zoveel meer, zeggen ze met een ironische onder- toon. alleen is het de vraag of bij de balans van de onafhankelijkheid het probleem van congo niet dieper zit?
Didier Kebongo en Raoul Biletshi infosud-intercongo media-syfia
© B
Congo 50 jaar
Op 30 juni viert de Democratische Republiek Congo 50 jaar onafhankelijkheid. In Kinshasa en in het hele land wordt alles in gereedheid gebracht om deze herdenking met de nodige luister te vieren. Een reportage.
DOssIER
Getuigenissen
Wat betekent de 50ste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid voor België? En voor Dr Congo? in de eerste plaats is het natuurlijk een congolese aangelegenheid, en toch houdt President kabila eraan belgië er rechtstreeks bij te betrekken. enerzijds is er dus een erkenning van de rol die belgië speelt in de congolese geschiedenis, van leopold ii tot vandaag. anderzijds zie ik er de wens in om de goede betrekkingen met ons land te onderhouden en te versterken. het is die dubbele betekenis die volgens mij aan de basis ligt van de congolese wens om ons speciaal op deze verjaardag uit te nodigen. het hoogtepunt is de aanwezigheid van onze koning op de feestelijkheden van 30 juni. als hoofd en symbool van de belgische staat is zijn persoon van uiterst groot belang voor de congolese bevolking.
hoe staat de bevolking tegenover de festiviteiten? ik kan alleen maar vaststellen dat de congolezen met grote verwachtingen uit- kijken naar de aanwezigheid van onze koning. het is alsof zijn aanwezigheid een vorm van erkenning van en respect voor de congolese staat en zijn bevolking inhoudt. hoewel congo moeilijke tijden heeft door- gemaakt, erkennen we hiermee zijn rol en terugkeer op het wereldtoneel. ook in belgië stel ik sinds enkele maanden een groeiende belangstelling vast. kijk maar naar het aantal ministers en journalisten die in de voorbije weken naar congo zijn afge- zakt. wat sommigen ook mogen beweren, de 50ste verjaardag brengt een heropleving van de historische banden tussen belgië en congo met zich mee.
hoe kunnen België en Dr Congo er voor zorgen dat de onderlinge samenwerking en solidariteit gewaarborgd blijft? de 50ste verjaardag is een hoopvolle spring- plank voor de ontwikkeling van onze betrekkingen. in de verklaring van 24 januari 2009, ondertekend door de eerste ministers van beide landen, werden enkele grondbegin- selen voor de toekomstige samenwerking neergeschreven: een open dialoog, eerbied voor de soevereiniteit op voet van gelijkheid en een partenariaat op basis van wederkerigheid. in het verleden zijn die beginse- len bij velen onvoldoende doorgedrongen. zowel in congo als in belgië zijn de onderlinge betrekkingen inderdaad al te vaak een element van binnenlands beleid. we moeten ons meer toeleggen op de echte bilaterale betrekkingen. daarbij hebben beide landen te winnen.
U bedoelt dat we te nostalgisch met elkaar omgaan? congo beschouwt ons als het meest vertrouwensvolle westerse land en voor ons is het een enige kans om een exclusieve partner te vinden in het zuiden. we kunnen veel leren van deze unieke comple- mentariteit tussen een westers land en een ontwikkelingsland. ongeacht de goede en slechte periodes zijn we door de historische banden aangewezen samen te werken. we kennen elkaar zó goed dat we daar voordelen kunnen en moeten uit halen. de geschiedenis is wat ze is, je kunt die niet ongedaan maken. het is nu zaak de banden op een rationele en meer volwassen manier te bevruchten. laat ons hopen dat de al te vaak licht emotionele betrekkingen zo kunnen verdwijnen.
Wat hoopt u voor Congo binnen nog eens 50 jaar? congo heeft de voorbije 50 jaar moeilijke tijden gekend. daarmee citeer ik zelfs president kabila. vooreerst moet congo vei- lig worden en een duurzame vrede kennen. de bevolking was te vaak het slachtoffer van burgeroorlogen. ten tweede hoop ik op een stabieler politiek klimaat en een verdere vooruitgang van het democratiserings- proces. Pas dan kan economische en sociale vooruitgang wortel schieten. veiligheid, politieke stabiliteit, economische bloei en sociaal welzijn; alles hangt samen. het is een zware opdracht, maar we kunnen enkel maar hopen dat de 50 komende jaren beter zullen zijn dan de voorbije 50.
Thomas Hiergens
inDrUkkEn aan WEErszijDEn
"Congo heeft grote verwachtingen"
Welke betekenissen hechten Congolezen en Belgen aan de viering van 50 jaar Congolese onafhankelijkheid? Dimensie 3 polste naar de meningen van Dominique struye en Henri Mova sakanyi, respectievelijk de Belgische Ambassadeur in Congo en de Congolese ambassadeur in België.
© K
inDrUkkEn aan WEErszijDEn
op welke manier draagt uw ambassade in België rechtstreeks bij aan de feestelijkheden rond de viering van 50 jaar onafhankelijkheid? het ligt voor de hand dat ons programma voor 2010 is toegespitst op de culturele feestelijkheden rond de vijftigste verjaardag van de onafhankelijkheid van ons land. maar onze activiteiten kaderen in een groter geheel, met name het op touw zetten van culturele initiatieven rond de democratische republiek congo vanuit brussel, de stad die ons een venster op de wereld biedt. de ambassade verzorgt de promotie van een nieuw cultureel centrum onder de naam Carrefour Congo Culture. dit nieuwe instru- ment van ons cultuurbeleid verschaft de wereld een kijk op de activiteiten die worden opgezet ter gelegenheid van vijftig jaar onafhankelijkheid. wij willen vijftig jaar onafhankelijkheid van congo een jaar lang herdenken en heel belgië, heel europa hierbij betrekken. alle culturele, wetenschappelijke en intellectuele onderwerpen moeten aan bod komen, in de vorm van colloquia en wetenschappelijke conferenties, concerten, toneelvoorstellingen, ballet, sport enz.
Welke balans kunt u opmaken na 50 jaar samenwerking tussen België en Congo? we kunnen deze samenwerking niet beoor- delen zonder te verwijzen naar de evolutie op politiek en economisch gebied van congo en van de wereld in het algemeen.
de congolese civiele samenleving ondervindt nu nog steeds voordeel van de dien- sten die de talrijke belgische ontwikkelingswerkers tot in de jaren 80 leverden. generaties congolezen kunnen getuigen van de positieve impact die belgische ontwikkelingswerkers op het gebied van onderwijs,
technische begeleiding en ondersteuning van de congolese cultuur hebben gehad. deze activiteiten van belgië in congo cre- eerden op hun beurt werkgelegenheid voor de belgische burgers. later vervulde belgië een grote rol bij het begeleiden van congo in de overgang naar een democratie, met de organisatie van de verkiezingen in 2006 als hoogtepunt. ook daardoor kon de partner van congo zich profileren als actor op het internationale diplomatieke schaakbord.
toch had de belgisch-congolese samenwerking ook te lijden onder twee factoren die een negatieve impact hadden. in de eerste plaats was er de geopolitieke context van de koude oorlog. de samenwerking met belgië en met het westen in het algemeen eindigde met een periode waarin het congolese bbP per inwoner gestaag daalde als gevolg van het wanbeleid van het toenmalige regime. daarnaast gold de vaststelling dat de hulp ondoeltreffend was, zoals bleek uit de ver- klaringen van Parijs en van accra, ook voor de belgische hulp. gelukkig verbonden de nieuwe partners van de ontwikkelingssamenwerking zich ertoe de hulp doeltref- fender te maken. de lessen uit het verleden werden meegenomen in het indicatief samenwerkingsprogramma dat de ontwikkelingssamenwerking tussen belgië en de democratische republiek congo regelt.
Welke boodschap zou u ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de onafhankelijkheid van uw land aan de Belgische bevolking willen meegeven? onze boodschap aan de belgen is een boodschap van vriendschap. de laatste 50 jaar hebben onze landen een zeer rijke en complexe geschiedenis gedeeld. het is onze wens dat de deskundigen en waarnemers
van onze beide landen op een positieve en constructieve manier inzien wat de essen- tie uitmaakt van onze gemeenschappelijke belangen. wij zijn trouwens voornemens, samen met ontwikkelingssamenwerking, daar een colloquium aan te wijden. een vijftigtal belgische en congolese deskundigen en getuigen zullen hier de gelegenheid krijgen om terug te blikken op de nauwe betrekkingen die beide landen in het verleden met elkaar onderhielden en vooruit te blikken op de betrekkingen die beide landen ook in de toekomst ongetwijfeld met elkaar zul-
len onderhouden. de herdenking van vijftig jaar onafhankelijkheid van congo luidt een nieuw begin in van onze jarenlange vriendschap, die stoelt op wederzijds respect en waardigheid. nu President Joseph kabila het op gang brengen van een ambitieus herstel- programma voor het land onder de naam "5 chantiers" bekendmaakte, mogen de belgische investeerders niet aarzelen om in deze grootse onderneming te stappen, die voor beide partijen een goede zaak is.
opgetekend door E. Pirsoul en A. Dusaucy
"Een nieuw begin van onze jarenlange vriendschap"
© A
Expeditie Congostroom
U merkte het allicht op in de media: op 26 april stak de expeditie Biodiversiteit Congo 2010 van wal. 67 wetenschappers en een klein medialeger trokken per boot door het Evenaarswoud voor 47 dagen onderzoek langs de oevers en in de wouden rond de Congostroom, van Kisangani tot Kinshasa. Zo’n 1.750 km stroomafwaarts, op – na de Amazone - het tweede grootste stroombekken ter wereld en in ‘s werelds minst gekende regenwoud. De Belgische ontwikkelingssamenwerking tekende present omdat het project een breed luik capaciteitsversterking voor Congolese wetenschappers inhoudt: wetenschappelijke en materiële ondersteuning, de oprichting van een Biodiversiteitcentrum, de verzameling van eigen referentiecollecties en de ontsluiting van de Congolese wetenschappelijke wereld. 2010, het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit en de 50ste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid, was het ideale kader voor deze expeditie.
© K
"Vóór 2005 was Congo omwille van veiligheidsredenen een 'no go area' voor de federale wetenschappelijke instellingen. Onze directies weigerden zendingstoelatingen te geven want volgens het reisadvies van Buitenlandse Zaken was Congo, en zeker de regio rond Kisangani, te vermijden. Pas in 2005 kregen we groen licht en zijn we terug actief geworden in de natuurwetenschappen in Congo."
de hernieuwde samenwerking met de Universiteit van kisangani (Unikis) ver- liep bijzonder vlot. meteen wist verheyen meer te zullen doen dan stages organiseren en studenten opleiden. "Heel wat onderzoekers stu- deerden of werkten reeds in België, of schreven er hun doctoraat. Professor Dudu, hoofdverantwoordelijke van het project voor UNIKIS, behaalde zijn doctoraat aan de universiteit van Antwerpen. Zo is het contact, ook tijdens onze afwezigheid in Congo, steeds behouden gebleven."
Professor dudu heeft met zeer beperkte middelen een sterk team rond zich verzameld. naast het strikt universitaire werk geven ze ook opleidingen aan de bevolking, bijvoorbeeld over landbouwtechnieken en natuurlijke rijkdommen. "Professoren genieten hier vrij veel aanzien en hebben goede banden met de hogere administratieve echelons, want ze kennen elkaar van
op de universiteit. Kisangani - een provinciale stad temidden het gigantische Congowoud - kent een breed universitair netwerk. Voor een rector is het dan niet zo moeilijk steun te verkrijgen voor zijn projecten." een vergelijkbaar netwerk in de miljoenen- stad kinshasa is haast ondenkbaar.
hét probleem voor lokale natuurwetenschappers is dat alle collecties van de congolese biodiversiteit zich in europa en de vs bevinden. als ze hun eigen fauna en flora willen bestuderen, moeten ze naar het westen. het Global Taxonomy Initiative heeft al vele congolese biologen naar belgië gebracht, met thesissen,
publicaties en binnenkort ook doctoraten tot gevolg. zo maakte Unikis een grote sprong voorwaarts, maar de eigen infrastructuur en logistiek ontbreekt.
het idee van een eigen biodiversiteits- centrum in kisangani zag al snel het daglicht. in het nog op te richten biodi- versiteitscentrum zullen de verzamelde
collecties worden ondergebracht. "De Congolezen hebben die nodig om hun eigen onderzoekscapaciteit verder te ontwikkelen. Dat is de kern van heel dit project: biodiversiteitscollecties ver- zamelen en infrastructuur en materiaal aanleveren om de collecties te kunnen huisvesten en bestuderen. Alle voor de expeditie aangekochte materialen zijn een gift aan het centrum en blijven in handen van UNIKIS."
momenteel is er in dr congo een groot gebrek aan recente gegevens over de biodiversiteit. in vele onderzoeksdomeinen dateren de gegevens uit de koloniale tijd, vaak zelfs van aan het begin van de 20e eeuw. expeditie biodiversiteit congo 2010 moet deze historische leemte helpen opvullen.
Erik Verheyen, bioloog bij het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) en wetenschappelijk coördinator van de expeditie, is erg benieuwd naar de resultaten van 'zijn' expeditie. "Het is de eerste keer dat er een biologische expeditie van deze omvang wordt georganiseerd in het Congobekken. We zullen ongetwijfeld nieuwe diersoorten ontdekken en terugkeren met een schat aan wetenschappelijke informatie."
De aanzet naar een droomexpeditie
ExpEDitiE BioDivErsitEit Congo 2010
bevinden zich in Europa en de VS"
© D
hoewel de focus op biodiversiteit lag, waren niet alle expeditieleden biologen. ook archeologen, linguïsten en sociolo- gen leefden zich uit in hun onderzoeks- domein. onze reporter ging op pad met de linguïsten Jacky maniacki en emmanuel ngabanga om het lokele – de lokale taal in Yaekela, een oeverdorp vlakbij isangi - te inventariseren. dat bleek al snel een heuse titanenklus.
"Je ziet meteen hoe divers de taalrijkdom hier is", zegt maniacki zelf nog wat ver- baasd. "Ik dacht dat men hier Tofeke zou spreken, maar het is blijkbaar Lokele, en dan nog een lokale variant. Tofeke spreekt men op de andere oever. De meesten spreken ook Lingala, de lingua franca in West- Congo." congo kent een 250-tal lokale talen, en over het exacte aantal is nog veel discussie. "Sommigen tellen er 400, anderen spreken dan weer van dialecten. Maar het zijn wel degelijk talen. Het is niet omdat ze tot dezelfde taalfamilie behoren, dat het dialecten zijn. Frans, Spaans en Italiaans behoren ook tot één taalfamilie, maar we beschouwen die toch ook niet als dialecten van eenzelfde taal?"
hoe belangrijk taal in congo is, illustreert maniacki met een simpel principe dat niet vreemd is aan onze contreien. identiteit staat in congo niet op papier. taal en verwantschap bepalen wie je bent. "In oorlogs- tijd onderscheidt men vrienden en vijanden aan hun taal. Zo kent men de afkomst van
Woord voor woord en met een grenzeloos geduld
Met dictafoon in aanslag overloopt Jacky Maniacki, linguïst aan het Afrikamuseum van Tervuren, woord voor woord het lokale vocabularium. Een titanenwerkje. Na een halve dag registreren stranden de taalkundigen ergens halverwege de letter A. "Ik moet mij echt beperken tot de kern van de dagelijkse taal, anders kampeer ik hier over enkele maanden nog!"
de andere, en dus tot welk kamp die persoon wellicht behoort." 'Schild en Vriend' in congo.
maniacki’s congolese onderzoekscollega emmanuel ngabanga schreef zijn thesis over de talen in deze streek. de inventari- satie van het lokele, waar beide onderzoekers zich enkele minuten later woord voor woord en met een grenzeloos geduld zullen aan wijden, is nooit voorheen gedaan.
"Niemand heeft ooit deze taal neergeschreven", denkt ngabanga te weten, en hij voegt er meteen aan toe dat hun werk het lokele misschien ooit kan redden. "Door de opkomst van de mobiele tele- fonie en de persoonsmobiliteit staan de lokale talen onder grote druk van het meer verspreide Lingala en Swahili. En het staat ook 'cool' Lingala uit Kinshasa te spreken. Wij schrijven de lokale taal neer om haar niet verloren te laten gaan."
een gelijkaardig, maar verder gevorderd initiatief ontwikkelde maniacki in kinshasa en brazzaville. het kikongo dreigt er te verdwijnen. daarom heeft hij onder meer studiemateriaal en schoolboeken laten maken in het kikongo. "De 300.000 euro van de Belgische ontwikkelingssamenwerking waren niet zo moeilijk te verkrijgen, men besefte de waarde van dit project. Maar we moesten onze activiteiten wel geografisch concentreren. Ik had er graag nog meer streken buiten de Belgische part- nerlanden bijgenomen."
67 wetenschappers, 15 journalisten, een dozijn kokkinnen, boot- en veiligheidspersoneel, 3 grote boten, meer dan een ton wetenschappelijk materiaal… waar ze aanmeerde moet de expeditiekaravaan een onuitwisbare indruk hebben nagelaten op de dorpbewoners. “We worden aanzien als een vreemde bende buitenaardse wezens”, liet de socioloog in het gezelschap zich ontvallen. De mensen hadden vaak ogen te kort, bijvoorbeeld bij dissecties op vogels, parasietenonderzoek op vissen of geënsceneerde fotosessies van giftige slangen. Het was dan ook belangrijk hen goed in te lichten over wat ‘die vreemde bende’ precies kwam doen. Hier in het oeverdorpje Yaekela legt men alles netjes uit in het lokale schooltje.
"Congo kent een onontgonnen rijkdom van 250 lokale talen"
© K
Wildvlees is een gegeerde lekkernij in Congo. We weten de vrouw des huizes te overtuigen om te poseren met haar zopas aangekochte dode aap, vooraleer het dier in de kookpotten verdwijnt. Een jongen op een fiets kwam er mee aandraven. Meestal rookt men het wildvlees nadat het dier werd gevild en bereid. Zo kan men het vlees langer bewaren. Rondvraag bij de dorpelingen leert dat de grootse afnemer van wildvlees de MONUC is, de VN-missie in Congo.
Entomoloog Patrick Grootaert inspecteert welke insecten zoal in zijn vangnet verstrikt zitten. Grootaert is Hoofd Entomologie (Insectenkunde) aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN).
truken leren om ongewervelden te beroken
"Mijn Congolese onderzoekspartner Jean- Louis Juakaly was mij nog onbekend. Het is heel positief dat we elkaar nu in levende lijve zien. Zo weet je pas echt welk vlees je in de kuip hebt." een goed gekend netwerk uitbouwen, dat is volgens grootaert één van de grote voordelen van deze expeditie. en de entomoloog is tevreden. "Jean- Louis heeft mij al 'truken' geleerd waar ik zelf nooit zou aan hebben gedacht. Ieder heeft zo zijn eigen technieken om insecten te vangen, maar hoe minder middelen, hoe creatiever de geest en hoe praktischer de methodes."
grootaert haalt een nagelnieuwe fumigator (vernevelaar of beroker) te voorschijn. het op diesel aangedreven gevaarte lijkt op een
metalen bazuka. "De fumigator verdooft de ongewervelde dieren met rook. De insecten vallen zo uit de boomkruin. Wij vangen ze op in grote witte doeken." met de techniek van grootaert beslaat de oppervlakte waar insecten worden gevangen 20 m². de congolezen halen 100 m² door de vang-
doeken beter op te hangen, ondanks minder ervaring met het beroken van bomen.
grootaert heeft al vaker samengewerkt met biologen uit het zuiden. als hij enthou- siast is over een persoon, biedt hij hem via het Global Taxonomy Initiative een beurs aan om aan het kbin bij te studeren. een volgende stap kan de financiering van een onderzoeksproject zijn. momenteel heeft hij 4 werkbeurzen en 2 onderzoeksprojec- ten lopen.
"Maar af en toe gaat het ook fout", bekent grootaert. "Onze bursalen ontvangen maandelijks een bedrag om van te leven. Dat bedrag is voor sommigen heel hoog in vergelijking met wat men doorgaans in hun thuisland verdient." niet alle bursalen kunnen goed met hun geld om. soms is hun maandbedrag al opgebruikt na enkele weken. "Daarom betalen we hen nu uit in weken, zo houden we de vinger op de knip."
teksten: Thomas Hiergens
in de kuip heb"
DOssIER
U werkt als coördinator van het wetenschappelijk comité bij het secretariaat-generaal voor de 50e verjaardag van de onafhankelijkheid van Congo. Welke invulling geeft u aan die taak en waar liggen de prioriteiten? eerst moest ik een programma samenstel- len. een jaar geleden was ik al begonnen met het bijeenbrengen van ideeën. samen met mijn collega elikia m’bokolo heb ik een werkgroep opgericht met vooral historici en specialisten sociale wetenschappen. nadien moest ik het fiat krijgen van de betrokken partners en de hoogste regeringsniveaus van dr congo. het programma van de 50e verjaardag van de onafhankelijkheid, dat loopt van januari tot december 2010, is opgebouwd rond drie invalshoeken. de eerste is een evaluatie van de weg die het land heeft afgelegd en een campagne die de congolezen leert hoe ze naar burger- schap kunnen toegroeien. hiervoor inspi- reren we ons op de meest markante feiten die in 1960 het pad naar onafhankelijkheid effenden: de rondetafel, de verkiezingen, de loi Fondamentale, de eerste grondwet van het onafhankelijke congo. de tweede invalshoek is de bouw van de monumen- ten die van betekenis zijn voor waar we vandaag staan: een ‘Mémorial du Souvenir de la résistance du peuple‘ die symbool staat voor de eenheid van het land en een ‘Monument de la Renaissance du Congo’,
dat symbool staat voor het congo in wor- ding, voor de wil om er iets van te maken, zoals ook het volkslied zegt. bij de derde invalshoek zijn de evenementen ondergebracht: niet alleen de politieke en diplomatieke op 30 juni, maar ook de organisatie van een groots verjaardagsfestival. dit groots opgezette feest, waar congo zich van zijn creatieve kant zal laten zien, loopt van juni tot december. het wordt een cultureel festival met tentoonstellingen, een boekenbeurs, beurzen voor beeldende kunst, actuele kunst en innovatie enz.
Welke boodschap dragen al deze activiteiten uit en welke betekenis hebben ze voor de Congolese bevolking? ze zijn een bevestiging van de successen die het congolese volk de voorbije 50 jaar heeft geboekt. tevens doen ze ons beseffen welke weg we nog moeten afleggen en welke uit- dagingen ons nog te wachten staan.
Welke beeld moeten de afrikaanse en internationale gemeenschap krijgen van Congo? congo wil gezien worden als een land dat zijn vleugels wil uitslaan na vijf decennia dekolonisering, vallen en opstaan en groei naar zelfbestuur. congo leeft nu in het besef dat het op het afrikaanse schaakbord ten zuiden van de sahara wel degelijk een rol van betekenis kan spelen.
Een eerste balans van vijftig jaar samenwerking tussen België en Congo? het gaat inderdaad om een balans, vijftig jaar na het verdrag van vriendschap, bijstand en samenwerking dat belgië en congo ondertekenden op 29 juni 1960, eigenaardig genoeg de dag vóór de onafhankelijkheid op 30 juni. amper tien dagen na de ondertekening van het verdrag kwam er een eerste diplomatieke breuk tussen beide landen. het grillige parcours van vijftig jaar samenwerking heeft congo geleerd af te zien van een te strak bilatera- lisme met belgië. en dat geldt ook voor de andere partij. Uiteindelijk is deze feitelijke tabula rasa een goede zaak. de onderlinge betrekkingen zijn nu gezonder en meer op mensenmaat gesneden. dat is merkbaar in de gedecentraliseerde samenwerking tussen steden, gemeenten, universiteiten, scholen, enz. tussen belgië en congo bestaat nu een vriendschap gebaseerd op wederkerigheid, en niet op een hiërarchi- sche verhouding. de ‘ooms’ (banoko in lingala) zijn nu ‘neven’ (bandeko). niet ver- wonderlijk dus dat het even botst wanneer belgen in de rol van ‘oom’ vervallen.
opgetekend door Arnaud Dusaucy
5o jaar latEr: ooms WorDEn nEvEn Congo 50 jaar
Op 30 juni 2010 is de Democratische Republiek Congo 50 jaar onafhankelijk. Als coördinator van het secretariaat-Generaal voor de Vijftigste Verjaardag van de Onafhankelijkheid legt professor Isidore Ndaywel uit wat de hoofdlijnen zijn van de activiteiten voor deze herdenking.
© G
5o jaar latEr: ooms WorDEn nEvEn Congo 50 jaar
Het Vriendschapsverdrag tussen Congo en België dat voorzag in de samenwerking en de solidariteit tussen beide landen, getekend op 29 juni 1960, daags voor de onafhankelijkheid. Door omstandigheden zou een geratificeerde versie er pas 10 jaar later komen.
© G
EEn prioritair lanD: DE DEmoCratisChE rEpUBliEk Congo de officiële ontwikkelingshulp (oda) die belgië de afgelopen vijftig jaar aan de ont- wikkelingslanden verleende, heeft congo altijd beschouwd als een prioritair land. het aandeel van congo in het belgische ontwik- kelingsbeleid is tweeledig: • Op financieel niveau: van 1960 tot 2009 ontvangt congo een totaal hulpbedrag van, uitgedrukt in constante munt, 10.758,2 miljoen euro, oftewel 21,6% van de totale belgische oda in deze periode. in de periode 1960-1990 bedraagt dat aandeel zelfs 32,3%. • Uitgedrukt in technisch personeel, neemt congo het leeuwendeel voor zijn rekening. in 1962 telt het land 2.209 ontwikkelingswerkers, of 82% van het belgische samen- werkingspersoneel. het onderwijzend personeel is er oververtegenwoordigd (meer dan 50%). doordat almaar meer congolezen afstuderen, zal dit aantal snel afnemen. in 1990 verlieten alle ontwikkelingswerkers congo als gevolg van de stopzetting van
de samenwerking met de congolese staat. sinds 2003 worden de projecten opge- volgd door een vijftigtal deskundigen, dat in dienst werd genomen door het belgisch ontwikkelingsagentschap (btc). deze daling van de personeelssterkte van de gouvernementele samenwerking wordt evenwel deels gecompenseerd door de aanwezigheid van ontwikkelingswerkers in dienst van ngo’s (tot 300 in 1988; nu ongeveer 150).
kroniEk van vijftig jaar samEnWErking:
Een moeizame start (1960-1962) om de overgang van kolonie naar de onafhankelijke staat congo in goede banen te leiden, stelt de belgische regering tegen 1960 een vierpuntenprogramma van economische steun en technische bijstand op: terbeschikkingstelling aan de congolese regering van alle ambtenaren, overheids- technici en leerkrachten die door de kolonie worden tewerkgesteld; budgettaire steun van 2,7 miljard frank in 1960; oprichting van een Investeringsfonds; toekenning
van honderden studie- en stagebeurzen. de opstand van de Force Publique congolaise in juli 1960 zet dit programma op de helling en geeft aanleiding tot het over-
haaste vertrek van het merendeel van de ambtenaren van het koloniale bestuur. daarop volgt een toestand van algemene
Aristide Michel zette zijn eerste stappen in de ontwikkelingssamenwerking in 1963 als leraar middelbaar onderwijs in Burundi. sindsdien is hij nauw betrokken gebleven bij de Belgische ontwikkelingssamenwerking, onder meer op de Belgische ambassades in Kinshasa, Kigali en Tunis. Hij was ook adjunct-kabinetschef van staatssecretaris Reginald Moreels. Vanuit deze ervaring overloopt hij 50 jaar samenwerking met België’s grootste partnerland.
DOssIER
Na de eerste democratische verkiezingen in Congo in 2006 zette België een grootschalig programma voor sanering en infrastructuur op touw.
5o jaar BElgisCh- CongolEsE samEnWErking Een getuige vertelt
1 tenzij uitgedrukt in belgische frank, zijn de bedragen uitgedrukt in constante munt op basis van 2009 = 100. de vermenigvuldigingsindexcijfers werden berekend aan de hand van de index van de consumptieprijzen. bijvoorbeeld, het indexcijfer voor 1960 is 622: een bedrag van 100 in 1960 komt overeen met een reële waarde van 622 in 2009. 2 de militaire bijstand, die tot honderden eenheden telde, werd niet meegewogen omwille van het specifieke karakter ervan en omdat ze niet onder de ontwikkelingsadministratie ressorteert.
Koning Boudewijn (midden) op bezoek in Congo ter gelegenheid van de onafhankelijkheid op 30 juni 1960. Uiterst rechts Congo’s eerste president Kasa-Vubu.
© B
5o jaar BElgisCh- CongolEsE samEnWErking Een getuige vertelt
chaos, behalve in de afgescheurde provincie katanga, waar belgië er in slaagt enkele honderden ontwikkelingswerkers aan het werk te houden. eind 1960 keren ongeveer 2.000 ambtenaren terug naar congo. ze leven verspreid over het hele grondgebied, worden vaak aan hun lot overgelaten, krijgen niet de minste steun of middelen, hebben geen precieze doelstellingen. omdat ze het niet meer zien zitten, keren een groot aantal van deze ambtenaren congo definitief de rug toe. alle sectoren hebben drin- gend behoefte aan geschoold personeel. als gevolg van de uitgebreide wervings- campagne die belgië in 1961 voert, gaat in congo een nieuwe groep technisch assis- tenten aan het werk: jonge afgestudeer- den, zonder ervaring en zonder statuut. de makkelijkst te overhalen beroepsgroep zijn de leerkrachten. tussen ‘61 en ‘64 worden honderden leerkrachten in dienst genomen. wat de andere beroepen betreft, blijft het resultaat ver onder de verwachtingen: enkele ingenieurs en tientallen artsen. hierin schuilt de oorzaak van de secto- rale ongelijkheid en het overwicht van het onderwijs.
Het trage herstel van een ontwrichte samenwerking (1963-1967) de complexe toestand waarin de belgische coöperatie zich bevindt en de verslechterde werking van het overheidsbestuur vereisen een dringende en grondige herziening van de in 1960 uitgestippelde hulpmodaliteiten. er worden een aantal beslissingen genomen, eerst in belgië: • Oprichting van een specifiek orgaan, de Dienst voor Ontwikkelingssamenwerking (dos), op 15 januari 1962. deze dienst die in werkelijkheid pas in 1963 operationeel is, heeft als taak de belgische ontwikkelingshulp op een nieuwe leest te schoeien in de zin van een samenwerking tussen gelijk- waardige landen. de indienstneming van personeel moet aan een aantal criteria vol- doen met als gevolg dat de meeste perso- neelsleden van universitair niveau afkomstig zijn van het ministerie van koloniën of van het bestuur in afrika. tot in 1990 worden de meeste directiefuncties van de dos (vanaf 1971 bekend onder de naam abos) uitgeoefend door personeel afkomstig van deze twee departementen. • Maatregelen met betrekking tot de perso- neelsproblemen: "Kaderreglement" tot har- monisatie van de administratieve situatie van de gewezen functionarissen in afrika en van de na 1960 in dienst genomen ontwikkelingswerkers (1963), invoering van een regeling voor het door de belgische staat gesubsidieerde vrijwilligerswerk (1964). • Oprichting in 1965 in Kinshasa van een coördinatiemissie die belast is met de interne organisatie van en het toezicht op het personeel, maar die ook optreedt als verbindingsorgaan tussen beide regerin- gen voor de toepassing van het samen- werkingsbeleid (wat aanleiding geeft tot de oprichting van de “afdelingen
Ontwikkelingssamenwerking”). • Goedkeuring van een statuut (10 april 1967), dat de ambtenaren enige werkze- kerheid biedt en het aanwervingsproces in detail regelt. tegelijkertijd worden met de congolese regering overeenkomsten gesloten betref- fende de personeelsspreiding (1963) en de regeling van het geschil inzake de over- heidsschuld van de kolonie. op het terrein worden een aantal initiatieven genomen om te voorkomen dat sommige sectoren volledig instorten. twee daarvan zijn de: • Oprichting van het Tropisch Medisch Fonds of FOMETRO (1961), een privéorgaan dat wordt gesubsidieerd door het ministerie van ontwikkelingssamenwerking. tot in 1990 zal Fometro medische apparatuur en geneesmiddelen verstrekken en zodoende een sleutelrol blijven vervullen inzake een efficiënte bestrijding van endemieën en een doeltreffend beheer van de ziekenhuizen. • Oprichting in 1964 van administratieve teams, samengesteld uit deskundigen in de openbare werken, landbouw, politie, gezondheidszorg, financiën en administratie. in 1967 worden de teams door president mobutu opgeheven omwille van hun te grote zelfstandigheid.
in 1968 is de tijd rijp om een nieuw partnerschap te ontwikkelen dat niet langer
Reeds van bij het prille begin in 1961 investeerde België in Congo’s gezondheidszorg. Op de foto voert een ontwikkelingswerker een lendenpunctie uit bij een patiënt met slaapziekte.
De eerste Belgische ontwikkelingswerkers in Congo waren vooral leerkrachten.
© D
>
De onlusten in juli 1960 leiden tot het overhaaste vertrek van het merendeel van de ambtenaren van het koloniale bestuur.
© B
de sporen draagt van het koloniale verleden en zonder emotionele geladenheid: dat wordt de Algemene Overeenkomst inzake technische en wetenschappelijke samenwerking die wordt ondertekend op 23 augustus 1968 en tot 1990 van toepassing is.
De Belgisch-Congolese samenwerking op kruissnelheid van 1968 tot 1990 werkt de belgisch- congolese samenwerking met ’projecten’. dit is een gerichte aanpak die zowel personeel, materiaal als opleidingsbeurzen omvat. in twintig jaar tijd worden zowat 220 bijzondere overeenkomsten gesloten die op nagenoeg alle sectoren van toepassing zijn en gepaard gaan met een jaarlijkse uitgave van gemiddeld 250 miljoen euro (28% van de totale oda). dit zijn de grote krachtlijnen: • Van 1971 tot 1978 staat de onderwijssec- tor op de voorgrond. in 1971 wordt een ver- regaande hervorming doorgevoerd van de universitaire samenwerking en worden de belgische universiteiten meer betrokken bij het uitstippelen van het beleid. het gaat om tien wetenschappelijke faculteiten. een jaar later volgt het relanceplan voor het industrieel-technisch onderwijs, met steun aan 23 middelbare scholen. van 1973 tot 1976 werd in het middelbaar onderwijs vooral aandacht besteed aan het opleiden van docenten aan de Instituts supérieurs péda- gogiques. de instellingen daarbuiten kregen geleidelijk minder aandacht. ter ondersteuning van de opleiding van docenten
werd een korps van inspecteurs middelbaar onderwijs opgericht. eind jaren 80 verleent belgië steun aan drie nationale organen die zich bezighouden met permanente opleiding, pedagogisch onderzoek en de uitbe- taling van het personeel. • Vanaf 1974 doet een nieuwe vorm van samenwerking zijn intrede: de financi- ele samenwerking (tegenwaardefondsen, leningen van staat tot staat, kredietlijnen) die verbonden is aan de export. dit type samenwerking komt vooral in de jaren 80 tot ontwikkeling. • In 1978 heeft onder impuls van de Wereld- bank een verschuiving plaats van de prioriteiten. de belgische ontwikkelingssamen-
werking richt zich meer op de economische sectoren, meer bepaald energie, financiën en transport. er worden 31 overeenkomsten gesloten tussen 1978 en 1989. • Vanaf 1982 gaat de aandacht opnieuw uit naar de landbouwsector. volgens de plan- ning zal tot 20% van het bilaterale budget aan deze sector worden besteed. in de volgende jaren worden een vijftigtal projecten opgezet.
ter aanvulling van deze bilaterale interven- ties, verleent belgië ruime steun aan het structureel aanpassingsprogramma van de wereldbank en draagt het in belangrijke mate bij aan de financiering van de projecten van het groot aantal ngo’s dat in congo actief is (126 miljoen euro tussen 1981 en 1990).
Wederopstanding na een tocht door de woestijn (1990-2009) het meest markante feit van deze periode doet zich voor op 22 juni 1990, wanneer zaïre onverwacht beslist definitief een einde te maken aan de ontwikkelingssamenwerking met belgië, ook al werd in maart 1990 nog een nieuwe algemene overeenkomst ondertekend. belgië roept alle ontwikkelingswerkers terug en zet de meeste lopende projecten stop. onmiddellijk gevolg: de belgische steun aan congo maakt nog slechts 3% van de oda uit. de samenwerking zoals opgezet in de jaren 60, bestaat niet meer.
de samenwerking van regering tot regering wordt tot in 2002 volledig stopgezet.
DOssIER
© D
© D
om humanitaire redenen wordt via ngo’s, multinationale instellingen en internationale verenigingen wel nog steun verleend voor eerstelijnsgezondheidszorg, voedselzekerheid en de opvang van vluchtelin- gen in het oosten van congo. vanaf 1995 wordt de bestrijding van endemieën hervat en wordt werk gemaakt van het aidspro- bleem. in een honderdtal lagere en middelbare scholen wordt pedagogisch materiaal uitgedeeld.
in 2003 haalt de gouvernementele hulp het andermaal van de indirecte hulp en wordt congo opnieuw het belangrijkste partnerland. op 7 maart 2007 wordt een plurisec- toraal programma voor de periode 2008- 2010 ondertekend. deze samenwerking hanteert een nieuwe aanpak. er worden precieze doelstellingen vastgelegd op internationaal (de Millenniumdoelen) en nationaal niveau (Wet inzake de samenwerking van 1999). deze zetten de politieke krijtlij- nen uit van de belgische ontwikkelingssamenwerking. de actiegebieden worden uit- gebreid en er worden nieuwe werkwijzen gehanteerd, met name op het gebied van de beleidscoördinatie. naast de traditionele sectoren zoals gezondheidszorg, onderwijs, basisinfrastructuur en landbouw, zal nu ook prioritair aandacht worden besteed aan democratisering, goed bestuur en gemeenschapsdynamiek, de hervorming van de administratie en microkredieten. in deze jaren worden tevens twee schuldher- schikkingsoperaties doorgevoerd (650 miljoen euro in 2003), wordt aanzienlijke steun verleend voor het organiseren van geloof- waardige verkiezingen, kent de universitaire samenwerking een opvallende ople- ving en wordt een grootschalig programma voor sanering en infrastructuur uitgevoerd (postelectoraal noodprogramma).
De landbouw kreeg veel aandacht tijdens de jaren ’80. Ook in het huidige samenwerkingsprogramma met Congo is landbouw prioritair.
© A
E /
B ar
t Co
lm an
Aanvankelijk waren de eerste Congolese ministers oud-studenten van België. Op de foto mevrouw Mafutamingi, vice-minister van Nationale Opvoeding (1971).
© D
G D
DE toEkomst eind 2009 werd het nieuwe samenwerkingsprogramma voor de periode 2010-2013 ondertekend. belgië zal er volop inzetten op ‘landbouw en plattelandsontwikkeling’ om mee te helpen aan de verbetering van de voedselzekerheid. het luik ‘plattelandswe- gen en veerponten’ zal daar ook toe bijdragen. de 10.000 kilometer herstelde wegen zullen immers een vlottere toegang tot markten mogelijk maken. de programma’s zullen rekening houden met de verschillende beperkingen en noden voor mannen en vrouwen. een andere prioritaire sector is onderwijs: duizenden jongeren - jongens en meisjes - zullen de kans krijgen kwaliteitsvol technisch en beroepsonderwijs te volgen. de ruime samenwerking met congo (75 mil-
joen euro per jaar) gaat gepaard met een scherpe aandacht voor goed bestuur en de strijd tegen corruptie. belgië is bereid zijn steun tijdens de laatste jaren op te trekken op voorwaarde dat de congolese overheid concrete vooruitgang kan aantonen op vlak van democratisch en financieel bestuur.
Aristide Michel
Belgische ontwikkelingssamenwerking’
is terug te vinden op: www.dg-d.be > Publicaties en documentatie
> informatiebrochures
Mevr. Bonane Like
1 Reisgids voor Belgisch Kongo en Ruanda-Urundi, inforcongo, 1952, p.650-651.
Yangambi genoot ooit wereldfaam voor zijn tropisch landen bosbouwonder- zoek. de site omarmt een herbarium met 15.000 plantensoorten (de grootste collectie in centraal-afrika), een xylarium (collectie tropisch hout), een bibliotheek, koffie-, cacao-, banaan- en rubberplanta- ges, een agro-industrieel complex, expe- rimentele boompercelen, een opleidings- centrum, onderzoekslaboratoria, etc. de biodiversiteit in het tropische woud kent er een ongeëvenaarde boomrijkdom van om en bij de 32.000 soorten. Unesco nam in 1976 Yangambi op als werelderfgoed en doopte de plek om tot Man and Biosphere Reserve.
50 jaar vóór op de wereld de site moet ooit een zeer bedrijvige plek zijn geweest. een oude koloniale reisgids gaat de superlatieven over Yangambi niet uit de weg: "Wij raden al de reizigers, toeris- ten, geleerden en studenten aan Yangambi te bezoeken. Het is het voornaamste station van Kongo en zelfs van heel Afrika voor
wetenschappelijk onderzoek. (…) Yangambi bezit een buitengewoon rijke plantentuin, een herbarium, laboratoria, plantenreser- vaten, enz." op zijn hoogtepunt werkten hier 5.000 mensen, waarvan 400 wetenschappers. het is een van de weinige plaatsen in afrika waar men de lokale flora kan bestuderen op basis van eigen collecties. Yangambi liep qua onderzoek 50 jaar vóór op de rest van de wereld.
Conserveren wat nog rest vandaag tellen we - na lang rondvragen - 36 wetenschappers voor een onderzoek- sterrein zo groot als de provincie limburg. onder hen elasi ramazani, hoofd van de
botanie. niet zonder enige trots leidt ramazani de bezoekers rond in zijn plantentuin, maar de staat der dingen stemt hem somber. "Na de onafhankelijkheid droogden de fondsen op. Dan kwamen oorlog en rebellie. In ’64 vielen de Simba- rebellen de stad aan. Al wie een of andere positie bekleedde, werd geëlimineerd. En ook tijdens de meer recente burgeroorlogen trok het geweld door Yangambi. Maar de gebouwen en collecties zijn wonder- wel gespaard gebleven van grote plunderingen." ramazani hoopt te kunnen conserveren wat nog rest, en misschien zelfs opnieuw onderzoek en wetenschapstoe- risme aan te trekken.
van 50 jaar voorsprong naar 50 jaar stil- stand. en toch lijkt Yangambi de moed niet te hebben verloren. zij die er nog aan de slag zijn, geven blijk van een gezonde arbeidstrots en de hoop op financieel beterschap. met veel volharding wisten ze de collecties vrij goed te onderhouden. dagelijks nog naaien de dames in
Wetenschappelijke samenwerking
Ingedommeld in het dichte Evenaarswoud, op 100 km ten westen van Kisangani, schuilt het 'stille' onderzoekscentrum van Yangambi. Gesticht door België in de jaren dertig was het ooit het belangrijkste onderzoekscentrum voor tropische landen bosbouw ter wereld, maar sinds 1960 is er nauwelijks iets veranderd. Vandaag probeert menigeen Yangambi af te stoffen en de schare overgebleven onderzoekers nieuwe horizonten te geven. De portretten van herbariummedewerkers zijn niet enkel getuigen van een vergane glorie, maar ook van de trotse werkijver en de hoop dat het ooit allemaal weer aantrekt.
>
DOssIER
Elasi Ramazani aan zijn bureau in het herbarium van Yangambi. "Wanneer als resultaat van de expeditie het nieuwe Biodiversiteitcentrum in Kisangani zal worden opgericht, wordt Yangambi een satelliet waar het botanische deel van de collectie wordt ondergebracht."
het herbarium de gedroogde planten in grote groene mappen, de latijnse namen worden er geduldig bij genoteerd. en de hoop leeft dat de hernieuwde samenwerking met de Plantentuin van meise beterschap brengt.
stilletjesaan weer op gang "De Plantentuin was hier vóór 1960 zeer actief, is na de onafhankelijkheid gedwongen vertrokken, en is terug sinds 2004." Piet stoffelen, botanist bij de Plantentuin van meise, geeft de indruk zeer betrokken te zijn bij de wederopbouw van deze onderzoeksparel. "De samenwerking tussen Meise en Yangambi trekt stilletjesaan weer op gang. Wat je hier allemaal ziet, wat er bewaard is gebleven… de rijkdom is veel te groot om zomaar verloren te laten gaan.
Op basis van langetermijnonderzoek verzamelde men bijzonder waardevolle gegevens over planten- en bomengroei. Men beheert
hier data waar westerse wetenschappers alleen maar kunnen van dromen. Daarom is het zo belangrijk deze onderzoekers te helpen hun gegevens te bewaren en te ontsluiten."
samen met de belgische ontwikkelingssamenwerking zet de Plantentuin van meise nieuwe initiatieven op in Yangambi. de rehabilitatie van het rijke herbarium staat met stip bovenaan het lijstje. stoffelen’s woorden zijn nog niet koud of er worden een reusachtige scanner, 2 laptops en een generator opgedist. "Deze apparatuur dient voor het digitaliseren van de plantencollectie, die nu enkel in vergeelde mappen steekt. Hier liggen 15.000 planten bewaard… er is werk voor jaren."
tekst: Thomas Hiergens Foto's: Kris Pannecoucke
"Ondanks de oorlogen zijn onze collecties gespaard gebleven van grote
plunderingen."
DOssIER
Reportage
het gehuil van de sirene verbreekt de stilte in de kleine haven van kalémie. van achter zijn bureau houdt Joseph kabulu, de verantwoordelijke van de waterwegen, het tanganyikameer nauwlettend in het oog. het geluid is afkomstig van de boten die zo aankondigen dat ze door de smalle geul varen die toegang geeft tot de aanlegstei- gers. sinds een zandbank de toegang tot de haven verspert, moeten de schepen rakelings langs de rotsen varen, omdat het water alleen daar diep genoeg is.
De schepen laten het afweten "Het zand wint terrein. Binnenkort is de toegang helemaal geblokkeerd", zegt Joseph. "De geul naast de rotsen is nog slechts drie meter diep. Dat is onvoldoende voor grote schepen van meer dan 2000 ton." voor deze schepen zijn er twee mogelijkheden: het scheepsruim slechts voor de helft vullen, of buiten de haven voor anker gaan en de lading overhevelen naar lichtere schepen. "Maar dat neemt veel tijd in beslag en is dus duur. De jongste jaren kiezen de onderne- mers voor een derde mogelijkheid: ze doen Kalémie eenvoudigweg niet langer aan!"
Een strategische plaats met zijn treinstation en zijn haven is het stadje kalémie nochtans van strate- gisch belang voor de oostelijke regio van congo. het verbindt het binnenland met burundese en zambiaanse havens. en ook met de tanzaniaanse haven van kigoma, vanwaar de meeste ingevoerde goederen zoals brandstof, komen. de volledige ver-
zanding van de haven van kalémie zou dan ook een ware economische ramp zijn voor de stad en de hele regio. "De prijs van de goederen is al pijlsnel gestegen. Uiteindelijk zal de consument voor de gevolgen moeten opdraaien", zegt Joseph.
Een veeleer ongewoon partnerschap de belgische ontwikkelingssamenwerking besliste de haven van kalémie te helpen. dit betekent dat de 200.000 m³ zand die de toegang blokkeert, moet worden verwij- derd. de techniek is eenvoudig: een op een vlot geïnstalleerde pomp zuigt het overtollige zand weg en blaast het via lange bui- zen 250 meter verder. om deze opdracht tot een goed einde te brengen, bundelden vier partijen hun krachten in een subtiele evenwichtsoefening van burgers en militairen, belgen en congolezen. voor elk lid van dit veeleer ongewone partnerschap is een precieze taak weggelegd. wat het civiele aspect betreft, is het belgisch ontwikkelingsagentschap btc verantwoordelijk voor het administratieve, financiële en logistieke beheer van het project. de Régie des Voies Fluviales stelt mensen ter beschikking om het project op te volgen. wat het militaire aspect betreft, zijn deskundigen van het belgische leger verantwoordelijk voor het opleiden en begeleiden van een bataljon congolese soldaten, dat belast is met de uitvoering van het project.
"De pomp kan per uur 60 m³ zand wegpom- pen", zegt adjudant herivaux, een belgisch
militair die als taak heeft de congolese soldaten te leren hoe de pomp te bedienen. "We willen in de eerste plaats een geul van 50 meter breed en 5 meter diep maken. Aan het huidige tempo zou het werk in juli al moeten geklaard zijn." zodra de haven weer toegankelijk is, moet het resterende deel van de zandbank nog worden wegge- schept…
trotse soldaten het partnerschap met de congolese strijd- krachten heeft niet alleen een uitwerking op het project in de regio, maar het is ook een goede zaak voor de soldaten die bij het project betrokken zijn. "We zijn zeer fier dat we aan dit project mogen meewerken", zegt majoor mashine al lachend vanach- ter zijn dikke brilglazen. beneden zijn z’n mannen druk bezig met het leiden van de pomp, het verifiëren van de motoren, het sturen van de schepen. "Dit geeft ons de kans om te tonen dat de genie kan worden ingezet als een hulpmiddel bij de wederopbouw van het land. En dat wij ons steentje bijdragen aan de algemene ontwikkelings- inspanning."
Charline Burton
audioreportage:
www.charlineburton.wordpress.com
Kalémie, gelegen aan de oever van het Tanganyikameer, is een belangrijke toevoerhaven voor het internationale handelsverkeer in Oost-Congo. Nu dreigt een enorme zandbank de haven ontoegankelijk te maken. De economische gevolgen zijn al voelbaar. Om het tij te keren riep de Belgische ontwikkelingssamenwerking een tweejarenproject in het leven om de haven te ontzanden. Totaal bedrag: 450.000 euro.
haven van kalémie vecht tegen aangekondigde dood
Trotse Congolese militairen belast met de taak het overtollige zand weg te zuigen. Het Belgische leger leidt hen op en begeleidt het bataljon bij de uitvoering van de werken.
© C
5o jaar onafhankElijkhEiD: vraag hEt programma!
In 2010 staan in ons land tal van activiteiten op het programma in het kader van 50 jaar onafhankelijkheid van de jonge Congolese staat.
deze symbolische verjaardag vindt uiteraard een bijzondere weerklank in belgië. binnen de civiele samenleving en het ver- enigingsleven in belgië bestaat er grote belangstelling voor congo, haar geschiedenis en de talrijke facetten van het leven daar vandaag. de congolezen die naar ons land zijn uitgeweken, laten deze heuglijke gebeurtenis uiteraard niet onberoerd. ze hebben dan ook een ruime inbreng in de festiviteiten.
hieronder vindt u een greep uit de activiteiten die in 2010 zullen plaatsvinden:
• het koninklijk museum voor midden- afrika (kmma) in tervuren dat dit jaar ook zijn honderdjarig bestaan viert, heeft een ruim activiteitenprogramma opgezet (zie www.congo2010.be).
daarnaast zijn er een reeks thematische tentoonstellingen: "Congostroom, 4700 km bruisende natuur en cultuur" (27/04/2010 – 09/01/2011); "Indépendance!" (11/06/2010 – 09/01/2011); "‘bonjour congo’ in België"
Festiviteiten
DOssIER
(11/06/2010 – 30/09/2010); "Kinshasa- Brussel: Matongé Matongé" (11/06 – 30/09/2010).
• eén van de activiteiten van het kmma is de wetenschappelijke "Expeditie Congo- stroom/ Boyekoli Ebale Congo" die de biodiversiteit tussen kinsangani en kinshasa bestudeert (zie artikels pag. 8-11). deze expeditie komt in de belgische media uitvoerig aan bod. naast het kmma dat verantwoordelijk is voor de coördinatie van het project, hebben ook meerdere belgische en congolese instellingen een inbreng: de Universiteit van kisangani, het koninklijk belgisch instituut voor natuurwetenschappen en de nationale Plantentuin van belgië. de expeditie wordt financieel gesteund door de belgische ontwikkelingssamenwerking, het Federaal wetenschapsbeleid, de nationale loterij en de vrt.
• in elsene zal nabij de "Matongéwijk" een fototentoonstelling te zien zijn van de belgische kunstenaar Jean-dominique
burton ("Brussel-Kinshasa: Matongé Matongé"), naamsepoort.
• bozar – brussel wil van 2010 een zeer ‘afrikaans’ jaar maken en zet het festival "Visionair Afrika" op. zo is er onder meer de tentoonstelling "GEO-graphic" met 200 meesterwerken uit private en museale etnografische collecties in belgië die voor het eerst te zien zijn.
• de munt van belgië geeft een herdenkingsmuntstuk uit voor verzamelaars. .
• het koninklijk legermuseum (klm) in het Jubelpark in brussel brengt een tijdelijke tentoonstelling "De Congolese soldaat van 1885 tot 1960", die later met de logistieke steun van het belgische ministerie van defensie naar kinshasa verhuist en aan het congolese publiek wordt getoond.
• de 21e editie van het brusselse festival "Couleur Café" (van 25 tot 27 juni 2010) staat in het teken van 50 jaar onafhankelijkheid en biedt een ruim podium aan congolese artiesten (Papa wemba, baloji, Freddy massemba,…).
• in de kruidtuin wordt de tentoonstelling "Congo in Limbo" voorgesteld van de belgische fotograaf cédric gerbehaye, die in 2008 drie maal in de prijzen viel (world Press Photo award, olivier rebbot award from the overseas Press club of america, amnesty international media award).
Arnaud Dusaucy en Özlem Erikçi
online
© D
organisatiE aCtivitEitEn DatUm plaats
Koninklijke Munt van België Uitgifte van een herdenkingsmuntstuk
ASBL/VZW Memorial Van Damme Marathon in Kinshasa Oktober 2010 (terzelfder tijd als de marathon van Brussel)
Kinshasa
27 april 2010 tot 9 januari 2011
Tervuren
KMMA “Bonjour Congo” in België 11 juni tot 30 september 2010
Tervuren
11 juni 2010 tot 9 januari 2011
Tervuren
11 juni tot 30 september 2010
Tervuren en Elsene
MIM (Muziekinstrumenten-museum) La vie est belle + Congolese muziekclips 20 juni 2010 M.I.M. Brussel
Kruidtuin “Congo in Limbo” (Fototentoonstelling) 10 juni tot 8 augustus 2010
Kruidtuin Tel. : 02-218.37.32 Koningsstraat 236, 1210 Sint-Joost-ten-Node
Mc Steve Relations "Affinité" – Een socio-culturele Congoreis 10 maart tot 23 juni 2010
Reis tussen Kinshasa en Knesselare (Oost-Vlaamse gemeente)
Stad Herve, verzusterd met Ngaliema in Congo
Reeks activiteiten in het kader van het project "Congo 2010 : Pour un nouvel élan" Tentoonstelling van werken van Congolese kunstenaars "Renaissance"
5 mei tot 27 juni 2010
Herve
26 juni 2010 OC De Neerbeek, Kortrijk (Bissegem)
Gemeente Etterbeek Cultuurdienst + Internationale Solidariteit
Fotoreeks 'Kin' 70' - 50 jaar Kunst uit Congo 1 juli 2010 Gemeente Etterbeek, Oudergemlaan
KUL (UCL/KMMA) “Mayombe Meesters van de magie” (Tentoonstelling)
8 oktober 2010 tot 23 januari 2011
M. Museum Leuven, Leopold Vanderkelenstraat 28, Leuven
Couleur Foot ([email protected])
"Van Kialunda tot Lukaku: 50 jaar Congolese voetballers in België" - multimedia expo - event waarbij voetbal en muziek hand in hand gaan
10 tot 25 november 2010
Mechelen
"De 17de Afrikaanse nacht." Concert, expo, animaties en fanfare eerlijke handel-bar en -restaurant
25 juni 2010 Bois des Rêves, Ottignies
Brukselbinnenstebuiten Tel: 02-218.38.78 www.brukselbinnenstebuiten.be
“Mijne Congo” 26 juni 2010 Station Brussel-Centraal
BOZAR “Geo-graphics” 9 tot 26 juni 2010 Paleis voor Schone Kunsten, Brussel
BOZAR Project "Pôze" over het leven in Afrika (Fotowedstrijd)
25 juni tot 26 september 2010
Paleis voor Schone Kunsten, Brussel
Maison de l'écologie à Namur / L'atelier des mots.
Atelier d’écriture KASALA 20 en 21 november 2010
Maison de l'écologie à Namur ASBL, (rue Basse-Marcelle, 5000 NAMUR) www.maisonecologie.be L'atelier des mots, (4, square Baron Bouvier 1060 Saint -Gilles) www.vivretoutsimplement.be
AMCB Association des Artistes Musiciens Congolais de Belgique
"Festival de Paix pour une EU multiculturelle"
3 juli 2010 Esplanade Jubelpark/Schuman
Festival Couleur Café 21e editie 25 tot 27 juni 2010 Brussel
BEknoptE - inDiCatiEvE - aCtivitEitEnkalEnDEr
GENDER
Midden-Oosten
is de palestijnse wetgeving gelijk voor mannen en vrouwen? voor de wet is een vrouw minderjarig. zij wordt niet beschouwd als zelfstandig. volgens de wetgeving, in bankzaken, enz. is een vrouw maar half zoveel waard als een man. een vrouw die haar man verliest, heeft geen rechten meer. dit is een patriarchale samenleving waarin onderwijs en geld een belangrijke rol spelen. het spreekt vanzelf dat macht (zowel voor een man als voor een vrouw) voortvloeit uit de sociale status. trouwens, hoe armer je bent, hoe groter de verschillen tussen de geslachten. wij probe-
ren vrouwen bij te brengen dat ze niet min- derwaardig zijn en dat ze zelfstandigheid en zelfs sociale macht (empowerment) kunnen verwerven. het is ook hen gegund iemand te zijn en belangrijke zaken te verwezenlijken.
Welke invloed heeft het conflict op de familiale verhoudingen bij de palestijnen? er is een wisselwerking tussen de sociale en politieke situatie. het geweld dat zich in de maatschappij voltrekt, werkt door binnen de familiale context. door de oorlog hebben mannen een gevoel van onmacht omdat ze hun gezin niet kunnen verzorgen noch beschermen. daardoor reageren ze zich soms op een gewelddadige manier af op hun gezinsleden. (Nvdr: Door de afgrendeling van de Palestijnse gebieden bedraagt de werkloosheidsgraad volgens de laatste cijfers 25%, 18% in Cisjordanië en 39% in Gaza. De graad van armoede is opgelopen tot 30%, 19% in Cisjordanië en 52% in Gaza) en wanneer vrouwen het slachtoffer zijn van geweld, zijn kinderen dat ook. bovendien valt door de afgrendeling van het gebied het sociale netwerk uiteen. een vrouw die van haar familie is gescheiden en er dus niet meer kan op rekenen, is kwetsbaarder. door
In een land in oorlog hebben de zwaksten in de samenleving het zwaar te verduren. Alleen lijden ze in stilte. Niet zelden gaat het om vrouwen: ze zijn kwetsbaar omdat ze niet het recht en de kans krijgen om hun sterkte te tonen. In Palestina maken een familielid verliezen of er gedwongen van gescheiden leven, en een klimaat van geweld deel uit van het dagelijks leven. Als hoofd van het Centrum voor Rechtshulp aan Vrouwen (WCLAC) in Ramallah, bestrijdt Maha Abu Dayyeh shamas, zelf een vrouw die van aanpakken weet, deze schijnbaar onveranderlijke gang van zaken.
het conflict zijn ook vele huizen vernield. in het leven van een vrouw neemt het huis echter een centrale plaats in. het is de plek waar ze haar huishouden doet en haar kinderen opvoedt. kunt u zich voorstellen hoe wanhopig ze zijn wanneer hun huis wordt verwoest en ze met hun kinderen op straat terechtkomen?
komt echtscheiding veel voor? toch wel, in Palestina loopt het echtschei- dingspercentage op tot 40 à 50%. een mos- limhuwelijk is een eenvoudige overeenkomst die ongedaan kan worden gemaakt. bij een echtscheiding ontvangt een vrouw gedurende twee jaar een verwaarloosbaar bedrag van haar ex-man, maar ze verliest wel haar rechten. in dat geval biedt het centrum rechtshulp. maar echtscheidingen zijn vooral een zaak van economische zelfstandigheid…
Welk verband is er tussen vrouwenrechten en religie: hoe staan de verschillende religies in Cisjordanië hier tegenover? het Palestijns burgerlijk recht wordt gere- geld door de sharia, in het bijzonder alles wat verband houdt met huwelijk, echtschei-
Wat doet het Centrum? • Het beschikt over documentatie inzake geweld tegen vrouwen. • Het geeft advies over de rechten van vrouwen en kinderen. • Het maakt mannen en vrouwen bewust over mensenrechten en vrouwenrechten en over de onderdrukking van en het geweld tegen vrouwen. • Het ijvert voor meer rechten voor vrouwen op juridisch gebied en in het onderwijs.
• Het geeft beroepsopleidingen voor me- dewerkers van andere vrouwencentra.
verder heeft het wclac van de Palestijnse wetgevende raad de goedkeuring gekre- gen voor de volgende wetsontwerpen: • Toestemming voor abortus in geval van incest. • Verhoging van de wettelijke huwelijks- leeftijd tot 18 jaar ipv 15 jaar.
• Een quotum van 20% vrouwen op de kieslijsten.
het women’s centre for legal aid and counselling is een lokale Palestijnse ngo die gespreid over 4 jaar (2003 à 2007) 605.000 euro heeft ontvangen van de belgische ontwikkelingssamenwerking in de Palestijnse gebieden.
© W
"Toen het leger voor de derde keer bezit nam van mijn woning, groeide mijn haat. Ik heb een andere woning gezocht. Het mocht geen hoog gebouw zijn want de militairen hebben een voorkeur voor hooggele- gen punten en ik wou niet opnieuw het- zelfde meemaken. Uiteindelijk vond ik iets, maar het is niet echt naar mijn zin. Jammer genoeg bleek toen dat het leger ook al van dit gebouw gebruik had gemaakt." malak (beitunia).
"De situatie was bijzonder moeilijk. Ik leefde voortdurend in angst, zoals elke moeder. Ik was 8 maanden zwanger. De geboorte was niet voor meteen, maar toch was er al de angst dat mijn kind iets zou overko- men." de vrouw beschrijft haar angst, ook de vrees voor het leven van haar man. hij is een dokter die "vanwege de situatie in de regio altijd klaar stond voor anderen." tahani verloor haar kind.
"Weet je wat ze altijd zei?: 'Ik zou mijn ogen willen sluiten en wanneer ik ze open, zou ik je willen zien met je schooldiploma in de hand.' Bij elke zwangerschap van mijn moeder, hielp ik in het huishouden. Elk jaar
kreeg ze een kind. Ze werkte heel hard." tot zover nismah over haar moeder die in het conflict het leven verloor.
"Een weduwe wordt door de maatschappij symbolisch dood verklaard. Zij moet dan maar bewijzen dat ze nog leeft. Een vrouw moet opnieuw huwen of gedurende 20 jaar een teruggetrokken leven lijden, vooraleer ze opnieuw een plaats in de maatschappij krijgt. Als haar man sterft, wordt een vrouw gezien als een vreemdelinge, alsof ze niet langer de moeder van haar kinderen is. (…) Ik ben erg bedroefd om de dood van mijn dochter Samia en mijn echtgenoot en om de vernieling van het huis dat we hadden gebouwd van het loon waarvoor mijn dochter zo hard moest werken. Hier beleefde ik met mijn man de mooiste
jaren van mijn leven. Er zijn veel dierbare herinneringen verloren gegaan. Maar ook mijn sociale relaties en het aanzien dat ik had, ben ik kwijt en ook dat doet pijn. (…) Ik heb opnieuw iets om voor te leven omdat ik me nu bezighoud met de opvoeding van wezen en ook voor het huis en de kinderen zorg en hen liefde geef. De maatschappij mag dan een negatieve kijk hebben op vrouwen, toch voel ik dat mijn taak belangrijk en waardevol is." sinds ze door de oorlog haar man, haar dochter en haar huis is kwijtgeraakt, is manar verbitterd over de manier waarop vrouwen worden behan- deld.
"Dit is een probleem voor alle gezinnen die een vader of een kind hebben verloren, niet alleen waar mensen door de Israëlis zijn gedood. Als de vader van de overleden echtgenoot nog leeft, krijgt hij het hoederecht over de kinderen van zijn zoon. (...) De rechtbank geeft het hoederecht over mijn kinderen dus aan de grootvader, maar die man is 70 jaar en in slechte gezondheid. Hij heeft zelf zorgen nodig, hij moet niet de zorg voor jonge kinderen op zich nemen." obaidah.
Midden-Oosten
ding en erfenis. let wel, ook de Palestijnse grondwet (Basic Law) is ontleend aan de sharia. zo kan een moslimvrouw in 7 geval- len de echtscheiding aanvragen: een kinder- loos huwelijk, gewelddadig gedrag of impo- tentie van de echtgenoot, geen recht op een eigen kamer, enz. een christenvrouw echter mag niet eens scheiden! tijdens mijn reizen is mij het islamofobe klimaat opgevallen – en ik spreek als areligieuze Palestijnse met een christelijke opvoeding. een moslimvrouw heeft in deze zaken meer rechten dan een christenvrouw.
hoe staan mannen tegenover uw werk? wij spreken hen ook aan en doorgaans tonen ze wel belangstelling. als we hen de voorde-
Empowerment - verzelfstandiging
een gescheiden vrouw van 40 jaar en moeder van 5 kinderen vroeg het centrum om hulp. er werd haar uitgelegd wat empowerment is (het individu neemt zijn/haar economische, profes- sionele, familiale en sociale leven in handen). de vrouw besloot dan opnieuw de draad van haar te vroeg opgegeven studies op te pakken. ze kan nu lezen en schrijven en volgt korte beroepsopleidingen. ze is nu eindelijk in staat haar kinderen te helpen bij hun huistaken.
len van vrouwenrechten uitleggen, gebeurt het dat ze hun huwelijkscontract aanpas- sen in het voordeel van hun echtgenote. er is dus hoop…
Elise Pirsoul
online
verdere lectuur de getuigenissen komen uit het boek "If I Were
Given the Choice… - Palestinian women’s stories
of daily life during the years 2000 to 2003 of the
Second Intifada", women’s centre for legal aid
and counselling, dr. Faiha abdul hadi, 2007.
www.wclac.org/english/index.php
© D
de kweek van garnalen – bij ons bekend als scampi’s1 – zit in vietnam al tientallen jaren in de lift. vooral de zuidelijke mekongdelta is hiervoor zeer geschikt. duizenden rijst- boeren kweken er tijdens het droge seizoen garnalen in hun rijstvelden. het is voor hen een manier om uit de armoede te raken. in het hele land zorgt de garnalenkweek voor meer dan een half miljoen jobs, toelevering en verwerking inbegrepen. de export van scampi’s brengt jaarlijks meer dan anderhalf miljard dollar op.
milieuschade tijdens de jaren ‘90 gebeurde de garnalenkweek nog met weinig respect voor het milieu. het was de periode dat ngo’s heftig protesteerden tegen alles wat met viskweek – aquacultuur – te maken had. mangroves – tropische kustwouden met steltwortels in het zeewater - werden gekapt omdat ze een ideale groeiplek boden voor garnalen. maar mangroves beschermen de kust en zijn rijk aan biodiversiteit. om de jonge larven te beschermen diende men gul antibiotica toe. ondertussen zijn de normen voor voed- selveiligheid in het westen fel verscherpt. in belgië voert het voedselagentschap strenge controles uit. gezien de econo-
mische impact heeft vietnam er vandaag dus alle belang bij voor een degelijke kwaliteit te zorgen. duurzame en voedselveilige kweekpraktijken zijn daarom een toppriori- teit voor het land.
Duurzame kweekpraktijken belgië – vooral via het laboratorium voor aquacultuur (Ugent) - ondersteunt vietnam in het op punt stellen van duurzame kweekpraktijken. dit labo kreeg via de vlaamse interuniversitaire raad ontwikkelingsgeld toegeschoven voor onderzoek en opleiding. Prof. sorgeloos: "Het is ook voor ons een leerproces geweest. Begin de jaren ‘80 deden we zelf onderzoek over antibiotica. Wijzelf hebben toen methodes ontwikkeld om antibiotica te gebruiken in de larven- kweek van vissen en garnalen."
ondertussen zijn al heel wat lessen geleerd. mathieu wille, verantwoordelijke voor gar- nalenonderzoek: "De garnalenkweek begint bij de ouderdieren. Deze worden tegen- woordig, afhankelijk van de soort, veelal gekweekt; vangen hoeft dus eigenlijk niet meer. De impact op de wilde populaties blijft dus vrij beperkt. In het broedhuis leg- gen de drachtige moederdieren – onder
VOEDING
De lekkere scampi’s uit de supermarkt verbergen een verhaal. Want ze worden niet alleen meer gevangen, maar ook gekweekt. In welke omstandigheden? En zijn ze wel OK? Of hoe de Belgische ontwikkelingssamenwerking door haar steun aan Vietnam heeft bijgedragen aan gezonde scampi’s op ons bord.
heel gecontroleerde omstandigheden - hun tienduizenden eitjes. De jonge larven worden gevoed met levende microwieren en artemia." artemia zijn kleine pekelkreeftjes die jaren als cyste - in droge toestand - bewaard kunnen worden. het labo aquacultuur bereikte in de jaren ‘80 een doorbraak door de pekelkreeftjes te verrij- ken met voedingsstoffen. een uitstekend, duurzaam voeder voor de aquacultuur was geboren. "Het zijn vooral de heel jonge larven die te lijden hebben onder bacteriële ziekten. Vandaag gebruikt men in plaats van antibiotica 'probiotica' (micro-organismen die de groei van bacteriën tegengaan). Ook betere kweektechnieken en bioveiligheid kunnen bacteriële ziekten voorkomen."
gEzonDE sCampi’s Uit DE mEkongDElta
1 we gebruiken hier het woord ‘scampi’ voor een grote garnaal. meer correct staat ‘scampi’ eigenlijk voor de reuze zoetwatergarnaal, terwijl ‘gamba’ slaat op de (mariene) tijgergarnaal. beide zijn grote garnalen.
Werknemers van een broedhuis verpakken verkoopklare postlarven.
© L
gEzonDE sCampi’s Uit DE mEkongDElta
na een aantal weken zijn de larven – nu ‘postlarven’ genoemd – voldoende groot om het broedhuis te verlaten. de boeren kopen deze postlarven en zetten ze uit in hun kweekvijvers. wille: "In deze faze zijn de dieren vooral vatbaar voor virale ziekten. Deze zijn niet te behandelen, de kweker kan slechts preventief optreden: hygiëne, ont- smetting van materiaal, verwijderen van zieke en dode dieren, enz. De boer kan ook best virusvrije postlarven aankopen. Met een simpele moleculaire techniek kunnen de broedhuizen dit garanderen."
initieel bemesten de boeren de kweekvijvers om de groei van het plankton – voedsel voor de postlarven - te stimuleren. later krijgen de jonge garnalen een samengesteld voeder, dat 20 à 30% vismeel bevat. het gebruik van vismeel is één van de grote kri- tieken op de viskweek. gevangen vis inzetten om vissen te kweken, klinkt inderdaad weinig duurzaam. "Vooral bijvangst komt hiervoor in aanmerking, niet-verkoopbare vis die niet noodzakelijk een slechte kwaliteit heeft", zegt Prof. sorgeloos. "Vroeger was het aandeel vis in het voeder hoger: 40 à 50%". "Al te veel beknibbelen op de kwaliteit van het voedsel gaat evenmin", vult wille aan. "Anders gaat het gezondheids- aspect – de aanwezigheid van omega-3-vet- zuren – verloren."
de kweker moet wel omzichtig omsprin- gen met bemesten en voederen, zo niet treedt ‘eutrofiëring’ op. hierbij komen te veel voedingsstoffen in de mekong terecht wat nadelig is voor veel soorten. Prof. sorgeloos: "Om eutrofiëring te vermijden mag men het voedselrijke water niet recht-
streeks lozen. Idealiter zou men een kweek van 10 ha moeten beperken tot 8 ha garnalen. De resterende 2 ha dienen dan voor natuurlijke zuivering, bijvoorbeeld met filte- rende schelpdieren. De boer mag ook niet te veel voeder toedienen. Dit is bovendien een besparing, want voeder is een van de belangrijkste kosten van het kweekproces."
Biomerkers "Omdat er geld mee te verdienen valt, sprin- gen veel boeren op de garnalenkweek”, vertelt thi tu huynh,onderzoekster aan de universiteit van can tho en genomi- neerde voor de Prijs van de belgische ontwikkelingssamenwerking (zie foto). "Maar ze kennen vaak onvoldoende de stiel. Soms laten ze zich onwaarheden opspelden door opdringerige verkopers van antibiotica en pesticiden. De gebruiksaanwijzing wordt vaak niet nauwlettend gevolgd. De regering moet meer werk maken van bewust- making."
"Elke container garnalen wordt hoe dan ook door de overheid gecontroleerd. Maar de scheikundige analyses zijn zeer duur! Daarom ben ik op zoek gegaan naar goed- kope en snelle alternatieven. Een garnaal die antibiotica heeft opgenomen lijdt onder stress. We kunnen die stress meten, bijvoorbeeld via een verandering van de cellen. Dit is dan een biomerker. Stellen we geen stress vast, dan zijn er gegarandeerd geen antibiotica."
Certificering de gehele sector van de garnalenkweek, niet alleen in vietnam, is zich bewust geworden van de noodzaak tot duurzaamheid. "De ngo’s die vandaag nog kritiek spuien op de viskweek, zijn onrealistisch", meent Prof. sorgeloos. "Het Wereldnatuurfonds (WWF)
voerde vroeger ook hevig actie tegen de aquacultuur. Maar ondertussen is het voor- stander van duurzame garnalenkweek." zowel wwF als het Aquaculture Certification Council werken momenteel regels uit voor een sociale garnalenkweek met een mini- male milieu-impact. zo mag er geen verzil- ting optreden van de omgeving, en moet er regelmatig getest worden op aanwezigheid van pesticiden en zware metalen. van elk pakje garnalen moet bekend zijn van welke boer het afkomstig is. het Aquaculture Stewardship Council zal één van de twee certificeringsystemen overnemen. dit zal
resulteren in een wereldwijd erkend label voor sociaal en ecologisch verantwoorde garnalen. supermarktketen Colruyt wil hier echter niet op wachten. ze werkt momenteel haar eigen systeem uit, gebaseerd op de duurzame kweekpraktijken van het laboratorium voor aquacultuur.
Chris simoens
www.aquaculture.ugent.be www.worldwildlife.org www.aquaculturecertification.org
De garnalenboeren nemen regelmatig een staal om de groei en de gezondheid van de garnalen op te volgen.
© L
r
Thi Tu Huynh behaalde een doctoraat aan de Universiteit van Namen over biomerkers. Voor haar werk werd ze genomineerd voor de Prijs van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking 2010 (zie p. 30).
© D
Opinie en solidariteit
Complexiteit om dat zogenaamde maatschappelijk draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking in kaart te brengen, voerde hiva kUleuven in januari 2010 een diepgaande peiling uit bij 1.500 belgen. en volgens ignace Pollet, die als onderzoeker verantwoordelijk was voor de enquête, blijkt dat draagvlak meteen een complex gegeven te zijn. de analyse slaat immers op haar drie voornaamste onderde- len, met name kennis, houding en gedrag.
hoe zit het met die kennis van de Belgische bevolking over ontwikkelingssamenwerking? ongeveer de helft van de bevolking beweert goed op de hoogte te zijn over de derde wereld, maar bij testvragen blijkt dat ontwikkelingssamenwerking toch eerder veraf ligt. ongeveer 4 op 10 bevraagden konden uitleggen waarvoor de afkorting 'ngo' staat. 17% wist wie op dat ogenblik de minister voor ontwikkelingssamenwerking was (charles michel) en nauwelijks 9% konden een aanduiding geven van wat de millenniumdoelstellingen zijn.
voelen de Belgen zich erg betrokken bij de armoede in het zuiden, en bij de antwoorden daarop? de betrokkenheid van het publiek bij de armoede in het zuiden is vrij hoog. 70% beoordeelt de noord-zuidkloof als onaan- vaardbaar. een meerderheid vindt dat wij (het noorden) daar iets moeten aan doen.
naar motieven overheerst het solidariteits- motief (we moeten mensen die in armoede leven helpen), op enige afstand gevolgd door de instrumentele motieven (minder kans op oorlog, immigratie afremmen, afzetmarkt) en het schuldmotief (kolonia- lisme, ongelijkheid…). als we echter de focus verschuiven van armoede in het zuiden naar ontwikkelingssamenwerking, zien we dat het publiek een meer kritische houding aan- neemt. 70% vindt dat ontwikkelingssamenwerking, indien goed uitgevoerd, positieve gevolgen heeft voor de derde wereld. een ander beeld krijgen we als we vragen naar de appreciatie van de huidige besteding van de middelen voor ontwikkelingssamenwerking: de groep die het als slecht evalueert (25%) is in dit geval groter dan de groep die het als goed evalueert (20%), terwijl de helft van de bevraagden hier geen positie in kiest. dezelfde tendens zien we als gevraagd wordt naar de wenselijke grootte van het ontwikkelingsbudget. vooral hooggeschoolden, jongeren en praktiserend-gelovigen positioneren zich meer pro ontwikkelingssamenwerking.
Wat kan de toenemende kritische houding tegenover de effectiviteit en de hoogte van het budget verklaren? het uitblijven van zichtbare resultaten speelt ongetwijfeld een rol, evenals een zekere afstand tegenover de ontwikkelingsinstel- lingen. we kunnen de verklaring echter ook zoeken bij de tijdsgeest, getekend door eco-
Na de verwoestende aardbeving in Haïti begin dit jaar toonden de Belgen zich bijzonder solidair en duidelijk bereid om hun portefeuille open te trekken voor de allerarmsten. Maar is solidariteit en steun voor ontwikkelingssamenwerking beperkt tot het geven van noodhulp? Wat weten de Belgen anno 2010 over ontwikkelingssamenwerking, wat is voor hen belangrijk en gedragen ze zich als solidaire wereldburgers?
nomische crisis en onzekerheid. dit leidt tot een sterker terugplooien op zichzelf en de directe omgeving.
Blijkt dit ook uit de vrijgevigheid voor ontwikkelingssamenwerking? er zijn momenteel 40% gevers of donateurs onder de bevolking, en dat is een achteruit- gang in vergelijking met vorige metingen. onder de hooggeschoolden, oudere groe- pen en praktiserend-gelovigen ligt dit per- centage hoger evenals het bedrag dat wordt gegeven. de gemiddelde gift voor 2009 ligt op 51 euro, maar indien we enkel de 'gevers' rekenen, is het gemiddelde 127 euro. de belangrijkste andere gedragsvorm behalve donateurschap is het kopen van eerlijke producten (fair trade), een praktijk die gestaag in de lift zit. ruim de helft van de belgen beweert wel eens producten te kopen met een Fair Trade label.
Reinout Van Vaerenbergh
OP sTAP MET
Wie: Dirk smet, gynaecoloog en vrijwilliger voor Artsen Zonder Vakantie (AZV) Wat: aan de slag in het ziekenhuis van Ouargaye, Burkina Faso. Waarom: de capaciteit van medische hulpverleners versterken door kennisoverdracht.
begin 2010 keerde dr. dirk smet terug van zijn 4de missie naar het medisch centrum van ouargaye (Centre Médical avec Antenne chirurgicale) in burkina Faso. dit medisch centrum bedient ruim 250.000 mensen, terwijl er slechts 3 artsen werken. het relaas van dr. dirks jongste missie.
De knop omdraaien het is ongelofelijk hoe gemotiveerd de staf is. ik leer hen zowel ingewikkelde als eenvoudige, maar dikwijls levensreddende ingrepen. bovendien komt de bevolking vol vertrouwen naar het ziekenhuis. ze weten dat de zorg er goed is. dát is de kerndoel- stelling van Artsen Zonder Vakantie (azv): door de samenwerking de kwaliteit van de gezondheidszorg verhogen.
als je als belgische arts in afrika aan de slag gaat, moet je wel de knop omdraaien. zo liep mijn operatieprogramma vaak vertra- ging op, bijvoorbeeld omdat de generator zonder diesel zat. Petje af voor mijn lokale collega’s: werken in zo’n omstandigheden is geen sinecure. azv stuurt dan wel materiaal om het werk beter uit te voeren, toch lijkt een

m ag a zni e m e i uj n i n r Congo, 5o jaar!

Text of m ag a zni e m e i uj n i n r Congo, 5o jaar!

LAVoice - Teuxos 5o

Izla zni uređaji

,^uJ ^^ iY*^

Matematicas 5o grado

ZÁPADOČESKÁ UNIVERZITA V PL ZNI

Elementos de medida y monitoreo aplicables a ZNI

Biografi Uj

Ciencias naturales 5o

UJ NMRKompilacja

EMR et ZNI au sein de Smile

™qbƒJácôà°ûªdGá«°ShôdGájQƒ°ùdGáæé∏dGnewspaper.albaathmedia.sy/wp-content/uploads/2019/... · WOC _« U «dD{ô«Ë¨WML «Ë Ê“u «…œU “lM w 5O UJ «

Matemáticas 5o. Grado

Uj vizeken

5o αβ (2)

Desafio docente 5o

UJ¥RVHTXDLVDVIRQWHVGHILQDQFLDPHQWRGDSHVTXLVDHGDSµV …

5o diagnostico-2013

epistaxis uj

Szaz Uj Otlet Szaz Uj Jatek

Historia 5o. Grado

R000000000005 uj

5o español

5o INFORME GUERRERO

Matematicas 5o

Geografia 5o grado

MATEMÁTICA 5o - aquarelamatematica.com.br

Geografía 5o. Grado

Diagnóstico 5o

ejercicios complementarios 5o

Csifó - 71-uj-eszmek-uj-eletet-kovetelnek

Documents

m ag a zni e m e i uj n i n r Congo, 5o jaar!

Text of m ag a zni e m e i uj n i n r Congo, 5o jaar!