Manipulacja powięzi

MANIPULACJAPOWI¢ZI

w zespołach bólowych układu ruchu

MAN

IPULAC

JAPO

WI¢Z

Iwzespołach

bólowych

układuruchu

LUIGI STECCO

Ta ksià˝ka pokazuje, jak pracowaç nad systemem powi´ziowym według kluczaanatomiczno-biomechanicznego – z dala od ezoterycznych obcià˝eƒ, dotyczàcychwielu innych systemów pracy powi´ziowej. Opracowany przez autora czytelny systemodwzorowania napi´ç powi´ziowych, podobny do systemów tensegrity, w wielu miejs-cach spójny z systemem akupunkturowym daje nam pot´˝ne narz´dzie diagnostycznei terapeutyczne, aby jak najbardziej zbli˝yç si´ do maksymy „r´ka myÊlàca ma wielkàmoc”. Lektura tej ksià˝ki z pewnoÊcià nauczy Wasze rće „myÊleç”.

Piotr Godekortopeda, osteopata

Niewiele ksià˝ek spełnia oczekiwania autorów i czytelników. Tej ksià˝ce si´ to udało,poniewa˝ wnosi istotny wkład w takie dyscypliny naukowe, jak biomechanika, ortope-dia i rehabilitacja. Autor z łatwoÊcià przechodzi od jednego do drugiego tematu,tworzàc spójnà całoÊç. Majàc od kilku dekad kontakt i z lepszà, i z gorszà literaturà me-dycznà, stwierdzam, ˝e jest to prawdziwie mistrzowskie dzieło. Ksià˝ka ta zasługuje naszeroki odbiór czytelników i zastosowanie w praktyce zawartych w niej treÊci.

John V. Basmajianemerytowany profesor nauk medycznych

McMaster UniversityHamilton, Ontario, Kanada

Wywierajàce du˝e wra˝enie, analityczne dzieło. Odkrycia autora Luigi Stecco, doty-czàce centrów koordynacji, budzà du˝e zainteresowanie. Praca ta b´dzie silnymbodêcem do badaƒ zwiàzanych z chorobami reumatycznymi.

prof. dr Hartmut Heinekierownik Anatomisches und Klinisch-Morphologisches Institut

Universität Witten/Herdecke

Nowa i przekonujàca interpretacja czynnoÊci powi´zi mi´Êniowych jako cz´Êci orga-nizacji układu ruchu, oparta zarówno na praktycznych, jak i racjonalnych przesłankach.Napisana prostym i bardzo przyst´pnym j´zykiem. Ksià˝ka polecana wszystkim zaj-mujàcym si´ rehabilitacjà.

prof. Ivano Colombo, Mediolan

Godna podziwu, prezentujàca nowe podejÊcie ksià˝ka.

prof. K. Lewit, Central Railway Health Institute, Praga

www.manipulacjapowiezi.pl

ISBN 978-83-931079-5-7

MANIPULACJAPOWI¢ZI


Przekład z j´zyka angielskiegoPAWEŁ PONCYLJUSZ

SZCZECIN 2010

LUIGI STECCO

Tytuł oryginału: Fascial Manipulation for Musculoskeletal Pain, Padova 2004

Tytuł wydania polskiego: Manipulacja powi´zi w zespołach bólowych układu ruchu

Wydano za zgodà: PICCIN NUOVA LIBRARIA S.p.A., Włochy

Przekład z j´zyka angielskiegomgr Paweł Poncyljusz

Konsultacja naukowaprof. dr hab. Andrzej Gusta, specjalista ortopedii i traumatologii

dr n. med. Grzegorz Sławiƒski, neurologPiotr Godek, ortopeda, osteopata

Julie Ann Day, PT

Opracowanie j´zykowemgr Alicja Berner

Skład komputerowyJoanna Dubois-Mosora

ISBN 978-83-931079-5-7

Copyright © for the Polish edition by Paweł Poncyljusz, 2010

Wszelkie prawa zastrze˝one.˚adnej cz´Êci niniejszej ksià˝ki nie wolno, bez pisemnej zgody wydawcy, powielaç ani wykorzystywaç w jakikolwiek sposób

i jakimikolwiek Êrodkami – graficznymi, elektronicznymi lub mechanicznymi, łàcznie z kopiowaniem, nagrywaniem,rozpowszechnianiem przez Internet lub w sieciach informacyjnych, lub systemach gromadzenia i wyszukiwania informacji.

Autorzy, redaktorzy, wydawcy i dystrybutorzy nie ponoszà odpowiedzialnoÊci za bł´dy, przeoczenia lub za skutkikorzystania z informacji zawartych w tej publikacji oraz nie udzielajà ˝adnej gwarancji, wyra˝onej lub domniemanej,

w odniesieniu do treÊci tej publikacji. Autorzy, redaktorzy, wydawcy i dystrybutorzy nie ponoszà ˝adnej odpowiedzialnoÊciza urazy i/lub uszkodzenia osób, lub własnoÊci wynikajàce z zastosowania wskazówek zawartych w niniejszej publikacji.

WydawcaWydawnictwo ODNOWA

ul. Ojca Beyzyma 17, 70-391 Szczecin, tel. 914241172

Druk i oprawaPrzedsi´biorstwo Poligraficzno-Wydawnicze „ANGRAF”ul. Wojska Polskiego 43, 64-920 Piła, tel. 673522024

Zapraszamy na stron´


Ta ksià˝ka wprowadza czytelnika w fascynujàcy Êwiat powi´zi – w swego rodzajuwarstwowy mikrokosmos b´dàcy osnowà dla wszystkich narzàdów ludzkiego ciała.

Fascynujàce jest jednak bardziej to, ˝e w tym labiryncie włókien i płaszczyzn tworzà-cych skomplikowane trójwymiarowe układy terapeuci manualni poprzez swe zabiegimajà realny wpływ na funkcjonowanie tego mikrokosmosu. Wykazano, ˝e zabiegi ma-nualne, wpływajàc na stan uwodnienia substancji podstawowej (Êrodowiska dla włókienkolagenowych budujàcych system powi´ziowy), bardzo istotnie wpływajà na mecha-niczne właÊciwoÊci powi´zi. Działajàc wić na poziomie makroskopowym, mamy realnywpływ na układ powi´ziowy nawet na poziomie ultrastruktury. Powi´ê jest „cierpliwa”,„wybacza wiele” – powtarzajàce si´ mikrourazy w mechanizmach przecià˝eƒ, uszkodze-nia strukturalne (urazowe i jatrogenne), a nawet niekompetentny dotyk, majàc ogromnewłaÊciwoÊci adaptacyjne. Jednak po przekroczeniu bariery adaptacji powi´ê staje si´„surowym s´dzià”. DolegliwoÊci bólowe obserwowane w przebiegu zmian funkcjonalnych(densyfikacji) powi´zi , poczàtkowo jako miejsca zwi´kszonej wra˝liwoÊci, punkty spu-stowe czy zespoły uciskowe gałàzek nerwowych, z czasem uzewn´trzniajà si´ w postacizmian strukturalnych w narzàdzie ruchu – od plastycznych odkształceƒ nasad kostnychdo zaawansowanych zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych. Oto jak w codziennej praktyceterapeuty eksponowane sà odległe skutki zaburzenia prawidłowej interakcji systemu po-wi´ziowego. Jednak powinniÊmy byç Êwiadomi, ˝e poni˝ej poziomu naszej obserwacji –gdzieÊ na poziomie mikroskopowym istniejà zaburzenia ukrwienia i drena˝u narzàdówtrzewnych, układu dokrewnego, a nawet centralnego systemu nerwowego poprzez den-syfikacj´ powi´zi prowadzàcych wiàzki naczyniowo-nerwowe i limfatyczne. A skoro tak,byç mo˝e zaburzenia psychosomatyczne, immunologiczne, łàcznie z zespołami autoagresji,a nawet procesy nowotworowe sà tylko z pozoru dalekà konsekwencjà dysfunkcji systemupowi´ziowego.

Ta ksià˝ka pokazuje, jak pracowaç nad systemem powi´ziowym według klucza anato-miczno-biomechanicznego – z dala od ezoterycznych obcià˝eƒ, dotyczàcych wielu innychsystemów pracy powi´ziowej. Opracowany przez autora czytelny system odwzorowanianapi´ç powi´ziowych, podobny do systemów tensegrity, w wielu miejscach spójny z sys-temem akupunkturowym daje nam pot´˝ne narz´dzie diagnostyczne i terapeutyczne, abyjak najbardziej zbli˝yç si´ do maksymy „r´ka myÊlàca ma wielkà moc”.

Lektura tej ksià˝ki z pewnoÊcià nauczy Wasze rće „myÊleç”.


PRZEDMOWA DO WYDANIA POLSKIEGO

Mimo mojej słabej znajomoÊci j´zyka włoskiego kilka lat temu dostrzegłem,˝e Luigi Stecco, z pomocà Piccin Nuova Libraria, stworzył wspaniałe dzieło.Wydanie angloj´zyczne było obowiàzkowym, kolejnym krokiem, a ja byłem go-ràcym tego zwolennikiem. Moja radoÊç jest podwójna, gdy czytam to wspaniałetłumaczenie, które oddaje prawdziwy sens myÊli oraz zaleceƒ Mojego Kolegi.

Niewiele ksià˝ek spełnia oczekiwania autorów i ich czytelników. Tej ksià˝cesi´ to udało, poniewa˝ wnosi istotny wkład w takie dyscypliny naukowe, jak bio-mechanika, ortopedia i rehabilitacja, a tak˝e z łatwoÊcià przechodzi od jednegodo drugiego tematu, tworzàc spójnà całoÊç.

Majàc od kilku dekad kontakt i z lepszà, i z gorszà literaturà medycznà,stwierdzam, ˝e jest to prawdziwie mistrzowskie dzieło. Ksià˝ka ta, zasługuje naszeroki odbiór czytelników i zastosowanie w praktyce zawartych w niej treÊci.

JOHN V. BASMAJIAN, MD, DSC, LLDemerytowany profesor nauk medycznych


PRZEDMOWA DO WYDANIA ANGLOJ¢ZYCZNEGO

PODZI¢KOWANIA DO WYDANIA ANGLOJ¢ZYCZNEGO

Serdeczne podzi´kowania nale˝à si´ wszystkim, którzy pomogli mi w reali-zacji tej pracy. Dzi´kuj´ szczególnie dr Piccin za pozwolenie na wykorzystaniekolorowych zdj´ç z „Color photographic atlas of macroscopic human ana-tomy”, autorstwa Zaccaria Fumagalli i współpracowników, który został wydanyprzez Piccin-Vallardi, Nuova Libraria.W porównaniu z wersjà oryginalnà w j´zyku włoskim wydanie to zostało

wzbogacone o liczne kolorowe zdjćia dotyczàce histologii powi´zi. Za ten na-ukowy wkład jestem bardzo wdzićzny mojej córce, dr Carli Stecco, która obec-nie specjalizuje si´ w ortopedii na Uniwersytecie w Padwie.Pragn´ równie˝ podzi´kowaç Mojej Kole˝ance i Nauczycielce tej metody,

Julie Ann Day, która nie tylko przetłumaczyła t´ ksià˝k´, ale tak˝e słu˝yła micennymi radami.Chciałbym wyraziç swojà wdzićznoÊç prof. J.V. Basmajian za sugesti´, aby

przetłumaczyç t´ ksià˝k´ na j´zyk angielski, za jego wsparcie przy moich po-przednich pracach oraz zgod´ na napisanie przedmowy do tego wydania.Dzi´kuj´ wszystkim Czytelnikom i mam nadziej´, ˝e podzielà Paƒstwo

opini´ dr. Nicholasa Padfielda, konsultanta w sprawach leczenia bólu wSt. Thomas Hospital w Londynie, który napisał: „Po przeczytaniu tej ksià˝kizrozumiałem znaczenie układu mi´Êniowo-powi´ziowego w patogenezie bólu”.

Skróty 11Wst´p 13Podstawowe zagadnieniaMakroskopowa struktura powi´zi 14Mikroskopowa struktura powi´zi 19

CZ¢Âå IJEDNOSTKA MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWA

Rozdział IAnatomia jednostki mięśniowo-powięziowej 25Struktura jednostki mi´Êniowo-powi´ziowej 25Terminologia jednostki mi´Êniowo-powi´ziowej 29Jednostka mi´Êniowo-powi´ziowa: agoniÊcii antagoniÊci 32

Rozdział 2Ewolucja jednostki mięśniowo-powięziowej 35Ewolucja ruchu w trzech płaszczyznach 35Ewolucja segmentarnej niezale˝noÊci 39Od miosepty do jednostki mi´Êniowo-powi´ziowej 39

Rozdział 3Fizjologia jednostki mięśniowo-powięziowej 43Centra koordynacji i percepcji 43Obwód jednostki mi´Êniowo-powi´ziowej 47AgoniÊci i antagoniÊci – rola powi´zi 47

Rozdział 4Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny górnej 53Jednostki mp ruchu przedniego koƒczyny górnej 56Jednostki mp ruchu tylnego koƒczyny górnej 57Jednostki mp ruchu doÊrodkowego koƒczynygórnej 58Jednostki mp ruchu bocznego koƒczyny górnej 59Jednostki mp rotacji wewn´trznej koƒczyny górnej 60Jednostki mp rotacji zewn´trznej koƒczyny górnej 61

Rozdział 5Jednostki mięśniowo-powięziowe tułowia 63Jednostki mp ruchu przedniego tułowia 65Jednostki mp ruchu tylnego tułowia 67Jednostki mp ruchu doÊrodkowego tułowia 67Jednostki mp ruchu bocznego tułowia 69Jednostki mp rotacji wewn´trznej tułowia 70Jednostki mp rotacji zewn´trznej tułowia 71

Rozdział 6Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny dolnej 73Ró˝nice w terminologii okreÊlania ruchu 73Jednostki mp ruchu przedniego koƒczyny dolnej 74Jednostki mp ruchu tylnego koƒczyny dolnej 76Jednostki mp ruchu doÊrodkowego koƒczynydolnej 77Jednostki mp ruchu bocznego koƒczyny dolnej 78Jednostki mp rotacji wewn´trznej koƒczyny dolnej 79Jednostki mp rotacji zewn´trznej koƒczyny dolnej 79

Rozdział 7Manipulacja jednostki mięśniowo-powięziowej 81PlastycznoÊç i podatnoÊç powi´zi 81Wypełnianie karty pacjenta 84

CZ¢Âå IISEKWENCJA MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWA

Rozdział 8Anatomia sekwencji mięśniowo-powięziowej 97Struktura sekwencji mi´Êniowo-powi´ziowych 98Sekwencje a płaszczyzny przestrzenne 102Zakoƒczenie sekwencji na palcach ràk i nógoraz na głowie 103

Rozdział 9Ewolucja sekwencji mięśniowo-powięziowych 107Ewolucja mi´Êni gł´bokich koƒczyn 107Ewolucja mi´Êni powierzchownych koƒczyn 108Ewolucja postrzegania i orientacji przestrzennej 110

Rozdział 10Fizjologia sekwencji mięśniowo-powięziowej 113Napinanie sekwencji mi´Êniowo-powi´ziowych 113Przedziały powi´ziowe a kierunki ruchu 115Sekwencje mi´Êniowo-powi´ziowea postawa statyczna 118Sekwencje mi´Êniowo-powi´ziowe a kompensacjeposturalne 120

Rozdział 11Sekwencje mięśniowo-powięziowe kończyny górnej 125Sekwencja ruchu przedniego koƒczyny górnej 126Sekwencja ruchu tylnego koƒczyny górnej 128

Spis treÊci

10

Sekwencja ruchu doÊrodkowego koƒczyny górnej 129Sekwencja ruchu bocznego koƒczyny górnej 130Sekwencja rotacji wewn´trznej koƒczyny górnej 131Sekwencja rotacji zewn´trznej koƒczyny górnej 132

Rozdział 12Sekwencje mięśniowo-powięziowe tułowia 133Sekwencja ruchu przedniego tułowia 135Sekwencja ruchu tylnego tułowia 137Sekwencja ruchu doÊrodkowego tułowia 138Sekwencja ruchu bocznego tułowia 139Sekwencja rotacji wewn´trznej tułowia 140Sekwencja rotacji zewn´trznej tułowia 140

Rozdział 13Sekwencje mięśniowo-powięziowe kończyny dolnej 143Sekwencja ruchu przedniego koƒczyny dolnej 144Sekwencja ruchu tylnego koƒczyny dolnej 145Sekwencja ruchu doÊrodkowego koƒczyny dolnej 146Sekwencja ruchu bocznego koƒczyny dolnej 148Sekwencja rotacji wewn´trznej koƒczyny dolnej 149Sekwencja rotacji zewn´trznej koƒczyny dolnej 150

Rozdział 14Manipulacja sekwencji mięśniowo-powięziowych 151Wypełnianie karty pacjenta 151Na czym polega manipulacja powi´zi 156

CZ¢Âå IIISPIRALA MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWA

Rozdział 15Anatomia spirali mięśniowo-powięziowej 163Segmentarne schematy motoryczne 165Przekàtne 168Spirale 169

Rozdział 16Ewolucja spiral mięśniowo-powięziowych 173Kształtowanie si´ schematów motorycznych 173Ewolucja przekàtnych mi´Êniowo-powi´ziowych 175Ewolucja spiral mi´Êniowo-powi´ziowych 179

Rozdział 17Fizjologia spirali mięśniowo-powięziowej 183Przekàtne mi´Êniowo-powi´ziowe a schematymotorycznie 183Spirale mi´Êniowo-powi´ziowe a odruchy 184Analiza chodu pod kàtem powi´zi 185

Spirale mi´Êniowo-powi´ziowe a czynnoÊcimotoryczne 187Spirale mi´Êniowo-powi´ziowe a meridianyÊci´gnisto-mi´Êniowe 189

Rozdział 18Spirale mięśniowo-powięziowe kończyny górnej 195Spirala retro-latero-digiti 196Spirala retro-medio-digiti 198Spirala ante-medio-digiti 201Spirala ante-latero-digiti 202

Rozdział 19Spirale mięśniowo-powięziowe tułowia 205Spirala ante-latero-caput 208Spirala retro-latero-caput 211

Rozdział 20Spirale mięśniowo-powięziowe kończyny dolnej 213Spirala retro-latero-pes 214Spirala retro-medio-pes 215Spirala ante-latero-pes 218Spirala ante-medio-pes 220

Rozdział 21Manipulacja spiral mięśniowo-powięziowych 223Wskazania kliniczne do manipulacji powi´zi 224Przeciwwskazania do manipulacji powi´zi 225

Zakoƒczenie 233Załàczniki 235Bibliografia 245Słowniczek 249Indeks 251

*** maksymalne nat´˝enie objawów+++ uzyskanie maksymalnej poprawyan ante, ruch przednian-la-… ruch przednio-boczny…an-me-… ruch przednio-doÊrodkowy…an-ta ruch przedni kostkibi. bilateralny, obustronnyBL meridian pćherza moczowegob.ruch bolesny ruchb.tow. ból towarzyszàcyb.wczeÊ. ból wczeÊniejszyca carpus, nadgarstekcc centrum/centra koordynacjicc an-ta centrum koordynacji ruchu przedniego kostkicl collum, szyjacp caput, głowacp centrum/centra percepcjicu cubitus, łokieçcx coxa, biodrod. dzieƒdi digiti, palceer extra, rotacja zewn´trznaer-ta rotacja zewn´trzna kostkiGB meridian woreczka ˝ółciowegoge genu, kolanoGV meridian głównego regulatora tylnegoHT meridian sercahu humerus, ramiír intra, rotacja wewn´trznair-ta rotacja wewn´trzna kostkiKI meridian nerkil. lewyla latero, ruch bocznyla-ta ruch boczny kostkiLI meridian jelita grubegoLR meridian wàtrobylu lumbi, l´dêwieLU meridian płucam. miesiàcm. mi´sieƒmm. mi´Êniem.bólu miejsce bólu

me medio, ruch doÊrodkowyme-ta ruch doÊrodkowy kostkimp mi´Êniowo-powi´ziowa/en. nocnawr. nawracajàcyp. prawypar. parestezjePC meridian osierdziape pes, stopapp. po południupv pelvis, miednicar. rokra. ranore retro, ruch tylnyre-la-… ruch tylno-boczny…re-me-… ruch tylno-doÊrodkowy…re-ta ruch tylny kostkisc scapula, łopatkast. stałySI meridian jelita cienkiegoSP meridian ÊledzionyST meridian ˝ołàdkata talus, kostkaTE meridian potrójnego ogrzewaczath thorax, klatka piersiowaTMM meridian Êci´gnisto-mi´ÊniowyTP punkt spustowyzab.wew. zaburzenia wewn´trzne

Skróty nazw kierunków ruchu, segmentów ciałaoraz punktów stosowanych w manipulacji powi´zimo˝na zapisywaç równie˝ wielkimi literami.

W wykazie nie podano skrótów nazw ruchówwszystkich segmentów, poniewa˝ mo˝na je ustaliç napodstawie przedstawionych przykładów.

SKRÓTY

Manipulacja1 powi´zi była poczàtkowo znana jakomanipulacja neurokonektywna albo leczenie seg-mentarne. Patologie układu ruchu były uwa˝aneza wyizolowanà dysfunkcj´ pojedynczego segmentuciała.

Termin „manipulacja powi´zi”, wprowadzony kil-kanaÊcie lat temu, opiera si´ na rozumieniu powi´zijako elementu jednoczàcego ciało. Powi´ê jest jedynàtkankà, która zmienia swojà konsystencj´ pod wpły-wem nacisku (plastycznoÊç) i jest zdolna do odzy-skania elastycznoÊci, gdy poddamy jà manipulacji(podatnoÊç).

W niniejszej ksià˝ce powi´ê przedstawiono niejako jednorodnà błon´, lecz raczej jako:– element koordynujàcy jednostki motoryczne, które

sà zgrupowane w jednostce mi´Êniowo-powi´zio-wej (mp);

– element jednoczàcy jednokierunkowe łaƒcuchymi´Êniowe (sekwencje mp);

– element łàczàcy stawy ciała za pomocà troczków(spirale mp).Te struktury mi´Êniowo-powi´ziowe mogà wyja-

Êniç wiele aspektów organizacji układu ruchu, wcze-Êniej przypisywanych oÊrodkowemu układowi ner-wowemu. Te nowatorskie hipotezy potwierdzajàliczne cytaty z tekstów dotyczàcych anatomii i fizjo-logii. Co wićej, przyczepy niektórych mi´Êni do po-wi´zi, zwykle opisywane przez anatomów, w tym wy-padku sà analizowane z punktu widzenia fizjologiiukładu ruchu.

Aby ułatwiç dotarcie do tych tekstów êródłowych,umieszczono w przypisach nazwiska autorów, jakrównie˝ rok publikacji.

Manipulacja powi´zi, to terapia manualna, którawymaga znacznej wiedzy z zakresu anatomii i fizjo-logii. Tylko poprzez dotarcie do êródła problemumo˝na rozwiàzaç go szybko i skutecznie (zgodnie złaciƒskim powiedzeniem Manus sapiens potens est,czyli ‘r´ka myÊlàca ma wielkà moc’). Dobry stanka˝dego organu czy układu zale˝y od równowagimi´dzy jego komponentami. Harmonijnie zrówno-wa˝ona postawa ciała to wskaênik zdrowego układumi´Êniowo-szkieletowego.

Logo manipulacji powi´zi (patrz poni˝ej) przed-stawia prawidłowà postaw´, wyra˝onà poprzez wy-równanie głowy i łopatek z kr´gami.

Powi´ê i mi´Ênie działajà jak olinowanie gwaran-tujàce pionowà postaw´ ciała. Gdyby powi´zie byłyrozmieszczone wyłàcznie równolegle do kr´gosłupa(statyczna sekwencja podłu˝na), osiàgni´ta zosta-łaby stabilnoÊç, ale ruch byłby zdecydowanie utrud-niony. Spiralne uporzàdkowanie wewnàtrzpowi´-ziowych włókien kolagenowych (np. włókien po-wi´zi brzusznej w kształcie litery S) pozwala na re-alizacj´ ruchu bez utraty stabilnoÊci.

WST¢P

1 Termin „leczenie manipulacyjne“ albo „manipulacja“, stoso-wany przez osteopatów w Stanach Zjednoczonych, dotyczy ró˝-norodnych technik manualnych wspólnie nazywanych „osteopa-thic manipulative treatment (OMT)“, które obejmujà: technikipchni´ç, techniki mobilizacji stawów, techniki tkanek mi´k-kich, techniki energizacji mi´Êni, techniki mi´Êniowo-powi´-ziowe, napićie i przeciwnapićie… (M.J. Teyssandier 2000)

MA

NUS

SAPI

ENS POTEN

SEST

Logo manipulacji powi´zi

Wrozdziale tym omówiono podstawowe zagadnie-nia zwiàzane z manipulacjà powi´zi. W ˝ywych orga-nizmach wszystkie komponenty mi´Êniowe Êlizgajà si´swobodnie wzgl´dem siebie2. Włókna mi´Êniowe wobr´bie pojedynczego mi´Ênia kurczà si´ nie jedno-czeÊnie, lecz sukcesywnie, a ruch jest mo˝liwy tylkowtedy, gdy komponent Êlizgu nie jest zaburzony. Ana-lizujàc anatomi´ z tego punku widzenia, zauwa˝amy,˝e powi´ê dzi´ki licznym odgał´zieniom stanowi buforumo˝liwiajàcy ten Êlizg. Poni˝ej omówiono makro-skopowà i mikroskopowà struktur´ powi´zi.

Makroskopowa struktura powi´zi

Powi´ê obejmuje trzy zasadnicze struktury: po-wi´ê powierzchownà, powi´ê gł´bokà i nami´snà(patrz: zdjćia na okładce przedstawiajàce przedniàÊcian´ brzucha).

1. Powi´ê powierzchowna składa si´ z podskórnejwarstwy tkanki łàcznej luênej zawierajàcej sieç włókienkolagenowych oraz włókien elastycznych. W okolicyukładumoczowo-płciowego powi´ê ta tworzy powi´êpowierzchownà krocza (powi´ê Collesa), łàczàc si´ ztyłu z brzegiem przepony moczowo-płciowej, boczniez gał´zià kulszowo-łonowà, z przodu zaÊ przedłu˝a si´do Êciany brzucha; nad sklepieniem czaszki tworzyczepiec Êci´gnisty. Na dłoniach i podeszwach stóppowi´ê powierzchowna przylega do powi´zi gł´bokieji łàczy si´ ze skórà za pomocà licznych troczków skóry(retinacula cutis). Powi´ê powierzchowna stanowiochron´ mechanicznà i termicznà oraz umo˝liwiaprzesuwanie si´ skóry nad powi´zià gł´bokà (ryc. 1).

Ten ruch Êlizgowy sprawia, ˝e napićia powi´zi gł´-bokiej nie sà widoczne gołym okiem. Struktura po-wi´zi powierzchownej zawiera podÊciółk´ tłuszczowà(panniculus adiposus) oraz wiàzki włókien mi´Ênio-wych (panniculus carnosus). Skórne naczynia krwio-noÊne oraz nerwy równie˝ le˝à w obr´bie powi´zi po-wierzchownej.Powi´ê powierzchowna ró˝nie jest nazywana przez

ró˝nych autorów.Wmi´dzynarodowej literaturze u˝y-wane sà nazwy łaciƒskie: tela subcutanea, hypodermis,stratum subcutaneum, subcutis, fascia superficialis oraznazwy angielskie: hipoderm i superficial fascia.

2. Powi´ê gł´boka składa si´ z łàcznotkankowejbłony otaczajàcej wszystkie mi´Ênie (ryc. 2, 3). Tapozbawiona tłuszczu powi´ê tworzy pochewki ner-wów i naczyƒ krwionoÊnych, wokół stawów przyj-muje wyspecjalizowanà form´, budujàc i wzmacnia-jàc Êci´gna, otaczajàc liczne organy i gruczoły, a tak˝ełàczàc wszystkie struktury w zwartà całoÊç.Powi´ê gł´boka (fascia profunda) nazywana jest

przez niektórych autorów rozci´gnem. Warto wspo-mnieç, ˝e powi´ê piersiowo-l´dêwiowa nie jest tàsamà strukturà co rozci´gno piersiowo-l´dêwiowe.W rzeczywistoÊci termin „powi´ê” odnosi si´ do fa-listych włókien kolagenowych le˝àcych równolegledo Êci´gien i mi´Êni, natomiast termin „rozci´gno”odnosi si´ do nierozciàgliwych włókien kolageno-wych ustawionych w szeregu z włóknami mi´Ênio-wymi, których rolà jest przenoszenie siły du˝ychmi´Êni (np. mi´Ênia najszerszego grzbietu).W niektórych obszarach tułowia i koƒczyn powi´ê

gł´boka rozdwaja si´, tworzàc blaszk´ gł´bokà. W tu-łowiu i szyi wyró˝niamy natomiast blaszk´ Êrodkowà3.

3 Powi´ê piersiowo-l´dêwiowà i powi´ê szyi mo˝na łatwo po-dzieliç na trzy blaszki: powierzchownà, Êrodkowà i gł´bokà.Blaszka powierzchowna powi´zi szyi formuje otwarty z obustron cylinder. Rozdwaja si´, tworzàc silne pochewki mi´Êniczworobocznych oraz mostkowo-obojczykowo-sutkowych.(M. Ebner 1985)

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

2 Na tej powierzchni powi´zi nie ma wyspecjalizowanej wy-Êciółki, która nadawałaby jej Êlizgowe właÊciwoÊci. Preparatychirurgiczne przedstawiajà zachowanà struktur´ powierzchnistyku powi´zi i mi´Ênia, wraz z zachowanà wyÊciółkà z kwasuhialuronowego w przypadku, gdy nami´sna pozostaje niena-ruszona. Przerwanie nami´snej niszczy struktur´ powierzchnistyku. (D. McCombe 2001)

Strony od 15 do 28NIEDOSTĘPNE


Boczna i przyÊrodkowa głowa mi´Ênia trójgłowegoprzyczepia si´ do tylnej cz´Êci odpowiedniej prze-grody mi´dzymi´Êniowej. W tym samym rzucie wartozwróciç uwag´ na obecnoÊç błony powi´ziowej, któraoddziela mi´sieƒ dwugłowy od mi´Ênia ramiennego.Błona ta umo˝liwia skurcz, w ró˝nym czasie, po-wierzchownych włókien dwustawowych wzgl´demgł´bszych włókien jednostawowych.Najbardziej zewn´trznà warstwà, widocznà w rzu-

cie czołowym, jest podskórna tkanka łàczna luêna,która sprawia, ˝e gra napićiowa mi´Êni na powi´zijest niewidoczna gołym okiem (ryc. 15). Kolejnawarstwa przedstawia przyczep mi´Ênia ramiennegodo przegrody mi´dzymi´Êniowej. Podczas skurczumi´Ênia ramiennego powstajà wektory napićiowe,które sà wskazane małymi strzałkami. To powi´êsynchronizuje aktywnoÊç mi´Êniowà, zapewniajàckoordynacj´ włókien przyczepionych do przegrodyprzyÊrodkowej z włóknami przyczepionymi do prze-grody bocznej. Warstwa Êrodkowa przedstawia cz´Êçpowi´zi Êlizgajàcej si´ swobodnie nad mi´Êniem dwu-głowym, umo˝liwiajàc ww. wektorom zbieganie si´w centrum koordynacji (cc).W rzucie strzałkowym widaç przyczepy mi´Ênia

ramiennego do przedniej powierzchni przegrodymi´dzymi´Êniowej, jak równie˝ formacj´ powi´zio-wych wektorów pochodzàcych z włókien zginaczyłokcia. Do tylnej cz´Êci przegrody przyczepia si´boczna i przyÊrodkowa głowa mi´Ênia trójgłowego,napinajàc jà w przeciwnym kierunku.

Terminologia jednostki mi´Êniowo--powi´ziowej

Ka˝da jednostka mi´Êniowo-powi´ziowa składasi´ z wielu jednostek motorycznych zawartych wjednym albo w wi´kszej liczbie mi´Êni, a tak˝e zotaczajàcej mi´Ênie powi´zi i odpowiedniego stawuporuszanego przez te struktury. Poniewa˝ grupa tanie mogła zostaç nazwana na podstawie nazw zaan-ga˝owanych mi´Êni, zdecydowano si´ na wprowa-dzenie nowej terminologii. Nazwa ka˝dej jednostkimi´Êniowo-powi´ziowej składa si´ z nazwy wykony-wanego ruchu i z nazwy poruszanej cz´Êci ciała, któremo˝na przedstawiç w postaci skrótu. Dla przykładu,jednostka mp ruchu przedniego kostki jest opa-trzona skrótem „an-ta” (an = ante = ruch przedni,ta = talus = koÊç skokowa). Jednostka ta obejmujemi´Ênie wykonujàce ruch przedni, odpowiedniàcz´Êç powi´ziowà i poruszany staw skokowy górny.Zazwyczaj w anatomii ruch ten jest nazywany zgi´-ciem grzbietowym stopy, jakkolwiek ten sam kieru-nek ruchu odnoszàcy si´ do kolana jest nazywany wy-

prostem, zgićiem zaÊ – gdy dotyczy ramienia. Ró˝-nego rodzaju nazwy, u˝ywane dla okreÊlenia ruchuró˝nych cz´Êci ciała, zostały zastàpione jednymwspólnym terminem. Nowe nazwy sà zwiàzanie niez samym ruchem stawu, ale z ruchem cz´Êci ciała wtrzech płaszczyznach (tab. 1).W tabeli 2 podano skróty u˝ywane zarówno

dla kierunków ruchu cz´Êci ciała, jak i dla lokali-zacji bólu. (Równie˝ w polskim wydaniu tej ksià˝kib´dziemy posługiwaç si´ tymi skrótami, abyzachowaç terminologi´ mi´dzynarodowà – przyp.tłum.).Powy˝sze ustalenia terminologiczne majà dwa po-

zytywne aspekty zwiàzane z manipulacjà powi´zi:– ciàgłoÊç mi´dzy jednokierunkowymi jednostkamii sekwencjami mp staje si´ natychmiast zrozumiała;

– zapisujàc miejsce bólu, od razu wiemy, która jed-nostka mp mo˝e wymagaç leczenia, np. ból wprzedniej cz´Êci stopy jest zapisywany jako „pe an”.W płaszczyênie strzałkowej ruchy do przodu

wszystkich cz´Êci ciała nazywane sà ruchem przed-nim (ante/an). Natomiast ruchy cz´Êci ciała w kie-runku tylnym nazywane sà ruchem tylnym (retro/re).W płaszczyênie czołowej ruchy skierowane doÊrod-kowo nazywane sà ruchem doÊrodkowym (me-dio/me), a ruchy skierowane dobocznie nazywane sàruchem bocznym (latero/la). W płaszczyênie po-przecznej ruchy w kierunku przednio-doÊrodkowymnazywane sà rotacjà wewn´trznà (intra/ir), podczas

ROZDZIAŁ I – ANATOMIA JEDNOSTKI MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWEJ 29

RRuucchhyy RRuucchhyy RRuucchhyy NNoowwee tteerrmmiinnyy NNoowwee tteerrmmiinnyykk.. ggóórrnneejj ttuułłoowwiiaa kk.. ddoollnneejj aanngglloojjęęzzyycczznnee ppoollsskkiiee zgięcie zgięcie zgięcie aanntteemotion ruch przedni

grzbietowestopy

wyprost wyprost zgięcie rreettrroomotion ruch tylnypodeszwowe stopy

przywiedzenie inwersja stopy mmeeddiioomotion ruchdośrodkowy

odwiedzenie zgięcie ewersja stopy llaatteerroomotion ruch bocznyboczne

supinacja rotacja rotacja zew. eexxttrraarotation rotacjaprzedramienia biodra zewnętrznapronacja rotacja wew. iinnttrraarotation rotacjaprzedramienia biodra wewnętrzna

Tab. 1. Dawna/nowa terminologia używana do okreś -lenia ruchu

PPłłaasszzcczzyyzznnaa ssttrrzzaałłkkoowwaa PPłłaasszzcczzyyzznnaa cczzoołłoowwaa PPłłaasszzcczzyyzznnaa ppoopprrzzeecczznnaaAnte an Medio me Intra irRetro re Latero la Extra er

Tab. 2. Płaszczyzny a kierunki ruchu

Strona 30NIEDOSTĘPNA

diagramie przedniej cz´Êci ciała obejmuje obojczykz mi´Êniami (piersiowym wi´kszym i mniejszym,podobojczykowym), które poruszajà obrćzà bar-kowà do przodu (an), w dół (me) i rotujà do we-wnàtrz (ir).

Jednostki mp ramienia (hu) obejmujà staw łopat-kowo-ramienny oraz mi´Ênie łopatki, klatki piersio-wej i 1/3 bli˝szej cz´Êci ramienia, które poruszajà ra-mieniem w trzech płaszczyznach.

Kr´gi wokół łokcia (cu) obejmujà wi´kszà cz´Êçmi´Êni dwugłowego ramienia (an) i trójgłowego ra-

mienia (re), a tak˝e cz´Êç przedramienia z mi´-Êniami, które stabilizujà łokieç podczas ruchu bocz-nego (la) i doÊrodkowego (me).

Jednostki mp nadgarstka (ca) obejmujà 2/3 dal-sze cz´Êci przedramienia oraz bli˝szy szereg koÊcinadgarstka.

Jednostki mp palców (di) obejmujà dalszy szeregkoÊci nadgarstka, Êródrćze i wszystkie palce r´ki.Mo˝emy Êwiadomie poruszaç jednym palcem, jed-nak podczas odruchów palce zawsze poruszajà si´jednoczeÊnie. Ruch doÊrodkowy (przywiedzenie)

ROZDZIAŁ I – ANATOMIA JEDNOSTKI MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWEJ 31

Ryc. 18. Jednostki mp przedniej części ciała

ir

ir

ir

ir

ir

ir

ir

ir

irir

ir

ir

ir

ir

HU

CU

CA

DI

an

anme

anme

me

anan

me

an

mean

anme an

anme

mean

an

me

me

an

mean

SCCL

TH

LU

PV

CX

GE

TA

CP

PE

me

me

Ryc. 19. Jednostki mp tylnej części ciała

CL

re

HU

CU

CA

DI

TH

LU

PV

CX

GE

TA

er

laerrela

erre

la reer

laer

re

re

er

la

laerre

relaerla

erre

laer re

relaer

re erla

re

re

er

la

CP

SC

PE


W organizacji ruchu rolà mózgu jest wyłàcznieprogramowanie ruchów obwodowych, a rola włó-kien mi´Êniowych ogranicza si´ do wykonywaniaskurczu. Stymulacja jednostki mi´Êniowo-powi´-ziowej przez impulsy nerwowe jest niezb´dna dowywoływania ruchu okreÊlonej cz´Êci ciała. Pod-czas skurczu włókna mi´Êniowe poruszajà si´ je-dynie wzgl´dem siebie, natomiast powi´ê nadajemi´Êniowi zarówno kształt, jak i kierunek. Kiedydochodzi do zmiany konsystencji centrum koor-dynacji powi´zi, modyfikacji ulega „oprawa” ukie-runkowujàca prac´ mi´Ênia, czego rezultatem b´-dzie zmieniony ruch.

Centra koordynacji i percepcji

Tysiàce lat doÊwiadczeƒ wykazały, ˝e istniejàw ludzkim ciele punkty, które podczas stymulacjireagujà bólem silniejszym ni˝ ich okolice. Wła-Êciwe leczenie tych miejsc przynosi korzystne re-zultaty. Punkty te noszà ró˝ne nazwy (w zale˝no-Êci od szkoły i tradycji), ale ich umiejscowieniejest takie samo.Dlaczego te punkty sà jednakowo rozmiesz-

czone u wszystkich ludzi? Istotne jest zrozumienietego, w obr´bie jakich tkanek si´ znajdujà, ponie-wa˝ ró˝ne szkoły i tradycje róênie je umiejscawiajà(np. w mi´Êniach, tkance łàcznej luênej, okostnej,Êci´gnach, naczyniach krwionoÊnych, nerwach).Jednak˝e powi´ê jako jedyna spoÊród tych tka-

nek modyfikuje swojà konsystencj´ pod wpływemzewn´trznego działania. Jest plastyczna i poddajesi´ manipulacji, reagujàc zmianà konsystencji.Wszystko to wystarczajàco uzasadnia wybór po-wi´zi jako idealnego umiejscowienia tych punktów,a dodatkowym potwierdzeniem tej hipotezy jest fi-zjologia jednostki mi´Êniowo-powi´ziowej.W ka˝dej jednostce mp istnieje centrum koor-

dynacji (cc), które kieruje siłami mi´Êniowymi orazcentrum percepcji (cp), które odbiera ruchy stawu.Koordynacja sił mi´Êniowych w obr´bie jednostkimp determinowana jest przez ciàgłoÊç powi´zi.

Rozdział 3FIZJOLOGIA JEDNOSTKI MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWEJ

Ryc. 30. Trakcje wrzecion mięśniowych przenoszone napowięź oraz powstawanie cc

WŁÓKNAMOTORYCZNEGAMMA I ALFA

RzeczywiÊcie, przenoszenie sił z gł´bszych warstwmi´Ênia ku punktowi na powierzchni odbywa si´dzi´ki ciàgłoÊci Êródmi´snej z omi´snà i nami´snà.Wszystkie trakcje, wywierane przez wrzeciona

mi´Êniowe na Êródmi´snà, zbiegajà si´ na nami´snej(ryc. 30 A). W najprostszych jednostkach mp, zło-˝onych z jednego mi´Ênia (np. w jednostce ruchutylnego łokcia, która składa si´ wyłàcznie z mi´Êniatrójgłowego ramienia), trakcje zbiegajà si´ w punk-cie poło˝onym w połowie długoÊci mi´Ênia. Ale na-wet w bardziej zło˝onych jednostkach mp, utwo-rzonych z jednostek motorycznych znajdujàcych si´w ró˝nych mi´Êniach, siły te zawsze zbiegajà si´w jednym okreÊlonym punkcie. Powi´ê musi mieçmo˝liwoÊç swobodnego Êlizgania si´ nad poszcze-gólnymi pćzkami mi´Êniowymi39, aby doszło dozejÊcia si´ tych sił w jednym punkcie, czyli cc. Po-wi´ê musi byç równie˝ przymocowana do koÊci, abynie mogła przemieszczaç si´ podczas napinania.U ryb powi´ziowe miosepty łàczà działanie po-

szczególnych miomerów w celu wykonania zgićiabocznego. U człowieka cc ka˝dej jednostki mpłàczà aktywnoÊç poszczególnych jednostek moto-rycznych w celu wykonania okreÊlonego ruchu. Cen-trum koordynacji synchronizuje włókna mi´Êniowew wi´kszym stopniu, dzi´ki swojej zdolnoÊci do-stosowywania si´ do trakcji wrzecion mi´Êniowych40ani˝eli poprzez aferentne impulsy wolnych zakoƒ-czeƒ nerwowych. Wrzeciona mi´Êniowe przycze-

piajà si´ do Êródmi´snej i za ka˝dym razem, gdy kur-czà si´ pod wpływem impulsu neuronu motorycz-nego gamma (ryc. 30 B), napinajà całà struktur´powi´zi41,42.Napićie to nie jest przypadkowe – zbiega si´

w kierunku jednego punktu, czyli centrum koordy-nacji, które dzi´ki elastycznym właÊciwoÊciom po-wi´zi dostosowuje si´ do napi´ç wrzecion mi´Ênio-wych. Podczas skurczu włókien wrzeciona mi´Ênio-wego dochodzi do pobudzenia zakoƒczeƒ pierÊcie-niowo-spiralnych43. Aferentne włókna nerwowe typuIa oraz Ib, które przyczepiajà si´ do tych pieÊcie-niowo-spiralnych zakoƒczeƒ, przekazujà impulsy dordzenia kr´gowego. Jedynie wówczas, gdy ta impul-sacja dotrze do rdzenia kr´gowego, mo˝e rozpoczàçsi´, poprzez włókna alfa, druga – kurczliwa – faza. TaaktywnoÊç nerwowo-mi´Êniowo-powi´ziowa jest nie-zauwa˝alna, ale gdy zostanie zaburzona, manife-stuje si´ bólem stawu.Gdy dochodzi do densyfikacji* centrum koordy-

nacji, nie jest ono w stanie prawidłowo dostosowy-waç si´ do napi´ç wrzecion mi´Êniowych. Oznaczato, ˝e nie wszystkie aferentne włókna Ia, a w konse-kwencji nie wszystkie włókna alfa b´dà aktywowane.Kurczy si´ zatem tylko cz´Êç włókien mi´Êniowychjednostki mp, powodujàc zniekształcenie sił działa-jàcych na staw.Centrum percepcji jednostki mp znajduje si´

w obr´bie stawu44. Jest połàczone z mi´Êniami za-

CZ¢Âå I – JEDNOSTKA MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWA44

39 Wewn´trzna powierzchnia powi´zi jest pokryta swobodnieÊlizgajàcà si´ tkankà, która oddziela jà od mi´Êni. Warstwy po-wi´zi nami´snej wyst´pujà mi´dzy powi´zià a tkankà pod-skórnà. Powi´ê jest przymocowana do koÊci za pomocà prze-gród mi´dzymi´Êniowych i te gł´bokie przyczepy majà znacznywpływ na ukierunkowanie włókien powi´ziowych. Kierunektych włókien kolagenowych mo˝e byç podłu˝ny, poprzecznyalbo ukoÊny. Powi´ê stanowi niezb´dny komponent układu ru-chu. (J. Lang 1991)40 Wrzeciono mi´Êniowe jest utworzone z wiàzki od 4 do 10 włó-kien mi´Êniowych zamkni´tych w kolagenowej torebce. Moto-neurony gamma wytwarzajà impulsy wywołujàce skurcz tychwłókien, które przyczepiajà si´ do Êródmi´snej i kolagenowej to-rebki. (G. Mazzocchi 1996)41 Obwód gamma ma podstawowe znaczenie w skurczu mi´Ênizale˝nych od woli, poniewa˝ utrzymuje optymalne napićiemi´Êniowe, umo˝liwiajàce efektywny skurcz fazowy. Stwier-dzono, ˝e ka˝dy Êwiadomie wykonywany ruch jest poprzedzonynieznacznym wzrostem napićia zaanga˝owanych mi´Êni.(G. Mazocchi 1996)42 Ka˝de wrzeciono mi´Êniowe jest zamkni´te w powi´zi, któraogranicza mo˝liwoÊç jego wydłu˝ania. W ten sposób jest ona za-anga˝owana w funkcj´ nerwowo-mi´Êniowà. (I.H. Warren 1998)

43 Włókna intrafuzalne przyczepiajà si´ do tkanki łàcznej, któraotacza włókna mi´Êniowe. Skracajà si´ one pod wpływem im-pulsów z motoneuronów gamma i w trakcie skurczu mi´Ênia do-stosowujà swojà długoÊç do długoÊci ekstrafuzalnych włókienmi´Êniowych. (F. Baldiserra 1996)44 ChcielibyÊmy pokazaç, ˝e grupy mi´Êniowe, wraz z odpowia-dajàcà im powi´zià i unerwieniem, tworzà nast´pujàce jednostkinerwowo-mi´Êniowo-powi´ziowe: zginania, prostowania, przy-wodzenia, odwodzenia, rotacji wewn´trznej i zewn´trznej.Podczas wykonywania ruchu mi´Ênie napinajà torebki stawowewraz z powi´zià, uruchamiajàc w ten sposób mechanorecep-tory. W konsekwencji powi´ê dostarcza odpowiedê zwrotnà do-tyczàcà całego obrazu ruchu. (L. Stecco 1989)* Pod wpływem ró˝nych czynników (urazów, stanów przecià-˝eniowych, zaburzeƒ metabolicznych itd.) mo˝e dojÊç do zmianystanu powi´zi nazywanej densyfikacjà. Zmiana ta polega namodyfikacji konsystencji (zwi´kszeniu g´stoÊci) substancji pod-stawowej powi´zi i ewentualnej zmianie orientacji wewnàtrz-powi´zowych włókien kolagenowych, ze zwi´kszeniem ichliczby. Manipulacja powi´zi przeprowadzana jest na obj´tymdensyfikacjà centrum koordynacji w celu normalizacji stanupowi´zi tego punktu. (przyp. tłum.)


Jednostki mp ruchu przedniego koƒczynygórnej

Jednostka mp ante-scapula (an-sc)Ruch przedni łopatki (ruch łopatki do przodu

i w dół) jest realizowany przez włókna jednosta-wowe (m. piersiowy mniejszy) i dwustawowe (m.piersiowy wi´kszy).

Centrum koordynacji tych sił wektorowych znaj-duje si´ nad brzuÊcem mi´Ênia piersiowego mniej-szego, poni˝ej wyrostka kruczego łopatki (ryc. 36).

To cc odpowiada punktowi akupunkturowemuLU 1 i punktowi spustowemu mi´Ênia piersiowegomniejszego.

Jednostka mp ante-humerus (an-hu)Ruch przedni ramienia (uniesienie ramienia

przodem maksymalnie do kàta 90°) jest realizo-wany przez włókna jednostawowe (mm. kruczo-ra-mienny i naramienny) i dwustawowe (obojczykowacz´Êç m. piersiowego mniejszego, m. dwugłowyramienia).

Centrum koordynacji tych sił znajduje si´ wbruêdzie mi´dzy mi´Êniami naramiennym a pier-siowym wi´kszym – nad krótkà głowà mi´Êniadwugłowego ramienia.

To cc odpowiada punktowi akupunkturowemuLU 2 albo EX 91 i punktowi spustowemu przed-niej cz´Êci mi´Ênia naramiennego.

Jednostka mp ante-cubitus (an-cu)Ruch przedni łokcia (zgićie łokcia) jest realizo-

wany przez włókna jednostawowe (m. ramienny)i dwustawowe (m. dwugłowy ramienia).

Centrum koordynacji tych sił znajduje si´ nadbrzuÊcem mi´Ênia dwugłowego, po stronie promie-niowej mi´Ênia.

To cc odpowiada punktowi akupunkturowemuLU 4 (zgodnie z atlasem akupunktury Soulié deMoranta) i bocznemu punktowi spustowemu mi´Ê-nia dwugłowego ramienia.

Jednostka mp ante-carpus (an-ca)Ruch przedni nadgarstka (zgićie nadgarstka

z odchyleniem promieniowym) jest realizowanyprzez włókna jednostawowe (cz´Êç zginacza pro-mieniowego nadgarstka, która biegnie od powi´ziprzedramienia i od cienkich przegród włóknistychoddzielajàcych ten mi´sieƒ od mi´Êni sàsiednich)i dwustawowe (cz´Êç tego samego mi´Ênia, którabiegnie od przedniej powierzchni nadkłykcia przy-Êrodkowego koÊci ramiennej).

Centrum koordynacji tych sił znajduje si´ nadzginaczem długim kciuka, bocznie do zginacza pro-mieniowego nadgarstka.

To cc odpowiada punktowi akupunkturowemuLU 6 i punktowi spustowemu zginacza promienio-wego nadgarstka.

Jednostka mp ante-digiti (an-di)Ruch przedni palców (ruch kciuka do przodu)

jest realizowany przez włókna jednostawowe (zgi-nacz i odwodziciel krótki kciuka) i dwustawowe(zginacz długi kciuka).

CZ¢Âå I – JEDNOSTKA MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWA56

Ryc. 36. Jednostki mięśniowo-powięziowe ruchu przed-niego kończyny górnej

AN-SC

AN-HU

AN-CU

AN-CA

AN-DI



Po przeanalizowaniu anatomii i fizjologii jedno-stek mp zajmiemy si´ ich dysfunkcjà i wynikajàcymz niej leczeniem. Patologiczna manifestacja dys-funkcji w jednostce mp ró˝ni si´ osobniczo, jakkol-wiek etiologia dysfunkcji jest jedna; jest nià densyfi-kacja cc. W przypadku densyfikacji powi´ê nie jestzdolna do wydłu˝ania si´ i akomodacji do napi´ç,pochodzàcych z le˝àcych pod nià włókien mi´Ênio-wych.Poniewa˝ przyczyna dysfunkcji powi´ziowej jest

jedna (densyfikacja), równie˝ sposób leczenia jest je-den (manipulacja). TrudnoÊcià jest ustalenie właÊci-wego punktu do leczenia oraz okreÊlenie sposobuprzywrócenia elastycznoÊci tkanki.Wskazane jest wypełnianie karty pacjenta, co uła-

twi analiz´ zebranych danych, pomagajàc okreÊliçprzyczyn´ dysfunkcji, a tym samym obj´ty densyfi-kacjà punkt.Manipulacja powi´zi jest skuteczna, gdy stopnio-

wana jest jej intensywnoÊç, czas trwania i gł´bokoÊç,w zale˝noÊci od pacjenta i typu tkanki.

PlastycznoÊç i podatnoÊç powi´zi

Liczni autorzy94 piszà o zespołach przecià˝enio-wych, reumatyzmie tkanek mi´kkich lub pozasta-wowych i koncentrujà si´ na leczeniu tkanek, którenie sà właÊciwie odpowiedzialne za ww. dolegliwoÊci.Dobre efekty dajà operacje na tkankach wewnàtrz-stawowych, jakkolwiek niektóre ostatnie badaniadowodzà, ˝e korzyÊci płynàce z tych operacji sà cz´-

sto wynikiem nacićia powi´zi, a nie np. usunićiaprzepukliny dyskowej95. W niektórych szpitalach(w Houston, w Alexandrii) operacje na kolanie ar-tretycznym, obejmujàce jedynie nacićie powi´zi,dały lepsze rezultaty ni˝ operacje wewnàtrzstawowe.Zatem powi´ê, a nie inne tkanki, jest cz´sto od-

powiedzialna za ból w zespołach przecià˝eniowych:– Nie mo˝e byç to tkanka mi´Êniowa, poniewa˝gdy jest nadmiernie u˝ywana dochodzi do jej prze-rostu.

– Nie mo˝e byç to tkanka kostna lub chrz´stna,poniewa˝ obie sà prawie pozbawione nocycepto-rów.

– Nie mo˝e byç to tkanka nerwowa, poniewa˝ prze-nosi ona nocyceptywne impulsy aferentne z tka-nek obwodowych.

– Nie mo˝e byç to tkanka naczyƒ krwionoÊnych96,skoro nie dochodzi do zmian w unaczynieniu bo-lesnego obszaru.Mo˝e to byç tylko powi´ê, poniewa˝ powi´ê jest

kankà najbardziej unerwionà97 i poniewa˝:

94 Niektóre grupy zawodowe sà nara˝one na funkcjonalne prze-cià˝enia spowodowane ruchami powtarzalnymi i długotrwa-łymi, co jest przyczynà patologii nazywanej przez amerykaƒskichautorów Cumulative Trauma Disorders (CTD). Termin ten do-tyczy zasadniczo przypadków patologicznych z zaanga˝owa-niem nerwów, mi´Êni, Êci´gien, wi´zadeł, t´tnic, ˝ył, tkanki łàcz-nej i, sporadycznie, struktur kostnych (łokieç tenisisty, zespół ka-nału nadgarstka, palec zatrzaskujàcy, zapalenie pochewek Êci´-gien nadgarstka – choroba de Quervaina itd.). (M. Cossu 2000)

95 Przepuklina pojawia si´ w wyniku defektu powi´zi l´dêwio-wej. Wydaje si´, ˝e zwi´kszona aktywnoÊç fizyczna młodych ko-biet jest czynnikiem sprawczym. Dziewi´tnaÊcie na dwadzieÊciaprzepuklin było leczonych poprzez chirurgiczne nacićie i na-praw´ defektu powi´zi l´dêwiowej. Rezultaty leczenia były bar-dzo dobre. (H.C. Light 1983)96 U pacjentów z syndromem uwi´ênićia, porównanych z grupàkontrolnà, stwierdzono wićej tkanki łàcznej pomi´dzy włók-nami mi´Ênia naramiennego, ale nie odnotowano ró˝nic w una-czynieniu. (M. Kromberg 1997)97 Dwóch anatomów z Uniwersytetu we Fribourgu wykonałoelektroniczne mikrofotografie powi´zi podudzia u 51 osób. Kuich zaskoczeniu znaleêli wiele bezmielinowych włókien nerwo-wych i wiele wra˝liwych zakoƒczeƒ nerwowych pomi´dzy kola-genowymi włóknami tej powi´zi. Terapeuci manualni, zajmujàcysi´ terapià bolesnych zespołów powi´ziowych – cz´sto z powo-dzeniem – za pomocà stymulacji mechanicznej oraz/albo ter-micznej, majà teraz nowy argument uzasadniajàcy ich post´po-wanie. (J. Straubesand 1996)

Rozdział 7MANIPULACJA JEDNOSTKI MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWEJ


Ryc. 58. A – Warstwa podskórna przedniej ściany brzu-cha (źródło: Fumagalli, Colour photographic atlas ofmacroscopic human anatomy. Published by Dr. Fran-cesco Vallardi/Piccin Nuova Libraria); B – Przykład ma-nipulacji powięzi1. Skóra terapeuty musi podczas manipulacji przylegaćściśle do skóry pacjenta, aby nie doszło do otarciaskóry. 2. Poprzez powolny głęboki ucisk przesuwa siępodskórną tkankę łączną luźną, oddziałując na powięź.Tkanka łączna luźna oddziela skórną eksterocepcję odpowięziowej propriocepcji. 3. Część powięzi głębokiejbrzucha (usunięto tkankę łączną luźną). Manipulacjamusi objąć tę powięź, a w szczególności cc jednostkimp; jest przeprowadzana wyłącznie na cc, które jestobjęte densyfikacją i które jest źródłem bólu rzutowa-nego

cc

123

1

2

3

ROZDZIAŁ 7 – MANIPULACJA JEDNOSTKI MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWEJ 89

A

B


mo˝e pojawiç si´ niewielki krwiak w obszarze le-czonego punktu.

– Pi´ç dni po leczeniu pacjent powinien odczuçzmniejszenie lokalnej bolesnoÊci oraz złagodzenieobjawów.

– Przez kolejnych dwadzieÊcia dni poczàtkowy ko-lagen typu III orientuje si´ powoli w kierunku li-nii trakcji i jest jednoczeÊnie zast´powany przezbardziej stabilny kolagen typu I.Rycina 59 przedstawia zale˝noÊç pomi´dzy obrz´-

kiem leczonego cc a objawami pacjenta. BezpoÊred-nio po leczeniu nie ma jeszcze obrz´ku, a pacjentczuje si´ lepiej. Dziesi´ç minut póêniej mo˝liwe jestnasilenie objawów z uwagi na rozpoczynajàcà si´ re-akcj´ zapalnà. Reakcja zapalna zmniejsza si´ po 24 go-dzinach, natomiast równowaga napićiowa powi´zimo˝e pojawiç si´ nawet piàtego dnia po leczeniu.

Wynik i rokowanie

JeÊli po leczeniu nastàpiło radykalne złagodze-nie objawów, mo˝e to oznaczaç całkowite rozwià-zanie problemu, w zwiàzku z czym nie ma po-trzeby ustalania kolejnej wizyty. W takim przy-padku w karcie pacjenta obok leczonego cc wpi-sujemy trzy plusy (+++).JeÊli po leczeniu objawy zmniejszyły si´ o ponad

50%, mo˝emy wpisaç dwa plusy (++). W takimprzypadku prawdopodobnie konieczna b´dzie ko-lejna wizyta, aby rozwiàzaç pozostałe objawy.JeÊli leczenie zmniejszyło ból i/albo ograniczenie

ruchu o mniej ni˝ 50%, wpisujemy jeden plus (+)i powinniÊmy zaplanowaç kolejnà wizyt´, by lepiejokreÊliç problem i powtórnie zastanowiç si´ nad po-czàtkowà hipotezà.JeÊli leczenie nie przyniosło natychmiastowej po-

prawy albo je˝eli tydzieƒ po leczeniu pacjent po-wraca z takimi samymi objawami, zapisujemy wtedyzero (0) obok leczonego punktu i przeprowadzamyod poczàtku szczegółowy wywiad, stawiamy hipotezí powtarzamy weryfikacj´ ruchowà i palpacyjnà.JeÊli po powtórnym leczeniu ból wcià˝ si´ utrzy-

muje na takim samym poziomie, wskazane jest ode-słanie pacjenta do lekarza w celu wykonania dalszychbadaƒ (np. pod kàtem nowotworu, zaburzeƒ inter-nistycznych, zapalenia nerwu).DoÊç cz´sto wyeliminowanie jednego problemu

powoduje pojawienie si´ nast´pnego. Zdarza si´ tak,gdy zostanie usuni´ta kompensacja, którà wytworzyłociało, aby poradziç sobie z niestabilnà postawà, w wy-niku czego dochodzi do dekompensacji równowagi.W takim przypadku, gdy ciało ujawnia kolejny brakrównowagi, nale˝y znaleêç i rozwiàzaç jej przyczyn´.

Zdarza si´, ˝e po manipulacji pojawiajà si´ noweobjawy, poniewa˝ powi´ê dostosowuje si´ do zmianw napićiach posturalnych. W takim przypadku za-leca si´ zorganizowanie dwóch albo trzech cotygo-dniowych spotkaƒ, z miesićznà przerwà. W rzeczy-wistoÊci włókna kolagenowe potrzebujà około dwu-dziestu dni, aby dostosowaç si´ do nowej postawy;ciało równie˝ potrzebuje odpowiednio długiegoczasu, by mogło dostosowaç si´ do nowej sytuacji.

Analiza przypadków klinicznych

Pierwszy przypadek zaburzeƒ segmentarnych po-kazuje, jak z miejsca bólu czy centrum percepcjimo˝na dojÊç do centrum koordynacji tej samej jed-nostki mp; drugi przypadek przedstawia, jak kom-pensacja mo˝e si´ rozwinàç pomi´dzy dwiema prze-ciwstawnymi jednostkami mp, które poruszajà da-nym segmentem w jednej płaszczyênie.

Od cp do cc jednostki mpOsiemnastoletni sportowiec z rozpoznaniem skr´-

cenia prawego stawu skokowego.Zadawane pytania:1. Gdzie Pana boli?– W prawej kostce (ta p.)

2. W której cz´Êci kostki?– Zewn´trznej (la).

3. Jak długo to miejsce jest bolesne?– Miesiàc (1 m.).

4. Czy skrćił Pan ju˝ kiedyÊ kostk´?– Nie, to jest pierwszy raz.

5. Jakie czynnoÊci sà utrudnione z powodu bólu?– Głównie bieganie.

6. Czy staw ma pełnà swobod´ ruchu?– Nie, musz´ trzymaç uniesiony zewn´trzny brzeg

stopy (me -5°).W karcie pacjenta odpowiedzi te mo˝na zapisaç

w nast´pujàcy sposób:

m.bólu TA LA p. 1 m. * ME -5°

Dane te wskazujà, ˝e zaanga˝owana jest jednostkamp la-ta (ból bocznej cz´Êç stawu) albo me-ta (ogra-niczenie ruchomoÊci). Aby sprawdziç, która z tychdwóch hipotez jest prawdziwa, przeprowadzono we-ryfikacj´ ruchowà i palpacyjnà.W czasie weryfikacji ruchowej stwierdzono znacz-

ne ograniczenie ruchu doÊrodkowego kostki z po-wodu bólu w jednostce mp ruchu bocznego.



Siatk´ weryfikacyjnà wypełniono w nast´pujàcysposób:

Płaszczyzna Płaszczyzna Płaszczyznaczołowa strzałkowa poprzecznaLA-TA RE-TA ER-TAME-TA (LA)** AN-TA IR-TA

Weryfikacja palpacyjna potwierdziła, ˝e ból w jed-nostce mp ruchu bocznego był konsekwencjà den-syfikacji cc tej jednostki mp (la-ta) – ryc. 60, wzwiàzku z czym zdecydowano si´ przeprowadziçmanipulacj´ tego punktu. Po kilku minutach mani-pulacji doszło do nagłego rozluênienia tkanki. Po-zabiegowa weryfikacja ruchowa wykazała przywró-cenie pełnego i bezbolesnego ruchu (la-ta+++).

Od cp do cc antagonistycznej jednostki mpCzterdziestoletnia gospodyni domowa z rozpo-

znaniem zapalenia nadkłykcia bocznego koÊci ra-miennej prawej r´ki.Zadawane pytania:1. Gdzie odczuwa Pani ból?– W prawym łokciu (cu p.)

2. W której cz´Êci łokcia?– Zewn´trznej (la).

3. Jak długo ból Pani dokucza?– Około 3 miesiàce (3 m.).

4. Czy miała Pani wczeÊniej ból łokcia?– Nie, jest to pierwszy raz.

5. Czego nie mo˝e Pani robiç z powodu bólu?– Jestem niezdolna do pracy (**).

6. Czy ruch stawu jest ograniczony?– Nie mog´ całkowicie wyprostowaç łokcia(re-10°).

Informacje te podsumowanow nast´pujàcy sposób:

m.bólu LA CU p. 3 m. ** RE -10º

Powy˝sze dane wskazujà na zaanga˝owanie jed-nostek mp la-cu oraz re-cu.Dla potwierdzenia słusznoÊci tej hipotezy ko-

nieczne było przeprowadzenie weryfikacji ruchoweji palpacyjnej.Podczas weryfikacji ruchowej ruch boczny przeciw

oporowi był w normie, natomiast ruch doÊrodkowyprzeciw oporowi odtworzył ból bocznej cz´Êci łokcia.

Siatk´ weryfikacyjnà wypełniono w nast´pujàcysposób:

Płaszczyzna Płaszczyzna Płaszczyznaczołowa strzałkowa poprzecznaLA-CU* RE-CU* ER-CUME-CU (LA)** AN-CU IR-CU

Wprzypadku ruchu doÊrodkowego wpisano dwiegwiazdki, poniewa˝ w czasie weryfikacji ruchowej tejjednostki mp ból si´ nasilił i ujawnił si´ deficyt siły.W przypadku ruchu tylnego wpisano jednà gwiazd-k´, poniewa˝ ruch był tylko nieznacznie ograniczony,bez towarzyszàcego bólu i zmniejszenia siły.Wywnioskowano, ˝e ból bocznej cz´Êci łokcia był

konsekwencjà braku równowagi pomi´dzy agoni-stycznà i antagonistycznà jednostkà mp, w odnie-sieniu do mo˝liwoÊci utrzymania łokcia w płasz-czyênie czołowej. W tym przypadku brak koordyna-cji w jednostce mp me-cu spowodował dra˝nieniewolnych zakoƒczenia nerwowych w bocznej cz´Êciłokcia. Weryfikacja palpacyjna cc me-cu i la-cu po-twierdziła obecnoÊç densyfikacji w przyÊrodkowejjednostce mp. Leczenie me-cu wywołało poczàt-kowo ból bocznej cz´Êci łokcia, po czym ból ustàpiłz jednoczesnym odzyskaniem pełnego zakresu wy-prostu. W karcie pacjenta wynik został oznaczonytrzema plusami obok cc me-cu (me-cu+++).




Gdy rami´ jest ustalone (łaƒcuch kinematycznyzamkni´ty), mi´Ênie te uczestniczà w ruchu przed-nim łopatki.

Sekwencja ruchu tylnego koƒczyny górnej

Odwodziciel palca małego (re-di) oddala małypalec od pozostałej cz´Êci r´ki w kierunku łokcio-wym. Podczas skurczu tego mi´Ênia powi´ê kł´bikanapinana jest w kierunku dystalnym, poniewa˝ cz´Êçwłókien tego mi´Ênia przyczepia si´ bezpoÊrednio dotej powi´zi148. U wszystkich kr´gowców sekwencja

ruchu tylnego jest zawsze zlokalizowana na łokcio-wej stronie koƒczyny górnej (ryc. 90).Skurcz jednostki mp ruchu tylnego palców (re-di)

przenosi si´ na powi´ê przedramienia za poÊrednic-twem podłu˝nych włókien przebiegajàcych w po-wi´zi r´ki. Te włókna kolagenowe149 działàjà jakpasy transmisyjne, które synchronizujà wyprost pal-ców z wyprostem nadgarstka (re-ca).Tylna cz´Êç powi´zi przedramienia stanowi przy-

czep dla cz´Êci włókien prostownika łokciowegonadgarstka; mi´sieƒ trójgłowy ramienia150 wysyłaÊci´gniste pasmo do tej samej cz´Êci powi´zi, stajàcsi´ w ten sposób napinaczem powi´zi (re-cu).Tylna cz´Êç powi´zi przedramienia przekazuje na-

pićie prostownika łokciowego nadgarstka w kierunkuproksymalnym, a napićie mi´Ênia trójgłowego ramie-nia – w kierunku dystalnym. Oznacza to, ˝e gdy ruchjest inicjowany przez r´k´, anga˝owane sà proksy-malne jednostki mp. JeÊli napićie pochodzi z ramie-nia, to aktywacja wrzecion mi´Êniowych, a tym sa-mym jednostek mp post´puje w kierunku dystalnym.Powi´ê ramienia napinana jest w kierunku do-

głowowym przez cz´Êç tylnà mi´Ênia naramiennego,która razem z mi´Êniami obłym wi´kszym i pod-grzebieniowym uczestniczy w ruchu tylnym ramienia(re-hu). Mi´sieƒ naramienny nie tylko napina powi´êza poÊrednictwem licznych przegród mi´dzymi´-Êniowych, ale rówie˝ wysyła cz´Êç włókien mi´Ênio-wych do powi´zi podgrzebieniowej151.Mi´sieƒ czworoboczny i mi´Ênie równoległo-

boczne uczestniczà w ruchu tylnym łopatki (re-sc);mi´Ênie te łàczà si´ z powi´zià prostownika grzbietu,a tym samym z sekwencjà ruchu tylnego szyi i klatkipiersiowej.

CZ¢Âå II – SEKWENCJA MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWA128

149 Wi´zadło dłoniowe nadgarstka zawiera skoÊne i podłu˝newłókna, które łàczà si´ z proksymalnymi przyczepami Êci´gni-stymi mi´Êni kł´bika i kł´bu. Gł´bokie włókna wzmocnienia po-wi´zi przebiegajà poprzecznie i jedynie one przyczepiajà si´ dokoÊci pzedramienia. (J. Lang 1991)150 Prostownik łokciowy nadgarstka rozpoczyna si´ na nad-kłykciu bocznym koÊci ramiennej, przykrywajàcej go powi´ziprzedramienia oraz na przegrodzie, która oddziela go od mi´Ê-nia łokciowego. (G. Chiarugi 975)Cz´Êç Êci´gna mi´Ênia trójgłowego ramienia przechodzi do po-wi´zi przedramienia i mo˝e prawie całkowicie przykryç mi´sieƒłokciowy. (W. Platzer 1979)Powi´ê przedramienia napinana jest z przodu przez rozci´gnomi´Ênia dwugłowego ramienia, a z tyłu – przez rozci´gno mi´Ê-na trójgłowego ramienia. (Z. Fumagalli 1974)151Mi´Ênie powierzchni grzbietowej łopatki otoczone sà przez wła-sne rozci´gno. Cz´Êciowo, tak jak tylna cz´Êç m. czworobocznegoi grzebieniowa cz´Êçm. naramiennego, kierujà si´ do rozci´gna po-krywajàcego mi´sieƒ podgrzebieniowy. (J. Lang 1991)

RE-CL

RE-S

C

RE-H

U

trapeziusR

E-HU

RE-C

U

deltoideusR

E-CU

RE-C

A

tricepsR

E-CA

RE-D

I

extensorcarpi

uln.

Ryc. 90. Sekwencja ruchu tylnego kończyny górnej

148Przyczep poczàtkowy odwodziciela palca małego znajduje sińa troczku zginaczy, koÊci grochowatej i wi´zadle grochowo-ha-czykowym. Przyczep koƒcowy znajduje si´ na łokciowym brzegupiàtego palca i cz´Êciowo na rozci´gnie prostownika palca ma-łego. (W. Platzer 1977)


Pacjent wskazał dwa segmenty (cx, ta) z bólem zlo-kalizowanym w ich tylnej cz´Êci (re). To ju˝ mogłobywskazywaç na sekwencj´ ruchu tylnego, ale znaczy-łoby te˝, ˝e został wzi´ty pod uwag´ jedynie stanobecny, bez poszukiwania przyczyny. Leczenie re-cxi re-ta prawdopodobnie przyniosłoby pacjentowipewnà ulg´, ale przy pierwszej próbie biegania bólmógłby powróciç. Odpowiadajàc na pytania: „Czyodczuwa Pan bóle w innych cz´Êciach ciała?” i „Czyw przeszłoÊci odczuwał Pan bóle w innych cz´Êciachciała?” młody człowiek dwukrotnie energicznie za-przeczył, jakby chciał podkreÊliç swój dobry stanzdrowia. Na bardziej szczegółowe pytanie: „Czy miałPan bóle wzrostowe w prawym kolanie, gdy był Panmłodszy?” młody człowiek odpowiedział, ˝e kolanobolało go, gdy miał dziesi´ç lat (b.wczeÊ.: ge an p.15lat). Na pytanie: „Czy ma, bàdê miał Pan: mrowienie,skurcze, dr´twienie lub deformacje (włàcznie z od-ciskami) stóp?” pacjent odpowiedział, ˝e miał skur-cze w podudziu trzykrotnie w ciàgu ostatniego roku(parestezje – par.: ta re p. skurcze 3 x r.).

Na podstawie tych danych mo˝na było postawiçhipotez´, ˝e skurcze w sekwencji ruchu tylnego byływynikiem poszukiwania kompensacji przez antago-nistycznà sekwencj´ ruchu przedniego. Kompensa-cja pomi´dzy sekwencjami ruchu przedniego i ruchutylnego koƒczyny dolnej nie stwarzała problemówprzez 15 lat. Trzeba było intensywnego fizycznegostresu, jakim był bieg przełajowy, ˝eby zaburzyç na-pićiowà równowag´.

Po przeanalizowaniu tegomechanizmu kompensa-cyjnego łatwiej było wychwyciç nieÊwiadome adapta-cje podczas weryfikacji ruchowej i znaleêç odpowiednipunkt na podstawie weryfikacji palpacyjnej.

Weryfikacja ruchowa wykazała ból wzdłu˝ tylnejcz´Êci uda podczas ruchu przedniego biodra i ko-lana, a weryfikacja palpacyjna wykazała densyfikacjćc an-ge, re-cx oraz re-ta.

Pierwszym leczonym punktem był an-ge; poza-biegowa weryfikacja ruchowa wykazała ustàpieniebólu w tylnej cz´Êci uda. Pozostałe dwa cc poddanoleczeniu dla przywrócenia równowagi napićiowej.

Poniewa˝ po pierwszym zabiegu pacjent nie od-czuwał bólu, otrzymał nast´pujàcà rad´: ”Kiedy le-czone punkty przestanà byç tkliwe, mo˝e Pan znowuzaczàç biegaç. Pierwsza próba biegania powinna byçkrótka, przy czym nale˝y jà przerwaç, jeÊli pojawi si´jakikolwiek ból. Dwa dni póêniej prosz´ spróbowaçjeszcze raz, a jeÊli ból powróci, prosz´ umówiç si´ nanast´pnà wizyt´”. Sportowiec zadzwonił po dziesi´-ciu dniach i powiedział, ˝e odczuwał nieznaczny bólw czasie pierwszego biegania, ale w czasie nast´pnegonie odczuwał ju˝ ˝adnych dolegliwoÊci.

Dysfunkcja w jednej płaszczyźniePo upadku, który zdarzył si´ osiem dni wczeÊniej,

pani G. zgłosiła si´ z silnym bólem lewego barku,podtrzymujàc lewe rami´ prawà r´kà, co najwyraê-niej przynosiło jej ulg´. Poniewa˝ badanie rentge-nowskie nie wykazało urazów koÊçca, poradzono jejstosowanie miejscowych okładów z lodu.

Badanie subiektywne wykazało, ˝e ból zlokalizo-wany był głównie w bocznej cz´Êci lewego barku;ruch boczny ramienia był ograniczony do kàta 30º,a ruch przedni – do kàta 50º (tab. 16).

Dla pacjentki nadrz´dnym problemem był obecnyból barku, ale podczas wywiadu przyznała, ˝e od-czuwa tak˝e bóle głowy i szyi oraz ˝e w ostatnichdwóch latach miała bóle w bocznej cz´Êci prawegobiodra. Ból w biodrze nie był stały, ale nawracajàcy(nawr.) z pewnà regularnoÊcià raz w miesiàcu(1x m.). W przeszłoÊci pacjentka miała krótkie epi-zody bólu pleców, które całkowicie ustàpiły. Spy-tana o parestezje, natychmiast odpowiedziała, ˝e odupadku odczuwa uporczywe mrowienie na promie-niowej stronie prawej r´ki (kciuk i palec wskazujàcy).

Na podstawie tych danych mo˝na było podejrze-waç ogólnà nierównowag´ zaostrzonà przez nie-dawny uraz. Nadwer´˝enie barku nie mogło zostaçskompensowane, co powodowało silny ból. Kom-pensacje, zarówno obecne, jak i wczeÊniejsze, roz-ło˝one były w płaszczyênie strzałkowej (lu re, mro-wienie I palca) oraz w płaszczyênie czołowej (hu, cxla, mrowienie II palca).

Ze wzgl´du na du˝à bolesnoÊç barku postano-wiono przeprowadziç weryfikacj´ ruchowà szyi (cl)i biodra (cx), aby sprawdziç, która z dwóch płasz-czyzn jest bardziej zaanga˝owana w dysfunkcj´.To badanie wskazało jednoznacznie, ˝e nierówno-waga rozwin´ła si´ w płaszczyênie czołowej. Zdecy-dowano nie leczyç cc ruchu bocznego ramienia (la--hu), poniewa˝ byłoby to zbyt bolesne, a rozpoczàçleczenie od cc ruchu bocznego szyi (la-cl). Po mani-

CZ¢Âå II – SEKWENCJA MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWA158

m.bólu hu la l. 8 d. *** uraz b.ruch la-hu 30°, an 50°b.tow. cl, cp bi. kilka lat*

cx la p.2 lata ** nawr.1 x m.b.wczeÊ. lu bi. par. mrowienie di I, II l.

Leczenie

1 la-cl bi. ++ hu, la-ca l. //+ hu

2 la-hu, sc, di l. ++ //++ hu

3 la-lu l. + la-cx p. +

Tab. 16. Dane świadczące o zaburzeniu w płaszczyź-nie czołowej

pulacji tego cc pacjentka stwierdziła natychmiastowàpopraw´ w okolicy szyi oraz, przede wszystkim,znaczne zmniejszenie bólu barku. Rozluênienie na-pićia powi´zi rozmieszczonych w płaszczyênie czo-łowej pozwoliło cz´Êci obj´tej stanem zapalnym naznalezienie kompensacji. Podczas pierwszego za-biegu leczony był równie˝ dystalny punkt w tej samejsekwencji: la-ca. Rezultat otrzymany natychmiast popierwszym zabiegu (++ hu) nie został w całoÊciutrzymany w czasie nast´pnych dni (//+hu). Na dru-giej wizycie postanowiono wić leczyç jednostki mpruchu bocznego ramienia, łopatki i palców. Uzyskanyefekt był bardzo dobry i utrzymywał si´ nadal poupływie tygodnia (//++ hu).

Podczas trzeciej wizyty podj´to prób´ przywró-cenia ogólnej równowagi napićiowej, co oznacza, ˝epoddano leczeniu cc jednostki mp la-cx p. i la-lu l.

Aby ułatwiç poczàtkujàcym terapeutom leczeniecałoÊciowych dysfunkcji powi´ziowych, mo˝na zmo-dyfikowaç kart´ pacjenta (ryc. 189) przez zastàpie-nie rubryki „Wywiad dla układu ruchu” rubrykà„Lokalizacja bólu”. W tej rubryce zapisuje si´

w pierwszej linijce segmenty, które wykazujà zabu-rzenia w płaszczyênie czołowej (la-lu, me-cx, la-hu,cu); w drugiej linijce – segmenty z zaburzeniamiw płaszczyênie strzałkowej (an-cl, re-th); w trzeciejlinijce – segmenty z zaburzeniami w płaszczyêniepoprzecznej (er-ta).

ROZDZIAŁ 14 – MANIPULACJA SEKWENCJI MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWYCH 159

Ryc. 119. Procent odczuwanego bólu w trzech seg-mentach podczas ruchu w trzech płaszczyznach

pł. czołowa

pł. strzałkowa

pł. poprzeczna

hu cl lu

100

80

60

40

20

0

Ryc. 120. Palpacja (lub manipulacja) za pomocą wyrostka łokciowego. Manipulacja wykonywana za pomocą łok-cia jest najczęstszą techniką leczenia. Terapeuta powinien wykorzystywać ciężar własnego ciała, żeby zminima-lizować wysiłek i żeby móc pracować z jednym punktem przez dłuższy czas. Czasami pacjenci wolą manipula-cję przeprowadzoną łokciem, ponieważ obejmuje on większą powierzchnię. Na tym zdjęciu terapii poddawane jestcc la-pv



CZ¢Âå III – SPIRALA MI¢ÂNIOWO-POWI¢ZIOWA168

Georgopoulos247 wysunàł hipotez´, ˝e ruch wkonkretnym kierunku jest determinowany przez ak-tywnoÊç całej populacji neuronów. Sugerował, ˝eudział ka˝dego z neuronów mo˝e byç przedstawionyw postaci wektora, którego długoÊç jest zale˝na odstopnia aktywnoÊci neuronu podczas ruchu w okre-Êlonym kierunku. Suma udziałów poszczególnychkomórek mo˝e wić generowaç wypadkowy wektorcałej populacji248. Inne doÊwiadczenia wykazały, ˝eneurony, które ulegajà wyładowaniu, gdy dany mi´-sieƒ realizuje ruch w okreÊlonym kierunku, nie wy-kazujà aktywnoÊci, gdy ten sam mi´sieƒ realizujeruch w innym kierunku249. Zatem, gdy mi´sieƒ re-alizuje ruch w jednej z płaszczyzn podstawowych, ak-tywuje inne włókna ni˝ podczas realizacji schematumotorycznego. Poprzednie doÊwiadczenia wskazujà,˝e „zbiory neuronów” sà aktywowane dla ruchów wpłaszczyznach podstawowych (zgićie–wyprost, przy-wiedzenie–odwiedzenie), a inne zbiory – dla ruchóww płaszczyznach poÊrednich. Je˝eli dla poÊrednichschematów motorycznych przypisane sà okreÊloneneurony w korze mózgowej, to na obwodzie muszàistnieç włókna mi´Êniowe reagujàce na impulsy wy-syłane przez te neurony.

Przekàtne

Schemat motoryczny jest ruchem pojedynczegosegmentu pomi´dzy dwiema płaszczyznami.Przekàtna motoryczna jest natomiast ruchem ca-

łej koƒczyny lub tułowia pomi´dzy dwiema płasz-czyznami (ryc. 125). Ruch ten jest organizowanyprzez przekàtnà mi´Êniowo-powi´ziowà. Przekàtnamp synchronizuje fuzyjne cc ró˝nych segmentów,aktywowanych przez impulsy nerwowe, np. prze-kàtna mp an-la koƒczyny górnej koordynuje fuzyjnecc an-la-sc, an-la-hu, an-la-cu, an-la-ca i odpowiada

za ruch poÊredni pomi´dzy ruchem przednim i ru-chem bocznym (przekàtne – zob. ryc. 177–180).JeÊli obie sekwencje aktywowane sà z tà samà siłà

(50% + 50%), to ruch b´dzie wypadkowà ruchuprzedniego i bocznego. JeÊli koƒczyna przemieszczanajest w płaszczyênie poprzecznej w stron´ bocznà, ak-tywnoÊç sekwencji ruchu bocznego b´dzie si´ zwi´k-szaç, a aktywnoÊç sekwencji ruchu przedniego –zmniejszaç. Ruch ten jest płynny, nie ma charakteruskokowego, jaki miałby, gdyby był kontrolowany wy-łàcznie przez impulsy nerwowe działajàce według za-sady „wszystko albo nic”. ObecnoÊç fuzyjnych cc mo-duluje diminuendo jednej sekwencji w odniesieniu docrescendo drugiej. Fuzyjne cc przekàtnej an-la-sc,hu, cu, ca regulujà podczas tego ruchu zarówno im-pulsy wywołujàce ruch, jak i propriocepcj´250.Taka regulacja jest jeszcze bardziej istotna w utrzy-

maniu postawy wyprostowanej, w której udział wolijest niewielki. Niektóre doÊwiadczenia wykazały, ˝ewibracje skierowane na pewne punkty mi´Êniowepowodujà jednostronne wychylenie ciała. Stymulacjami´Êni strony przedniej okolicy kostki powoduje wy-

Ryc. 125. Przekątna, czyli wypadkowa aktywnościdwóch przyległych sekwencji

LAAN

AN-LA

247 AktywnoÊç neuronów zmienia si´ wraz ze zmianà kierunkuruchu – wyładowanie nast´puje podczas ruchów wykonywa-nych w okreÊlonym kierunku i ustaje podczas ruchów wykony-wanych w kierunku przeciwnym. Ponadto kierunek neuronów,usytuowanych w tym samym obszarze korowym, jest bardzozbli˝ony. (A.P. Georgopoulos i in. 1982)248 Neurony korowe sà wra˝liwe na kierunki ruchu. Diagramyilustrujà aktywnoÊç neuronu korowego podczas wykonywaniaruchów w oÊmiu kierunkach. (E.R. Kandel 1994)249 Roger Lemmon zaobserwował, ˝e neurony, które ulegajà wy-ładowaniu (gdy małpa Êciska mały transduktor pomi´dzy kciu-kiem a palcem wskazujàcym), generujàc okreÊlonà sił´, nie wy-kazujà aktywnoÊci, gdy zwierz´ wykorzystuje takà samà sił´,chwytajàc palcami patyk. (E.R. Kandel 1994)

250 Roll i Roll zasugerowali, ˝e te sygnały wejÊciowe wrzecionmi´Êniowych mogà tworzyç ciàgły „proprioceptywny łaƒcuch” odstóp do oczu, poniewa˝ zastosowanie wibracji na Êci´gnie w ja-kimkolwiek miejscu łaƒcucha zmienia postrzeganie postawyciała. Niewiele jednak wiadomo o sposobie integracji tej pro-prioceptywnej informacji. (A. Kavounoudias 1999)


na przednià cz´Êç kostki, aby synchronizowaç zgi´-cie grzbietowe stopy (ruch przedni).Podczas fazy podporu cyklu chodu kolano musi

byç stabilne. StabilnoÊç t´ zapewniajà dwie pozostałespirale (an-la-ge oraz an-me-ge) podczas jednoczes-nej aktywacji mi´Êni ruchu tylnego biodra (re-la-cxoraz re-me-cx) oraz kostki.

Spirala retro-latero-pes (re-la-pe)

Spirala ta rozpoczyna si´ na stopie od górnegoi dolnego troczka mi´Êni strzałkowych.Powy˝sze troczki łàczà si´ z blaszkà gł´bokà po-

wi´zi goleni357.Wraz z włóknami tej blaszki, z przodu Êci´gna

Achillesa, spirala przechodzi z bocznej na przyÊrod-kowà stron´ podudzia. Od przyÊrodkowego brzegukoÊci piszczelowej, włóknami kolagenowymi troczkagórnego prostowników358, spirala przechodzi nadprzedziałem prostowników.Dalej kieruje si´ w stron´ tylnej cz´Êci podudzia,

przechodzàc nad głowà bocznà mi´Ênia brzucha-tego łydki. W tym miejscu rozpoczyna si´ powi´êpodkolanowa359, z włóknami kolagenowymi wst´-pujàcymi od bocznej głowy mi´Ênia brzuchategołydki ku pochewce przywodzicieli uda. Przebieg tychwłókien kolagenowych jest zgodny z liniami napi´çwytwarzanych przez przyczepy powi´ziowe głowybocznej mi´Ênia brzuchatego łydki360. Powi´ê podkolanowa przypomina troczek z po-

wodu włókien krzy˝ujàcych si´ na wzór sieci. Włóknaprzecinajàce włókna wy˝ej wspomniane sà zgodnetrakcjami wywieranymi przez głow´ przyÊrodkowàmi´Ênia brzuchatego łydki i kierujà si´ do pasmabiodrowo-piszczelowego (ryc. 160).Powi´ê przywodzicieli stanowi ciàgłoÊç z powi´zià

grzebieniowà, a ta wst´pujàc, rozdwaja si´ na dwieblaszki – jedna przebiega wraz z wi´zadłem rozst´-powym (Gimbernata) nad wi´zadłem pachwinowymi łàczy si´ z powi´zià ipsilateralnego mi´Ênia skoÊnegozewn´trznego brzucha; druga przebiega z tyłu dopowrózka nasiennego u m´˝czyzn (a u kobiet dowi´zadła obłego macicy) i tworzàc wi´zadło zagi´te,przedłu˝a si´ z wraz rozci´gnem/powi´zià mi´ÊniaskoÊnego zewn´trznego brzucha strony przeciwnej361.


357 Blaszka gł´boka powi´zi goleni stanowi ciàgłoÊç z powi´zià,która pokrywa mi´sieƒ podkolanowy i łàczy si´ ze Êci´gnemmi´Ênia półbłoniastego. Ku dołowi łàczy si´ z wi´zadłem pro-mienistym st´pu oraz z troczkiem górnym mi´Êni strzałkowych.(H. Gray 1993)358 Przyczepy piszczelowe proksymalnego troczka mi´Êni pro-stowników sà bardzo zró˝nicowane: cz´sto znajdujà si´ nabrzegu przyÊrodkowym koÊci – troczek jest wówczas oddzielonyod koÊci piszczelowej warstwà tkanki łàcznej; przy prawie cał-kowitym braku przyczepów troczek przedłu˝a si´ z tylnà cz´Êciàpowi´zi goleni. (L. Testut 1987)Cz´Êç włókien powierzchni przyÊrodkowej koÊci piszczelowejprzekracza okostnà i kieruje si´ a˝ do blaszki otaczajàcej pro-stowników, po czym przechodzi nad przedziałem mi´Êni strzał-kowych. (J. Lang 1991)359 Powi´ê podkolanowa, która oddziela podskórnà tkank´łàcznà od mi´Êni, składa si´ z dwóch warstw krzy˝ujàcych si´włókien kolagenowych. Włókna powierzchowne charakteryzujàsi´ prawie zawsze poprzecznym przebiegiem, zagł´biajàc si´ wkierunku przyÊrodkowym. (J. Lang 1991)360 Trudno jest oddzieliç powi´ê podkolanowà od gł´biej poło-˝onych Êci´gien. Âcisłe przyleganie wynika z faktu, ˝e licznepćzki włókniste przechodzà ze Êci´gien do powi´zi, wzmac-niajàc jà. Pćzki te nale˝à do grupy mi´Êni zwanych napinaczamipowi´zi. (L. Testut 1987)

361 Rozci´gno stanowiàce przyczep mi´Ênia skoÊnego ze-wn´trznego pogrubia si´ u dołu w wi´zadło pachwinowe. Na od-cinku pomi´dzy guzkiem łonowym a spojeniem łonowymwłókna rozci´gna rozchodzà si´, aby utworzyç pierÊcieƒ pach-winowy podskórny. Rozci´gno jest ustalone przy koÊci łonowejprzez dwa pasma – boczne i przyÊrodkowe, które pochodzi zrozci´gna strony przeciwnej. (I. Fazzari 1972)

Ryc. 160. Troczek podkolanowy

re-me-ge

an-la-cx

re-la-ge

re-me-ge



Powi´ê jest tkankà przebiegajàcà w całym cielebez przerw w ciàgłoÊci. W zwiàzku z tym bodziecskierowany na dowolnà cz´Êç powi´zi mo˝e wywo-łaç reakcje w innych cz´Êciach ciała. Jedynie bodziecskierowany na odpowiedni punkt394 mo˝e defini-tywnie rozwiàzaç problem. Niestety, punkt ten nigdynie znajduje si´ w miejscu manifestowania si´ bólu.Istniejà trzy sposoby lokalizacji tego punktu:– jeÊli problem dotyczy jednego stawu, to na pod-

stawie miejsca bólu (cp) mo˝na okreÊliç centrumkoordynacji jednostki mp (ryc. 182);

– jeÊli ból obejmuje wićej segmentów i nasila si´przy ruchach wykonywanych w jednej płaszczyê-nie, to wybiera si´ wtedy sekwencje działajàcew tej płaszczyênie;

– jeÊli nierównowaga obejmuje kilka miejsc, a bólnasila si´ przy ruchach wykonywanych w ró˝nychpłaszczyznach, mo˝na podejrzewaç zaanga˝owa-nie jednej albo wi´kszej liczby spiral mp.Ból segmentarny ma swoje êródło w okolicy bo-

lesnego obszaru; ból rozmieszczony w okreÊlonejpłaszczyênie ma swoje êródło w punktach zlokalizo-wanych w tej płaszczyênie. Ból o przebiegu spiralnymcz´sto ma swoje êródło w punktach rozmieszczonychw wićej ni˝ jednej płaszczyênie.

Ka˝dorazowo leczenie ma swój cel. W leczeniusegmentarnym celem jest przywrócenie płynnoÊcisubstancji podstawowej Êródmi´snej, omi´snej i na-mi´snej. W leczeniu spiral celem jest przywróceniepłynnoÊci substancji podstawowej troczków dlaumo˝liwienia swobodnego Êlizgu pojedynczym pćz-kom włókien kolagenowych. Z celem tym zwiàzanyjest równie˝ odpowiedni nacisk i kierunek przepro-

wadzania zabiegu: Manus sapiens potens est (z łac.'r´ka myÊlàca ma wielkà moc').

Dane

JednoÊç ciała zawsze powinna byç brana poduwag´ przy wypełnianiu karty pacjenta dla leczeniacałoÊciowego. Chocia˝ ciało nale˝y traktowaç jakocałoÊç, istnieje wiele specjalnoÊci w medycynie,w których nie bierze si´ pod uwag´ faktu, ˝e ka˝dysegment jest cz´Êcià tej całoÊci. Elementem łàczàcymwszystkie struktury układu ruchu jest w szczególnoÊ-ci powi´ê, która:– łàczy jednokierunkowe jednostki motoryczne jed-

nostki mp;– łàczy jednokierunkowe jednostki mp sekwencji

mp;– łàczy spiralà schematy motoryczne ró˝nych seg-

mentów;– tworzy rusztowanie systemu nerwowego (sierp

mózgu, opona twarda);– prowadzi unerwienie w rozwoju zarodkowym

i tworzy pochewki nerwowe;– nadaje znaczenie kierunkowe impulsom aferen-

tym poprzez sekwencje;– nadaje mi´Êniom spójnoÊç poprzez nami´snà,

a poprzez pochewk´ Êci´gna zapewnia ruch Êliz-gowy;

– wzmacnia torebki stawowe i łàczy si´ z wi´za-dłami;

– sygnalizuje złamania lub inne uszkodzenia kostnepoprzez okostnà;

– otacza ˝yły i t´tnice pochewkami naczyniowymii nerwowymi;

– jest miejscem lokalizacji stanu zapalnego, naprawyi aktywnoÊci metabolicznej;

– jest tkankà odbierajàcà temperatur´ zewn´trznài wewn´trznà.

Powi´ê jest połàczona ze wszystkimi strukturamiukładu ruchu, dlatego oczywiste jest to, ˝e densyfi-kacja powi´zi mo˝e powodowaç wiele dysfunkcji

Rozdział 21MANIPULACJA SPIRAL MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWYCH

394 Nie uzyska si´ jakichkolwiek efektów terapii, jeÊli nieuwzgl´dni si´ cc bezpoÊrednio zaanga˝owanego w ból szyi iograniczenie ruchomoÊci. Dla przykładu, jeÊli ból prowoko-wany jest przez rotacj´ szyi, a przeprowadzi si´ leczenie cc ru-chu bocznego, to nie dojdzie do złagodzenia objawów. Na-tychmiastowa poprawa zostanie uzyskana jedynie w przypadkuleczenia cc er-cl. (L. Stecco 1999)



Przy ustalaniu planu terapeutycznego nale˝y mieçjasno okreÊlony cel pierwszej wizyty i ewentualnyprzebieg nast´pnych spotkaƒ:– jeÊli pacjent zgłasza si´, przykładowo, z bólem

kolana, interwencja terapeutyczna powinna si´-gnàç pierwotnej przyczyny zwiàzanej np. z bólemodcinka l´dêwiowego;

– terapeuta nie musi leczyç wszystkich bolesnych cc,ale powinien dokonaç wyboru punktów zgodnieze wskazówkami zawartymi w tej ksià˝ce. Abyzrównowa˝yç postaw´, nale˝y wybraç cc, któredziałajà w jednej płaszczyênie. Aby zharmonizo-waç zło˝onà czynnoÊç motorycznà, nale˝y wybraçfuzyjne centra koordynacji jednej spirali;

– w przypadku np. ostrej lumbalgii, gdy nie jestmo˝liwe ustalenie najbardziej bolesnego ruchu, napierwszej sesji mo˝na zaplanowaç leczenie fuzyj-nych cc (np. re-me-th). Nast´pnie, na drugiej se-sji, mo˝na ustaliç właÊciwy plan terapeutyczny dlaprzywrócenia równowagi napićiowej powi´zi.

Weryfikacja

W segmentarnej weryfikacji ruchowej ocenia si´ruchy pasywne, aktywne i przeciw oporowi.

W weryfikacji ruchowej dotyczàcej spirali oceniasi´ ruch dynamiczny (strategie neutralizujàce, ró˝nicew ruchu pomi´dzy lewà i prawà stronà…). Trudnojest okreÊliç najbardziej bolesny ruch na podstawiezło˝onych czynnoÊci motorycznych. Gdyby wyko-rzystano siatk´ weryfikacyjnà, gwiazdki byłyby za-znaczone we wszystkich trzech rubrykach. Na wy-kresie byłoby widaç, ˝e ból, np. w segmentach szyi,klatki piersiowej i l´dêwi manifestuje si´ z tà samà in-tensywnoÊcià podczas ruchów w trzech płaszczyz-nach.

Z porównania ryc. 169 z ryc. 119 wynika, ˝e wpierwszym przypadku ból pojawia si´ podczas wy-konywania ruchów we wszystkich kierunkach (spi-rala), a w drugim przypadku – przede wszystkimpodczas ruchu w płaszczyênie strzałkowej.

Nawet jeÊli oznaczenia wynikajàce z weryfikacjiruchowej nie wskazujà spirali, którà nale˝y leczyç,weryfikacja ta jest zawsze przydatna dla porównaniaz weryfikacjà pozabiegowà.

W przypadku spiral powi´ziowych wykorzysty-wana jest przede wszystkim palpacja porównawczafuzyjnych cc segmentu, która pomaga w wyborzeokreÊlonej hipotezy.– Jak wybraç spiral´? Gdy hipoteza wskazuje na

spiralny typ dysfunkcji, nale˝y ustaliç, którà spiralàtrzeba si´ zajàç. Pomo˝e w tym palpacja porów-nawcza pomi´dzy czterema fuzyjnymi cc seg-mentu (wskazujàce lub diagnostyczne cc).

– Jak wybraç cc spirali? Po wybraniu spirali nale˝yustaliç, które jej fuzyjne cc leczyç. Cz´sto lepiejjest leczyç cc oddalone od miejsca bólu; mo˝na jewybraç jedynie na drodze palpacji porównawczej.

– Jak powiàzaç spirale koƒczyn ze spiralami tuło-wia? Jedynie dystrybucja bólu i potwierdzenie po-przez palpacj´ mo˝e wskazaç, jakie połàczeniaustaliły si´ pomi´dzy spiralami koƒczyn i tułowia.Obrćze barkowa i biodrowa pozwalajà na ró˝nekombinacje. W razie wàtpliwoÊci leczenie po-winno objàç spirale jednokierunkowe (np. an-la--cx, an-la-pv).


Hierarchia ból maksymalny,ból towarzyszàcy

Chronologia ból wczeÊniejszy,pierwszy uraz, operacja

Kompensacja jawne kompensacje,utajone kompensacje

Czego pacjent oczekuje? nie chce czuç bóluchce wróciç do normalnej aktywnoÊci

Jak mo˝na to osiàgnàç? poprzez normalizacj´ centrów koordynacjipoprzez w∏aÊciwà kombinacj´ punktów

Jaki b´dzie program na pierwszej...poszczególnych sesji? na drugiej...

na trzeciej…

Ryc. 169. Natężenie bólu prowokowanego przez ruchw trzech płaszczyznach

czołowa

strzałkowa

poprzeczna

50

40

30

20

10

0

cl th lu

Tab. 23. Kryteria ustalania hipotez na podstawie danych Tab.24. Hipotezy związane z celami leczenia lub pla-nem terapeutycznym


ZAŁÑCZNIKI244

ból obecny urazy ból wczeÊniejszy z∏amania ból poczàtkowy operacje

Imi´ Adres Data urodzenia

Zawód Sport Telefon

Objawy Wywiad dotyczàcy uk∏adu ruchu

Parestezje Zaburzenia wewn´trzne

m.bólu, b.ruch Leczenie

....................................................................................................................................................

........................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................

cp...............................................................................................di ..............................................................................................pe...............................................................................................

1 ................................................................................................2 ................................................................................................3 ................................................................................................

1 .........................................................................................................2 .........................................................................................................3 .........................................................................................................

MANUSSA

P IE NS P O TE NSEST

KARTA PACJENTA DLA MANIPULACJI POWI¢ZI

MANUSSA

P IE NS P O TE NSEST

KARTA PACJENTA DLA MANIPULACJI POWI¢ZI

Diagnoza lekarska

ból obecny urazy ból wczeÊniejszy z∏amania ból poczàtkowy operacje

Imi´ Adres Data urodzenia

Zawód Sport Telefon

Objawy Wywiad dotyczàcy uk∏adu ruchu

Parestezje Zaburzenia wewn´trzne

m.bólu, b.ruch Leczenie

ból barku...................................................................

ból szyi

uraz z bicza 5 latk. ramienna 10 lat∏´kotka - ge p. 8 lat

cp SS˚ p. krepitacjedi II p. mrowieniepe odcisk IV

1 hu la p. 3 m. ** n., cl re-la bi. 3 lat2 hu re-la p.**3 .......................................................................................

1 la-hu p. + re-la-cl bi. // + cl = hu2 re-la-hu, sc p. ++, an-me-cu p.3 ................................................................................................

Diagnoza lekarska Zapalenie oko∏ostawowe

Lech Kowalski

emeryt kolarstwo

Jana III Sobieskiego 6, Szczecin 03.05.1944

9112042009

nie˝yt ˝o∏àdka 20 lat

Ryc. 189. Karta pacjenta dla manipulacji powięzi

1. Akeson W., Amiel D., Woo S. Immobility effects on syn-ovial joint: The pathomechanics of joint contracture.Biorheology 17:95-110, 1980

2. Albe-Fessard D. Les douleurs maladies et les structures-nerveuses mises en jeu. Ann. Kinésithér. T. 28, no. 2, pp.65-87, 2001

3. Alberts B.Biologia molecolare della cellula. Zanichelli,Bologna, 1996

4. Amonoo-Kuofi H.S.The density of muscle spindles in themedial, intermediate and lateral columns of human intrin-sic postvertebral muscles. J. Anat, 136, 3, 509

5. Aube-Fessard D., Giamberardino M.A. Il Dolore, Massoned. Mi, 1997

6. Baldissera F. et al. Fisiologia e biofisica medica, Poletto ed.Milano 1996

7. Baldoni C.G. e coll. Anatomia Umana, edi.ermes, Milano1993

8. Basmajian J.V. Anatomia regionale del Grant, ed. Liviana,Padova 1984

9. Basmajian J.V., Nyberg R. Rational manual Therapies.Williams&Wilkins Baltimore 1993

10. Bauer J., Heine H. Akupunkturpundte and Fibromyalgie.Biologische Medezin, 6, 1998

11. Bellon J.M., Bajo A. et all. Fibroblasts from the transver-salis Fascia of young patients wth direct inguinal herniasshow constitutive MMP-2 overrexpression. Ann Surg Feb;233 (2) 287.91, 2001

12. Benninghoff G. Trattato di anatomia umana, Piccin ed,Padova 1972

13. Bernard S.G. Biology of Collagen, Academic Press, 196814. Bernier J.N. Perrin D, Effect of Coordination Training on

Proprioception of the Functionally Unstable Ankle.JOSPT, Vol. 27, 264-275, 1998

15. Bogduk N., Macintosh J. The anatomy of the thora-columbar fascia, J Anat, n° 139, 1984

16. Bronek M.B., Boszczyk A., Putz R. Comparative andFunctional Anatomy of the Mammalian Lumbar spine.Anat. Rec. 264: 157-168, 2001

17. Brourman S. Walk Yourself well. Hyperion, NewYork,1998

18. Cailliet R. Neck and arm pain. F.A. D. Company,Philadelphia, 1991

19. Chiarugi G.., Bucciante L. Istituzioni di Anatomia del-l’uomo. Vallardi-Piccin: Padova 1975

20. Chusid J.G., McDonald J.J. NeuroanatomiaCorrelazionistica e neurologia funzionale, Piccin ed.Padova, 1993

21. Cinnamon Y., Kahane N., Kalcheim C. Characterizationof the early development of specific hypaxial muscles fromthe ventrolateral myotome. Development. Oct;126(19):4305-15 1999

22. Clarkson H.M., Gilewich G.B. Valutazione cinesiologica,edi Ermes, Milano 1996

23. Conte G., Marcacci M., Spinelli M., Girolami N.,Caporali R., Rossi A. Meccanorecettori nel ligmaneto col-laterale mediale del ginocchio umano. Ital. J. SportsTraumatol. 1984, 1, 63-72

24. Cossu M., Sias N., Colombo I. Problemi riabilitativi nelmusicista, La Riabilitazione, 33, n°4, pp 151-155, 2000

25. Cromer A.H. Fisica, Piccin editore, Padova, 198026. Cyriax J. Medicina Ortopedica, Piccin ed. Padova, 199727. Darwin J., Prockop N. Collagen Dieseases and the

Biosynthesis of Collagen, Hospital Practice, 12 (2), 197728. Di Concetto G., Sotte L., Muccioli M. Trattato di agop-

untura e di medicina cinese, UTET Scienze Mediche,1992

29. Ebner M. Connective Tissue Manipulations, Robert E.Krig. Publishing, Florida 1985

30 Esnault M. Stretching et prépatation musculaire à l’effort,Ann Kinés, t. 15, 49-62, 1988

31. Fazzari I. Anatomia Umana Sistematica, UTET, Torino,1972

32. Ferrari S., Pillastrini P., Vanti C. Riabilitazione integratadelle lombalgie, Masson ed. Milano, 1998

33. Fetcho J.R. A review of the organization and evolution ofmotoneurons innervating the axial musculature of verte-brates. Brain Res, Jul; 434(3):243-80. 1987

34. Fulkerson J.P., Gossling H.R. Anatomy of the knee jointlateral retinaculum.Clin Orthop, Nov-Dec;(153):183-8,1980

35. Fumagalli Z., Marinozzi G., Nesci E., Agatino S. Atlantefotografico a colori di Anatomia macroscopica dell’uomo.Vallardi-Piccin nl, Milano, 1994

36. Gagey P.M., Weber B. Entrées du système postural fin.Masson, Paris, 1995

37. Gerwin R.D. Baillieres Clin Rheumatol Neurobiology ofthe myofascial trigger point. Nov;8(4):747-62, 1994

38. Gray H. Anatomia, Ed. Zanichelli, Bologna 1993

BIBLIOGRAFIA


INDEKS

AAgoniÊci i antagoniÊci 32Anatomia:– jednostki mp 25– sekwencji mp 97– spirali mp 163

BBól– główny 84– rzutowany 45, 88– towarzyszàcy 152– wczeÊniejszy 152

CCC– fuzyjne 101, 165, 227, 206, 238,239, 227

– utajone 122, 154, 155Centrum– koordynacji 43– percepcji 43– wektorowe 42Cyriax 54, 194

DDensyfikacja 44, 82, 103, 157Dermatografizm 88

EEwolucja– mi´Êni gł´bokich 107– mi´Êni powierzchownych 108– postrzegania przestrzennego 110– przekàtnych mi´Êniowo--powi´ziowych 175

– schematów motorycznych 173– segmentarnej niezale˝noÊci 39– spiral mi´Êniowo-powi´ziowych179

– wrzecion mi´Êniowych 40

FFaza zapalna 90Fizjologia– jednostki mp 43– sekwencji mp 113– spirali mp 183Fibronektyna 83, 157

GGAG 154Gwiazdki (oznaczenie) 87

H

Hipoteza 86, 153, 225

IIndeks 251

JJednostka motoryczna 17, 49, 166Jednostki mp ruchu przedniego– koƒczyny dolnej 74– koƒczyny górnej 56– tułowia 65Jednostki mp ruchu tylnego– koƒczyny dolnej 76– koƒczyny górnej 57– tułowia 67Jednostki mp ruchu bocznego– koƒczyny dolnej 78– koƒczyny górnej 59– tułowia 69Jednostki mp ruchu doÊrodkowego– koƒczyny dolnej 77– koƒczyny górnej 58– tułowia 67Jednostki mp rotacji zewn´trznej

– koƒczyny dolnej 79– koƒczyny górnej 60– tułowia 71Jednostki mp rotacji wewn´trznej– koƒczyny dolnej 79– koƒczyny górnej 61– tułowia 70

KKanały półkoliste 36, 111Karta pacjenta 84Kawecan 220Kinezjologia 86Kompensacja– ipsilateralna 98– kontralateralna 98– posturalna 120– wst´pujàca 98– zst´pujàca 98Kwas hialuronowy 156

LLeczenie– kostkami 92– koÊcià grochowatà 92– łokciem 155– palcami 230

ŁŁaƒcuch kinematyczny otwarty 71,149Łaƒcuch kinematyczny zamkni´ty71, 128, 149Łokieç 30Łuk skrzelowy 39

MManipulacja– dane 84, 223– hipoteza 86, 153, 225

MANIPULACJAPOWI¢ZI


MAN

IPULAC

JAPO

WI¢Z

Iwzespołach

bólowych

układuruchu

LUIGI STECCO

Ta ksià˝ka pokazuje, jak pracowaç nad systemem powi´ziowym według kluczaanatomiczno-biomechanicznego – z dala od ezoterycznych obcià˝eƒ, dotyczàcychwielu innych systemów pracy powi´ziowej. Opracowany przez autora czytelny systemodwzorowania napi´ç powi´ziowych, podobny do systemów tensegrity, w wielu miejs-cach spójny z systemem akupunkturowym daje nam pot´˝ne narz´dzie diagnostycznei terapeutyczne, aby jak najbardziej zbli˝yç si´ do maksymy „r´ka myÊlàca ma wielkàmoc”. Lektura tej ksià˝ki z pewnoÊcià nauczy Wasze rće „myÊleç”.


Niewiele ksià˝ek spełnia oczekiwania autorów i czytelników. Tej ksià˝ce si´ to udało,poniewa˝ wnosi istotny wkład w takie dyscypliny naukowe, jak biomechanika, ortope-dia i rehabilitacja. Autor z łatwoÊcià przechodzi od jednego do drugiego tematu,tworzàc spójnà całoÊç. Majàc od kilku dekad kontakt i z lepszà, i z gorszà literaturà me-dycznà, stwierdzam, ˝e jest to prawdziwie mistrzowskie dzieło. Ksià˝ka ta zasługuje naszeroki odbiór czytelników i zastosowanie w praktyce zawartych w niej treÊci.

John V. Basmajianemerytowany profesor nauk medycznych


Wywierajàce du˝e wra˝enie, analityczne dzieło. Odkrycia autora Luigi Stecco, doty-czàce centrów koordynacji, budzà du˝e zainteresowanie. Praca ta b´dzie silnymbodêcem do badaƒ zwiàzanych z chorobami reumatycznymi.

prof. dr Hartmut Heinekierownik Anatomisches und Klinisch-Morphologisches Institut

Universität Witten/Herdecke

Nowa i przekonujàca interpretacja czynnoÊci powi´zi mi´Êniowych jako cz´Êci orga-nizacji układu ruchu, oparta zarówno na praktycznych, jak i racjonalnych przesłankach.Napisana prostym i bardzo przyst´pnym j´zykiem. Ksià˝ka polecana wszystkim zaj-mujàcym si´ rehabilitacjà.

prof. Ivano Colombo, Mediolan

Godna podziwu, prezentujàca nowe podejÊcie ksià˝ka.

prof. K. Lewit, Central Railway Health Institute, Praga


ISBN 978-83-931079-5-7

Documents

Manipulacja powięzi