37
MANZUM BR DESTAN KTABI (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik) “WRITTEN IN VERSE AN EPIC WORK (Epic Of Veysel Karani, Death Of Hz. Fatıma, Death Of Hz. brahim, Epic Of Guvercin, Epic Of Geyik) Dr. Muhammet KUZUBA Özet Anadolu’da dinî-tasavvufî Türk edebiyatının kurulu döneminde halkı eitmek ve dinî bilinci yerletirmek için pek çok manzum eser yazılmıtır. Halk arasında büyük rabet gören bu eserler, sonraki dönemlerde de farklı kiiler tarafından bir takım deiikliklerle yeniden oluturulmutur. Çalımamızda, bu tür manzum bir destan kitabından söz edilecek ve kitapta yer alan destanların metinlerine yer verilecektir. Anahtar Kelimeler: Tasavvufî Türk edebiyatı, Veysel Karânî Destanı, Hz. Fâtıma, Hz. brahim, Geyik Destanı, Güvercin Destanı. Abstract Turkish poets had been written very much works for education of public in the period of religious-Islamic mysticism literature’s construction. In the our paper, we are going to talking about this kind an epic work and we are going to introduve their text. Key Works: Islamic mysticism literature, Epic of Veysel Karani, Hz. Fatıma, Hz. brahim, Epic of Guvercin, Epic of Geyik. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü e-mail: [email protected]

MANZUM BR DESTAN KTABI (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. … · 2016-04-11 · Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz

  • Upload
    others

  • View
    41

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

MANZUM B�R DESTAN K�TABI (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i

Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

“WRITTEN IN VERSE AN EPIC WORK (Epic Of Veysel Karani, Death Of Hz. Fatıma, Death Of Hz. �brahim,

Epic Of Guvercin, Epic Of Geyik) ”

Dr. Muhammet KUZUBA�••••

Özet

Anadolu’da dinî-tasavvufî Türk edebiyatının kurulu� döneminde halkı e�itmek ve dinî bilinci yerle�tirmek için pek çok manzum eser yazılmı�tır. Halk arasında büyük ra�bet gören bu eserler, sonraki dönemlerde de farklı ki�iler tarafından bir takım de�i�ikliklerle yeniden olu�turulmu�tur. Çalı�mamızda, bu tür manzum bir destan kitabından söz edilecek ve kitapta yer alan destanların metinlerine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler: Tasavvufî Türk edebiyatı, Veysel Karânî Destanı, Hz. Fâtıma, Hz. �brahim, Geyik Destanı, Güvercin Destanı.

Abstract

Turkish poets had been written very much works for education of public in the period of religious-Islamic mysticism literature’s construction. In the our paper, we are going to talking about this kind an epic work and we are going to introduve their text.

Key Works: Islamic mysticism literature, Epic of Veysel Karani, Hz. Fatıma, Hz. �brahim, Epic of Guvercin, Epic of Geyik.

• Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü e-mail: [email protected]

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

305

Türklerin Müslüman olmalarının bir sonucu olarak toplumsal hayatta görülen �slamî hayata uygun ya�ama çabasıyla birlikte, edebî eserlerde de dinî muhtevalı konuların yo�un bir �ekilde i�lenmeye ba�ladı�ı dikkati çeker. �airler, edebiyatı dünyevî ve uhrevî hayatı kontrol altına alarak insanı ebedî mutlulu�a ula�tırma hedefinde olan �slam anlayı�ını halkın zihniyetine ve gönlüne kolayca yerle�tirmenin en önemli araçlarından birisi olarak görmü�lerdir. Özellikle mutasavvıf �airlerin, halka tasavvufun ve dolayısıyla da �slam’ın ö�retilerini anlatmak için -genellikle- �iir yolunu seçmeleri bu manada de�erlendirilir.

“Hz. Peygamber ve ashabının vefatlarından sonra, Kur’ân ile birlikte onların sözleri ve hayatları toplanmaya ba�lanmı�, bu sırada da bazı olaylar efsanele�mi�tir.”1 Anadolu’daki Türk edebiyatının te�ekkül devresinde olu�tu�u tahmin edilen ve Türk kültür tarihi açısından önem arz eden Kesik Ba� Destanı, Ejderhâ Destanı, Güvercin Hikâyesi, Geyik Hikâyesi, Hatun Destanı, Fâtıma Destanı, �brahim Destanı, Veysel Karânî Destanı gibi anlatılar bu konuda ilk akla gelen örneklerdir. 2 Esasında “mucizeler, kerametler ve �slam menkıbelerinden esinlenen bu eserler, çoklukla Arap kaynaklı olup, zaman içerisinde tercümeler, nakiller ve adaptasyonlarla da zenginle�tirilerek Türkçe’ye kazandırılmı� ve sahiplenilmi�tir.”3 Çe�itli kaynaklarda hikâye, efsane, destan gibi adlandırmalarla anılan bu tür eserler “Anadolu’da Türk edebiyatının te�ekkül devresi olan 13. yüzyılda olu�maya ba�lamı�, çoklukla da 14. ve 15. yüzyıllarda yazıya geçirilmi�lerdir.”4. Bu hikâye ve destanlar, halkın teveccühünü kazanmı� ve zamanla çe�itli dost meclislerinde okunula gelmi� olmalıdır. 5 Hatta bazılarının mevlid kitaplarına eklenmesi, onların belli bir makamda okundukları dü�üncesini de akla getirmektedir. “Bu tür hikâyelerden ço�unun önce manzum olarak meydana gelmi� olması devrin durumuna göre tabiîdir. Zira ezberleme, toplantılarda okunmak ve makamla söylenmek bakımından bu �ekil daha münasip idi. Bununla beraber nesir olarak yazılanlarının bulundu�u da bir gerçektir. Nitekim bugün elimizde bulunan bir çok anonim mensur hikâyeler de aynı ruhu ve konuyu ta�ımaktadır.”6 “Bu �slamî halk hikâyeleri, halka dinî heyecan vermek ve bazı �slamî faziletleri ö�retmek maksadıyla yazılmı� didaktik eser mahiyetini de arz etmektedir.”7 Ayrıca, yine dinî 1 Artun, Erman. Dinî-Tasavvufî Halk Edebiyatı. Kitabevi Yayınları. �stanbul 2006. s. 114. 2 Bu tür destanların olu�umu ve kaynakları ile ilgili geni� bilgi için bakınız: Albayrak, Nurettin. Dînî Türk Halk Hikâyelerinden Geyik, Güvercin ve Deve Hikâyeleri. (Yayımlanmamı� Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Danı�man: Prof. Dr. Mustafa Uzun). �stanbul 1993. 3 Aslan, Namık. “Manzum Dini Hikâyeler ve Kirdeci Ali’ye Ait Oldu�u Söylenen �ki Hikâye Metni (Güvercin ve Geyik Destanları)”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. 20. s. 190. 4 Argun�ah, Mustafa. Kirdeci Ali Kesikba� Destanı. Kültür Bakanlı�ı Yayınları. Ankara 2002. s. 15. 5 6-7 ya�larında iken köy odası denilen ve köylülerin toplanıp sohbet etti�i ortamlarda büyüklerimizden Güvercin Destanı’nı ve Geyik Destanı’nı dinledi�imi hatırlıyorum. 6 Kocatürk, Vasfi Mahir. Türk Edebiyatı Tarihi: Ba�langıçtan Bugüne Kadar Türk Edebiyatının Tarihi, Tahlili ve Tenkidi. Edebiyat Yayınevi. Ankara 1970. s. 141. 7 Ocak, Ahmet Ya�ar. Türk Folklorunda Kesik Ba�, (Tarih-Folklor �li�kisinden Bir Kesit). Türk Kültürü Ara�tırma Enstitüsü Yayınları. Ankara 1989. s. 13

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

306 KUZUBA�, Muhammet

içerikli olan ve mensur veya manzum-mensur olarak kaleme alınan siyer-i Nebî, evliya menâkıbı, Hz. Ali Cenkleri, Battal-nâme, Saltuk-nâme vb. eserlerin ilk örnekleriyle yine bu dönemde kar�ıla�ıldı�ını söylemek yerinde olacaktır.

Kesik Ba� Destanı, Ejderhâ Destanı, Güvercin Hikâyesi, Geyik Hikâyesi, Hatun Destanı, Fâtıma Destanı, �brahim Destanı, �smail Destanı, Veysel Karânî Destanı gibi eserlerin bir kısmının ilk müelliflerinin kim oldu�u konusu tartı�malıdır. Prof. Dr. Mustafa Argun�ah, bu tür eserler yazmasıyla me�hur olan Kirdeci Ali’nin Kesikba� Destanı üzerine yaptı�ı çalı�masında, Kesik Ba� Destanı, Güvercin Destanı ve Ejderha Destanı’nın müellifinin Kirdeci Ali oldu�unu; Geyik Destanı ve �smail Destanı’nın da Kirdeci Ali’ye mal edildi�ini vurgulamaktadır. 8 Milli Kütüphane Yazmalar Bölümü’nde 3881 kayıt numarasıyla yer alan ve müellifi Kirdeci Ali oldu�u belirtilen Geyik Destanı, çalı�mamızda yer verdi�imiz Geyik Destanı’yla muhteva yönünden aynı olmakla birlikte, benzer beyitler de hatırı sayılır derecede fazladır. Yine Namık Aslan’ın, müelliflerinin Kirdeci Ali oldu�unun dü�ünüldü�ünü ifade etti�i Güvercin Destanı ve Geyik Destanı ile ilgili makalesinde yer alan destanlarla da gerek muhteva, gerekse pek çok beyit bakımından benzerlik vardır. Gıyasettin Ayta�, Türk Kültür ve Edebiyatında Geyik Motifi ve Haza Destan-ı Geyik9 ba�lıklı makalesinde yayımladı�ı Geyik Destanı’nın müellifi olarak hakkında herhangi bir bilgi bulunmayan Yusuf Meddah adında bir ki�iden söz eder. Bu makalede ne�redilen Geyik Destanı metniyle Kirdeci Ali’nin Geyik Destanı arasında da benzerlik bulunmaktadır. Bütün bunlar, de�i�ik zamanlarda farklı ki�iler tarafından kaleme alındı�ı anla�ılan bu destanların bazılarının müellifinin Kirdeci Ali oldu�u �eklinde bir dü�ünce ortaya çıkarmaktadır.

Menkıbeleri yüzyıllardan beri dilden dile anlatılan Veysel Karânî etrafında edebiyat tarihimizde çe�itli eserler kaleme alınmı�tır. Bu eserlerden birisi Lâmi’î Çelebi tarafından 933 (M. 1926) tarihinde (içinde zaman zaman manzum bölümlere rastlansa da umumiyetle) mensur olarak kaleme alınan Menâkıb-ı Üveys El-Karânî’dir. 10 Veysel Karânî etrafında olu�turulan eserlerden di�eri, müellifi belli olmayan ancak Osman b. Veli Bolulu tarafından 1074 (M. 1663) tarihinde istinsah edildi�i kaydedilen mensur Menâkıb-ı Veysel Karânî’dir.11 ������������� ������������� �� ������� ������� ���� ���� ������ ����� beytiyle biten ve Mustafa adlı bir ki�i tarafından 1152 (M. 1739) tarihinde yazılan manzum Destân-ı Hazret-i Veysel Karânî,

8 Argun�ah, Mustafa. a.g.e., s. 11-14. 9 Ayta�, Gıyasettin. “Türk Kültür ve Edebiyatında Geyik Motifi ve Haza Destan-ı Geyik”. Türk Kültürü ve Hacı Bekta� Veli Ara�tırma Merkezi Dergisi. S. 12. s. 161-170. 10 Bu eser Bayram Gündo�ar tarafından yüksek lisans tezi olarak hazırlanmı�tır: Gündo�ar, Bayram. Menâkıbnâmeler ve Lâmi’î Çelebi’nin Menâkıb-ı Üveys el-Karânî Adlı Eserinin Tahlîli. (Yayımlanmamı� Yüksek Lisans Tezi, Uluda� üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Danı�man: Prof. Dr. Mustafa KARA). Yayınlanmamı� Yüksek Lisans Tezi. Bursa 1998. 11 Bu eserin bir nüshası Milli Kütüphane Yazmalar Bölümü’nde 3656 numarada kayıtlıdır.

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

307

bu konudaki bir ba�ka eserdir. Bu eserlerde muhteva aynı olmakla birlikte i�leni� farklıdır. Edebiyat tarihimizde Veysel Karânî hakkında yazılan ba�ka eserler de mevcuttur.

Hz. Peygamber’in o�lu Hz. �brahim’in vefatıyla ilgili olarak da farklı zamanlarda (Destân-ı �brâhîm, Vefât-ı �brâhîm vb. ba�lıklar altında) çe�itli destanlar yazılmı�tır. Bu destanların da ilk müelliflerinin kim oldu�u meçhuldür. Muhtemelen, halk arasında be�eniyle takip edilen bu tür destanları okuyan ve eli kalem tutan ki�iler, bazı de�i�ikliklerle yeniden yazmı�lardır. 12 Bazen mütevazı bir tavırla isimlerini gizleyerek okuyandan ve dinleyenden dua isteyen bu ki�iler, bazen de yine “…dinleyenlerin hayır duasını almak ve sevap kazanmak için destanın nihayetinde kendilerini tap�ırmı�lardır.”13 Çalı�mamızda yer alan manzumelerde oldu�u gibi, bu eserleri yazan ki�ilerin vezne hakim olamayı�ları sebebiyle sık sık vezin hatalarıyla kar�ıla�ılması ve zaman zaman kar�ıla�ılan kafiye uyumsuzlukları bu dü�ünceyi kuvvetlendirmektedir. Bu eserlerin -umumiyetle halk arasında okunup yazılması sebebiyle- dönemlerinin dil özelliklerini yansıtması bakımından ayrı bir önem arz etti�ini de belirtmek isteriz.

Çalı�mamızda, telif ve istinsah tarihi belli olmamakla birlikte dil özellikleri bakımından Eski Anadolu Türkçesi dönemine kadar götürülmesi mümkün olan ve yukarıda anlatılan özellikleri ihtiva eden bir yazma eserde yer alan destanlardan söz edilecektir. Söz konusu eser, Milli Kütüphane Yazmalar Bölümü’nde 8624 kayıt numarasıyla yer almaktadır. Eserin müellifinin kim oldu�unu tam olarak tespit etmek güçtür. Eserde müellif olarak bize yol gösterecek iki ifadeden biri Destân-ı Veysel Karânî’nin sonunda yer almaktadır:

����������������������������������������������������������������� ������! �"��# ��$�%�&'���������� ������������(��)� ���*&������ ������+�,�-� �������# ��$�%�&'������*��

Yukarıdaki dörtlü�ün ilk mısraında geçen Mürîd o�lu Habîb eserin mi, yoksa sadece Destân-ı Veysel Karânî bölümünün yazarı mıdır? Yoksa müellifin hürmet etti�i bir ki�i midir? Bu konuda kesin bir yargıya varmak güçtür.

Benzer �ekilde Hikâyet-i Geyik bölümünün sonunda yer alan

.�,$�)��$���������������/���%�/���%�/���%�/���%&&&&���������

12 Prof. Dr. Fuad Köprülü, 13. yüzyılda �eyyad �sa tarafından kaleme alınan ve Salsal-nâme adını ta�ıyan eserin 16. yüzyılda �bn Yusuf tarafından tekrar kaleme alınmasından yola çıkarak, bu tür eski hikâye ve destanların sonraki �airler tarafından bilhassa lisan ve üslûp bakımından de�i�ikli�e u�ratıldı�ına i�aret eder. (Bakınız: Köprülü, Fuad. Edebiyat Ara�tırmaları. Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ankara 1999. s. 369) 13 Aslan, Namık. a.g.m., s. 190.

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

308 KUZUBA�, Muhammet

0��������$�������-�/�����������

beytindeki ��/���%&������ ifadesinin hitap edilen ki�i gibi bir anlamının olması ����������� bir mahlas olabilme ihtimalini akla getirmektedir. Di�er iki hikâyenin sonunda yer alan:

1 �����,�$����)����� ��)��2�������,� ���������)��������������������)�������3��� �������������������4����

gibi beyitlerde de eserin ismi meçhul olan yazarının dua iste�i dile getirilir.

Yazmadaki Destanlar:

Çalı�mamızın kayna�ını olu�turan yazma eserde, mesnevi tarzında kaleme alınan dinî-destânî manzumeler yer almaktadır. Eser, �erh-i Mevlîd-i �erîf ba�lı�ını ta�ıyan bir bölümle ba�lar. Bu bölümde, �erh-i Mevlîd-i �erîf ba�lı�ını ta�ıyan bir manzumenin ilk sayfaları vardır. Müellifin kaleme aldı�ı �erh-i Mevlîd-i �erîf, yaprakların kopması sebebiyle eksiktir. Bu eksik manzumeden sonra Süleyman Çelebi’nin Vesiletü’n-Necât’ından bölümler vardır. Daha sonra sırasıyla Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin ve Hikâyet-i Geyik yer almaktadır.

Eserde yer alan destanlar, mesnevi nazım �ekliyle yazılmı�tır. Vezin konusunda sık sık hatalarla kar�ıla�ılmaktadır. Acemi bir müstensih tarafından kaleme alındı�ı anla�ılan eserde imlâ tutarlılı�ından da söz etmek güçtür. Sözgelimi, nazal n (�) ile yazılması gereken yerlerde kimi zaman bu teamül uygulanmı�, kimi zaman da nun harfi tercih edilmi�tir. �mlâ tutarsızlıklarına bir di�er örnek Veyse’l-Karânî’nin isminin Veyis, Viyis, Veyse’l, Viyse’l �eklinde farklı tasarruflarla harekelenmesidir. Bu tür tutarsızlıkları ço�altmak mümkündür. �mlâda kar�ıla�ılan bu tür tutarsızlıklara ra�men sık sık kar�ıla�ılan -gıl, -gıl, -ayın, -eyin, ısar, iser, -u, -uban, -üben gibi eklerle birlikte koç-, giç-, pu�-, yavlak, uçmak, tamu, Çalab, fı�ar gibi daha çok Eski Anadolu Türkçesi döneminde kullanılan kelimelerin bulunması sebebiyle eserin dil yönünden ayrıca incelenmeye de�er oldu�unu ifade etmek isteriz.

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

309

1- Destân-ı Veysel Karânî

Destân-ı Veysel Karânî ba�lı�ı altında, Hz. Veysel Karânî’nin, Hz. Peygamber’i görme arzusuyla Medine’ye gidi�i, arzusuna ula�amadan geri dönü�ü ve Hz. Peygamber’in vasiyeti üzerine hırka-i �erîflerinin kendisine ula�tırılması anlatılır.

2- Vefât-ı Hz. Fâtıma

Hz. Peygamber’in vefatı sonrasında Hz. Fâtıma’nın içinde bulundu�u hüzün atmosferinin realist bir tasviriyle ba�layan Vefât-ı Hz. Fâtıma bölümünün ilk beyitlerinde, Hz. Fâtıma’nın dilinden Hz. Peygamber’e duyulan hasret dile getirilir. Ardından Hz. Fâtıma’nın ömrünün son günleri, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’le konu�ması ve vefatı anlatılır. Ayrıca bölümün sonuna do�ru Hz. Fâtıma’nın yüceli�ini anlatan Fâtımadur gelen redifli bir gazel eklenmi�tir.

3- Vefât-ı Hz. �brâhîm

Vefât-ı Hz. �brâhîm, ba�lı�ından da anla�ılaca�ı üzere Hz. Peygamber’in o�lu Hz. �brahim’in vefatını anlatır. Bölümde, Hz. �brahim’in mektepte ilim tahsil etmekteyken, Azrail’in Hz. Peygamber’in evine geli�i, Hz. Peygamber’e o�lunun ecel vaktinin geldi�ini bildirmesi, Hz. Peygamber’in, o�lunu mektepten almaya gitmesi ve birlikte eve geli�leri, Hz. �brahim’in ebediyete irtihali ve kabre konulu�u duygusal bir hava içinde verilir.

4- Hikâyet-i Gügercin

Hikâye-i Gügercin/Güvercin, Hz. Peygamber döneminde ya�andı�ı rivayet edilen bir olay merkezinde olu�turulmu� bir eserdir. Eser, bir do�an tarafından takip edilen bir güvercinin Hz. Peygamber’in huzuruna gelerek yardım talep etmesiyle ba�lar. Hz. Peygamber’in kendi etinden kesmek pahasına güvercini kurtarmak istemesi, do�anın bu �artı kabulü, bıça�ın Hz. Peygamber’in etini ilâhî ferman üzerine kesmemesi ile devam eder. Sonuçta, güvercinin Cebrail, do�anın da Mikâil oldu�u ve Hz. Peygamber’i denemek üzere böyle bir i�e giri�tikleri anlatılır. Cebrail ve Mikâil, Hz. Peygamber’den �efâat dilerler. Destan,

5�-��� ���,�-��� ���,�-��� ��6"��� ��$ ��$����������7� ������������������)�������3��� �������������������4����

beyitleriyle son bulur.

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

310 KUZUBA�, Muhammet

5- Hikâyet-i Geyik

Hikâyet-i Geyik, Hikâyet-i Gügercin’de oldu�u gibi yine Hz. Peygamber döneminde ya�andı�ı kabul edilen bir olay üzerine bina edilmi�tir.

Rivayete göre, Hz. Peygamber mescide arkada�larıyla birlikte otururlarken, kırk atlı yanlarına yakla�ır. Dinlerine batıl dedi�i için Hz. Peygamber’den, peygamberli�ine delil isterler. Hz. Peygamber, onların bu hiddetli tavırlarına sinirlenen Hz. Ömer ve Hz. Ali’yi sakinle�tirir. Bu esnada atlıların yanında her tarafı ba�lı bir �ekilde duran geyi�i rahat bırakmalarını ister. Öyle ki, geyik yerin ve gö�ün yaratıcısını söyleyecektir. Atlılar, Hz. Peygamber’in sözü üzerine geyi�i bırakırlar ve geyik ba�ından geçenleri anlatmaya ba�lar. Önce nerede oldu�unu bilmedi�i karde�inin hasretinden, ardından da günlerdir emzirmedi�i yavrularının çaresizli�inden söz eder. Geyi�in tek arzusu vardır: Yavrularını bir kez daha görebilmek ve emzirebilmek. Hz. Peygamber’in kefil olmasıyla geyik bırakılır. Dere tepe dola�an geyik yavrularını bulur. Onlara atlıların eline dü�tü�ünü ve ancak Hz. Peygamber’in kefil olmasıyla yanlarına gelebildi�ini anlatır. Geyi�in yavruları, Hz. Peygamber’e bir zarar gelebilir endi�esiyle emecekleri sütün kendilerine haram olaca�ını söylerler. Geyik, tekrar yola koyulur. Ancak yine atlıların tuza�ına dü�er. Hz. Peygamber’in, kendisinin e�lenmekle vakit geçirdi�ini dü�ünmesini ve kendisine kefil oldu�u için zarar görmesini istemez. Allah’a dua eder. Ardından Cebrail vasıtasıyla Hz. Peygamber’in huzuruna gelir ve ondan özür diler. Geyi�in tekrar dile geldi�ini gören atlılar, küfrü terk edip Müslüman olurlar. Destan, Hz. Peygamber’e salavâtla sona erer.

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

311

! 8906.! 8906.! 8906.! 8906.&&&&:�1 ;<380:�1 ;<380:�1 ;<380:�1 ;<380&&&&=�# 8> 98%?=�# 8> 98%?=�# 8> 98%?=�# 8> 98%? &&&&';36.@';36.@';36.@';36.@�����

��,�-�������,�-�����5�-A�����=B� �����C�&��-������D�� ��������������$����# ��$�%�&'������E���"����� �B��������� ���������FF�����&G�*���# ��$�%�&'�������H���������# ���$������&��> �����H���I�����-�����# ��$�%�&'�����JK��L����� ����������%�&��*�G�*����'������# ���$� ����-������-;G���$��C��������B�*&���� ����.��$��C���G�$&��G���# ��$�%�&'�������L���B� ����C��(-�� ��'������.�*��� �$�������� ����F�������8$����JM��������JN������� O�����=����*(�*����# ��$�%�&'����P��L�G�����7�������������������L�������� �7���7�����������������������)�����������# ��P������& ����# ��$�%�&'����P�����P��%�&��*���B �������G�����-;G����-B(���-�BB�������G�����0� �B�����������������G���������*����*������# ��$�%�&'����P��1 ����G(B�� �����G���"���$�����Q�,�&�(B�� ��-�B��I�����$�����L���I��$ (����������$�����3�F�������*����# ��$�%�&'�������

14 �lk iki mısra eksiktir. 15esir-: sarho�, azgın (Tarama Sözlü�ü s. 85) 16 nâka: di�i deve (Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat s. 959)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

312 KUZUBA�, Muhammet

�3�D��F�������$�� ������*��Q����$��������F����O����*��=��B���$� ��&��B�*��'������G�����I����# ��$�%�&'�������L���I��������������(�&�������8 �����������7�������������! �B�I�7������ ��-�B��)��" ������L����O���*����# ��$�%�&'�������8F�� ��������������(�&����R�� JS�! ���-;��B�������G�&���� �'������� ��������I������C��-� ����������$����# ��$�%�&'�������.����������I����������B�*�H�I���)�� ����������(�&���� �*�+�,�-� ���������&����R�� &��;���*�L���I�$���������# ��$�%�&'�������'�I��������F���� O�������0��B�������I������G����Q����������������������F�����B����2���(����-���B���# ��$�%�&'�������=B� ��-;��B���)�$O����������H���I�OI��������� O��������������FF�������-���������������0�G����&�������# ��$�%�&'�������-;G����� ����������-���O���������%�&��*�C���I��$G��� ����T �*������B&���(�&����� ����.�������&����# ��$�%�&'�������������%�&��*������$�����B��� ������ O�����������)������� �

17 Yazmada “��D�� U������$��V��R�� U��������������B ��W�

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

313

X�*��-���� ���*��OF�� ���B��� ����B��� ���������# ��$�%�&'�������! ���������G�*���,�"���-������ �# ���$���������������������� ��������������������FY���-������ ������������*����# ��$�%�&'�������! ���# ���$�������������-;������-;��������������-���&��$�����T ���� ����(��������G����-�G������.��G�����G����*����# ��$�%�&'�������������%�&��*����������-Z���C���-;���������������C��-&���(��LO�������# ���$�����R�� �����(��! ��� ���$� ���# ��$�%�&'�������;)����� �)������"��-� ���L����$���� �����"��-� ���! ������ $��� ���*&������ ���9O������(�������# ��$�%�&'�������> �������������������$��C���.��$��C���*�������������*&�� �����=������'���������������G���LO����������G����# ��$�%�&'�������> ������� �*��C� �B�����B�����������������������������B�������-;���������-Z���*������B�������2�������)�$�F� ��# ��$�%�&'�������[ ��� O�����������B�*&��G�*���)�9������F����������I��&7�,���)�[ ������������$��J\���7C�,���)�LO��G�����������# ��$�%�&'�������

18 ridâ: hırka (Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat s. 1071)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

314 KUZUBA�, Muhammet

# �������3�$(��)�"��-� �����! ���������� ���*&������ ����-;����� ����$��C���-���� �������-����-���B���# ��$�%�&'�������ZI�I���B���������B�*&��-����L������"��-� �����*&��-����;�����-��B���,��B��G����-����LO����� ]̂ _�`ab�`Jc �# ��$�%�&'�������> ��������R�� ��O��������B�*�����G� �� �����;���*�;���*�'��(����$������ ������$����*�'�I������&����# ��$�%�&'�������E�C�������E������������8����$ ����� O�G�����G� �)�F���'��(��� ����G������4�,,���'��(�&�����������# ��$�%�&'�������X�*����$���������%�&�����%�&��*�X�*����,����������%�&�����%�&��*�X�*��$��C���������%�&�����%�&��*�LO��������������# ��$�%�&'��������������������������� ������! �"��# ��$�%�&'���������� ������������(��)� ���*&������ ������+�,�-� �������# ��$�%�&'������*�� dW����������

19 Bu ifade “kün fekân” �eklinde harekelenmi�tir. �fadedin aslı “kün feyekûn” veya “kevn ü mekân” �eklinde olabilir.

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

315

# 85# 85# 85# 8560606060&&&&:�560:�:�560:�:�560:�:�560:�;;;;�3;<:> ;%?�3;<:> ;%?�3;<:> ;%?�3;<:> ;%? &&&&?61 e �?61 e �?61 e �?61 e �-;.1-;.1-;.1-;.1 6666�����5�-��� ���5�-��� ���5�-������E� ��%�&��������������� �B��,�� �����7�)���5�C����)������7�)����%�����;���������� O������� �����������B�.��&��,���� ���G���G� �����������������B��;������������ ������3�$(��> �"(�G���F����������������(���;���������F�������G������0������fg� ������G���������?�����������&��E������%������������D�����I�7����������L����������$O���-;���5�C�������)��0�)����$�����F�����> ������� ������ ��$��C��&��G�*���.�G����� ������B�����������F��������������*���I��B�������> ��������-�����������������.�G��F��� ���7�)������"����%�&���(��'�������������������(���8��h��F��� ������G������ �������2��3�$(��)����� ������� O���$���5���� �������������B�B����$�� ��������"(�����B���3�*�� ������� ��������������

20 �l: aile (Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat s. 31)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

316 KUZUBA�, Muhammet

! ����*�� ��fJ�C��� ��������������i B�G����� �������������B����LO�������(��� � ��*����B�����i B� ����D�-�,���������*�����L� ��B��� O����)�����������������[ �������������������� ��������G�*�����$�����)��"�������&"������'� ���,������I�O�����B�! �����I�7��������C�����C�B��! � ���������������&��h��F��� ���! �B���������$ ����������� ����'�������������7C�,��F���G ����! �������(�&��-����������������'� ���B ����G� ��& (B��$�)��# �-�)����� �� ���$��$�����)���[ ������������� ��������������������F����;���*���7������$����*�����5���� ��������� ��Y���������;����������B���$O���$O������9����$������������������� �������$���������$������FF�����;���*�7�)���$�)���7�����������������O�I��������������G��&��G���E�B���C� ������������ ��*�����> ����������$�������$����������$���! O �����$O ���$����������$����

21 Buradaki “hergiz” kelimesi “hergez” �eklinde harekelenmi�tir.

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

317

;������� O����B��������� ����������������� �I��������������������8�������� ��,��������������2���B������B���-��������$�����8 �F��-�������������F��-��*���F��-�8 �,�������,���������������F�*�,������! ��������"���B� ������-;���T �����������-;����������F����������$���������������$�����,����3(������D������������ ���������! �"������������������������$�����CC���-����$����������$�� O��$����=B���$O�������B� ������-;���6*������������������F�����! ����"�������������������;���*�.�������������������&��=��*��! ����������B�$���$���� �)��=�$�����������$�����������)���1 ���)��������B����� ���������9����������$���� ������������L���,�������������$���$������������(������B�,�-� ����(�&����B����������=����� �G&����$���%�&-������.�G��������F ����-���%�&�������9�)��7�����������=��*��������'���*���� �F����$���G�������O�������*�����*�������

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

318 KUZUBA�, Muhammet

T ������;���*�� �$����������;"B�������� $�����$����F�,� �8��������$���&�������� ��'����������$�&��-�������� ��&���! � ����������$ �����,� ����j�*��������F����������(��H�����F���������F�������(���1 ��E��G����F���)��(�������3(�&��������-6��B���(*�������Q����1 �G����(�����R��� ������������ ������$ ��������B��������R���������F����*��! ����������$�-� ���� ��������> ���� ��� ��������B����=���C�B��*���(����� �B�����e $ ����F����-;������ ����B�'�C�����B�O���C�����C�B��! ��� ��������G���������������;��)��� � �B�G�*���������������L��������� ������$����������$���.%��������� � ���������$����������������$��$����B�I�����B�������$�� ������� �����B���7��������'���������B��,���� �����$��L���������*���� ���������$���! ����� � ������������������9����� � �������������$�������

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

319

.%���� ��G��� O�������7���B�����5���� ���������)�$�������������1 ��������������������������� �# ����C�**����(*�����%7&7���F� ����$�� �����I�������B������������5���� �����I�k��l����B���������������������B��� O�����B���������> �B�������������������B��������8�&����������$�)���� ���1 ���������������� �����O ��ff��LO����B���������������7�������;����������$�����7��������T �-��������G���$�������*����> ������B�(�����������F������B����-����������"(��� �����;���B������$ ����,����C� ������> ����������F��7���������,����'� ���� ���������$������$���������ZI�������������,����� ������1 ���"����B����������� ������=��$��$���B���������B�����;���������$ �����B������# �����B�*&����������� O�������1 ���������"B���OI�� O��������LO $������7��F������fm���������

22 dögün: da�lamakla açılan yara; yas, matem (Tarama Sözlü�ü s. 71) 23 koç-: sarılmak, kucaklamak, ba�rına basmak (Tarama Sözlü�ü s. 142)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

320 KUZUBA�, Muhammet

> ������$�� ��������G����������������� ���I��������������0�������I���������� ��B������! � ����-��B������$������,�����;��������������G����������L�������������������$�����-;���'������$ ����������������F�����h����I�������$������"&��,�����> ���$�����G���������*���������;�������$ ������������*����.��������B�(������������G����! ���������8�(������-;���9��������������������F�����'���������������������"�G��LO������ �������������G���=�� ����������3�$(��)��������2�����B�-�������G�������! ������*��-�� �������������'��������������������� �����L�������$�������$���-��������-:B����������������%7&7��� ��F�%$&$���������������$��� �����5�C����� �����1 ������������C�������5�C����� ������8 ��� ������������F���I�O ����5�����G�F�������������5�C����� ��������������� �I�*��������������C� ��������G���������C�����5�C����� �����

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

321

# ��7�)��G��&�� O������-�B�����������4���� ���������C�����5�C����� ��������$�� �������������7�����I� ����������1 �G��������G������������5�C����� ������+���G����)�B�-����I��F�������E�/� ��������$�����5�C����� ������1 �����������������������$�����FF��������)�����F���I�*������������5�C����� ������e � ������B�,�-� ���GG� ����7��������;������������� O����5�C����� ��������F ����-���%�&����������I� ��������������1 ���� ������� ����������5�C����� �������� ���F�-����I� � �B��3�$(��Q������I��� ���� �F�����5�C����� ������=� �R������������� ����$�����B �������$��������5�C����� ������'������������������������F���'���������������������*����'������� O���)��(���$�)��2��fK��� ���B ����������$�)���;����������-;����)���7C�,��'������$�� ��-;�����%�&��� �D���[ �����F����3�$(�����������'������������Y����G�������'�������G�$���������"����%�&��$��=$ ��������������������������

24 key: çok, pek, gayet, pek çok, büyük, muhte�em (Tarama Sözlü�ü s. 136)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

322 KUZUBA�, Muhammet

[ ���5�C�������3�$(������������������$�������������������� �������������$�� ����������fM������������������������������7C�,���=B���������G�*���)�����)���L���F����$��-�������������)������7C�,����-���� ����)�$����"������)���������$������0�)����������1 ����������-������� ���F���# �-�R���7����)���� ���F����0�)���������������)�$�������7C�,���)��(�������������$�����L�������$�������$������������ �# ����C�**����(������%7&7���F� �������# 8560# 8560# 8560# 8560&&&&:�:�:�:��;�;�;�;j380j380j380j380&&&&=�=�3=�=�3=�=�3=�=�361 @��61 @��61 @��61 @��k;W9Wlk;W9Wlk;W9Wlk;W9Wl��������5�-��� ���5�-��� ���5�-������8��2����$��$���7������F���������B�����1 ��7��������F���$������� ��������B�������������������������$�� ��������*�2�������,�7��������)����I��B�*��! �������G��������������$���8����G��������������������$���

25 -lı� ekindeki � “kef”le yazılmı�tır

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

323

8����G��� ������� ���� ����L������������������������8����G������B������B�������)�=����,���� �������B�������)��;�������������G����������������������C�����F����������Q������� ��������������������! ��� ���� ���� ����������# ��,���������9������������8G������������"��������������.����������������� � ������G��.����"$��������������� ������"�G���! �����fN���������������������# ���7���F� �B������I����������-6���)�,�"�����������7C�,������"�������&����7�,������������F���B���)��2������$�����F����"(��������*��=���*�����$�����F����"(�����*��I��&�����1 �������������7�*��&��G�����=���*���$�F���������3�$(��1 �����������B��I��&�7(���=���*����� ����F���B�������������$$�����-�G���$��C�������[ ������O� ���B���� ���G���=���*��LO������B�����)�� ����&������

26 dükeli: hep, hepsi, bütün, cümle, herkes (Tarama Sözlü�ü, s. 74)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

324 KUZUBA�, Muhammet

���� ����F��� ����������7C�,��LO������B�����)�� ����&��E����-;������� ������I����������9����F���I� �����������> ��3�$(������$�)��F����$����9�����������$ ������� ����=���*����$ ����$����7C�,��e � ����$ ��������&��F�,���1 ��������$��� ����$�����$������(������B���O����������������$������3�$(���fS��� �� �������)��'��������$���=���*���-7(��)���e � ����������O�������dddddddddddddWWf\��-;���������F�� ����� ���=���*����$ �/����� � ���*����> ��3�$(��=���*��G������������������������B����� �������3�$(��O������������������=���*��������G� �����C��������=����)�� O���)����B��=���*��.�� �������$�)�� ����&�������# ������ �����I�$������7C�,�������-���� � O����������7�,���

27 Yazmada, Eski Anadolu Türkçesi döneminde yazılan eserlerle ilgili çalı�malarda genel olarak eydür, aydur ve ëydür �eklinde okunan bu kelime müstensih tarafından bazen ëder, bazen de ëdür �eklinde harekelenmi�tir. Metnin aslına ba�lı kalmak için bu kelimeyi ëder ve ëdür �eklinde okuduk. 28 Beytin 2. mısraı eksiktir.

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

325

=���*��'������������� ���LO��������C� �B�������������;��� O������� ������*�������2��������G�$�����B&F�������2�$����������G�$���F���$����������G�F�����$���� O$ ���$��������[ �����T ��������������"�C���0 ������B���7C�,���)��*����������LO��������������$����������1 ������������$�����������T ���������*��C� �$�����-�(�> ������������ O�������C����> ��������� �����I�$���C�������LO����B����� ����������7��������L� ��F������ ���)���I�$����[ ��������������C�I�$�����3�$(����������������=���*��+��������������������=���*�����������'���������������� �*���B��������������� ����& ���*��3�$(������������� ���������0 ���"�����F����)�� ��$���������L�������������������=���*��9�)�������)����������������������������7C�,�� ���B������L��$���=���*������*�����������! ����$ �������������F������

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

326 KUZUBA�, Muhammet

'�I���� ���B�� ��� O������[ ���� O���� �$�����B�������H�I�������-���� ��������������! �������$������ ������-�G���2��������$ ����������C������3�$(�������������� �����F��9�����$ ��������� �����F���3�$(����=���*��������$���2��$���)����)�C����G�� O��$���[ �����=���*�������F���������-;���������- �R���� O�������LO��G���=���*������� ����'����$������ �$����$O������8�������������*���� ���������LO��G���������G����I���C������������! �����3�$(����������������������"�����'����)��$ ����O� ������ ������0����� ���������������� ������������*���F��������$�������fc�������=���*������B�����B��-;���������G�����������B������3�$(��������B�,�-� ����� ���-;�����������)���*�� ���� ����0��F���I�"n�G��)������OI������B�������I��������OI�����

29 Buradaki “em�n” kelimesi muhtemelen kafiye uygunlu�u için “emâm” �eklinde yazılmı�tır.

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

327

! �"�������������� �����������������1 ��������������F��������B�����������T ���$�������������� ��������LO�������OI�I�������������������*�� ����I��� ���� ���� ����LO�����B�����������B��� �������������� �������������*�I����B�� �������=���������*�F�����������*����G�-(�mg��������LO��������=���*�����G����������'�������*���������*��������������$�� ������������ � ���F����.�&,���� ��������������"��������8F�� � �����������*���C��� ��=��B���)���G���*���� ���[ ����F��F����������� O���3�$(����)��� � �B������$�)���%����������! ���=���*����������-�(�$�)��ddddddddddddWWmJ����B������������������ O������ ��! ��������7�����������������C�������! ��������7�����������������H����=���*��G������������-;�������� ������������C�����'����I�=���*��3�$(���7��������-;�������I�$��B��� �������

30 “Muhakkak ki Allah’tan geldik ve yine ona dönece�iz.” (Bakara Suresi, 156. Ayet) 31 Bu mısra eksiktir.

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

328 KUZUBA�, Muhammet

; �$�����������������������$����������������%���$�)��'��������7������$�����)���=���*�������������)������'�������$�����G��������)��[ ���O���������������� O�����1 ��$���)����������I�G����F�������������G����� �$�����������e � �)���"��B�,�-���������-;����������D�� � �� ����*����; �$����G������F����������G����L������������3�$(��$���������# ���7���F� �$����"������������������������������F�� ���I��B����mf�'��$��=���*�����������B������1 ��8�(������-Z���-�Y���F��-;���'� ���� �������G����F�������7C�,��������-�Y�����������=���*���$������*���"����,������7����L� ��������� ����=���*���1 ��� O����)��� ���������> �������-�Y�����,����7��������L� ������� ��������7���������)�mm����������F�����������������6"��� ������������ �������

32 ü�-: topluca gelmek, ü�ü�mek (Tarama Sözlü�ü s. 225) 33 Kafiye uymamaktadır.

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

329

��7C�,����������������������'������������������ ��������$�-� �����,���B �*� �������=���*���$��������7��������=���*��)�����C� ���$O������2�������I���������� ���������7C�,�� ����������$O������H�B������������ �-����������! ���������G���������$O��� ���2�������I���������� ��� ����=���*���������I����������-6���)�,�"���� �������������F��� � ������F����������������� ������B� �������$�����[ ��������$O��������� ���T �������� ���������$�����1 ���"��C������ ���B�����������$����)�F����I����������.������$�����$����������[ �����.�� ����$��F���������$���C������3�$(�������������$���=���*��e � ������B��$�����)�����2�������������� O����������C,��B����e � �������������B�����9�F� ��� ����� � �������7C�,�������� ���������������&��F�,���9����"��$�F� ��� �������� ���

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

330 KUZUBA�, Muhammet

0��$����$�F���"���������T ������2�$��������$�������������� � �9�����"��������$����%����B� ��'����B�*������"�(��������������R�� �)������2��������������7C�,���)����� ���������4����3��� ��������������������4�����'����)��� �G�������,� �*��2�����G�����������������������1 �����,�$����)����� ��)��2�������,� ���������)����

����

����

����

����=2=2=2=26> 806> 806> 806> 80&&&&=�Le=�Le=�Le=�Le L83T =.L83T =.L83T =.L83T =.�����5�-��� ���,�-��� ���,�-��� ���=B� �������������"�B�"�����2�������B����3�$(�&���- ������3�$(�������������������B����! �-����I���������$���B�����LO�������������� � ��G���������L�����������3�$(��)�������B�7������> ��3�$(�����*������B�,�-� � ���� ������C����� ���������F��� ����e �� ����������C������������F���T �����������7����������F����

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

331

L�������$�)����3�$(�����*�B��� �����1 �������F����� �����*����G����������L������$�)��$ (��F�� ���������> �G������������������������[ ����B� ��3�$(���B���$O������> �B���������������� O�������3�$(������)��� ������*���[ ���������� ������B����� ����[ ��� � ��G��� ������)�����L��������������$�-� �����������.� �*�������*�F��������C�����> ���� O���� ���I�������,������> ��3�$(��F��� ����� ����F���> ��$���������*�I���F��������G�� ����������O���*�F���# ����F��� ����� ������������3�$(���� ���������B����mK�F��������;�����������)�����)���������h�$�3�$(����������F����$�)��h�$�����B������ � ��G������)���H���������)�������F��$������������� � ��G������*�� �������3�$(���������� ����F����1 �������(��C� �����$������������3�D������C������B�����F���2����$(����� ����������$�F����

34 u�andur-: parçalamak, ufaltmak (Tarama Sözlü�ü s. 220)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

332 KUZUBA�, Muhammet

! �$ (������������� � �������Q���������� �����������B������E�C����������������$���� ���dddddddddWWddWmM��> ���������������$$���������9(�� ��F������$��������������.�G����$$�������[ �������$�����ddddddddddddWmN��L� ��G���$�����������T �����������C�����$��������������������������$��������������B�����1 ��3�$(�������������B������! ���������$��$����"�����������1 ������$���G�����������C���������$���)�����������,�����> ��������������B������������9��$�����$���G����)�$��F��������[ �����)�$�F ����I��������������$���)� ��G���� �������B�����+�,�-� ����$ ���� ���B���������� ���*�-�7����������> ����������G�������*�I�F�����-;,F�� �-�7���������������� ������������������7�������� ����

35 Bu mısra eksiktir. 36 Bu mısra eksiktir.

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

333

5�-��� ���,�-��� ���,�-��� ��6"��� ��$ ��$����������7� �������������������)�������3��� �������������������4�����

����=2=2=2=26> 806> 806> 806> 80&&&&=�L8> =2=�L8> =2=�L8> =2=�L8> =2��������5�-��� ���5�-��� ���5�-������L���$�F����$���-�B��������R�� &���������# ���7���F� ������������ ���Q��� �����$O�����B��������?�-�� �����B��C����C�B��������8FF���;���*��������������;����7�����$O���������������+O��� O����$G����������������� ���I���������O��B�����������8FF���������������)����������> �������B������� ����������LO�����B��������� ��� �����; ������������� ��*���� ��� ������'��������$G������ �������L��������$G���O)����C��������! ��������� O$ �����������������������������C�������2����������������C��������

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

334 KUZUBA�, Muhammet

E��������������-F�$������������! ������)�����$O���$O����$���9O������$����������C���$����h��������������������$���-�����L������$��$O�����������������1 ���������"��$�)��*����������9O��� ���$O��� ������7��������-Z��������3�$(������F������L�����������$�������������-;��������3�$(������F������T ���$���/�%�&,�����������������3�$(�������-;������ O�����! ��������������������7�������������������������C�-��������2�,��� ������I��$�������������3�$(������������ �)���=����� ��$���� ��$����� �)����������������� ���I�� �����������$��������B����C��������h��������������������$��-�����L��������$��$O�����������������LO���3�$(����� ��� ��� ��������B����BO�������-���� ���0�7������������������������B��=������� ��������� O����)���B���3�$(��������� ��� ��$O���$���> ���� O ����������$����B��������$����

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

335

�����,�������B��G������$O���! ������ ��������������� ��$��������6����������� ��� ���������5�-����������G��(����������L���������������������-���H������F����������*���$O����������������������$����O�����;F��������������(� O������'������B������F��������C� �B������� �G���"�������������B����3�$(�������������� ��� ��$O���$���> ���� O ����������B��������$����;������ ��� �� ������,��������0�-�����)����� � �������������0�-�������F����$O�����L�������7C�,���)��-G��� ���$O������L�����������G�*���$��F��������[ �������$�F ����I����������0�)���������$�����$A�$�����& ����������)�� ��B���$O������-������1 ������$��������I���������������> �����C����������������1 ������$����������$(�������> �����C���������G������������������"��$�)�� ���������7C�,�������������B������ O���G�,���1 ��������������� ������������������

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

336 KUZUBA�, Muhammet

'�����B����������������I��������C������ ���������������=��������C��������� �������� ��C����� �������� �����L� ���I�����������$����������������,������������F����������������O� �����������������'�������������������G���'�����B������������B����&���mS��'���B���B������FF� ���C��������Z���������� �������������'���B$�����B���)��������������'��������������������+���������,�������������������B��.%�������������������������B���> ��3�$(�����*���)��$������������� ���T � ��������������������� ����2�����B����������I���B�������������������� �����$����������$�����������7C�,���B��G������$O������> �B��B��C����������� O�������3�$(������,������� �����$O��C� ������ ��� ����)������B�������7� ����;����������������$���7� ����=������,�������$������F�������

37 Beyitte kafiye uyumsuzlu�u vardır. Ayrıca “n�-ç�r” kelimesi “na-ç�r” �eklinde yazılmı�tır.

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

337

L��� ���� ������������-���������������O������������$�����3�$(����������I� ��� �������7�������'�F������������ ������������[ ���� �������������B�������# ����)�������������������������> �F�����������F���$�����$����LO�����������B������������7��������H���C�B������I��������� �����'������������������������B����L������� ����������O�I�������L��������� O���������������L������������������ O�����'�k�l��)��m\�����$��*���"�����������! �� �������������$O����.�� ����7�����G���������$�������L���������,��������������B��0�)���3�$(��)���,�������B���[ ��������������$O����B� �����;���B���������,������ ������'����������C���������O�����0�)���3�$(�������������������8���� ���$����������������1 ��3�$(���F���$���������$��������������� �����������B�����h�$�������������������B�����

38 Buradaki “�arnı�ız” kelimesi “�a(a)nı�ız” �eklinde yazılmı�tır.

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

338 KUZUBA�, Muhammet

L����������� ���������9���������)���� O�$���> �������[ ���� ����� ����������������=B���������G� �����C��������H���C�B������I��������� �����LO�����������B������������$�����������,�������� �������mc�I�B��Kg�L�����������������,�B��KJ��������[ �����,�������� ���������F������# ������������C���������������L��������������C���������������� ��� ��C���������C� ������'���� ��������C�������������0�)���,���������������������! � ����Kf������F�� ������2��������R�-�,��$�������C�,���� �������0�-����T �����������������L��� ��*��C����������F������H������ �����*������� � ������7C�,����R�� ������ �����L���� ������� ����;���*���������� O�����3�$(�����*��������/(����$�������� ��� ��� ��9�����-�(�"�������� ���� ���

39 kakır / kakırlan-: hiddetlenmek, öfkelenmek, kızmak (Tarama Sözlü�ü s. 122) 40 pu�- / bu�-: öfkelenmek, kızmak (Tarama Sözlü�ü, s. 41) 41 fı�ar: ta�kınlık (Tarama Sözlü�ü s. 89) 42 Buradaki “derdlü” kelimesi “detlü” �eklinde yazılmı�tır.

Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. �brâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

339

LO�����,������ ����� ��� �����7C�,��O)����-O/���������� ����Q�,�7�,����I����������� �������2�,��� ������I������G���� ��������'������"���$��������������7C�,������������B����������Z�������G��� ��� �����F�������2�,��� ������I������ ��������������B�������,$���$���������> ������"��� �������G���� �����DF��������.�,$�)��$������������/���%&���0��������$�������-�/������������! �"�����������"� �Km������ �����&��*��� �;����F���7���F� KK�

43 “"� U������$��V"� �U�B�������*���������B ��W 44 Beyitte kafiye uyumsuzlu�u vardır.

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research

Volume 1/2 Winter 2008

340 KUZUBA�, Muhammet

KAYNAKÇA

Albayrak, Nurettin. Dînî Türk Halk Hikâyelerinden Geyik, Güvercin ve Deve Hikâyeleri. (Yayımlanmamı� Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Danı�man: Prof. Dr. Mustafa Uzun). �stanbul 1993.

Argun�ah, Mustafa. Kirdeci Ali Kesikba� Destanı. Kültür Bakanlı�ı Yayınları. Ankara 2002.

Artun, Erman. Dinî-Tasavvufî Halk Edebiyatı. Kitabevi Yayınları. �stanbul 2006.

Aslan, Namık. “Manzum Dini Hikâyeler ve Kirdeci Ali’ye Ait Oldu�u Söylenen �ki Hikâye Metni (Güvercin ve Geyik Destanları)”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. 20. s. 189-207.

Ayta�, Gıyasettin. “Türk Kültür ve Edebiyatında Geyik Motifi ve Haza Destan-ı Geyik”. Türk Kültürü ve Hacı Bekta� Veli Ara�tırma Merkezi Dergisi. S. 12. s. 161-170.

Devellio�lu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Aydın Kitabevi. Ankara 1986.

Dilçin, Cem. Yeni Tarama Sözlü�ü. Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara 1983.

Gündo�ar, Bayram. Menâkıbnâmeler ve Lâmi’î Çelebi’nin Menâkıb-ı Üveys el-Karânî Adlı Eserinin Tahlîli. (Yayımlanmamı� Yüksek Lisans Tezi, Uluda� Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Danı�man: Prof. Dr. Mustafa KARA). Bursa 1998.

Kocatürk, Vasfi Mahir. Türk Edebiyatı Tarihi: Ba�langıçtan Bugüne Kadar Türk Edebiyatının Tarihi, Tahlili ve Tenkidi. Edebiyat Yayınevi. Ankara 1970.

Köprülü, Fuad. Edebiyat Ara�tırmaları. Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ankara 1999.

Ocak, Ahmet Ya�ar. Türk Folklorunda Kesik Ba� (Tarih-Folklor �li�kisinden Bir Kesit). Türk Kültürü Ara�tırma Enstitüsü Yayınları. Ankara 1989.