Management&

>>> 34 February-March 2016, Vol.42 No.245

เศรษฐภม เถาชารสาขาวชาการจดการโลจสตกส วทยาลยนานาชาตพระนคร มหาวทยาลยราชภฏพระนคร

คงคลงกระบวนการเพมคณคา (value added process) จะเปน

กระบวนการทแปรสภาพวตถดบไปเปนผลตภณฑ หรอเปนชนสวน

วตถดบทมคณคา พรอมทจะผานกระบวนการเพมคณคา เพอใชใน

ขนตอนตอไป กระบวนการเพมคณคานจะหมายถง เครองจกรประเภท

ตาง ๆ กระบวนการผลตตาง ๆ ซงจะเกยวพนกบคณคาหรอประโยชน

โดยตรงตอลกคา เพราะคณลกษณะของกระบวนการเหลานจะ

ตรงกบคณคา ซงเปนลกษณะและขอก�าหนดในผลตภณฑทสามารถ

ตอบสนองความตองการของลกคา ดงนนบคคลทมสวนเกยวพนกบ

กจกรรมตรงนจะตองมความร ความสามารถเฉพาะทางในกระบวนการ

ผลตแตละชนด โดยใชความรเชงเทคนคและเชงวทยาศาสตรเพอ

กอใหเกดการบรหารจดการในกระบวนการเพมคณคา

สวนกระบวนการโลจสตกส (logistics process) นน ไมไดม

การเพมคณคาหรอประโยชนในเชงคณลกษณะการใชงานในตว

ผลตภณฑเลย แตกระบวนการโลจสตกสจะชวยสนบสนนในการ

เคลอนยายขนถายวตถดบ ชนสวน จากกระบวนการเพมคณคาหนง

ไปยงกระบวนการเพมคณคาหนง ตลอดทงกระบวนการธรกจทงหมด

หรอทงโซอปทาน ดงแสดงในภาพท 1

โลจสตกส คอ สวนหนงของกระบวนการโซอปทาน

โดยท�าการวางแผนเพอน�าไปปฏบต และ

ท�าการควบคมการไหลเวยนของสนคา การบรการ และขอมลทเกยวของอยาง

มประสทธภาพและประสทธผล จากจดเรมตนไปจนถงจดทมการบรโภค เพอ

ทจะบรรลถงความตองการของลกคา โลจสตกส หรอการสงก�าลงบ�ารง ม

การใชสลบไปมาในวงการธรกจและอตสาหกรรมอยตลอดมา โซอปทาน คอ

อนกรมของเหตการณทม งมนในการสรางความพงพอใจใหกบลกคา ซงจะ

รวมเอาการจดหา การผลต การกระจายสนคา และการก�าจดทง รวมถง

กจกรรมทเกยวของ เชน การขนสง การจดเกบ และเทคโนโลยสารสนเทศ

โซอปทานในมมมองเชงกระบวนการธรกจ

เมอเราจะสรางโซอปทานใหเปนแนวคดใหมในยคนแลว จะ

ตองมแนวคดทเปนพนฐานในการคดเพอประยกตใชในทกธรกจ

อตสาหกรรม (cross industry) ดงนนเราจงมองโซอปทานในเชง

กระบวนการธรกจ มองกระบวนการธรกจวา เปนกระบวนการท

สรางสรรคคณคาใหกบลกคา โดยแบงออกเปนกระบวนการเพม

คณคา (value added process) และกระบวนการโลจสตกส (logis-

tics process)

เทคนคการบรหารจดการ

การขนสงและสนคา

ตอนท1

Management&

February-March 2016, Vol.42 No.245 35 <<<

▲ ภาพท 1 แสดงกระบวนการโลจสตกสภายในหวงโซอปทาน

ส�าหรบบคลากรในการบรหารจดการกระบวนการโลจสตกสน

ไมไดระบเฉพาะลงไปในกระบวนการเพมคณคาแตละชนด การจดการ

กระบวนการโลจสตกสน ตองใชบคคลทม หรอใชความรในการจดการ

การด�าเนนการทวไป การจดการผลต การจดการจดซอจดหา การ

จดการขนสง หรอความรในการจดการแบบดงเดม แตจะตองมมมมอง

ทเปลยนไปจากแบบดงเดม ทเปนแบบล�าดบขน และเปนแบบหนาท

การท�างาน มาเปนการด�าเนนงานแบบการบรหารกระบวนการธรกจ

(business process) หรอโซอปทาน (supply chain) สงทแตกตาง

จากแนวคดแบบดงเดมทคดเปนแบบแผนก (department-centric)

คอ การททกแผนกในองคกรมารวมตวกนสรางกระบวนการธรกจ

ทมการเชอมโยงกน เหมอนกบเปนการสรางองคกรเสมอนขนมา

ภายในบรษทหรอองคกร และทกแผนกทมสวนเกยวของจะเปน

กระบวนการยอยของกระบวนการ

กรอบการทำางานของกระบวนการในโซอปทาน

การบรหารการจดการโซอปทานนน ขนอยกบกลยทธของ

แตละองคกร คงมแตองคกรเทานนทตดสนใจไดวาจะใชกลยทธ

ใด เพอทจะก�าหนดวาจะออกแบบหาจดทเหมาะสม (optimal) และ

วดประเมนโซอปทานไดอยางไร และตดสนใจวา กจกรรมของ

กระบวนการธรกจใดจะถกพจารณาวาเปนสวนหนงของโซอปทาน

และกจกรรมใดทอย นอกเหนอจากขอบเขตของกระบวนการใน

โซอปทาน ซงมวธการทแตกตางกนมากมายในการวเคราะหและสราง

แบบจ�าลองของโซอปทาน โซอปทานนนมลกษณะทส�าคญอยอยาง

หนง คอ การบรณาการ (integration) เปนกจกรรมทรวมเอาหลายสง

หลายอยาง ถงแมจะไมเหมอนกนเลย แตมจดมงหมายเดยวใหมาอย

รวมกนได และแนวคดการบรณาการจะใชแนวคดของการท�าใหเปน

มาตรฐาน (standardization) สงแรกทควรค�านงถงในการจดการ

โซอปทาน คอ การสรางมาตรฐานของการสอสารกน และคงจะไมใช

แคการสอสารขอมลเทานน แตจะเปนการสอสารความคดและความ

เขาใจของสมาชกในโซอปทานดวยกนเอง เพราะการบรหารจดการใน

โซอปทานเปนหลกส�าคญ ดงนนการจดการโซอปทานจงจ�าเปนตองม

ภาษากลาง (common language) เอาไวส�าหรบสอสารขอมล ตลอด

จนความคดและความเขาใจ

ตนทนโลจสตกสตอ GDP ของประเทศไทย

เนองจากในปจจบนตนทนโลจสตกสตอ GDP ของประเทศ-

ไทยประมาณ 18 เปอรเซนต ของ GDP ซงเปนสดสวนทคอนขางสง

เมอเปรยบเทยบกบประเทศคแขงขนทส�าคญ คอ ประเทศสหรฐ-

อเมรกา 9 เปอรเซนต ประเทศญปน 11 เปอรเซนต สหภาพยโรป

11 เปอรเซนต ประเทศอนเดย 13 เปอรเซนต ของ GDP ตามล�าดบ

ดงแสดงในภาพท 2 ขางลางน

▲ ภาพท 2 แสดงตนทนโลจสตกสตอ GDP โดยเปรยบเทยบ

โดยมตนทนคาขนสงสนคา ตนทนการเกบรกษาสนคาคงคลง

เปนองคประกอบหลก ดงแสดงในภาพท 3 ขางลางน

▲ ภาพท 3 แสดงองคประกอบหลกของตนทนโลจสตกสรวม

การขนสง (transportation) เปนการเคลอนยายคน สงของ

หรอสนคาจากทหนงไปยงอกทหนงโดยสามารถแบงวธการขนสงออก

ได 5 รปแบบ ดงนคอ

1. การขนสงทางรถบรรทก (trucking) อตสาหกรรมการผลต

สวนใหญจะขนสงสนคาดวยวธนเปนหลก เนองจากมความยดหยน

และมประโยชนหลายดาน บรษทขนสงไดน�าระบบคอมพวเตอรมาใช

ในการตรวจสอบสภาพอากาศ คนหาเสนทางขนสงทเหมาะสม และ

วเคราะหวธการขนสงทมประสทธภาพมากทสด

ฝายจดซอ

ผสงมอบ

ฝายผลต

องคกร

ฝายขาย

ลกคา

การไหลของวตถดบ

การไหลของขอมล

การควบคมโซอปทานโดย Logistics

LOGISTICS

ตนทนโลจสตกสตอ GDP โดยเปรยบเทยบ

21%

18%

China

Thailand

India

EU

Japan

USA

13%

11%

11%

9%

%

19.419.6

18.1 17.7 17.318.3 18.9

8.78.88.588.48.89.910.19.7

8.5

1.71.71.71.61.61.61.81.81.8

25420.00

2.004.006.008.00

10.0012.0014.0016.00

18.0020.00

ทมา สศช.

2545 25482543 2546 25492544 2547 2550

8.68.17.77.77.77.98.17.9

19.120

Source: The Economist, June 17th 2006 & NESDB

ตนทนโลจสตกสรวม

ตนทนคาขนสงสนคา

ตนทนการเกบรกษา

สนคาคงคลง

ตนทนบรหารจดการ

โลจสตกส

Management&

>>> 36 February-March 2016, Vol.42 No.245

2. การขนสงทางรถไฟ (railroads) เหมาะส�าหรบการขนสง

สนคาจ�านวนมาก มขนาดใหญ หรอมน�าหนกมาก โดยใชตเสบยง

รถไฟ หรอตวฐานส�าหรบบรรจสนคาในการขนสง

3. การขนสงทางอากาศ (airfreight) ไดมการขยายตวอยาง

กวางขวาง เหนไดจากการขยายกจการของบรษทขนสงชนน�าระดบ

โลก ตวอยางเชน บรษท Federal Express บรษท UPS และบรษท

DHL วธการนเปนการขนสงทเชอถอได และสะดวกรวดเรว เหมาะ

ส�าหรบสนคาทมน�าหนกเบา เสยงาย เชน ยา ดอกไม ผลไม หรอ

ชนสวนอเลกทรอนกส

4. การขนสงทางน�า (waterways) เปนวธการขนสงทเกาแก

ทสด โดยเคลอนยายผานแมน�า คลอง ทะเลสาบ ชายฝงทะเล และ

มหาสมทรทเชอมกบประเทศตาง ๆ เหมาะส�าหรบสนคาทมปรมาณ

มากหรอมมลคาต�า เชน แรเหลก เมลดพช ซเมนต ถานหน เคมภณฑ

หนปน และผลตภณฑปโตรเลยม วธการนเหมาะสมเมอตนทน

การขนสงมความส�าคญมากกวาระยะเวลาทใช

5. การขนสงทางทอ (pipelines) มความส�าคญในการขนสง

สนคาประเภทน�ามนดบ กาซธรรมชาต และผลตภณฑปโตรเลยม

รวมทงเคมภณฑตาง ๆ

บทบาทของคลงสนคาและประเภทของคลงสนคา

เปาหมายหลกของคลงสนคาสวนใหญ กคอ การเปนจดพก

ในการเคลอนทของสนคาผานโซอปทานถงลกคาปลายทาง โดยมการ

ถอครองสนคาทแตกตางกนตามวตถประสงค เนองจากการถอครอง

สนคาเปนเวลานานใน Modern Trade นน นอกจากจะไมกอใหเกด

มลคาเพมอนใดใหกบลกคาแลว ยงจะเปนการท�าใหตนทนเพมสงขน

เนองจากการเกบสนคาเปนเวลานานจะกอใหเกดตนทนทสงขนตาม

ระยะเวลาทสนคาคงอยในคลงสนคา ยกตวอยางเชน คาบรหารจดการ

คาประกนภย คาระบบสาธารณปโภค เชน คาน�า คาไฟฟา เปนตน

ดงนนรปแบบของศนยกระจายสนคาจงเปนทนยมในรานคาปลกสมย

ใหม (modern trade) หรอรานสะดวกซอ (mini-mart)

บทบาทของคลงสนคาในปจจบนจงมความหลากหลาย

ขนอยกบวตถประสงคของคลงสนคา แตไมวาจะมวตถประสงคใด

องคประกอบพนฐานของคลงสนคามอย 3 องคประกอบหลก คอ

1. เปนสถานทพกสนคา ไมวาคลงสนคาจะถกออกแบบมา

เพอวตถประสงคใด ทกคลงสนคาจะตงอยบนพนฐานของการเปน

สถานทพกสนคา หากแตการบรหารจดการทดจะท�าใหมการระบาย

สนคาออกจากคลงสนคาโดยเรวทสด เพอลดรอบการเกบสนคาคงคลง

(inventory turn) ในปจจบนเนองดวยอทธพลแนวความคดแบบการ

ท�างานแบบทนเวลาพอด (Just In Time: JIT) ท�าใหมความพยายาม

ในการลดการถอครองสนคาลงจนท�าใหเกดการพฒนารปแบบการจด

ตารางการสงสนคาและปรบลดระยะเวลาในสถานทพกสนคาลงให

มากทสด จนกลายเปนรปแบบของศนยกระจายสนคา (distribution

center)

2. การใหบรการมลคาเพม คอ กจกรรมตาง ๆ ทใหบรการ

แกลกคา นอกเหนอจากการใหบรการเปนจดทพกสนคาระหวางทาง

ตวอยางการใหบรการมลคาเพม ไดแก บรรจภณฑ การจดเรยงสนคา

ตามใบสงซอ การตรวจสอบ (inspection) ตามความตองการของ

ลกคา

3. การกระจายสนคา คอ การบรหารจดการรถและเสนทาง

การเดนรถใหมประสทธผลและมประสทธภาพสงสด

การใหบรการมลคาเพม (value-added processing)

นอกเหนอจากการเปนสถานทเกบสนคาแลว สงหนงทยาก

จะแยกออกได กคอ การใหบรการมลคาเพมทนอกเหนอไปจาก

กจกรรมหลกในคลงสนคา อนเปนการใหบรการทจ�าเพาะส�าหรบลกคา

แตละรายทแตกตางกน (customization) การใหบรการเสรมนนบวน

จะยงเพมมากขน เนองจากคลงสนคาเปนเสมอนจดนดพบของสนคา

และวตถดบตาง ๆ ดงนนการลดระยะเวลาในการเคลอนยายและเวลา

Management&

February-March 2016, Vol.42 No.245 37 <<<

ทเสยไป เนองมาจากการสงมอบจงยงผลใหเกดกจกรรมตาง ๆ ขนใน

คลงสนคา รวมไปถงการรองรบการ Outsource ในกจกรรมตาง ๆ ได

เชน

1. การรบประกอบเลกๆ นอยๆ (light assembly) เปน

บรการเสรมทผผลตสนคาอาจตองการใหคลงสนคาท�าหนาทประกอบ

เพยงเลกนอยกอนสงสนคาออก

2. งานบรรจภณฑ (packaging) คลงสนคาสามารถใหบรการ

เสรมในเรองของการบรการบรรจลงหบหอตามความตองการของ

ลกคา นอกจากนการใหบรการเสรมนอาจใหบรการบรรจหบหอใหใหม

(repackaging) ในกรณทมรายการสงเสรมการขาย ท�าใหตองบรรจ

อยในหบหอทมสญลกษณของการสงเสรมการขาย แตเมอพนการจด

รายการสงเสรมการขายแลว สนคาจะตองถกน�ามาบรรจในกลองใหม

หรอเปนการบรรจหบหอใหมเมอสนคามรายการสงเสรมการขายเปน

ชด (banded pack)

3. งานตดชอ/ทอย (labeling) เปนการรบการตดฉลากชอ/

ทอยของลกคา โดยอาจจะตดลงบนตวสนคาเองหรออยบนกลอง/

ซองอกทหนง

4. การตดฉลากราคา (pricing) การตดฉลากราคาเปน

กจกรรมทสามารถกระท�าไดตามความตองการทหลากหลาย เชน การ

ตดฉลากราคาลงไปบนสนคาทยงไมมราคาขายบนฉลาก การตด

ฉลากราคาทแกไขจากราคาบนฉลาก

5. การตรวจสอบสนคา (inspection) กจกรรมเสรมชนดน

โดยปกตมกกระท�าในโรงงานหรอสถานทรบสนคา แตในปจจบน

บรษทสามารถ Outsource กจกรรมเหลาน หรอจดใหมการตรวจสอบ

สนคาตงแตการรบสนคาเขามา หรอกอนจะมการสงสนคาออกจาก

คลงสนคา กจกรรมตรวจสอบสนคามกจะถกน�ามาใชรวมกบการผลต

แบบลน (Lean manufacturing) หรอการผลตแบบทนเวลาพอด

(Just In Time: JIT)

6. การใหบรการคดแยก (sortation) การคดแยกสนคา

สามารถกระท�าไดหลายรปแบบ โดยมกจะถกน�ามาใชรวมกบศนย

กระจายสนคา ทงนเพราะการใหบรการคดแยกเปนองคประกอบหลก

ของศนยกระจายสนคา เนองจากสนคาตองการเปลยนเสนทางของ

การขนสง ตวอยางทเหนไดชดของกจกรรมน กคอ การคดแยกพสด

ของผขนสงตาง ๆ เชน ไปรษณยไทย UPS, FedEx หรอการคดแยก

สนคาของศนยกระจายสนคาของธรกจคาปลกสมยใหม

7. การจดเรยงสนคาตามใบสงซอ (part order sortation)

การจดเรยงสนคาตามความตองการของลกคานน ถอไดวาเปน

กจกรรมทมกถกน�ามาเพอตอบสนองตอความตองการของลกคา โดย

เฉพาะลกคาทใชการผลตแบบทนเวลาพอด (Just In Time: JIT) โดยท

โรงงานสามารถสงความตองการมายงคลงสนคาวาตนเองตองการการ

จดเรยงสนคาตามสายการผลต กจกรรมเสรมชนดนสามารถตอบ

สนองไดด โดยจะมการจดสงอปกรณเรยงตามตารางการผลต (ไมได

เรยงตามรายการในใบสงซอ)

8. การใหบรการคนสนคา (returns processing) กจกรรม

ชนดนเปนกจกรรมทสรางความปวดศรษะใหกบผดแลคลงสนคาเปน

อยางยง โดยถาหากคลงสนคาไมไดถกออกแบบกระบวนการใหตอบ

สนองตอการคนสนคาแลว จะท�าใหมผลกระทบอยางยงกบระบบ

สนคาคงคลง และกจกรรมอน ๆ ทเกยวของ เชน การขนสง การ

วางแผนการผลต การวางแผนการสงวตถดบ การวางแผนการตลาด

ภาษ ตลอดจนการใชทรพยากรในคลงสนคา เชน พนท แรงงาน

นอกจากนผลการรบคนสนคาสามารถท�าใหเกดปญหาสนคาลนคลง

สนคา ดงนนระบบการจดการจงตองถกออกแบบและมการจดการ

อยางเปนระบบตลอดโซอปทาน นอกจากนยงเปนการรองรบการ

ซอสนคาผานอนเทอรเนตทก�าลงขยายตวมากขนเรอย ๆ (ซงมก

จะมอตราการสงคนสนคามากกวาการซอสนคาในรานคา)

อานตอฉบบหนา