Upload
vuduong
View
224
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
overzicht
• gezond: structuur en functie, netwerken
• ziekte
– diagnostiek
– casus
– behandeling
• religie en brein
• zorg
• dilemma’s
normale hersenfunctie
• Bewustzijn, cognitie, werking motoriek/ gevoel/ zintuigen, regulering lichamelijke processen
• Ontvangen en verwerken van prikkels uit de omgeving en hierop reageren
• Primaire en secundaire/associatieve cortex • Hogere cognitieve functies
– Geheugen – Taal – Visuo-spatiële functies – Executieve functies – Persoonlijkheid/gedrag
voorstelling over werking
• Frenologie: door vorm en eigenschappen van
het hoofd van een persoon, diens karakter,
intelligentie, etc vaststellen
• Welk deel betrokken, welk deel
verantwoordelijk voor aansturing etc –
mapping
• Netwerken
– Structuur
– Functie
begrip functie en disfunctie
• Vervolg in tijd van ziekte
• Lesie studies, beeldvorming, sectie (ziekte, iatrogeen)
• Functioneel onderzoek (f-MRI, nucleair, neurofysiologisch)
netwerken (1)
• Hersenen zijn groot netwerk
• Cellichaam – axon – dendrieten
• Synapsen, continu nieuwe verbindingen
• Hecht netwerk
netwerken (2)
• Hersenfunctie en disfunctie begrijpen door moderne netwerktheorie
• Hersenfunctie:
– Lokaliserende opvatting (taal)
– Globaal/geïntegreerd (geheugen)
• Synchronisatie (anatomie, functie; plasticiteit)
• Complex: willekeur en orde
Small world
• Punten en verbindingen, hubs
• Efficiënt: korte lijnen, intensief contact
• Small world: korte padlengte, hoge clustering
hersenziekte
• Bewust van (dis)functioneren … of niet
• Duidelijk – Acuut
– Uitval (kracht, gevoel, spraak, …)
• Niet zo duidelijk – Sluipend ontstaan
– Zelf geen klachten, door omgeving opgemerkt
– Verandering cognitie, stemming, karakter; ‘verward’ etc.
voorbeelden (1)
Rechter hemisfeer pathologie
Frontaal meningeoom - langzaam ontstaan (depressie, behandelbare goedaardige tumor)
Pariëtaal infarct - acuut ontstaan (uitval links, neglect, verward)
voorbeelden (2)
Alcohol
• Directe effecten – Toxisch effect (bv gedrag)
– Onttrekking (delier, insulten)
• Indirecte effecten – Vitamine B1 deficiëntie (Wernicke, Korsakov, polyneuropathie)
– Traumatisch hersenletsel
dementie
• Verzamelnaam, verschillende vormen
• Definitie: stoornissen in 2 of meer cognitieve domeinen met interferentie in het dagelijks leven
• Eiwitstapeling (a-beta, tau, alfa-synucleïne, …)
• Niet meer ‘dementie.’, maar: ‘dementie, …’
• 250.000 in NL, 30.000/jr nieuwe patiënten
• 1 vd duurste ziekten (4,5 miljard/jr)
ziekte van Alzheimer
• Meest voorkomende vorm van dementie
• Symptomatische behandeling (beperkt)
• Veel nieuwe therapeutische strategieën in onderzoek
hersenziekte – netwerkziekte?
• Hersenen: small world netwerk
• Lokalisatorisch denken is betrekkelijk
• Rol van knooppunten bij neurodegeneratieve aandoeningen
diagnostiek dementie
• (hetero)anamnese
• cognitief neurologisch onderzoek
• neuropsychologisch onderzoek
• beeldvorming
• hersenvocht
• …
• sectie
Diagnose?
onderzoek naar diagnostiek
• Criteria worden aangepast om ziekte eerder vast te stellen
• Gebruik biomarkers (eiwitstapeling, schade) – Atrofie (MRI) – Metabolisme en eiwitstapeling (SPECT,
PET) – Hersenspecifieke eiwitten
(hersenvocht)
• Misschien behandelingsmogelijkheden bij vroegere diagnose?
Alzheimer netwerkziekte
• Complexe structuur raakt verstoord
• Van orde naar random
• Hubs worden uitgeschakeld, meer amyloidophoping bij hubs
en dan?
• diagnose (geheugenpoli)
• voorlichting
– beloop en prognose
• behandeling
– niet-medicamenteus
– medicamenteus
• case-management
• laatste fase
Alzheimer netwerkziekte
• In brein zelf
• Omgeving – verlies sociale contacten
• Gezin – communicatie, herkenning
dilemma’s
• Diagnostiek
– Bij wie, wanneer, hoeveel, hoever ga je?
– Ziekte eerder vaststellen vs geen behandeling?
• Behandeling
• Gedrags/karakterverandering
• Rol en lot mantelzorger
• Laatste fase
dilemma’s (1)
• Diagnostiek – Bij wie, wanneer, hoeveel, hoever ga je?
– Ziekte eerder vaststellen vs geen behandeling?
Ook een 90-jarige heeft recht op een diagnose
Ik wil weten dat ik over 5 jaar dement word
Hier geen geld insteken, toch uitzichtloos
dilemma’s (2)
• Behandeling – Welke symptomen? Geheugen, gedrag,
hallucinaties etc.
– ‘wie’ wordt er behandeld?
– Kosten, QALY
‘behandeling’ Alzheimer maakt de zorg nog duurder, het zou niet vergoed moeten worden
dilemma’s (3)
• Gedrags/karakterverandering
• Frontale/executieve functies
• Met name bij frontotemporale dementie
– Ongeremd (financieel, voedsel, seksueel, …)
– Apathie
– Verlies empathie
– ‘hyperreligiositeit’
religie /-ositeit en brein (1)
• Pubmed
– Religiosity + brain: 19 hits
– Brain: 1.3 miljoen hits
• 2 artikelen
– Neuranatomical variability of religiosity (PLOS one 2009)
– The spiritual brain: selective cortical lesions modulate human self-transendence (Neuron 2010)
religie /-ositeit en brein (2)
• Bij structureel en functioneel onderzoek: – fronto-temporale cx betrokken bij religieuze ‘acties’,
Theory of Mind
• Lesie studies (glioom patiënten): – Pariëtotemporale cx betrokken bij ‘self-
transcendence’
• Temporaal kwab epilepsie, uittredingen, BDE
• Dementie – ‘minder’ religieus bij AD?
– ‘meer’ religieus bij FTD?
Alzheimer en religiositeit?
CONCLUSION: Higher levels of spirituality and private religious practices, but not quality of life, are associated with slower progression of Alzheimer disease.
Alzheimer en religiositeit?
INTERPRETATION: higher levels of religiosity in Alzheimer's dementia seem to correlate with a slower cognitive and behavioral decline, with a corresponding significant reduction of the caregiver's burden.
dementie en religiositeit?
• Object van onderzoek
– Religieuzen vaker dementie?
– Wat doet dementie met religiositeit?
– Religiositeit vertraagt proces dementie?
• Uiteraard hersengebieden betrokken en aangedaan
• Zorg gericht op context patiënt
wat is rol sociale (inclusief kerkelijke) gemeenschap?
dilemma’s (4)
• Rol en lot mantelzorger – Positief en negatief, vaak onbegrip – Relatie onder druk – Afscheid nemen bij leven – rouwproces – Partner niet meer thuis (opluchting vs verlies)
• Rol casemanager Religiositeit hoort thuis in spreekkamer, zeker nu
thuiszorg nog meer gekort wordt Welke rol kan gemeente spelen?
gevorderde en laatste fase
• Autonomie
• Wilsbeschikking
• Beslissingen rond levenseinde
• Euthanasie bij dementie
vragen rond latere fase en levenseinde
• Welke behandelingen wel of niet
• Kan het lijden van een dementerende patiënt euthanasie rechtvaardigen? Wie lijdt? Zin en betekenis (voor wie…) in deze levensfase? Hulp hierbij?
• Heeft ondraaglijk lijden te maken met hoe zorg is georganiseerd? Slechte naam vph
• Omgaan met machteloosheid (terminologie!), autonomie versus afhankelijkheid
literatuur
• K. Stam, L. Douw en W. de Haan, Hersenweb, Amsterdam 2010
• T. Boer en D. Mul, Goede zorg, Amsterdam 2012 • Pievani et al. Functional netword disruption in
the degenerative dementias. Lancet Neurol 2011 • Neuranatomical variability of religiosity (PLOS
one 2009) • The spiritual brain: selective cortical lesions
modulate human self-transendence (Neuron 2010)