Mabaskog nga batuan ang malaparan nga pagpamatay sa gyera ... · mangunguma, mamumugon, mangingisda, kabataan-istudyante, kababainhan, Tumanduk, mga titser, em-pleyado, relihiyuso

Kaundan

Editoryal: Mabaskog nga batuan ang malaparan nga pagpamatay sa gyera kontra-druga sang rehimeng US-Duterte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.1

Madasig ang pagkabuyagyag sang pagka- pasista kag pagka-kontra-pumuluyo sang rehimeng US-Duterte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.3

Masupog nga ginaatake sang PNP ang mga Mangunguma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.4

Programa pang-imprastruktura sang rehimen. . . . . p.5

Reporma sa pagbuhis, pagpuga sa mga imol. . . . . p.7

Republic Act 10931: Mapaniplang kag panghampol nga reporma sa edukasyon . . . . . . . . p.8

NPA-Panay: pahayag angut sa kaluwasan sang mga sibilyan sa mga inaway. . . . . . . . . . . . . . p.9

Mga Balita. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .p.10

Alipalok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.11

Medical. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.13

Binlaybay, Caduy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.14

Tuig 40, Numero 8 Hiligaynon nga Edisyon Agosto 2017

Editoryal

Mabaskog nga batuan ang malaparan nga pagpamatay sa gyera kontra-druga sang rehimeng US-Duterte!

ag-igrab sa bug-os nga pungsod ang mga

protesta sang mga pumuluyo nga naga-

kondenar, nagapamatuk, kag nagademanda

sang hustisya sa malaparan nga pagpamatay sa ngalan

sang “gyera kontra-druga” sang rehimeng US-Duterte.

Ang paglupok sang kaakig sang mga pumuluyo kag

pagprotesta nila ginsindihan sang ekstra-hudisyal nga

pagpatay sa 17-anyos nga pamatan-on-istudyante nga

si Kian delos Santos sa Caloocan, Manila sadtong

Agosto 16.

Nagapakig-isa ang rebolusyonaryong pwersa

sa Panay sa pagpamatuk ini sang pumuluyo. Ang

progresibo nga mga organisasyon sa isla nagtubong

man sa paglunsar sang mga aksyon protesta sa pag-

kondenar kag pagdemanda sang hustisya sa mga

biktima sining kontra-pumuluyo, kontra-imol nga

“gyera kontra-druga”.

Ang pagprotesta, pagkondenar kag pagsinggit

sang hustisya sa mga biktima ginbuylogan sang mga

imol nga sektor, kababainhan, pamatan-on-istudyante

mga propesyunal, sektor pangkultura kag mga artista,

academe, mga tawong-simbahan, mga prominente nga

mga personalidad. Bisan pa gani ang iban nga pulitiko

kag ang mga sadto nagaidolo gid kay Duterte nga

subong nagbiya kag nagakahuya na sa iya ginahimo

sang presidente.

Isa lang si Kian delos Santos sa mga 80 ka

tawo nga napatay ukon ginpatay sa sulod lang sang

mga isa ka simana sining Agosto sa nagahuramentado

nga mga operasyon kontra-druga. Ining ulihi nga mga

pinatay, dugang lang sa mga 12,000 nga nagkala-

N

2 Daba-Daba, Agosto 2017

matay na sa bug-os nga pungsod sa “gyera kontra-

druga” kag madamo man ang nabiktima sa Panay.

Apang sa pihak sang linibo na ka ginpatay,

aktibo gihapon ang binilyon nga negosyo sa druga.

Nakalusot ukon ginpalusot man gani sang nagligad

nga Mayo sa Bureau of Customs (BOC) ang shabu

nga balor P6.4 bilyunes halin sa China nga natukiban

sa bodega sa Valenzuela. Gin-apinan pa ni Duterte

ang iya mga tinawo sa BOC.

Nabuyagyag man nga si Paolo Duterte, anak

sang presidente, kag ang mga kabarkada sini nga

negosyante sa Davao bilang mga dalagku nga

ismagler sang druga. Si Peter Lim, nga kumpare man

gani ni Duterte kag si Kenneth Dong, mga kilala nga

druglord, padayon nga matawhay ang pagpangabuhi.

Si Duterte mismo ang nagabutang sa publiko

nga magpensar nga ining “gyera kontra-druga” tabon

lang sang inaway sang mga dalagku nga sindikato sa

druga. Ang tuyo amo ang pagbagsak sang karibal sa

negosyo agud lubos nga makontrol kag hari diri si

Duterte. Kag sa iya ambisyon nga mangin diktador

ang “salsalon-nga-kamot” labi niya nga ginpaigting sa

“gyera kontra-druga” kag ginapatupa asta sa paglupog

sa iya mga karibal kag bisan ang mga oposisyon sa

pulitika.

Ginlikida sini ang mga Parojinog nga druglord

sa Ozamiz City. Sa pagbansag nga “shabulized” kag

“bedrock” ang Iloilo City, paglawag sang mga pro-

tektor sang druga sa Panay kag pagsampol kay Odicta,

napaluhod kag napabaliskad niya ang oposisyon sa

Panay pakadto sa PDP-Laban nga nagalaway sa pag-

patronahe sang iya kag sa binilyon nga mga proyekto

nga masaluhan nila sa kurakot.

Pero ang natam-an gid bilang mga biktima

sang malubha nga paglapas sang tawhanon nga kina-

matarung kag sining mga krimen sang rehimen amo

ang mga imol nga mga pumuluyo.

Kinahanglan mabaskog nga batuan sang mga

pumuluyo ining gyera kontra-druga sang rehimeng

US-Duterte. Dugang pa palaparon sang mga pumu-

luyo sa Panay ang organisasyon kag alyansa sang mga

mangunguma, mamumugon, mangingisda, kabataan-

istudyante, kababainhan, Tumanduk, mga titser, em-

pleyado, relihiyuso kag iban nga propesyunal.

Dapat mas makahas ang mga organisasyon

sang pumuluyo sa pagsulong sang dalagkuan nga mga

paghulag batuk sa mga kahalitan sining gyera sang

rehimen. Sa tunga sang pagpamahug, mas maisog nga

magdemanda sang hustisya, kag dugang nga mga par-

tikular nga demanda sang mga sektor. Ang masangkad

nga kahublagan masa dapat mangin mabaskog kag

matalom nga palaagyan sang pumuluyo sang ila pag-

buyagyag kag pagpamatuk sa mga padihut sang

rehimeng US-Duterte.

Gamiton ang tanan nga kahigayunan agud

komprontahon sang mga organisasyon sang pumuluyo

ang mga kabutigan sang rehimen dala sang pagkaaro-

gante kag pagpasista sini, pagpangdaug-daog kag am-

bisyon nga magdiktador ang presidente. Ini lakip na

ang mga kabutigan sang militar kag PNP, pareho sang

pagbansag nga NPA ang hayag nga mga organisas-

yon, kag iban pa nga kabutigan sa pagkondisyon sa

publiko nga batunon na lang ang kriminal kag pasista

nga adyenda sang rehimen.

Labi nga pabaskugon ang armado nga pagbato

sang pumuluyo paagi sa NPA. Ang tagsa ka armado

nga aksyon sang hukbo pagbunal mismo sang pumu-

luyo agud silutan ang pasista kag kriminal nga arma-

dong pwersa sang rehimen. Tagsa ka lupok sang NPA

mangin inspirasyon sang masa sa labi nga pagbato kag

pagwasak man sang ginasabwag nga kakugmat sang

rehimen sa mga pumuluyo.

Dugang nga pabaskugon ang kusog sang NPA

kag pandayon sa tunga sang pagpanggyera sang rehi-

men. Ang brutalidad sang estado sa pagpamatay kon-

disyon nga magatulod sa mga pumuluyo sa pagsupor-

ta kag pagpasakup sa armadong paghimakas. Ini kapin

sa mga pamatan-on nga ginabuyok nga mag-entra sa

NPA bilang Pulang hangaway.

Gin-umpisahan na ni Rodrigo Duterte ang pag-

kutkot sang iya pulitikal nga lulubngan. Indi mapung-

gan sang iya “kamot-nga-salsalon” ang pag-alsa sang

mga pumuluyo. Tigaylo, dugang nga pabug-at ini sa

madasig nga pagkabuntol niya sa pagkapukan, sandig

sa paghusga sang pumuluyo.#


Madasig ang pagkabuyagyag sang pagka-pasista

kag pagka-kontra-pumuluyo sang rehimeng US-Duterte

adasig ang pagkabuyagyag sang pagka-

pasista kag pagka-kontra-pumuluyo sang

rehimeng US-Duterte sa tatlo ka gyera nga

dululungan ginalunsar sini, gamit ang “salsalon-nga-

kamot” bilang taktika kag pag-ambisyon nga mangin

diktador.

Luwas sa “gyera kontra-druga”, ginapaigting

man sini ang “tudo-gyera” batuk sa rebolusyonaryong

pwersa kag pumuluyo sa kontra-insureksyon nga

kampanya idalom sang Oplan Kapayaaan sa bug-os

nga pungsod kag “gyera kontra-Moro” sa paglusob

sang Marawi kag pagpaidalom kag pagpalawig pa

sang layi militar sa bug-os nga Mindanao.

Gindeklarar sang rehimen ang “tudo-gyera”

gilayon pagkatapos nauntat na ang unilateral cease-

fire sa magtimbang nga bahin sang NDF kag GRP

sadtong Pebrero sining tuig. Ginmandu ni Duterte ang

paggamit sang tanan nga mga

resorsa sang estado sa pagsalakay

sang mga mersernaryo nga AFP

batuk sa CPP-NPA-NDF kag pu-

muluyo sa “pagtapan sang kabuki-

ran” sa pagpangbomba.

Gin-utas na sang rehimeng

US-Duterte ang peace talks sa

tunga sang NDF kag GRP. Napas-

lawan siya nga gamiton ang peace

talks agud ganuyon sa pagsurender

ang Partido kag rebolusyonaryong

pwersa. Gusto lang sang rehimen

nga magtakud sang walay taning

nga bilateral ceasefire nga wala

naman ganar ang pumuluyo sa CASER (Kumprehen-

sibo nga Kasugtanan sa Sosyo-ekonomiko nga Repor-

ma) kag iban nga substansya nga adyenda sa peace

talks.

Ginapadag-an lang ni Duterte sang iya mga

benirtuldo ang tunay nga rason sa pag-utas sa peace

talks kag manggyera sa rebolusyonaryong pwersa kag

pumuluyo. Labi nga ginpaigting sini ang operasyon

militar kag nagpamomba sa mga lugar nga ginahu-

lagan sang NPA sa Luzon, sa Bisayas kag sa Minda-

nao. Nagpadayon ang NPA sa bug-os nga pungsod sa

paglunsar sang taktikal nga mga opensiba agud saga-

ngon ang ginpaigting nga atake sang AFP.

Pag-abot sining bulan sang Mayo, ginpaidalom

sang rehimen ang bilog nga Mindanao sa martial law.

Ginlusob kag ginpangwasak sini ang Marawi sa indi

hamak nga pagpamomba nga gin-entrahan pa sang

mga tropa sang imperyalismong US. Ini nga pag-

pangwasak sa mga sibilyan ginlunsar sa ngalan sang

daku nga kabutigan sa “kontra-terorismo” nga mga

Maute may angut kuno sa ISIS (Islamic State of Iraq

and Syria).

Pakuno-kuno lang ni Duterte nga may balat-

yagon siya sa Mindanao kag siya kuno may dugo nga

Maranao. Ang tuyo sang rehimen amo nga punggan

ang mga pagbato sang pumuluyong Moro agud ma-

kontrol ang kadutaan nila nga manggaran para sa mga

mga plantasyon, minahan, kag deposito sang langis

kag natural gas kag buksan ini sa mga pagpang-

dambong sang mga kapitalista.

Ginpasiguro sang rehimen nga ang paglusob

kag pagpangwasak sang AFP sa Marawi mahawanan

ang tanan wala na sang mabalikan

ang ordinaryo nga pumuluyong

Moro. Gani, sa subong pa lang,

nagahulag na ang mga kontrata sa

pagpasulod sang mga kumpanya sa

konstruksyon kag “pagrehabilitar”

sang Marawi. Ginaplano na ang

mga subdibisyon, mga malls, para

sa turismo kag kalingawan. Pero

wala sang maathag nga

rehabilitasyon para sa kabuhian

sang mga imol kag ordinaryo nga

pumuluyong Moro.

Ginarason lang sang rehi-

men ang binutig nga “kontra-tero-

rismo” agud iduso ang paglunsar ang isa ka “gyera

kontra-Moro”, itabid man ang CPP-NPA bilang

“terorista” nga grupo, kag pagsumpo kuno sang mga

kriminalidad sa “gyera kontra-druga.”

Ining tatlo ka gyera nga ginalunsar sang

rehimeng US-Duterte lunsay kontra-pumuluyo kag

pasista nga polisiya. Madata na gid ang mga paglapas

sa tawhanon nga kinamatarung kag nangin lapnagon

na gid nga ekstra-hudisyal nga pagpamatay.

Hari ang panggyera nga makinarya sang rehi-

men nga amo ang kontra-pumuluyo, bayaran, pasista,

kag reaksyunaryo nga AFP, PNP kag mga paramilitar.

Wala sila sang layi nga ginasunod, sila mismo ang

layi. Madata ang pagpamatay sa mga imol kag mga

M


pagpangwasak sa pagpamomba, pagpanganyon, kag

istraping sang mga komunidad.

Halin sang Hulyo 2016 asta lang sining Hunyo

2017, suno sa human rights group Karapatan, malub-

ha ang mga paglapas sang tawhanon nga kinamata-

rung sa bug-os nga pungsod sa idalom sang rehimeng

US-Duterte. May ara nga 68 ka biktima sang EJK

(ekstra-hudisyal nga pagpatay ukon summary killing);

123 biktima sang attempted EJK; 842 iligal nga pag-

aresto; 127 iligal nga detensyon; 52 kaso tortyur; kag

may apat ka biktima sang pagdukot.

Ang pagpaigting sang militarisasyon kag wa-

lay pugong nga pagpamomba sang AFP sa kaumhan

nagresulta na sang sobra 416,000 ka tawo nga pilit

nagbakwet, halos 358,000 ang biktima sang walay

pugong nga pagpangluthang, kag mga 43,000 ka bik-

tima sang pagpamahug. Nagalubha pa gid ini subong

samtang ginpalawig ang layi militar sa Mindanao.

Nagahuramentado na ang mga gyera kontra-pumuluyo

sang rehimen. Sa bilog nga pungsod, sini nga Agosto,

halos isa ka milyon na ang apektado kag pilit nga nag-

ebakwet.

Ining tatlo kag gyera sang rehimen nagaserbi

sa mga pang-ekonomya kag militar nga interes sang

imperyalismong US, sa interes sang dalagku nga mga

sindikato sa druga, sa dalagku nga mga dumuluong

kag lokal nga kapitalista, pagpanglanggab sang kadu-

taan kag pagpabor sa mga dumuluong nga imbestor

pareho sang halin sa China, Korea kag Japan.

Padayon nga ginakasa sang rehimen sa Panay

ang mas pasista nga makinarya nga nagapakete sining

tatlo ka gyera. Ini paagi sa pagtukod sang mga Task

Force nga nagatutok sa kontra-pumuluyo nga kam-

panya “kontra-druga”, “tudo-gyera” sa kontra-insu-

reksyon nga kampanya, kag “kontra-terorismo” asta

sa lebel sang mga komunidad. Ginapauso pa sang

rehimen ang pagpatong sang padya sa ulo sang gina-

alegar nga mga NPA kag ginatulod ang lokal nga

gubyerno nga magbutang man sang pondo para diri.#

Masupog nga ginaatake sang PNP ang mga mangunguma

adtong, Agosto 22 sang kaagahon, ang mga

tropa sang Iloilo Provincial Police Office kag

ang Regional Mobile Group sa pagpanguna ni

Police Senior Inspector Jayson Pancha, nagreyd sang

mga kabalayan sang mga manguguma Brgy. Labigan,

Sara, Iloilo. Sanday Rolando Gumban, Jeremy Gum-

ban kag Jun Roy Diane ang gindakup kag ginhunong

sa Sara Police Station. Nagapuyo sila sa Sanson

Estate.

Ginpang-interogar man ang mga katapu sang

Pamanggas (Paghugpong sang mga Mangunguma sa

Panay kag Guimaras) nga nasakpan sa pagreyd. Gin-

pang-ukay ang ila personal nga mga gamit kag ang

ginkuhaan sang litrato ang ila mga ID.

Antes sini nga hitabo, ang Pamanggas, Anak-

pawis kag ang mga mangunguma sa Sanson Estate

nagakampaya sa pagbungkal sang duta nga nag-um-

pisa pa sang nagligad nga Hunyo sining tuig. Ang ila

pagbungkal sang duta nga sakup sang Sanson Estate

pagpursiger sang ila kinamatarung.

Padayon ang pagpalapta sang militar kag PNP

nga mga “NPA” ang progresibo nga mga organisas-

yon sang pumuluyo (red-tagging). Ang Anakpawis

nagabulig sa mga mangunguma sa ila paghimakas sa

duta sa mga asyenda sa pila ka lugar sa Panay kag sa

problema sang militarisasyon sang mga mangunguma.

Sa San Dionisio mismo, ginpatuman sang PNP

ang sistema sang log-in log-out sa pila ka

kabaryuhanan. Ini bangud kuno sa ginapasuni nga

presensya sang grupong Maute ukon mga

“terorista” sa amo nga munisipalidad.

Sa banwa naman sang Sta. Barbara,

Iloilo, ginaistasyunan sang mga militar ang isa

ka barangay sa rason nga may presensya kuno

sang NPA. Apang ang ara sa amo nga lugar amo

ang organisasyon sang mga mangunguma nga

nagapamatuk sa padihut nga land use conversion

(LUC). Ang LUC amo ang ginakambyo ang gamit

sang duta pabor sa mga subdibisyon bisan pa

nasakpan ini sang CLOA kag ginaagawa ang mga

mangunguma sang kadutaan.

S


Samtang sa Dumangas, ginbutangan sang

checkpoint ang ang pila ka barangay nga malayo sa

highway para kuno tsekyaron ang gwa-sulod sang

pumuluyo bangud ginadudahan nila nga may

presensya sang NPA.

Mabaskog nga ginkundena sang Anakpawis

Partylist kag iban pa nga mga progresibo nga organi-

sasyon ang pagpasibangud nga NPA sila Sa ila

pahayag, indi bag-o ining kampanya sang AFP nga

pakalainun ang mga organisasyon sang pumuluyo.

Padihut sang militar nga ikondisyon ang publiko sa ila

pagpang-atake sa mga progresibo kag irason nga mga

NPA sila.

Nangin talalupangdon pa gid ini nga padihut

sang militar kag PNP sang gindeklarar ni Duterte ang

Martial law sa bilog nga isla sang Mindanao kag may

plano nga ideklarar ini sa bug-os nga pungsod.#

Proyekto pang-imprastruktura sang rehimen:

Palas-anon kag halit sa interes

sang pumuluyo

ala pa man hayag nga nagpakita si Duterte nga

sunud-sunuran sa imperyalismong US, gintib-

ong na sang iya gubyerno ang neoliberal nga polisiya.

Ang neoliberal nga polisiya amo ang paggarantiya

sang rehimen agud masiguro ang ganansya sang mga

imbestor.

Kabahin sini ang paggarantiya nga tabunan pa

sang gubyerno kon magpamyerdi ang imbestor sa ila

gintalana na nga ganansyahon. Pagpatuman sang tax

holidays ukon panahon nga indi pagsukton buhis ang

imbestor. Ipabilin nga manubo nga swelduhanay sa

mga mamumugon kag ipabilin ang kontraktwali-

sasyon. Pagpugong sang mga welga kag pagpang-

wasak sang unyon.

Kadungan sini, ginapuga sang gubyerno ang

mga pumuluyo sa nagkalain-lain nga pagpamuhis.

Ginapatuman ang “hugtanay-paha” (austerity) pareho

sa pagpagamay sa badyet sa ikaayong lawas kag ang

nagasabat sa interes sang mayorya sang populasyon

nga mga mangunguma.

Makita ini sa 2018 nga badyet sang gubyerno.

Nagaabot lang sa P86 bilyunes (ukon 2 porsyento sa

kabilugan nga badyet) ang para sa ikaayong lawas;

P54.2 bilyon (1.44 porsyento) ang sa agrikultura; kag

P10.3 bilyunes (0.27 porsyento) ang para sa pag-

panagtag lupa sa mga mangunguma

Labi sa tanan, walay pagpangduha-duha ang rehimen

sa pagpatuman sang pasista nga tikang. Ini pareho

sang pagdeklarar sang layi militar kag mga gyera agud

pahipuson kag punggan ang pagbato sang pumuluyo

nga nagadistabilisa sa pagganansya sang mga

kapitalista kag pagpangurakot sang mga burukrata. Ini

subong ang ginahimo sang rehimeng US-Duterte.

Proyektong pang-imprastruktura

Ang partikular nga itsura sang pagpatuman

sang rehimen sang neoliberal nga adyenda makita sa

programa nga pagpatukod sang mga imprastruktura

kag may islogan nga “Build, build, build”. Paagi sini,

magabun-ag kuno sang “bulawanon nga panahon sang

imprastruktura” sa pungsod. Ini ang pundasyon sang

Phil. Development Plan-2017-2022 sang rehimen.

Ini nga programa nagahulugan sang pagpa-

ngutang sang rehimeng US-Duterte sang kapital kag

gastuhan tudo ang pagtukod sang mga imprastruktura.

Sa tatlo ka tuig, may nakalista nga proyekto nga

gastuhan sang P3.6 trilyon. Sa kabilugan, may 4,000

W Ginbalita nga proyekto Lugar badyet

Tukod sang Taytay

angtanay sg mga isla sang Panay, Guimaras kag Negros

P27.15 bilyunes

Improbar sang Iloilo Airport

Cabatuan, Iloilo P30.4 bilyunes

Megadam sa Suba Pan-ay

Capiz P19.3 bilyunes

300 ektaryas nga reclamation project

Baybayon sang Ortiz, City proper asta Calumpang, Molo

P45 bilyunes

Pagmodernisa sang tatlo ka airport-- Kalibo, San Jose, Roxas City

Aklan, Antique kag Capiz

P1.2 bilyunes

Imprastruktura sa Aklan Mga kalsada sa kabanwahanan

P1.6 bilyunes

120 ektaryas nga reclamation project

Barangay Pook, Kalibo, Aklan

P3 bilyunes


ka proyekto pang-imprastrukra nga ipatuman ang

rehimen kag nagaabot asta P9 trilyon ang gastuhon

diri tubtub matapos ang termino ni Duterte sa 2022.

Ang dalagku nga proyekto sini pondohan paagi

sa public-private partnership sa padihut sang Build-

Operate-Transfer (PPP-BOT); official development as-

sistance (ODA) ukon pagpangutang sa luwas; kag

kumbinasyon sang hybrid PPP. Makuha man sila sang

pondo halin sa binilyon-bilyon nga idugang nga buhis

sa idalom sang ipatuman nga reporma sa pagpamuhis. Sa Rehiyon 6, kag diri sa Panay, may mga

enggrande kag binilyon-bilyon nga mga plano sa im-

prastrukta. May duha ka megadam, tatlo ka dalagku

nga taytay ginatus ka ektaryas nga reclamation pro-

ject, kag pagmodernisa sang mga kalsada kag mga

airport sa apat ka probinsya sang Panay.

Palas-anon kag kahalitan sa interes sang malapad

nga pumuluyo

Ini nga mga proyekto palaagyan agud ipakon-

sumo kag itingal sa ekonomya sang pungsod ang sob-

ra nga produkto sa materyal pang-imprastruktura halin

sa luwas pareho sang imperyalistang China.

Wala ini nagasabat sa gilayon nga mga deman-

da sang pumuluyo pareho sang tunay nga pungsodnon

nga pag-industriyalisa kag reporma sa duta, ukon pag-

pauswag sang serbisyo sosyal sa pumuluyo. Ham-

balon man nga makahatag sang empleyo ang kons-

truksyon, indi ini makatumbas sa kahalitan nga tuga-

hon batuk sa interes sang pumuluyo.

Dugang nga bag-o nga kautangan. Palas-anon

lang ini bilang balayran nga mga kautangan. Suno kay

Benjamen Diokno sang Department of Budget and

Management nagaabot sa US$167 bilyunes dolares

ang gastuhon sa 6-tuig nga pro-

yekto pang-imprastruktura sang

rehimen. Kag ini, bag-o naman

nga kautangan.

Bisan sa burges nga eko-

nomista, may pag-analisa nga

magadaku ining bag-o nga kau-

tangan halin sa US$ 167 bil-

yunes pakadto sa US$452 bil-

yunes. Ini bangud mataas nga

interes ilabi na kon sa China nga

nagasukot nga 10 porsyento.

Sadtong Oktubre 2016, nagpa-

ngako ang China sang US$24

bilyunes nga pautang. Subong

pa lang gani, P369 bilyunes na

ang halin sa 2018 nga badyet ang indi mapuslan sang

pumuluyo kay ginaalokar na sa pagbayad sang interes

sang daan nga kautangan.

Palas-anon nga buhis ini sang pumuluyo.

Agud makatipon sang dugang nga pondo, ginaduso

sang rehimen ang pagpatuman sang mga reporma sa

pagpamuhis-- ini ang Comprehensive Tax Reform

Package (CTRP). Una nga sikad sini ang Tax Reform

for Accelaration and Inclusion (TRAIN) nga ipatuman

masunod nga tuig. Ginalauman sang gubyerno nga

P302.1 bilyunes ang dugang makolekta nga buhis sa

una nga tuig sang pagpatuman sini.

Pugaon ang pumuluyo sa pagganansya sa

PPP kag hybrid PPP. Pugaon sang kapitalista ang

publiko sa ila pagpribatisa sang imprastruktura. Ini

paagi sa ila mataas nga pagpanukot sang users fee, toll

fee kag iban pa nga balayran sa mga imprastruktura

nga mapundar sa padihut nga PPP-BOT. Kaangay

sang nagligad sang Guimaras-Iloilo Ferry Terminal.

Ginhatag sang lokal nga gubyerno sang Iloilo City ang

lugar, gin-gastuhan sang Double Dragon ang impras-

truktura, kag nanukot sila sang mahal sa publiko nga

nagagamit para pagbawi sa kapital kag pagganansya.

(ginreklamo ini sang publiko).

Ini man ang matabo sa mga imprastruktura nga

tukuron sang rehimen sa PPP-BOT. Sa lokal nga

dalagku nga mga kumprador burgesya, ginpaboran na

sang rehimeng US-Duterte ang San Miguel Corpora-

tion (SMC) sang mga Tan, Manny V. Pangilinan

(MVP) kag mga Ayala.

May hybrid PPP pa si Duterte nga ginapauso

nga mas malain pa sangsa kinaandan nga PPP-BOT.

Ini bangud mas mabug-at nga palas-anon sang publiko

ang bungahon sini.

Sa idalom sang kina-

andan nga PPP-BOT, sabton

sang mga pribado nga kapita-

lista ang pagpatuhaw sang pon-

do para mapatukod ang impras-

truktura kag patikangon (ope-

rasyon kag mentinans) sa isa ka

natalana nga panahon para

bawion ang kapital kag

maghugakum sang ganansya.

Pagkatapos sang isa ka natalana

nga panahon, ibalik naman ini

sa kontrol sang gubyerno.

Sa hybrid PPP, ang

pumuluyo ang magasabat sa

konstruksyon sang imprastruk-


tura paagi sa inutangan nga pondo pareho sa ODA

ukon halin buhis sang pumuluyo. Pagkatapos, itugyan

sa pribado nga sektor ang pagpatikang (operasyon kag

mentinans). Pas-anon sang publiko ang pagbayad-

utang sa ODA, ang mga garantiya sa ganansya kag

iban nga pa nga insentibo sa pribado nga opereytor,

kag sa mataas nga user fees.

Demolisyon kag dislokasyon. Dugang pa sa

ginalauman nga matabo sa pagtukod sang mga pro-

yekto pang-imprastruktura amo ang malaparan man

nga demolisyon kag dislokasyon sang mga komunidad

sa kasyudaran kag kaumhan, pagpang-agaw sang

kadutaan sa mga tumanduk kag mga mangunguma,

mga imol nga mangingisda sa kilid-baybayon bangud

sang reclamation-- tanan sa pagpabor sa mga imbestor

kag sa mga proyekto.

Ini wala pa labot nga ang proyekto makahalalit

mismo sa pumuluyo, pareho sang megadam nga gina-

pamatukan sang mga pumuluyo sa Suba sang Jalaur,

ukon proyekto nga nagaguba sang kapalibutan.

Ang badyet sang rehimen sa 2018 nag-alokar

sang masobra isa ka trilyon ka pisos para sa proyekto

nga pang-imprastruktura. Samtang P1.4 bilyon lang

ang badyet para sa pabalay. Daku pa ang badyet para

sa demolisyon agud makuha ang “right of way” pa

lang nga nagaabot sa P48 bilyunes.

Ang pabor nga mahatag sining mga impras-

truktura para gid lang sa mga dalagku nga mga dumu-

luong kag lokal nga kapitalista sa ila paghugakum

sang dalagku nga ganansya, kag dalagkuan nga kick-

back kag korapsyon sang mga burukrata sa sibilyan

nga burukrasya kag sa militar kaangut sa mga

kontrata sa gubyerno kag siguridad sang konstruksyon

kag operasyon.

Nagakadapat nga lang nga ibuyagyag kag

pamatukan ini nga padihur sang rehimeng US-

Duterte.#

Reporma sa pagbuhis, dugang nga pagpuga sa mga imol

a 2018, ipatuman na ang Comprehensive

Tax Reform Program (CTRP) sang

rehimeng US-Duterte. Suno sa rehimen,

panubuon sini ang pagpanukot sang income tax

(buhis sa gina-inkam), padamuon pa gid ang

mga produkto kag mga serbisyo nga sakupon sang

VAT (Value Added Tax).

Samtang pataasan naman ang buhis sa pro-

duktong langis pareho sang agas, gasolina, krudo,

LPG, iban pa; kag mismo buhis sa mga salakyan. Ang

una nga reporma sa idalom sang CTRP amo ang Tax

Reform for Accelaration and Inclusion (TRAIN). May

lima pa ka reporma sa pagbuhis ang ipatuman ni

Duterte. Pero naaprobahan na ang TRAIN sa manubo

nga panalgan sang Konggreso.

Paduguon gid sang rehimeng Duterte sang iya

“kamot-nga-salsalon” ang mga imol sa pagpamuga

sang buhis. Ang gamay na gid lang nga inkam sang

mga imol nga amo ang kadam-an sang populasyon

sang pungsod ang suyupon pa gid sa pagtaas sang

presyo sang mga produktong langis kag VAT. Sam-

tang indi naman iya mabuhinan ang ganansya sang

mga kapitalista sa langis kag iban pa nga patungan

sang VAT. Ini bangud ipasa man

lang gihapon ini ila sa mga kon-

sumedor paagi sa pagpataas sang

presyo sang ila ginabaligya kag ba-

layran sa mga serbisyo pareho sang

mga pamasahe, balayran sa tubig

kag kuryente.

Binutig ang gindeklarar ni

Duterte sang nagli-gad nga ikaduha

niya nga State of the Nation Ad-

dress (SONA) nga “may pagka-

alalangay” na ang pagpamu-his sa pagpatuman sang

iya mga reporma. Sa independyente nga pagtuon sang

IBON Foundation, ang pinakaimol nga 60 porsyento

sang populasyon amo ang magabayad sang mas daku

halin sa ila manubo na nga daan nga ginakita, ikum-

parar sa 40 porsyento nga may mataas nga ginakita

nga mga Pilipino.

Ang pinakaimol nga 60 porsyento may tingub

nga ginakita nga P2.0 trilyon kag pugaan sila sang

katumbas sa P32.9 bilyunes nga dugang nga buhis.

Samtang ang 40 porsyento nga may mataas sang

ginakita may tingub nga P4.1 trilyon kag magabayad

lang sila sang katumbas sa P14.7 bilyunes sa buhis.

Mapaniplang kag tuso nga ginapagwa pa sang

rehimen nga posi-tibo ang tikang sini nga panubuan

ang personal nga income tax. Wala ini sang epekto sa

mga imol bangud exempted na sila diri kulang na

kaayo ang ila ginaimkam. Pero magabayad gihapon

S


sila para sa kabilugan nga P32.9 bilyunes nga dugang

nga buhis nga kolektahon sang gubyerno paagi sa VAT

kag buhis sa petrolyo nga ginapatong sa produkto.

Wala pa diri nalakip ang dugang nga epekto sang

implasyon bangud sang dugang nga pagbuhis sa mga

pinatam-is ukonmay kalamay nga mga mga ilimnon

kag produkto.

Bisan pa padayon ang P2,400 nga balor sang

“4Ps” nga ipanagtag sa pamilya nga ”pinakaimol,”

indi gihapon ini makatumbas sa ginasuyop halin sa

mga imol nga buhis. Ginagamit lang sang rehimen

ang “4Ps” para tabunan ang malubha nga pagpuga sini

sa mga imol. Pagkatapos sang 2018, ang “4Ps” dulaon

na, samtang padayon gihapon ang pagpamuhis.

Sa pagpatuman sang TRAIN, pagtaas presyo

ang gilayon nga epekto bangud ginapataw ang buhis

sa mga produkto kag mga serbisyo. Halimbawa:

pagpataw sang 12 porsyento nga buhis sa

ginabaton nga arkila sa mga balay nga nagaabot sa

P10,000;

pagpataw asta P6 kada litro bilang buhis sa LPG,

agas, diesel/krudo gasolina, kag iban pa nga

produktong petrolyo. Gani, ang LPG nga may 11

kilos, halin sa P540 magataas sa P573.

pagpataw sang P10 kada litro sa mga ilimnon nga

pinatam-is ukon may kalamay. Gani, ang putos

sang Tang halin sa P8.90, mangin P19; ang Coke

(1.5 ml) halin P47 mangin P65;

dugang pagtaas pamasahe nga P1.25 sa bus; P0.70

naman sa dyipney

dugang taas presyo sa karne-baboy sang P10 kada

kilo; P7 kada kilo sa isda; P2 kada kilo sang

bugas; P2 kada kilo sang kalamay

dugang taas balayran sa kuryente nga P1.50 kada

kilowatt hour

Kinahanglan ini ibuyagyag kag pamatukan

sang malapad nga pumuluyo.#

Republic Act No. 10931

Mapaniplang kag panghampol nga reporma

sa Edukasyon

inpirmahan ni Duterte ang

Republic Act No. 10931. Ini

amo ang Universal Access

to Quality Tertiary Education Act

ukon layi sa libre nga twisyon nga

ipatuman sa pagbukas sang klase sa

masunod nga tuig.

Magaepekto ini sa 114 ka

pangpubliko nga mga kolehiyo,

unibersidad (state universities and

colleges ukon SUC) kag mga tek-

nikal nga mga institusyon sa bug-os

nga pungsod.

May 11 ka mga SUC diri sa Western Visayas

nga masakpan sang sini nga layi: ang Aklan State

University, Capiz State University, Carlos C. Hilado

Memorial State College, Guimaras State College,

Iloilo State College of Fisheries, Central Philippine

State University, Northern Iloilo Polytechnic State

College, Northern Negros State College of Science

and Technology, University of Antique, Iloilo Science

and Technology University, kag West Visayas State

University.

Kon may pasidunggan gid

man sini, mas labi nga ipatuhoy ini

sa mga pamatan-on-istudyante nga

amo ang nagpakig-away para sa ki-

namatarung sa libre nga edukasyon.

Ang Partido, ang Kabataang Maka-

bayan kag ang National Democratic

Front nagdala na sang ini nga

demanda sa ila programa sang halos

50 na ka tuig.

Ang mga istudyante kag

mga grupo sang pamatan-on naka-

hibalo nga ini nga layi panghampol

lang nga reporma sa sistema sang edukasyon. Padayon

nga wala sang basehan nga pagbag-o sa mga polisiya

sang estado nahanungod sa sistema sang edukasyon.

Ara gihapon ang komersyalisasyon kag priba-

tisasyon sa edukasyon bilang polisiya sang estado.

Malapit sa 60 porsyento sang pangkolehiyo nga lebel

sang mga istudyante ang naka-enrol sa mga pribado

nga kolehiyo nga ganansya ang oryentasyon. Gina-

antus sining mga istudyante ang mabug-at nga pagtaas

sang mga balayran kada tuig sa iskwelahan, libro kag

mataas nga galastuhan sang pag-iskwela. Dalagku nga

G


mga pondo sang ginapaggwa nga mga "pinansyal nga

ayuda" ang ginaalokar sa pagpasiguro sang ganansya

sang mga tag-iya sang mga iskwelahan

Wala ginbawi ang neoliberal nga polisiya nga

pagbuhin sang gasto sa serbisyo sosyal nga nagalakip

sa mga subsidy para sa edukasyon. Pagkatapos nga

ginpirmahan nga mangin layi, ang mga ekonomista

sang rehimen nagdeklarar nga indi na magpadugang

pa sang populasyon sang mga istudyante sa mga SUC.

Paglimite ini kag indi man pagsabton sang gubyerno

ang edukasyon para sa tanan nga gusto magkolehiyo.

Bungol man si Duterte sa mabaskog nga rekla-

mo nga tapuson na ang K-12 program nga ginalantaw

sang kadam-an bilang pabug-at sa mga ginikanan kag

mga istudyante. Gusto gid samg rehimen nga magpa-

tubas sang mga pamatan-on nga handa para sa eksport

sa pagtapos sang hayskol kag 18 anyos. Manubo ang

prioridad sa edukasyon para sa mas mataas nga

syensya kag teknolohiya.

Indi si Duterte ang kampeon sang mga istud-

yante kag mga pamatan-on. Ginkaugtan siya sang ma-

damo nga pumuluyo kapin sang mga Tumanduk sang

gindeklarar niya nga bombahan ang iskwelahan sang

mga Lumad nga iya ginabansagan nga iya sang NPA.

Indi mapunggan ni Duterte padayon nga pag-

ibwal sang kahublagan sang mga pamatan-on istud-

yante sa pagpirma sini sang Republic Act No. 10931.

Maathag nga pagpaniplang kag pangtukap lang ini

nga reporma sa sistema sang edukasyon. #

NPA-Panay, nagpanawagan para sa kaluwasan

sang mga sibilyan sa mga inaway sang NPA

kag pasistang AFP-PNP-paramilitar

agpaggwa sining Agosto 4, sang upisyal nga

pahayag ang Coronacion Chiva Waling-Waling

Command sang NPA-Panay para sa publiko kapin sa

mga sibilyan para sa ila kaluwasan kag kaayuhan sa

tunga sang mga inaway sang tunga sang NPA kag

pasistang AFP-PNP-Paramilitar.

Ginpaathag sang pahayag nga madasig nga

nangin hayagan nga pasista si Rodrigo Duterte kag

nagapamahug sang paghari nga diktador. Gamit ang

taktika nga “kamot-nga-salsalon”, ginalunsar niya ang

tatlo ka gyera: ang gyera kontra druga, gyera batuk sa

mga Moro kag ang todo-gyera batuk sa rebolusyo-

naryong pwersa. Linibo-libo nga ordinaryong pumu-

luyo ang nagkalamatay, pwersahan nga napabakwet,

nawasak ang pangabuhian kag puluy-an bangud sa

mga gyera nga ini.

Nagpamahug si Duterte

sang mas mabangis pa nga

atake batuk sa CPP-NPA-NDF.

Bisan ang mga sibilyan kag

ligal nga mga organisasyon

sang mga pumuluyo ang

ginabansa-gan nga NPA kag

nangin target sa sang mga atake

sang militar kag PNP.

“Sa atubang sang

nagalubha nga pasismo sang

rehimeng US-Duterte, mas

determinado ang NPA nga pasingkion pa ang geril-

yang pagpakig-away para protehiran ang kaugali-

ngon, mga pumuluyo kag kapalibutan.” Deklarar sang

NPA-Panay.

“Nagakadapat nga ilunsar sang NPA ang mas

madamu nga taktikal nga opensiba kag aktibo nga de-

pensa agud paslawon ang todo-gyera nga ginalunsar

sang pasistang tropa sang AFP, PNP kag mga para-

militar.” Dugang pa sang pahayag.

Kaangut sini, nagapanawagan ang NPA-Panay

sa tanan nga mga sibilyan sa rehiyon nga maglikaw sa

pagpalapit o mag-upod sa tropa sang militar-PNP-

paramilitar ilabi na ang naga-operasyon sa kaumhan

para indi masalabat o maiguan sa inaway. Ginabuyok

sang NPA angmga masunod nga tikang:

1. Indi magsakay sa mga

salakyan sang AFP-PNP

kag mga paramilitar bisan

imbitaron pa kamo. Awto-

matiko nga target sang

NPA ang mga salakyan nga

ini. Indi pag-ipagamit sa

militar kag PNP ang inyo

sibilyan nga salakyan,

pareho sang mga pribadong

van, public utility van o

jeepney, bisan bayran pa

N


kamo sang daku. Madamo na kita sang inagihan

nga nagagamit ang militar kag PNP sang mga

sibilyan nga salakyan sa ila palanglansi nga

operasyon agud sorpresahon ang ila mga target.

2. Indi magdungan sa lakat sang mga armadong tro-

pa sang kaaway. Kon sa kahigayunan nga nakadu-

ngan kamo, tinguhaon ninyo nga makauna o mag-

paulihi sa ila. Kon piliton kamo nga magdungan,

iduso ang inyo kinamatarung kag magpamalibad,

o magpangita sang kabangdanan para makabulag

sa ila.

3. Kon nakasakay/ara sa byahe, indi magduot mala-

pit sa convoy sang kaaway. Tuyuon gid nga mag-

paulihi o magdistansya sa ila.

4. Indi pagpasugtan nga magtener o magsulod ang

mga tropa sang kaaway sa inyo nga balay. Kon pi-

liton kamo, magreklamo sa mga opisyal sang ba-

rangay, sa banwa/syudad, o sa media. Kon magpa-

milit pa gihapon sila, mas maayo nga temporaryo

anay kamo nga magsaylo sa iban nga balay nga

medyo malayo na sa kaaway. Isira/i-lock ang inyo

mga balay.

5. Hingyuon sa mga tropa nga indi magtenir o mag-

pabilin sa mga pang-publiko nga lugar (eskwe-

lahan, multi-purpose hall, health center kag iban

pa) malapit sa mga balay sang sibilyan. Kon indi

sila magpamati, likawan ninyo nga magpalapit o

ma-kigsimpon sa ila ilabi na ang mga bata/

pamatan-on kag kababainhan. Mahilig ang kaaway

nga maghimulos sa mga pamatan-on kag kaba-

bainhan.

6. Kinaandan nga hilimuon sang kaaway nga magpa-

lapta sang intriga, pagpahadlok, itom nga propa-

ganda kag iban pa nga mahigko nga padihut agud

tiplangon ang mga sibilyan nga mahadlok, maugot

o maghimo sang tikang batuk sa rebolusyonaryong

hublag. Indi magpati sa kabutigan kag pagpang-

haylo sang kaaway, sa baylo ibuyagyag kag batu-

an ang mga ini.

7. Ginaganyat man namon ang mga sibilyan nga

upisyales kag ahensya sang reaksyonaryong gub-

yerno nga indi magpagamit sa mga operasyon say-

war kag “kontra-insurhensya” sang kaaway pareho

sang CMO/PDT. Dapat protehiran ninyo ang kina-

matarung sang mga sibilyan kag indi mangin su-

nod-sunuran sa dikta sang AFP kag PNP. Hilway

kamo nga magkadto sa sulod sang mga teritoryo

sang NPA kon wala sang upod nga tropa sang

kaaway, kag kon ang inyo tuyo amo ang para sa

kaayuhan sang mga pumuluyo.#

Mga Balita

Digong, maton kag bounty-hunter lord

aton sa kalye, bounty-hunter lord sang Pilipinas

si Duterte. Ini ang pahayag sang NPA-Panay

matapos nga gindeklarar sini ang P100,000 nga padya

sa sin-o man nga makapatay ukon makadakop sa mga

katapo sang NPA.

Wala lang si Duterte nagapostura nga dikta-

dor-- nga siya lang ang gubyerno kag layi -- kundi

nagaasta siya nga maton nga mahuyugon mag-

pamahug, mangdaugdaog kag maghatag padya agud

tumanon ang iya kagustuhan kag magluhod sa iya ang

mga tinawo militar kag kapulisan bilang mga bata-

bata. Ini pahayag ni Ka Julio Montana, tagpa-maba

sang NPA Panay.

Suno sa pahayag, wala man ini sang kinatuhay

sa minilyon ka pisos nga patong sa ulo sang mga gina-

alegar nga lideres sang CPP-NPA. Kag labi nga wala

ini sang kinatuhay sa tokhang-style sang kapulisan sa

kuno kontra druga nga kampanya sa diin patay na ang

suspetsado antes niya pamatud-an nga sala ang

alegasyon sa iya.

Dugang sang NPA, traidor sa interes sang pu-

muluyo si Duterte bangud may pondo ini para sa iya

mga bounty hunter. Pero wala sang pondo para sa lib-

re nga edukasyon, serbisyo medikal, subsidyo sa agr-

kultura, pabalay, kag makabuhi nga sweldo..#

Gyera-kontra druga nagasalakay na sa mga iskwelahan

ng gyera kontra-druga sang rehimen nagasalakay

na asta sa mga iskwelahan. Ini paagi sa pag-apru-

bar sang Commission on Higher Education sa oblige-

do nga rekisito nga magpa-drug test ang mga pama-

tan-on antes batunon sa mga unibersidad/ kolehiyo.

M

A


Ang pagpatuman sang drug-testing bilang

rekisito sa pagsulod sa mga unibersidad nagabutang sa

mga istudyante bilang target sa oplan tokhang kag

maabusuhan ini sang mga otoridad.Sarang gamiton

ang drug-testing agud dingutan ang mga istudyante

sang ila kinamatarung sa edukasyon paagi sa pagsipa

sa ila paggwa sa kolehiyo sa ano man nga suspetso

kontra sa ila.

Sarang ini gamiton

man agud likidahon lang

ang mga akbista kag mga

lider-istudyante sa ngalan

sang gyera kontra-druga kag

wala na sang kon ano man

nga imbestigasyon antes.

Ginkondenar sang Anakba-

yan-Panay kag Kabataan

Partylist nga mangin target

ang mga istudyante sang

madinuguon nga oplan

tokhang sang rehimeng US-Duterte.

Suno sa Anakbayan-Panay, kon madamo sang

mga inosente kag mga lideres sang pumuluyo ang

ginadalahig sang tokhang-style nga pagpamatay, ano

ang garantiya nga indi ini matabo sa mga istudyante

kag mga lider-kabataan nga kritikal sa mga kontra-

pumuluyo nga polisiya sang Duterte administration?

Suno pa sa Kabataan Partylist, himuon sang

Commission on Higher Education (CHED) nga

gatasan ang mga istudyante sa pag-imple-mentar sang

obligado nga drug test. Dugang ini nga galastuhan

sang mga istudyante kag ginikanan nila. Ini kapin pa

nga indi masarangan nga ihatag sang mga

pangpubliko nga drug testing centers ang ginatos ka

libo nga numero sang istudyante sa bilog nga

pungsod.#

Mga mamumugon sa CASA ginpahalin

ga 16 ka mga mamumugon ang ginpahalin sang

Central Azucarera de San Antonio (CASA) sa

Passi City sadtong Hulyo 24. Ini sa adlaw mismo sang

ikaduha nga SONA ni Duterte, nga sadto nagpromisa

nga tapuson na ang kontraktwalisasyon kag impro-

bahon ang kahimtangan sang mga mamumugon.

Ining tikang sang manedsment sang sentral sa

pagpanag-iya ni Stephen Chan isa ka pagbalos

matapos ang halos apat ka bulan nga pagwelga ang

mga mamumugon.

Naglunsar sang welga ang mga mamumugon

sang Marso 29 tubtub Abril 8 2017 bangud wala sila

naghisugot sa Collective Bargaining Agreement sa

tunga CASA Sugar Workers‟ Union kag manedsment.

Nag-untat sa pagwelda ang mga mamumugon sa pag-

abiso sang Department of Labor and Employment

(DOLE) kag sa kasugot nga magaestoryahanay sila

liwat sa manedsment.

Suno sa Board of Director sang unyon, nga gi-

natiglawas ni Richard Pama, nasabat na nila ang ma-

katlo ka beses nga pagpa-isplikar sa ila sa mga aku-

sasyon sang manedsment sang CASA. Nasabat na nila

ang mga kon anu-ano nga akusasyon sang maneds-

ment. Pero ginpahalin gihapon ang mga mamumugon.

Ginapakamalaut naman sang KMU-Panay ang

tikang sang manedsment bilang dagway sang pag-

bungkag sang unyon sang mga mamumugon. Pagba-

yolar man ini sang demokratiko nga kinamatarung

sang mga mamumugon nga makignegosyar sa ila

employer.

Dugang pa sang KMU, ang pagbaha sang nu-

mero sang mga mamumugon nga nagareklamo sa

DOLE kag ang natabo sa mga mamumugon sang CASA

isa ka hitsura sang kapabayaan sang gubyerno sa ka-

himtangan sang mga mamumugon nga ginadingutan

sang seguridad sa trabaho, matarung nga sweldo kag

tawhanon nga kondisyon sa ila palamugnan.#

Pagbuhin sang mga empleyado, ginkondenar

inapakamalaut sang ACT-Teachers Partylist ang

pag-aprubar sang House Bill 5707. Ini nga layi

napatuhoy sa pagreorganisa sang mga ahensya sang

gubyerno. Magaresulta ini sang lapnagon nga pag-

pahalin sa trabaho sang mga empleyado sang gubyer-

no nagkalain-lain nga mga ahensya, nagapalubha sang

kontraktwalisasyon, kag dugang nga pagnubo sang

kalidad sang mga serbisyo sang gubyerno sa publiko.

Suno mismo sa nagproponer sini nga hagna,

255,295 ka mga empleyado sa gubyerno ang maapek-

tuhan sa una nga tuig sang implementasyon sini.

Magaresulta ini sang pagnubo pa gid sang kalidad

sang serbisyo sang gubyerno sa pumuluyo bangud sa

pagbuhin sang mga empleyado. Apektado man ang

nabilin nga mga empleyado bangud sila ang maga-

M

G


abaga sang dugang nga trabaho bangud sa pagbuhin

sang empleyado.

Magapalubha ini sang kontrakwalisasyon ba-

ngud magaempleyo ang gubyerno sang mga kontrak-

twal lang kag indi makaangkon sang mga benepisyo

kag kinamatarung nga ginaagum sang isa ka regular

ng empleyado, pareho sang pag-unyon.

Suno sa ACT-Teachers Partylist, tigaylo nga

magbuhin ang gubyerno sang mga empleyado, dapat

pondohan sang husto sang administrasyon ni Duterte

admnistration ang programa para sa pumuluyo, pun-

an ang mga bakante nga pusisyon sa gobyerno kag

magdugang sang mga regular nga empleyado.

Ang pagpangbuhin sang empleyado sang

gubyerno santo man sa neoliberal nga polisiya sang

“hugtanay-paha”. Kuno “nagakinot” ang gubyerno

gani buhinan ang badyet para sa sweldo kag magbuhin

sang mga empleyado.#

Alipalok

atlo ka bulan na ang

gyera kontra-Moro

sang rehimen. Pila na

ang gasto sa ini nga gyera?

Suno sa pahayag

sang reaksyunaryo, pasis-ta

kag utak-pulbura nga si Sec.

Lorenzana sang Department

of National De-fense (DND)

sadtong Agosto 11, nagaa-

bot na ang gasto sa P3

bilyunes!

Ginausikan sang rehimen ang kwarta sang

pumuluyo, kag sila pa ang ginapamatay, ginawasak,

nagbakwet. Samtang wala man kamatuoran nga may ISIS

(Islamic State of Iraq and Syria) sa Marawi. Himu-himo

lang ini para may irason ang AFP sa paglusob sa Marawi.

* * *

Magapadayon pa ang dalagku nga gastos sa gyera.

Nagaabot sa P145 bilyunes ang badyet para sa DND sini

nga 2018, ukon 3.85 porsyento sang kabilu-gan nga badyet

nga nagaabot sa P3.7 trilyunes.

Ang para sa Department of Interior and Local

Government (DILG) nga may papel man sa paghulag sang

PNP, nagaabot sang P172.3 bilyon ukon 4.6 porsyento

sang kabilugan nga badyet.

Ang AFP kag PNP housing projects may bad-yet

man nga P1.6 bilyon. Pero wala sang badyet para sa

pangmasa nga pabalay. May gin-alokar man para sa Oplan

Tokhang nga P900 milyunes.

Ti, duro pa sini ang mabiktima nga inosente.

Nangisog na ang mga pumuluyo sa pagprotesta batuk sa

malaparan nga pagpamatay sa gyera konra-druga. Kon

segihon pa ini ni Digong, magadasig ang paghusga sa siya

sang pumuluyo nga pahalinon.

* * *

Nagpasumpa si Speaker Alvares diri sa Iloilo sang

nagliligad nga simana sang mga 4,000 ka pulitikal nga mga

balimbing nga nagsaylo na sa PDP-Laban.

Ginpangunahan sang numero uno nga balim-bing

nga si Cong. Gerry Treñas ang paglumpat kag pagsaylo

barko pakadto sa PDP-Laban ining mga iban pa nga

pulitiko.

Konsabagay, ang halin pa sang una balimbing man

nga si Gob. Arthur Defensor, kag ang ginakilala nga

diehard nga LP Iloilo City Mayor Jed Mabilog nagahana

naman gani nga magtipyok sa PDP-Laban. Nagapulu-

pasimple pa sila… ang mayoriya sang mga konsehales

sang syudad ang nakasumpa na.

* * *

Ang mga balimbing nagalantaw sang mga opur-

tunidad… makatilaw pa sila sang binilyon nga project

pang-imprastruktura. Syempre salu-saluhan nila sa

korapsyon!

Sa kontrata pa lang sa kontraktor, 20 asta 50

porsyento ang malamon nga kurakot bilang kickback!

Basta sunod-sunod lang kamo nga daw totoy sa kay

Digong nga amo ang mas daku nga ayam sang imper-

yalistang US. Magpatuta kamo kag mag-ung-ong sang

bebiron sa Malacanang. Ano ang hambal sang pulitiko

haw? “Kon indi ka sa magsunod, wala project, kon wala

project, wala kurakot!”

* * *

Tapos nga damo na nagsumpa sa PDP-Laban sa

Iloilo, nag-atik si Digong kag ginbawi niya ang gindeklarar

sadto nga pinaka-“shabulized” kag “bedrock” sang druga

ang Iloilo City. Medyo wala na kuno. Ang mga kapulisan

diri nga nagakampanya kontra-druga nagsalangisag sa

sining deklarasyon ni Digong. Kay para sa ila, madata pa

diri ang druga.

Laban-bawi ang gwa sang istorya. Ara pa gali ang

druga? Ti, ara si Major Espenido nga inugsaylo naman sa

Iloilo. Siya ang PNP Chief sa Ozamiz City sang ginbira

ang mga Parojinog, amo man sa Albuera, Leyte sang

ginbira si Espinosa. Madamo ang may agam-agam basi

masulit ang natabo sa Ozamiz City kag Albuera, Leyte.

T


* * *

Temprano pa nagpanagang si Roni Baterna,

presidente sang Marikudo Real Estate Development Corp.,

kag isa sa tagaduso sang reclamation project sa baybayon

sang Ortiz pakadto sa Molo, Iloilo City. Wala kuno sang

madislokar nga pamalay sa mga komunidad sa pagpatu-

kodsang amo nga proyekto. Man, ginaantisipar na sang

mga pumuluyo nga madamo naman ang mademolis kag

madislokar sining binilyon nga proyekto.

“Imposible!” Hambal ni „Tay Igme.

“Kon madayon gid man, ha, ina kon mada-yon…

binilyon ini nga proyekto kag para sa dalagku nga

kapitalista. Aber, itudlo sa akon diin diri sa Iloilo ang

gintukuran sang imprastruktura sa ngalan sang

“debelopment kag byutipikesyon” nga may nagabilin pa

nga mga hayub-hayub sang mga imol? Tanan sila

ginpangdemolis ah!”

* * *

Sadto, ginatagaan na ni Digong sang padya ang iya

mga bayaran nga tinawo sa AFP-PNP sa pagpamatay kag

sa makumpiska nga druga. Subong, may padya naman nga

P100,000 kada ulo, sa sin-o man nga makapadakup kag

makapatay sang ginaalegar nga katapu sang NPA.

Pati ang mga lokal nga gubyerno ginabuyok man

sang militar kag PNP sa pagbutang sang pondo para sa

bounty-hunters nga maglagas sa palatyon nga NPA agud

makuha ang padya.

Matarung nga magbato sini ang NPA. Pero

ginakondenar ini sang rebolusyonaryong kahublagan. Ang

makaluluoy sini kay mahimo dalasaon ang mga inosente

kag hambalon nga “ginpatay bangud NPA”. Kaangay man

bala sang ordinaryo nga pumuluyo nga ginpatay bangud

“imbolbado sa druga nga nagbato.” #

Medikal

Ang gamit sang luy-a kag herba Santa Maria

omon nga makita an gluy-a sa bug-os nga pung-

sod. Ginagamit ini bilang sangkap sa paghanda

sang pagkaon. Apang luwas pa sini, ginagamit man

ini biIang herbal nga bulong-- sa sakit sang tiyan, sa

rayuma, pagpagwa man ini sang plema sa ubo, kag

ginabulong man sa manabaw lang nga pilas.

Kon sa sakit sang tiyan, magkuha sang isa ka

kutsara nga tinuktok nga luy-a kag lagaon sa isa ka baso

nga tubig. Inumon samtang

maalabaab pa.

Para sa rayuma,

magkuha sang husto lang nga

kadamuon sang luy-a, papaon

kag painitan sa kala-yo.

Imasahe ukon ihampol sa

bahin nga ginarayuma.

Higtan ukon ibendahe ini

para indi makuha. Liwaton-

liwaton lang ini kon

kinahanglan.

Agud makabulig sa

pagpagwa sang plemas sang

ubo, magkuha sang duha ka

kutsara nga dinukdok ukon

tinuktok nga luy-a (mala man

ukon preska). Lagaon sa apat

ka baso nga tubig. Tungaon sa tatlo ka parte kag inumon

sang tatlo ka beses sa isa ka adlaw.

Ginaabiso lang nga indi ini pag-ipainom sa mga

pasyente nga may ulcer.

Samtang, para sa manabaw nga pilas, magkuha

sang hustuhan man lang nga kadamuon sang luy-a.

Pugaon ini kag ipahid sa pilas sang makaisa asta duha ka

beses kada adlaw.

Herba Santa Maria

Ang herba Santa Maria isa ka mahamot nga

tanom nga makita sa bilog nga Pilipinas. Ginagamit ini

nga bulong sa mga masunod:

Sakit-ulo, sakit-tiyan kag bali. Magdukdok lang

sang lima asta 10 ka preska nga dahon, patulu-an sang

rubbing alcohol kag painitan sang gamay sa ka-layo

ukon baga. Ihampol ukon ipahid ini sa apektado nga

bahin.

Pwede man nga kon

sa sakit-tiyan kag sakit-ulo,

magkuha lang sang lima

asta pito ka preska nga

dahon ukon tatlo asta lima

ka napamala na nga dahon

kag lagaon sa isa ka baso

nga tubig. Inumon samtang

mainit pa Magpuga man sang

duga sang preska nga da-

hon sini kag ipainom sa nagabatyag sang dysmenorrhea

Magamit man ang herba santa maria bilang

pangtabog sa mga insekto. Magpamala lang sang mga

sanga sini kag himuon nga daw lubid. Sindihan kag

paasuhon. #

K


Binalaybay

Tingadlaw

Diri sa berdi nga kalaparan nga ginatampukan sang bukid Angas, nakahilera nga mga kabukiran sang Nacuron kag Igabon nakaunat katulad sang bukas nga mga butkon nga nagainakup sa makitid kag malinong nga kasapaan nga nagabuslog pakadto sa idalom kag magdapat sa mga pasikut-sikot sang kabusayan, nagasalubong ang suba sang Pan-ay sa ila mga bukana nga may magagmay nga balod sang mainit nga pagdap-ig: katulad sang pagpangamusta sang isa ka kaupod nga madugay na nga nagahulat. Diri, ang mga suba sa tingadlaw ang malinong,

isa ka pagbukas, sa iban naman nga panahon sang kaakig

kon ang kasapaan nangin suba bangud sa ulan: magadasig angay sang daku nga man-og nga magalamon sa pagtinlo sang mga demonyo nga mapangwasak ginaanod ang tanan nga higko, walay ginapakasin-o para tunawon sa nagahulat nga kalalawran.... Diri, katulad sa diin man nga lugar, nagahulag ang naturalisa kaangay sa mga banwahanon nga nagasulong pakadto sa pakaabuton nga sila ang magatuga.... -- Jose Percival Estocada, Jr. Mayo 20, 1979 (ginsalhin halin sa English ni MayaMor)

* Si Jose Percival Estocada, Jr., kilala man kay Ka Vencer, “Servando Magbanua” ukon “Andante Arador” isa ka kadre, mamalaybay kag kompositor. Isa sa popular nga kanta nga ginbalay niya ang “Ako: Mangunguma.” Gin-asasinar siya sang militar sang 1986.

Documents

Mabaskog nga batuan ang malaparan nga pagpamatay sa gyera ... · mangunguma, mamumugon, mangingisda, kabataan-istudyante, kababainhan, Tumanduk, mga titser, em-pleyado, relihiyuso