1

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

MANUALPËR

KËSHILLTARËT

2

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

MANUALPËR

KËSHILLTARËT

3

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Parathënie

4

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

5

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

I. Roli dhe detyrat e këshillitdhe të këshilltarëve

1. Baza ligjore

Qeverisja vendore zë një vendtë rendësishëm në legjislacionin evendit tonë. Kjo, me një pjesë tëveçantë, është e përfshirë nëKushtetutën e Republikës, tëmiratuar në vitin 1998.

Në pjesën e gjashtë të saj jepen përcaktime të qarta që:komunat e bashkitë janë njësitë bazë të qeverisjes vendore;vetëqeverisja në njësitë vendore ushtrohet nepërmjet organevetë tyre përfaqësuese dhe referendumeve vendore.

Bazuar në nenin 113 të Kushtetutës është këshilli ibashkisë, komunës apo qarkut që rregullon dheadministron në mënyrë të pavarur çështjet vendorebrenda juridiksionit të tij, ushtron të drejtën e pronës,ka të drejtë të mbledhë e të shpenzojë të ardhurat përushtrimin e funksioneve, vendos taksa, etj. dhe, përzbatimin e tyre, nxjerr urdhëresa, vendime dhe urdhra.

Përcaktimet e mësipërmejanë konkretizuar më tej nëligjin organik nr. 8652, datë31.07.2000 “Për organizimin

dhe funksionimin eqeverisjes vendore”. Aty,në mënyrë mjaft të qartë,janë përshkruar parimet

6

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

mbi të cilat ndërtohet qeverisja vendore, përkufizimet përnjësitë territoriale dhe organet e zgjedhura, mënyra e krijimittë tyre, funksionet dhe kompetencat e organeve të zgjedhurasi dhe raportet në mes organit përfaqësues dhe atij ekzekutiv.Në ligjin e mësipërm gjithashtu konkretizohen të drejtat dhedetyrat e çdo këshilltari si i zgjedhur nga komuniteti vendordhe mënyra se si funksionon këshilli si një tërësi këshilltarësh,si organ kolegjial vendimmarrës.

Është mjaft i rëndësishëmfakti që legjislacioni ynë përpushtetin vendor është iorientuar drejt dhe realizonstandardet evropiane.Argument për këtë përbënfakti që legjislacioni ynë përqeverisjen vendorembështetet dhe është nëpërputhje me KartënEvropiane të AutonomisëVendore (Karta), e cila ështëmiratuar nga Kuvendi iShqipërisë qysh në vitin1999 dhe, në bazë tëKushtetutës, ka prioritet mbilegjislacionin tjetër të vendit.Të gjitha ballafaqimet dheanalizat e bëra në vitet pas

A është legjislacioni ynë i përputhurme standardet demokratike?

miratimit të saj tregojnë sepërputhshmëria me standardetevropiane vertetohet nëvazhdimësi. Në kujtesë tëlexuesve evidentojmë se nëlegjislacionin tonë pasqyrohenpërcaktimet bazë të Kartës, ngatë cilat, në mënyrë tëpërmbledhur, përmendim disasi: subsidiariteti, që nënkuptonqeverisjen sa më pranëqytetarëve; autoritetivendimmarrës i organeve tëzgjedhura në përputhje mefunksionet dhe kompetencat emiratuara me ligj; autonomia nëplotësim të misionit qeverisës,duke respektuar ligjin dheushtrimi i kontrollit

7

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

administrativ nga jashtë vetëmnë rastet e parashikuara ngaligji; garantimi me ligj i tëdrejtës së pronave dhefinancave vendore, tëdomosdoshme për ushtrimin e

qeverisjes; e drejta ebashkëpunimit me organehomologe si dhe pjesëmarrjanë organizata dhe shoqata,brenda dhe jashtë vendit.

2. Këshilli ibashkisë e

komunës siorgan

përfaqësues ikomunitetit

vendor

Sa më sipër mund të arrijmë menjëherë nëpërfundimin se legjislacioni ynë sherbenbindshëm për të ndërtuar një qeverisjevendore demokratike, pa mohuar nevojën ereflektimit në vazhdimësi të zhvillimeve medinamikën në rritje. Në këto kushte, niveli idemokracisë vendore lidhet me shkallën ezbatimit në jetën e përditshme nga të gjithastrukturat qeverisëse vendore, por dhe atyreqendrore.

Pozicioni i këshillit tëbashkisë dhe komunës ështëshprehur qartë dhe nëmënyrë eksplicide në nenin109, pika 1 e Kushtetutës, nëtë cilin shprehimisht thuhet:“Organet përfaqësuese tënjësive bazë të qeverisjesvendore janë këshillat,..”

8

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Ky përkufizim kërkon qëtë interpretohet qartë poredhe të zbatohet drejtë nëdinamikën e përditëshme tëveprimtarisë në qeverisjen

A është i konkretizuar pozicioni ikëshillit si organ përfaqësues ?

vendore, që përbën autoritetine qartë të këshillit për të vepruarnë emër të banorëve tëkomunitetit që ai përfaqëson.

Ka disa argumente nëpërgjigje të kësaj pyetje;

- Janë përcaktuar me ligjfushat për të cilat ai vepronnë emër të komunistetit. Si tëtilla, në nenin 32 të ligjit nr.8652 datë 31.07.2000 të tij.evidentohen fusha eveprimtarisë publike që janëatribuar këshillit në emër tëkomunitetit që përfaqëson si:

- administrimi, tjetërsimiapo dhenia në përdorim epronave publike vendore, -miratimi i buxhetit të njësisëvendore, lloji dhe niveli itaksave e tarifave apo përmarrjen e kredive, - miratimii strukturës organizative dherregullores bazë tëadministratës së bashkisë osetë komunës si dhe të njësive

e institucioneve buxhetore nëvarësi të saj, - përcaktimi inumrit të personelit, pagat dhemënyrat e shpërblimit e tëkualifikimit të punonjësve dhepersonave të zgjedhur, -miratimi i normave,standardeve e kritereve përrregullimin dhe disiplinimin efunksioneve që i janë dhënë atijme ligj.

- Këshilli i bashkisë osekomunës është i vetmi organ që,në emër të komunitetit, nëplotësim të detyrave tëmësipërme, ka autoritetin për tëmarrë vendime, apo për tënxjerrë urdhëresa e urdhra. Kyautoritet për kompetencatekskluzive të këshillit, nukmund t’i delegohet një organitjetër.

9

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Pa dyshim të qenit antar ikëshillit të bashkisë osekomunës përbën një nder dhevjen si rezultat i përzgjedhjesnga radhët e subjektevepolitike, e individëve më tëmirë dhe që paraqesin vlera përkontributin që ato kanë dhenëdhe mund të japin përprosperitetin e jetës nëkomunitet. Për këte, sejcili ngatë zgjedhurit vendor ndjenmoralisht kënaqësinë dhe ka sepërse të krenohet. Megjithate,ajo që është kryesorja në këtedrejtim është “kontrata” që lidhkëshilltari në veçanti dhe igjithë këshilli në tërësi mekomunitetin në momentin ezgjedhjes. Në këte rastkëshilltarët marrin përsipër tëkontribuojnë në emër dhe nëdobi të komunitetit në zgjidhjene problemeve, kryesisht atyrepublike, por jo vetëm të tyre, nëushtrim të funksioneve të

ligjshme qeverisëse. Këshillidhe çdo këshilltarë në këtemoment duhet të çlirohetnga këndvështrimi personaldhe jo rrallë i njëanshëm iforcës politike që aipërfaqëson për trajtimin eproblemeve por, të aftësohettë jetë përfaqësues imendimit dhe i kërkesave tëkomunitetit dhe tëkontribuojë për zgjidhje përtë cilat është drejtpërdrejtë iinteresuar komuniteti. Kjokërkon që këshilltari mos tëmjaftohet të flasë dhekërkojë zgjidhje për faktin seka të drejtën të përfaqësojëkomunitetit, të flasë në emërtë komunitetit, se këte e kamarrë me voten në zgjedhjepor, të shkojë më tej dukemenduar dhe zgjidhurproblemet në përputhje meinteresat, kërkesat dhemënyrën e zgjidhjes që

Si qëndron raporti i të drejtës sëpërfaqësimit të komunitetit me

përgjegjësinë para tij, të këshillit nëtërësi dhe këshilltarit në veçanti ?

10

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

3. Disaveçori në

ndërtimine

këshillavevendorë

dëshërojnë qytetarët në tërësi apo sipas rastit grupet e interesitnë veçanti. Një raport i tillë do të çojë në një përfaqësim dinjitozdhe efektiv të këshillit në tërësi dhe të sejcilit nga këshilltarët.

Janë disa veçori që i japin këshilltarit,si përfaqësues i komunitetit, vlerademokratike të cilat e dallojnë ngakëshilltarët në sistemin e mëparshëmcentralist. Këto veçori duhen vlerësuardhe përdorur drejtë sepse i japinkëshilltarëve mundësinë të jenëkontribues aktiv në rolin qeverisës qëkanë marrë përsipër.

- Këshillat vendoreformohen si rezultat i njëproçesi demokratikzgjedhjeje. Ky përbën njëfaktor shumë të rëndësishëmqë këshilltari të ndjehetkomod, legjitim dhe meautoritetin për të shërbyer sipërfaqësues real ikomunitetit. Kjo sepsezgjedhjet për këshillatvendore janë të lira,zhvillohen me votim tëfshehtë, të drejtpërdrejtë dhetë përgjithshme, me garë tëhapur midis subjekteve tëndryshme politike apo

kandidatëve të pavarur qëmarrin pjesë lirëshëm nëzgjedhje. Vetë proçesi zgjedhorsi rregull krijon kushte që nëgarë të fitojnë ata kandidatë qëmarrin më shumë vota. Tek ne,në bazë të ligjit aktual,zgjedhjet për anëtarët e këshillitbëhen sipas sistemitproporcional që u jepmundësinë subjektevezgjedhore të përfaqësohen nëkëshill me një numër antarëshnë raport me përqindjen evotave që kanë fituar në votimpër këte organ, pra përfaqësojnëelektoratin që i mbështet,

11

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

ndërsa kryetari zgjidhet mesistemin mazhoritar dhe fitonkandidati që ka marrë numrinmë të madh të votave tëvotuesve përkatës. Sistemizgjedhor sipas ligjit kërkon qëedhe proçesi të realizohet nëmënyrë korrekte.

- Bazuar në sisteminproporcional në zgjedhjetkëshilli i bashkisë apokomunës, ka përbërje pluraliste.Një gjë e tillë bën këte organmjaft demokratik. Në trajtimine problemeve në këshill, nëkushtet e pluralizmit, bëhet imundur të zhvillohet debat ihapur në diskutimin dhemiratimin e vendimeve. Nëkëshill krijohet terreni i duhurpër të paraqitur secili këshilltarapo subjekt politik mendimetdhe zgjidhjet e veta nëkëndvështrimin e politikavepërkatëse zhvilluese dhe tëopinioneve të marrë ngaqytetarët.

- Nga këshilli janë të gjithakushtet që të sigurohetautonomi e plotë në

vendimmarrje, porkurdoherë në përputhje dhenë kuadër të legjislacionit qërregullon çdo aktivitet nënivel kombëtar. Kjo realizondhe rrit mjaft forcënvepruese të këshillit porndërkohë bëhet treguesshumë i rendësishëm përshkallën epërgjegjëshmërisë sëkëshillit si në rastin eveprimit ashtu edhe të mosveprimit nga ana e tij.

- Këshilli si organ, nëjuridiksionin e vet, kaautoritet të plotë për tëkontrolluar, për problememe karakter vendor tëkompetencës së tij, punën qëbëhet nga institucionet engarkuara në zbatim tëligjeve dhe vendimeve tëkëshillit. Ky përbën një tiparshumë të rendësishëm qëkëshilli të mund të ndjehetefektiv në ushtrim tëfunksioneve dhekompetencave të ligjshmedhe që përbën një rezervëmjaft të madhe në ushtrim tërolit qeverisës të tij.

12

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

A përdoren drejtë aktualisht përparësitëe mësipërme ?

Përvoja e deritanishmevërteton se, megjithëprogresin e realizuar nëshfrytëzimin e mundësive tëpërcaktuara në legjislaciondhe hapësirat që krijon përveprimtarinë e këshillit,sistemi demokratik indertimit të tyre, ende kamjaft rezerva që nëveprimtarinë e përditshmeduhet të shfrytëzohen mëdrejtë.

Disa nga drejtimet në të cilatmund të punohet më tej, pau kufizuar vetëm në to, mundtë jenë:

* Garë e ndershme nëzgjedhje për të qenë komodpas zgjedhjeve nëbesueshmërinë e kërkuar.

* Hyrje në garënzgjedhore nga subjektetpolitike me programe të qartadhe konkrete me synim që

ato të jenë kurajoz në aksionetqë do të ndërmarrin paszgjedhjeve. Nuk mund të hyhetnë garën zgjedhore me parullatë përgjithshme por duhenangazhime të programuara dhebindëse.

* Njohje e legjislacionit ngakëshilltarët në fushën efunksioneve, kompetencavedhe mënyrën e zgjidhjes sëprobleme për një vendimmarrjesa më të dobishme në kushtet eveçanta të njësisë vendorepërkatëse. Premtimetelektorale dhe zbatimi i tyrebëhet vetëm mbi bazen ekompetencave dhe normaveproçeduriale që parashikohennë legjislacion.

* Më shumë iniciativë dhevetveprim, larg pritmërisë,shablloneve dhe zgjidhjeve ngalartë. Të shfytëzohet në mënyrëracionale autonomia vendore.Qeverisja të matet me rezultate

13

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

dhe në ballafaqim mepremtimet.

* Kontroll sistematik dhe nëvazhdimësi me të gjithamënyrat e ligjshme të

kompetencës së këshillitmbi të gjitha strukturatadministrative dheinstitucionet e varësisë përtë kaluar nga vendimi tekzbatimi..

4. Këshilli –organ

kolegjial.Ndertimi dhefunksionimi

Këshilli i bashkisë apokomunës përbëhet ngakëshilltarët që rezultojnë sekanë fituar në zgjedhjet përkëte organ, sipas shpalljes ngakomisioni i zgjedhjeve tëqeverisjes vendore (KZQV).

Në mbledhjen e parë tëkonstituimit (themelimit), çdokëshilltarë merr mandatin, mevendim të këshillit, pasvertetimit nga komisioni imandateve dhe, pasikëshilltarët bëjnë betimin.(modeli 1 bashkëlidhur).Veprimtaria e këshillit tëbashkisë ose komunësrealizohet në bazë të “Statutittë Bashkisë ose Komunës” dhe“Rregullores së Brendshme tëFunksionimit të Këshillit” tëcilat miratohen nga këshilli.

- Këshilli i bashkisë dhekomunës, në mënyrëkolegjiale nepërmjetmbledhjeve, ushtronfunksionet e tij qysh ngakrijimi i tij. Mbledhja ështëmomenti dhe vendi kuushtrohet roli i përfaqësimittë komunitetit. Jashtëmbledhjeve antarët ekëshillit, madje edhekryetari, zevendëskryetari sidhe sekretari i këshillitinformohen, ndihmojnë dhendjekin ecurinë e zbatimit të

14

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

vendimeve të marra por individualisht nuk kanë mundësi tëndërmarrin nisma apo të ndërhyjnë drejtpërdrejtë në ndyshimine vendimit të marrë nga këshilli.

Ç’farë duhet mbajtur parasysh përzhvillimin e mbledhjeve të këshillit ?

a. Mbledhja e këshillit, siajo e radhës ashtu edhembledhja jashtë radhësthirret nga kryetari i këshillitdhe, në mungesë të tij, ngazevendëskryetari i këshillit.Njoftimi (model 2bashkëlidhur) duhet tëpërmbajë datën embledhjes, orën, vendin dherendin e ditës i cili ishteparashikuar më parë ngavetë këshilli apo që kërkohetsi më sipër për mbledhjetjashtë radhe.

b. Mbledhja fillon memiratimin nga këshilli irendit të ditës. Mbledhjazhvillohet dhe quhet evlefshme kur në te merrpjesë shumica e të gjithë

anëtarëve të këshillit

c. Mbledhjet e këshillitfiksohen në proçesverbalin embledhjes i cili mbahet sipasrregullave që përcaktohen ngavetë këshilli në rregulloren efunksionimit të këshillit. Sirregull proçesverbali mbahetnga sekretaria e miratuar ngakëshilli (në te mund të jenëpunonjës të administratës).Procesverbali në fundvertetohet nga sekretari ikëshillit dhe firmoset ngakryetari i këshillit (drejtuesi imbledhjes së këshillit).Proçesverbali është i hapur përçdo këshilltarë i cili mund tëshprehet për saktësinë embajtjes së tij.

15

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

ç. Kur këshilli nuk mblidhetgjatë tre muajve duke filluarnga data e mbledhjes së fundittë tij, këshilli quhet ivetëshpërndarë. Në këte rastfillojnë proçedurat përzhvillimin e zgjedhjeve të rejapër organin e shpërndarë. Përkëte sekretari i këshillit, brenda10 ditëve njofton prefektin i cilimenjëherë i drejtohet Këshillittë Ministrave për t’i propozuarPresidentit të Republikëscaktimin e datës së zgjedhjeve.

e. Sipas rendit të ditës tëmiratuar në fillim të mbledhjes,këshilli i bashkisë ose komunësdiskutimin e problemeve e bënmbi bazën e materialeve qëparaqiten në këshill ngaekzekutivi i bashkisë osekomunës dhe më rrallë ngainstitucione të varësisëdrejtpërdrejtë apo ato tëpërgatitura nga këshilli megrupe pune, komisione etj. Nërast të diskutimit të njëproblemi të kërkuar ngaprefekti, në këshill paraqitetmateriali i dërguar nga ana e tij.Si rregull një pikë e rendit të

ditës diskutohet mbi bazën eraportit dhe projektvendimitpërkatës. Projektakti duhet tëjetë i shoqëruar me relacion.Para se të zhvillohetdiskutimi nga këshilltarëtparaqiten komentet ngakomisioni përkatës ikëshillit. Pas diskutimitmiratohet vendimi duketratuar me kujdes siprojektvendimin ashtu edhepropozimet që bëhen përndryshime të veçanta.

ë. Këshilli i bashkisë osekomunës, pas çdo problemiqë diskuton duhet të nxjerrëaktin (vendim, urdhëresëapourdhër) përkatës qëmiratohen me votim të hapurose të fshehtë, sipas mënyrësqë ai vetë përcakton. Përaktet me karakter individualvotimi bëhet kurdoherë ifshehtë. Si rregull vendimete këshillit merren meshumicën e anëtarëve tëpranishëm në mbledhje. Përprobleme të rendësishmevendimet merren meshumicë të cilësuar.

16

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

f.Aktet e këshillitfirmosen nga kryetari ikëshillit të bashkisë osekomunës. Ato shpallenbrenda 10 ditëve nga data emiratimit dhe hyjnë në fuqi10 ditë pas shpalljes.Vendimet me karakterindividual hyjnë në fuqi nëdatën e njoftimit të tyresubjektit apo subjektevepërkatëse.

g. Mbledhjet e këshillitjanë të hapura për publikun.Në këto mbledhje lejohet tëmarrë pjesë çdo qytetar, sipasrregullores së miratuar ngakëshilli. Për këte qellimnjoftimet për mbledhjen ekëshillit bëhen publike.Këshilli, me shumicën evotave të numrit tëpërgjithshëm tëkëshilltarëve, mund tëvendos për raste kurmbledhja do të bëhet embyllur.

gj. Në mbledhjet ekëshillit si rregull ftohen tëmarrin pjesë sipas problemit

që diskutohet aktorë të interesit.Në radhë të parë këtupërfshihen kryetari apozevendëskryetari i bashkisë osekomunës, drejtuesit e drejtoriveapo zyrave të administratës sëbashkisë, drejtues osepërfaqësues nga institucionet einteresuar dhe sipas nevojësedhe specialist që mund tëkontribuojnë në mbarëvajtjen embledhjes. Të ftuarit si rregullpërcaktohen nga kryetari ikëshillit me propozim tësekretarit të këshillit.

h. Për mbarëvajtjen embledhjeve të këshillit është jopak e rendësishme edherespektimi i disa rregullavebazë të organizimit të sallës.Ajo duhet të plotësojë disakushte optimale tëdomosdoshme. Tavolina përdrejtimin e mbledhjes në tëcilën rri drejtuesi i mbledhjes(kryetari i këshillit). Në njëvend qendror duhet të jetë vendipër kryetarin e bashkisë osekomunës. Përcaktohet vendi isekretarisë ku do të mbahenprocesverbali. Parashikohet

17

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

vendi i sekretarit të këshillit qëmund të jetë afër sekretarisë sëmbledhjes. Në sallë duhet tëketë në numër të plotë vendetpër të gjithë anëtarët e këshillittë bashkisë ose komunës.Anëtarët e këshillit duhet tësistemohen në vende fikse sipaspërbërjes së grupimeve politikeqë përfaqësojnë. Bëhet një

radhitje e barazpeshuar,pozitë opozitë, në këshill.Çdo anëtarë duhet ta ndjejvehten të vlerësuar nëmbledhje të këshillit. Nësallë, si rregull, pas vendevetë anëtarëve të këshillitduhet të ketë vende për tëftuarit si dhe vende përpublikun.

Në cilët drejtime mban përgjegjësikëshilli për punën e tij ?

Këshilli si organ kolegjial mbanpërgjegjësi e cila evidentohet nëdrejtimet si më poshtë:

* Përgjegjësi para ligjit.Këshilli në çdo rast duhet qëveprimtarinë e tij takarakterizojë respektimi i ligjit.Kjo nuk përjashton mundësinëqë të ndërmarrin nisma meinteres publik vendor përçeshtje që nuk u ndalohen meligj ose që nuk i janë dhënë meligj një organi tjetër shtetëtror.Në rast shkelje të ligjitvendimet shfuqizohen mevendim gjykate duke korigjuar

të gjitha pasojat që mund tëketë sjellë zbatimi ivendimit.

* Përgjegjësi parakomunitetit. Kjo reflektohetnë ballafaqim me plotësimine misionit qeverisës sipërfaqësues i komunintetit.Komuniteti pret nga këshilliplotësimin e funksionevedhe ushtrimin ekompetencave përmirëadministrimin e jetëspublike me karakter vendor,bazuar në angazhimet emarra në rastin e zgjedhjeve

18

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

vendore. Ballanca në këtedrejtim bëhet si rregull nëfund të mandatit, ndonëse

analiza dhe ballafaqime mekomunitetin kërkohet të bëhennë mënyrë më sistematike.

A mund të shpërndahet këshill ibashkisë ose komunës para kohe ?

Këshilli bashkisë osekomunës mund tëshpërndahet parapërfundimit të mandatit mevendim të Këshillit tëMinistrave (neni 115 iKushtetutës dhe neni 38 iligjit 8652 datë 31.7.2000).

Rastet e shpërndarjes sëparakohshme të këshillitmund të jenë kur:

- Nuk mblidhet për njëperiudhë të vazhdueshme tremujore;

- Nuk arrinë të marrëvendim për miratimin ebuxhetit brenda tre muajvenga data e caktuar me ligj;

- Kryen shkelje të rënda tëKushtetutës dhe ligjeve.

Këshilli i bashkisë osekomunës në rastin eshpërndarjes parakohe, mund tëankohet në GjykatënKushtetuese për vendimin eKëshillit të Ministrave, brenda15 ditëve nga data e shpalljessë vendimit. Ankimi shoqërohetme pezullimin e vendimit tëKëshillit të Ministrave. Në rasttë lenies në fuqi nga GjykataKushtetuese të vendimit tëKëshillit të Ministrave,Presidenti i Republikës shpalldatën e zgjedhjeve të reja tëpjesëshme në njësinë vendorepërkatëse sipas përcaktimit dheproçedurave të përcaktuara nëKodin Zgjedhor.

19

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

5. Roli, të drejtatdhe detyrat ekëshilltarit

Krahas faktit se këshillivepron si organ kolegjial,këshilltari si individ ka njërol të drejtpërdrejtë nëecurinë e punëve nëqeverisjen vendore.

Ai gjatë të gjithë kohës qëgëzon mandatin kërkohet të jetëaktiv, i angazhuar në ushtrimine të gjithë funksioneve dhekompetencave që i janë atribuarkëshillit si organ kolegjial.

Puna e këshilltarit lidhet mekontributin e tij:

i. në mbledhjet e këshillit,

ii. në përfshirjen e tij sa mëmirë në veprimtarinë ekomisionit ku bën pjesë si dhe,

iii. në një proçes tëvazhdueshëm të njohjes sëgjendjes dhe në ndjekje tëzbatimit të vendimeve tëkëshillit.

Nga roli që luajnë veçastë gjithë anëtarët e këshillitpërcaktohet së fundi edheroli i këshillit në tërësi. Kjokërkon të pasqyrohet si nëveprimtarinë e organizuar nëmbledhjet e këshillit ashtuedhe në proçes të punës nëndjekje të zbatimit tëdetyrave.

Si mund të luaj rolin e vet antari ikëshillit të bashkisë, komunës ?

Antari i këshillit rolin e tij mund ta luaj kryesisht nepërmjetnjohjes dhe përdorimit korrekt të të drejtave dhe plotësimit të

20

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

detyrave përkatëse.

* Këshilltari informohetdhe i vihet në dispozicion nëçdo kohë nga administrata ebashkisë ose komunëspërkatëse, çdo llojdokumentacioni për njohjetë problemeve tëjuridiksionit të saj. Kjo edrejtë realizohet dukerespektuar përcaktimet qëduhet të shprehen nërregulloren e funksionimit tëadministratës e cilamiratohet nga këshilli.

* Këshilltari ka të drejtëne kualifikimit profesional,sipas programit të miratuarnga këshilli dhe mefinancimin sipas rregullavetë legjislacionit për këtoraste. Kualifikimi përbëndomosdoshmëri me qellimqë këshilltarët të rrisinaftësitë e tyre, në ushtrim tëmisionit të vet pasiveprimtaria e këshillitshtrihet në fusha shumë tëlarmishme dhe që nëpërgjithësi janë të panjohura

për këshilltarët për vetë natyrëne punës së origjinës dheprofesioni të tyre.

Këshilltari ka të drejtë tëshpërblehet për punën që kryen.Masa e shpërblimit, mbi bazëne kritereve të përcaktuara ngalegjislacioni në fuqi, vendosetnga këshilli i bashkisë osekomunës.

Ndër detyrat e këshilltaritpërmendim:

* Të bëjë betimin sipasformulës (modeli 1bashkëlidhur). Këshilltari qënuk pranon të bëjë betiminquhet se jep dorëheqjen dhe atijnuk i jepet mandati. Bërja ebetimit në dukje paraqitet si njëakt formal por përbën thelbine angazhimit të këshilltarit nëmisionin e tij dhe respektiminrigoroz të kushtetutës dhe ligjit,përbën zyrtarizimin e kontratësqë ai lidh me qytetarët ekomunitetit përkatës.

* Të marrë pjesë rregullishtnë mbledhjet e këshillit. Aty

21

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

këshilltari ka vendin ku nganjera anë shpreh mendimet sipërfaqësues i komunitetit nëtërësi por edhe si përfaqësues isubjektit politik përkatës pornga ana tjetër kontribuon mevotën e tij për një vendimmarrjesa më shumë në dobi tëkomunitetit.

* Të bëjë pjesë nëkomisionet e këshillit tëbashkisë ose komunës sipasndarjes që bëhet me vendim tëkëshillit. Këshilltari mund të

marrë pjesë edhe nëaktivitetet që zhvillojnëkomisionet e tjera të këshillit.

* Këshilltari ka për detyrëtë mbajë kontakte të gjalla etë vazhdueshme mekomunitetin. Ai merrmendime dhe sugjerime ngabanorët në mënyrë tëorganizuar ose edhe në grupetë veçanta interesi dhe iparaqet me korrektësi nëtakimet komisionit apo nëmbledhjen këshillit.

A ka papajtueshmërifunksioni i këshilltarit ?

Funksioni i këshilltarit ështëi papajtueshëm me funksionine kryetarit e zevendëskryetarittë bashkisë e komunës,sekretarit të këshillit tëbashkisë, komunës, tënëpunësit të administratës sëbashkisë komunës dhe tëdeputetit. Kjo do të thotë që në

se një këshilltar angazhohetme një nga funksionet emësipërme menjëherë atij,me vendim këshilli, duhet t’ihiqet mandati i këshilltarit,ose e kundërta kur një personmerr mandatin e këshilltaritai duhet të heq dorë ngafunksionet e mësipërme.

22

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Kujdes z. Këshilltar,mund të të hiqet parakohe

mandati!

Mandati mund t’i hiqetkëshilltarit me vendimkëshilli, me shumicën evotave të numrit tëpërgjithshëm të këshilltarëvepër shkaqe të përligjura : -kur ndryshon vendbanimin,- kur jep dorëheqjen, - kurhumbet zotësinë për të

vepruar, - kur vdes, - kur nukmerr pjesë në mbledhjet ekëshillit për 6 muaj, - kurdënohet për kryerjen e një veprepenale me vendim të formës sëprerë të gjykatës si dhe - kurshpërndahet këshilli nga organikompetentë.

6. Organizimi dhefunksionimi i

komisioneve tëkëshillit të bashkisë

ose komunës

Këshilli përveç mbledhjeveplenare, funksionon edhenëpërmjet komisioneve tëtij.

Theksojmë qëkomisionet mund të jenë: a.të përhershme b. tëpërkohshme për çështje tëveçanta.

Komisionet mund të jenë mekarakter të përherëshëm apo tëpërkohshëm. Krijimi i tyrebëhet me vendim të këshillit.Numri dhe lloji i komisionevepërcaktohet me vendim të

23

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

këshillit dhe përfshihen nërregulloren këshillit. Ligjiorganik nr.8652, datë31.07.2000, detyron krijimin edy komisioneve, përkatësisht tëkomisionit të mandateve dhe tëkomisionit të financave që dotë funksionojnë përgjatë gjithëmandatit elektoral, ndërsakomisionet e tjera si dhe numri,emërtimi dhe kohëzgjatja e tyrejanë kompetencë evendimmarrjes së vetë këshillit.

Kryetari dhe zevendës-kryatari i këshillit nuk

përfshihen në komisione.Ndërkohë komisionet ngaanëtarët e përfshirë në tozgjedhin drejtuesit përkatës.

Numri dhe anëtarët ekomisioneve zgjidhen ngaanëtarët e këshillit me votimtë hapur, me propozim tëkryetarit të këshillit, paskonsultimeve paraprake mekryetarët e grupeve(partiake) pjesëmarrëse nëkëshill dhe në përputhje mekarakterin dhe veprimtarinëe komisioneve.

Çfarë mund të trajtojë komisioni?

- Ato diskutojnë raporte,projekte e relacione tëparaqitura nga ekzekutivi poredhe nga ndërmarrjet dheinstitucionet në vartësi tëbashkisë.

- Komisionet mund tëpërgatisin edhe vetëprojektvendime, rregullore dheurdhëresa të shoqëruara merelacionin përkatës

- Komisionet epërhershme të këshillitgjithashtu studjojnë në proçesefektivitetin e akteve tënxjerra nga këshilli dhe nëpërputhje me to nxjerr edhekonkluzionet përkatëse, tëcilat paraqiten në këshill nëkohën e shqyrtimit tëproblemeve ose në mënyrë tëveçantë

24

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Si funksionon komisioni?

Komisionet e përhershmemblidhen sipas një programitë miratuar nga ana e tij, ngakryetari ose zëvendësi i tij.Komisioni mund të mblidhetedhe me kërkesën e 1/3 tëanëtarëve të komisionit oseme porosi të kryetarit tëkëshillit. Mbledhjet ekomisioneve janë tëvlefshme kur në të marrinpjesë më shumë se gjysma eanëtarëve të përbërjes sëtyre. Në mbledhjet ekomisionit mund të thirrenpër të dhënë mendime dheedhe qytetarë jo anëtarë tëkëshillit, aktorë të intersit,punonjës të administratës, tëinstitucioneve të interesuaraetj. Të ftuarit nuk kanë tëdrejtë vote

Komisionet e përhershmemund të organizojnë edhe

mbledhje të përbashkëta mekomisionet e tjera. Në këto rastekomisioni drejtohet nga njëriprej drejtuesve sipasmirëkuptimit të vendosur. Nëmbledhjet e përbashkëtakomisioni mund të marrëvendim të përbashkët ose edheveç.

Për çdo projekt apo akt tëveçantë që shqyrton komisioni,përgatitet një raport i posaçëmi cili i paraqitet këshillit nëkohën e shqyrtimit të tij ngakryetari i komisionit ose nga njëantar tjetër i autorizuar prej tij.Në raport pasqyrohen të gjithaopinionet e shfaqura përproblemin në fjalë. Akti passhqyrtimit në komision votohetme votim të hapur.

25

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

7. Kryetari ikëshillit të bashkisë

ose komunës

Këshilli i bashkisë osekomunës drejtohet ngakryetari i këshillit i cilizgjidhet nga radhët eanëtarëve të këshillit.

Zgjedhja dhe shkarkimi ikryetarit bëhet me shumicën enumrit të përgjithshëm tëanëtarëve të këshillit.

- Detyrat që kryen kryetarii këshillit janë tëkufizuara pa pasurkompetenca të mirëfillta.,

bazuar të nenin 36 tëligjit nr. 8652, datë31.7.2000,. .

Zevendëskryetari vepron nëkryerje të detyrave tëmësipërme kur mungonkryetari, dhe eshte e qartë qënë këshill nuk ka kryesi siorgan.

8. Sekretari ikëshillit të

bashkisë osekomunës

Sekretari i këshillit tëbashkisë ose komunës ka njërol mjaft të rendësishëm përmbarëvajtjen e punëve tëkëshillit, si për zhvillimin erregullt të mbledhjeveplenare apo të punës nëkomisione, ashtu edhe nëmarrëdheniet e këshillit meadministratën dhe mekomunitetin.

26

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Si emërohet sekretari ikëshillit ?

Sekretari i këshillitemërohet me vendim tëkëshillit të bashkisë osekomunës, me propozimin ekryetarit të këshillit. Që tëquhet i miratuar (emëruarnga këshilli) vendimi duhet

A duhet riemruar sekretari nga këshilli i ri idalë pas zgjedhjeve të reja ?

Sekretari nuk ka mandatdhe bashkë me këte nuk kaafat kohor në ushtrim tëfunksionit Funksioni i tijështë thjesht administrativ.Vazhdimi ose jo i punës nganjë sekretar i emëruar nga

të merret me shumicën e numrittë përgjithshëm të anëtarëve tëkëshillit. Për shkarkimin esekretarit mund të sherbejëedhe propozimi i 1/3 e numrittë përgjithshëm të anëtarëve tëkëshillit.

këshilli i mëparshëm, është nëvarësi të vlerësimit që i bënkëshilli punës së sekretarit.Këshilli në çdo kohë mund tëshqyrtojë dhe të diskutojëshkarkimin ose emërimin esekretarit të këshillit.

Cilat janë detyrat e sekretarit të këshillit tëbashkisë ose komunës ?

Sekretari i këshillitkomunal ose bashkiakpërgjigjet për:

- mbajtjen e dokumentevezyrtare të këshillit (modelet nëaneks);

27

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

- ndjekjen e punës përpërgatitjen e materialeve tëmbledhjeve të këshillit sipasrendit të ditës;

- njoftimin për zhvillimin embledhjes së këshillit;

- shpalljen dhe publikimin enjoftimeve dhe akteve tënxjerra nga këshilli i bashkisë

ose komunës;- përgatitjen e seancave

të këshillimit me bashkësinë;- mbikëqyrjen e

respektimit të rregullores sëfunksionimit të këshillit;

- çdo funksion tjetër që icaktohet nga vetë këshilli.

9. Kompetencatdhe detyratkonkrete tëkëshillit të

bashkisë osekomunës

Këshilli i bashkisëose komunës ushtronkompetenca dhekryen detyra:

a. sipas përcaktimit me ligj,

b. në rast marrëveshjes nëmes këshillit dhe njëinstitucioni tjetër kompetent nëbazë të ligjit.

a. Kompetencat dhe detyrate përcaktuara me ligj përbëjnëdetyrim ligjor dhe duhenplotësuar nga organi iqeverisjes vendore. Zbatimi

nga ana e ana e këshillit ikompetencave dhe detyravebëhet duke respektuarnormat që përcakton ligji, tëcilat ai i zbërthen në kushtetkonkrete të bashkisë osekomunës përkatëse (neni 32të ligjit nr. 8652, datë31.7.2000 “Për organizimindhe funksionimin eqeverisjes vendore”)

28

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

b. Kompetenca dhe detyratë këshillit në rastet kur aiangazhohet në marrëveshjedy ose më shumë palëshe.Marrëveshje të tilla mund tëbëhen në zbatim tëdispozitave ligjore:

- në rastin e krijimit të njësubjekti të përbashkët menjësi të tjera vendore, p.shpër përpunimin e përbashkëttë mbeturinave,

- në rastin kur ai ështëbashkëpronar me organe të

tjera, p.sh në rastin ebashkëpronësisë nëndërmarrjen e ujësjellësave,

- në rastin e delegimit tek aii një kompetence nga një organtjetër i qeverisjes vendore ose injë organi të pushtetit qendror,p.sh në fushën e ndertimeve dheurbanistikës

- në rastin kur ai i delegonkompetenca një organi tjetër,p.sh këshillit të qarkut përinspektimin e ndertimeve,

- në raste të tjera të pranuarame ligj.

10. Raportet ekëshillit të

bashkisë osekomunës meorgane dhe

struktura të tjera

Këshilli i bashkisë osekomunës është i pavarur nëplotësimin e funksioneve tëveta të ligjshme qeverisëse.

Megjithate kjo nuk duhet dhenuk mund të kuptohet se aivepron i veçuar dhe ishkëputur nga organe dhestruktura të tjera qendroreapo vendore, publike apo

private që veprojnë brendajuridiksionit, ashtu edhe atyrejashtë bashkisë apo komunëspërkatëse. Me këto organe apostruktura, këshilli i bashkisëapo komunës vepron në

29

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

respektim të mundësive që atokanë dhe ofrojnë në kushtet eushtrimit të detyrave të tyre tëligjshme. Është detyrë ekëshillit që të bashkëpunojë mekëto organe dhe struktura, për

t’i venë ato sa më mirë nësherbim të komunitetitvendor për fusha dhepërfitime me interesreciprok.

a. Cilat janë disa nga raportet kryesore të këshillitme kryetarin e bashkisë ose komunës dhe

administratën përkatëse.

Në tërësinë e tyre këtoraporte janë institucionale dhekorrekte duke pasur në bazë tëtyre plotësimin e kompetencavedhe detyra që kanë me ligj,statutin e bashkisë dherregulloret e funksionimit, atetë këshillit nga njëra anë ashtuedhe rregulloren eadministratës nga ana tjetër.

* Kryetari i bashkisë osekomunës verteton mandatin etij nga gjykata në juridiksion tësë cilës është bashkia apokomuna përkatëse dhe, më pasnë këshill shpallet vlefshmëriae këtij mandati dhe kryetari bënbetimin. Ky moment përbën njëakt solemn pasi këshilli është

organi përfaqësues ikomunitetit por kjo nukpërbën dhe nuk duhet kuptuarnë asnjë rast si raportinferioriteti i kryetarit ndajkëshillit. Edhe kryetari ështëorgan i pavarur i qeverisjesvendore i zgjedhurdrejtpërdrejtë nga zgjedhësit.Marrëdheniet e tyreregullohen në bazë të ligjitdhe, sejcili nga këto dyorgane vepron në përputhjeme rregullimet ligjore, nëushtrim të funksioneve,kompetencave dhe detyraveqë i ngarkon ligji sejcilit prejtyre.

* Këshilli është përgjegjës

30

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

për marrjen e vendimeve,nxjerrjen e urdhëresave dheurdhërave për probleme tëkompetencës së tij të cilat utrajtuan më lartë dhe që nuki delegohen kryetarit tëbashkisë ose komunës. Nëkëte drejtim kryetari është idetyruar të zbatojë vendimete këshillit. Megjithate, nëbazë të nenit 44, pika “h” eligjit nr. 8652, datë31.7.2000, është e drejta ekryetarit që, kur vëren se njëakt, sipas tij, cënon interesate bashkësisë, mund t’ia kthejate këshillit, jo më shumë senjë herë, për rishqyrtim. Nëkëte rast këshilli ka përdetyrë t’a rishqyrtojë edhenjë herë aktin, vendimi i tëcilit duhet zbatuar ngakryetari, qoftë edhe në se ainuk ka reflektuar ndajvrejtjeve të bëra. Në se lindkonflikt, kryetari i bashkisëmund t’i drejtohet gjykatëspër shqyrtim dhe për tëvendosur përfundimisht.

* Këshilli kërkon ngakryetari përgatitjen e

materialeve të mbledhjeve tëkëshillit të bashkisë osekomunës me përjashtim të atyreqë janë kompetencë e vetëkëshillit si: zgjedhja edrejtuesve të këshillit, sekretarittë këshillit, përfaqësuesve nëqark, etj. Kryetari e ka detyrëtë ligjshme një gjë të tillë dheduhet të veprojë në bazë tënjoftimeve të rregullta për këtombledhje e të çeshtjeve që dotë shqyrtohen, të dokumentuaranepërmjet sekretarit, me firmëtë kryetarit të këshillit.

* Këshilli kërkon ngakryetari dhe administrata ebashkisë ose komunës raportepër plotësimin e funksionevedhe kompetencave qeverisësepër punën e bërë në zbatim tëvendimeve të këshillit. Nëmënyrë më të veçantë kryetariraporton në këshill të paktënçdo 6 muaj ose më shpesh, saherë që e kërkon këshilli, përgjendjen ekonomiko-financiaretë bashkisë ose komunës.

* Këshilli nuk mund tëmarrë përsipër ushtrimin e

31

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

kompetencave që i janë dhënëkryetarit. Në këte kuptim bëhetmëse i qartë raporti që siguronkëshilli me kryetarin e bashkisëose komunës. Kryetari ështëorgani ekzekutiv që ushtron tëgjitha kompetencat në kryerjene funksioneve të bashkisë osekomunës, me përjashtim tëatyre që janë kompetencë e vetëkëshillit përkatës. Kryetariushtron të drejtat dhe detyrat qëi janë ngarkuar bashkisë osekomunës si person juridik.

* Administrata e bashkisëose komunës funksionon sistrukturë, numër punonjësishdhe kryen detyrat që i caktohenasaj në bazë të ligjit, nepërmjetrregullores që miraton këshillii bashkisë ose komunës. Përfunksionimin dhe kryerjen edetyrave, administrata është nëvarësi të kryetarit dhe drejtohetnga kryetari. Ndërkohë këshillika të drejtë të kontrollojë se sikryhen detyrat nga ana eadministratës dhe për këte,përveç kontrolleve nëveprimtarinë e përditshme,mund të kërkojë raportime për

punën që bën administrata saherë e gjykon të nevojshme.Në këto kushte këshilli mundt’i propozojë organit tëemërtesës qëndrime nëvlerësim të punës së bërë ngapunonjës të vëçantë apo njësitë caktuara të strukturësorganizative të administratës.

Në praktikë gjenden,ndonëse rrallë, raste tëndertimit të raporteve jo tëshëndosha mbase edhekonfliktuale në mes këshillitdhe kryetarit të bashkisë. Atomë së shumti shfaqen në rastetë diversitetit politik të dyorganeve por jo gjithmonëkështu. Në këto rasteekuilibrimi i marrëdhenieveduhet të bëhet me trajtimin eproblemeve sipaskompetencave të përcaktuaranga ligji, mbasi në tëkundërtën dëmtohetqeverisja e mirë dhe e pësonkomuniteti.

32

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

b. Raportet e këshillit të bashkisë osekomunës me institucionet e varësisë

Në raport me institucionete varësisë nga ana e këshillitrespektohen të gjitha normate përcaktuara ngalegjislacioni që përcaktonmënyrën e funksionimit tëndermarrjeve apoinstitucioneve shtetëroresipas tipit të miratuar ngavetë këshilli. Kjo do të thotëqë nëse këshilli ka krijuar njëndërmarrje për pastrimin, ecila funksionon si shoqëri

tregtare, atëhere do të zbatohenrregullat e miratuaraposaçërisht me ligjin përkatës.Në se është pranuar krijimi i njësubjekti të kompetencave tëpërbashkëta me një njësi tjetërvendore, atëherë do të veprohetme thirjen në raport qoftë edhenga secili por mevendimmarrjen e përbashkët tëdy njësive vendore në përputhjeme aktin e themelimit.

c. Raportet e këshillit me prefektin

Raportet e këshillit tëbashkisë ose komunës meprefektin rregullohen në bazëtë ligjit nr.8652 datë31.7.2000 “Për organizimindhe funksionimin eqeverisjes vendore” dhe mëkonkretisht në përputhje meligjin nr. 8927, date

25.7.2002 “Për prefektin”.Është në interes reciprokvendosja e raporteve tëpartneritetit të këshillit meprefektin si përfaqësues iKëshillit të Ministrave në qark.

Në raportet në mes këshillittë bashkisë ose komunës me

33

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

prefektin nuk ka asnjëmarrëdhenie varësie. Ligji irregullon ato në mënyrë të atillëqë sejcili të kryej misioninpërkatës.

Si veprohet në punën meaktet e këshillit ?

Këshilli, sipas kreut III tëligjit “Për prefektin”, kadetyrimin që t’i dërgojëprefektit brenda 7 ditëve passhpalljes, aktet me karakternormativ që miraton. Prefektika detyrën që të verifikojëligjëshmërinë e aktit dhe reagonme përgjigje brenda 10 ditëve.Nëse ka mendime përpapajtueshmëri të aktit meligjin, prefektit i lind e drejta ekthimit të argumentuar pranëkëshillit për rishqyrtim të aktitvetëm një herë. Këshilli në këterast, e diskuton edhe një herëaktin, duke relatuar vrejtjet ebëra nga ana e prefektit.Këshilli merr vendiminpërfundimtar për aktin, të cilin,të riformuluar pas rishqyrtimit,

ia dërgon prefektit. Proçesi iverifikimit nga prefekti nukmund të pengojë zbatimin eaktit pasi ai nuk ka autoritetintë pengojë zbatimin e aktit.Nga ana e vet, këshilli mundtë pezullojë zbatimin e aktitderi në shqyrtimin e vrejtjevetë prefektit. Nëse prefektinuk pajtohet në lidhje meligjëshmërinë e aktit pasrishqyrtimit nga këshilli, aika të drejten t’a çojë nëgjykatë e cila e shqyrton dhevendos përfundimisht.Prefekti mund të dergojë nëgjykatë një akt të këshillitedhe pa e kthyer fare nëkëshill, kur ai ka bindjen sekthimi nuk do të sherbejë përpërmirësimin e aktit.

Prefekti ka gjithashtu tëdrejtën të njihet dhe tëverifikojë në çdo kohë, nëbashki ose komunë edhevendimet e tjera të marra ngakëshilli, sidomos në raste tëankesave tek ai nga banorëapo organizata e institucionetë prekura nga vendimet ekëshillit. Në këto raste, kur

34

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

l ind nevoja, përpapajtueshmëri me ligjin,prefekti, në kohën ekonstatimit, kërkon njëllojrishikimin e aktit përkatësnga këshilli, i cili e shqyrtondhe vendos përfundimisht.Prefekti edhe në këte rastmund ta dërgojë çeshtjen nëgjykatë, si edhe më lartë përaktet normative.

aktivitetet që do të zhvillojë kupërfshihen edhe mbledhjet dhetë kërkojë pjesëmarrjen e tij apotë përfaqësuesit të ngarkuar ngaai. Ndërkohë edhe prefekti dotë duhet të kërkojë pjesëmarrjenapo të informojë këshillin përaktivitetet e prefekturës,sidomos ato që zhvillon nëjuridiksionin e këshillit e, përmë tepër ato që lidhen meushtrimin e kompetencave ngaana e këshillit. Këshilli përprobleme që i lindin nëmarrëdhenie me organet dheinstitucionet qendrore mund t’idrejtohet prefektit. Në këtoraste prefekti duhet ti trajtojëme vemendje dhe të ndjekecurinë e mëtejshme të tyre ngainstitucionet përkatëse.

kompetencave apo detyrave tëtij në interes të komunitetit.Këshilli duhet të vërë në plantë parë arsyetimin se biznesiështë faktor shumë irendësishëm si burimi i vlerave

Po në veprimtarinë tjetër,atë të zakonshme ?

Tek biznesi këshilli ibashkisë ose komunës, nëkushtet e ekonomisë sëtregut, kërkohet të gjejëpartnerin kryesor në ushtrimtë funksioneve,

d. Raportet e këshillit të bashkisë ose komunës mebiznesin

Partneriteti i këshillit meprefektin nënkupton qëkëshilli të njoftojë nëvazhdimësi prefektin për

35

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

materiale dhe financiarenepërmjet detyrimeve fiskale,të cilat mund të vihen nësherbim të komunitetit, si nëfushën e sherbimeve publikevendore, ashtu edhe përpërmirësimin e kushtevemateriale të individëve nëveçanti si punëmarrës.

* Këshilli, sipas ligjit, duhettë përcaktojë sa më objektivishtpër bazën dhe nivelin edetyrimeve që ka biznesi paraqeverisjes vendore, të vendosrregulla për trajtimin ebarabartë të tyre në raport medetyrimet dhe të kërkojëplotësimin e detyrimeve.

* Ndërkohë këshillikërkohet të marrë masa për tëstimuluar ecurinë sa mënormale por të ligjshme tëpunës nga secili subjekt privatqë vepron në territorin e njësisë.Këshilli duhet të ofroj biznesindhe të evidentojë faktorët që endihmojnë ate të jetë më ipranishëm dhe më efektiv për

zhvillimin e njësisë. Nëmënyrë më të veçantëkëshilli duhet të përcaktojëme përparësi plotësimin edetyrave në fushën esherbimeve publike mekarakter vendor me qëllim qëbiznesi të ketë kushte sa mëoptimale zhvillimi.

* Këshilli duhet të gjejëforma sa më efektive tëparneritetit publik- privat.Nepërmjet sektorit privatmund të përballohen mjaftdetyra që kanë organet eqeverisjes vendore aktualishtnë bazë të ligjit. Me sektorinprivat mund të ushtrohen mëgjërë por edhe më meefektivitet realizimi i shumësherbimeve publike Ai mundtë jetë bashkëfinancues iveprimtarive të ndryshme nëdobi të komunitetit madjeedhe i investimeve publikevendore. Fushat janë të gjëra,kërkohet frymë konstruktivedhe bashkëpunimi.

36

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

e. Partneriteti me organizatat jofitimprurëse

Organizatat jofitimprurëseduhen vlerësuar si një partnerserioz që kontribuojnë mjaftefektivisht në zhvillimin ekomunitetit.

* Këshilli duhet të kërkojëforma që të ndihmohet ngaveprimtaria e organizatavejofitimprurëse. Ato duhenpërfshirë sa më gjërë si njëmundësi më shumë për tërritur shkallën e komunikimitme banorët dhe në veçanti me

grupe të interesit që ato nëmënyrë specifike angazhojnë.

* Organizatat jofitimprurëseduhet të mbahen më afër ngakëshilli sidomos në kuadër tëkryerjes së analizave dhestudimeve në njësinë vendore,të hartimit të programeve tëzhvillimit, në sondazhe etestime për reagimin qytetar nëlidhje me qeverisjen, si dhe nëpërpunimin e opinionit etj.

37

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

II. Transparenca, komunikimi dhepjesëmarrja e komunitetit në qeverisje

Përparësia e sistemitdemokratik të qeverisjes, eshprehur sidomos nëkëndvështrimin e qeverisjesvendore qëndon, krahas tëtjerave, kryesisht në faktin qëpushteti afrohet tek qytetarët, senë qendër të vemendjes sëproçeseve zhvilluese vendosen

aspiratat dhe përparësitë qëkanë qytetarët në tërësi.Procesi i tranzicionit neShqiperi kerkon nga qeveritevendore te angazhojneqytetaret ne qeverisjendemokratike, gje qe krijon njeambjent transparent e tebesueshem.

Pse duhet pjesemarrja qytetare ne vendimarrje?

Gjatë dekadës së fundit,Shqiperia ka pësuar ndryshimetë mëdha në sistemin ekonomikdhe politik. Shumë shpeshqytetarët nuk i kuptojnë tëdrejtat dhe përgjegjësitë e tyredhe si rrjedhojë nuk janë nëgjendje të shprehin opinionetdhe shqetësimet e tyre.

Pjesëmarrja Publike ështënjë element kyç përdemokracinë. Pjesëmarrjapublike rrit transparencën nëprocesin e vendim-marrjes.Nëse qytetarët përfshihen nëpolitikat e zhvillimit, ata dotë jenë të aftë të nxisinnënpunësit e qeverisë për të

38

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

qënë më të përgjegjshëm përvendimet e tyre. Individëdmund të përfshihen nëprocesin e vendim-marjes,dhe kontributi i tyre mund tëndihmojë në gjetjen e

zgjidhjeve të volitshme tëproblemeve, si strehimi osearsimimi i komunitetit, të cilatjanë pjesë integrale e jetës sëtyre të përditshme

Kush duhet të marrë pjesë?

Individëd dhe grupet që janëtë përfshirë në proces ose qëinfluencojnë në procesin evendim-marrjes janë quajturaktorë (pjesëmarrës). Këtajanë persona që kanë interesnë politikat e zhvillimit dheqë duan të shprehinopinionin e tyre. Çdo qytetarduhet të marë pjesë nëprocesin e vendim-marjes nënivelin lokal, sepse, në njëfarë mënyre, ai ose ajo do tëinfluencohet nga politikat ezbatuara nga qeveria.

Por qytetaret nuk do marrindot pjese nese ata nuk injohin mjetet e format epjesemarjes, jane drejtuesit

ata qe kane vullnetin politik perte informuar e komunikuar mekomunitetin. Këshilli i bashkisëose komunës për të qenë nëgjendje t’i sherbejë qytetarëvetë vet, me qellim që si organipërfaqësues i komunitetit tëveprojë në dobi të tij, kërkohettë gjejë mjete, mënyra dhemundësi për të përfshirë sa mëgjërë komunitetin në qeverisje.Duke qenë të njohur meveprimtarinë qeverisëse, dukeqenë aktiv dhe sa më tëpërfshirë, ato janë njëkohësishtmë të ndërgjegjësuar nëangazhimet e tyre përplorësimin e detyrimeveqytetare.

39

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Cilat mund të jenë disa drejtime të punës përtransparencë dhe pjesëmarrje të qytetarëve ?

Duhen përdorur drejtë dydrejtimet e pjesëmarrjes sëqytetarëve në qeverisje:pjesëmarrja pasive që kufizohetnë inforimimin e thjeshtë tëkomunitetit dhe pjesëmarrjeaktive që nënkupton përfshirjene qytetarëve në vendimmarrjedhe në proces të zbatimit.

Komuniteti duhet të jetë ipërfshirë sa më gjërë nëproçesin qeverisës. Ai bëheti dobishëm kur përfshihetaktivisht në proçesin e gjetjessë zgjidhjeve më të mira, pornë të njëjten mënyrë ai mundtë kontribuojë efektivisht nëproçesin e realizimit.

Kur duhet të organizohet pjesëmarrja publike?

Pjesëmarrja e qytetarëve nuk duhet kërkuar nësituata të veçanta, por duhet të jetë pjesë e jetëssë përditshme të qytetarëve. Pjesëmarrja publikenuk është një ngjarje sezonale. është e drejta dhedetyra e çdokujt të marrë pjesë në qeverisje jovetëm gjatë periudhës së zgjedhjeve por edhe gjatëkohës së qeverisjes midis zgjedhjeve. Shperndarjae informacionit rreth politikave dhe çështjeve nëzhvillim mund të bëhet nga poshtë lartë (qytetarëtshprehin shqetesimet e tyre) dhe nga lart poshtë(nënpunësit informojnë qytetarët rreth politikaveqë po zhvillohen dhe mocionin e të drejtave dhedetyrave të tyre).

40

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Organizimi i veprimtariveme pjesëmarrje të publikut,shoqërohet me kosto perfinancuar mjetet ekomunikimit. Kjo kërkon qënga ana e organeve tëzgjedhura, të mbahet njëqendrim konstruktiv përpërballimin e tyre Këshilliduhet të mbajë qëndrim tëdrejtë ndaj justifikimeve tëpaargumentuara përpamundësi financiare apomateriale që mund tëparaqiten nga zyrtarë tëndryshëm, të mos pajtohet medembelizmin për të marrëpërsipër probleme, menënvleftësimin e mendimeve,sugjerimeve dhe rezultatevetë të tjerëve, përceptiminafatshkurtër që nuk lejon tëshihen gjërat në perspektivëne tyre për një zgjidhje tëqendrueshme etj.

Faktori tjeter irendesishem eshte KOHA,

Cfarë kërkon menaxhimi i mirë ipjesëmarrjes së publikut ?

duhet të organizohet marrja emendimeve në kohën e duhurqë do të thotë, përpara se tëmerret vendimi, e ky proceskerkon dite, jave apo muaj.

Kush jane grupet qe marrinpjese?

Në veprimtaritë mepjesëmarrje të qytetarëvekërkohet gjithë përfshirje. Kjobëhet me planifikimin epjesëmarrjes së gjinive tëndryshme, moshave, grupeve tëndryshme të interesit etj.Veprimtaritë mund të bëhen tëpjesëshme, me grupe tëcaktuara pjesëmarrësish oseduke thirur në një takim tëgjithë aktorët e mundshëm.fushës ose vetëm me grupe tëcaktuara të interesit.

Bashkepunimi me Eksperte

Metodat e pjesemarrjes seqytetareve perfshijnebashkepunimin me ekspertetprofesioniste, si specialiste ne

41

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

arsimin publik, apo ekspertet e financave publike, mbledhjet ehapura dhe ceshtjet mbi buxhetin

Kush jane pengesat per pjeseamrrjen qytetare?

¤ Mungesa e besimit¤ Mungesa e bashkpunimit

midis pjesmarresve¤ Informacioni i kufizuar¤ Pak njohuri mbi te drejtat

e detyrimet¤ Frike nga e panjohura¤ Mungesa e vetbesimit¤ Mungesa ose kufizimi i

strukturave¤ Mungesa e aftesive,

kultures se pjesmarrjes dhe

eksperiences ne kete fushe.¤ Mungesa e burimeve

(eksperience, kohe, fonde,aftesi)

¤ Mungesa e vemendjesse medias per ceshtjet lokale

¤ Mungesa e njohurive¤ Risku i deshtimit¤ Fokusi eshte ne nje

ceshtje te vogel me shumesesa ne nje ceshtje me temadhe.

Si ti kapercejme ato?

¤ Nepermjet; edukimitpublik dhe trainimeve

¤ Fushatave ndergjegjesuesepublike

¤ Strategjive te komunikimit

¤ Komunikimit ne rrjet¤ Shkembimit te

eksperiencave¤ Pritjes se aftesive

menaxhuese

42

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Cilat mënyra duhen përdorur përpjesëmarrjen e qytetarëve në qeverisje ?

kur është përcaktuar qartë njëvendim dhe pritet vetëm tëzbatohet.

Ligji për Organizimin dheFunksionimin e QeverisëVendore, nenet 33 dhe 34përmbajnë dispozita përzhvillimin mbledhjeve tëhapura si pjesë e proceseve tëveçantë

Mbledhjet e hapura duhet tëjenë të përgatitura paraprakishtsidomos në drejtimet emëposhtme:

- Duhen marrë masaadministrative paraprake përsigurimin e kushteve përzhvillimin normal të saj. Kjofillon me njoftimin në kohë tëpublikut për orarin, përproblemin që do të trajtohet,organizimin e ambjentit ku dote zhvillohet mbledhja etj.

MBLEDHJA E HAPUR

Është një takim ikërkuar nga qytetarët ose ngaQeveria Vendore. Mbladhjete Hapura mund të kërkohenme ligj si për shembull gjatëprocesit të buxhetimit osemund të organizohen mekërkesë të Këshillit Bashkiakpër të paraqitur një çështjedhe për të grumbulluaropinionet e qytetarëve mbinjë çështje. Mbledhjet eHapura organizohen për tëprezantuar një çështje apoprojekt të propozuar ngaQeveria Vendore dhevendimet që janë marrë apomund të merren. Mbledhjet eHapura gjithashtumundësojnë grumbullimin ekomenteve nga qytetarë osegrupe, të cilat mund të prekennga ky vendim. Takimi zyrtarpublik zhvillohet zakonisht

43

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

- Paraqitja sa më ekualifikuar në mbledhje eproblemit për diskutim, me ar-gumenta, madje sipas gjykimitrast pas rasti edhe me variantetë paramenduara për zgjidhje.

- Pjesëmarrësit dhe, nëveçanti drejtuesit, të jenë tëpredispozuar të mirëkuptojnë tëtjerët si dhe të kuptojnë çfarështrohet dhe propozohet, mesynim arritjen e një konsesusi.E rendësishme është që tëvlerësohen mendimet, të

administrohen mendimet qëi japin garanci banorëve përdobinë e tyre, me synim qëtë krijohet një sistem iqëndrueshëm dhe ibesueshëm për degjimin ebanorëve.

- Mbi bazën eperfundimeve të arritura nëmbledhje të bëhet e mundurqë ato të trajtohen epërfshihen në vendimmarrje,në programe pune deri edhenë realizime konkrete.

SONDAZHI I QYTETARËVE

Është një mënyrë për tëtërhequr opinionet dhekomentet e qytetarëve mbishërbimet publike dhe çështjetne fokus të Bashkisë, kur donitë kontaktoni sa më shumëqytetarë dhe të merrni sa mëshumë përgjigje.

- Ekzistojnë shumë mënyrapër ta arritur këtë. Ka edhe llojeanketimesh, me një pyetje tevetme, në sondazhe tëndërlikuar dhe me vlera

statistikore. Eshtë erëndësishme të zgjidhni njëformë që u përshtatet mëmirë nevojavetuaja.Sondazhet me vlerastatistikore sigurojnë qërezultatet tuaja të paraqesinshumëllojshmërinë eopinioneve pakeqinterpretuar rëndësinë enjë opinioni ndaj tjetrit. Gjëqë do të thotë se ata trajtohennë mënyrë të barabartë sipas

44

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

vendndodhjes, gjinisë,moshës, etj. Nëse vendosnitë zhvilloni një sondazh mevlera statistikore, ju duhetndihma e një eksperti,kompanie, OJQ-je, etj mepërvojë për hartimin epyetësorit, përcaktimin elistës me vlera statistikore tëtë anketuarve dhe përinterpretimin e rezultateve.

Ju keni në dispozicionmetoda më pak të shtrenjta. Al-ternativa e një pyetësori tëthjeshtë qe shperndahetnëpërmjet postës është një prejkëtyre metodave. Shumë prejhapave mund të realizohen ngapersoneli i pushtetit vendor mendihmë minimale nga njëekspert me përvojë nëanketime.

GRUPET KËSHILLIMORË TEPERHERSHME TË QYTETARËVE

Krijohen për të punuargjatë një periudhe relativishttë gjatë kohe. Anëtarët egrupit janë vullnetarë të cilëtjanë të interesuar nëmbarëvajtjen e komunitetit.Çdo grup këshillimor ka njëfunksion të caktuar dhe bënrekomandime mbi njëçështjet pranë Kryetarit tëBashkisë dhe/ose KëshillitBashkiak. Shembuj tëfunksioneve për grupetkëshillimorë të qytetarëve

janë: shqyrtimi i planeveurbane, ndjekja dhe realizimi Iveprimtarive kulturore vjetoredhe planifikimi i investimevekapitale — çdo gjë që kërkonazhornim, vleresim osevendime në vazhdimësi.Grupet këshillimorë bëjnë ve-tem rekomandime. Ata nukkanë autoritet të pavarur përmarrjen e vendimeve.Grupet këshillimorë tëqytetarëve kanë një anëtarësimme rotacion dhe emërohen nga

45

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Kryetari i Bashkisë dhe/oseKëshilli Bashkiak. Këta grupemund të ndihmojnë nëlehtësimin e Kryetarit oseKëshillit Bashkiak prejdetyrave rutinë që kërkojnëshumë kohë dhe kërkime për tëmarrë vendimet e duhura. Grupikëshillimorë shqyrton çështjen,

siguron informacion dhe bënrekomandime pranëKryetarit dhe/ose KeshillitBashkiak. Ai ndihmonqytetarët të kuptojnë, tëkontribojnë dhepërgjithësisht të bien dakordme vendimet që marrinzyrtarët bashkiakë.

MEDIA

Përbën një nga mjetet mëaktiv të komunikimit mepublikun. Media është përçuesi mesazheve, i shqetësimeve,prezantues i punës që kryhet, igjendjes dhe masave që merren,i të kaluarës dhe perspektivësetj. Në këte kuptim mediandihmon si mjet komunikimi iorganeve të qeverisjes vendoreme publikun në të gjithëdinamikën e jetës. Mediapërdoret për të komunikuar nëparaqitjen e analizave evendimeve, në pasqyrimin eveprimtarive investuese, të

sherbimeve apo tëaktiviteteve të tjera.Ndërkohe media kamundësuar të bëhenmbledhje të hapura tëorganeve përfaqesuese, tëjepen mesazhe nga mbledhjapor edhe me transmetim tëdrejtpërdrejtë të të gjithëseancës me diskutime,propozime, vendime etj.Tanimë këto praktika pozgjerohen dhe duhet tëvazhdohet të zgjerohen dhepasurohen me tej.

46

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

ZYRA E MARRËDHËNIEVE ME PUBLIKUN

Përbën një njësi tëstrukturës administrative meanë të cilës këshilli apoadministrata e bashkisë osekomunës mban lidhje tëqëndrueshme mekomunitetin. Zyra eshte njëvend pranë hyrjes sëbashkisë,ose komunes e cilasiguron informacion dhe/oseshërbime për qytetarët, përt’i ndihmuar ata në zgjidhjene problemeve komplekse qëato kanë me QeverinëVendor. Kjo mund të jetë njëzyrë ose një tryezë. Kjo do

të varet nga sa shërbime/informacion ju vendosni tëofroni në këtë zyre, qe mund tesherbeje :

- Për të shpërndarëinformacion mbi shërbimet dheaktivitetet e bashkisë.

- Për të ndihmuar qytetarëtnë zgjidhjen e problemeve qëkanë lidhje me shërbimet ebashkisë.

- Për të përshpejtuar procesete lejeve

- Për të pranuar, rregjistruardhe për t’iu përgjigjur ankesavetë Qytetarëve

GAZETA BASHKIAKE

është një botim i QeverisëVendore që synon të rrisëtransparencën duke u treguarqytetarëve funksionet dheaktivitetet e Komunes apoBashkisë.. Gazetapërmbanartikuj të shkurtër në lidhje

me funksionet dhe veprimtaritëe njesise vendore. Mund tëpërmbajë gjithashtu ligje të rejadhe një shpjegim të këtyreligjeve. Aty mund të përfshihenvendimet e Komisioneve përRregullimin e Territorit,

47

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

vendime dhe njoftime tëkëshillit bashkiak dhe njoftimetë takimeve publike dheveprimtarive të tjera, njoftimete prokurimeve. Informacioni

mbi buxhetin, mund tëbotohet gjithashtu me grafikëdhe skica të shkurtra për t’ashpjeguar

48

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

III. Puna e këshillit të bashkisë ose komunëspër hartimin dhe zbatimin e buxhetit

Buxheti i bashkisë osekomunës përbën një ngadokumentet më tërendësishëm nëveprimtarinë e këshillit. Kjosepse buxheti i njësisëvendore është sinteza eangazhimeve, ështëmaterializimi i masës dhemënyrës së krijimit dhepërdorimit të të ardhuravemonetare publike në dobi të

komunitetit. Nga ana eqeverisjes vendore mund tëmendohet e pretendohet përshumë gjëra, mund të kemidëshirë për shumë punë por,vetëm ato që përcaktohen nëbuxhetin e njësisë mund tëbëhen realitet. Në këte kuptimhartimi i buxhetit dhe,padyshim puna për zbatimin etij, përbëjnë një nga detyrat mëmadhore për këshillin ebashkisë ose komunës.

a. Si mundësohet angazhimi i këshillit tëbashkisë ose komunës në punën me buxhetin?

Me qëllim që buxheti vjetortë jetë program financiarvjetor në sherbim tëprogramit për plotësimin eangazhimeve përspektivedhe afatgjatë të tij parakomunitetit, është enevojshme që këshilli të

marrë parasysh disa kërkesandër të cilat përmendim:

* Hartimi dhe zbatimi ibuxhetit janë proçes gjithëvjetor dhe gjithë përfshirës. Kjonënkupton kërkesën që përbuxhetin të punohet gjatë gjithë

49

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

vitit dhe të përfshihen të gjithëstrukturat brenda këshillit,administrata e bashkisë osekomunës me të gjithësegmentet e saj si dheinstitucionet në varësi tëorganeve të qeverisjes vendoredhe, nepërmjet tyre, tëpërfshihen në proçes të gjithëaktorët e mundshëm brendanjësisë. Në këte këndvështrimnë çdo periudhë të vitit ka punëpër të bërë në funksion tëbuxhetit. Këshilli në programine tij vjetor kërkohet tëparashikojë veprime në zbatimtë detyrave themelore përhartimin e zbatimin e buxhetitdhe angazhimin e të gjithëaktorëve të mundshëm. (tabelëgrafike e proçesit gjithëvjetor)

* Të njihet sa më mirë dhekonkretisht gjendja përproblemet në zhvilliminekonomiko- shoqëror tëkomunitetit. Këshilli,nepërmjet administratës, dukeshfrytëzuar të gjitha kapacitetetdhe institucionet e mundshme,të grumbullojë informacionedhe të dhëna të detajuara dhe

metodikidht sa më tëdobishme si bazë edomosdoshme për përhartimin e programeve sa mëtë studiuara. Ndërkohëkëshilli duhet të njohë sa mëmirë situatën në terren,sidomos për fusha të tilla siinfrastruktura vendore, nivelii sherbimeve, gjendja einstitucioneve publike,kushtet e biznesit, etj të cilatjanë objekt i qeverisjesvendore.

* Të bëhen analiza tëgjendjes në fusha, kohë tëndryshme dhe në mënyrësistematike, me synim që tëgjenden shkaqet si dhe tëpërcaktohen rrugët për tëzgjidhjet e nevojshme.

* Këshilli i bashkisë osekomunës të hartojë dhemiratojë programestrategjike të zhvillimitekonomiko-shoqëror nëtërësi por edhe programesektoriale. Kjo sepse gjërësiae problemeve publike mekarakter vendor kërkon

50

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

përcaktimin e drejtimeve nëperspektivë. Në këto kushteka nevojë që krahasparashikimit të zhvillimevestrategjike dhepërmirësimeve në jetenpublike në tërësi, tëpërcaktohen prioritetet qëjanë të domosdoshme përfusha dhe në kohë të caktuar,si dhe të parashikohen fondete nevojshme për të garantuarsukses por edhe për njëefektivitet më të lartë përkomunitetin.

* Mbi bazën eprogrameve strategjike

këshilli duhet të angazhohet nëpërgatitjen nga strukturat especializuara të studimeve dheprojekteve konkrete tëshoqëruar edhe me faturënfinanciare të domosdoshme përplotësimin e tyre.

* Këshilli duhet të njohëhapsirat ligjore, të njohë mirërolin që mund të luaj ai vetë nëzhvillim si dhe të vlerësojë dhepërdorë të gjitha mundësitë përbashkëpunim me struktura tëtjera qeverisëse por edhe tëaftësohet për të përdorur nëmënyrë sa më efektive formate partneritetit me sektorinprivat, të ofrojë donatorë etj.

b. Si mundet që këshilltarët të përfshihen nëhartimin dhe zbatimin e buxhetit ?

* Këshilltariindividualisht lipset të njohëmirë gjendjen në komunitet.Kjo do ti duhet atij për njëkontribut aktiv nëplanifikimin e treguesve tëbuxhetit, si për të ardhuratashtu edhe shpenzimet, ashtu

edhe në proçesin e zbatimit.

* Këshilltari duhet të mbajëkontakte të vazhdueshme mebanorët dhe aktorët e interesit.Në mënyrë të veçantë kjo duhetpërdorur drejtë, nga njera anëpër të njohur më nga afër

51

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

kërkesat e tyre por nga anatjetër, për të parë dhe vlerësuarmundësitë e tyre zhvilluese dhekontribuese.

* Këshilltari duhet të marrëpjesë aktive në veprimtarinë qëorganizon këshilli apoadministrata e bashkisë osekomunës për probleme tëplanifikimit në fusha mekarakter zhvillues ekonomiko-social dhe të lidhura këto mepërdorimin e mjetevefinanciare.

* Këshilltari në veçanti dhei gjithë këshilli duhet tëkërkojnë që paraqitja nëkomisione dhe në këshill eprojektbuxhetit dheraportimeve përkatëse të jenë samë të qarta për te, pavarësishtnga teknikat financiare. Aikurrë nuk duhet të lejojë që tëpranojë zgjidhje në buxhet pau ndërgjegjësuar për ate qëpropozohet por duke bërëvlerësime për më të dobishmendhe të shprehet lirisht në

mbledhjen e këshillit dhe nëkomisionin përkatës përrezervat që mund të ketë.

* Këshilltari, nëvlerësimin e situatës nga anae tij, krahas përpjekjeve përtë mbajtur parasyshpremtimet dhe programetelektorale, duhet të verë nëqendër të vemendjeskërkesat dhe interesataktuale të komunitetit.Trajtimi i njëanëshëm,thjesht në interesa partiakeapo trajtimi i diferencuar ishtresave, grupeve tëndryshme apo individëve tëveçantë në fushën eplanifikimit dhe përdorimittë fondeve publike, përbënnjë formë të keqpërdorimitme detyrën, madje përbënelement të korrupsionit. Këteduhet ta kërkojë këshilltaritek ekzekutivi pornjëkohësisht duhet të jetëvetë i çliruar nga këtofenomene.

52

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

c. Si mund të veprojnë komisionet e këshillit përhartimin dhe zbatimin e buxhetit ?

* Detyra të veçanta nëpunën për hartimin dhezbatimin e buxhetit kakomisioni i financave dhebuxhetit pranë këshillit tëbashkisë ose komunës. Kykomision kërkohet të jetë imirë organizuar dhe sa më ipërgatitur të analizojë dhe tëbëjë oponencën për të gjithëprojektbuxhetin në fazen ehartimit por edhe gjatëzbatimit. Në mënyrë sa mëtë argumentuar ky komisionduhet të kontribuojë qëbuxheti vjetor dhe aitrevjeçar afatmesëm tëndertohet duke reflektuarvendimet e këshillit poredhe kërkesat ligjore nëfushën e planifikimit dhezbatimit të buxhetit.

* Në punën me buxhetin,si në planifikimin ashtu edhetë zbatimit kërkohetangazhimi i të gjithëkomisioneve të këshillit.Janë mundësitë që me këte

qellim këshilli të ngrej edhekomisione të posaçme. Çdokomision mbulon një fushë tëcaktuar dhe domosdoshmërishtajo përbën pjesë të buxhetit.Komisioni përkatës njeh mënga afër problemet dhe nevojatdhe si i tillë duhet të kontribuojëefektivisht në përcaktimin efondeve të nevojshme. Aq mëtepër kjo bëhet mëse enevojshme për shkak tëmosplotësimit të nevojave gjëqë kërkon një përzgjedhje mëtë drejtë. Konsidratat që ka [dokomision mblidhen ngakomisioni i buxhetit dhefinacave të këshillit I cili bënrakordimin përfundimtarë nëprojektbuxhetin që do t’Iparaqitet këshillit.

* Në komisione secilikëshilltarë duhet të jetë aktivme kontributin e tij. Kjo nuk dotë thotë thjeshtë pjesëmarrje porpërfshirje në debat, obligimi përtë prezantuar me argumente sa

53

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

më bindëse kërkesat dheopinionet e banorëve.

* Komisioni duhet të kërkojënga administrata seriozitetin eduhur për t’i prezantuar sa më

mirë gjendjen dhepropozimet e argumentuara,aspektet pozitive dhenegative të sejcilit nga zërate buxhetit si dhe mendimet eakumuluara gjatë vitit.

54

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

IV. Çeshtje te Etikes përkëshilltaret e Keshillave Vendore:

Çfare eshte kodi i etikes?

Kodi i etikes eshte nje teresirregullash qe percaktojnestandartet e sjelljes sepunonjesve te administratesvendore dhe tezgjedhurve.Keto standarte indihmojne punonjesit tedallojne sjellje tepranueshme nga ato qe nefakt jane te papranueshme,

ne rast se zbatohen, si edhe teruajne dhe nxisin besimin eqytetareve ndaj institucionit.Kodi i etikes per pushtetinvendor siguron nje baze ligjoreapo morale, mbi baze te te cilesadministrata lokale dhekeshilltaret do te veprojne gjateushtrimit te funksioneve tetyre.

Perse duhet te zbatohet kodi i etikesnga qeverisja vendore?

Marreveshja me qeverinevendore eshte, per shumenjerez, kontakti medomethenes me sektorinpublik. Cdo person merr ngaqeveria vendore sherbimepublike, te domosdoshme,

jetike, qe ndikojne ne cilesinee jetes se qytetareve. Prandaj,eshte e rendesishme qe qeveriavendore te veproje me eficencedhe efektivitet dhe te jete sa meshume rezistente ndajkorrupsionit.

55

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Cilat jane perfitimet qe vijne nga zbatimi efektiv irregullave te etikes nga punonjesit e administrates se

bashkise dhe keshilltareve bashkiake?

Qe nje kod etik te jeteefektiv ai kerkon :

* Ekzistencen e rregullave teqarta qe rregullojne vleresimine veprimeve dhe sjelljeve tepunonjesve te bashkise apokeshilltareve te zgjedhur lokale.Kodi te jete inkurajues dhe mecilesi, te pakten ne disa pjesedhe jo te jete vetem njepermbledhje e te gjitheveprimeve te ndaluara. Kjo, perti dhene nje karakter pozitiv meshume se sa nje pamje te ashperte nje kodi penal.

* Qe rregullat e percaktuarane kod te behen publike dheqytetaret te njihen me to. Per tete qene efektive, organizatat (bashkite) duhet t’i publikojnedhe pjestaret e tyre te njihen meto ne menyre qe te gjithe te jenene dijeni per ekzistencen e tyre;

* Qe rregullat te moszbatohen ne menyreretroaktive;

* Qe rregullat te jene tekuptueshme;

* Qe rregullat te mos jenekontradiktore;

* Qe zbatimi i rregullavete jete i detyrueshem perpunonjesit dhe te zgjedhuritlokale, por nderkohe ketorregulla t’í kuptojne dhe tubinden edhe qytetaret;

* Qe keto rregulla te jenesa me te qendrueshme nekohe dhe ne perputhje metendencat dhe kerkesat ezhvillimit te procesit tedecentranizimit.

Zbatimi i kodit te etikes

56

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

nga punonjesit e bashkisendihmon ne :

- Ulja e numrit teveprimeve abuzive ngapunonjesit;

- Permiresimi ikomunikimit te brendshem;

- Rritja e kenaqesise perpunen;

- Rritja e besimit tekdrejtuesit kryesore;

- Rritja e eficences dhe mepak shkelje te ligjeve dherregullave;

Per keshilltaretbashkiake:

- Permiresonkomunikimin ndermjet tyredhe qytetaret;

- Ndihmon ne rritjen ebesimit te qytetareve ndaj tezgjedhurve te tyre;

- I ben ata te afte te jenete nderuar dhe te respektuarnga te zgjedhesit e zonave tetyre elektorale;

- I ben te jene te hapur dhe ilejon ata te mbrojne jeten e tyreprivate;

- Lejon pranimin erregullave te sjelljes nga tezgjedhurit dhe zgjedhesit e tyre;

Qe nje kod etike te jeteefektiv eshte gjithashtu erendesishme eshte qe te kete njedebat e komunikim tevazhdueshem brendainstitucionit ( bashkise) keshtuqe punonjesit e administrates temblidhen here pas here per tefolur rreth dilemave qe vijnenga puna e perditshme.

I rendesishem eshtegjithashtu dhe interpretimi ikodit. Ai duhet te mbroje te jetenje mekanizem i detyrueshem,udhezues por edhe mbrojtes perstafin qe punon ne baze te par-rimeve dhe rregullave tij. Perkete arsye, nje kod efektivkryesisht do te kete tepercaktuar nje burimudhezimesh dhe keshillash perstafin.

57

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Cfare eshte Infrastruktura Etike

Nje “infrastrukture etike”perfshin mjetet, sistemet dhekushtet qe nxisinprofesionalizem dhe standartete larta etike (sjelljeje).Si nenivel qendror ashtu edhe ne atevendor venia ne jete e tyrekerkon realizimin dy element-eve kyc:

* Angazhimi politik: Papasur nje mbeshtetjete te vertetepolitike – mesazhe te qarta ngadrejtuesit e qeverise vendore sesjelljet joetike nuk do tetolerohen – nxitjet perpermiresimin e etikave neadministraten bashkiake nuk dote jene te vlefshme.

* Baza ligjore efektive: Bazaligjore efektive perbehet nganje kuader ligjesh dherregullash qe percaktojnestandartet e sjelljes sepunonjesve te administratespublike dhe te zgjedhurve, necdo nivel qofshin keta, dhe i

detyrojne ata t’i zbatojnenepermjet nje sistemiinvestigimi dhe kontrolli. Nekontrollin e bazes ligjore permenaxhimin e etikes,perfshihen ligji penal dheligji civil, aktet ligjore mbikonfliktin te interesave dherregullore te ndryshme perpunonjesit e adninistratespublike dhe te zgjedhurit ngapopulli.

Ndihma kryesore e bazesligjore per infrastrukturen eetikes eshte vendosja ekufizimeve ne sjelljen epunonjesve te administratesvendore, duke iu imponuaratyre me sanksione dukepermiresuar transparencen eveprimeve te qeverisjesvendore. Standardet e sjelljeste pritura nga punonjesit eadministrates bashkiake janedetyrimisht te larta, bazuarne faktin qe ataadministrojne fuqine dhe

58

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

burimet e shtetit ne nivelin lo-kal. Ligji qe ka te beje meintegritetin, vendos detyrimeligjore per standartet e prituradhe percakton pasojat ne rastse ato nuk arrihen.

* Mekanizmat monitoriesdhe kontrollues :Mekanizmat monitoruesvendosin rregulla perveprimtarine e qeverisevendore, apo keshillavelokale, te cilat sherbejne perte kontrolluar nese rezultatetjane arritur, dhe vete procesika qene ne observim. Atoperfshijne procedura tebrendshme administrative,procese te plota sic janevleresimet dhe kontrollet eveprimtarise se nje strukturete caktuar. Pjesemarrja eshoqerise civile dheqytetareve ne procesetmonitoruese konsiderohet sinje nga mekanizmat meefektive monitorues.

* Mekanizma te ngritjesprofesionale: Keto janeproceset ku punonjesit e

administrates bashkiakemesojne dhe imponojne etiken,standartet e sjelljes dhe vlerat esherbimit publik. Trainimieshte nje element shume irendesishem bashke memodelet e mira te pergjegjesisese punonjesve per pozicionindhe detyrat qe ata ushtrojne.

* Kushte te pershtatshmedhe nxitese te sherbimit publik:Neqoftese punonjesit eadministrates punojne meshume se c’duhet dhe ndihen tepasigurte, atehere ata do te jeneme pak te gatshem terespektojne rregullat e etikesdhe nxisin iniciativat perpermiresim ne fushen e etikes.Shpesh veprime joetike tepunonjesve justifikohen menivelin jo te kenaqshem tepagave. Pagesa e ulet nuk eshtejustifikim per sjelljet jashterregullave dhe etikes.

* Standartet e etikes: Cdokod etike formulohet brendastandarteve te caktuara teetikes, te cilat duhet te jene te

59

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

qendrueshme dhe dinamike.Ato duhet te jene te percaktuaraqarte, por njekohesisht terishikohen here pas here, ne

menyre qe tú pershtatenstandarteve dhe tendencave tezhvillimit te shoqerise neperiudha kohe te caktuara.

Shembull: Komunikimi ne Sallen e Mbledhjeve :

a. Keshilltaret Bashkiake duhet te zene vendet e tyrene Sallen e Mbledhjeve te Keshillit Bashkiak perparakohes se percaktuar per fillimin e mbledhjes.

b. Keshilltaret nuk duhet t’í nderpresin fjalen folesvete tjere , te marrin fjalen perpara se tí jepet nga Kryetari,te bejne verejtje personale, te perdorin fjale ofendueseapo kercenime, zbulojne informacione qe lidhen me jetenprivate ose qe mund te kompromentojne reputacionin eqytetareve, te sillen ne menyre te pahijshme, prishinqetesine dhe procedimin normal te mbledhjeve ne Sallene Keshillit Bashkiak

c. Kryetari i Keshilit duhet te disiplinoje Keshilltarete padisiplinuar, nepermjet marrjes se masave temeposhteme :

* Te kerkojne vendosjen e rregullit

* Ti terheqe vemendjen

* Te urdheroje nderprerjen e fjales se tyre

60

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

* Te urdheroje largimin nga Salla e Mbledhjeve

e. Cdo folesi, i cili niset nga pyetjet e debatueshme osenderpret mbajtjen e rregullt te mbledhjeve, do tí kerkohetqe te zbatoje rregullin.

f. Cdo folesi qe do te atakoje ne Mbledhjen e Keshillitndonje anetar tjeter te Keshillit, duke perdorur gjuheofenduese, do t’i terhiqet verejtje.

g. Kryetari do te urdheroje folesin te nderprese fjalen e tij/saj kur folesi ne fjale vazhdon te flase, duke tejkaluar paleje, kohen e tij/saj te lejuar dhe pasi ky eshte paralajmeruardo t’i nderprese fjalen, nese folesi vazhdon te thyejerregullin.

gj. Kryetari mund te pezulloje nje Keshilltar nga marrjapjese ne mbledhje deri ne votimin e ardhshem ne rast seKeshilltari :

* Perdor fjale te renda, si reagim ndaj denimeve te dhenandaj tij/saj, si rezultat sjelljeve te tij te parregullta dhethyerjes se disciplines se mbledhjeve.

* Ben thirje per dhune

*Ofendon ndonje Keshilltar tjeter ose KeshillinBashkiak .

h. Cdo mase e tille disiplinore do te regjistrohet neprotokollin perkates se mbledhjes.

61

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

i. Asnje Keshilltar Bashkiak nuk do ti lejohet qe, me dijedhe deshire te plote, te nxise apo shtrengoje ndonjeperson tjeter te shkele kete Kod Etike.

Procedurat qe ndjek keshilli per per hartimindhe zbatimin e buxhetit

Cfare eshte Buxheti Vendor?

Buxheti vendor – është baza ligjore përmbledhjen e të ardhurave dhe kryerjen eshpenzimeve për zbatimin e strategjive dhepolitikave vendore të përcaktuara nga këshilli ven-dor.

Kush merr pjese ne kete proces?

Detyra per organizimin e procesit te pergatitjesse projekt buxhetit, me ligj i eshte caktuar kryetaritte B/K dhe stafit perkates.

Sipas Ligjit Organik 8652, Neni 32 , Këshilli iBashkisë dhe Komunës miraton buxhetin dhendryshimet e tij, gjithashtu:

- Vendos për taksat e tarifat vendore, si dhenivelin e tyre.

- Miraton norma, standarte e kritere përrregullimin dhe disiplinimin e funksioneve që i janëdhënë atij me ligj, si dhe për mbrojtjen dhegarantimin e interesit publik.

62

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Secili institucion ka detyra te parashikuara me ligjinorganik,si dhe ne statutin dhe rregulloren e B/K.

Me interes eshte perfshirja ne procesin e hartimit teprojekt Buxhetit dhe te aktoreve te shoqerise civile tecilet sjellin kendveshtrime te reja mbi nevojat dheprioritetet ,por njekohesisht edhe ekspertizen e pavarurne procesin e hartimit te buxhetit.

Rolet dhe Përgjegjësitë e aktoreve kryesore neprocesin e buxhetit

Këshilli Vendor: Përcakton kalendarin e buxhetit, vendosprioritetet dhe nivelet e shërbimeve

Kryetari i Bashkisë: Nxjerr udhëzimet e buxhetit dhe përgatit projektbuxhetin brenda kuadrit të prioriteteve dheniveleve të shërbimeve të miratuara nga KëshilliBashkiak.

Departamenti i Financës: Shpërndan udhëzimet e buxhetit / Koordinonprocesin e përgatitjes së projekt buxhetit

Departamenti i Shërbimeve : Përgatit dhe paraqet kërkesat e buxhetitpranë Departamentit të Financës

Aktoret e shoqerise civile mund te jene :

Universiteti, Bankat, Dhoma Tregtise, Agjensite Rajonale teZhvillimit,Keshilli i Qarkut ,OJF te Ambientit, kultures,sportitetj.,Shoqata te tjera profesionale, etj.Ekspert te pavarur ,Organizata Rinore dhe grupeve te tjera me bazegjinie,etj.

63

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Ne cilat faza kalonpergatitja e Buxhetit?

Sipas ligjit 8379 ,Neni 2 :Buxheti i pushtetit Lokal eshteprogrami kryesor financiarvjetor i pushtetit lokal ne tecilen perfshihen te gjitha teardhurat dhe shpenzimet tepercaktuara me ligj per kryerjene funksioneve qe kane organete pushtetit lokal ne territorin kuato veprojne.Buxheti lokalperbehet nga pjesa e buxhetit tepavarur dhe pjesa qe financohetnga buxheti i shtetit

Neni 3 : Viti buxhetor eshtei njejte me vitin kalendarik.Vitibuxhetor fillon ne 1 janar dhembaron ne 31 dhjetor te cdo vitikalendarik. Hapat ne pergatitjene nje buxheti konsistojne ne:

Hapi 1. Organizimi iProcesit per draftin e ri tebuxhetit (zakonisht fillon nemuajin prill-maj) Permban :

- Kalendari i Buxhetitpërgatitet dhe shpërndahet

- Kryetari & Këshillipërcaktojnë prioritetet &nivelet e shërbimit

- Kryetari dërgon udhëzime

stafit teknik- Drejtori i Financës

shpërndan udhëzimet

Hapi 2 :Parashikimi i tëArdhurave

- Transferta epakushtëzuar

- Të Ardhurat nga Burimete Veta

- Të Ardhura tëKushtëzuara

- Burime Investimesh

Hapi 3 :Përgatitja eKërkesave

Shefat e Sektorëve- Identifikojnë koston së

plotë për çdo shërbim- Rekomandojnë

rregullime në nivelet eshërbimeve

- Përgatisin dokumentin ebuxhetit te sektorit

Hapi 4 :Lidhja e BuxhetitDrejtori i Financës- Shqyrton kërkesat e

departamenteve- Koordinon takime

shqyrtimi me shefat esektorëve

64

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

- Përgatit Dokumentin eShqyrtimine Buxhetit përKryetarin e Bashkisë dhe përKëshillim Bashkiak

Hapi 5 :Paraqitja e ProjektBuxhetit tek Kryetari IBashkisë dhe Këshilli përShqyrtim

Hapi 6 : Kërkimi tjeter iMendimit Qytetar

- Konsultime publike përprojekt buxhetin

Hapi 7 : Bërja e ndryshimeve

sipas kërkesës së Kryetarit teBashkisë dhe Këshillit

Hapi 8 : Kërkim tjeter iMendimit Qytetar pasndryshimeveKonsultime publike për projektbuxhetin

Hapi 9 : Aprovimi i Buxhetitnga Keshilli

Hapi 10 : Publikimi i Buxhetit

Hapi 11 : Ekzekutimi i BuxhetitHapi 12 : Monitorimi dheVleresimi

65

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

Ne kete tabelen e mesipermemund te shikojme ne menyregrafike shperndarjen ne nje vitte te gjithe procesit tepergatitjes se buxhetit i cilieshte nje proces gjithevjetor.

Cilat jane ceshtjet kryesoreqe diskutohen?

Gjate procesit te pergatitjesse buxhetit diskutimet apokonsultimet bazohen ne disa

pika te meposhtme kundjehet dhe roli i Keshillit nebashkepunim meAdministraten ne pergatitjene politikave te zhvillimit.Nder keto permendim:

1.Orientimet politike kanete bejne me perqasjen ematerialit te draft buxhetitme programet dhe planinstrategjik dhe me ate qe

janarshkurt

mars

prill

maj

qershorkorrik

gusht

shtator

tetor

nëntor

dhjetor

Cikli fillonkëtu

Këshilli i Njësivevendore fillon

zbatimin e buxhetit

Ministria e Financavenjofton tavanet orientuese

për të ardhurat nga burimetkombëtare të PV

Financat dhekëshilli nisin

konsultimet meqytetarët përpërparësitë e

buxhetit

Ministria e Financavenjofton udhëzimet për

përgatitjen eprojektbuxhetit për

vitin pasardhës

Zyrat e financës në njësitëvendore nisin përgatitjen e

programit buxhetor në vija tëpërgjithshme

Njësia vendore dërgon të dhënatë përgjithshme analitike nëNinistrinë e Financave - lloji i

taksave/tarifave të aplikuara, %e vjeljes së taksave, baza e

taksave, etj.Njësitë vendore bëjnë

parashikime më të sakta përbuxhetin - bëjnë dhe aplikime për

projekte investimesh (p.sh.,grante konkurruese)

Ministria e Financaveparaqet projektbuxhetin në

Këshillin e Ministrave

Ministria e Financaveshpërndan buxhetin emiratuar në Këshillin eMinistrave në çdo njësi

vendore

Parlamenti aprovonligjin për projektbuxhetin

e vitit pasardhës

Njësitë vendore miratojnëbuxhetet e tyre brenda 31

dhjetorit, bazuar në tëdhënat e sakta nga MF

CIKLI I BUXHETITVENDOR

66

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

kryetari mendon dhe eshte iqarte se cfare presinqytetaret.

Politika përcaktohen per :1. Shërbimet, që duhet të

ofrojë administrata , nivelindhe shtrirjen e tyre.

2. Krijimin e të ardhuravevendore nëpërmjetmbledhjes së taksave dhetarifave.

3. Kryerjen eshpenzimeve vendore.

4. Zhvillim ekonomik, so-cial, fizik, arsimor, kulturordhe rekreativ.

5. Përfshirje të qytetarëvenë proceset e vendimmarrjespër çështje vendore.

2.Te dhenat teknike jane tegjitha informacionet sasiorembi sherbimet teknike si: tedhena mbi rruget, trotuaret,ndricimin etj... mbi shkollat,nr nxenesve per m2 pershkollat, te dhenat perterrenet sportive etj.

3. Kërkimi i MendimitQytetar për Prioritetet cdovit –i domosdoshem mbasi

sigurohet informacion që ështëpërfaqësues në mënyrëstatistikore per gjithe zonat dhemund të sigurojë informacionedhe nga familjet që nuk ipërdorin shërbimet.Sigurohetgjthashtu informacion ivlefshëm mbi prioritetet eqytetarëve lidhur me kryerjenfaktike te shërbimeve publike

4. Percaktimi i niveleve tepershtatshme te sherbimeve

Kjo për një shërbimspecifik, do te thotë gjetja eekuilibrit të duhur ndërmjetsasisë, cilësisë dhe kostove tëshërbimit përkatës dukembledhur e diskutuarinformacionin e mëposhtëm :

* Çfarë po ecën mirë nëlidhje me kryerjen e këtijshërbimi

* Çfarë nuk po ecën mirë* Çfarë mendojnë qytetarët

për performancën e shërbimit* Cilat janë trendet e jashtme

ekzistuese që mund të prekinmënyrën se si kryhet njëshërbim

* Çfarë burimesh janë tëdisponueshme, sa kushton

67

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

kryerja e shërbimitPRA :Kater informacionet e

mesiperme sherbejne si baze emire qe Keshilli te orientojeprioritetet kryesore dhe nivelete sherbimeve per vitin eardhshem.

Disa mënyra të ndryshmepër të parë buxhetin :

Dokument politikePërcakton qëllimet dheobjektivat dhe bën një artikulimtë prioriteteve tëbashkisë

Plan financiar Përcakton mjetet përrealizimin e çdo produkti dherezultati

Udhëzues veprimiPërcakton radhën e zbatimit si,kur dhe përse ndërmerret çdoveprim.

Plan kapital Përcaktonpërmirësimet kryesore tëinfrastrukturës dhe ndikimin etyre në ekonomi, duke përfshirëvendimet lidhur mekombinacionet.

Mjet monitorimi Një pikëqendrore për monitorimin e të

gjitha aktiviteteve dheefiçencën e tyre.

Mjet komunikimiSiguron transparencë dhepërgjegjshmëri

Buxheti i suksesshëmështë ai buxhet që ështëreagues, transparent dhe ipërgjegjshëm.

Çfare permban njebuxhet komune apobashkie?

Buxheti Perbehet nga:A. TE ARDHURATSipas Nenit 6 te ligjit

8379,date 29.07.1998 “Perhartimin dhe zbatimin ebuxhetit te shtetit teRepublikes se Shqipersie”,te ardhurat dhe burimet etjera financiare te pushtetitlokal perbehen nga :

1. Taksat2. Tarifat3. Te ardhura te tjera

vendore ( jo tatimore)4. Taksat e perbashketa5. Transfertat e

kushtëzuara6. Transferta te

Pakushtëzuara

68

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

7. Donacionet8. Hua (Kredite) dhe;9. Te trasheguara nga viti

i kaluar

B. SHPENZIMETShpenzimet e qeverisjes

vendore mbulojne kostot eoperimit dhe funksionimit tenjesive te qeverisjes vendoredhe ofrimin e sherbimeve qejane nen pergjegjesine eqeverisjes vendore.

Sipas ligjit 8379 ,neshpenzimet e buxhetit lokalperfshihen :

1. Shpenzimet korente -pagat,shperblimet,kompesimet,shpenzimetper mallra dhe sherbime tetjera,transfertat dhe pagesate interesave

2. Shpenzimet kapitale -ndertimet,rikonstruksionet,blerjete pasurive kapitale etj

3. Shpenzimet e tjera - per permbushjen ekompetencave tepercaktuara me ligj

a. huadhenia dhepjesemarrja ne kapitale

b. pagesa e principalit perhuamarrje

V. Sistemi I taksave lokaledhe Roli i Keshillit

Çfare jane takslat lokale?- Taksa qe e kane bazen dhe

kufijte minimale te percaktuarne ligj.

Taksa qe ligji percaktonvetem llojin e takses dhe i jepkeshillit vendor te drejten perpercaktimin e bazes dhe nivelit.

Keshilli i Bashkise dukerespektuar ligjin ka ketokompetenca :

? Zbaton ose jo nje takse? Ben nen kategorizime te

tjera te bazes? Sakteson bazen e takses

per cdo kategeri ( shumen esiperfaqeve tendertesave,siperfaqeve tehapesirave ku tregetohet etj)

? Percakton nivelin e ri pern/kategorite brenda kufijve tepercaktuara me ligj

? Rrit ose zvogelon nivelintregues te takses me +/- 30 %

? Percakton taksapaguesit(familje,biznes,institucione etj)

? Percakton menyren embledhjes dhe administrimit te

69

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

tyre

Cfare jane tarifat lokale?

Keshilli B/K sipas nenit16,pika 4 e ligjit 8652 kakompetence të plote përvendosjen e llojeve , të nivelevedhe rregullave baze peradministrimin dhe mbledhjen etarifave vendore.

Sipas ligjit tarifat vendorevendosen :

- per sherbimet publike dhete infrastruktures te ofruara nganjesia vendore(pastrim,ndricimetj.)

- per leshimin elejave,licensave,autorizimevedhe leshimit te dokumentavezyrtare

- per perdorimin e pronavepublike vendore(parkim.reklama etj)

Per vendosjen e nje tarifeeshte e domosdoshme tepercaktohet kostoja e plote esherbimit.

Askush nuk eshte i prirurte paguaje taksa/tarifa,por

nese politika tatimore eshtee drejte dhe qytetaret eshikojne se taksat e tyreperdoren per te permiresuarkomunitetin e tyre,ata janeme te gatshem te paguajne.

Kur vendos kur Keshillite miratoje politika ? :

1 . Nevoja per me shumefonde

Ka disa faktore te ciletshkaktojne rritje ose renie teshpenzimeve.

* Rritja e sasise dhe/osecilesise se sherbimeveaktuale lidhet me

- Zgjerim/pakesim tenumrit te atyre qe u kryhensherbimet

- Zone e re qe perfiton perhere te pare sherbimin

- Ndryshim ne pagesat/shperblimet sipas paketesligjore

- Shkalla e inflacionit- Permiresim te cilesise se

sherbimit ne nje zone(psh.rritje te frekuences selargimit mbeturinave)

70

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

- Standarte te rejasherbimi te BE

* Ofrim i sherbimeve tereja

- Kosto te reja per ngritjene zyres taksave me njendalese etj

E rendesishme eshte teshqyrtohen keta e te tjerefaktore per nje parashikimdhe argumentim te mire tektaksapaguesit te nivelit teardhshem te shpenzimeve

2.Trendet demografikedhe ekonomike

* Ndryshimi i popullsise(+/-). Cilat jane implikimet

Kur shtohet nje lagje e reduhet te sigurojme dheminimumin e sherbimeve temundshme ndaj familjeve qejane dhe taksapagues.Prandikimi i ketij faktori eshte :

* Mbi shpenzimet, mbipotencialin e te ardhurave

* Efekti i inflacionit,rritmeve ekonomike nebazen dhe nivelin e taksesose kostot esherbimeve.Eshte nje faktorqe eshte nga te paret qe

merret ne konsiderate ,mbasirrit shpenzimet dhe si rrjedhimkerkon politika te kujdesshmete taksave

* Faktore te tjere qendikojne ne potencialin e teardhurave apo ne kostot esherbimeve.Ulja e aftesisepaguese,si rezultat i renies te teardhurave mesatare perfamilje,kerkon rishikim tepolitikave etj.

3.Incentivat perkundrejtndeshkimit

* Paraja a shpenzuar mireeshte nxitesi me i mire

Qytetaret kur shohin se mete njejtat para si vitin ekaluar,kete vit u bene me shumerruge pranojne politika ne rritjete taksave,rritet numri atyre qepaguajne

* Transparence, konsultim,pjesemarrje

Kur dine koston e sherbimitqe perfitojne,menyren e marrjesse vendimit,kur jane pjese eprocesit te zgjedhjes sebuxhetit,kur pyeten “a pranojnete paguajne me shume per njesherbim me te mire”,do te

71

Man

ual p

ër k

ëshi

lltar

ët

pranojne te kontribojnekundrejt politikave te reja

* Zbatim i drejte dhe indershem.

Kur shohin qe te gjithe nekushte te njejta paguajne tenjejten takse,kur vendimet eperjashtimeve jane teargumentuara,kur lista edetyrimeve shperndahet per tegjithe,do te ndihmojne nepagimin e detyrimeve dhe nepolitikberje

4.Mundesia (1) A kanemundesi te paguajne te gjithenjesoj.

Eshte shume edomosdoshme te njohim ngaafer mundesite e pageses te cdokategorie

* Kush jane taksapaguesit?Nderto profilin e segmentevetipike : Pensionistet, profili i njefamilje me nje/dy te papune, inje familjeje me ndihmeekonomike, familjeje me pagabuxhetore

* Sa jane te ardhurat e tyre?Sa jane shpenzimet e tyre?Cilatjane detyrimet e tjera te tyre

(taksa, tarifa vendore dhekombetare)?

* Llogarit efektin epritshem te nje politike te rete takses mbi taksapaguesit

* A mund te paguajne ata?Cfare perjashtimesh/lehtesirash nevojiten?

* Rishiko politiken