18

maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 2

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΖΩΗΚΑΙΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 3

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 4

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΖΩΗΚΑΙΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Δημήτρης Καραγιάννης bull π Stephen MuseFrederica Mathewes Green bull Ηλίας Λιαμής

π Θεμιστοκλής Μουρτζανός bull π John Breckπ Ιωάννης Χρυσαυγής bull π Βασίλειος Θερμός

Βασίλης Αργυριάδης bull π Αθανάσιος ΠαραβάντσοςXρήστος Μακρόπουλος bull π Βασίλειος Χαβάτζας

Lyn Breck bull Ελένη Καραγιάννη

Eπιμέλεια έκδοσης

Βασίλης ΑργυριάδηςXρήστος Μακρόπουλος

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 5

copy ἘκδόσειςΚολοκοτρώνη 49 Ἀθήνα 105 60Τηλ 210 3226343 - Fax 210 3221238e-mail infoenploeditionsgrwwwenploeditionsgrfacebookcomenploeditionsgr

Αacute ἔκδοση Mάρτιος 2015

ISBN 978-960-9550-57-4

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Λίγα λόγια για την έκδοση9

π Ιωάννης ΧρυσαυγήςΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

Ορθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

15

Frederica Mathewes GreenΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΣΕΞ

31

π Θεμιστοκλής ΜουρτζανόςΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

ΚΑΙ Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ57

Ελένη ΚαραγιάννηΩΣΤΕ ΝΑ ΔΙΑΣΩΖΕΤΑΙ Η ΠΟΙΗΣΗ

79

π Αθανάσιος ΠαραβάντσοςΜΟΝΟΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΑΜΙΝΙ

Προγαμιαίες σχέσεις και ευχαριστιακό σώμα93

π Stephen MuseΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΣ

ΤΗΝ ΗΔΥΠΑΘΗ ΕΠΙΛΟΓΗ105

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 7

Βασίλης ΑργυριάδηςΧΑΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΑΥΣΗ

Σκέψεις για τη διάκριση των εννοιών και την εύρεση του νοήματος

133

π Βασίλειος ΘερμόςΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ

ΕΝΑ laquoΑΣΥΜΜΕΤΡΟraquo ΠΡΟΒΛΗΜΑ149

Χρήστος ΜακρόπουλοςΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ

Διαβάζοντας τις σκέψεις του Dr Albert Rossi181

π Βασίλειος ΧαβάτζαςΣΤΟ ΠΛΑΪ ΕΝΟΣ ΑΓΩΝΑ

Σκέψεις για την ποιμαντική αντιμετώπιση του ομοφυλόφιλου

201

Δημήτρης Καραγιάννης ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗAΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ

207

Ηλίας ΛιαμήςΜΙΑΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΑΛΛΗΣ

227

π John Breck amp Lyn BreckO ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ ΩΣ ΣΥΝΘΗΚΗ

231

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 8

Λίγα λόγια για την έκδοση

Ηαρχική ιδέα ήταν του φίλου Χρήστου Μακρό-πουλου Νεαρός πατέρας κι αυτός πλησίστιος

προς τα σαράντα άρχισε να βλέπει την περίφημηlaquoπεριρρέουσα ατμόσφαιραraquo να διεμβολίζεται επιθετι-κά από ένα άλλο είδος θέασης της σεξουαλικότηταςκαι με τρόπους λίγο-πολύ πρωτοφανέρωτους Το δια-δίκτυο και οι νέες διεισδύσεις της εικόνας στη ζωή μαςοι καινούργοι τρόποι επικοινωνίας η τεχνολογία ηπύκνωση του σχεσιακού χρόνου η παγίωση της σχεσια-κής επιφανειακότητας η απενοχοποίηση κάθε προκλη-τικότητας και η συχνότητα των κρουσμάτων της προ-κλητικής ελευθεριότητας σε βαθμό που να καθίσταταιαυτή ρουτίναhellip Κι επιπλέον μια νωχελική παραίτησηαπό κάθε προβληματισμό επί του θέματοςhellip Όλα αυτάμοιάζουν πράγματι να διαμορφώνουν ένα πλαίσιο πουζητά από μας επιτακτικά να το κατανοήσουμε Γιατίμέσα σrsquo αυτό το πλαίσιο (ή στις συνέπειές του) καλού-μαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας

Δεν ανέφερα τυχαία την ηλικία μας Εμείς οι σημε-ρινοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε συντηρητικέςεποχές Τα πορνοπεριοδικά δεν ήταν καταχωνιασμένασε περίπτερα της πλατείας Ομονοίας ndash υπήρχαν στιςσχολικές μας τάξεις τα έφερνε εκείνος ο συμμαθητής

9

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 9

που παινευόταν ότι laquoτα έχειraquo με μια μεγαλύτερή τουαπrsquo το Αρσάκειο ή ο άλλος που μάζευε τrsquo απογεύμα-τα δηλώσεις συμμετοχής για εξορμήσεις στους οίκουςανοχής Και ο δρόμος που απαιτούνταν για να φτά-σουν αυτά τα περιοδικά από το τελευταίο θρανίο στοπρώτο είχε λειανθεί από το ΚΛΙΚ το MAX και τασυναφή lifestyle έντυπα της softcore κουλτούρας Ηομοφυλοφιλία στη δική μας εποχή μπορεί να μηνυπήρχε ως laquoατζέντα θεμάτωνraquo ενός ισχυρού λόμπιαλλά είχε αρχίσει ήδη να καταλαμβάνει ως ανθρωπο-λογικός τύπος καίριες θέσεις επιρροής της συλλογικήςεικόνας Στον στρατό στην παραμεθόριο (δηλαδήοπουδήποτε αλλού εκτός Αθήνας) το video στο ΚΨΜ(και το DVD player λίγο αργότερα) δούλευε τα βρά-δια υπερωρίες για να ανταποκριθεί στις αυξημένεςαπαιτήσεις της στρατευμένης νεολαίας για laquoοφθαλ-μόλουτραraquohellip Θέλω να πω με όλα αυτά ότι οι σημερι-νοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε εποχές πουέβλεπαν την κουλτούρα του σεξ (με τις όποιες πτυχέςτου) απομονωμένη σε μια γωνιά του ζωτικού συλλο-γικού χώρου Δεν ανδρωθήκαμε σαν παραδοσιολά-τρες που σε κάθε οπισθοχώρηση των παραδεδομένωνφυλλορροούν εσωτερικά από άγχος και φοβία απέ-ναντι στο laquoκαινούργιοraquo Εμείς σταθήκαμε μάρτυρεςτης γέννησης μιας συλλογικής κουλτούρας νοτισμένηςστα απόνερα της trash tv του laquoΕρωτοδικείουraquo και τωνlaquoΠαιδιών της νύχταςraquo ndash κανονικά δύσκολα θα μαςέκανε κάτι ιδιαίτερη εντύπωση από κει και πέραhellip Κιόμως σήμερα διαισθανόμαστε με αμηχανία πως ταπράγματα αποκτούν νέες διαστάσεις Εκτείνονται σεάλλες περιοχές διεισδύουν πιο ύπουλα επιτίθενται

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

10

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 10

πιο ασύδωτα κι οι επιδράσεις τους διαβρώνουν πιοβαθιά πιο μόνιμα Υπάρχει πρόβλημα Κι εντός τουκαλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μαςhellip

Αρχίσαμε δειλά-δειλά να σχεδιάζουμε μια έκδοσηΣrsquo όποιον εκμυστηρευόμασταν την ιδέα συναντούσα-με ενθουσιασμό laquoΕπιτέλους θα επιχειρηθεί μια προ-σέγγιση του θέματοςraquo Εντούτοις έπρεπε να βρούμεέναν τρόπο να ενορχηστρωθεί ένας συλλογικός τόμοςδίχως επικαλύψεις Αποφασίσαμε να σκεφτούμε ταπρόσωπα που θα συμμετέχουν Αρχίσαμε να ορίζουμεθεματικές ndash καθοριστική υπήρξε εδώ η συμβολή τουπ Βασιλείου Θερμού Η πορεία δεν ήταν εύκοληΚάποιοι από τους συνεργάτες δεν μπορούσαν ναανταποκριθούν Κάποιοι άλλοι δίσταζαν laquoΟ χώροςτης Εκκλησίας είναι πολύ συντηρητικός Δύσκολα θακαλοδεχτεί την εμπλοκή μας με ένα τέτοιο θέμαhellipraquo

Τελικά ορίσαμε ένα συνολικό πλαίσιο προβλημα-τισμού και το θέσαμε σε μια ομάδα συνεργατών Ηζύμωση κράτησε αρκετό καιρό Με τον καθένα συζη-τήσαμε τις παραμέτρους του θέματος που τον ενδια-φέρει Άλλοι συνεργάτες προέκυψαν στην πορεία απόφίλους που γνώριζαν την προσπάθειά μας και έβρι-σκαν συγγένειές της με το έργο κάποιου συγκεκριμέ-νου προσώπου που εμείς δεν είχαμε σκεφτεί αλλrsquoεντούτοις θα μπορούσε να συνεισφέρει Στο γενικότε-ρο πλαίσιο προέκυψαν περαιτέρω προβληματισμοίΕν τέλει το θεματικό αυτό πλαίσιο δόθηκε στουςσυνεργάτες σαν μια δεξαμενή σκέψης απrsquo όπου θαμπορούσαν να αντλήσουν το θέμα τους ή να εμπλου-τίσουν ότι είχαν ήδη δουλέψει Θα ήθελα να το συμ-περιλάβω σrsquo αυτό το προλογικό σημείωμα διότι έχει

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

11

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 11

κι αυτό τη δική του ξεχωριστή αξία Μπορεί να αξιο-ποιηθεί για περαιτέρω συζητήσεις και αναπτύξεις σεάλλους χώρους και με άλλες συνθήκες Ο αναγνώστηςμπορεί μέσα σrsquo αυτό να βρει αφορμές ενός προβλημα-τισμού που δεν έγινε τελικά αντικείμενο διεξοδικήςδιαπραγμάτευσης στον ανά χείρας τόμο Και μπορείτέλος να αξιολογήσει αν ήταν επιτυχημένες οι προ-σπάθειές μας εν σχέσει με τις προθέσεις μας˙ πόσομακριά βλέπουμε και αντίστοιχα πόσο βαθιά μπορού-με να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των θεάσεώνμας˙ κι αν δεν μπορούμε γιατί τάχα Με άλλα λόγιαη σύγκριση προθέσεων και αποτελεσμάτων μπορεί ναείναι ενδεικτική για το πόσο εύκολα είναι κάποια προ-βλήματα στη διαπίστωσή τους αλλά πόσο δυσκο-λεύουν όταν καταπιανόμαστε να τα λύσουμε (ανλύνονται)˙ κι ακόμα μπορεί να είναι ενδεικτική τουπόσο τολμηροί είμαστε ως Εκκλησία ή πόσο ικανοί ναπροσεγγίζουμε θέματα που επιβεβαιώνουμε ως υπαρ-κτά αλλά μεταχειριζόμαστε σχεδόν ως ανύπαρκτα

Ιδού το πλαίσιο προβληματισμού που τέθηκε στουςσυνεργάτες

bull Πώς βλέπει η θεολογία της Εκκλησίας τη σεξουα-λικότητα σήμερα Βασικά κλειδιά σκέψης για τη χρι-στιανική κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και τωνσεξουαλικών σχέσεων

bull Η εξάπλωση της σεξουαλικής φαντασίωσηςΠάντοτε υπήρχε αλλά τώρα θεωρείται ευρέως (ακό-μη και από την ψυχιατρικήψυχολογία) αναπόσπαστοστοιχείο της φυσιολογικής ταυτότητας Αυτή όμωςανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της τολμηρότητας τουπειραματισμού της νοερής απιστίας της αμφιφυλο-

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

12

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 12

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 2: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΖΩΗΚΑΙΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 3

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 4

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΖΩΗΚΑΙΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Δημήτρης Καραγιάννης bull π Stephen MuseFrederica Mathewes Green bull Ηλίας Λιαμής

π Θεμιστοκλής Μουρτζανός bull π John Breckπ Ιωάννης Χρυσαυγής bull π Βασίλειος Θερμός

Βασίλης Αργυριάδης bull π Αθανάσιος ΠαραβάντσοςXρήστος Μακρόπουλος bull π Βασίλειος Χαβάτζας

Lyn Breck bull Ελένη Καραγιάννη

Eπιμέλεια έκδοσης

Βασίλης ΑργυριάδηςXρήστος Μακρόπουλος

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 5

copy ἘκδόσειςΚολοκοτρώνη 49 Ἀθήνα 105 60Τηλ 210 3226343 - Fax 210 3221238e-mail infoenploeditionsgrwwwenploeditionsgrfacebookcomenploeditionsgr

Αacute ἔκδοση Mάρτιος 2015

ISBN 978-960-9550-57-4

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Λίγα λόγια για την έκδοση9

π Ιωάννης ΧρυσαυγήςΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

Ορθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

15

Frederica Mathewes GreenΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΣΕΞ

31

π Θεμιστοκλής ΜουρτζανόςΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

ΚΑΙ Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ57

Ελένη ΚαραγιάννηΩΣΤΕ ΝΑ ΔΙΑΣΩΖΕΤΑΙ Η ΠΟΙΗΣΗ

79

π Αθανάσιος ΠαραβάντσοςΜΟΝΟΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΑΜΙΝΙ

Προγαμιαίες σχέσεις και ευχαριστιακό σώμα93

π Stephen MuseΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΣ

ΤΗΝ ΗΔΥΠΑΘΗ ΕΠΙΛΟΓΗ105

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 7

Βασίλης ΑργυριάδηςΧΑΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΑΥΣΗ

Σκέψεις για τη διάκριση των εννοιών και την εύρεση του νοήματος

133

π Βασίλειος ΘερμόςΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ

ΕΝΑ laquoΑΣΥΜΜΕΤΡΟraquo ΠΡΟΒΛΗΜΑ149

Χρήστος ΜακρόπουλοςΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ

Διαβάζοντας τις σκέψεις του Dr Albert Rossi181

π Βασίλειος ΧαβάτζαςΣΤΟ ΠΛΑΪ ΕΝΟΣ ΑΓΩΝΑ

Σκέψεις για την ποιμαντική αντιμετώπιση του ομοφυλόφιλου

201

Δημήτρης Καραγιάννης ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗAΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ

207

Ηλίας ΛιαμήςΜΙΑΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΑΛΛΗΣ

227

π John Breck amp Lyn BreckO ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ ΩΣ ΣΥΝΘΗΚΗ

231

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 8

Λίγα λόγια για την έκδοση

Ηαρχική ιδέα ήταν του φίλου Χρήστου Μακρό-πουλου Νεαρός πατέρας κι αυτός πλησίστιος

προς τα σαράντα άρχισε να βλέπει την περίφημηlaquoπεριρρέουσα ατμόσφαιραraquo να διεμβολίζεται επιθετι-κά από ένα άλλο είδος θέασης της σεξουαλικότηταςκαι με τρόπους λίγο-πολύ πρωτοφανέρωτους Το δια-δίκτυο και οι νέες διεισδύσεις της εικόνας στη ζωή μαςοι καινούργοι τρόποι επικοινωνίας η τεχνολογία ηπύκνωση του σχεσιακού χρόνου η παγίωση της σχεσια-κής επιφανειακότητας η απενοχοποίηση κάθε προκλη-τικότητας και η συχνότητα των κρουσμάτων της προ-κλητικής ελευθεριότητας σε βαθμό που να καθίσταταιαυτή ρουτίναhellip Κι επιπλέον μια νωχελική παραίτησηαπό κάθε προβληματισμό επί του θέματοςhellip Όλα αυτάμοιάζουν πράγματι να διαμορφώνουν ένα πλαίσιο πουζητά από μας επιτακτικά να το κατανοήσουμε Γιατίμέσα σrsquo αυτό το πλαίσιο (ή στις συνέπειές του) καλού-μαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας

Δεν ανέφερα τυχαία την ηλικία μας Εμείς οι σημε-ρινοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε συντηρητικέςεποχές Τα πορνοπεριοδικά δεν ήταν καταχωνιασμένασε περίπτερα της πλατείας Ομονοίας ndash υπήρχαν στιςσχολικές μας τάξεις τα έφερνε εκείνος ο συμμαθητής

9

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 9

που παινευόταν ότι laquoτα έχειraquo με μια μεγαλύτερή τουαπrsquo το Αρσάκειο ή ο άλλος που μάζευε τrsquo απογεύμα-τα δηλώσεις συμμετοχής για εξορμήσεις στους οίκουςανοχής Και ο δρόμος που απαιτούνταν για να φτά-σουν αυτά τα περιοδικά από το τελευταίο θρανίο στοπρώτο είχε λειανθεί από το ΚΛΙΚ το MAX και τασυναφή lifestyle έντυπα της softcore κουλτούρας Ηομοφυλοφιλία στη δική μας εποχή μπορεί να μηνυπήρχε ως laquoατζέντα θεμάτωνraquo ενός ισχυρού λόμπιαλλά είχε αρχίσει ήδη να καταλαμβάνει ως ανθρωπο-λογικός τύπος καίριες θέσεις επιρροής της συλλογικήςεικόνας Στον στρατό στην παραμεθόριο (δηλαδήοπουδήποτε αλλού εκτός Αθήνας) το video στο ΚΨΜ(και το DVD player λίγο αργότερα) δούλευε τα βρά-δια υπερωρίες για να ανταποκριθεί στις αυξημένεςαπαιτήσεις της στρατευμένης νεολαίας για laquoοφθαλ-μόλουτραraquohellip Θέλω να πω με όλα αυτά ότι οι σημερι-νοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε εποχές πουέβλεπαν την κουλτούρα του σεξ (με τις όποιες πτυχέςτου) απομονωμένη σε μια γωνιά του ζωτικού συλλο-γικού χώρου Δεν ανδρωθήκαμε σαν παραδοσιολά-τρες που σε κάθε οπισθοχώρηση των παραδεδομένωνφυλλορροούν εσωτερικά από άγχος και φοβία απέ-ναντι στο laquoκαινούργιοraquo Εμείς σταθήκαμε μάρτυρεςτης γέννησης μιας συλλογικής κουλτούρας νοτισμένηςστα απόνερα της trash tv του laquoΕρωτοδικείουraquo και τωνlaquoΠαιδιών της νύχταςraquo ndash κανονικά δύσκολα θα μαςέκανε κάτι ιδιαίτερη εντύπωση από κει και πέραhellip Κιόμως σήμερα διαισθανόμαστε με αμηχανία πως ταπράγματα αποκτούν νέες διαστάσεις Εκτείνονται σεάλλες περιοχές διεισδύουν πιο ύπουλα επιτίθενται

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

10

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 10

πιο ασύδωτα κι οι επιδράσεις τους διαβρώνουν πιοβαθιά πιο μόνιμα Υπάρχει πρόβλημα Κι εντός τουκαλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μαςhellip

Αρχίσαμε δειλά-δειλά να σχεδιάζουμε μια έκδοσηΣrsquo όποιον εκμυστηρευόμασταν την ιδέα συναντούσα-με ενθουσιασμό laquoΕπιτέλους θα επιχειρηθεί μια προ-σέγγιση του θέματοςraquo Εντούτοις έπρεπε να βρούμεέναν τρόπο να ενορχηστρωθεί ένας συλλογικός τόμοςδίχως επικαλύψεις Αποφασίσαμε να σκεφτούμε ταπρόσωπα που θα συμμετέχουν Αρχίσαμε να ορίζουμεθεματικές ndash καθοριστική υπήρξε εδώ η συμβολή τουπ Βασιλείου Θερμού Η πορεία δεν ήταν εύκοληΚάποιοι από τους συνεργάτες δεν μπορούσαν ναανταποκριθούν Κάποιοι άλλοι δίσταζαν laquoΟ χώροςτης Εκκλησίας είναι πολύ συντηρητικός Δύσκολα θακαλοδεχτεί την εμπλοκή μας με ένα τέτοιο θέμαhellipraquo

Τελικά ορίσαμε ένα συνολικό πλαίσιο προβλημα-τισμού και το θέσαμε σε μια ομάδα συνεργατών Ηζύμωση κράτησε αρκετό καιρό Με τον καθένα συζη-τήσαμε τις παραμέτρους του θέματος που τον ενδια-φέρει Άλλοι συνεργάτες προέκυψαν στην πορεία απόφίλους που γνώριζαν την προσπάθειά μας και έβρι-σκαν συγγένειές της με το έργο κάποιου συγκεκριμέ-νου προσώπου που εμείς δεν είχαμε σκεφτεί αλλrsquoεντούτοις θα μπορούσε να συνεισφέρει Στο γενικότε-ρο πλαίσιο προέκυψαν περαιτέρω προβληματισμοίΕν τέλει το θεματικό αυτό πλαίσιο δόθηκε στουςσυνεργάτες σαν μια δεξαμενή σκέψης απrsquo όπου θαμπορούσαν να αντλήσουν το θέμα τους ή να εμπλου-τίσουν ότι είχαν ήδη δουλέψει Θα ήθελα να το συμ-περιλάβω σrsquo αυτό το προλογικό σημείωμα διότι έχει

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

11

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 11

κι αυτό τη δική του ξεχωριστή αξία Μπορεί να αξιο-ποιηθεί για περαιτέρω συζητήσεις και αναπτύξεις σεάλλους χώρους και με άλλες συνθήκες Ο αναγνώστηςμπορεί μέσα σrsquo αυτό να βρει αφορμές ενός προβλημα-τισμού που δεν έγινε τελικά αντικείμενο διεξοδικήςδιαπραγμάτευσης στον ανά χείρας τόμο Και μπορείτέλος να αξιολογήσει αν ήταν επιτυχημένες οι προ-σπάθειές μας εν σχέσει με τις προθέσεις μας˙ πόσομακριά βλέπουμε και αντίστοιχα πόσο βαθιά μπορού-με να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των θεάσεώνμας˙ κι αν δεν μπορούμε γιατί τάχα Με άλλα λόγιαη σύγκριση προθέσεων και αποτελεσμάτων μπορεί ναείναι ενδεικτική για το πόσο εύκολα είναι κάποια προ-βλήματα στη διαπίστωσή τους αλλά πόσο δυσκο-λεύουν όταν καταπιανόμαστε να τα λύσουμε (ανλύνονται)˙ κι ακόμα μπορεί να είναι ενδεικτική τουπόσο τολμηροί είμαστε ως Εκκλησία ή πόσο ικανοί ναπροσεγγίζουμε θέματα που επιβεβαιώνουμε ως υπαρ-κτά αλλά μεταχειριζόμαστε σχεδόν ως ανύπαρκτα

Ιδού το πλαίσιο προβληματισμού που τέθηκε στουςσυνεργάτες

bull Πώς βλέπει η θεολογία της Εκκλησίας τη σεξουα-λικότητα σήμερα Βασικά κλειδιά σκέψης για τη χρι-στιανική κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και τωνσεξουαλικών σχέσεων

bull Η εξάπλωση της σεξουαλικής φαντασίωσηςΠάντοτε υπήρχε αλλά τώρα θεωρείται ευρέως (ακό-μη και από την ψυχιατρικήψυχολογία) αναπόσπαστοστοιχείο της φυσιολογικής ταυτότητας Αυτή όμωςανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της τολμηρότητας τουπειραματισμού της νοερής απιστίας της αμφιφυλο-

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

12

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 12

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 3: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 4

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΖΩΗΚΑΙΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Δημήτρης Καραγιάννης bull π Stephen MuseFrederica Mathewes Green bull Ηλίας Λιαμής

π Θεμιστοκλής Μουρτζανός bull π John Breckπ Ιωάννης Χρυσαυγής bull π Βασίλειος Θερμός

Βασίλης Αργυριάδης bull π Αθανάσιος ΠαραβάντσοςXρήστος Μακρόπουλος bull π Βασίλειος Χαβάτζας

Lyn Breck bull Ελένη Καραγιάννη

Eπιμέλεια έκδοσης

Βασίλης ΑργυριάδηςXρήστος Μακρόπουλος

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 5

copy ἘκδόσειςΚολοκοτρώνη 49 Ἀθήνα 105 60Τηλ 210 3226343 - Fax 210 3221238e-mail infoenploeditionsgrwwwenploeditionsgrfacebookcomenploeditionsgr

Αacute ἔκδοση Mάρτιος 2015

ISBN 978-960-9550-57-4

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Λίγα λόγια για την έκδοση9

π Ιωάννης ΧρυσαυγήςΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

Ορθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

15

Frederica Mathewes GreenΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΣΕΞ

31

π Θεμιστοκλής ΜουρτζανόςΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

ΚΑΙ Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ57

Ελένη ΚαραγιάννηΩΣΤΕ ΝΑ ΔΙΑΣΩΖΕΤΑΙ Η ΠΟΙΗΣΗ

79

π Αθανάσιος ΠαραβάντσοςΜΟΝΟΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΑΜΙΝΙ

Προγαμιαίες σχέσεις και ευχαριστιακό σώμα93

π Stephen MuseΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΣ

ΤΗΝ ΗΔΥΠΑΘΗ ΕΠΙΛΟΓΗ105

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 7

Βασίλης ΑργυριάδηςΧΑΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΑΥΣΗ

Σκέψεις για τη διάκριση των εννοιών και την εύρεση του νοήματος

133

π Βασίλειος ΘερμόςΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ

ΕΝΑ laquoΑΣΥΜΜΕΤΡΟraquo ΠΡΟΒΛΗΜΑ149

Χρήστος ΜακρόπουλοςΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ

Διαβάζοντας τις σκέψεις του Dr Albert Rossi181

π Βασίλειος ΧαβάτζαςΣΤΟ ΠΛΑΪ ΕΝΟΣ ΑΓΩΝΑ

Σκέψεις για την ποιμαντική αντιμετώπιση του ομοφυλόφιλου

201

Δημήτρης Καραγιάννης ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗAΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ

207

Ηλίας ΛιαμήςΜΙΑΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΑΛΛΗΣ

227

π John Breck amp Lyn BreckO ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ ΩΣ ΣΥΝΘΗΚΗ

231

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 8

Λίγα λόγια για την έκδοση

Ηαρχική ιδέα ήταν του φίλου Χρήστου Μακρό-πουλου Νεαρός πατέρας κι αυτός πλησίστιος

προς τα σαράντα άρχισε να βλέπει την περίφημηlaquoπεριρρέουσα ατμόσφαιραraquo να διεμβολίζεται επιθετι-κά από ένα άλλο είδος θέασης της σεξουαλικότηταςκαι με τρόπους λίγο-πολύ πρωτοφανέρωτους Το δια-δίκτυο και οι νέες διεισδύσεις της εικόνας στη ζωή μαςοι καινούργοι τρόποι επικοινωνίας η τεχνολογία ηπύκνωση του σχεσιακού χρόνου η παγίωση της σχεσια-κής επιφανειακότητας η απενοχοποίηση κάθε προκλη-τικότητας και η συχνότητα των κρουσμάτων της προ-κλητικής ελευθεριότητας σε βαθμό που να καθίσταταιαυτή ρουτίναhellip Κι επιπλέον μια νωχελική παραίτησηαπό κάθε προβληματισμό επί του θέματοςhellip Όλα αυτάμοιάζουν πράγματι να διαμορφώνουν ένα πλαίσιο πουζητά από μας επιτακτικά να το κατανοήσουμε Γιατίμέσα σrsquo αυτό το πλαίσιο (ή στις συνέπειές του) καλού-μαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας

Δεν ανέφερα τυχαία την ηλικία μας Εμείς οι σημε-ρινοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε συντηρητικέςεποχές Τα πορνοπεριοδικά δεν ήταν καταχωνιασμένασε περίπτερα της πλατείας Ομονοίας ndash υπήρχαν στιςσχολικές μας τάξεις τα έφερνε εκείνος ο συμμαθητής

9

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 9

που παινευόταν ότι laquoτα έχειraquo με μια μεγαλύτερή τουαπrsquo το Αρσάκειο ή ο άλλος που μάζευε τrsquo απογεύμα-τα δηλώσεις συμμετοχής για εξορμήσεις στους οίκουςανοχής Και ο δρόμος που απαιτούνταν για να φτά-σουν αυτά τα περιοδικά από το τελευταίο θρανίο στοπρώτο είχε λειανθεί από το ΚΛΙΚ το MAX και τασυναφή lifestyle έντυπα της softcore κουλτούρας Ηομοφυλοφιλία στη δική μας εποχή μπορεί να μηνυπήρχε ως laquoατζέντα θεμάτωνraquo ενός ισχυρού λόμπιαλλά είχε αρχίσει ήδη να καταλαμβάνει ως ανθρωπο-λογικός τύπος καίριες θέσεις επιρροής της συλλογικήςεικόνας Στον στρατό στην παραμεθόριο (δηλαδήοπουδήποτε αλλού εκτός Αθήνας) το video στο ΚΨΜ(και το DVD player λίγο αργότερα) δούλευε τα βρά-δια υπερωρίες για να ανταποκριθεί στις αυξημένεςαπαιτήσεις της στρατευμένης νεολαίας για laquoοφθαλ-μόλουτραraquohellip Θέλω να πω με όλα αυτά ότι οι σημερι-νοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε εποχές πουέβλεπαν την κουλτούρα του σεξ (με τις όποιες πτυχέςτου) απομονωμένη σε μια γωνιά του ζωτικού συλλο-γικού χώρου Δεν ανδρωθήκαμε σαν παραδοσιολά-τρες που σε κάθε οπισθοχώρηση των παραδεδομένωνφυλλορροούν εσωτερικά από άγχος και φοβία απέ-ναντι στο laquoκαινούργιοraquo Εμείς σταθήκαμε μάρτυρεςτης γέννησης μιας συλλογικής κουλτούρας νοτισμένηςστα απόνερα της trash tv του laquoΕρωτοδικείουraquo και τωνlaquoΠαιδιών της νύχταςraquo ndash κανονικά δύσκολα θα μαςέκανε κάτι ιδιαίτερη εντύπωση από κει και πέραhellip Κιόμως σήμερα διαισθανόμαστε με αμηχανία πως ταπράγματα αποκτούν νέες διαστάσεις Εκτείνονται σεάλλες περιοχές διεισδύουν πιο ύπουλα επιτίθενται

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

10

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 10

πιο ασύδωτα κι οι επιδράσεις τους διαβρώνουν πιοβαθιά πιο μόνιμα Υπάρχει πρόβλημα Κι εντός τουκαλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μαςhellip

Αρχίσαμε δειλά-δειλά να σχεδιάζουμε μια έκδοσηΣrsquo όποιον εκμυστηρευόμασταν την ιδέα συναντούσα-με ενθουσιασμό laquoΕπιτέλους θα επιχειρηθεί μια προ-σέγγιση του θέματοςraquo Εντούτοις έπρεπε να βρούμεέναν τρόπο να ενορχηστρωθεί ένας συλλογικός τόμοςδίχως επικαλύψεις Αποφασίσαμε να σκεφτούμε ταπρόσωπα που θα συμμετέχουν Αρχίσαμε να ορίζουμεθεματικές ndash καθοριστική υπήρξε εδώ η συμβολή τουπ Βασιλείου Θερμού Η πορεία δεν ήταν εύκοληΚάποιοι από τους συνεργάτες δεν μπορούσαν ναανταποκριθούν Κάποιοι άλλοι δίσταζαν laquoΟ χώροςτης Εκκλησίας είναι πολύ συντηρητικός Δύσκολα θακαλοδεχτεί την εμπλοκή μας με ένα τέτοιο θέμαhellipraquo

Τελικά ορίσαμε ένα συνολικό πλαίσιο προβλημα-τισμού και το θέσαμε σε μια ομάδα συνεργατών Ηζύμωση κράτησε αρκετό καιρό Με τον καθένα συζη-τήσαμε τις παραμέτρους του θέματος που τον ενδια-φέρει Άλλοι συνεργάτες προέκυψαν στην πορεία απόφίλους που γνώριζαν την προσπάθειά μας και έβρι-σκαν συγγένειές της με το έργο κάποιου συγκεκριμέ-νου προσώπου που εμείς δεν είχαμε σκεφτεί αλλrsquoεντούτοις θα μπορούσε να συνεισφέρει Στο γενικότε-ρο πλαίσιο προέκυψαν περαιτέρω προβληματισμοίΕν τέλει το θεματικό αυτό πλαίσιο δόθηκε στουςσυνεργάτες σαν μια δεξαμενή σκέψης απrsquo όπου θαμπορούσαν να αντλήσουν το θέμα τους ή να εμπλου-τίσουν ότι είχαν ήδη δουλέψει Θα ήθελα να το συμ-περιλάβω σrsquo αυτό το προλογικό σημείωμα διότι έχει

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

11

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 11

κι αυτό τη δική του ξεχωριστή αξία Μπορεί να αξιο-ποιηθεί για περαιτέρω συζητήσεις και αναπτύξεις σεάλλους χώρους και με άλλες συνθήκες Ο αναγνώστηςμπορεί μέσα σrsquo αυτό να βρει αφορμές ενός προβλημα-τισμού που δεν έγινε τελικά αντικείμενο διεξοδικήςδιαπραγμάτευσης στον ανά χείρας τόμο Και μπορείτέλος να αξιολογήσει αν ήταν επιτυχημένες οι προ-σπάθειές μας εν σχέσει με τις προθέσεις μας˙ πόσομακριά βλέπουμε και αντίστοιχα πόσο βαθιά μπορού-με να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των θεάσεώνμας˙ κι αν δεν μπορούμε γιατί τάχα Με άλλα λόγιαη σύγκριση προθέσεων και αποτελεσμάτων μπορεί ναείναι ενδεικτική για το πόσο εύκολα είναι κάποια προ-βλήματα στη διαπίστωσή τους αλλά πόσο δυσκο-λεύουν όταν καταπιανόμαστε να τα λύσουμε (ανλύνονται)˙ κι ακόμα μπορεί να είναι ενδεικτική τουπόσο τολμηροί είμαστε ως Εκκλησία ή πόσο ικανοί ναπροσεγγίζουμε θέματα που επιβεβαιώνουμε ως υπαρ-κτά αλλά μεταχειριζόμαστε σχεδόν ως ανύπαρκτα

Ιδού το πλαίσιο προβληματισμού που τέθηκε στουςσυνεργάτες

bull Πώς βλέπει η θεολογία της Εκκλησίας τη σεξουα-λικότητα σήμερα Βασικά κλειδιά σκέψης για τη χρι-στιανική κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και τωνσεξουαλικών σχέσεων

bull Η εξάπλωση της σεξουαλικής φαντασίωσηςΠάντοτε υπήρχε αλλά τώρα θεωρείται ευρέως (ακό-μη και από την ψυχιατρικήψυχολογία) αναπόσπαστοστοιχείο της φυσιολογικής ταυτότητας Αυτή όμωςανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της τολμηρότητας τουπειραματισμού της νοερής απιστίας της αμφιφυλο-

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

12

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 12

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 4: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΖΩΗΚΑΙΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Δημήτρης Καραγιάννης bull π Stephen MuseFrederica Mathewes Green bull Ηλίας Λιαμής

π Θεμιστοκλής Μουρτζανός bull π John Breckπ Ιωάννης Χρυσαυγής bull π Βασίλειος Θερμός

Βασίλης Αργυριάδης bull π Αθανάσιος ΠαραβάντσοςXρήστος Μακρόπουλος bull π Βασίλειος Χαβάτζας

Lyn Breck bull Ελένη Καραγιάννη

Eπιμέλεια έκδοσης

Βασίλης ΑργυριάδηςXρήστος Μακρόπουλος

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 5

copy ἘκδόσειςΚολοκοτρώνη 49 Ἀθήνα 105 60Τηλ 210 3226343 - Fax 210 3221238e-mail infoenploeditionsgrwwwenploeditionsgrfacebookcomenploeditionsgr

Αacute ἔκδοση Mάρτιος 2015

ISBN 978-960-9550-57-4

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Λίγα λόγια για την έκδοση9

π Ιωάννης ΧρυσαυγήςΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

Ορθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

15

Frederica Mathewes GreenΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΣΕΞ

31

π Θεμιστοκλής ΜουρτζανόςΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

ΚΑΙ Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ57

Ελένη ΚαραγιάννηΩΣΤΕ ΝΑ ΔΙΑΣΩΖΕΤΑΙ Η ΠΟΙΗΣΗ

79

π Αθανάσιος ΠαραβάντσοςΜΟΝΟΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΑΜΙΝΙ

Προγαμιαίες σχέσεις και ευχαριστιακό σώμα93

π Stephen MuseΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΣ

ΤΗΝ ΗΔΥΠΑΘΗ ΕΠΙΛΟΓΗ105

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 7

Βασίλης ΑργυριάδηςΧΑΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΑΥΣΗ

Σκέψεις για τη διάκριση των εννοιών και την εύρεση του νοήματος

133

π Βασίλειος ΘερμόςΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ

ΕΝΑ laquoΑΣΥΜΜΕΤΡΟraquo ΠΡΟΒΛΗΜΑ149

Χρήστος ΜακρόπουλοςΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ

Διαβάζοντας τις σκέψεις του Dr Albert Rossi181

π Βασίλειος ΧαβάτζαςΣΤΟ ΠΛΑΪ ΕΝΟΣ ΑΓΩΝΑ

Σκέψεις για την ποιμαντική αντιμετώπιση του ομοφυλόφιλου

201

Δημήτρης Καραγιάννης ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗAΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ

207

Ηλίας ΛιαμήςΜΙΑΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΑΛΛΗΣ

227

π John Breck amp Lyn BreckO ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ ΩΣ ΣΥΝΘΗΚΗ

231

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 8

Λίγα λόγια για την έκδοση

Ηαρχική ιδέα ήταν του φίλου Χρήστου Μακρό-πουλου Νεαρός πατέρας κι αυτός πλησίστιος

προς τα σαράντα άρχισε να βλέπει την περίφημηlaquoπεριρρέουσα ατμόσφαιραraquo να διεμβολίζεται επιθετι-κά από ένα άλλο είδος θέασης της σεξουαλικότηταςκαι με τρόπους λίγο-πολύ πρωτοφανέρωτους Το δια-δίκτυο και οι νέες διεισδύσεις της εικόνας στη ζωή μαςοι καινούργοι τρόποι επικοινωνίας η τεχνολογία ηπύκνωση του σχεσιακού χρόνου η παγίωση της σχεσια-κής επιφανειακότητας η απενοχοποίηση κάθε προκλη-τικότητας και η συχνότητα των κρουσμάτων της προ-κλητικής ελευθεριότητας σε βαθμό που να καθίσταταιαυτή ρουτίναhellip Κι επιπλέον μια νωχελική παραίτησηαπό κάθε προβληματισμό επί του θέματοςhellip Όλα αυτάμοιάζουν πράγματι να διαμορφώνουν ένα πλαίσιο πουζητά από μας επιτακτικά να το κατανοήσουμε Γιατίμέσα σrsquo αυτό το πλαίσιο (ή στις συνέπειές του) καλού-μαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας

Δεν ανέφερα τυχαία την ηλικία μας Εμείς οι σημε-ρινοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε συντηρητικέςεποχές Τα πορνοπεριοδικά δεν ήταν καταχωνιασμένασε περίπτερα της πλατείας Ομονοίας ndash υπήρχαν στιςσχολικές μας τάξεις τα έφερνε εκείνος ο συμμαθητής

9

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 9

που παινευόταν ότι laquoτα έχειraquo με μια μεγαλύτερή τουαπrsquo το Αρσάκειο ή ο άλλος που μάζευε τrsquo απογεύμα-τα δηλώσεις συμμετοχής για εξορμήσεις στους οίκουςανοχής Και ο δρόμος που απαιτούνταν για να φτά-σουν αυτά τα περιοδικά από το τελευταίο θρανίο στοπρώτο είχε λειανθεί από το ΚΛΙΚ το MAX και τασυναφή lifestyle έντυπα της softcore κουλτούρας Ηομοφυλοφιλία στη δική μας εποχή μπορεί να μηνυπήρχε ως laquoατζέντα θεμάτωνraquo ενός ισχυρού λόμπιαλλά είχε αρχίσει ήδη να καταλαμβάνει ως ανθρωπο-λογικός τύπος καίριες θέσεις επιρροής της συλλογικήςεικόνας Στον στρατό στην παραμεθόριο (δηλαδήοπουδήποτε αλλού εκτός Αθήνας) το video στο ΚΨΜ(και το DVD player λίγο αργότερα) δούλευε τα βρά-δια υπερωρίες για να ανταποκριθεί στις αυξημένεςαπαιτήσεις της στρατευμένης νεολαίας για laquoοφθαλ-μόλουτραraquohellip Θέλω να πω με όλα αυτά ότι οι σημερι-νοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε εποχές πουέβλεπαν την κουλτούρα του σεξ (με τις όποιες πτυχέςτου) απομονωμένη σε μια γωνιά του ζωτικού συλλο-γικού χώρου Δεν ανδρωθήκαμε σαν παραδοσιολά-τρες που σε κάθε οπισθοχώρηση των παραδεδομένωνφυλλορροούν εσωτερικά από άγχος και φοβία απέ-ναντι στο laquoκαινούργιοraquo Εμείς σταθήκαμε μάρτυρεςτης γέννησης μιας συλλογικής κουλτούρας νοτισμένηςστα απόνερα της trash tv του laquoΕρωτοδικείουraquo και τωνlaquoΠαιδιών της νύχταςraquo ndash κανονικά δύσκολα θα μαςέκανε κάτι ιδιαίτερη εντύπωση από κει και πέραhellip Κιόμως σήμερα διαισθανόμαστε με αμηχανία πως ταπράγματα αποκτούν νέες διαστάσεις Εκτείνονται σεάλλες περιοχές διεισδύουν πιο ύπουλα επιτίθενται

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

10

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 10

πιο ασύδωτα κι οι επιδράσεις τους διαβρώνουν πιοβαθιά πιο μόνιμα Υπάρχει πρόβλημα Κι εντός τουκαλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μαςhellip

Αρχίσαμε δειλά-δειλά να σχεδιάζουμε μια έκδοσηΣrsquo όποιον εκμυστηρευόμασταν την ιδέα συναντούσα-με ενθουσιασμό laquoΕπιτέλους θα επιχειρηθεί μια προ-σέγγιση του θέματοςraquo Εντούτοις έπρεπε να βρούμεέναν τρόπο να ενορχηστρωθεί ένας συλλογικός τόμοςδίχως επικαλύψεις Αποφασίσαμε να σκεφτούμε ταπρόσωπα που θα συμμετέχουν Αρχίσαμε να ορίζουμεθεματικές ndash καθοριστική υπήρξε εδώ η συμβολή τουπ Βασιλείου Θερμού Η πορεία δεν ήταν εύκοληΚάποιοι από τους συνεργάτες δεν μπορούσαν ναανταποκριθούν Κάποιοι άλλοι δίσταζαν laquoΟ χώροςτης Εκκλησίας είναι πολύ συντηρητικός Δύσκολα θακαλοδεχτεί την εμπλοκή μας με ένα τέτοιο θέμαhellipraquo

Τελικά ορίσαμε ένα συνολικό πλαίσιο προβλημα-τισμού και το θέσαμε σε μια ομάδα συνεργατών Ηζύμωση κράτησε αρκετό καιρό Με τον καθένα συζη-τήσαμε τις παραμέτρους του θέματος που τον ενδια-φέρει Άλλοι συνεργάτες προέκυψαν στην πορεία απόφίλους που γνώριζαν την προσπάθειά μας και έβρι-σκαν συγγένειές της με το έργο κάποιου συγκεκριμέ-νου προσώπου που εμείς δεν είχαμε σκεφτεί αλλrsquoεντούτοις θα μπορούσε να συνεισφέρει Στο γενικότε-ρο πλαίσιο προέκυψαν περαιτέρω προβληματισμοίΕν τέλει το θεματικό αυτό πλαίσιο δόθηκε στουςσυνεργάτες σαν μια δεξαμενή σκέψης απrsquo όπου θαμπορούσαν να αντλήσουν το θέμα τους ή να εμπλου-τίσουν ότι είχαν ήδη δουλέψει Θα ήθελα να το συμ-περιλάβω σrsquo αυτό το προλογικό σημείωμα διότι έχει

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

11

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 11

κι αυτό τη δική του ξεχωριστή αξία Μπορεί να αξιο-ποιηθεί για περαιτέρω συζητήσεις και αναπτύξεις σεάλλους χώρους και με άλλες συνθήκες Ο αναγνώστηςμπορεί μέσα σrsquo αυτό να βρει αφορμές ενός προβλημα-τισμού που δεν έγινε τελικά αντικείμενο διεξοδικήςδιαπραγμάτευσης στον ανά χείρας τόμο Και μπορείτέλος να αξιολογήσει αν ήταν επιτυχημένες οι προ-σπάθειές μας εν σχέσει με τις προθέσεις μας˙ πόσομακριά βλέπουμε και αντίστοιχα πόσο βαθιά μπορού-με να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των θεάσεώνμας˙ κι αν δεν μπορούμε γιατί τάχα Με άλλα λόγιαη σύγκριση προθέσεων και αποτελεσμάτων μπορεί ναείναι ενδεικτική για το πόσο εύκολα είναι κάποια προ-βλήματα στη διαπίστωσή τους αλλά πόσο δυσκο-λεύουν όταν καταπιανόμαστε να τα λύσουμε (ανλύνονται)˙ κι ακόμα μπορεί να είναι ενδεικτική τουπόσο τολμηροί είμαστε ως Εκκλησία ή πόσο ικανοί ναπροσεγγίζουμε θέματα που επιβεβαιώνουμε ως υπαρ-κτά αλλά μεταχειριζόμαστε σχεδόν ως ανύπαρκτα

Ιδού το πλαίσιο προβληματισμού που τέθηκε στουςσυνεργάτες

bull Πώς βλέπει η θεολογία της Εκκλησίας τη σεξουα-λικότητα σήμερα Βασικά κλειδιά σκέψης για τη χρι-στιανική κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και τωνσεξουαλικών σχέσεων

bull Η εξάπλωση της σεξουαλικής φαντασίωσηςΠάντοτε υπήρχε αλλά τώρα θεωρείται ευρέως (ακό-μη και από την ψυχιατρικήψυχολογία) αναπόσπαστοστοιχείο της φυσιολογικής ταυτότητας Αυτή όμωςανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της τολμηρότητας τουπειραματισμού της νοερής απιστίας της αμφιφυλο-

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

12

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 12

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 5: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

copy ἘκδόσειςΚολοκοτρώνη 49 Ἀθήνα 105 60Τηλ 210 3226343 - Fax 210 3221238e-mail infoenploeditionsgrwwwenploeditionsgrfacebookcomenploeditionsgr

Αacute ἔκδοση Mάρτιος 2015

ISBN 978-960-9550-57-4

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Λίγα λόγια για την έκδοση9

π Ιωάννης ΧρυσαυγήςΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

Ορθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

15

Frederica Mathewes GreenΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΣΕΞ

31

π Θεμιστοκλής ΜουρτζανόςΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

ΚΑΙ Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ57

Ελένη ΚαραγιάννηΩΣΤΕ ΝΑ ΔΙΑΣΩΖΕΤΑΙ Η ΠΟΙΗΣΗ

79

π Αθανάσιος ΠαραβάντσοςΜΟΝΟΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΑΜΙΝΙ

Προγαμιαίες σχέσεις και ευχαριστιακό σώμα93

π Stephen MuseΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΣ

ΤΗΝ ΗΔΥΠΑΘΗ ΕΠΙΛΟΓΗ105

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 7

Βασίλης ΑργυριάδηςΧΑΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΑΥΣΗ

Σκέψεις για τη διάκριση των εννοιών και την εύρεση του νοήματος

133

π Βασίλειος ΘερμόςΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ

ΕΝΑ laquoΑΣΥΜΜΕΤΡΟraquo ΠΡΟΒΛΗΜΑ149

Χρήστος ΜακρόπουλοςΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ

Διαβάζοντας τις σκέψεις του Dr Albert Rossi181

π Βασίλειος ΧαβάτζαςΣΤΟ ΠΛΑΪ ΕΝΟΣ ΑΓΩΝΑ

Σκέψεις για την ποιμαντική αντιμετώπιση του ομοφυλόφιλου

201

Δημήτρης Καραγιάννης ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗAΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ

207

Ηλίας ΛιαμήςΜΙΑΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΑΛΛΗΣ

227

π John Breck amp Lyn BreckO ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ ΩΣ ΣΥΝΘΗΚΗ

231

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 8

Λίγα λόγια για την έκδοση

Ηαρχική ιδέα ήταν του φίλου Χρήστου Μακρό-πουλου Νεαρός πατέρας κι αυτός πλησίστιος

προς τα σαράντα άρχισε να βλέπει την περίφημηlaquoπεριρρέουσα ατμόσφαιραraquo να διεμβολίζεται επιθετι-κά από ένα άλλο είδος θέασης της σεξουαλικότηταςκαι με τρόπους λίγο-πολύ πρωτοφανέρωτους Το δια-δίκτυο και οι νέες διεισδύσεις της εικόνας στη ζωή μαςοι καινούργοι τρόποι επικοινωνίας η τεχνολογία ηπύκνωση του σχεσιακού χρόνου η παγίωση της σχεσια-κής επιφανειακότητας η απενοχοποίηση κάθε προκλη-τικότητας και η συχνότητα των κρουσμάτων της προ-κλητικής ελευθεριότητας σε βαθμό που να καθίσταταιαυτή ρουτίναhellip Κι επιπλέον μια νωχελική παραίτησηαπό κάθε προβληματισμό επί του θέματοςhellip Όλα αυτάμοιάζουν πράγματι να διαμορφώνουν ένα πλαίσιο πουζητά από μας επιτακτικά να το κατανοήσουμε Γιατίμέσα σrsquo αυτό το πλαίσιο (ή στις συνέπειές του) καλού-μαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας

Δεν ανέφερα τυχαία την ηλικία μας Εμείς οι σημε-ρινοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε συντηρητικέςεποχές Τα πορνοπεριοδικά δεν ήταν καταχωνιασμένασε περίπτερα της πλατείας Ομονοίας ndash υπήρχαν στιςσχολικές μας τάξεις τα έφερνε εκείνος ο συμμαθητής

9

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 9

που παινευόταν ότι laquoτα έχειraquo με μια μεγαλύτερή τουαπrsquo το Αρσάκειο ή ο άλλος που μάζευε τrsquo απογεύμα-τα δηλώσεις συμμετοχής για εξορμήσεις στους οίκουςανοχής Και ο δρόμος που απαιτούνταν για να φτά-σουν αυτά τα περιοδικά από το τελευταίο θρανίο στοπρώτο είχε λειανθεί από το ΚΛΙΚ το MAX και τασυναφή lifestyle έντυπα της softcore κουλτούρας Ηομοφυλοφιλία στη δική μας εποχή μπορεί να μηνυπήρχε ως laquoατζέντα θεμάτωνraquo ενός ισχυρού λόμπιαλλά είχε αρχίσει ήδη να καταλαμβάνει ως ανθρωπο-λογικός τύπος καίριες θέσεις επιρροής της συλλογικήςεικόνας Στον στρατό στην παραμεθόριο (δηλαδήοπουδήποτε αλλού εκτός Αθήνας) το video στο ΚΨΜ(και το DVD player λίγο αργότερα) δούλευε τα βρά-δια υπερωρίες για να ανταποκριθεί στις αυξημένεςαπαιτήσεις της στρατευμένης νεολαίας για laquoοφθαλ-μόλουτραraquohellip Θέλω να πω με όλα αυτά ότι οι σημερι-νοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε εποχές πουέβλεπαν την κουλτούρα του σεξ (με τις όποιες πτυχέςτου) απομονωμένη σε μια γωνιά του ζωτικού συλλο-γικού χώρου Δεν ανδρωθήκαμε σαν παραδοσιολά-τρες που σε κάθε οπισθοχώρηση των παραδεδομένωνφυλλορροούν εσωτερικά από άγχος και φοβία απέ-ναντι στο laquoκαινούργιοraquo Εμείς σταθήκαμε μάρτυρεςτης γέννησης μιας συλλογικής κουλτούρας νοτισμένηςστα απόνερα της trash tv του laquoΕρωτοδικείουraquo και τωνlaquoΠαιδιών της νύχταςraquo ndash κανονικά δύσκολα θα μαςέκανε κάτι ιδιαίτερη εντύπωση από κει και πέραhellip Κιόμως σήμερα διαισθανόμαστε με αμηχανία πως ταπράγματα αποκτούν νέες διαστάσεις Εκτείνονται σεάλλες περιοχές διεισδύουν πιο ύπουλα επιτίθενται

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

10

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 10

πιο ασύδωτα κι οι επιδράσεις τους διαβρώνουν πιοβαθιά πιο μόνιμα Υπάρχει πρόβλημα Κι εντός τουκαλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μαςhellip

Αρχίσαμε δειλά-δειλά να σχεδιάζουμε μια έκδοσηΣrsquo όποιον εκμυστηρευόμασταν την ιδέα συναντούσα-με ενθουσιασμό laquoΕπιτέλους θα επιχειρηθεί μια προ-σέγγιση του θέματοςraquo Εντούτοις έπρεπε να βρούμεέναν τρόπο να ενορχηστρωθεί ένας συλλογικός τόμοςδίχως επικαλύψεις Αποφασίσαμε να σκεφτούμε ταπρόσωπα που θα συμμετέχουν Αρχίσαμε να ορίζουμεθεματικές ndash καθοριστική υπήρξε εδώ η συμβολή τουπ Βασιλείου Θερμού Η πορεία δεν ήταν εύκοληΚάποιοι από τους συνεργάτες δεν μπορούσαν ναανταποκριθούν Κάποιοι άλλοι δίσταζαν laquoΟ χώροςτης Εκκλησίας είναι πολύ συντηρητικός Δύσκολα θακαλοδεχτεί την εμπλοκή μας με ένα τέτοιο θέμαhellipraquo

Τελικά ορίσαμε ένα συνολικό πλαίσιο προβλημα-τισμού και το θέσαμε σε μια ομάδα συνεργατών Ηζύμωση κράτησε αρκετό καιρό Με τον καθένα συζη-τήσαμε τις παραμέτρους του θέματος που τον ενδια-φέρει Άλλοι συνεργάτες προέκυψαν στην πορεία απόφίλους που γνώριζαν την προσπάθειά μας και έβρι-σκαν συγγένειές της με το έργο κάποιου συγκεκριμέ-νου προσώπου που εμείς δεν είχαμε σκεφτεί αλλrsquoεντούτοις θα μπορούσε να συνεισφέρει Στο γενικότε-ρο πλαίσιο προέκυψαν περαιτέρω προβληματισμοίΕν τέλει το θεματικό αυτό πλαίσιο δόθηκε στουςσυνεργάτες σαν μια δεξαμενή σκέψης απrsquo όπου θαμπορούσαν να αντλήσουν το θέμα τους ή να εμπλου-τίσουν ότι είχαν ήδη δουλέψει Θα ήθελα να το συμ-περιλάβω σrsquo αυτό το προλογικό σημείωμα διότι έχει

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

11

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 11

κι αυτό τη δική του ξεχωριστή αξία Μπορεί να αξιο-ποιηθεί για περαιτέρω συζητήσεις και αναπτύξεις σεάλλους χώρους και με άλλες συνθήκες Ο αναγνώστηςμπορεί μέσα σrsquo αυτό να βρει αφορμές ενός προβλημα-τισμού που δεν έγινε τελικά αντικείμενο διεξοδικήςδιαπραγμάτευσης στον ανά χείρας τόμο Και μπορείτέλος να αξιολογήσει αν ήταν επιτυχημένες οι προ-σπάθειές μας εν σχέσει με τις προθέσεις μας˙ πόσομακριά βλέπουμε και αντίστοιχα πόσο βαθιά μπορού-με να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των θεάσεώνμας˙ κι αν δεν μπορούμε γιατί τάχα Με άλλα λόγιαη σύγκριση προθέσεων και αποτελεσμάτων μπορεί ναείναι ενδεικτική για το πόσο εύκολα είναι κάποια προ-βλήματα στη διαπίστωσή τους αλλά πόσο δυσκο-λεύουν όταν καταπιανόμαστε να τα λύσουμε (ανλύνονται)˙ κι ακόμα μπορεί να είναι ενδεικτική τουπόσο τολμηροί είμαστε ως Εκκλησία ή πόσο ικανοί ναπροσεγγίζουμε θέματα που επιβεβαιώνουμε ως υπαρ-κτά αλλά μεταχειριζόμαστε σχεδόν ως ανύπαρκτα

Ιδού το πλαίσιο προβληματισμού που τέθηκε στουςσυνεργάτες

bull Πώς βλέπει η θεολογία της Εκκλησίας τη σεξουα-λικότητα σήμερα Βασικά κλειδιά σκέψης για τη χρι-στιανική κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και τωνσεξουαλικών σχέσεων

bull Η εξάπλωση της σεξουαλικής φαντασίωσηςΠάντοτε υπήρχε αλλά τώρα θεωρείται ευρέως (ακό-μη και από την ψυχιατρικήψυχολογία) αναπόσπαστοστοιχείο της φυσιολογικής ταυτότητας Αυτή όμωςανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της τολμηρότητας τουπειραματισμού της νοερής απιστίας της αμφιφυλο-

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

12

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 12

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 6: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Λίγα λόγια για την έκδοση9

π Ιωάννης ΧρυσαυγήςΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

Ορθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

15

Frederica Mathewes GreenΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΣΕΞ

31

π Θεμιστοκλής ΜουρτζανόςΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

ΚΑΙ Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ57

Ελένη ΚαραγιάννηΩΣΤΕ ΝΑ ΔΙΑΣΩΖΕΤΑΙ Η ΠΟΙΗΣΗ

79

π Αθανάσιος ΠαραβάντσοςΜΟΝΟΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΑΜΙΝΙ

Προγαμιαίες σχέσεις και ευχαριστιακό σώμα93

π Stephen MuseΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΣ

ΤΗΝ ΗΔΥΠΑΘΗ ΕΠΙΛΟΓΗ105

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 7

Βασίλης ΑργυριάδηςΧΑΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΑΥΣΗ

Σκέψεις για τη διάκριση των εννοιών και την εύρεση του νοήματος

133

π Βασίλειος ΘερμόςΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ

ΕΝΑ laquoΑΣΥΜΜΕΤΡΟraquo ΠΡΟΒΛΗΜΑ149

Χρήστος ΜακρόπουλοςΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ

Διαβάζοντας τις σκέψεις του Dr Albert Rossi181

π Βασίλειος ΧαβάτζαςΣΤΟ ΠΛΑΪ ΕΝΟΣ ΑΓΩΝΑ

Σκέψεις για την ποιμαντική αντιμετώπιση του ομοφυλόφιλου

201

Δημήτρης Καραγιάννης ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗAΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ

207

Ηλίας ΛιαμήςΜΙΑΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΑΛΛΗΣ

227

π John Breck amp Lyn BreckO ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ ΩΣ ΣΥΝΘΗΚΗ

231

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 8

Λίγα λόγια για την έκδοση

Ηαρχική ιδέα ήταν του φίλου Χρήστου Μακρό-πουλου Νεαρός πατέρας κι αυτός πλησίστιος

προς τα σαράντα άρχισε να βλέπει την περίφημηlaquoπεριρρέουσα ατμόσφαιραraquo να διεμβολίζεται επιθετι-κά από ένα άλλο είδος θέασης της σεξουαλικότηταςκαι με τρόπους λίγο-πολύ πρωτοφανέρωτους Το δια-δίκτυο και οι νέες διεισδύσεις της εικόνας στη ζωή μαςοι καινούργοι τρόποι επικοινωνίας η τεχνολογία ηπύκνωση του σχεσιακού χρόνου η παγίωση της σχεσια-κής επιφανειακότητας η απενοχοποίηση κάθε προκλη-τικότητας και η συχνότητα των κρουσμάτων της προ-κλητικής ελευθεριότητας σε βαθμό που να καθίσταταιαυτή ρουτίναhellip Κι επιπλέον μια νωχελική παραίτησηαπό κάθε προβληματισμό επί του θέματοςhellip Όλα αυτάμοιάζουν πράγματι να διαμορφώνουν ένα πλαίσιο πουζητά από μας επιτακτικά να το κατανοήσουμε Γιατίμέσα σrsquo αυτό το πλαίσιο (ή στις συνέπειές του) καλού-μαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας

Δεν ανέφερα τυχαία την ηλικία μας Εμείς οι σημε-ρινοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε συντηρητικέςεποχές Τα πορνοπεριοδικά δεν ήταν καταχωνιασμένασε περίπτερα της πλατείας Ομονοίας ndash υπήρχαν στιςσχολικές μας τάξεις τα έφερνε εκείνος ο συμμαθητής

9

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 9

που παινευόταν ότι laquoτα έχειraquo με μια μεγαλύτερή τουαπrsquo το Αρσάκειο ή ο άλλος που μάζευε τrsquo απογεύμα-τα δηλώσεις συμμετοχής για εξορμήσεις στους οίκουςανοχής Και ο δρόμος που απαιτούνταν για να φτά-σουν αυτά τα περιοδικά από το τελευταίο θρανίο στοπρώτο είχε λειανθεί από το ΚΛΙΚ το MAX και τασυναφή lifestyle έντυπα της softcore κουλτούρας Ηομοφυλοφιλία στη δική μας εποχή μπορεί να μηνυπήρχε ως laquoατζέντα θεμάτωνraquo ενός ισχυρού λόμπιαλλά είχε αρχίσει ήδη να καταλαμβάνει ως ανθρωπο-λογικός τύπος καίριες θέσεις επιρροής της συλλογικήςεικόνας Στον στρατό στην παραμεθόριο (δηλαδήοπουδήποτε αλλού εκτός Αθήνας) το video στο ΚΨΜ(και το DVD player λίγο αργότερα) δούλευε τα βρά-δια υπερωρίες για να ανταποκριθεί στις αυξημένεςαπαιτήσεις της στρατευμένης νεολαίας για laquoοφθαλ-μόλουτραraquohellip Θέλω να πω με όλα αυτά ότι οι σημερι-νοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε εποχές πουέβλεπαν την κουλτούρα του σεξ (με τις όποιες πτυχέςτου) απομονωμένη σε μια γωνιά του ζωτικού συλλο-γικού χώρου Δεν ανδρωθήκαμε σαν παραδοσιολά-τρες που σε κάθε οπισθοχώρηση των παραδεδομένωνφυλλορροούν εσωτερικά από άγχος και φοβία απέ-ναντι στο laquoκαινούργιοraquo Εμείς σταθήκαμε μάρτυρεςτης γέννησης μιας συλλογικής κουλτούρας νοτισμένηςστα απόνερα της trash tv του laquoΕρωτοδικείουraquo και τωνlaquoΠαιδιών της νύχταςraquo ndash κανονικά δύσκολα θα μαςέκανε κάτι ιδιαίτερη εντύπωση από κει και πέραhellip Κιόμως σήμερα διαισθανόμαστε με αμηχανία πως ταπράγματα αποκτούν νέες διαστάσεις Εκτείνονται σεάλλες περιοχές διεισδύουν πιο ύπουλα επιτίθενται

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

10

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 10

πιο ασύδωτα κι οι επιδράσεις τους διαβρώνουν πιοβαθιά πιο μόνιμα Υπάρχει πρόβλημα Κι εντός τουκαλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μαςhellip

Αρχίσαμε δειλά-δειλά να σχεδιάζουμε μια έκδοσηΣrsquo όποιον εκμυστηρευόμασταν την ιδέα συναντούσα-με ενθουσιασμό laquoΕπιτέλους θα επιχειρηθεί μια προ-σέγγιση του θέματοςraquo Εντούτοις έπρεπε να βρούμεέναν τρόπο να ενορχηστρωθεί ένας συλλογικός τόμοςδίχως επικαλύψεις Αποφασίσαμε να σκεφτούμε ταπρόσωπα που θα συμμετέχουν Αρχίσαμε να ορίζουμεθεματικές ndash καθοριστική υπήρξε εδώ η συμβολή τουπ Βασιλείου Θερμού Η πορεία δεν ήταν εύκοληΚάποιοι από τους συνεργάτες δεν μπορούσαν ναανταποκριθούν Κάποιοι άλλοι δίσταζαν laquoΟ χώροςτης Εκκλησίας είναι πολύ συντηρητικός Δύσκολα θακαλοδεχτεί την εμπλοκή μας με ένα τέτοιο θέμαhellipraquo

Τελικά ορίσαμε ένα συνολικό πλαίσιο προβλημα-τισμού και το θέσαμε σε μια ομάδα συνεργατών Ηζύμωση κράτησε αρκετό καιρό Με τον καθένα συζη-τήσαμε τις παραμέτρους του θέματος που τον ενδια-φέρει Άλλοι συνεργάτες προέκυψαν στην πορεία απόφίλους που γνώριζαν την προσπάθειά μας και έβρι-σκαν συγγένειές της με το έργο κάποιου συγκεκριμέ-νου προσώπου που εμείς δεν είχαμε σκεφτεί αλλrsquoεντούτοις θα μπορούσε να συνεισφέρει Στο γενικότε-ρο πλαίσιο προέκυψαν περαιτέρω προβληματισμοίΕν τέλει το θεματικό αυτό πλαίσιο δόθηκε στουςσυνεργάτες σαν μια δεξαμενή σκέψης απrsquo όπου θαμπορούσαν να αντλήσουν το θέμα τους ή να εμπλου-τίσουν ότι είχαν ήδη δουλέψει Θα ήθελα να το συμ-περιλάβω σrsquo αυτό το προλογικό σημείωμα διότι έχει

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

11

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 11

κι αυτό τη δική του ξεχωριστή αξία Μπορεί να αξιο-ποιηθεί για περαιτέρω συζητήσεις και αναπτύξεις σεάλλους χώρους και με άλλες συνθήκες Ο αναγνώστηςμπορεί μέσα σrsquo αυτό να βρει αφορμές ενός προβλημα-τισμού που δεν έγινε τελικά αντικείμενο διεξοδικήςδιαπραγμάτευσης στον ανά χείρας τόμο Και μπορείτέλος να αξιολογήσει αν ήταν επιτυχημένες οι προ-σπάθειές μας εν σχέσει με τις προθέσεις μας˙ πόσομακριά βλέπουμε και αντίστοιχα πόσο βαθιά μπορού-με να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των θεάσεώνμας˙ κι αν δεν μπορούμε γιατί τάχα Με άλλα λόγιαη σύγκριση προθέσεων και αποτελεσμάτων μπορεί ναείναι ενδεικτική για το πόσο εύκολα είναι κάποια προ-βλήματα στη διαπίστωσή τους αλλά πόσο δυσκο-λεύουν όταν καταπιανόμαστε να τα λύσουμε (ανλύνονται)˙ κι ακόμα μπορεί να είναι ενδεικτική τουπόσο τολμηροί είμαστε ως Εκκλησία ή πόσο ικανοί ναπροσεγγίζουμε θέματα που επιβεβαιώνουμε ως υπαρ-κτά αλλά μεταχειριζόμαστε σχεδόν ως ανύπαρκτα

Ιδού το πλαίσιο προβληματισμού που τέθηκε στουςσυνεργάτες

bull Πώς βλέπει η θεολογία της Εκκλησίας τη σεξουα-λικότητα σήμερα Βασικά κλειδιά σκέψης για τη χρι-στιανική κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και τωνσεξουαλικών σχέσεων

bull Η εξάπλωση της σεξουαλικής φαντασίωσηςΠάντοτε υπήρχε αλλά τώρα θεωρείται ευρέως (ακό-μη και από την ψυχιατρικήψυχολογία) αναπόσπαστοστοιχείο της φυσιολογικής ταυτότητας Αυτή όμωςανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της τολμηρότητας τουπειραματισμού της νοερής απιστίας της αμφιφυλο-

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

12

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 12

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 7: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

Βασίλης ΑργυριάδηςΧΑΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΑΥΣΗ

Σκέψεις για τη διάκριση των εννοιών και την εύρεση του νοήματος

133

π Βασίλειος ΘερμόςΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ

ΕΝΑ laquoΑΣΥΜΜΕΤΡΟraquo ΠΡΟΒΛΗΜΑ149

Χρήστος ΜακρόπουλοςΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ

Διαβάζοντας τις σκέψεις του Dr Albert Rossi181

π Βασίλειος ΧαβάτζαςΣΤΟ ΠΛΑΪ ΕΝΟΣ ΑΓΩΝΑ

Σκέψεις για την ποιμαντική αντιμετώπιση του ομοφυλόφιλου

201

Δημήτρης Καραγιάννης ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗAΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ

207

Ηλίας ΛιαμήςΜΙΑΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΑΛΛΗΣ

227

π John Breck amp Lyn BreckO ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ ΩΣ ΣΥΝΘΗΚΗ

231

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 8

Λίγα λόγια για την έκδοση

Ηαρχική ιδέα ήταν του φίλου Χρήστου Μακρό-πουλου Νεαρός πατέρας κι αυτός πλησίστιος

προς τα σαράντα άρχισε να βλέπει την περίφημηlaquoπεριρρέουσα ατμόσφαιραraquo να διεμβολίζεται επιθετι-κά από ένα άλλο είδος θέασης της σεξουαλικότηταςκαι με τρόπους λίγο-πολύ πρωτοφανέρωτους Το δια-δίκτυο και οι νέες διεισδύσεις της εικόνας στη ζωή μαςοι καινούργοι τρόποι επικοινωνίας η τεχνολογία ηπύκνωση του σχεσιακού χρόνου η παγίωση της σχεσια-κής επιφανειακότητας η απενοχοποίηση κάθε προκλη-τικότητας και η συχνότητα των κρουσμάτων της προ-κλητικής ελευθεριότητας σε βαθμό που να καθίσταταιαυτή ρουτίναhellip Κι επιπλέον μια νωχελική παραίτησηαπό κάθε προβληματισμό επί του θέματοςhellip Όλα αυτάμοιάζουν πράγματι να διαμορφώνουν ένα πλαίσιο πουζητά από μας επιτακτικά να το κατανοήσουμε Γιατίμέσα σrsquo αυτό το πλαίσιο (ή στις συνέπειές του) καλού-μαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας

Δεν ανέφερα τυχαία την ηλικία μας Εμείς οι σημε-ρινοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε συντηρητικέςεποχές Τα πορνοπεριοδικά δεν ήταν καταχωνιασμένασε περίπτερα της πλατείας Ομονοίας ndash υπήρχαν στιςσχολικές μας τάξεις τα έφερνε εκείνος ο συμμαθητής

9

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 9

που παινευόταν ότι laquoτα έχειraquo με μια μεγαλύτερή τουαπrsquo το Αρσάκειο ή ο άλλος που μάζευε τrsquo απογεύμα-τα δηλώσεις συμμετοχής για εξορμήσεις στους οίκουςανοχής Και ο δρόμος που απαιτούνταν για να φτά-σουν αυτά τα περιοδικά από το τελευταίο θρανίο στοπρώτο είχε λειανθεί από το ΚΛΙΚ το MAX και τασυναφή lifestyle έντυπα της softcore κουλτούρας Ηομοφυλοφιλία στη δική μας εποχή μπορεί να μηνυπήρχε ως laquoατζέντα θεμάτωνraquo ενός ισχυρού λόμπιαλλά είχε αρχίσει ήδη να καταλαμβάνει ως ανθρωπο-λογικός τύπος καίριες θέσεις επιρροής της συλλογικήςεικόνας Στον στρατό στην παραμεθόριο (δηλαδήοπουδήποτε αλλού εκτός Αθήνας) το video στο ΚΨΜ(και το DVD player λίγο αργότερα) δούλευε τα βρά-δια υπερωρίες για να ανταποκριθεί στις αυξημένεςαπαιτήσεις της στρατευμένης νεολαίας για laquoοφθαλ-μόλουτραraquohellip Θέλω να πω με όλα αυτά ότι οι σημερι-νοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε εποχές πουέβλεπαν την κουλτούρα του σεξ (με τις όποιες πτυχέςτου) απομονωμένη σε μια γωνιά του ζωτικού συλλο-γικού χώρου Δεν ανδρωθήκαμε σαν παραδοσιολά-τρες που σε κάθε οπισθοχώρηση των παραδεδομένωνφυλλορροούν εσωτερικά από άγχος και φοβία απέ-ναντι στο laquoκαινούργιοraquo Εμείς σταθήκαμε μάρτυρεςτης γέννησης μιας συλλογικής κουλτούρας νοτισμένηςστα απόνερα της trash tv του laquoΕρωτοδικείουraquo και τωνlaquoΠαιδιών της νύχταςraquo ndash κανονικά δύσκολα θα μαςέκανε κάτι ιδιαίτερη εντύπωση από κει και πέραhellip Κιόμως σήμερα διαισθανόμαστε με αμηχανία πως ταπράγματα αποκτούν νέες διαστάσεις Εκτείνονται σεάλλες περιοχές διεισδύουν πιο ύπουλα επιτίθενται

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

10

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 10

πιο ασύδωτα κι οι επιδράσεις τους διαβρώνουν πιοβαθιά πιο μόνιμα Υπάρχει πρόβλημα Κι εντός τουκαλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μαςhellip

Αρχίσαμε δειλά-δειλά να σχεδιάζουμε μια έκδοσηΣrsquo όποιον εκμυστηρευόμασταν την ιδέα συναντούσα-με ενθουσιασμό laquoΕπιτέλους θα επιχειρηθεί μια προ-σέγγιση του θέματοςraquo Εντούτοις έπρεπε να βρούμεέναν τρόπο να ενορχηστρωθεί ένας συλλογικός τόμοςδίχως επικαλύψεις Αποφασίσαμε να σκεφτούμε ταπρόσωπα που θα συμμετέχουν Αρχίσαμε να ορίζουμεθεματικές ndash καθοριστική υπήρξε εδώ η συμβολή τουπ Βασιλείου Θερμού Η πορεία δεν ήταν εύκοληΚάποιοι από τους συνεργάτες δεν μπορούσαν ναανταποκριθούν Κάποιοι άλλοι δίσταζαν laquoΟ χώροςτης Εκκλησίας είναι πολύ συντηρητικός Δύσκολα θακαλοδεχτεί την εμπλοκή μας με ένα τέτοιο θέμαhellipraquo

Τελικά ορίσαμε ένα συνολικό πλαίσιο προβλημα-τισμού και το θέσαμε σε μια ομάδα συνεργατών Ηζύμωση κράτησε αρκετό καιρό Με τον καθένα συζη-τήσαμε τις παραμέτρους του θέματος που τον ενδια-φέρει Άλλοι συνεργάτες προέκυψαν στην πορεία απόφίλους που γνώριζαν την προσπάθειά μας και έβρι-σκαν συγγένειές της με το έργο κάποιου συγκεκριμέ-νου προσώπου που εμείς δεν είχαμε σκεφτεί αλλrsquoεντούτοις θα μπορούσε να συνεισφέρει Στο γενικότε-ρο πλαίσιο προέκυψαν περαιτέρω προβληματισμοίΕν τέλει το θεματικό αυτό πλαίσιο δόθηκε στουςσυνεργάτες σαν μια δεξαμενή σκέψης απrsquo όπου θαμπορούσαν να αντλήσουν το θέμα τους ή να εμπλου-τίσουν ότι είχαν ήδη δουλέψει Θα ήθελα να το συμ-περιλάβω σrsquo αυτό το προλογικό σημείωμα διότι έχει

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

11

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 11

κι αυτό τη δική του ξεχωριστή αξία Μπορεί να αξιο-ποιηθεί για περαιτέρω συζητήσεις και αναπτύξεις σεάλλους χώρους και με άλλες συνθήκες Ο αναγνώστηςμπορεί μέσα σrsquo αυτό να βρει αφορμές ενός προβλημα-τισμού που δεν έγινε τελικά αντικείμενο διεξοδικήςδιαπραγμάτευσης στον ανά χείρας τόμο Και μπορείτέλος να αξιολογήσει αν ήταν επιτυχημένες οι προ-σπάθειές μας εν σχέσει με τις προθέσεις μας˙ πόσομακριά βλέπουμε και αντίστοιχα πόσο βαθιά μπορού-με να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των θεάσεώνμας˙ κι αν δεν μπορούμε γιατί τάχα Με άλλα λόγιαη σύγκριση προθέσεων και αποτελεσμάτων μπορεί ναείναι ενδεικτική για το πόσο εύκολα είναι κάποια προ-βλήματα στη διαπίστωσή τους αλλά πόσο δυσκο-λεύουν όταν καταπιανόμαστε να τα λύσουμε (ανλύνονται)˙ κι ακόμα μπορεί να είναι ενδεικτική τουπόσο τολμηροί είμαστε ως Εκκλησία ή πόσο ικανοί ναπροσεγγίζουμε θέματα που επιβεβαιώνουμε ως υπαρ-κτά αλλά μεταχειριζόμαστε σχεδόν ως ανύπαρκτα

Ιδού το πλαίσιο προβληματισμού που τέθηκε στουςσυνεργάτες

bull Πώς βλέπει η θεολογία της Εκκλησίας τη σεξουα-λικότητα σήμερα Βασικά κλειδιά σκέψης για τη χρι-στιανική κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και τωνσεξουαλικών σχέσεων

bull Η εξάπλωση της σεξουαλικής φαντασίωσηςΠάντοτε υπήρχε αλλά τώρα θεωρείται ευρέως (ακό-μη και από την ψυχιατρικήψυχολογία) αναπόσπαστοστοιχείο της φυσιολογικής ταυτότητας Αυτή όμωςανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της τολμηρότητας τουπειραματισμού της νοερής απιστίας της αμφιφυλο-

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

12

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 12

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 8: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

Λίγα λόγια για την έκδοση

Ηαρχική ιδέα ήταν του φίλου Χρήστου Μακρό-πουλου Νεαρός πατέρας κι αυτός πλησίστιος

προς τα σαράντα άρχισε να βλέπει την περίφημηlaquoπεριρρέουσα ατμόσφαιραraquo να διεμβολίζεται επιθετι-κά από ένα άλλο είδος θέασης της σεξουαλικότηταςκαι με τρόπους λίγο-πολύ πρωτοφανέρωτους Το δια-δίκτυο και οι νέες διεισδύσεις της εικόνας στη ζωή μαςοι καινούργοι τρόποι επικοινωνίας η τεχνολογία ηπύκνωση του σχεσιακού χρόνου η παγίωση της σχεσια-κής επιφανειακότητας η απενοχοποίηση κάθε προκλη-τικότητας και η συχνότητα των κρουσμάτων της προ-κλητικής ελευθεριότητας σε βαθμό που να καθίσταταιαυτή ρουτίναhellip Κι επιπλέον μια νωχελική παραίτησηαπό κάθε προβληματισμό επί του θέματοςhellip Όλα αυτάμοιάζουν πράγματι να διαμορφώνουν ένα πλαίσιο πουζητά από μας επιτακτικά να το κατανοήσουμε Γιατίμέσα σrsquo αυτό το πλαίσιο (ή στις συνέπειές του) καλού-μαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας

Δεν ανέφερα τυχαία την ηλικία μας Εμείς οι σημε-ρινοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε συντηρητικέςεποχές Τα πορνοπεριοδικά δεν ήταν καταχωνιασμένασε περίπτερα της πλατείας Ομονοίας ndash υπήρχαν στιςσχολικές μας τάξεις τα έφερνε εκείνος ο συμμαθητής

9

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 9

που παινευόταν ότι laquoτα έχειraquo με μια μεγαλύτερή τουαπrsquo το Αρσάκειο ή ο άλλος που μάζευε τrsquo απογεύμα-τα δηλώσεις συμμετοχής για εξορμήσεις στους οίκουςανοχής Και ο δρόμος που απαιτούνταν για να φτά-σουν αυτά τα περιοδικά από το τελευταίο θρανίο στοπρώτο είχε λειανθεί από το ΚΛΙΚ το MAX και τασυναφή lifestyle έντυπα της softcore κουλτούρας Ηομοφυλοφιλία στη δική μας εποχή μπορεί να μηνυπήρχε ως laquoατζέντα θεμάτωνraquo ενός ισχυρού λόμπιαλλά είχε αρχίσει ήδη να καταλαμβάνει ως ανθρωπο-λογικός τύπος καίριες θέσεις επιρροής της συλλογικήςεικόνας Στον στρατό στην παραμεθόριο (δηλαδήοπουδήποτε αλλού εκτός Αθήνας) το video στο ΚΨΜ(και το DVD player λίγο αργότερα) δούλευε τα βρά-δια υπερωρίες για να ανταποκριθεί στις αυξημένεςαπαιτήσεις της στρατευμένης νεολαίας για laquoοφθαλ-μόλουτραraquohellip Θέλω να πω με όλα αυτά ότι οι σημερι-νοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε εποχές πουέβλεπαν την κουλτούρα του σεξ (με τις όποιες πτυχέςτου) απομονωμένη σε μια γωνιά του ζωτικού συλλο-γικού χώρου Δεν ανδρωθήκαμε σαν παραδοσιολά-τρες που σε κάθε οπισθοχώρηση των παραδεδομένωνφυλλορροούν εσωτερικά από άγχος και φοβία απέ-ναντι στο laquoκαινούργιοraquo Εμείς σταθήκαμε μάρτυρεςτης γέννησης μιας συλλογικής κουλτούρας νοτισμένηςστα απόνερα της trash tv του laquoΕρωτοδικείουraquo και τωνlaquoΠαιδιών της νύχταςraquo ndash κανονικά δύσκολα θα μαςέκανε κάτι ιδιαίτερη εντύπωση από κει και πέραhellip Κιόμως σήμερα διαισθανόμαστε με αμηχανία πως ταπράγματα αποκτούν νέες διαστάσεις Εκτείνονται σεάλλες περιοχές διεισδύουν πιο ύπουλα επιτίθενται

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

10

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 10

πιο ασύδωτα κι οι επιδράσεις τους διαβρώνουν πιοβαθιά πιο μόνιμα Υπάρχει πρόβλημα Κι εντός τουκαλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μαςhellip

Αρχίσαμε δειλά-δειλά να σχεδιάζουμε μια έκδοσηΣrsquo όποιον εκμυστηρευόμασταν την ιδέα συναντούσα-με ενθουσιασμό laquoΕπιτέλους θα επιχειρηθεί μια προ-σέγγιση του θέματοςraquo Εντούτοις έπρεπε να βρούμεέναν τρόπο να ενορχηστρωθεί ένας συλλογικός τόμοςδίχως επικαλύψεις Αποφασίσαμε να σκεφτούμε ταπρόσωπα που θα συμμετέχουν Αρχίσαμε να ορίζουμεθεματικές ndash καθοριστική υπήρξε εδώ η συμβολή τουπ Βασιλείου Θερμού Η πορεία δεν ήταν εύκοληΚάποιοι από τους συνεργάτες δεν μπορούσαν ναανταποκριθούν Κάποιοι άλλοι δίσταζαν laquoΟ χώροςτης Εκκλησίας είναι πολύ συντηρητικός Δύσκολα θακαλοδεχτεί την εμπλοκή μας με ένα τέτοιο θέμαhellipraquo

Τελικά ορίσαμε ένα συνολικό πλαίσιο προβλημα-τισμού και το θέσαμε σε μια ομάδα συνεργατών Ηζύμωση κράτησε αρκετό καιρό Με τον καθένα συζη-τήσαμε τις παραμέτρους του θέματος που τον ενδια-φέρει Άλλοι συνεργάτες προέκυψαν στην πορεία απόφίλους που γνώριζαν την προσπάθειά μας και έβρι-σκαν συγγένειές της με το έργο κάποιου συγκεκριμέ-νου προσώπου που εμείς δεν είχαμε σκεφτεί αλλrsquoεντούτοις θα μπορούσε να συνεισφέρει Στο γενικότε-ρο πλαίσιο προέκυψαν περαιτέρω προβληματισμοίΕν τέλει το θεματικό αυτό πλαίσιο δόθηκε στουςσυνεργάτες σαν μια δεξαμενή σκέψης απrsquo όπου θαμπορούσαν να αντλήσουν το θέμα τους ή να εμπλου-τίσουν ότι είχαν ήδη δουλέψει Θα ήθελα να το συμ-περιλάβω σrsquo αυτό το προλογικό σημείωμα διότι έχει

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

11

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 11

κι αυτό τη δική του ξεχωριστή αξία Μπορεί να αξιο-ποιηθεί για περαιτέρω συζητήσεις και αναπτύξεις σεάλλους χώρους και με άλλες συνθήκες Ο αναγνώστηςμπορεί μέσα σrsquo αυτό να βρει αφορμές ενός προβλημα-τισμού που δεν έγινε τελικά αντικείμενο διεξοδικήςδιαπραγμάτευσης στον ανά χείρας τόμο Και μπορείτέλος να αξιολογήσει αν ήταν επιτυχημένες οι προ-σπάθειές μας εν σχέσει με τις προθέσεις μας˙ πόσομακριά βλέπουμε και αντίστοιχα πόσο βαθιά μπορού-με να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των θεάσεώνμας˙ κι αν δεν μπορούμε γιατί τάχα Με άλλα λόγιαη σύγκριση προθέσεων και αποτελεσμάτων μπορεί ναείναι ενδεικτική για το πόσο εύκολα είναι κάποια προ-βλήματα στη διαπίστωσή τους αλλά πόσο δυσκο-λεύουν όταν καταπιανόμαστε να τα λύσουμε (ανλύνονται)˙ κι ακόμα μπορεί να είναι ενδεικτική τουπόσο τολμηροί είμαστε ως Εκκλησία ή πόσο ικανοί ναπροσεγγίζουμε θέματα που επιβεβαιώνουμε ως υπαρ-κτά αλλά μεταχειριζόμαστε σχεδόν ως ανύπαρκτα

Ιδού το πλαίσιο προβληματισμού που τέθηκε στουςσυνεργάτες

bull Πώς βλέπει η θεολογία της Εκκλησίας τη σεξουα-λικότητα σήμερα Βασικά κλειδιά σκέψης για τη χρι-στιανική κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και τωνσεξουαλικών σχέσεων

bull Η εξάπλωση της σεξουαλικής φαντασίωσηςΠάντοτε υπήρχε αλλά τώρα θεωρείται ευρέως (ακό-μη και από την ψυχιατρικήψυχολογία) αναπόσπαστοστοιχείο της φυσιολογικής ταυτότητας Αυτή όμωςανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της τολμηρότητας τουπειραματισμού της νοερής απιστίας της αμφιφυλο-

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

12

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 12

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 9: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

που παινευόταν ότι laquoτα έχειraquo με μια μεγαλύτερή τουαπrsquo το Αρσάκειο ή ο άλλος που μάζευε τrsquo απογεύμα-τα δηλώσεις συμμετοχής για εξορμήσεις στους οίκουςανοχής Και ο δρόμος που απαιτούνταν για να φτά-σουν αυτά τα περιοδικά από το τελευταίο θρανίο στοπρώτο είχε λειανθεί από το ΚΛΙΚ το MAX και τασυναφή lifestyle έντυπα της softcore κουλτούρας Ηομοφυλοφιλία στη δική μας εποχή μπορεί να μηνυπήρχε ως laquoατζέντα θεμάτωνraquo ενός ισχυρού λόμπιαλλά είχε αρχίσει ήδη να καταλαμβάνει ως ανθρωπο-λογικός τύπος καίριες θέσεις επιρροής της συλλογικήςεικόνας Στον στρατό στην παραμεθόριο (δηλαδήοπουδήποτε αλλού εκτός Αθήνας) το video στο ΚΨΜ(και το DVD player λίγο αργότερα) δούλευε τα βρά-δια υπερωρίες για να ανταποκριθεί στις αυξημένεςαπαιτήσεις της στρατευμένης νεολαίας για laquoοφθαλ-μόλουτραraquohellip Θέλω να πω με όλα αυτά ότι οι σημερι-νοί σαραντάρηδες δεν μεγαλώσαμε σε εποχές πουέβλεπαν την κουλτούρα του σεξ (με τις όποιες πτυχέςτου) απομονωμένη σε μια γωνιά του ζωτικού συλλο-γικού χώρου Δεν ανδρωθήκαμε σαν παραδοσιολά-τρες που σε κάθε οπισθοχώρηση των παραδεδομένωνφυλλορροούν εσωτερικά από άγχος και φοβία απέ-ναντι στο laquoκαινούργιοraquo Εμείς σταθήκαμε μάρτυρεςτης γέννησης μιας συλλογικής κουλτούρας νοτισμένηςστα απόνερα της trash tv του laquoΕρωτοδικείουraquo και τωνlaquoΠαιδιών της νύχταςraquo ndash κανονικά δύσκολα θα μαςέκανε κάτι ιδιαίτερη εντύπωση από κει και πέραhellip Κιόμως σήμερα διαισθανόμαστε με αμηχανία πως ταπράγματα αποκτούν νέες διαστάσεις Εκτείνονται σεάλλες περιοχές διεισδύουν πιο ύπουλα επιτίθενται

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

10

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 10

πιο ασύδωτα κι οι επιδράσεις τους διαβρώνουν πιοβαθιά πιο μόνιμα Υπάρχει πρόβλημα Κι εντός τουκαλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μαςhellip

Αρχίσαμε δειλά-δειλά να σχεδιάζουμε μια έκδοσηΣrsquo όποιον εκμυστηρευόμασταν την ιδέα συναντούσα-με ενθουσιασμό laquoΕπιτέλους θα επιχειρηθεί μια προ-σέγγιση του θέματοςraquo Εντούτοις έπρεπε να βρούμεέναν τρόπο να ενορχηστρωθεί ένας συλλογικός τόμοςδίχως επικαλύψεις Αποφασίσαμε να σκεφτούμε ταπρόσωπα που θα συμμετέχουν Αρχίσαμε να ορίζουμεθεματικές ndash καθοριστική υπήρξε εδώ η συμβολή τουπ Βασιλείου Θερμού Η πορεία δεν ήταν εύκοληΚάποιοι από τους συνεργάτες δεν μπορούσαν ναανταποκριθούν Κάποιοι άλλοι δίσταζαν laquoΟ χώροςτης Εκκλησίας είναι πολύ συντηρητικός Δύσκολα θακαλοδεχτεί την εμπλοκή μας με ένα τέτοιο θέμαhellipraquo

Τελικά ορίσαμε ένα συνολικό πλαίσιο προβλημα-τισμού και το θέσαμε σε μια ομάδα συνεργατών Ηζύμωση κράτησε αρκετό καιρό Με τον καθένα συζη-τήσαμε τις παραμέτρους του θέματος που τον ενδια-φέρει Άλλοι συνεργάτες προέκυψαν στην πορεία απόφίλους που γνώριζαν την προσπάθειά μας και έβρι-σκαν συγγένειές της με το έργο κάποιου συγκεκριμέ-νου προσώπου που εμείς δεν είχαμε σκεφτεί αλλrsquoεντούτοις θα μπορούσε να συνεισφέρει Στο γενικότε-ρο πλαίσιο προέκυψαν περαιτέρω προβληματισμοίΕν τέλει το θεματικό αυτό πλαίσιο δόθηκε στουςσυνεργάτες σαν μια δεξαμενή σκέψης απrsquo όπου θαμπορούσαν να αντλήσουν το θέμα τους ή να εμπλου-τίσουν ότι είχαν ήδη δουλέψει Θα ήθελα να το συμ-περιλάβω σrsquo αυτό το προλογικό σημείωμα διότι έχει

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

11

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 11

κι αυτό τη δική του ξεχωριστή αξία Μπορεί να αξιο-ποιηθεί για περαιτέρω συζητήσεις και αναπτύξεις σεάλλους χώρους και με άλλες συνθήκες Ο αναγνώστηςμπορεί μέσα σrsquo αυτό να βρει αφορμές ενός προβλημα-τισμού που δεν έγινε τελικά αντικείμενο διεξοδικήςδιαπραγμάτευσης στον ανά χείρας τόμο Και μπορείτέλος να αξιολογήσει αν ήταν επιτυχημένες οι προ-σπάθειές μας εν σχέσει με τις προθέσεις μας˙ πόσομακριά βλέπουμε και αντίστοιχα πόσο βαθιά μπορού-με να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των θεάσεώνμας˙ κι αν δεν μπορούμε γιατί τάχα Με άλλα λόγιαη σύγκριση προθέσεων και αποτελεσμάτων μπορεί ναείναι ενδεικτική για το πόσο εύκολα είναι κάποια προ-βλήματα στη διαπίστωσή τους αλλά πόσο δυσκο-λεύουν όταν καταπιανόμαστε να τα λύσουμε (ανλύνονται)˙ κι ακόμα μπορεί να είναι ενδεικτική τουπόσο τολμηροί είμαστε ως Εκκλησία ή πόσο ικανοί ναπροσεγγίζουμε θέματα που επιβεβαιώνουμε ως υπαρ-κτά αλλά μεταχειριζόμαστε σχεδόν ως ανύπαρκτα

Ιδού το πλαίσιο προβληματισμού που τέθηκε στουςσυνεργάτες

bull Πώς βλέπει η θεολογία της Εκκλησίας τη σεξουα-λικότητα σήμερα Βασικά κλειδιά σκέψης για τη χρι-στιανική κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και τωνσεξουαλικών σχέσεων

bull Η εξάπλωση της σεξουαλικής φαντασίωσηςΠάντοτε υπήρχε αλλά τώρα θεωρείται ευρέως (ακό-μη και από την ψυχιατρικήψυχολογία) αναπόσπαστοστοιχείο της φυσιολογικής ταυτότητας Αυτή όμωςανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της τολμηρότητας τουπειραματισμού της νοερής απιστίας της αμφιφυλο-

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

12

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 12

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 10: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

πιο ασύδωτα κι οι επιδράσεις τους διαβρώνουν πιοβαθιά πιο μόνιμα Υπάρχει πρόβλημα Κι εντός τουκαλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μαςhellip

Αρχίσαμε δειλά-δειλά να σχεδιάζουμε μια έκδοσηΣrsquo όποιον εκμυστηρευόμασταν την ιδέα συναντούσα-με ενθουσιασμό laquoΕπιτέλους θα επιχειρηθεί μια προ-σέγγιση του θέματοςraquo Εντούτοις έπρεπε να βρούμεέναν τρόπο να ενορχηστρωθεί ένας συλλογικός τόμοςδίχως επικαλύψεις Αποφασίσαμε να σκεφτούμε ταπρόσωπα που θα συμμετέχουν Αρχίσαμε να ορίζουμεθεματικές ndash καθοριστική υπήρξε εδώ η συμβολή τουπ Βασιλείου Θερμού Η πορεία δεν ήταν εύκοληΚάποιοι από τους συνεργάτες δεν μπορούσαν ναανταποκριθούν Κάποιοι άλλοι δίσταζαν laquoΟ χώροςτης Εκκλησίας είναι πολύ συντηρητικός Δύσκολα θακαλοδεχτεί την εμπλοκή μας με ένα τέτοιο θέμαhellipraquo

Τελικά ορίσαμε ένα συνολικό πλαίσιο προβλημα-τισμού και το θέσαμε σε μια ομάδα συνεργατών Ηζύμωση κράτησε αρκετό καιρό Με τον καθένα συζη-τήσαμε τις παραμέτρους του θέματος που τον ενδια-φέρει Άλλοι συνεργάτες προέκυψαν στην πορεία απόφίλους που γνώριζαν την προσπάθειά μας και έβρι-σκαν συγγένειές της με το έργο κάποιου συγκεκριμέ-νου προσώπου που εμείς δεν είχαμε σκεφτεί αλλrsquoεντούτοις θα μπορούσε να συνεισφέρει Στο γενικότε-ρο πλαίσιο προέκυψαν περαιτέρω προβληματισμοίΕν τέλει το θεματικό αυτό πλαίσιο δόθηκε στουςσυνεργάτες σαν μια δεξαμενή σκέψης απrsquo όπου θαμπορούσαν να αντλήσουν το θέμα τους ή να εμπλου-τίσουν ότι είχαν ήδη δουλέψει Θα ήθελα να το συμ-περιλάβω σrsquo αυτό το προλογικό σημείωμα διότι έχει

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

11

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 11

κι αυτό τη δική του ξεχωριστή αξία Μπορεί να αξιο-ποιηθεί για περαιτέρω συζητήσεις και αναπτύξεις σεάλλους χώρους και με άλλες συνθήκες Ο αναγνώστηςμπορεί μέσα σrsquo αυτό να βρει αφορμές ενός προβλημα-τισμού που δεν έγινε τελικά αντικείμενο διεξοδικήςδιαπραγμάτευσης στον ανά χείρας τόμο Και μπορείτέλος να αξιολογήσει αν ήταν επιτυχημένες οι προ-σπάθειές μας εν σχέσει με τις προθέσεις μας˙ πόσομακριά βλέπουμε και αντίστοιχα πόσο βαθιά μπορού-με να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των θεάσεώνμας˙ κι αν δεν μπορούμε γιατί τάχα Με άλλα λόγιαη σύγκριση προθέσεων και αποτελεσμάτων μπορεί ναείναι ενδεικτική για το πόσο εύκολα είναι κάποια προ-βλήματα στη διαπίστωσή τους αλλά πόσο δυσκο-λεύουν όταν καταπιανόμαστε να τα λύσουμε (ανλύνονται)˙ κι ακόμα μπορεί να είναι ενδεικτική τουπόσο τολμηροί είμαστε ως Εκκλησία ή πόσο ικανοί ναπροσεγγίζουμε θέματα που επιβεβαιώνουμε ως υπαρ-κτά αλλά μεταχειριζόμαστε σχεδόν ως ανύπαρκτα

Ιδού το πλαίσιο προβληματισμού που τέθηκε στουςσυνεργάτες

bull Πώς βλέπει η θεολογία της Εκκλησίας τη σεξουα-λικότητα σήμερα Βασικά κλειδιά σκέψης για τη χρι-στιανική κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και τωνσεξουαλικών σχέσεων

bull Η εξάπλωση της σεξουαλικής φαντασίωσηςΠάντοτε υπήρχε αλλά τώρα θεωρείται ευρέως (ακό-μη και από την ψυχιατρικήψυχολογία) αναπόσπαστοστοιχείο της φυσιολογικής ταυτότητας Αυτή όμωςανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της τολμηρότητας τουπειραματισμού της νοερής απιστίας της αμφιφυλο-

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

12

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 12

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 11: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

κι αυτό τη δική του ξεχωριστή αξία Μπορεί να αξιο-ποιηθεί για περαιτέρω συζητήσεις και αναπτύξεις σεάλλους χώρους και με άλλες συνθήκες Ο αναγνώστηςμπορεί μέσα σrsquo αυτό να βρει αφορμές ενός προβλημα-τισμού που δεν έγινε τελικά αντικείμενο διεξοδικήςδιαπραγμάτευσης στον ανά χείρας τόμο Και μπορείτέλος να αξιολογήσει αν ήταν επιτυχημένες οι προ-σπάθειές μας εν σχέσει με τις προθέσεις μας˙ πόσομακριά βλέπουμε και αντίστοιχα πόσο βαθιά μπορού-με να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των θεάσεώνμας˙ κι αν δεν μπορούμε γιατί τάχα Με άλλα λόγιαη σύγκριση προθέσεων και αποτελεσμάτων μπορεί ναείναι ενδεικτική για το πόσο εύκολα είναι κάποια προ-βλήματα στη διαπίστωσή τους αλλά πόσο δυσκο-λεύουν όταν καταπιανόμαστε να τα λύσουμε (ανλύνονται)˙ κι ακόμα μπορεί να είναι ενδεικτική τουπόσο τολμηροί είμαστε ως Εκκλησία ή πόσο ικανοί ναπροσεγγίζουμε θέματα που επιβεβαιώνουμε ως υπαρ-κτά αλλά μεταχειριζόμαστε σχεδόν ως ανύπαρκτα

Ιδού το πλαίσιο προβληματισμού που τέθηκε στουςσυνεργάτες

bull Πώς βλέπει η θεολογία της Εκκλησίας τη σεξουα-λικότητα σήμερα Βασικά κλειδιά σκέψης για τη χρι-στιανική κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και τωνσεξουαλικών σχέσεων

bull Η εξάπλωση της σεξουαλικής φαντασίωσηςΠάντοτε υπήρχε αλλά τώρα θεωρείται ευρέως (ακό-μη και από την ψυχιατρικήψυχολογία) αναπόσπαστοστοιχείο της φυσιολογικής ταυτότητας Αυτή όμωςανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της τολμηρότητας τουπειραματισμού της νοερής απιστίας της αμφιφυλο-

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

12

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 12

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 12: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

φιλίας κά Πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά θεολογικάκαι πνευματικά

bull Η απίστευτη διείσδυση της πορνογραφίας (μέσααπό το διαδίκτυο κυρίως) Πώς τροποποιεί τους γάμουςκαι πώς αγγίζει παιδιά και εφήβους επηρεάζοντας τηνπορεία της ψυχοσεξουαλικής τους ανάπτυξης

bull Πρακτικά ποιμαντικά ζητήματα αντισύλληψηπρο- και εξω-γαμιαίες σχέσεις ομοφυλοφιλίασεξουαλική αγωγή (για νέους) Πώς φαίνεται να τααντιμετωπίζουν οι ποιμένες Υπάρχει μέριμνα απόπλευράς εκκλησιαστικού οργανισμού για κάποιουείδους θεωρητική κατάρτιση των ιερέων γύρω από ταζητήματα αυτά ώστε να διευκολύνονται στην πρακτι-κή ποιμαντική αντιμετώπισή τους Τι θα μπορούσε ναγίνει ndash Ο ρόλος της προσωπικότητας του πνευματικού

bull Ομοφυλοφιλία αίνιγμα και αφορμή αμηχανίαςΠοιμαντικές προσεγγίσειςhellip

bull Η σεξουαλικότητα ως γενεσιουργός έρωτα (αντί-στροφη πορεία συνηθέστερη σε πιστούς) ως μηχανι-σμός σύναψης γάμων και ο μαρασμός της ως αιτίαπαρακμής και λύσης γάμων

bull Η δυναμική της διαφήμισης και του δημόσιουσεξουαλικού λόγου ndash Ο πολιτισμός της λαγνείας καιτης σύγχυσης των νοημάτων (χαρά απόλαυση ηδονήκατανάλωση χρήση σχέση)

bull Οι προοπτικές του μοναχισμού και της αγαμίαςμέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον Πώς πρέπει να τολάβει υπόψη ο εκκλησιαστικός οργανισμός

Στην πορεία της οργάνωσης του υλικού δεν έλει-ψαν κι οι ευχάριστες εκπλήξεις ο φίλος θεολόγοςΗλίας Λιαμής ανταποκρίθηκε γράφοντας ένα όμορφο

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

13

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 13

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 13: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

ποίημα Το συμπεριλάβαμε κι αυτό ευχαρίστως ωςένα διαφορετικό εγχείρημα προσέγγισης μιας θεματι-κής που κάθε άλλο παρά ξένη πρέπει να μένει προςτην ποίηση Το ενθέσαμε ως Παράρτημα Α΄

Διαπιστώσαμε επίσης καθrsquo οδόν πως στον προβλη-ματισμό του ανά χείρας βιβλίου εντάσσεται κι ένα άλλοόμορφο κείμενο του π Ιωάννη και της Λυν Μπρέκ πουοι εκδόσεις Εν πλω είχαν δημοσιεύσει πριν χρόνια Τοαναδημοσιεύουμε εδώ ως Παράρτημα Β΄

Νομίζω πως η προσπάθειά μας δεν είναι άνευ νοή-ματος Δεν ξέρω αν καταφέραμε να προσεγγίσουμετα θέματα αποτελεσματικά πάντως κάναμε μιααρχή Ο προβληματισμός πρέπει να ενταθεί γιατί μόνομέσα σε ατμόσφαιρα προβληματισμού μπορούν ναγεννηθούν ποιμαντικές στάσεις να βρεθούν λύσεις ναεπιχειρηθούν απαντήσεις Το θέμα τοποθετείται στονπυρήνα μιας σύγχρονης χριστιανικής ανθρωπολογίαςπου καλείται να laquoδειraquo την ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση μέσα από τα αιτήματα της εποχής και νααντλήσει από την παρακαταθήκη της τα κριτήρια εκεί-να που θα διαμορφώσουν θεολογήσεις λυσιτελείς γιατο σήμερα Δίχως ειλικρινή έκθεσή μας στο σήμερα μερεαλισμό τόλμη και ευθύνη δεν θα μπορέσουμε ναδώσουμε αληθινές απαντήσεις αλλά προκατασκευα-σμένα σκαριφήματα μιας παράδοσης που απάντησεπολλάκις στους ανθρώπους του χτες Αλλά τα παιδιάμας δεν είναι οι άνθρωποι του χτες Είναι οι άνθρωποιτου αύριο Κι έχουμε χρέος απέναντί τουςhellip

B Αργ

XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

14

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 14

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 14: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

π Ιωάννης Χρυσαυγής

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΟρθόδοξες θεολογικές προσεγγίσεις

στο κατώφλι της νέας χιλιετίας

Μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος

Αγάπη ndash θεία και ανθρώπινη Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Η αγάπη ο γάμος και η σεξουαλικότητα είναιέννοιες που αφορούν στη ζωή κάθε ανθρώπου από τηστιγμή που η αγάπη συνιστά κλήση του καθενός Εμείςοι χριστιανοί πιστεύουμε ότι η laquoαιτίαraquo της ύπαρξηςολόκληρης της κτίσης είναι η αγάπη ndash αυτή είναι ηπηγή και το τέλος των πάντων αφού πηγή και τέλοςτων πάντων είναι ο Θεός και laquoὁ Θεός ἀγάπη ἐστίraquo(Αacute Ιωάν 4 816) Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σεένα λόγο του πάνω στο Ευαγγέλιο του Ματθαίουπεριγράφει με τα εξής λόγια την αγάπη του σαρκωμέ-νου Θεού που εναγκαλίζεται τα πάντα

laquoἘγώ πατήρ ndashλέει ὁ Χριστόςndash ἐγώ ἀδελφός ἐγώΝυμφίος ἐγώ οἰκία ἐγώ τροφεύς ἐγώ ἱμάτιον ἐγώῥίζα ἐγώ θεμέλιος Πᾶν ὅπερ ἄν θέλῃς ἐγώ Μηδενός

15

Ο π Ιωάννης Χρυσαυγής είναι διδάκτωρ και καθηγητής Θεολο-γίας (ΗΠΑ)

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 15

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 15: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

ἐν χρείᾳ καταστῇς Ἐγώ δουλεύσω Ἦλθον γάρ δια-κονῆσαι οὐ διακονηθῆναι Ἐγώ καί φίλος καί ξένοςκαί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ Πάντα ἐγώ μόνονοἰκείως ἔχε πρός ἐμέ Ἐγώ πένης διά σέ καί ἀλήτηςδιά σέ ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ ὑπό τάφου διά σέraquo

Και το κακό ακόμη εξαρτάται από την αγάπησύμφωνα με την αισιόδοξη προσέγγιση ορισμένωνΠατέρων της Εκκλησίας κανείς δεν πράττει το κακόχωρίς την πεποίθηση ότι θα προκύψει εξ αυτού κάτιπου αγαπά Συνεπώς η αγάπη είναι θεία όσον αφοράστην προέλευσή της και ιερή όσον αφορά στη φύσητης Ανθρωπίνως δεν υπάρχει ένας μόνο τρόποςκατανόησης της έννοιας της αγάπης εφόσον ενέχειπλήθος σημασιών και διαθέσεων από τη σεξουαλικήπράξη ndashτο αγγλικό laquomake loveraquondash από την οποία όμωςμπορεί να απουσιάζει η αγάπη μέχρι τη βαθιά αφο-σίωση ενός ηλικιωμένου ζευγαριούmiddot από την υπόκρυ-ψη ιδιοτελών κινήτρων μέχρι την έκφραση ανιδιοτε-λούς προσφοράςmiddot και από την τρυφερότητα του παι-δικού χεριού που βαστά τα χέρια των γονιών τουμέχρι την οικειότητα του αγγίγματος δύο φίλων Οιάνθρωποι είναι πλασμένοι να αγαπούν και να στρέ-φονται ο ένας στον άλλο Η εμπειρία της αγάπης είναιπαράδεισος και ζωήmiddot η απουσία της είναι κόλαση καιθάνατος Ο άγιος Μακάριος της Αιγύπτου πίστευεπως η κόλαση μοιάζει με το να είσαι δεμένος πλάτημε πλάτη με κάποιον άλλο ες αεί ανήμπορος να αντι-κρίσεις το πρόσωπό του Η αγάπη συντρίβει τις αλυ-σίδες της μοναξιάς γκρεμίζει τα τείχη του εγωισμούΗ αγάπη είναι βαθιά δύναμη εκλύει πνευματική ενέρ-γεια Ουδέποτε είμαστε ισχυρότεροι από όταν είμα-

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

16

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 16

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 16: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

στε ευάλωτοι εξ αγάπης Η αγάπη έξω βάλλει τονφόβοmiddot είναι κι απrsquo τον θάνατο ισχυρότερη Το να λεςσε κάποιον laquoσε αγαπώraquo έχει μια μεταφυσική διά-σταση ndash είναι σαν να λες laquoουδέποτε θα πεθάνειςraquoΟι Πατέρες της Εκκλησίας θέλοντας να τονίσουν τηνένταση της αγάπης τολμούν να τη συγκρίνουν με τονέρωτα ή το πάθος Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης περι-γράφει τον Θεό ως ένα laquoμανικό εραστήraquo του οποίουη προστατευτική παρουσία σκέπει διαρκώς τη δημι-ουργία Του Η αγάπη είναι κάτι τόσο ισχυρό ώστεόταν εκδηλώνεται με τρόπο γνήσιο φανερώνει μιαανοιχτότητα ικανή να μεταμορφώσει όλο τον κόσμοΤο να ατενίζεις τα μάτια κάποιου άλλου ανθρώπου μεαγάπη σημαίνει να αντικρίζεις την ψυχή ολόκληρουτου κόσμου σημαίνει να βλέπεις την εικόνα του ίδιουτου Θεού Αυτή η μορφή αγάπης συνιστά δωρεά τουΘεού Αλλά ταυτόχρονα απαιτεί καλλιέργεια καικόπο Η αγάπη θέλει χρόνο και επιτηδειότητα απαι-τεί ευθύνη και σεβασμό Είναι πάντοτε μια πράξηεξόδου από τον εαυτό προς τον laquoτόποraquo του άλλου καιτη φροντίδα του Το κριτήριο της μετά θάνατον κρίσηςθα είναι μόνο η αγάπη Αυτή η αγάπη υποδηλώνεικάτι παραπάνω από απλώς συναισθήματα Σημαίνειαπόφαση και δέσμευση Εάν θέλεις να αγαπήσειςπρέπει να γεννήσεις την αγάπη όχι να περιμένεις ναστην προσφέρει ο σύζυγος Στην αγάπη και στονγάμο ο Θεός μάς προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρίανα αναγεννηθούμε και να ωριμάσουμε πνευματικάlaquoΤό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίνraquo (Εφ 5 32) Η ζωήείναι το μεγάλο μυστήριο και μας έχει δοθεί για νατη ζήσουμε και μάλιστα στην πληρότητά της Εάν

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

17

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 17

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 17: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

δουλέψουμε πάνω στην αγάπη εάν την καλλιεργή-σουμε εάν αποθέσουμε την πανοπλία της δυσπιστίαςμας εάν αγωνιστούμε να σχετιστούμε τότε προοδευ-τικά θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος ο κόσμος μετα-μορφώνεται όλος ο κόσμος είναι όμορφος Στηνπραγματικότητα βέβαια εμείς θα είμαστε εκείνοιπου έχουν αλλάξει εμείς θα βλέπουμε τα ίδια πράγ-ματα με άλλη ματιά

Σωματικότητα και πνευματικότητα

Οι χριστιανοί συγγραφείς από τα πολύ πρώιμαχριστιανικά χρόνια ένιωθαν άβολα με τη σωματικήκαι σεξουαλική αγάπη ndash σαν να έβλεπαν σε αυτή μιαυποδεέστερη μορφή αγάπης Ορισμένοι συγγραφείςδιατύπωσαν την άποψη ότι η αγαμία είναι ανώτερηκατάσταση της αγάπης εντός του γάμουmiddot άλλοι ισχυ-ρίζονται πως μοναδικός σκοπός της σεξουαλικής πρά-ξης είναι η τεκνογονία Η σωματικότητα ή σεξουαλι-κότητα φέρουν το laquoστίγμαraquo του ακάθαρτου εκλαμ-βάνονται ως λόγος μόλυνσης και αισχύνης αιτίαφόβου και ενοχής Η σεξουαλικότητα θεωρείται σανμια λειτουργία που παραπέμπει σε κατώτερες μορ-φές της ζωής ταυτίζεται με λάγνες επιθυμίες καιζωώδη ένστικτα Τα θεμέλια της Δυτικής σκέψης επίτου ζητήματος έχουν τεθεί ndashώς τις μέρες μαςndash από τημορφή και τη θεολογία του ιερού Αυγουστίνου Απο-τέλεσμα αυτής είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν επώδυ-να μια εγγενή σχιζοφρένεια όσον αφορά αυτή τηντόσο λεπτή και προσωπική πτυχή της ζωής Για τονΑυγουστίνο η σεξουαλικότητα ήταν συνέπεια της

π ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ

18

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 18

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19

Page 18: maketa sex.qxp Layout 1 5/3/15 10:35 π.μ. Page 2 · και την εύρεση του νοήματος 133 π. ΒασίλειοN ΘερYόN ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ: ΕΝΑ «ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ»

πτώσης μας η Εύα προέκυψε σαν αποτέλεσμα τηςαποστασίας του Αδάμ από τον Θεό η γυναίκα δενέχει πλαστεί κατrsquo εικόνα του Θεού αλλά ως υποχείριοτου άνδρα Παρά ταύτα ο απόστολος Παύλος καθι-στά σαφές ότι ο άνδρας και η γυναίκα γενόμενοι laquoεἰςσάρκα μίανraquo συμβολίζουν την ένωση του Χριστού μετην Εκκλησία Σε κάθε περίπτωση ουδέποτε ο Χρι-στός ταύτισε την αμαρτία με το σώμα αλλά με αυτόπου τελείται στην καρδιά (πρβλ Ματθ 15 18-19) Γιατους χριστιανούς laquoη σάρκα είναι άξονας της σωτη-ρίαςraquo (Τερτυλιανός) Πόσο ατυχές λοιπόν είναι τογεγονός ότι ο χριστιανισμός η θρησκεία του σώματοςκαι της σάρκας η θρησκεία της ενσάρκωσης έχεισημαδέψει το ανθρώπινο σώμα με τέτοιο ανεξίτηλοστίγμα Το ζήτημα δεν είναι να laquoαποδεχτείraquo κανείςαπλώς το σώμα ή τη σεξουαλικότηταmiddot το θέμα είναινα αναγνωρίσουμε αυτά ως αναπόσπαστα συνδεδε-μένα με βαθύτατες πτυχές της ανθρώπινης φύσης Ησεξουαλικότητα δεν είναι φαινόμενο παρεμπίπτοναντιθέτως είναι ουσιώδης για την πραγματικότητατης ζωής μας Η σεξουαλική και σωματική αγάπηαποτελούν μέρος του μυστηρίου της ύπαρξής μαςΑυτό δεν σημαίνει πως σεξουαλικότητα και πνευμα-τικότητα είναι ένα και το αυτό Υφίσταται ωστόσοένας στενός δεσμός μεταξύ των δύο Η άρνηση τουενός αντανακλάται στην υποβάθμιση του άλλουΧωρίς σεξουαλικότητα δεν υπάρχει ομορφιάmiddot χωρίςομορφιά δεν υπάρχει ψυχήmiddot και δίχως ψυχή δεν υπάρ-χει Θεός laquoἌρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούςraquo (Γεν 127) Αυτό διαβάζουμε αμέσως μετά τη δημιουργία τουΑδάμ και της Εύας κατrsquo εικόνα και καθrsquo ομοίωση του

ΑΓΑΠΗ ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ

19

maketa sexqxp_Layout 1 5315 1035 πμ Page 19