212.00

शासन ननरणय करमाक : अभयास-२११६/(पर.कर.४३/१६) एसडी-४ निनाक २५.४.२०१६ अनवय सापन करणयात आललयासमनवय सनमतीचया नि. ३०.१.२०२० रोजीचया बठकीमधय ह पाठयपसतक सन २०२०-२१ या शकषनरक वराणपासन

ननराणररत करणयास मानयता िणयात आली आह

महाराषटर राजय पाठयपसतक नननमणती व अभयासकरम सशोरन मडळ, पर - ४११ ००४.

२०२०

इयतता बारावीपसतपालन Am{U लखाकमणपसतपालन Am{U लखाकमण

Amnë¶m ñ‘mQ>©’$moZdarb DIKSHA APP X²dmao nmR>çnwñVH$mÀ¶m n{hë¶m n¥îR>mdarb Q. R. Code X²dmao {S>{OQ>b nmR>çnwñVH$ d nmR>mg§~§{YV Aܶ¶Z AܶmnZmgmR>r Cn¶w³V ÑH²$-lmì¶ gm{h˶ CnbãY hmoB©b.

मखपषठ व सजावटशरी. सदिप कोळरी, दितरकार, मबई

शरी. गणश िना, सोलापरअकषरजळणी

बलिव कमपटसस, मबई

समनवयकउजवला शीकात गोडबोलपर. दवशषादिकाररी गदणत,पाठयपसतक मडळ, पण.

कागद७० जरी.एस.एम.करीमवोवह

मदरणादश

मदरक

निनममितीसचचितािद आफळ

मखय दिदमसतरी अदिकाररीसजय काबळ

दिदमसतरी अदिकाररीपरशात हरण

सहायक दिदमसतरी अदिकाररी

परकाशकनववक उततम गोसावी, नियतरक

पाठयपसतक दिदमसतरी मडळ, परभािवरी, मबई २५

© महाराषटर राजय पाठयपसतक निनममिती व अभयासकरम सशोधि मडळ पण - ४११ ००४.

परथमावतती : 2020

महाराषटर राजय पाठयपसतक दिदमसतरी व अभयासकम सशोिि मडळाकड या पसतकाि सवस हकक राहतरील. या पसतकातरील कोणताहरी भाग सिालक, महाराषटर राजय पाठयपसतक दिदमसतरी व अभयासकम सशोिि मडळ याचया लखरी परवािगरीदशवाय उि ित करता यणार िाहरी.

भाषातरकार शरी. अबिदल राऊफ डॉ. अिघा काळशरी. सजय पिरीकर शरी. अदिल किमडॉ. डरी. आर. बाहतरी

समीकषक शरी. अदिल कापर शरी. सरदर दिरगड

पसतपालि व लखाकममि- राजय अभयासगट सदसय शी. सरदर निरगड

(पसतपालि व लखाकममि: अधयकष आनण समनवयक)सरीए. दवलास पोतिार डॉ. अिघा काळ शरीमतरी लकमरी रा. अययर शरी. सजरीव मोर शरी. आपपासाहब िोरकर शरी. बरी.एस. कभार शरीमतरी जयोतरी भोर शरी. गणश िनाशरी. अबिदल राऊफ शरी. सजय पिरीकर शरी. अदिल किम शरी. सभाष मोर डॉ. डरी. आर. बाहतरी

वानणजय शाखा मखय सनमतीडॉ. िरदर पाठक

(अधयकष वानणजय सनमती)शरी. सरदर दिरगड (सिसय) डॉ. मकि तापकरीर (सिसय)डॉ. परशात साठ (सिसय)सरीएस. महश आठवल (सिसय)शरी. िारायण पाटरील (सिसय)डॉ. जयोतरी गायकवाड (सिसय)शरी. मोहि साळवरी (सिसय)शरी. अदिल कापर (सिसय)शरीमतरी अितलकमरी कलासि (सिसय)शरीमतरी लकमरी दपललई (सिसय)शरीमतरी मणाल फडक (सिसय)डॉ. सगरीता माडक (सिसय)शरीमतरी उजवला गोडबोल (सिसय-सदिव)

परसताविा

दपरय दवदारथी दमतरािो,

शकषदणक वषस २०२०-२१ पासि इयतता बारावरीचया पिरसदित अभयासकमािसार तयार करणयात आलल पसतपालि व लखाकमस या दवषयाि कदमक पसतक आपणास सािर करतािा दवशष आिि होत आह.

अकरावरीचया अभयासकमात परामखयाि सवादमतव ससरि लखाकि व लखाकिाचया मलभत सकलपिािा समावश आह. बारावरीचया अभयासकमात परामखयाि भादगिाररी ससरा व िफा ि कमदवणाऱया ससराचया लखाकिािा समावश आह. तसि परमडळ लखाकिामधय भागाि लखाकि, दवततरीय दववरणाि दवशलषण, दवदिमय दवपतर, लखाकिात सगणकािा उपयोग इतयािीिा समावश कलला आह.

दवदवि सकलपिा व घटकािरी मादहतरी सािर करतािा दवदारयाािा तरी सहज, सोपया पदधतरीि समजल यािरी योगय काळजरी घतललरी आह. तसि जया दवदारयाािरी वादणजय शाखािरी पवस पाशवसभमरी िाहरी आदण वादणजय शाखत पढरील दशकषण घणयािरी इचा आह अशा दवदारयाािाहरी हा दवषय सहजपण समजणयास मित होईल. कौशलय व उपयोजिावर आिाररत दवदवि परातयदकषक उिाहरणािा समावश या कदमक पसतकात करणयात आलला आह.

घटकाचया शवटरी दिललया सवाधयायावरि दवदवि परकारचया सकलपिाबाबत सपषता अिकपण दसदध होणयास मित होईल. यातिि दवदारयााचया कौशलय व उपयोदजत जािास िालिा दमळालयामळ भदवषयात पढरील दशकषणासाठरी तयाला परोतसाहि दमळल.

आपणास सनित करणयात यत आह की या पसतकातील काही उदाहरण व सवाधयायािी रििा अनधक सवमिसमावशक करणयात आलली आह. तयामळ परशिपनतरका तयार करतािा गणािसार सदर उदाहरणामधय बदल करण आवशयक आह.

अभयासकमातरील उपघटकाचया कागिपतराि िमि व आवशयक मादहतरी पसतकाचया सरवातरीला कय. आर. कोडचया माधयमाति ित आहोत. जणकरि अधययि व अधयापि पररणामकारक होईल.

या पसतकाि सदमतरी सिसय, अभयासगट सिसय, समरीकषक, गणवतता पररीकषक आदण जयािरी या पाठयपसतक दिदमसतरीसाठरी सहकायस कल तया सवााि मिःपवसक आभार !

दशकषणतजज व दवदारथी या कदमक पसतकाि सवागत करतरील अशरी अपकषा आह.

पण दििाक : २१ फबवाररी २०२०

भारतरीय सौर : २ फालगि १९४१

(नववक गोसावी)सिालक

महाराषटर राजय पाठयपसतक दिदमसतरीव अभयासकम सशािि मडळ, पण

घटक कर

कषमता नवरान

१ या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील :भागरीिाररीिा अरस व वदशषट समजि घणयास.भागरीिाररी कायिा १९३२ चया तरतिरी समजि घणयास.भागरीिाररी कराराि अरस व महतव ओळखणयास.भागरीिाररी कराराि अभावरी लाग होणाऱया तरतिरी समजणयास.भादगिारािरी भाडवल खातरी कशा परकार ठवलरी जातात यािरी मादहतरी दमळणयास.अदतम खातयािा अरस, गरज आदण महतवअदतम खातयामिरील समयोजिाि परभाववयापार खात, िफातटा खात आदण ताळबिािा अरसवयवसायाि आदरसक पररणाम कशापरकार शोिावत.

२ या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील :िफा ि कमदवणाऱया ससरिा अरस व वदशषट समजतो.परापरी शोिि खातयािा अरस व वदशषट सागतो .उतपन खिस खातयािा अरस समजि िफा-तोटा खात व उतपन - खिस यातरील फरक जाणतो.िफा कमदवणाऱया व िफा ि कमदवणाऱया ससरतरील फरक जाणतो.उतपन खिस खात व ताळबि तयार करणयासाठरी आवशयक तरी कौशलय आतमसात करतो.

३ या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील :भागरीिाररीचया पिरसिििा अरस व परकार समजतो.भागरीिाराचया परवशिा अरस व गरज समजतो. भागरीिाराचया परवशासबिरी समायोजिािा अभयास करतो. िफा-तोटा वाटपाि व तयागाि िवरीि परमाण काढतो. खयातरीि मलय काढणयाचया दवदवि पदधतरी व हाताळणरी जाणतो. सदित िफा/ तोटािरी लकादकय हाताळणरी जाणतो. सपततरी व ियताचया पिमसलयाकिाचया समायोजि िोिरीिरी आवशयकता समजि घतो. िवरीि िफा दवभाजिाचया परमाणात भाडवलाि समायोजि करतो.

४ या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील :भागरीिाररी वयवसायाति दिवतत होणाऱया भागरीिारािा सबिरीिा अरस समजतो.दिवतत भागरीिाररीशरी सबदित असणाऱया दवदवि अिपतािरी गणिा करता यईल.खयातरीिरी हाताळणरी करणया सबिरीि जाि पराप होईल. राखरीव दििरी, सदित िफा दकवा तोटासबिरीि

होणार पररणाम समजतो.सपततरीि पिमसलयाकि आदण ियतिरी पिसदिशशितरीि पररणाम सबिरीिरी मादहतरी होईल.दिवततरीितर भागरीिाररीत असललया भागरीिाराचया भाडवलाि समायोजि करणयासबिरीिरी मादहतरी

होईल.दिवतत भागरीिाराला दावयाचया अतरीम राशरी शोििाचया दवदवि पयासयािरी मादहतरी होईल.

५ या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील :दवदवि अिपातािरी गणिा कशा परकार करावरी ह जाणतरील. मत भागरीिाराचया मतय दतररीपयातचया लाभातरील दहशयािरी गणिा कर शकतरील.मत भागरीिाराचया खयातरीतरील दहशयाि आगणि कर शकतरील. मत भागरीिाराचया वारसिाराला िय असललया रकमिरी दिशशिितरी कर शकतरील. वारसिाराि खात कशापरकार समायोजरीत कराव यािरी मादहतरी होईल.

६ या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील :भागरीिाररी ससरचया दवसजसिािा अरस आदण कारण. भागरीिाररी ससरचया दवसजसिाि पररणाम.खातरी बि करतािा लखाकि हाताळणरी / माडणरीसाि दवसजसि आदण भागरीिाराचया दिवाळखोर पररशसरतरीतरील दवसजसिाबाबत लखाकि परदकया.

७ या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील :दवदारथी दवदिमय दवपतरािा अरस समजणयास पातर ठरतरील.दवदारयाािा दवदिमय दवपतराचया सकलपिा समजलयामळ परतयकष त तयािा उपयोग करतरील.दवदारथी दवदिमय दवपतरािा मसिा तयार करतरील आदण तयाि परकार समजि घतरील.ियदििाक पयसनत दवपतर सवतःजवळ ठवण, रादशसगरहणाकररता बकत पाठदवण, ितिरीकरण व

दवपतराि दिवतसि इ. बाबरी समजि घतरील.दविमय दवपतरािरी दवदवि पररशसरत लखादकय हाताळणरी दशकतरील.

८ या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील :भागाि परकार आदण भाग भाडवलािरी मादहतरी होईल.भागाि सावसजदिक अदभिाि आदण खाजगरीररतया दवतरण समजतो. भागाि अदिक दकवा कमरी भागासाठरी पराप अदभिाि आदण सममलयावर अदिमलयावर व कसररीवर

भागाि दिगसमि हा सकलपिाशरी पररदित होतरील.कमरी दकवा जासत भागासाठरी पराप अदभिाि, तसि अपराप आदण पवसपराप याििा (मागणरी)

सबिरीिरी दवदभन लखाकि हाताळणरीशरी पररदित होतरील.९ या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील :

दवततरीय दववरण दवश लषणािा अरस,उदश आदण मयासिा जाणि घणयास समरस होतरील.दवततरीय दववरण दवश लषणािरी सािि समजतो.सामानय आकारािरी तलिातमक दववरण आदण रोख परवाह दववरण दवदारयाािा तयार करता यतरील.लखादकय आदण दवश लषणातमक अिपातािा अरस,उदश आदण वगथीकरणािरी मादहतरी दवदारयाािा

दमळल.१० या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील :

सगणकरीय लखाकि व तयाि घटक समजतो.सगणकरीय लखाकिािरी वदशषट, महतव आदण मयासिा समजतो.लखाकिाचया दवदवि दववरण सगणकादार समजि घव शकतो. दवदवि सगणकरीय पकजस वापरणयास सकषम होतो.

अनकरमणिका

घटक शीरणक पान कर

१ भागरीिाररीिरी ओळख व भागरीिाररीिरी अदतम खातरी (Introduction of Partnership and Partnership Final Accounts)

१

२ िफा ि कमदवणाऱया ससरािरी खातरी (Accounts of Not for Profit Concerns)

६५

३ भागरीिाररीिरी पिरसििा (Reconstitution of Partnership) भागरीिारािा परवश (Admission of Partner)

१२९

४ भागरीिाररीिरी पिरसििा (Reconstitution of Pertnership) भागरीिारािरी दिवततरी (Retirement of Partner)

१७२

५ भागरीिाररीिरी पिरसििा (Reconstitution of Partnership) भागरीिारािा मतय (Death of Partner)

१९५

६ भागरीिाररीि दवसजसि (परदवलयि दकवा समापरी) (Dissolution of Partnership)

२१५

७ दवदिमय दवपतर दकवा हडरी (Bills of Exchange) २६१

८ परमडळ खातरी (Company Accounts) भागाि लखाकि (Issue of Shares)

३१८

९ दवततरीय दववरणाि दवशलषण (Analysis of Financial Statement) ३५७

१० लखाकिात सगणकािा उपयोग (Computer in Accounting) ३९५

उततरसिरी (Answer Key) ४०५

1 PB

१. भागीदारीची ओळख व भागीदारीची अतिम खािी (Introduction of Partnership and Partnership Final Accounts)

१.१ भागीदारीचाअरथआणिवाखा

१.२ भारतीभागीदारीकादा१९३२.

१.३ भाडवलखाताचीपधदती

कषमिा तवधान

o ापरकरिाचाअभासकलानतरणवदारथीसकषमहोतील:

भागीदारीचाअरथववणिषटयसमजनघयणास.

भागीदारीकादा१९३२चातरतदीसमजनघयणास.

भागीदारीकराराचयअरथवमहतवओळखणास.

भागीदारीकराराचयअभावीलागहोिाऱातरतदीसमजणास.

भाणगदाराचीभाडवलखातीकिापरकारयठयवलीजाताताचीमाणहतीणमळणास.

अभास घटक

पासिातवक (Introduction) :

एकल सवामित वयसवायवालवा ियवायादवा असतवात जस ियवायादीत भवाडल, ियवायादीत वयसवापन अरयातवा, अियवायाद दयतवा, सथयया नसण, मषशीकरणवाचवा अभवा इतयवादी मरणन जवरवा वयसवाय सरळीत सर रोतो तवरवा जवासत भवाडल आमण जवासत धोकवा सभतो, दोन मकवा अमधक वयकतीनी एकतर यऊन तो किी करतवा यतो त भवाडल मभवागणयवास तयवार असतवात, वयसवापन धोकवा आमण वयसवायवातील नफवा मभवागणयवास तयवार असतवात तयवालवा भवागीदवारी अस मरणतवात. भवागीदवारी ससत सरभवागी रोणयवाऱयवा वयकीलवा “भवागीदवार” अस मरणतवात. तयवा वयकीचयवा परसपरवातील सबधवानवा “भवागीदवारी ससवा” मरणतवात.

१.१ भागीदारीचा अरथ आति वाखा (Meaning and Definition of Partnership) :

भवागीदवारी री एक वयसवाय सघटनवा आर. री दोन मकवा जवासत वयकीची सघटनवा रोय. भवागीदवारीत यवा सया वयकी वयसवाय करणयवाचयवा रतन आमण वयसवायवातील नफवा तोटवा आपसवात वाटन घणयवाचयवा रतन एकतरीत यतवात.

वाखा (Definition) :

भवारतीय भवागीदवारी कवायदवा १९३२ कलि ४ नसवार- “सवाानी मकवा सवाातफफ एकवान चवालमललयवा वयसवायवातील नफयवाची आपसवात वाटणी करणयवाच जयवा वयककनी िवानय कल आर तयवा वयककचयवा परसपरवातील सबधवानवा भवागीदवारी अस मरणतवात.”

परो. हनी यवाचयवाित,“करवार करणयवास सकषि असणवार आमण ज सवाानी मिळन कवायदशीर वयसवायवाच िवाधयिवान नफवा पवापत करणयवाच रतन एकवा पकषवा अमधक वयकी एकतरीत यत असतील तर तयवाचिध पसवामपत रोणवाऱयवा सबधवालवा भवागीदवारी अस मरणतवात.”

2 PB

भागीदारीची वतिषट (Features of Partnership Firm)

भागीदारीची वतिषट

पधवान आमण अमभकतवाया

नोदणी

अिवायवायामदत जबवाबदवारी

नफवा तोटवा मभवागणी

कवायदमशर वयसवाय

भवागीदवारवाची सखयवा

मसजयान

करवार

१) करार (Agreement):- भवागीदवारीची मनमियाती री करवारवातन रोत. रवा करवार लखी मकवा तोडी अस शकतो. भमषयकवालीन सघषया टवाळणयवासवाठी भवागीदवारी करवार रवा मलकखत सरपवात असण मरतवार ठरत. यवा लखी करवारवालवाच भवागीदवारी मलख/करवार (Partnership Deed) अस मरणतवात.

२) भागीदाराची सखा (Number of Partners) :- भवागीदवारी ससचयवा मनमियातीसवाठी किीत किी दोन सभवासदवाची आशयकतवा असत. आमण जवासतीत जवासत सखयवा री ५० एढी अस शकत. (कपनी कवायदवा २०१३, सधवारीत २०१४ अनसवार)

३) कादिीर ववसा (Lawful business) :- भवागीदवारी री कवायदवान परवानगी असललयवा वयसवायवाच सचवालन कर शकत. अथध वयसवाय र कवायदयवान िवानय नवारी. भवागीदवारी ससचयवा वयवाखयत सधदवा कोणतयवारी अथध सघटनलवा िवानयतवा नवारी.

४) नफा िरोटा तवभागिी (Sharing of Profit and Losses) :- भवागीदवारीचवा रत जवासतीत जवासत नफवा किमण रवा असतो. भवागीदवारी करवारवािधय नफवा/वाटपवाच पिवाण र मदलल असत. सया भवागीदवार र तयवाच पिवाणवात नफवा तोटवा वाटन घतील अस अपमकषत असत. जर भवागीदवारी करवारवािधय नफवा तोटवा वाटपवाच पिवाण मदल नसल तर सया भवागीदवार नफवा-तोटवा सिवान पिवाणवात वाटन घतील.

५) अमाथतदि जबाबदारी (Unlimited Liability) :- सया भवागीदवारवाची जबवाबदवारी अियवायामदत असत. सवाघीकपण थयकीकपण जो पयात तो सतः जळील पथस दणयवास सिया असल. मरणज जवरवा वयसवायवातील दणी फडणयवासवाठी वयसवायवाची सपतती अपरी पडत असल तवरवा बवाहय दयतवाची परतफड करणयवासवाठी भवागीदवारवाचयवा थयकीक सपततीचवारी उपयोग कलवा जवाऊ शकतो.

६) नोदिी (Registrations) :- भवागीदवारी ससची नोदणी री अमनवायया नवारी. परत िरवारवाषटर रवाजयवािधय १ एमपल २००५ पवासन अमनवायया करणयवात आली आर. भवारतीय भवागीदवारी कवायदवा १९३२ नसवार भवागीदवारीची नोदणी री ऐचीक आर. भवागीदवारी करवारवाची नोदणी करण र कवायदयवाच दषीन सरमकषत ठरत.

७) सकत मालकी आति ववसरापन (Joint Ownership & Management) :- ससचयवा सपततीिधय पतयक भवागीदवारवाची िवालकी सयक असत. कोणतवारी भवागीदवार ससचयवा सपततीचवा उपयोग थयकीक उपयोगवासवाठी कर शकत नवारी. सया भवागीदवारवानवा सिवान अमधकवार असतवात. मरणन सया भवागीदवार सयकपण ससचयवा वयसवापनवालवा जबवाबदवार असतवात.

सयक िवालकी आमण

वयसवाय

3 PB

८) पधान आति अतभकिाथ (Principal and Agent) :- भवागीदवारी वयसवायवात सया भवागीदवार पधवान आमण अमभकतवाया मरणन मकवा सवााच तीन तयवाच पथकीच कणी एक वयसवायवाच सचवालन कर शकतो. मरणजच पतयक भवागीदवार रवा ससचवा पधवान तयवाच बरोबर अमभकतवाया यवा नवातयवान कवायया करीत असतो.

९) तवसजथन (Dissolution) :- मसजयान मरणज भवागीदवारी वयसवाय बद करण रोय. कोणतवारी भवागीदवार वयसवाय मसजयानवा करीतवा सकीय भवाग घऊ शकतो. जर एखवादवा भवागीदवारवालवा भवागीदवारी वयसवाय बद करवावा वाटलवा तर तो १४ मदस अगोदर सचनवा (Notice) दन भवागीदवारी ससवा मसमजयात कर शकतो. भवागीदवारवाचवा ितय, मनतती मकवा भवागीदवार नवादवार घोषीत झवालयवास भवागीदवारी ससवा मसमजयात रोऊ शकत.

भागीदारीचा करार (Partnership Deed) भागीदारीचा तलखखि कराराला भातगदारी तवलख अस

महििाि. यवािधय भवागीदवारीचयवा अटी मनयि मदलल असतवात. जयवािळ ससच अतगयात वयसवापन सरळीत सर रवारत. भवागीदवारवाच आपसवातील सबध भवागीदवारी करवारवाच सवारवाययवानच मनयतरीत कल जवातवात.

भवागीदवारी करवार मलकखत सरपवातच असवावा अशी सकी नवारी. कवारी ळवा भवागीदवारवािधय वाद मनिवायाण झवालयवास मलकखत भवागीदवारी करवारवाचवा सया भवागीदवारवानवा उपयोग रोतो. भवामगदवारी मलकखत करवारवात अटी मनयि असतवात, जयवािळ ससच अतगयात वयसवापन सरळीत चवालत. एकवा अवायान भवागीदवारी ससची री मनयिवाली असत.

भागीदारी करारािील घटक (Contents of the Partnership Deed)१) भवागीदवारी ससच नवा, पततवा आमण िखय वयसवाय. २) भवागीदवारवाची नवा पतत आमण भवागीदवारीतील कवालवाधी.३) सया भवागीदवारवाच भवाडल योगदवान. ४) भवागीदवारवाच नफवा - तोटवा मभवाजनवाच पिवाण. ५) भवागीदवारवाच अमधकवार, कतयावय आमण दयतवा६) भवागीदवारवाचयवा पश, मनतती, ितय इ. सबधी पमकयवा. ७) भवाडल, कजया, उचल यवार वयवाजवाचवा दर. ८) भवागीदवारवालवा मदल जवाणवार तन, कमिशन इतयवादी. ९) भवागीदवारीचयवा मसजयानवाची पमकयवा आमण मसजयानवानतर खवातयवाच मरशब चकत करण. १०) भवागीदवारवािधील वाद (तटवा) मनवारण करणयवाची पधदती. ११) सया भवागीदवारवानवा िवानय असललयवा इतर अटी मकवा शतती.

भागीदारी कराराच महतव (Importance of Partnership Deed) भवागीदवारवातील करवार रवा फवार िरतवाचवा दसतऐज आर. कवारण रवा लखी करवार आर जयवािधय भवागीदवारी सबधी सया शतती अटी असतवात. तयवाचबरोबर भवागीदवारी करवारवािधय भवागीदवारवाच अमधकवार, कतयावय, दवामयत यवाचवा सिश असतो. भमषयवात जर भवागीदवारवािधय कवारी वाद मनिवायाण झवालयवास त सोडमणयवास िदत रवात. मरणन भवागीदवारी करवार लखी सरपवात असवावा. भवागीदवारी कवायदवा १९३२ नसवार भवागीदवारी करवारवार सया भवागीदवारवाचयवा सहयवा असवावयवात.

भागीदारीचा करार

4 PB

१.२ भारिी भागीदारी कादा १९३२ नसार िरिदी :भवागीदवारीससवा उभवारणीचयवा ळी तयवार करणयवात यणवाऱयवा दसतऐजवालवा भवागीदवारीचवा करवार अस मरणतवात. आमण तयवात सया

शतती अटी सिवामष असतवात परत भवागीदवारी करवारवाच अभवाी मकवा एखवादयवा पदवासबधी भवागीदवारीचवा करवार िौन असल तर अशवा पसगी भवारतीय भवागीदवारी कवायदवा १९३२ िधील तरतदी लवाग रोतवात. आमधमनयि १२ आमण १७ िधील कवारी िरतवाचयवा तरतदी पढील पिवाण -

२) नफाच तविरि (Distribution of profit) : भवागीदवारीचयवा करवारवािधय नफवा वाटपवाचयवा पिवाणवाचवा उलख नसलयवास सया भवागीदवार र सिवान िवानल जवातवात आमण त नफवा-तोटवा सिपिवाणवात मभवाजीत करतील, परत जर भवागीदवारीचयवा

करवारवािधय नफवा तोटवा मभवाजनवाच पिवाण दणयवात आल असल तर तयवा पिवाणवातच भवागीदवारवानवा नफवा तोटवा मभवाजीत करणयवात यईल.

२) उचलीवर वाज (Interest on drawing) : भवारतीय भवागीदवारी कवायदवा १९३२ िधय भवागीदवारवानी कललयवा उचल रकिर वयवाज आकवारणीसबधी कोणतीरी तरतद नवारी. जवरवा उचल करणयवात आलली एकण रककि मदलली असल परत उचल कलयवाचयवा रकिचयवा तवारखवा मदललयवा नसतील, तवरवा वयवाजवाची आकवारणी करतवानवा ६ िमरन एढवा कवालवाधी मचवारवात घयवावा.

३) भागीदाराकन घिलला कजाथवर वाज (Interest on partner loan) : भवागीदवारी कवायदयवा पिवाण ससन भवागीदवारवाकडन कजया मकवा अमरिि घतल असलयवास तयवार ६% वामषयाक दरवान वयवाज मदल जवाईल.

४) भावलावर वाज (Interest on capital) : भवागीदवारी करवारवात जर भवाडलवारील वयवाजवाचवा उलख नसल तर भवाडलवार वयवाज आकवारल जवात नवारी.

५) भागीदाराना विन तकवा कतमिन (Salary or commission to Partners) : भवागीदवारी कवायदवा १९३२ पिवाण एखवादवा भवागीदवारवान ससकरीतवा अमतरीक कवाि कल असल तरी दखील कोणतच पकवारच तन मकवा कमिशन दणयवात यऊ नय.परत जर भवागीदवारी कवारवारवािधय यवा सबधी मशष तरतद करणयवात आली असल तर करवारवा पिवाण भवागीदवारवानवा तन मकवा कमिशन दतवा यईल.

६) नतवन भागीदाराचा पवि (Admission of a new partner) : एखवादवा नमन भवागीदवारवालवा सया भवागीदवारवाचयवा सितीन भवागीदवारीत पश मदलवा जवाऊ शकतो.

१.३ भावल खाताचा पधदिी (Methods of Capital Accounts) भवागीदवारवान रोख मकवा सतचयवा सरपवात वयसवायवात गतमललयवा रकिलवा भवागीदवारवाच भवाडल अस मरणतवात. भवागीदवार भवाडल खवातयवाचयवा कोणतयवारी पधदतीचवा वापर कर शकतवात.

भावल खाताचा पधदिी (Methods of Capital Account)

खसरर भावल पधदि Fixed Capital Method

अखसरर भावल पधदि Fluctuating Capital Method

भावल खाि Capital Account

चाल खािCurrent Account

भावल खािCapital Account

5 PB

भावल खाताचा दरोन पधदिी खालील पमाि ःखसरर भावल पधदि (Fixed Capital Method) : यवा पधदतीत आमयाक षवायाचयवा शटी भवागीदवारवाच भवाडल कसर रवारत. षयाभरवात भवाडलवात वाढ मकवा घट रोत नवारी.जवरवा यवा पधदतीचवा अलब करतवात तवरवा भवागीदवारवाच चवाल खवात उघडल जवात आमण भवागीदवारवाचयवा भवाडलवा सबधीचयवा सया सिवायोजनवा यवा खवातयवात कलयवा जवातवात. उदवा.-उचल, उचलीरील वयवाज, अमतररक भवाडल, भवाडलवारील वयवाज, भवागीदवारवाच तन, कमिशन, दलवाली, नफवा-तोटवातील मरससवा र सया भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवात नोदमल जवातवात.

भागीदारच सकत भावल खािनाव जमा

तदनाक तववरि ‘कष’(`)

‘’(`)

तदनाक तववरि ‘कष’(`)

‘’(`)

...

...

रोख/बक खवात[उचललली रवाशी]मशलक प/न

xxx

xxx

xxx

xxx

...

...

...

मशलक प/आरोख/बक खवात[अमतरीक भवाडल]सपतती खवात[सत सरपवात भवाडल]

xxxxxx

xxx

xxxxxx

xxx

एकण xxx xxx एकण xxx xxx... मशलक पढ आणली xxx xxx

ररोजकीदथ नोदी१) जवहा भागीदारा द वार अतिररकत भावल गितवल जाि रोख / बक खवात ............................................. नवा भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवालवा [अमतररक भवाडल वयसवायवात गतमलयवाबददल] २) जवहा भागीदारावदार भावलाची रककम ही सपतिीच सवरपाि आिली जाि सपतती खवात ................................................. नवा भवागीदवारवाच भवाडल खवातयवालवा [अमतररक भवाडल र सत सरपवात आणलयवाबददल] ३) जवहा भागीदार भावलाचा काही रकमची उचल करिाि ः भवागीदवारवाच भवाडल खवात ..................................... नवा रोख / बक खवातयवालवा [भवागीदवारवान रकिची उचल कलयवाबददल]

भागीदाराच चाल खाि (Partner's Current Accounts): जवरवा भवागीदवार कसर भवाडल पधदतीचवा अलब करतवात तवरवा तयवाच ‘चवाल खवात’ उघडणयवात यत. यवा खवातयवात भवाडलवासबधीचयवा सया सिवायोजनवाचयवा नोदी कलयवा जवातवात. भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवात नवा मकवा जिवा मशलक अस शकत.१) भवागीदवारवानी चवाल आमयाक षवायात वयसवायवािधन सतःच उपयोगवाकरीतवा रकिची कलली उचल २) भवागीदवारवान वयसवायवािधन सतःच उपयोगवाकरीतवा घतललयवा सत मरणजच सत सरपवात कलली उचल. ३) भवागीदवारवाच भवाडलवार वयवाज ससन िवानय कलयवास.

6 PB

४) भवागीदवारवानी ‘उचल’ मरणन घतललयवा रकिर वयवाज. ५) भवागीदवारवाच तन मकवा कमिशन. ६) शधद नफवा मकवा शधद तोटवाच मतरण.

भागीदाराच चाल खाि (पारप) :नाव जमा

तववरि ‘कष’(`)

‘’(`)

तववरि ‘कष’(`)

‘’(`)

मशलक प/आ (नवा मशलक)उचलउचलीरील वयवाज नफवा तोटवा खवात (तोटवा)मशलक प/न

xxxxxxxxxxxxxxx

xxxxxxxxxxxxxxx

मशलक प/आ (जिवा मशलक)भवाडलवार वयवाज खवाततन खवातकमिशन खवातनफवा तोटवा खवात (नफवा)मशलक प/नली

xxxxxxxxxxxxxxxxxx

xxxxxxxxxxxxxxxxxx

xxx xxx xxx xxxमशलक प/आ xxx xxx मशलक प/आणली xxx xxx

ररोजकीदथ नोदी१) भागीदाराच भावलावर दावाच वाज अ) भवाडलवार वयवाज खवात ..................................................... नवा xxx भवागीदवारवाच चवाल खवातयवालवा/ भवाडल खवातयवालवा xxx [भवाडलवारील वयवाज चवाल / भवाडल खवातयवालवा सवानवातरीत कलयवाबददल] ब) नफवा - तोटवा खवात ........................................................... नवा xxx भवाडलवार वयवाज खवातयवालवा [भवाडलवारील वयवाज नफवा-तोटवा खवातयवालवा रसतवातर]

२) भागीदाराना दावाच विन / कतमिन अ) तन / कमिशन खवात ....................................................... नवा xxx भवागीदवारवाच चवाल खवातयवालवा/ भवाडल खवातयवालवा xxx [तन / कमिशन चवाल भवाडल / खवातयवालवा जिवा कलयवाबददल] ब) नफवा - तोटवा खवात ........................................................... नवा xxx तन / कमिशन खवातयवालवा xxx [भवागीदवारवाच तन / कमिशन / नफवा - तोटवा खवातयवालवा रसतवातर]

३) भागीदारान वखकतक उपरोगाकररिा ररोख / वसि घिलास. अ) उचल खवात ................................................................. नवा xxx रोख / सत खवातयवालवा xxx [थयककक उपयोगवाकररतवा रोख / सतची उचल कलयवाबददल] ब) भवागीदवारवाच चवाल खवात ...................................................... नवा xxx उचल खवातयवालवा xxx [उचल खवातयवाची मशलक चवाल खवातयवालवा सवानवातरीत कलयवाबददल]

7 PB

४) भागीदाराचा उचलीवर वाजाची आकारिी अ) भवागीदवारवाच चवाल भवाडल खवात .............................................. नवा xxx उचलीर वयवाज खवातयवालवा xxx [भवागीदवारवाचयवा उचलीर वयवाज आकवारलयवाबददल] ब) उचलीर वयवाज खवात ....................................................... नवा xxx नफवा-तोटवा खवातयवालवा xxx [उचलीरील वयवाज नफवा-तोटवा खवातयवालवा सवानवातरीत कलयवाबददल]

५) िधद नफाच तविरि नफवा-तोटवा खवात .................................................................. नवा xxx भवागीदवारवाच चवाल खवातयवालवा xxx [शधद नफवा भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवालवा सवानवातरीत कलयवाबददल]

६) िधद िरोटाच तविरि : भवागीदवारवाच चवाल खवात ............................................................. नवा xxx नफवा-तोटवा खवातयवालवा xxx [शधद तोटवा भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवालवा सवानवातरीत कलयवाबददल]

नफा - िरोटा खािनाव जमा

तववरि ‘कष’ (`) ‘’ (`) तववरि ‘कष’ (`) ‘’ (`)भवाडलवारील वयवाज खवात

पगवार / कमिशन खवात

xxx

xxx

उचलीरील वयवाज खवात xxx

xxx xxxअखसरर भावल पधदि: यवा पधदतीिधय भवागीदवारवाचयवा भवाडलवाची मशलक री दरषती बदलत. यवा पधदतीलवा अकसर भवाडल पदधती अस मरणतवात. यवा पधदतीिधय भवागीदवारवाच चवाल खवात उघडणयवाची आशयकतवा नसत. मरणन भवागीदवारवाशी सबधीत सया सिवायोजनवा भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवातच नोदमल जवातवात.१) भवागीदवारवाचयवा भवाडलवाची पवारमभक मशलक २) भवागीदवारवानी आणलल अमतररक भवाडल. ३) भवागीदवारवानवा दय असलल तन / कमिशन ४) भवागीदवारवाचयवा भवाडलवार वयवाज ५) भवागीदवारवानी षयाभरवात कलली उचल आमण उचल रकिर वयवाज ६) भवाडलवाचयवा रकितन करणयवात आलली उचल ७) ससचयवा शधद नफवा मकवा शधद तोटवाच मतरण

8 PB

अखसरर भावल पधदिी अिगथि नमना.

भागीदाराच भावल खािनाव जमा

तववरि ‘कष’ (`) ‘’ (`) तववरि ‘कष’ (`) ‘’ (`)मशलक प/आ (नवा मशलक असलयवास)उचल खवातउचलीर वयवाज खवातनफवा तोटवा खवात (तोटवा)

xxx

xxxxxxxxx

xxx

xxxxxxxxx

मशलक प/आ (जिवा मशलक)रोख / बक खवात [अमतररक भवाडल]भवाडलवार वयवाज खवाततन खवातकमिशन खवातनफवा तोटवा खवात (नफवा)मशलक प/न

xxxxxx

xxxxxxxxxxxxxxx

xxxxxx

xxxxxxxxxxxxxxx

xxx xxx xxx xxx

उदाहरि १ : आनद आमण भरत र २ : ३ यवा पिवाणवात नफवा तोटवा मभवागन घणवार भवागीदवार आरत. ०१.०४.२०१९ रोजी तयवाचयवा भवाडल खवातयवाचयवा मशलकवा पढील पिवाण रोतयवा. आनद .६०,००० आमण भरत `. ३०,००० तयवाची उचल री अनकि `.१२,००० आमण `.१०,००० रोती. भवागीदवारी करवारवानसवार भवाडलवार १०% वयवाज मदल जवाईल आमण उचलीर १२% वामषयाक दरवान वयवाज आकवारल जवाईल. आनदलवा दरिरवा `.२,५०० पिवाण तन मिळल आमण भरतलवा शधद मकीर ३% कमिशन पवापत करणयवाचवा अमधकवार आर. शधद मकी `.५,००,००० आर. तसच मतरण योगय नफवा `.६०,००० आर.

३१ िवाचया, २०२० रोजी सपणवाऱयवा षवायाकरीतवा भवागीदवारवाच भवाडल खवात पढील पिवाण तयवार करवा. १) कसर भवाडल पधदती २) अकसर भवाडल पधदती

उतिर : १) खसरर भावल पधदिीनाव भागीदाराच भावल खाि जमा

तववरि आनद(`)

भरि(`)

तववरि आनद(`)

भरि(`)

मशलक प/न ६०,००० ३०,००० मशलक प/आ ६०,००० ३०,०००

६०,००० ३०,००० ६०,००० ३०,०००

नाव भागीदाराच चाल खाि जमा

तववरि आनद(`)

भरि(`)

तववरि आनद(`)

भरि(`)

उचल खवातउचलीर वयवाज खवातमशलक प/न

१२,०००७२०

४७,२८०

१०,०००६००

४३,४००

भवाडलवार वयवाज खवाततन खवातकमिशन खवातनफवा तोटवा खवात

६,०००३०,०००

२४,०००

३,०००

१५,०००३६,०००

६०,००० ५४,००० ६०,००० ५४,०००

9 PB

२) अखसरर भावल पधदिीनाव भागीदाराच भावल खाि जमा

तववरि आनद(`)

भरि(`)

तववरि आनद(`)

भरि(`)

उचल खवातउचलीर वयवाज खवातमशलक प/न

१२,०००७२०

१,०७,२८०

१०,०००६००

७३,४००

मशलक प/आ भवाडलवार वयवाज खवाततन खवातकमिशन खवातनफवा तोटवा खवात

६०,०००६,०००

३०,०००

२४,०००

३०,०००३,०००

१५,०००३६,०००

१,२०,००० ८४,००० १,२०,००० ८४,०००सपषीकरिातमक टीपा ः१) भावलावर वाज आनद ६०,००० × १०

१०० = ` ६,०००

भरत ३०,००० × १०१००

= ` ३,००० २) उचलीवर वाज

आनद १२,००० × १२१०० ×

६१२ = ` ७२०

भरत १०,००० × १२१००

× ६१२ = ` ६००

(उचल कलयवाची तवारीख मदली नसलयवािळ ६ िमरनयवाच वयवाज मचवारवात घयवा.) ३) आनदला विन दरिरवा ` २,५०० २५०० × १२ = ` ३०,०००.

४) भरिला तवकीवर कतमिन

शधद मकी ` ५,००,०००

५,००,००० × ३

१०० = ` १५,०००.

५) नफाच तविरि

शधद नफवा ` ६०,०००

आनदचवा मरससवा

६०,००० × २५ = ` २४,०००

भरतचवा मरससवा

६०,००० × ३५ = ` ६,०००

10 PB

उदाहरि २ ः करण आमण मकरण िरतवा एटरपवायजसच भवागीदवार आरत. तयवानी १ एमपल २०१९ रोजी तयवार कवापडवाचवा वयसवाय सर कलवा. तयवासवाठी तयवानी पतयकी `५,००,००० भवाडल गतमल. तयवानी वयसवायवातन खवाजगी उपयोगवाकरीतवा करण यवानी `२०,००० आमण मकरण यवानी `१५,००० उचल कली. भवागीदवारी करवारवानसवार भवाडलवार १२% वामषयाक दरवान वयवाज मदल जवाईल आमण उचलीर ३% वामषयाक दरवान वयवाज आकवारल जवाईल. करणलवा दरिरवा `१,८०० पिवाण तन मिळल आमण मकरण यवानवा शधद मकीर ५%. कमिशन पवापत करणयवाचवा अमधकवार आर. षयाभरवातील शधद मकी `२,५०,००० असन षयाभरवातील शधद नफवा `६०,००० आर. भवागीदवारवाच भवाडल खवात पढील पिवाण तयवार करवा.

(१) खसरर भावल पधदि (२) अखसरर भावल पधदि

उतिर : महिा एटर पाजसचा पसिकाि

१) खसरर भावल पधदि

नाव भागीदाराच भावल खाि जमातववरि करि (`) तकरि (`) तववरि करि (`) तकरि (`)

मशलक प/न ५,००,००० ५,००,००० रोख / बक खवात ५,००,००० ५,००,०००

५,००,००० ५,००,००० ५,००,००० ५,००,०००नाव भागीदाराच चाल खाि जमा

तववरि करि (`) तकरि (`) तववरि करि (`) तकरि (`)उचल खवात २०,००० १५,००० भवाडलवार वयवाज खवात ६०,००० ६०,०००उचलीर वयवाज खवात ३०० २२५ तन खवात २१,६००मशलक प/न ९१,३०० ८७,२७५ कमिशन खवात १२,५००

नफवा तोटवा खवात ३०,००० ३०,०००१,११,६०० १,०२,५०० १,११,६०० १,०२,५००

२) अखसरर भावल पधदिनाव भागीदाराच भावल खाि जमा

तववरि करि (`) तकरि (`) तववरि करि (`) तकरि (`)उचल खवात २०,००० १५,००० रोख / बक खवात ५,००,००० ५,००,०००उचलीर वयवाज खवात ३०० २२५ भवाडलवार वयवाज खवात ६०,००० ६०,०००मशलक प/न ५,९१,३०० ५,८७,२७५ तन खवात २१,६००

कमिशन खवात १२,५००नफवा तोटवा खवात ३०,००० ३०,०००

६,११,६०० ६,०२,५०० ६,११,६०० ६,०२,५००सपषीकरिातमक टीपा ः१) भावलावर वाज :

करणच भवाडल : ५,००,००० × १२

१०० = ` ६०,०००

मकरणच भवाडल : ५,००,००० × १२

१०० = ` ६०,०००

11 PB

२) उचलीवरील वाज

करणची उचल : २०,००० × ३१००

× ६१२

= ` ३००

मकरणची उचल : १५,००० × ३

१०० × ६

१२ = ` २२५

उदाहरि ३ ः िससया आनद एटरपवायजस िधय ३ः२ यवा पिवाणवालवा नफवा-तोटवा वाटन घणवार शी. अिय आमण शी. आमशष भवागीदवार आरत. १ एमपल, २०१८ रोजी शी. अिय `१,००,००० आमण शी. आमशष यवानी `५०,००० भवाडल खवातयवार मशलक रोती. तयवाची उचल शी. अिय `२०,००० आमण शी. आमशष यवानी `२५,००० रोती. भवागीदवारी करवारवापिवाण भवाडलवार १०% वामषयाक दरवान वयवाज मदल जवाईल आमण उचल कललयवा रकिर वामषयाक १२% दरवान वयवाज आकवारल जवाईल. शी. अिय यवानवा दरिरवा `३,००० पिवाण तन मिळल. आमण शी. आमशष यवानवा मकीर ५% पिवाण कमिशन मिळल. मकी `४,००,००० आर. मतरण योगय नफवा `९०,०००. ३१ माचथ, २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा भागीदाराच भावल खाि पढील पमाि िार करा. (१) खसरर भावल पधदि, (२) अखसरर भावल पधदि

उतिर : मससथ आनद एटरपाजसचा पसिकाि

१) खसरर भावल पधदि

नाव भागीदाराच भावल खाि जमातववरि अम (`) आतिर (`) तववरि अम (`) आतिर (`)

मशलक प/न १,००,००० ५०,००० मशलक प/आ १,००,००० ५०,०००

१,००,००० ५०,००० १,००,००० ५०,०००नाव भागीदाराच चाल खाि जमा

तववरि अम (`) आतिर (`) तववरि अम (`) आतिर (`)उचल खवात २०,००० २५,००० भवाडलवार वयवाज खवात १०,००० ५,०००उचलीर वयवाज खवात १,२०० १,५०० तन खवात ३६,०००मशलक प/न ७८,८०० ३४,५०० कमिशन खवात २०,०००

नफवा तोटवा खवात ५४,००० ३६,०००१,००,००० ६१,००० १,००,००० ६१,०००

२) अखसरर भावल पधदिनाव भागीदाराच भावल खाि जमा

तववरि अम (`) आतिर (`) तववरि अम (`) आतिर (`)उचल खवात २०,००० २५,००० रोख / बक खवात १,००,००० ५०,०००उचलीर वयवाज खवात १,२०० १,५०० भवाडलवार वयवाज खवात १०,००० ५,०००मशलक प/न १,७८,८०० ८४,५०० तन खवात ३६,०००

कमिशन खवात २०,०००नफवा तोटवा खवात ५४,००० ३६,०००

२,००,००० १,११,००० २,००,००० १,११,०००

12 PB

सपषटीकरणातमक टटीपा : १) भाडवलावर वाज :

शरी.अमय = १,००,०००× १०१०० = ` १०,०००

शरी.आशिष = ५०,०००× १०१००

= ` ५,०००

२) उचलटीवर वाज :

उचलकलययालययारकमचरीतयाररीखशिलरीनयाहरीमहणन६मशहनययाचवययाजशिचयारयातघययाि.

शरी.अमय = २०,०००× १२१००

× ६१२

= ` १२०० शरी.आशिष = २५,०००× १२

१०० × ६

१२ = ` १५००

३) नफा ववतरण

शरी.अमयचया = ९०,०००× ३५ = ` ५४,०००

शरी.आशिषचया = ९०,०००× २५ = ` ३६,०००

उदाहरण ४ : सनअयाशणमनभयागरीियारअसनतययााचभयााडिलअनकरम` १०,००,०००अयाशण` ५,००,०००आह.तनफयातोटया ३:२परमयाणयातशिभयागनघतयात.पढरीलिोनहरीपरमयाणभयााडिलखयातििशिया.(१)सथिरभयााडिलपधित,(२)असथिरभयााडिलपधितचयालिषयाशततययाानरीअनकरम` २,२५,०००ि` १,५०,०००अशतररकतभयााडिलगातशिल.

भागटीदाराच चाल खात

तपविल सन (`) मन (`)भयााडिलयािररीलवययाज ५% ५%उचल २२,५०० १५,०००उचलरीिररीलवययाज १,३५० ९००पगयार १५,०००कशमिन ७,५०० ५,२५०तोटया ४५,००० ३०,०००

उततर ः १) ससथिर भाडवल पधदत Fixed Capital Method नाव भागटीदाराच भाडवल खात जमा

तपविल सन (`) मन (`) तपविल सन (`) मन (`)उचलखयात २२,५०० १५,००० शिललकप/आ १०,००,००० ५,००,०००उचलरीिरवययाजखयात १३५० ९०० रोख/बकखयात २,२५,००० १,५०,०००नफयातोटयाखयात(तोटया) ४५,००० ३०,००० भयााडिलयािरवययाजखयात ५५,६२५ २८,७५०शिललकप/न १२,३४,२७५ ६,३८,०५० पगयारखयात १५,०००

कशमिनखयात ७,५०० ५,२५०१३,०३,१२५ ६,८३,९५० १३,०३,१२५ ६,८३,९५०

नाव जमा

13 PB

२) अखसरर भावल पधदिभागीदाराच भावल खाि

नाव जमा

िपतिल सन (`) मन (`) िपतिल सन (`) मन (`)मशलक प/आ १२,२५,००० ६,५०,००० मशलक प/आ

रोख / बक खवात(अमतररक भवाडल)

१०,००,०००२,२५,०००

५,००,०००१,५०,०००

१२,२५,००० ६,५०,००० १२,२५,००० ६,५०,०००भागीदाराच चाल खाि

नाव जमा िपतिल सन (`) मन (`) िपतिल सन (`) मन (`)

उचल २२,५०० १५,००० भवाडलवार वयवाज ५५,६२५ २८,७५०उचलीर वयवाज १३५० ९०० भवागीदवारवाच तन १५,०००समचत तोटवा ४५,००० ३०,००० कमिशन ७,५०० ५,२५०मशलक प/न ९,२७५ मशलक प/न ११,९००

७८,१२५ ४५,९०० ७८,१२५ ४५,९००भावलावर वाजसन - ` १०,००,००० र ५% पिवाण षयाभरवासवाठी

= १०,००,००० × ५

१०० = ` ५०,०००

` २,२५,००० र ५% पिवाण ६ िमरनयवाच वयवाज

= २,२५,००० × ५ × ६

१०० × १२ = ` ५,६२५ एकण वयवाज ` ५०,००० + ५,६२५ = ` ५५,६२५

मन - ` ५,००,००० र ५% पिवाण षयाभरवासवाठी

५,००,००० × ५१००

= ` २५,००० ` १,५०,००० र ५% पिवाण ६ िमरनयवाच वयवाज

= १,५०,००० × ५ × ६१०० × १२

= ` ३,७५०

एकि वाज २५,००० + ३,७५० = ` २८,७५०

14 PB

टीप :१. चवाल मशलक नवा मकवा जिवा बवाजर दशयामली जवात.२. जर कवारी समचत कल नसल तर अकसर भवाडल पधदतीचवा वापर कलवा जवातो. ३. भवागीदवारवाचयवा कजवायारील वयवाज बवाहय दयतवा मरणन गरीत धरवाी मरणन भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवार जिवा बवाजर दशयावा.

परत जर चवाल खवात नसल अकसर भवाडल पधदती असल तर भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवाचयवा जिवा बवाजर दशयावा.

भागीदारीची अतिम खािी (Partnership Final Accounts)

अभास घटक (Contents) -२.१ पसतवानवा आमण अमति खवाती तयवार करणयवाची गरज२.२ पढील सिवायोजनवासर वयवापवार खवात, नफवा तोटवा खवात तवाळबद तयवार करण.

१) षया अखरचवा मशलक िवाल (सरण सकध) २) अदतत खचया ३) पयादतत खचया ४) पयापवापत उतपनन ५) यण उतपनन६) बडीत कजया ७) सशयीत कजयामनधीसवाठी तरतद ८) ऋणको आमण धनकोर कसरमनधी९) घसवारवा १०) भवाडल, उचल आमण कजया यवारील वयवाज. ११) गतणक आमण मदललयवा कजवायार वयवाज. १२) आगीिळ/अपघवातवािळ िवाल नष रोण (मिवा कवाढललवा मिवा न कवाढललवा) १३) चोरीस गललवा िवाल १४) िोफत निनवा मरणन मतररत कललवा िवाल १५) भवागीदवारवानी कलली िवालवाची उचल १६) नोद न करणयवात आलली खरदी आमण मकी १७) िरसली खचवायाचवा भवाडली खचवायात सिवाश भवाडली खचवायाचवा िरसली खचवायात सिवाश रोण १८) पवापय मपतरवाच अनवादरण१९) दय मपतरवाच अनवादरण२०) आसवामगत खचया२१) भवाडली पवापतीचवा सिवाश िरसली पवापतीत रोण िरसली पवापतीचवा सिवाश भवाडली पवापतीत रोण२२) समकय भवागीदवारवानवा ढोबळ नफयवाचयवा, शधद नफयवाचयवा मकवा मकीचयवा आधवारवार दणयवात यणवार कमिशन.

कषमिा तवधान - यवा पकरणवाच अधययन कलयवानतर मदवारयवाानवा पढील गोषीच आकलन रवाईल:-

• अमति खवातयवाचवा अया, गरज आमण िरत. • अमति खवातयवािधील सिवायोजनवाच पभवा.

15 PB

• वयवापवार खवात, नफवा तोटवा खवात आमण तवाळबदवाचवा अया.• वयसवायवाच आमयाक पररणवाि कशवा पकवार शोधवात.

२.१ पसिावना :एकल वयवापवारी ससपिवाणच भवागीदवारी ससलवा दखील एकवा ममशष तवारखलवा आपलयवा वयसवायवाची मततीय कसती जवाणन

घणयवासवाठी अमति खवाती तयवार करवाी लवागतवात. अमति खवाती तयवार करण रवा लखवाकनवाचवा शटचवा टपपवा आर.लखवाकनवाच ममभनन टपप र पढील पिवाण असतवात.

लखाकनाच तवतभनन टपप :

रोजकीदया/सरवाययक पसतक तयवार करण.

खतवाणी करण.

तरीज पतरक सिवायोजनवासर तयवार करण.

अमति खवाती तयवार करण.

अ) वयवापवार खवात ब) नफवा तोटवा खवात क) तवाळबद

आयकर अमधमनयि कवायदवा १९६१ नसवार पतयक आमयाक षया १ एमपललवा सर रोऊन ३१ िवाचयालवा सपत.अतिम खािी िार करणाची आवशकिा : खवालील ममध कवारणवासवाठी अमति खवाती तयवार करणयवात यतवात.

१. वयसवायवातील ढोबळ नफवा मकवा ढोबळ तोटवा शोधन कवाढण. २. वयसवायवातील शधद नफवा मकवा शधद तोटवा शोधन कवाढण. ३. आमयाक षवायाचयवा शटी वयसवायवाची आमयाक कसती जवाणन घण. ४. ऋणको आमण धनकोची रककि शोधन कवाढण. ५. भमषयकवालीन मनयोजनवासवाठी ममभनन मततीय मरण तयवार करण. ६. वयसवायवातील मनमधच सतरोत मतचवा उपयोग जवाणन घण. ७. भवागीदवारीचयवा पनयारचनचयवा ळी लौमकक िलयवाची मकित / िलय ठरमण. ८. ससचयवा आयकरवाची, मकीकरवाची गणनवा करण.

अतिम खािी िार करि :अमति खवाती री तरीज आमण सिवायोजनवाच अवाधवार कली जवातवात. खवातरीतील खवातयवाचयवा नवा मकवा जिवा मशलकवाचयवा

यवादीलवा तरीज अस मरणतवात. अमति खवाती री मततीय षवायाचयवा शटी तयवार कली जवातवात. वयसवायवालवा रोणवारवा ढोबळ नफवा मकवा ढोबळ तोटवा यवाची िवामरती वयवापवार खवातयवारन रोत आमण तयवाच कवालवाधीतील शधद

नफवा मकवा शधद तोटवा यवाची िवामरती नफवातोटवा खवातयवारन रोत. तवाळबद र एकवा ममशष तवारखलवा वयसवायवाची सपतती आमण दयतवा दशयामणवार मरण आर.

वापार खाि (Trading Account) :

वयवापवार खवात र एक नवािधवारी खवात आर. एकवा आमयाक षवायात वयसवायवालवा ढोबळ नफवा मकवा ढोबळ तोटवा मकती झवालवा र शोधन कवाढणयवाकरीतवा वयवापवार खवात वयवापवारी ससवा तयवार करतवात. वयवापवार खवातयवाचयवा नवा बवाजर सया पतयकष खचया तर जिवा बवाजर

16 PB

सया पतयकष उतपनन नोदमल जवात. जर वयवापवार खवातयवाचयवा जिवा बवाजची बरीज नवा बवाजचयवा बरजपकषवा जयवासत असल तर ढोबळ नफवा दशयामत आमण जर नवा बवाजची बरीज जिवा बवाजचयवा बरजपकषवा जयवासत असल तर ढोबळ तोटवा दशयामत. रवा ढोबळ नफवा मकवा ढोबळ तोटवा नफवा तोटवा खवातयवालवा सवानवातरीत कलवा जवातो.

J. R. Batliboi :“वयवापवार खवात र खरदी आमण मकी वयरवारवाच पररणवाि दशयामत. र खवात तयवार करतवानवा सवािवानय आसवापन खचवायाचवा मचवार

करणयवात यत नवारी यवािध कळ सतशी सबधीत (Related to goods) वयरवारवाचवाच सिवाश रोतो.”वापार खाि

....... ररोजी सपिाऱा वराथकरीिानाव जमा

िपतिल रककम (`) रककम (`) िपतिल रककम (`) रककम (`)

पवारभण सकध xxx मकी(-) मकी परत

xxxxxx xxx

खरदी xxx आमगिळ जळललवा िवाल xxx(-) खरदी परत xxx xxxखरदीरील वारतक खचया xxx चोरीस गललवा िवाल xxxगवाडी भवाड xxx निनवा मरणन िोफत वाटललवा िवाल xxxगोदी भवाड (Dock Charges) xxx अपघवातवािळ नकसवान झवाललवा िवाल xxxसीिवा शलक (Custom Duty)िजरी

xxxxxx

भवागीदवारवान सतःचयवा थयकीकउपयोगवाकरीतवा उचल कललवा िवाल xxx

उतपवादक िजरीिजरी आमण तन

xxxxxx

षयाअखरचवा मशलक िवाल(सरण सकध)

xxx

आयवात शलक (Import Duty)कोळसवा, गस, पवाणी,

xxxxxx

ढोबळ तोटवा (नफवा तोटवा खवातयवालवा सवानवातरीत)

xxx

इधन, तल इ.अमधकवार शलक xxxपवामिक सषन शलक xxxकवारखवानवा पकवाश उषणतवा xxxकवारखवानवा भवाड xxxकवारखवानवा मिवा xxxकवारखवानवा वयसवापकवाचवा पगवार/तन xxxढोबळ नफवा(नफवा तोटवा खवातयवालवा सवानवातरीत)

xxx

xxx xxx

जर उदवाररणवात िजरी आमण तन र सयक ररतयवा मदल असल तर तयवाची रवातवाळणी पढील पिवाण करवाी :अ) जर सरवातीलवा िजरी रवा शबद ‘िजरी तन’ मदलवा असल तर वयवापवार खवातयवाचयवा नवा बवाजर मलरवावा. ब) जर सरवातीलवा तन रवा शबद ‘तन िजरी’ मदलवा असल तर नफवा तवाटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर मलरवावा.

17 PB

नफा िरोटा खाि (Profit and Loss Account) : नफवा तवाटवा खवात र नवािधवारी खवात आर. नफवा तवाटवा खवात र िरतवाच खवात असन वयसवायवातील चवाल आमयाक षवायातील शधद नफवा मकवा शधद तोटवा जवाणन घणयवासवाठी तयवार करणयवात यत. चवाल षवायाशी सबमधत सया अपतयकष खचया जयवाच शोधन करणयवात आल आर मकवा करवायवाच आर त सया नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर दशयामल जवातवात. तसच चवाल षवायाशी सबधीत अपतयकष उतपनन ज मिळवाल आर मकवा मिळवायवाच आर त सया नफवातोटवा खवातयवाचयवा जिवा बवाजर दशयामल जवातवात. नफवा तोटवा खवातयवाची जिवा मशलक शधद नफवा दशयामत. रवा शधद नफवा भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवाचयवा जिवा बवाजर दशयामलवा जवातो मकवा भवाडलवात आमधक(+) कलवा जवातो. नफवातोटवा खवातयवाची नवा मशलक शधद तोटवा दशयामत. रवा शधद तोटवा भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवाचयवा नवा बवाजर दशयामलवा जवातो मकवा भवाडलवातन जवा (-) कलवा जवातो.

R.N. Carter,

“नफा - िरोटा खाि ह अस खाि आह जामध ववसा ससरला हरोिाऱा नफा तकवा िरोटाची मातहिी पापत करन घणासाठी उतपनन आति हातनचा पदाचा तवचार कला जािरो.”

नफा िरोटा खाताच पारपनफा िरोटा खाि ३१ माचथ ....... ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा

नाव जमा िपतिल रककम (`) रककम (`) िपतिल रककम (`) रककम (`)

ढोबळ तोटवा प/आ(वयवापवार खवातयवारन)

xxx ढोबळ नफवा प/आ(वयवापवार खवातयवारन)

xxx

तन / पगवार xxx पवापत कमिशन xxxतन आमण िजरी xxx मिळवालली कसर xxxभवाड आमण कर xxx पवापत वयवाज xxxमदत खचया xxx पवापत लवाभवाश xxxटलीफोन खचया xxx पवापत भवाड xxxपवाई आमण लखन सवािरिी xxx इतर मकरकोळ पवापती xxxपवास खचया xxx कसर सपतती मकीर नफवा xxxकसर सपततीर घसवारवाअककषण शलक

xxxxxx

शधद तोटवा(भवाडल खवातयवालवा सवानवातरीत)

xxx

करिणक खचया xxxदरसती आमण नतनीकरण xxxकजवायारील वयवाज xxxमकरकोळ खचया xxxवारन भततवा (Conveyance) xxxआगीिळ झवालल नकसवान xxxचोरीिळ झवालल नकसवान xxxअपघवातवािळ झवालल रवानी xxxनिनवा मरणन िोफत वाटललवा िवाल xxxकमिशन xxxकसर xxxभतत (Allowance) xxxजवामररवात xxx

18 PB

मकीरील वारतक खचया xxxमकी खचया xxxबडीत कजया xxxमनयवायात कर xxxकर xxxसवािवानय खचया xxxवयवापवार खचया xxxथध खचया (Legal Charges) xxxवयवासवामयक खचया xxxबक शलक xxxकवायदशीर खचया xxxदययि सषन खचया xxxकसर सपतती मकीर तोटवा xxxशधद नफवा(भवाडल खवातयवालवा सवानवातरीत)

xxx

xxx xxx

िाळबद (Balance Sheet) : तवाळबद र एकवा ममशष तवारखलवा वयसवायवाची मततीय कसती दशयामणवार मरण आर. सया पकवारची दयतवा तवाळबदवाचयवा डवावयवा बवाजलवा तर सया पकवारची सपतती उजवयवा बवाजलवा मदशयामली जवात. तवाळबद खवात नसन वयसवायवाची मततीय कसती दशयामणवार मरण आर. र वयसवायवाची सपतती दयतवा दशयामत.

A. Palmer: “तवाळबद र मरण पतरक आर. ज ममशष मदशी वयसवायवाची आमयाक कसती दशयामत. तयवाच बरोबर वयसवायवाची दयतवा

आमण सपतती दशयामत.”खसरिी तववरि .............. ररोजीच

दिा रककम(`)

रककम(`)

सपतिी रककम(`)

रककम(`)

भवाडल खवातअबक

xxxxxxxxx

xxx

खयवातीजमिन इिवारत(-) घसवारवा

xxxxxx

xxx

xxx

भवागीदवारवाच चवाल खवात(जिवा मशलक)

xxx यतर सयतर(-) घसवारवा

xxxxxx xxx

रवाखी मनधी xxx उपसकर अनवायकी(-) घसवारवा

xxxxxx xxx

नफवा तोटवा खवात xxx उपकरण(-) घसवारवा

xxxxxx xxx

तवारण असलल कजया xxxxxx

िोटवार गवाडी(-) घसवारवा

xxxxxx xxx

19 PB

बक कजया xxx पटटधत / सिवालकीचवा पररसर(-) घसवारवा

xxxxxx xxx

भवागीदवारवाकडन कजया xxx एकस (Patents)(-) घसवारवा

xxxxxx xxx

दय मपतर xxx सटी अजवार(-) घसवारवा

xxxxxx xxx

अमधकोष अमधमकषया xxx गतणक xxx

ममध धनकोअमधक / जवा सिवायोजनवा

xxxxxx xxx

सटी सवामरतय(-) घसवारवा

xxxxxx xxx

(-) धनकोरील कसरxxxxxx

पया दतत खचया xxx

अदतत खचया xxx अपवापत उतपनन xxxपया पवापत उतपनन xxx ऋण आमण अमरिि xxx

सरण सकध xxxममध ऋणको(-) बडीत कजया

xxxxxx

(-) नमन बडीत कजयाxxxxxx

(-) समदगध ऋणवायया समचतीxxxxxx xxx

मिवा कपनीकडन मिळवालली - नकसवान भरपवाई xxxपवापय मपतर xxxरसतस रोख xxxअमधकोषस रोख xxxिदत ठ xxxभवागीदवारवाच चवाल खवात xxx

xxx xxx

टीप :१) तरीजपतरकवातील पतयक पदवाची वामषयाक खवाती तयवार करतवानवा एकच नोद रोत फक अदशय सिवायोजन गळतवा. २) पतयक सिवायोजनवाच वामषयाक खवाती तयवार करतवानवा दोन पररणवाि रोतवात. ३) यवा अगोदर आपण गया ११ ी िधय “सवामित ससची अमति खवाती” र पकरण अभयवासल आर. तयवािळ तयवाची

पनरवातती टवाळणयवासवाठी बरवाचसवा सथधदवामतक (Theory) भवाग गळलवा आर. परत रोजकीदया नोदी सिवायोजनवा मदललयवा आरत. कवारी सवािवानय भवाग अभयवासणयवासवाठी मशकषक आमण मदवारयवाानी गया ११ ी च पसतक अभयवासवा. भवागीदवारीची ओळख र पमरल पकरण भवागीदवारवाची वामषयाक खवाती यवा पकरणवाशी सबमधत आर.

समारोजना नोदीचा साराि (Summary ofAdjustments) :

अ.क. समारोजना परम पररिाम दसरा पररिाम१. सरण सकध तवाळबदवाच सपतती बवाजर दशयावा वयवापवार खवात जिवा बवाजर दशयावा२. अदतत खचया (दण बवाकी खचया) वयवापवार मकवा नफवा-तोटवा खवातयवाच नवा

बवाजर तयवा ममशष खचवायाचयवा पदवात मिळवा

तवाळबदवाच दयतवा बवाजर दशयावा

20 PB

३. पयादतत खचया (अगवाऊ कललवा खचया)

वयवापवार मकवा नफवा तोटवा खवात नवा बवाजर तयवा ममशष खचवायाच पदवातन जवा करवा

तवाळबदवाच सपतती बवाजर दशयावा

४. पयापवापत उतपनन(अगवाऊ मिळवालल उतपनन)

नफवा-तोटवा खवातयवाच जिवा बवाजर तयवा ममशष उतपननवातन जवा करवा.

तवाळबदवाच दयतवा बवाजर दशयावा

५. अपवापत उतपनन (यण उतपनन) नफवा-तोटवा खवातयवाच जिवा बवाजर सबमधत उतपननवाच पदवात मिळवा.

तवाळबदवाच सपतती बवाजर दशयावा

६. बडीत कजया (अमतररक मकवा नीन बडीत कजया)

नफवा-तोटवा खवातयवाच नवा बवाजर दशयावा (जन बडीत कजया रकििधय मिळवा)

तवाळबदवाच सपतती बवाजर ऋणकोिधन जवा करवा

७. सशवामयत कजया मनधीकररतवा तरतद नफवा-तोटवा खवात नवा बवाजर दशयावा (जन बडीत कजया रकित मिळवा)

तवाळबदवाच सपतती बवाजर ऋणकोिधन जवा करवा

८. ऋणकोर दय कसर मनधी नफवा-तोटवा खवात नवा बवाजर दशयावा (दतत कसर िधय मिळवा)

तवाळबदवाच सपतती बवाजर ऋणकोिधन जवा करवा

९. घसवारवा नफवा-तोटवा खवात नवा बवाजर दशयावा तवाळबद सपतती बवाज ममशष सपततीिधन जवा करवा

१०. (i) भवाडलवार वयवाज नफवा-तोटवा खवात नवा बवाजर दशयावा भवागीदवारवाच भवाडल/चवाल खवातयवात जिवा मकवा भवाडलवािधय मिळवा

१०. (ii) उचलीर वयवाज नफवा-तोटवा खवातयवाच जिवा बवाजर दशयावा

भवागीदवारवाच भवाडल/चवाल खवातयवात नवा करवा मकवा भवाडलवा िधन जवा करवा

१०. (iii) घतललयवा कजवायार वयवाज नफवा-तोटवा खवात नवा बवाजर दशयावा तवाळबदवाच दयतवा बवाजर घतललयवा कजवायाचयवा रकित मिळवा

११. गतणकीर आमण मदललयवा कजवायार वयवाज

नफवा-तोटवा खवात जिवा बवाजर दशयावा तवाळबदवाचयवा सपतती बवाजर दशयावा

१२. (i) मिवा कवाढललवा िवाल आगीिळ/ अपघवातवािळ नष झवालयवास

वयवापवार खवात जिवा बवाजर सपणया रककि दशयावा

(१) तवाळबद सपतती बवाजर (मिवा कपनीदवार यण रककि) दशयावा

(२) नफवा-तोटवा खवात नवा बवाजर वासतमक रवानीची रककि दशयावा

१२. (ii) मिवा न कवाढललयवा िवालवाच आगीिळ / चोरीिळ नकसवान झवालयवास

नफवा-तोटवा खवात - नवा बवाजर दशयावा वयवापवार खवात जिवा बवाजर दशयावा मकवा खरदीिधन जवा करवा.

१३. चोरीस गललवा िवाल नफवा-तोटवा खवात - नवा बवाजर दशयावा वयवापवार खवात जिवा बवाजर दशयावा मकवा खरदीिधन जवा करवा.

१४. निनवा मरणन िवालवाच िोफत वाटप नफवा-तोटवा खवात - नवा बवाजर(जवामररवात खचवायािध मिळवा)

वयवापवार खवात जिवा बवाजर दशयावा मकवा खरदीिधन जवा करवा.

१५. भवागीदवारवान सतःच खवाजगी उपयोगवा कररतवा कलली िवालवाची उचल

वयवापवार खवात जिवा बवाजर दशयावा मकवा खरदीिधन जवा करवा.

भवागीदवारवाच भवाडल/चवाल खवात - नवा बवाजर दशयावा

१६. (i) अनोमदत खरदी (Unrecorded Purchases)

वयवापवार खवात नवा बवाजर खरदीिधय मिळवा

तवाळबदवाच दयतवा बवाजर धनकोिधय मिळवा

21 PB

१६. (ii) अनोमदत मकी (Unrecorded Sales)

वयवापवार खवात जिवा बवाजर मकीिधय मिळवा

तवाळबदवाच सपतती बवाजर ऋणकोिधय मिळवा

१७.१ भवाडली खचया िरसली खचवायात सिवामष असलयवास

वयवापवार मकवा नफवा-तोटवा खवातयवाच नवा बवाजर तयवा ममशष िरसली खचवायातन जवा करवा.

तवाळबदवाच सपतती बवाजर ममशष सपततीिधय मिळवा

१७.२ िरसली खचया भवाडली खचवायात सिवामष असलयवास

तयवा ममशष खचवायािधय मिळवा तवाळबदवाच सपतती बवाजर तयवा ममशष सपततीिधन जवा करवा

१८. अनवादररत पवापय मपतर तवाळबदवाच सपतती बवाजर ऋणकोिधय अनवादररत मपतरवाची रककि मिळवा

पवापय मपतरवाच रकितन अनवादररत मपतरवाची रवाशी जवा करवा

१९. अनवादररत दय मपतर तवाळबदवाच दयतवा बवाजर धनकोच रकििध अनवादररत मपतरवाची रककि मिळवा

दय मपतरवाच रकितन अनवादररत मपतरवाची रककि जवा करवा

२०. आसवामगत खचया (Differed expenses)जस जवामररवातीच मदल ५ षवायाकररतवा

चवाल षवायाशी सबमधत जवामररवातीच नफवा-तोटवा खवातयवालवा नवा करवा

मशलक रवामरलली जवामररवात खचवायाची रककि तवाळबदवाच सपतती बवाजर दशयावा

२१. (i) भवाडली पवापतीचवा सिवाश िरसली पवापतीिधय झवालयवास उदवा. यतर मकीचवा सिोश ‘मकी’िधय झवालवा.

वयवापवार खवात जिवा बवाजर मकीिधन जवा करवा

तवाळबदवाच सपतती बवाजर यतरवाच रकितन यतर मकीची रवाशी जवा करवा

२१. (ii) िरसली पवापतीचवा सिवाश भवाडली पवापतीिध झवालयवास जस िवाल मकीचवा सिवाश फमनयाचर मकीिध झवालवा

वयवापवार खवात जिवा बवाजर मकीिधय मिळवा

तवाळबद सपतती बवाजर फमनयाचरच रकितन जवा करवा.

२२. भवागीदवारवानवा ढोबळ नफवा/ मकीर (%) कमिशन

नफवा-तोटवा खवात नवा बवाजर दशयावा भवागीदवारवाच भवाडल/चवाल खवालयवार दशयावा मकवा भवागीदवारवाच भवाडलवािधय मिळवा

िरीज पतरक/पररकषा सचीिील गपत/गतभथि/धवतनि समारोजना

अ.क. पररकषा सचीिील समारोजना वापार आति नफा िरोटा खाि िाळबद१. तन / भवाड मदल

(१० िमरनयवासवाठी)तन / भवाड यवा पदवात २ िमरनयवाच अदतत रककि अमधक करवा.

तवाळबद पतरकवाचयवा दयतवा बवाजर २ िमरनयवाच अदतत तन/भवाड दशयावा

२. मिवा पवयवाजी ३० जन २०१९ रोजी सपणवाऱयवा षवायाकरीतवा मदलवा.(आमयाक षया ३१िवाचया २०१९ रवाजी सपत.)

मिवा यवा पदवातन ३ िमरनयवाचवा पयादतत मिवा जवा करवा.

पयादतत मिवा र पद तवाळबद पतरकवाचयवा सपतती बवाजर दशयावा

३. जवामररवात खचया (४ षवायासवाठी) नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर १४ जवारीरवात खचया दशयावा

तवाळबद पतरकवाचयवा सपतती बवाजर ३४

जवारीरवात खचया दशयावा

४. भवाड मिळवाल(११िमरनयवाच)

नफवातोटवा खवातयवाचयवा जिवा बवाजर पवापत भवाड यवा पदवात १ िमरनयवाच भवाड अमधक करवा.

तवाळबद पतरकवाचयवा सपतती बवाजर अपवापत भवाड १ िमरनयवाच दशयावा

22 PB

५. १०% दरवाच कजया(१ जवानवारीलवा घतल, लखवा खवात ३१ िवाचया रोजी सपत)

नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर ३ िमरनयवाच दण वयवाज दशयावा

तवाळबद पतरकवाचयवा दयतवा बवाजरील १०% दरवाच कजया यवा पदवात ३ िमरनयवाच अदतत वयवाज अमधक करवा.

६. १६% दरवाची गतणक (१ जवानवारीलवा खरदी, लखवा खवात ३१ िवाचया रोजी सपत)

नफवातोटवा खवातयवाचयवा जिवा बवाजर ३ िमरनयवाच अपवापत वयवाज दशयावा

तवाळबद पतरकवाचयवा सपतती बवाजरील गतणक यवा पदवात ३ िमरनयवाच वयवाज अमधक करवा.

७. १०% सरकवारी रोख नफवातोटवा खवातयवाचयवा जिवा बवाजर अपवापत वयवाज दशयावा

तवाळबद पतरकवाचयवा सपतती बवाजरील सरकवारी रोख यवा पदवात अपवापत वयवाजवाची रवाशी अमधक करवा.

महतवाच मद (Important Points) : १) पररकषवा सचीतील पतयक पदवाची एकच नोद वामषयाक खवाती तयवार करतवानवा रोत. वयवापवार मकवा नफवातोटवा खवातयवात मकवा तवाळबदवात.२) पतयक सिवायोजनचयवा दोन पररणवाि रोतवात.३) पररकषवा सचीतील नवा मशलक असलली पद वयवापवार मकवा नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर अवा तवाळबद पतरकवाचयवा सपतती

बवाजर मलरवामत. ४) पररकषवा सचीतील जिवा मशलक असलली पद वयवापवार मकवा नफवातोटवा खवातयवाचयवा जिवा बवाजर अवा तवाळबद पतरकवाचयवा दयतवा

बवाजर मलरवामत. ५) जवरवा पररकषवा सचीत तन, िजरी री सततर पद मदली असतील तर तन र पद नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर मलरवा

िजरी र पद वयवापवार खवातयवाचयवा नवा बवाजर मलरवा. जर िजरी तन र पद मदल असल तर वयवापवार खवातयवाचयवा नवा बवाजर मलरवा. जर तन िजरी पद मदल असल तर नफवा तोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर मलरवा.

६) जर पररकषवा सचीत वयवापवार खचया र एकच पद मदल असल तर नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर मलरवा. परत जर पररकषवा सचीत वयवापवार खचया, सवािवानय खचया री दोन पद मदली असतील तर वयवापवार खचया वयवापवार खवातयवाचयवा नवा बवाजर मलरवा. सवािवानय खचया नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर मलरवा. वयवापवार खचया, सवािवानय खचया यवापथकी कोणतरी एकच पद मदल असल तर त नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर मलरवा.

७) ऋणकोर बडीत कजया, बडीत कजया मनधी, बडीत सशयीत कजया मनधी यवा सिवायोजनवा करतवानवा ऋणकोत अनोमदत उधवार मकीची रवाशी अमधक (+) करवाी नतर बडीत कजया आकवारवा. नतर बडीत कजया मनधीच सिवायोजन करवा.

८) ऋणकोतन बडीत कजया जवा (-) कलयवानतर बडीत सशयीत कजया मनधीची तरतद करवाी. ९) धनकोशी सबधीत सया सिवायोजनवा झवालयवानतर धनकोर पवापत कसर मनधीची सिवायोजनवा करवाी. १०) गपत / गमभयात / धमनत सिवायोजनवाचवा पररणवाि उदवाररणवातील सचन पिवाण करवावा. ११) सरण सकधवाच लवागत िलय (पररवयय िलय) आमण मपणी िलय (बवाजवार िलय) अशी दोन िलय मदली असतील तर ज किी

असल त मचवारवात घयवा. १२) जर वयसवापकवालवा मकवा भवागीदवारवालवा शधद नफयवार कमिशन दयवायवाच असल तर खवालील पिवाण कवाढवा : अ) शधद नफयवाचयवा अगोदर कमिशन दवायवाच असलयवास :

कमिशन रवाशी = कमिशनचवा दर × शधद नफवा

१००

ब) शधद नफयवाचयवा नतर कमिशन दवायवाच असलयवास :

कमिशन रवाशी = कमिशनचवा दर × शधद नफवा

१०० + किमशनचवा दर

23 PB

१३) जर उचलीची तवारीख मदलली नसलयवास उचलीरील वयवाज आकवारतवानवा खवालील सतरवाचवा वापर करवावा.

उचलीरील वयवाज = उचल × दर

१०० × ६

१२

१४) जर भवागीदवारवान आमयाक षवायािधयच अमतररक भवाडल आणल असल तर तयवाररल तढवा कवालवाधीकरीतवाच वयवाज मचवारवात घयवा. (र गया १२ीचयवा अभयवासकिवात अपमकषत नवारी).

फकत परीकषा सचीि तदलला पदाची हािाळिी :

१) कोणतवारी अदतत खचया तवाळबदवाचयवा दयतवा बवाजर२) कोणतवारी पयादतत खचया तवाळबदवाचयवा सपतती बवाजर३) कोणतरी अपवापत उतपनन तवाळबदवाचयवा सपतती बवाजर४) कोणतवारी पयापवापत उतपनन तवाळबदवाचयवा दयतवा बवाजर५) घसवारवा नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर६) सपतती मकीरील तोटवा नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर७) भवागीदवारवानी कलली सतची उचल भवाडल/ चवाल खवातयवाचयवा नवा बवाजर८) सवािवानय समचती / रवाखी मनधी तवाळबदवाचयवा दयतवा बवाजर९) जनतकडन ठी तवाळबदवाचयवा दयतवा बवाजर

१०) निनवा मरणन िोफत वाटललवा िवाल नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर११) मनलमबत खवात:

अ) जर नवा बवाजर असल तवाळबदवाचयवा सपतती बवाजरब) जर जिवा बवाजर असल तवाळबदवाचयवा दयतवा बवाजर

१२) रवाशी सरिरणवासवाठी मपतर बकत पवाठमण तवाळबदवाचयवा सपतती बवाजर

उदाहरि सरोतवणाचा पाऱा: १) आशयक खवाती उघडवामत, सपषीकरणवातिक टीपणवासर. २) सिवायोजनवा असललयवा पदवार ममशष मचनर करन घयवा. ३) परीकषवा समचतील पदवाची एकच नोद करन घयवाी. ४) पतयक सिवायोजनचयवा दोन नोदी करन घयवावयवात. ५) नतर खवाती बद करवाीत. पि वयवापवार खवात बद करवा. ६) वयवापवार खवातयवारील ढोबळ नफवा/ ढोबळ तोटवा नफवातोटवा खवातयवालवा सवानवातरीत करवावा. नतर नफवातोटवा खवात बद करन शधद

नफवा / शधद तोटवा कवाढवावा. ७) भवाडलवाच खवात बद करवा भवाडल खवातयवातील मशलक तवाळबद पतरकवाचयवा दयतवा बवाजर दशयावाी. ८) शटी तवाळबदवाची बरीज करवाी तवाळबद बद करवावा. तवाळबद पतरकवाचयवा दोनरी बवाजची बरीज सिवान असत.

24 PB

उदाहरि

१. दा आति कषमा भागीदार असन ि १ः१ ा पमािाि नफािरोटा तवभागन घिाि. खालील परीकषा सची आति समारोजनाचा आधार ३१ माचथ, २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफािरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९नाव तिललक रककम ` जमा तिललक रककम `

सकध (१/४/२०१८) ६५,००० रवाखी मनधी १४,५००पवापय मपतर २८,००० भवाडल:िजरी तन ९,००० दयवा १,६०,००० ममध ऋणको १,३२,५०० कषिवा १,२०,०००बडीत कजया १,००० धनको ९८,०००खरदी १,४८,००० सशयीत कजया मनधी १,८०० िोटवार गवाडी ६८,००० मकी २,८५,५००यतरसवािरिी १,१४,८०० अदतत िजरी ७००अककषण शलक १,२०० खरदी परत ४,००० मकी परत २,००० कसर १८००कसर २,३००इिवारत ७५,०००बकतील रोख १२,००० १०% गतणक २०,००० जवारीरवात (९ िमरनयवासवाठी) ४,५००अमधकवार शलक ३,०००

६,८६.३०० ६,८६.३००समरोजना : (१) सरण सकध ` ४०,०००. (२) इिवारत आमण यतरसवािरिीर अनकि वामषयाक ५% आमण ३% घसवारवा आकवारवा. (३) पवापय मपतरवात ` ३,००० चयवा अनवादरीत मपतरवाचवा सिवाश आर. (४) दयवा यवानी सतःचयवा खवाजगी उपयोगवाकरीतवा ` १,००० चवा िवाल उचललवा तयवाची लखवा पसतकवात नोद नवारी. (५) बडीत कजया ` १,८०० अपलखीत करन ऋणकोर ५% पिवाण बडीत सशयीत कजया मनधीची तरतद करवा. (६) ` ६,००० चवा िवाल मकलवा परत तयवाची लखवा पसतकवात नोद नवारी. .

दा आति कषमा ाचा पसिकाि वापार व नफा िरोटा खाि तद.३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा

नाव जमा िपतिल रककम ` रककम ` िपतिल रककम ` रककम `

पवारभण सकध ६५,००० मकी(+) नोद न झवालली मकी

२,८५,५००६,०००

खरदी(-) खरदी परत

१,४८,०००४,००० १,४४,००० (-) मकी परत

२,९१,५००२,००० २,८९,५००

अमधकवार शलक ३,००० दयवा यवानी सतःचयवा थयकीक - उपयोगवाकरीतवा उचलललवा िवाल १,०००

िजरी तन ९,००० सरण सकध ४०,०००ढोबळ नफवा (प/न) १,०९,५००

३,३०,५०० ३,३०,५००

25 PB

नफा िरोटा खाि नाव जमा

िपतिल रककम`

रककम`

िपतिल रककम`

रककम`

जवामररवात(+)अदतत जवामररवात (३ िमरनयवासवाठी)

४,५००१,५०० ६,०००

ढोबळ नफवा (प/आ) १,०९,५००

अककषण शलक १,२०० गतणकीर अपवापत वयवाज २,०००

घसवारवा : कसर (पवापत) १,८०० इिवारत ३,७५० यतरसवािरिी ३,४४४ ७,१९४बडीत कजया १,०००(+) नमन बडीत कजया १,८००(+) बडीत सशयीत कजया मनधी ६,९८५

(-) जनवा बडीत कजया९,७८५१,८०० ७,९८५

कसर (मदलली) २,३००शधद नफवा(भवाडल खवातयवालवा सवानवातरीत)

८८,६२१

दयवा ४४,३११ कषिवा ४४,३१०

१,१३,३०० १,१३,३००

26 PB

ताळबद ३१ माचच २०१९ रोजटीचा

दता रककम`

रककम`

सपततटी रककम`

रककम`

भाडवलःियया १,६०,००० इमयारत ७५,०००(+)िधिनफया ४४,३११ (-)घसयारया५% ३,७५० ७१,२५०

२,०४,३११ यातरसयामगरी १,१४,८००(-)उचल १,००० २,०३,३११ (-)घसयारया३% ३,४४४ १,११,३५६(ियकतरीकउपयोगयाकररीतयाउचलललयामयाल)

परयापयशिपतर २८,०००

भाडवलःकषमया १,२०,००० (-)अनयािररीतशिपतर ३,००० २५,०००(+)िधिनफया ४४,३१० १,६४,३१० मोटयारगयाडरी ६८,०००रयाखरीिशनधरी १४,५०० बकतरीलरोख १२,०००अिततजयाशहरयात(३मशहन) १,५०० सािरणककध ४०,०००

शिशिधऋणको: १,३२,५००धनको ९८,००० (+)अनयािररीतशिपतर ३,०००अिततमजररी ७०० (+)नोिनझयाललरीशिकररी ६,०००

१,४१,५०० (-)नशिनबडरीतकजश १,८००

१,३९,७०० (-)बडरीतिसाियरीतकजश शनधरी

६,९८५ १,३२,७१५

१०%गातिणक २०,०००(+)अपरयापतवययाज २,००० २२,०००

४,८२,३२१ ४,८२,३२१

27 PB

२. खालील परीकषा सची आति समारोजनाचा आधार तिलपा आति कटररना ा भागीदाराचा पसिकाि वापार खाि व नफािरोटा खाि आति ताच िारखच िाळबद िार करा.

पररकषा सची / िरीज पतरक ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

िपिील नाव रककम `

िपिील जमा रककम `

जमिन आमण इिवारत ३७,८०० भावलउपसकर १७,२५० मशलपवा ४५,०००ममध ऋणको ४०,००० कटररनवा ४५,०००सकध(१/०४/२०१८) ६५,००० मकी १,२०,०००बडीत कजया ४०० दय मपतर १७,५००पवाई लखन सवािरिी ४,००० अमधकोष अमधमकषया(Bank Overdraft) १०,०००िजरी ३,००० खरदी परत १,४८०तन ५,००० ममध धनको २२,०००खरदीरील वारन वयय ४,००० बक कजया १५,०००मकी परत २,००० सशयीत कजया मनधी १,०००उचल : पवापत वयवाज १,५०० मशलपवा २,००० कटररनवा ३,०००कसर २,०३०शवाररखलवा अमरिि (Advance to Shaharukh) १०,०००रसतस रोख २०,०००बकतील रोख ८,०००वयवाज १,०००कमिशन २,०००अमधकवार शलक २,०००खरदी ५०,०००

२,७८,४८० २,७८,४८०

समारोजना (१) ३१ िवाचया २०१९ रोजी मशलक असललयवा िवालवाच िलय ` ५८,०००. (२) अदतत खचया : अमधकवार शलक ` १,५०० आमण िजरी ` ८००. (३) कियाचवाऱयवानवा अमरिि मदलल तन ` २,०००. (४) ऋणकोर ` १,००० बडीत कजया अपलखीत करन ३% पिवाण बडीत सशयीत कजया मनधी मनिवायाण करवा. (५) जमिन इिवारतीर वामषयाक ५% आमण उपसकरवार वामषयाक १०% दरवान घसवारवा आकवारवा.

28 PB

तिलपा आति कटररना ाचा पसिकािवापार व नफा िरोटा खाि तद.३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथच

नाव जमािपिील रककम

`रककम

`िपिील रककम

`रककम

`

पवारभण सकध ६५,००० मकी १,२०,०००खरदी ५०,००० (-) मकी परत २,००० १,१८,०००(-) खरदी परत १,४८० ४८,५२० सरण सकध ५८,०००िजरी ३,०००(+) अदतत िजरी ८०० ३,८००अमधकवार शलक २,०००(+) अदतत १,५०० ३,५००खरदीरील वारन वयय ४,०००ढोबळ नफवा (प/न) ५१,१८०

१,७६,००० १,७६,०००तन ५,००० ढोबळ नफवा (प/आ) ५१,१८०(-) पयादतत तन २,००० ३,००० पवापत वयवाज १,५००बडीत कजया ४००(+) नमन बडीत कजया १,०००(+) सशयीत कजया मनधी १,१७०

२,५७०(-) जनवा बडीत कजया १,००० १,५७०घसाराः जमिन आमण इिवारत १,८९० उपसकर १,७२५ ३,६१५पवाई लखन सवािरिी ४,०००कसर २,०३०वयवाज १,०००कमिशन २,०००शधद नफवा (भवाडल खवातयवालवा गया) मशलपवा १७,७३२ कटररनवा १७,७३३ ३५,४६५

५२,६८० ५२,६८०

29 PB

िाळबद ३१ माचथ २०१९ ररोजीचा दिा रककम ` रककम ` सपतिी रककम ` रककम `

भावल जमिन आमण इिवारत ३७,८००मशलपवा ४५,००० (-) घसवारवा १,८९० ३५,९१०(+) शधद नफवा १७,७३२ उपसकर १७,२५०

६२,७३२ (-) घसवारवा १,७२५ १५,५२५(-) उचल २,००० ६०,७३२ ममध ऋणको ४०,०००भावल (-) नमन बडीत कजया १,०००कटररनवा ४५,००० ३९,०००(+) शधद नफवा १७,७३३ (-) सशयीत कजया मनधी १,१७० ३७,८३०

६२,७३३ रसतस रोख २०,०००(-) उचल ३,००० ५९,७३३ बकतील रोख ८,०००दय मपतर १७,५०० सरण सकध ५८,०००अदतत खचयाः पयादतत तन २,००० िजरी ८०० शवाररखलवा अमरिि १०,००० अमधकवार शलक १,५०० २,३००अमधकोष अमधमकषया १०,०००ममध धनको २२,०००बक कजया १५,०००

१,८७,२६५ १,८७,२६५३. रचा आति जली भावलाचा पमािाि नफा - िरोटा वाटन घिाऱा भागीदार आहि. खालील परीकषा सची आति

समारोजनाचा आधार वातरथक खािी िार करा. पररकषा सची / िरीज पतरक ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

िपिील नाव रककम ` िपिील जमा रककम `खरदी ४८,००० भवाडल खवातवयवापवार खचया ३,००० रचवा ८०,०००तन ४,५०० जली ४०,०००िजरी तन २,८०० ममध धनको २२,०००जवामररवात(२ षवायाकरीतवा) ४,००० मकी १,४८,०००मकी परत ८,००० सशयीत कजया मनधी १,२००सिवालकीची सपतती २३,००० दयय मपतर १२,०००कवायवायालय भवाड ५,००० खरदी परत ६,०००िोटवार गवाडी ४०,०००सकध (०१/०४/२०१८) ८९,५००सवािवानय खचया २,५००ममध ऋणको ६२,०००कोळसवा, गस इधन १,०००खरदीरील वारतक खचया ८००मकीरील वारतक खचया १,३००यतर सयतर १३,८००

३,०९,२०० ३,०९,२००

30 PB

समारोजना:(१) षयाअखरचयवा मशलक िवालवाच लवागत िलय ` ८८,००० असन तयवाच बवाजवार िलय ` ९०,००० आर. (२) रचवा आमण जली यवानी वयसवायवातन अनकि ` ३,००० आमण ` २,००० सतःचयवा थयककक उपयोगवाकरीतवा उचलल.(३) िोटवार गवाडीर वामषयाक ५% आमण यतर सवािरिीर वामषयाक ७% दरवान घसवारवा आकवारवा. (४) ऋणकोर ५% पिवाण बडीत सशयीत कजया मनधीची तरतद करवा. (५) अदतत िजरी ` ८००.(६) ` ६,००० चवा िवाल उधवार खरदी कलवा परत लखवा पसतकवात नोद नवारी. तसच ` ६,००० चवा िवाल मकलवा पण तयवाची नोद झवाली

नवारी.रचा आति जली ाचा पसिकाि

वापार व नफा िरोटा खाि तद.३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथच नाव जमा

िपिील रककम ` रककम ` िपिील रककम ` रककम `पवारभण सकध ८९,५०० मकी १,४८,००० १,४६,०००खरदी ४८,००० (-) मकी परत ८,०००

(+) नोद न झवालली मकी ६,०००(+) नोद न झवालली खरदी ६,००० सरण सकध ८८,०००

५४,००० भवागीदवारवानी कलली उचल ः ५,०००(-) खरदी परत ६,००० ४८,००० रचवा ३,०००िजरी तन २,८०० जली २,०००(+) अदतत िजरी ८०० ३,६००वयवापवार खचया ३,०००कोळसवा, गस, इधन १,०००खरदीरील वारतक खचया ८००ढोबळ नफवा (प/न) ९३,१००

२,३९,००० २,३९,०००तन ४,५०० ढोबळ नफवा (प/आ) ९३,१००घसारा ः िोटवार गवाडी २,००० यतर यतरसवािरिी ९६६ २,९६६नमन बडीत कजया ३,४००(-) जनवा बडीत कजया १,२०० २,२००जवामररवात ४,०००(-) पयादतत जवामररवात २,००० २,०००कवायवायालय भवाड ५,०००सवािवानय खचया २,५००मकीरील वारतक खचया १,३००शधद नफवा(भवाडल खवातयवालवा सवानवातरीत) रचवा ४८,४२३ जली २४,२११ ७२,६३४

९३,१०० ९३,१००

31 PB

ताळबद ३१ माचच २०१९ रोजटीचादता रककम

`रककम

` सपततटी रककम

`रककम

`

भयााडिल रचया जलरीअिततमजररी

शिशिधधनको(+)नोिनझयाललरीउधयारखरिरी

ियशिपतर

१,२५,४२३६२,२११

२२,०००६,०००

१,८७,६३४८००

२८,०००

१२,०००

मोटयारगयाडरी(-)घसयारया

यातरियातरसयामगरी(-)घसयारया

ऋणको(+)नोिनझयाललरीशिकररी

(-)नशिनबडरीतकजशसािरणककध पिशिततजयाशहरयातिमयालकरीचरीसापततरी

४०,०००२,०००

१३,८००९६६

६२,०००६,०००६८,०००३,४००

३८,०००

१२,८३४

६४,६००८८,०००२,०००२३,०००

२,२८,४३४ २,२८,४३४

नाव भागटीदाराच भाडवल खात जमातपिटील रचा

`जलटी`

तपिटील रचा`

जलटी `

उचलशिललकप/न

३,०००१,२५,४२३

२,०००६२,२११

शिललकप/आनफयातोटयाखयात

८०,०००४८,४२३

४०,०००२४,२११

१,२८,४२३ ६४,२११ १,२८,४२३ ६४,२११शिललकप/आ १,२५,४२३ ६२,२११

टटीप : (१) जयाशहरयात२िषयाशकररीतया` ४,०००शिलरीआह.महणन१िषयाशचरीजयाशहरयात` २,०००पिशिततआह.महणनजयाशहरयातययापियातन

` २,०००िजयाकलआहति २,०००आगयाऊकललयाखचशअसलययामळतयाळबािपतरकयाचययासापततरीबयाजलयाििशशिलआह.

32 PB

४. खालटील पररका सचटी / तरटीज पतरक शटी. वपष व शटी. अरण ाचटी आह. तावरन वापार व नफातोटा खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा. :

पररका सचटी / तरटीज पतरक ३१ माचच २०१९ रोजटीचटी

तपिटील नाव विललक `

तपिटील जमा विललक `

ककध(१/४/२०१८) ३०,८०० भयााडिलखयातखरिरी ८०,००० शपयष ८०,०००ितन ५,००० अरण ८०,०००मजररी ७,५०० शिशिधधनको २०,५००ियाहतकखचश ३,००० मितठिरीिरवययाज १,०००अशधकयारिलक २,५०० अशधकोषअशधशिकषश १०,०००गयाडरीभयाड ७०० शिकररी १,२०,०००छपयाईिलखनसयामगरी १,०५०शिशिधऋणको ४३,०००उपकर २०,२००पटटधतसापततरी २५,०००गातिणक १५,०००परियासखचश ३,४५०जयाशहरयात(३िषयाशसयाठरी) ३०,०००बडरीतकजश ५००शिललरीकसर १,८००हतथिरोख ७,०००बकतरीलरोख २०,०००मितरीठि १५,०००

३,११,५०० ३,११,५००

समाोजना: (१) ३१मयाचश२०१९रोजरीशिललकअसललययामयालयाचलयागतमलय` ४०,०००असनबयाजयारमलय` ३५,०००होत.(२) मितठिरीिररीलवययाज` १,२००अपरयापतआह.(३) शिशिधऋणकोिर२.५%परमयाणबडरीतिसाियरीतकजशशनधरीचरीतरतिकरया.(४) उपकरयािरियाशषशक५%िरयानघसयारयाआकयारया.(५) ` ८,०००चयामयालआशगमळनषटझयालयाशिमयाककपनरीन`६,०००चयाियाियामयानयकलया.

33 PB

पियष आपि अरि याचया िसतकातवयािार व नफा तोटा खात पि.३१ मारच २०१९ रोजी सििाऱया वषाचर

नाव जमा

तिशील रककम `

रककम`

तिशील रककम `

रककम `

परारभण सकध ३०,८०० विकरी १,२०,०००खरदी ८०,००० आगीमळ नसरान ८,०००मजरी ७,५०० सिरण सकध ३५,०००िराहत खरच ३,००० अवधरार शल २,५००गराडी भराड ७००ढोबळ नफरा (प/न) ३८,५००

१,६३,००० १,६३,०००

सर १,८०० ढोबळ नफरा (प/आ) ३८,५००ितन ५,०००छपराई ि लखन सरामगी १,०५० मदत ठिीिरील वराज १,०००बडीत जच ५०० (+) अपरापत वराज १,२०० २,२००(-) नविन बडीत जच १,०७५ १,५७५

आगीमळ नसरान २,०००उपसररािर घसराररा १,०१०पिरास खरच ३,४५०जरावहररात ३०,०००(-) पिचदतत जरावहररात २०,००० १०,००० शधद नफरा(भराडिल खरातरालरा

सरानरातरीत) वपष ७,४०८ अरण ७,४०७ १४,८१५

४०,७०० ४०,७००

34 PB

िाळबद ३१ माचथ २०१९ ररोजीचादिा रककम ` रककम ` सपतिी रककम ` रककम `

भवाडल ःमपयष(+) शधद नफवा

भवाडल ःअरण (+) शधद नफवा

ममध धनको

अमधकोष अमधमकषया

८०,०००७,४०८

८०,०००७,४०७

८७,४०८

८७,४०७

२०,५००

१०,०००

पटटधत सपततीगतणक िदत ठी (+)अपवापत वयवाज

उपसकर(-) घसवारवा

ममध ऋणको(-) नमन बडीत कजया

मिवा कपनीकडन नकसवान भरपवाईपयादतत जवामररवातरसतस रोखबकतील रोखसरण सकध

१५,०००१,२००

२०,२००१,०१०

४३,०००१,०७५

२५,०००१५,०००

१६,२००

१९,१९०

४१,९२५

६,०००

२०,०००७,०००

२०,०००३५,०००

२,०५,३१५ २,०५,३१५

५. मससथ सदिथन टसथ ा भागीदारी ससरि राम आति कषिा ३ ः २ ा पमािाि नफािरोटा वाटन घिार भागीदार आहि. खालील परीकषा सची वरन / िरीज पतरकावरन २०१८-१९ वराथच वातरथक खािी िार करा.

पररकषा सची / िरीज पतरक ३१ माचथ २०१९ ररोजीचीिपतिल नाव तिललक ` जमा तिललक `

पवारभण सकध ३६,००० ...भवाडल : रवाि ... १,६०,००० कषणवा ... ८०,००० चवाल खवात : रवाि ... ८,००० कषणवा ४,००० ...खरदी १,००,००० ...मकी ... २,०८,०००ममध ऋणको १,७३,५०० ...ममध धनको ... ४१,८००पवापय मपतर ४७,००० ...दयय मपतर ... २१,०००कमिशन २,८०० ...िजरी १,७६० ...तन ३,०००उपसकर २५,००० ...यतर सयतर ६३,००० ...बडीत सशयीत कजया मनधी ... १,०००गतणक १०,५०० ...ऋण आमण अमरिि ३५,२४० ...मिवा २,५०० ...बडीत कजया१२% सरकवारी रोख (१.१.२०१९ लवा खरदी कल)

५००१५,०००

...

५,१९,८०० ५,१९,८००

35 PB

समारोजना: (१) ३१ िवाचया २०१९ रोजी मशलक असललवा िवालसवाठवा ` ३८,०००. (२) रवािलवा वामषयाक ` ६,००० तन तर कषणवालवा मनवळ मकीर ३% कमिशन मिळणयवाचवा अमधकवार आवार. (३) भवाडलवार वामषयाक ५% दरवान वयवाज आकवारवा. (४) यतर सयतर सवािरिीर वामषयाक ५% दरवान घसवारवा अवाकवारवा. (५) एकवा रिवारकवाकडन यण असलल ` ३००० सल रोणयवाजोग नवारी. (६) पयादतत मिवा ` ५००.

मससथ सदिथन ाचा पसिकािवापार व नफा िरोटा खाि तद.३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथच

नाव जमािपतिल रककम

`रककम

`िपतिल रककम

`रककम

`

पवारभण सकध ३६,००० मकी २,०८,०००खरदी १,००,००० सरण सकध ३८,०००िजरी १,७६०ढोबळ नफवा(प/न) १,०८,२४०

२,४६,००० २,४६,०००कमिशन २,८०० ढोबळ नफवा(प/आ) १,०८,२४०तन ३,००० सरकवारी रोखयवार अपवापत

वयवाज४५०

मिवा २,५००(-) पयादतत मिवा ५०० २,०००रवािलवा तन ६,०००कषणवालवा मकीर कमिशन ६,२४०यतर सयतर सवािरिीर घसवारवा ३,१५०बडीत कजया ५००(+) बडीत कजया (नमन) ३,०००

३,५००(-) बडीत कजया (जनवा) १,००० २,५००भवाडलवार वयवाज : रवाि ८,००० १२,००० कषणवा ४,०००शधद नफवा(भवाडल खवातयवालवा गया) रवाि ३५,५०० कषणवा ३५,५०० ७१,०००

१,०८,६९० १,०८,६९०

36 PB

िाळबद३१ माचथ २०१९ ररोजीचा

दिा रककम ` रककम ` सपतिी रककम ` रककम `भवाडल खवात : ममध ऋणको १,७३,५०० रवाि १,६०,००० (-) नमन बडीत कजया ३,००० १,७०,५०० कषणवा ८०,००० २,४०,०००चवाल खवात : पवापय मपतर ४७,००० रवाि ५७,५०० यतर सयतर सवािरिी ६३,००० कषणवा ४१,७४० ९९,२४० (-) घसवारवा ३,१५० ५९,८५०

उपसकर २५,०००ममध धनको ४१,८०० गतणक १०,५००दयय मपतर २१,००० ऋण अमरिि ३५,२४०

सरण सकध ३८,०००पयादतत मिवा ५००१२% सरकवारी रोख १५,०००(+) अपवापत वयवाज ४५० १५,४५०

४,०२,०४० ४,०२,०४०

भागीदाराच चाल खािनाव जमा

िपिील राम ` कषिा ` िपिील राम ` कषिा `मशलक प/आमशलक प/न

-५७,५००

४,०००४१,७४०

मशलक प/आनफवा तोटवा खवात(रवािलवा तन)नफवा तोटवा खवात(कषणवालवा कमिशन)नफवा तोटवा खवात(भवाडलवार वयवाज)नफवा तोटवा खवात(शधद नफवा)

८,०००६,०००

-

८,०००

३५,५००

--

६,२४०

४,०००

३५,५००

५७,५०० ४५,७४० ५७,५०० ४५,७४०मशलक प/आ ५७,५०० ४१,७४०

सपषीकरिातमक टीप : (१) यवा उदवाररणवात चवाल खवात मदल आर. मरणन भवाडल खवातयवाची मशलक रवाि `१,६०,००० आमण कषणवा `८०,००० =

` २,४०,००० पतयकष तवाळबद पतरकवात दयतवा बवाजलवा दशयामली आर. भवाडलवारील वयवाज, भवागीदवारवालवा तन, कमिशन चवाल खवातयवात दशयामल आर.

(२) एकवा रिवारकवाकडन यण असलल `३,००० सल रोणयवाजोग नवारी मरणन त तवाळबद पतरकवातील सपतती बवाजरील ममध ऋणको यवा पदवातन नमन बडीत कजया मरणन जवा कल आर.

37 PB

(३) १२% सरकवारी रोख १/०१/२०१९ लवा खरदी कल आर. १/०१/२०१९ त ३१/०३/२०१९ पयात ३ िमरन रोतवात ३ िमरनयवाचो वयवाज मचवारवात घतल आर.

१५,०००

१ × १२

१०० × ३

१२ = ` ४५०

∴ ३ िमरनयवाच वयवाज ` ४५०

६. खालील परीकषा सची शस आति मिाल ाची असन ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफा िरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.:

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीचीिपतिल नाव तिललक

`जमा तिललक

`

भावल खाि ः शयस - ३५,००० िणवाल - २०,०००खरदी ३७,८०० -मकी - ६६,७००पवापय मपतर ८,००० -दयय मपतर - ६,५००कमिशन २,४०० -तन ६,००० -मिवा (९ िमरनयवाकरीतवा) ९,००० -पयादतत भवाड ३,००० -ममध धनको - ४८,९००ममध ऋणको २५,००० -टपवाल खचया १,७०० -पररसर १७,३०० -उपसकर २०,००० -बडीत कजया ५०० -रोख मशलक ४,५०० -बक मशलक १६,००० -खरदीरील वारतक खचया ८०० -मकीरील वारतक खचया १,७०० -सकध (१/४/२०१८) २२,५०० -परत (Returns) १,२०० १,८००िजरी ३,१०० -अदतत िजरी - १,६००

१,८०,५०० १,८०,५००

38 PB

समारोजना : (१) सरण सकध ` ३०,००० (२) अदतत खचया - तन ` १,२००, कमिशन ` ४००. (३) उपसकरवार वामषयाक १०% दरवान घसवारवा आकवारवा.(४) नमन बडीत कजवायासवाठी ` १,२०० ची तरतद करवा. (५) ` ५,००० चवा िवाल आमगिळ नष झवालवा. मिवा कपनीन ` २,००० चवा दवावा िवानय कलवा.(६) शयस आमण िणवाल २:१ यवा पिवाणवात नफवातोटवा मभवागन घतवात.

शस आति मिाल ाचा पसिकािवापार व नफा िरोटा खाि तद.३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथच

नाव जमािपतिल तिललक

`तिललक

`िपतिल तिललक

`तिललक

`

पवारभण सकध २२,५०० मकी ६६,७००खरदी ३७,८०० (-) परत १,२०० ६५,५००(-) परत १,८०० ३६,००० आगीिळ जळललवा िवाल ५,०००खरदीरील वारतक खचया ८०० सरण सकध ३०,०००िजरी ३,१००ढोबळ नफवा(प/न) ३८,१००

१,००,५०० १,००,५००मिवा ९,००० ढोबळ नफवा(प/आ) ३८,१००(+) अदतत मिवा (३ िमरनयवाचवा) ३,००० १२,०००तन ६,०००(+) अदतत तन १,२०० ७,२००कमिशन २,४००(+) अदतत मिवा ४०० २,८००उपसकरवार घसवारवा २,०००टपवाल खचया १,७००मकीरील वारतक खचया १,७००बडीत कजया ५००(+) नमन बडीत कजया १,२०० १,७००आगीिळ जळवाललवा िवाल ३,०००शधद नफवा (भवाडल खवातयवालवा सवानवातरीत)

६,०००

शयस ४,००० िणवाल २,०००

३८,१०० ३८,१००

39 PB

िाळबद ३१ माचथ २०१९ ररोजीचादिा रककम ` रककम ` सपतिी रककम ` रककम `

भवाडल उपसकर २०,००० शयस ३५,००० (-) घसवारवा २,००० १८,००० (+) शधद नफवा ४,००० ३९,०००भवाडल ममध ऋणको २५,००० िणवाल २०,००० (-) नमन बडीत कजया १,२०० २३,८०० (+) शधद नफवा २,००० २२,०००

पवापय मपतर ८,०००ममध धनको ४८,९०० पररसर १७,३००दय मपतर ६,५०० रोख मशलक ४,५००अदतत खचया बक मशलक १६,००० तन १,२०० सरण सकध ३०,००० कमिशन ४०० १,६०० मिवा कपनीकडन नकसवान भरपवाई २,०००

पयादतत भवाडअदतत मिवा ३,००० ३,०००अदतत िजरी १,६००

१,२२,६०० १,२२,६००

७. सप आति अतर समान पमािाि नफा िरोटा वाटन घिार भागीदार आहि. खालील परीकषा सची व समारोजनाचा आधार ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफा िरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीचीनाव तिललक रककम ` जमा तिललक रककम `

ममध ऋणको ४०,००० मकी ८५,००० खरदी ६५,००० ममध धनको २३,००० मकी परत ८०० मकरकोळ उतपनन २,०००पवारभण सकध १८,००० भवाडल ः जमिन आमण इिवारत १०,००० सप ३५,००० गवाडी भवाड १,२०० अतर ३५,००० भवाड, दर कर १,००० भमषय मनधी १०,००० उचल : खरदी परत १,५०० सप ३,००० पयापवापत कमिशन ८०० अतर २,००० सशमयत कजया मनधी ४००तन ३,२०० बडीत कजया १,०००यतर सवािरिी २५,०००(१ ऑकटोबर २०१८लवा `१०,०००ची

वाढ) जवामररवात ४,००० भमषय मनधी गतणक १८,५००

१,९२,७०० १,९२,७००

40 PB

समारोजना :१) सरण सकध ` २३,०००. २) जमिन आमण इिवारतीर वामषयाक ५% दरवान यतरसवािरिीर वामषयाक १०% दरवान घसवारवा आकवारवा. ३) बडीत कजया ` १,००० अपलखीत करन ऋणकोर ५% दरवान बडीत सशयीत कजया मनधी मनिवायाण करवा. ४) ` ३,००० चवा िवाल मकलवा परत लखवा पसतकवात नोद नवारी. ५) अदतत गवाडी भवाड ` ५००. ६) ३१ िवाचया २०१९ रोजी ` ८,००० चवा िवाल खरदी कलवा सरण सकधवात तयवाचवा सिवाश दखील करणयवात आलवा परत लखवा

पसतकवात तयवाची नोद नवारी.सप आति अतर ाचा पसिकाि

वापार व नफा िरोटा खाि तद.३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथच नाव जमा

िपतिल रककम `

रककम`

िपतिल रककम`

रककम`

पवारभण सकध १८,००० मकी ८५,०००खरदी ६५,००० (+) नोद न झवालली मकी ३,०००(+) नोद न झवालली खरदी ८,००० ८८,०००

७३,००० (-) मकी परत ८०० ८७,२००(-) खरदी परत १,५०० ७१,५०० सरण सकध २३,०००गवाडी भवाड १,२००(+) अदतत गवाडी भवाड ५०० १,७००ढोबळ नफवा (प/न) १९,०००

१,१०,२०० १,१०,२००तन ३,२०० ढोबळ नफवा (प/आ) १९,०००भवाड, दर कर १,००० मकरकोळ उतपनन २,०००घसवारवाजमिन इिवारत ५००यतर सवािरिी २,००० २,५००बडीत कजया १,०००(+) नमन बडीत कजया १,०००(+) सशयीत कजया मनधी २,१००

४,१००(-) जनवा बडीत कजया ४०० ३,७००जवामररवात ४,०००शधद नफवा (भवाडल खवातयवालवा सवानवातरीत) सप ३,३०० अतर ३,३०० ६,६००

२१,००० २१,०००

41 PB

िाळबद ३१ माचथ २०१९ ररोजीचादिा रककम ` रककम ` सपतिी रककम ` रककम `

भवाडल ः जमिन इिवारत १०,००० सप ३५,००० (-) घसवारवा ५०० ९,५००(+)- शधद नफवा ३,३०० यतरसवािरिी २५,०००

३८,३०० (-) घसवारवा २,००० २३,०००(-)- उचल ३,००० ३५,३०० ममध ऋणको ४०,०००भवाडल ः (+) नोद न झवालली मकी ३,००० अतर ३५,००० ४३,००० (+)- शधद नफवा ३,३०० (-) नमन बडीत कजया १,०००

३८,३०० ४२,००० (-) उचल २,००० ३६,३०० (-) सशयीत कजया मनधी २,१०० ३९,९००भमषय मनधी १०,००० सरण सकध २३,०००अदतत गवाडी भवाड ५०० भमषय मनधी गतणक १८,५००ममध धनको २३,०००(+) नोद न झवालली खरदी ८,००० ३१,०००पयापवापत कमिशन ८००

१,१३,९०० १,१३,९००

सपषीकरिातमक तटपा :१) यतर सवािरिीर घसवारवा - १ ऑकटोबर २०१८ रोजी `१०,००० ची वाढ

२५,०००

१५,००० १०,००० १५,००० ` र वामषयाक १०% पिवाण १२ िमरनयवाचवा घसवारवा १०,००० ` चयवा यतरसवािरिीर वामषयाक १०% पिवाण

६ िमरनयवाचवा घसवारवा

१५,००० × १०

१०० = ` १,५०० १०,००० × १०

१०० × ६

१२ = ` ५००

∴ एकण घसवारवा `१,५०० + ` ५०० = ` २०००२) नोद न झवालली मकी ` ३,००० मकी आमण ममध ऋणको यवा पदवात सिवामष कली आर. तयवानतर नमन बडीत कजया,

सशयीत कजया मनधीची तरतद कली आर.

परम पभाव खवदिी पभावममध ऋणको ४०,००० (i) वयवापवार खवातयवाचयवा

जिवा बवाजर(ii) नफवा तोटवा खवात नवा

बवाजर(+) नोद न झवालली मकी ३,००० मकी ८५,००० बडीत कजया १,०००

४३,००० (+) नोद न झवालली मकी ३,००० (+) बडीत कजया (नमन) १,०००(-) बडीत कजया (नमन) १,००० ८८,००० (+)सशयीत कजया मनधी २,१००

४२,००० (-) मकी परत ८०० ४.१००(-) ५% सशयीत कजया मनधी २,१०० (-) बडीत कजया (जनवा) ४००

३९,९०० ८७,२०० ३,७००

42 PB

३) नोद न झवालली खरदी वयवापवार खवातयवाचयवा नवा बवाजर खरदी यवा पदवात अमधक कल आर आमण तवाळबद पतरकवातील ममध धनको यवा पदवात अमधक

कल आर. खरदी (` ६५,००० + ` ८,०००) ममध धनको (` २३,००० + ` ८,०००)

८. नन आति काि ६ः४ ा पमािाि नफािरोटा वाटन घिार भागीदार आहि. खालील परीकषा सची आति समारोजनाचा आधार ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफािरोटाखाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

िपतिल रककम ` रककम `भवाडल ः नन - १५,००,००० कवाण - १०,००,०००ममध ऋणको ४,५०,००० -ममध धनको - ३,००,०००भवाड (१० िमरनयवाच) १०,००० -सकध (१/४/२०१८) ५,३५,५०० -पररसर ८,५०,००० -तन ५०,००० -कसर ८०० ९५०िोटवार गवाडी ३,७०,००० -मकी - ८,४०,५००खरदी ६,४०,५०० -िजरी १०,००० -कवायवायालय खचया २०,००० -अमधकोष अमधमकषया - १,५०,०००परत (Returns) ५,५०० ३,५००भमषय मनधी गतणक ८,००,००० -रोख मशलक ४०,००० -भमषय मनधी योगदवान १,००,००० -बकतील मशलक २,००,००० -भमषय मनधी - २,८०,०००भमषय मनधी गतणकीर वयवाज - ४२,०००उचल ः नन २०,००० - कवाण १५,००० -बडीत कजया ३,३५० -सशयीत कजया मनधी - ३,७००

४१,२०,६५० ४१,२०,६५०

43 PB

समारोजना :१) सरण सकध ` ३,६०,०००. २) अदतत िजरी ` ३,००० आमण अदतत तन ` २,०००. ३) िोटवार गवाडीर वामषयाक ५% दरवान घसवारवा आकवारवा. ४) बडीत कजया ` ५,००० अपलखीत करन ममध ऋणकोर ५% पिवाण सशयीत कजया मनधीसवाठी तरतद करवा. ५) कवाण यवानी सतःचयवा थयककक उपयोगवासवाठी ` ६,००० चवा िवाल उचललवा.

नन आति काि ाचा पसिकािवापार व नफा िरोटा खाि तद.३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथच

नाव जमा

िपतिल रककम ` रककम ` िपतिल रककम ` रककम `पवारभण सकध ५,३५,५०० मकी ८,४०,५००खरदी ६,४०,५०० (-) परत ५,५०० ८,३५,०००(-) परत ३,५०० ६,३७,०००िजरी १०,००० कवाण यवानी सतःचयवा थयकीक

उपयोगवाकरीतवा उचलललवा िवाल६,०००

(+) अदतत िजरी ३,००० १३,०००ढोबळ नफवा (प/न) १५,५०० सरण सकध ३,६०,०००

१२,०१,००० १२,०१,०००तन ५०,०००(+) अदतत तन २,००० ५२,००० ढोबळ नफवा (प/आ) १५,५००

कसर ९५०िोटवार गवाडीर घसवारवा १८,५०० शधद तोटवाबडीत कजया (जनवा) ३,३५० (भवाडल खवातयवालवा

सवानवातरीत)(+) बडीत कजया (नमन) ५,००० नन १,२८,२५०(+) स.क.मन. २२,२५० कवाण ८५,५०० २,१३,७५०

३०,६००(-) स. क. मनधी (जनवा) ३,७०० २६,९००भवाड १०,०००(+) अदतत भवाड (२िमरनयवाच) २,००० १२,०००कसर ८००कवायवायालय खचया २०,०००भमषय मनधी योगदवान १,००,०००

२,३०,२०० २,३०,२००

44 PB

िाळबद३१ माचथ २०१९ ररोजीचा

दिा रककम`

रककम `

सपतिी रककम`

रककम `

भवाडल : िोटवार गवाडी ३,७०,००० नन १५,००,००० (-) घसवारवा १८,५०० ३,५१,५००(-) शधद तोटवा १,२८,२५० ममध ऋणको ४,५०,०००

१३,७१,७५० (-) बडीत कजया (नमन) ५,०००(-) उचल २०,००० १३,५१,७५० ४,४५,०००भवाडल (-) सशमयत कजया मनधी २२,२५० ४,२२,७५० कवाण १०,००,००० (-) शधद तोटवा ८५,५०० पररसर ८,५०,०००

९,१४,५०० भमषय मनधी गतणक ८,००,०००(-) उचल १५,००० (-) सतची उचल ६,००० ८,९३,५०० रोख मशलक ४०,०००

बक मशलक २,००,०००ममध धनको ३,००,००० सरण सकध ३,६०,०००अदतत खचया ःिजरी ३,०००तन २,०००भवाड २,००० ७,०००अमधकोष अमधमकषया १,५०,०००भमषय मनधी २,८०,०००(+) भमषय मनधी गतणकीर ४२,००० ३,२२,०००

वयवाज३०,२४,२५० ३०,२४,२५०

45 PB

९. कािी आति समगला भावलाचा पमािाि नफा िरोटा तवभागिाऱा भागीदार आहि. खालील पररकषा सची आति समारोजनाचा आधार ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफािरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.

पररकषा सची / िरीज पतरक ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

िपतिल नाव तिललक `

िपतिल जमा तिललक `

सकध (१/४/२०१८) ३२,५०० भवाडलखरदी ४०,००० कवाती १,२०,००० ममध ऋणको १,००,००० सिगलवा ४०,०००पवापय मपतर ८,५०० िजरी ३,००० मकी ६०,०००गतणक ३२,००० ममध धनको ३०,००० टपवाल खचया २,७०० दय मपतर १५,०००मिवा ७,५०० कमिशन ३२५ यतर सयतर १५,००० खरदी परत १,०००तन ४,८५० पयादतत भवाड २,०००बडीत कजया ५००उपसकर १२,५०० रोख मशलक ३,७७५ मकी परत १,५००

२,६६,३२५ २,६६,३२५

समारोजना :१) सरण सकधवाच पररवयय िलय (लवागत िलय) ` २८,००० असन मपणी िलय (बवाजवार िलय) ` ३२,००० आर. २) मिवा ३० जन २०१९ रोजी सपणवाऱयवा षवायाकरीतवा मदललवा आर. ३) अदतत िजरी ` ८०० अदतत तन ` ७००. ४) यतर सयतरवाच िलय ` १३,००० झवाल आर. ५) उपसकरवार वामषयाक ५% दरवान घसवारवा आकवारवा. ६) बडीत कजवायासवाठी ` ८०० ची तरतद करवा. ७) निनवा मरणन ` ३,००० चवा िवाल िोफत वाटणयवात आलवा.

46 PB

कािी आति समगला ाचा पसिकािवापार व नफा िरोटा खाि तद.३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथच

नाव जमा

दिा रककम `

रककम`

िपतिल रककम `

रककम `

पवारभण सकध ३२,५०० मकी ६०,०००खरदी ४०,००० (-) मकी परत १,५०० ५८,५००(-) खरदी परत १,००० ३९,००० िजरी ३,००० सरण सकध २८,०००(+) अदतत िजरी ८०० ३,८०० निनवा मरणन िोफत वाटललवा िवाल ३,०००ढोबळ नफवा (प/न) १४,२००

८९,५०० ८९,५००टपवाल खचया २,७०० ढोबळ नफवा (प/आ) १४,२००मिवा ७,५०० कमिशन ३२५(-) पयादतत मिवा १,८७५ ५,६२५ शधद तोटवा (भवाडल खवातयवालवा

सवानवातरीत)तन ४,८५० कवाती ४,७०६(+) अदतत तन ७०० ५,५५० सिगलवा १,५६९ ६,२७५घसवारवा ः यतर सयतर २,००० उपसकर ६२५ २,६२५बडीत कजया ५००(+) नमन बडीत कजया ८०० १,३००जवामररवात ३,०००(निनवा मरणन िोफत वाटललवा िवाल)

२०,८०० २०,८००

47 PB

िाळबद ३१ माचथ २०१९ ररोजीचा

दिा रककम `

रककम`

सपतिी रककम`

रककम`

भावल यतर सयतर १५,०००

कवाती १,२०,००० (-) घसवारवा २,००० १३,०००

(-) शधद तोटवा ४,७०६ १,१५,२९४ उपसकर १२,५००

(-) घसवारवा ६२५ ११,८७५

भावल

सिगलवा ४०,००० ममध ऋणको १,००,०००

(-) शधद तोटवा १,५६९ ३८,४३१ (-) नमन बडीत कजया ८०० ९९,२००

अदति खचथ

िजरी ८०० पवापय मपतर ८,५००

तन ७०० १,५०० गतणक ३२,०००

रोख मशलक ३,७७५

ममध धनको ३०,००० सरण सकध २८,०००

दय मपतर १५,००० पयादतत मिवा १,८७५

पयादतत भवाड २,०००

२,००,२२५ २,००,२२५

48 PB

१०. खालील पररकषा सची ररधदी आति तसधदी ा भागीदाराची आह. ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफािरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद खालील समारोजना तवचाराि घऊन िार करा.

पररकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

िपतिल नाव तिललक`

जमा तिललक`

सकध(१/४/२०१८) ४८,००० -भावल ः ररधदी - ५०,००० मसधदी - ३०,००० खरदी २२,५०० -िजरी ८०० -खरदीरील वारतक खचया १,००० -ममध धनको - २७,६०० दयय मपतर - २०,०००रसतस रोख २,८५० -मिवा १,२०० -ममध ऋणको ३२,००० -अमधकोष अमधमकषया - १८,०००मकीरील वारतक खचया ९०० -जमिन इिवारत ४२,५०० -उपसकर ३८,७०० -मकी - ४७,००० खरदी परत - ५००मकी परत ४०० -भवाड - १,८००बडीत कजया ३०० -सशमयत कजया मनधी - ३५०कसर ७०० १,०००पवास खचया २५० -जवामररवात ४,१५० -

१,९६,२५० १,९६,२५०

समारोजना :१) सरण सकध ` ४८,७००. २) अदतत खचया - िजरी ` ७०० आमण पवास खचया ` २००. ३) जमिन इिवारतीर वामषयाक १०% दरवान तसच उपसकरवार वामषयाक ५% दरवान घसवारवा आकवारवा. ४) पयादतत मिवा ` ३००. ५) ` ३,००० चवा िवाल आमगिळ नष झवालवा मिवा कपनीन नकसवान भरपवाईचवा दवावा अिवानय कलवा.

49 PB

ररधदी आति तसधदी ाचा पसिकािवापार व नफा िरोटा खाि

तद.३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथच नाव जमा

िपतिल रककम `

रककम `

िपतिल रककम `

रककम `

पवारभण सकध ४८,००० मकी ४७,०००खरदी २२,५०० (-) मकी परत ४०० ४६,६००(-) खरदी परत ५०० २२,०००

सरण सकध ४८,७००िजरी ८०० आगीिळ जळवाललवा िवाल ३,०००(+) अदतत िजरी ७०० १,५००

खरदीरील वारतक खचया १,०००ढोबळ नफवा (प/न) २५,८००

९८,३०० ९८,३००मिवा १,२०० ढोबळ नफवा (प/आ) २५,८००(-) पयादतत ीिवा ३०० ९०० भवाड १,८००कसर ७०० सशमयत कजया मनधी ३५०घसवारवा (-) बडीत कजया ३०० ५०जमिन इिवारत ४,२५०उपसकर १,९३५ ६,१८५ कसर १,०००पवास खचया २५०(+) अदतत पवास खचया २०० ४५० आगीिळ नकसवान ३,०००मकीरील वारतक खचया ९००जवामररवात ४,१५०शधद नफवा(भवाडल खवातयवालवा सवानवातरीत) ररधदी ६,१८३ मसधदी ६,१८२ १२,३६५

२८,६५० २८,६५०

50 PB

िाळबद३१ माचथ २०१९ ररोजीचा

दिा रककम`

रककम`

सपतिी रककम`

रककम`

भवाडल :ररधदी(+) शधद नफवा

भवाडल मसदधी(+) शधद नफवा

ममध धनकोअदतत खचया : िजरी पवास खचयादयय मपतरअमधकोष अमधमकषया

५०,०००६,१८३

३०,०००६,१८२

७००२००

५६,१८३

३६,१८२

२७,६००

९००२०,०००१८,०००

जमिन इिवारत(-) घसवारवा

उपसकर(-) घसवारवा

पयादतत मिवारसतस रोखममध ऋणकोसरण सकध

४२,५००४,२५०

३८,७००१,९३५

३८,२५०

३६,७६५

३००२,८५०

३२,०००४८,७००

१,५८,८६५ १,५८,८६५

सवाधा : १HHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHH

वसितनषठ पशन (Objective type questions)१ अ) खालील तदलला पाथामधन रोग पाथ तनवन सपिथ वाक पनहा तलहा. :

१) जवरवा भवागीदवारीचयवा करवारनवामयवात भवागीदवारवाचयवा नफवातोटवा मभवाजनवा सबधी उलख नसतो तवरवा भवागीदवार कोणतयवा अनपवातवात नफवातोटवा वाटन घतवात?

अ) सिवान ब) भवाडलवाचयवा पिवाणवात क) पवारमभक योगदवान ड) भवागीदवारवाचवा अनभ आमण कवाययाकवाळ.

२) वयसवायवाचवा शधद नफवा मकवा तोटवा शोधणयवाकररतवा ................. खवात तयवार कल जवात. अ) वयवापवार ब) भवाडल क) चल ड) नफवा - तोटवा

३) ................. री अदशय सपतती आर. अ) खयवाती ब) सकध (Stock) क) रोख ड) उपसकर (Furniture).

४) भवागीदवारी करवारवात उलख नसल तर भवागीदवारवाचयवा कजवायार ................. दरवान वयवाज दय असल. अ) ५% ब) ६ % क) १० % ड) ९%

५) भवागीदवारी ससिधय भवागीदवारवाची दयतवा री ................. असत. अ) ियवायादीत ब) अियवायाद क) ियवायादीत आमणअियवायाद ड) रील पथकी कवारीरी नवारी

51 PB

६) भवारतीय भवामगदवारी कवायदवा ................. िध अकसततवात आलवा. अ) १९३२ ब) १८८१ क) १९५६ ड) १९८४

७) कपनी कवायदवातील २०१३ िधील तरतदी नसवार भगीदवारी ससत जवासतीत जवासत ................. भवागीदवार अस शकतवात.

अ) १० ब) २५ क) २० ड) ५०

ब) खालील तवधानानसाठी एक िबद / िबद समह / सजा तलहा.१) भवागीदवारी ससिधील वयकी कोण. २) भवागीदवारवानी सतःचयवा थयकीक उपयोगवाकरीतवा ळोळी वयसवायवातन उचललली रोख मकवा िवाल. ३) दोन मकवा दोनवापकषवा जवासत वयकतीची भवारतीय भवागीदवारी ससवा कवायदवापिवाण सघटनवा. ४) भवागीदवारी सससबधी मनयमित वापरलवा जवाणवारवा कवायदवा.५) भवागीदवारी ससवा नोदणी आमधकवाऱयवाकड नोदमणयवाची पमकयवा. ६) भवागीदवारवािधील मलखीत असललवा करवार. ७) अशी भवाडल पधदती जयवािध भवागीदवारवाच भवाडल खवात कसर रवारत.८) भवागीदवार कोणतयवा पिवाणवात नफवा वाटन घतवात. ९) अशवा भवाडल पधदतीिधय पतयक भवागीदवारवाच फक भवाडल खवात उघडल जवात. १०) कसर भवाडल पधदती असतवानवा सया सिवायोजनवाची तरतद कोणतयवा भवाडल खवातयवािध करणयवात यत. ११) असवा खचया जो दय असणयवापमयाच कलवा जवातो.१२) पतयक लखवाकन षवायाच शटी तयवार करणयवात यणवारी खवाती.१३) अशी सपतती मजच सरजपण रोखीत रपवातर करतवा यत.१४) तवाळबद पतरकवात सपतती कोणतयवा किवान नोदमली जवात.१५) मकीरील खचया कोणतयवा खवातयवात मलरीलवा जवातो.१६) भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवारील नवा मशलक तवाळबद पतरकवाचयवा कोणतयवा बवाजलवा दशयामली जवात.१७) नफवातोटवा खवातयवाची जिवा मशलक.

क) खालील तवधान ‘बररोबर’ तकवा ‘चक ि तलहा : १) भवागीदवारीससवा री अ-वयवापवारी ससवा आर. २) नफवातोटवा खवात र वासतमक खवात आर. ३) आगत वारतक खचया रवा खरदीरील वारतक खचया आर.४) कसर भवाडल पधदतीिधय भवागीदवारवाशी सबमधत सया सिवायोजन तरतदी भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवात कलयवा जवातवात.५) पयादतत खचया रवा दयतवा सिजणयवात यत. ६) जर भवागीदवारी करवारवात उलख नसल तर भवागीदवार तयवाचयवा भवाडलवाचयवा पिवाणवात नफवातोटवा वाटन घतवात.७) तवाळबद पतरक र खवात आर. ८) यतरवाचयवा सवापन करीतवा मदलली िजरी रवा िरसली (आगि) खचया आर.९) आमरिि मिळवालल उतपनन री दयतवा आर. १०) बडीत सशमयत कजया मनधी (R.D.D.) धनकोर आकवारली जवात.

52 PB

११) चल सपततीर घसवारवा आकवारलवा जवात नवारी.१२) खयवाती री अदशय सपतती आर. १३) अपतयकष खचया वयवापवार खवातयवाचयवा नवा बवाजर दशयामलवा जवातो. १४) बकच कजया री चल दयतवा आर. १५) नफवातोटवा खवातयवाची नवा मशलक शधद नफवा दशयामत.

) गटाि न बसिारा िबद ओळखा (Find odd one) १) िजरी, तन, अमधकवार शलक (Royalty), आयवात शलक (Import duty) २) पोसटज, लखनसवािरिी, जवामररवात, खरदी ३) भवाडल, पवापय मपतर (Bills Receivable), रवाखी मनधी, बक ओवररडटरवाफट ४) इिवारत, यतरसवािरिी, उपसकर (Furniture), दय मपतर ५) पवापत कसर, पवापत लवाभवाश, पवापत वयवाज, घसवारवा

इ) तवधान पिथ करा. १) जर नफवातोटवा वाटपवाच पिवाण न मदलयवास भवागीदवार नफवातोटवा .................... पिवाणवात वाटन घतवात. २) भवारतवात भवागीदवारी ससची नोदणी करण .................... आर. ३) भवागीदवारी वयसवाय .................... असणआशयक आर. ४) भवागीदवारी ससिधील भवागीदवारवाची दयतवा .................... असत. ५) कसर भवाडल पधदतीिधय उचल खवातयवाचवा मशलक .................... खवातयवाल सवानवातरीत करतवात. ६) भवागीदवारवाचयवा भवाडलवारील वयवाज र .................... खवातयवाचयवा नवा बवाजर दशयामतवात. ७) भवागीदवारवाची भवागीदवारी ससिधील दयतवा .................... अस. ८) .................... री भवागीदवारी ससची मनयिवाली आर. ९) भवागीदवारवान सतःचयवा थयकीक उपयोगवाकरीतवा वयसवायवातन कवारी घतलयवास भवामगदवारवाच थयकीक खवात

.................... रोत.१०) भवागीदवारवालवा दवायवाच कमिशन भवागीदवारी ससचवा .................... आर.११) जवरवा भवागीदवार कसर भवाडल पधदतीचवा वापर करतवात तवरवा त .................... खवात उघडतवात. १२) जवरवा भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवार.................... मशलक असत तवरवा ती तवाळबद पवातरकवात दयतवा बवाजर

मलरीली जवात. १३) वयवापवारी रतसवाठी कलयवा जवाणवाऱयवा खचवायास .................... मरणतवात.१४) मनयिीत पवापत रोणवाऱयवा रोख पवापतीस .................... मरणतवात.१५) खरदी परत .................... िधन जवा कली जवात.१६) दय मती पमयाचयवा कललयवा खचवायास .................... मरणतवात.१७) वयसवायवािधय मदघयाकवाळवासवाठी रवारणवाऱयवा सपततीस .................... अस मरणतवात.१८) वयवापवार खवात.................... खचवायाचयवा आधवार तयवार कल जवात. १९) जवरवा एखवादयवा भवागीदवारवालवा कमिशन दय असत तवरवा तो भवागीदवारी ससचवा .................... असतो.२०) जवरवा निनवा मरणन िोफत िवाल वाटलवा जवातो, तवरवा तो भवागीदवारी ससचवा .................... खचया सिजणयवात यतो.

53 PB

ग) खालील तवधानािी िमही सहमि आहाि की असहमि ि तलहा. १) जवरवा भवागीदवारी करवारवात उलख नसल तवरवा भवागीदवार भवाडलवाचयवा पिवाणवात नफवातोटवा मभवागन घतवात. २) चवाल खवात नरिी नवा मशलक दशयामत.३) भवामगदवारीचवा करवार रवा मलखीत सरपवात असण अमनवायया आर. ४) भवागीदवारी ससवा री वयवापवारी ससवा आर.५) भवागीदवारवाचयवा भवाडलवारील वयवाज रवा भवागीदवारी ससचवा खचया आर. ६) भवागीदवारी री दोन मकवा दोन पकषवा जयवासत वयकतीची सघटनवा आर.७) भवागीदवारवालवा अशीषयाकवाकीत तन मकवा कमिशन मिळवाल पवामरज.८) कसर भवाडल पधदतीिधय भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवाची मशलक कसर असत. ९) मदिवान भवारतीय भवागीदवारी कवायदवा १९४५ यवा षवायाचवा आर. १०) नफवातोटवा खवात वयसवायवाची खरी मततीय कवािगीरी दशयामत.११) भवागीदवारवान सतःचयवा थयकीक उपयोगवाकरीतवा वयसवायवातन रककि घतलयवास चवाल खवातयवाचयवा नवा बवाजर दशयामतवात. १२) मकललयवा परत न मतरीत कललयवा िवालवाच िलयवाकन सरण सकधवात कल जवात. १३) खरदीरील वारतक खचया रवा मकी मतरण खचया आर.१४) ढोबळ नफवा रवा पररचवालन नफवा आर. (operating) १५) सया पकवारच मततीय खचया नफवातोटवा खवातयवाचयवा नवा बवाजर दशयामल जवातवात.१६) िोफत वाटललवा िवाल वयवापवार खवातयवाचयवा नवा दशयामलवा जवातो.

फ) एका वाकाि उतिर तलहा१) आमसर भवाडल मरणज कवाय? २) भवागीदवारी करवार कवा आशयक आर? ३) भवागीदवारी करवारवात जर उलख नसल तर भवागीदवार कोणतयवा पिवाणवात नफवातोटवा वाटन घतवात ? ४) कसर भवाडल पधदती मरणज कवाय ? ५) भवागीदवारी ससत मकिवान मकती सभवासद असतवात ? ६) भवागीदवारी करवार मरणज कवाय?७) भवागीदवारी ससच उकददषट कवाय आर ? ८) भवागीदवारी करवारवात जर उलख नसल तर भवागीदवारवाचयवा कजवायार मकती टकक दरवान वयवाज मदल जवात? ९) भवारतीय भवागीदवारी कवायदवा १९३२ नसवार भवागीदवारी-ससत किीत किी मकती सभवासद असतवात ? १०) भवागीदवारवाची दयतवा मरणज कवाय?११) भवागीदवारी करवारवात जर उलख नसल तर, भवागीदवारी कोणतयवा पिवाणवात नफवा तोटवा वाटन घतवात.१२) पया पवापत ऊतपनन मरणज कवाय?१३) भवागीदवारवाचयवा वामषयाक खवातयवार ऋणकोर कसर यवा सिवायोजनचवा कवाय पररणवाि रोतो?१४) भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवारील नवा मशलक कठ सवानवातरीत कली जवात?१५) षया अखरचयवा िवालसवाठवाच लवागत िलय बवाजवार िलय मदली असतील तर तयवाच िलयवाकन कस कल जवात ?१६) भवारतीय भवागीदवारी कवायदयवात भवागीदवारवाचयवा भवाडलवार वयवाज दणयवाची कवाय तरतद आर ?१७) परीकषवा सची कवा तयवार कली जवात?१८) यतरवाचयवा सवापन करीतवा मदलली िजरी वयवापवार खवातयवात कवा दशयामली जवात नवारी ?

54 PB

१९) अपतयकष उतपनन मरणज कवाय ?२०) भवागीदवारवाच भवाडल र भवागीदवारी ससची मदघया िदतीची दयतवा असत अस कवा?

ह) पढील ची गिना करा. (Calculate the following) :-१) सरण सकधवाच िलय १०% न किी लवाणयवात यवा. सरण सकधवाच िलय ` ३०,००० आर. सरण सकधवाच िलय

शोधवा.२) फमनयाचर र वामषयाक १२.५% दरवान घसवाऱयवाची गणनवा करवा - अ) ` २२,००० र १ षवायाच ब) ` १०,००० र ६ िमरनयवाच ३) १ सपटबर २०१९ रोजी सपणवाऱयवा षवायाकरीतवा मिवा पवयवाजीच `१५०० दणयवात आल. ससच आमयाक षया ३१ िवाचया

२०१९ रोजी सपत अस गरीत िवानन पयादतत ममयवाचयवा रवाशीची गणनवा करवा.४) ढोबळ नफवा मकवा तोटवा शोधवा - खरदी ` ३०,०००, मकी `१५,०००, आगत वारन वयय `२,४००, पवारभण सकध `१०,०००, खरदी परत

`१,०००, सरण सकध `३६,०००.५) १ ऑकटोबर २०१९ लवा बक ऑफ िरवारवाषटरकडन १५% वामषयाक दरवान `२,००,००० च कजया घतल. पतयक आमयाक

षया ३१ िवाचयालवा सपत अस गरीत धरन २०१९-२० यवा षवायासवाठी बक कजवायारील वयवाजवाची गणनवा करवा.

55 PB

पाततकषक उदाहरि

१. अतमिभाई आति नरनदरभाई ह समान पमािाि नफािरोटा वाटन घिार भागीदार आहि. खालील पररकषा सची व समारोजनाचा आधार ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफािरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

नाव तिललक रककम `

जमा तिललक रककम `

यतर सयतर २,८०,००० भवाडल :कवारखवानवा इिवारत ७५,००० अमितभवाई ३,५०,००० ममध ऋणको २८,७०० नरनदर भवाई ३,००,०००खरदी ८५,५००बडीत कजया ५०० मकी १,८०,०००मकी परत २,२०० दयमपतर ८,५०० १०% सरकवारी रोख (१ ऑकटो.२०१८ लवा खरदी) ४०,००० कसर १,२०० आयवात कर १,८०० धनको ३८,५००थध खचया २,००० सशमयत कजया मनधी २,७०० गवािक शकी १२,००० बक कजया १५,००० खवार भवाड १,८०० खरदी परत २,०००रसतस रोख २०,००० बकतील रोख ७०,००० जवामररवात (१ जवान.२०१९ पवासन २ षवायासवाठी) १०,०००तन ३,८०० भवाड १,५००उचल : अमितभवाई २,४०० नरनदर भवाई ३,२०० उपसकर १,९५,८००पवापय मपतर २०,७०० आतिधत सपतती (Free hold property) ४१,०००

८,९७,९०० ८,९७,९००

समारोजना :१) ३१ िवाचया २०१९ रोजी मशलक असललवा िवाल सवाठवाच िलय ` ४३,०००. २) ` ८,००० मकितीचवा िवाल चोरीलवा गलवा. ३) ममध ऋणकोर २% बडीत सशयीत कजया मनधीची तरतद करवा. ४) शी. पवाटील आपल रिवारक नवादवार झवालयवािळ तयवाचयवाकडील ` ५०० सल रोणयवाजोग नवारी.५) अदतत खचया - भवाड ` ८०० आमण तन ` ३००६) कवारखवानवा इिवारतीर ` २,५०० आमण उपसकवारवार ` १,८०० घसवारवा आकवारवा.

उतिर : ढोबळ नफवा - ` १,३१,५००, मनवळ नफवा - ` १,१२,०८६, तवाळबद बरीज - ` ८,१९,५८६

56 PB

२. खालील परीकषा सची तमिि आति मगि ा भागीदाराची आह. तावरन ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफािरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

नाव तिललक रककम ` जमा तिललक रककम `सकध (१/४/२०१८) २५,००० ममध धनको ३८,०००इिवारत ४८,५०० मकी १,७५,०००गवाडीभवाड १,७८० भवाडल :कवारखवानवा मिवा २,७०० मितश १,५०,०००टपवाल खचया १,६०० िगश ५०,०००पवापय मपतर १३,७०० अदतत तन २,०००ममध ऋणको ५२,२०० दय मपतर १८,०००मकी परत १,६०० खरदी परत १,८००खरदी ६८,९०० चवाल खवात :अककषण शलक १,८०० मितश ३,०००सटी अजवार ३२,००० िगश २,०००उतपवादन खचया १,८२०मदत खचया २,६००सवािवानय खचया ३,४००मनयवायात कर १,०००रोख मशलक ७५,०००बक मशलक २९,०००पवास खचया ४,१००उपसकर ६४,०००तन २,०००भवाड, दर आमण कर ३,७००उचल : मितश १,२०० िगश २,२००

४,३९,८०० ४,३९,८००समारोजना :१) मितश आमण िगश ३:१ यवा पिवाणवात नफवातोटवा वाटन घतवात. २) भवागीदवारवानवा ढोबळ नफयवार पतयकी १% कमिशन दणयवात यवा. ३) षया अखरचवा मशलक िवालसवाठवा ` २३,७००. ४) अदतत खचया - अककषण ` ४००; गवाडी भवाड ` ६००. ५) इिवारतीच िलयवाकन ` ४६,५००. ६) उपसकरवार वामषयाक ५% दरवान घसवारवा आकवारवा. ७) भवागीदवारवाचयवा भवाडलवार २.५% दरवान वयवाज आकवारवा. ८) िगश यवानी सतःचयवा थयककक उपयोगवाकरीतवा ` ९०० चवा िवाल उचललवा. ९) ` १,००० बडीत कजया अपलखीत करन ऋणकोर ३% पिवाण बडीत सशयीत कजया मनधी मनिवायाण करवा.

उतिर : ढोबळ नफवा - ` ९९,०००, मनवळ नफवा - ` ६३,६८४, तवाळबद बरीज - ` ३,३०,३६४

57 PB

३. खालील परीकषा सची व समारोजनाचा आधार ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफािरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

नाव तिललक रककम`

जमा तिललक रककम`

खरदी ३५,५०० मकी ५८,२०० ममध ऋणको ४०,००० ममध धनको २५,७००मकी परत १,००० खरदी परत ५००पवारभण सकध १८,१०० सशयीत कजया मनधी ८००बडीत खचया ५०० कसर ५०जमिन इिवारत २५,००० कमिशन २५०उपसकर २०,००० भवाडल ःकसर १,००० ररनवा ५०,००० अमधकवार शलक ७०० आरती ३०,०००भवाड १,९००तन ३,०००िजरी ८०० मिवा १,५०० उचल ः ररनवा २,००० आरती १,००० बक मशलक ११,५०० रोख मशलक २,०००

१,६५,५०० १,६५,५००समारोजना :१) सरण सकधवाच िलय ` २२,०००. २) बडीत कजया ` ९०० अपलखीत करन ऋणकोर ` १,००० बडीत सशयीत कजया मनधीची तरतद करवा. ३) ऋणकोर ३% पिवाण दय कसर मनधी धनकोर ५% पिवाण पवापत कसर मनधी मनिवायाण करवा. ४) अदतत खचया - िजरी ` ७०० आमण तन ` ८००. ५) मिवा १ एमपल २०१८ पवासन १५ िमरनयवाकरीतवा मदलवा आर. ६) जमिन आमण इिवारतीर वामषयाक ५% दरवान घसवारवा आकवारवा.७) ररनवा आमण आरती भवाडलवाचयवा पिवाणवात नफवातोटवा मभवागन घतवात.

उतिर : ढोबळ नफवा - ` २३,९००, मनवळ / शधद नफवा - ` १३,५९२, तवाळबद बरीज - ` १,१६,५०७

58 PB

४. खालील परीकषा सची मससथ तमरा आति माधव ा भागीदारी ससरची आह. ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफािरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

नाव तिललक रककम `

जमा तिललक रककम `

सकध (१/४/२०१८) २५,००० बक अमधमकषया ५,००० ऋणको ८०,५०० दयय मपतर १२,५०० पवापय मपतर १०,००० धनको ६८,००० खरदी २,०८,५०० मकी ३,२५,०००परत १,००० अदतत भवाड २,००० खरदी रील वारन वयय ३,००० दण बवाकी िजरी १,५००मकी रील वारन वयय ४,५०० भवाडल :िोटवार गवाडी ५५,००० िीरवा ७५,००० सवािवानय खचया १,८०० िवाध ७५,००० मनयवायात कर ९०० खरदी परत १०००जवामररवात ४,८०० (१/१०/२०१८ पवासन ३ षवायाकरीतवा)पवाई लखन सवािरिी १,२००उचल : िीरवा ३,५०० िवाध २,००० पटटधत पररसर १,१०,००० (Lease hold Premises) बकतील रोख ४५,००० उपसकर ८,३००

५,६५,००० ५,६५,०००

समारोजना :१) सरण सकधवाच िलय ` ३२,०००. २) सशयीत कजया मनधी करीतवा ` २,००० ची तरतद करवा. ३) ऋणकोर ३% दरवान दयकसर मनधी मनिवायाण करवा. ४) ३१ िवाचया २०१९ रोजी पटटधत पररसरवाच िलयवाकन ` १,००,००० रोत.५) अदतत पवाई लखनसवािरिी ` ५००.

उतिर : ढोबळ नफवा - ` १,२०,५००, मनवळ नफवा - ` ९६,४४५, तवाळबद बरीज - ` ३,३०,४४५

59 PB

५. सचिा आति गातरी ३ः२ ा पमािाि नफािरोटा तवभागन घिाऱा भागीदार आहि. खालील परीकषा सची आति अतिरीकत माहीिीचा आधार ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफािरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

िपतिल नाव तिललक `

जमा तिललक `

खरदी आमण मकी ६५,००० १,८५,५००मनिवायाणी वयसवापकवाच तन २,३०० -भवाडल ः सचतवा - ७५,००० गवायतरी - ४०,०००पवारभण सकध १८,७०० -ऋणको आमण धनको ४७,५०० ३५,०००िजरी आमण तन ४,००० -पवापय मपतर २२,००० -दय मपतर - २७,३००कसर - ४००गवािक शकी(Motive Power) १,३५० -सीिवा शलक (Custom duty) १,५०० -वयवाज - १,३००अनतपवादक िजरी ३,००० -अककषण शलक २,५०० -भवाड १,८०० -पवास खचया २,००० -खयवाती (Goodwill) २५,००० -पतीलीपी रकक (Copy rights) २०,००० -इिवारत ८८,००० -सचतवाच कजया खवात - ६,१५०गतणक ४०,००० -बकतील रोख २६,००० -

३,७०,६५० ३,७०,६५०

समारोजना :१) ३१ िवाचया २०१९ रोजी मशलक असललवा िवाल ` १९,७००. २) ` ३,००० चवा िवाल निनवा मरणन िोफत वाटणयवात आलवा. ३) पवार मिटरसवाठी ठ मरणन ठलली रककि ` ५०० गवािक शकी यवा पदवात सिवामष आर. ४) इिवारतीर वामषयाक ५% दरवान घसवारवा आकवारवा. ५) ` २,००० बडीत कजया अपलखीत करन ऋणकोर ३% पिवाण सशयीत कजया मनधी मनिवायाण करवा. ६) पवापय मपतरवात ` ४,००० चयवा अनवादरीत मपतरवाचवा सिवाश आर.

उतिर : ढोबळ नफवा - ` १,१५,८५०, मनवळ नफवा - ` ९७,३६५, तवाळबद बरीज - ` २,८०,८१५

60 PB

६. अचथना आति परिा २ः१ ा पमािाि नफािरोटा तवभागिाऱा भागीदार आहि. खालील परीकषा सची आति समारोजनाचा आधार ३१ माचथ २०१९ ररोजी वापार व नफािरोटा खाि आति ताच तदविीच िाळबद िार करा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

नाव तिललक रककम`

जमा तिललक रककम`

सकध - (१/४/२०१८) भवाडल : एकस (Patents) ८,५६० अचयानवा ४०,००० ममध ऋणको २,००० परणवा २०,०००लखन सवािरिीचवा सकध १८,५०० इतर कजया ३,००० वयवापवार मचनर (Trade Mark) ३,००० रवाखी मनधी १,००० पवापय मपतर २,००० ममध धनको १७,५०० मदत शलक ६,३०० दय मपतर ५,००० िजरी १,४५० खरदी परत १,०००उषणतवा आमण पकवाश ९५० सशयीत कजया मनधी (R.D.D.) ५०० वयवापवार वयय १,००० मकी ३०,२००मकी परत ८५० वयवाज ३१०जमिन आमण इिवारत ४००उपसकर २२,०००बकतील रोख १३,००० गतणक ५,००० उचल : ७,५०० अचयानवा १,२०० परणवा ९०० बडीत कजया २०० खरदी २३,७००

१.१८,५१० १.१८,५१०

समारोजना :१) ३१िवाचया २०१९ रोजी मशलक असललयवा िवालवाच लवागत िलय (परीवयय िलय) १२,००० असन बवाजवार िलय (मपणी िलय)

` १७,००० आर. २) आपल रिवारक शी. शखर ` ८०० दणयवास असिया आरत. ३) ऐकस १/८ खवात बवाद करवा. ४) उपसकरवाचवा एक भवाग ` ५,००० िलयवाचवा १ ऑकटोबर २०१८ रोजी खरदी करणयवात आलवा. ५) जमिन आमण इिवारतीर वामषयाक १०% पिवाण उपसकरवार वामषयाक ५% पिवाण घसवारवा आकवारवा.६) अदतत खचया - िजरी ` ३००, मदत शलक ` २००. ७) भवाडलवार वामषयाक ३% दरवान वयवाज आकवारवा.

उतिर : ढोबळ नफवा - ` ८,२९०, मनवळ नफवा - ` ८२५, तवाळबद बरीज - ` ८७,५२७

61 PB

७. शी. सतिर आति शी. पमरोद ह भागीदार आहि. ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथ करीिा वापार खाि व नफािरोटा खाि िार करन ढरोबळ नफा आति िधद नफा िरोधन काढा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

नाव तिललक रककम`

जमा तिललक रककम`

सकध (१/४/२१८) ८,७०० मकी ६८,००० खरदी १८,३०० लवाभवाश २,०००िजरी १,००० खरदी परत ५००मिवा ८०० ममध धनको १३,००० अनतपवादक िजरी १,४०० १०% बक कजया ८,०००गोदवाि भवाड ६०० (१/७/२०१८ रोजीच)मकीरील वारन वयय १,२०० इतर पवापती १,०००मकी परत ६०० मनयवायात कर १,४०० सीिवा शलक(Customs duty) ८००ममध ऋणको ४०,००० गतणक १५,७००कवारखवानवा भवाड १,६०० टपवाल आमण तवार ४००

९२,५०० ९२,५००

समारोजना :१) सरण सकधवाच िलयवाकन ` १५,४००. २) अदतत िजरी ` ५००. ३) बडीत कजवायासवाठी ` ८०० ची तरतद करन ऋणकोर ३% दरवान बडीत सशयीत कजयामनधी मनिवायाण करवा. ४) ` १,८०० चवा िवाल निनवा मरणन िोफत वाटणयवात आलवा. ५) ३१ िवाचया २०१९ लवा ` २,००० चवा िवाल मकलवा आमण मतरीत करणयवात आलवा परत लखवापसतकवात तयवाची नोद करणयवात

आली नवारी.

उतिर : ढोबळ नफवा - ` ५६,२००, शधद नफवा - ` ४८,९६४ तवाळबद बरीज - ` १,३९,५००

62 PB

८. नाना आति नानी समान पमािाि नफािरोटा वाटन घिार भागीदार आहि. खालील परीकषा सची आति समारोजनाचा आधार ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा नफािरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

िपतिल नाव तिललक`

जमा तिललक`

मिवा १५,००० -जमिन आमण इिवारत ५०,००० -(१ जलथ २०१८ रोजी `२०,००० ची वाढ)तन ५,००० -भवाडल : नवानवा - ५०,००० नवानी - ५०,०००१०% दरवान बक कजया (१/१०/२०१८ रोजी घतल) - ३०,०००मनयवायात कर २,५०० -वयवाज १,००० १,५००उपसकर ४०,००० -दय मपतर - ८,०००ऋणको २६,००० -

१,३९,५०० १,३९,५००

अतिररकत मातहिी :१) ढोबळ नफवा ` ३४,५००. २) मिवा १ एमपल २०१८ पवासन १५ िमरनयवाकरीतवा मदलवा आर. ३) जमिन आमण इिवारतीर वामषयाक १०% दरवान तसच उपसकरवार वामषयाक ५% दरवान घसवारवा आकवारवा. ४) बडीत कजया ` १,००० अपलकखत करन ऋणकोर ५% पिवाण बडीत सशमयत कजया मनधीची तरतद करवा. ५) सरण सकधवाच िलय ` ३४,५००

उतिर : शधद नफवा - ` ५,२५०, तवाळबद बरीज - ` १,४४,७५०

63 PB

९. सन आति मन समान पमािाि नफािरोटा तवभागिार भागीदार आहि. खालील मातहिीचा आधार िाळबद व भागीदाराच चाल खाि िार करन समारोजनाचा हरोिारा पररिाम दिथवा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

नाव तिललक रककम `

जमा तिललक रककम `

जमिन इिवारत ४०,००० भवाडल खवात :उपसकर १८,००० सन ३३,५००िजरी २,००० िन ३३,५००सयतर ४०,००० चवाल खवात : सन ६,०००(१/७/२०१८ लवा खरदी) खयवाती (Goodwill) २,००० ममध धनको २५,०००चवाल खवात : िन ४,००० बक अमधमकषया १०,०००८% कजयारोख ८,००० रवाखी मनधी ५,०००(१/१०/२०१८लवा खरदी) भमषय मनवायार मनधी (Providend Fund) ५,०००भमषय मनवायार मनधी गतणक ३,५००पोष मतकीटवाचवा सवाठवा ५००

१,१८,००० १,१८,०००

समारोजना:१) भवागीदवारवानवा नफवातोटवा मभवाजनवा वयतीरीक वामषयाक ` ६,००० तन दणयवात यवा. २) जमिन इिवारत, उपसकर आमण सयतरवार अनकि १०%, ५% आमण ३% वामषयाक दरवान घसवारवा आकवारणयवात यवावा. ३) भवाडलवार वामषयाक ५% दरवान वयवाज आकवारवा. ४) सरण सकध ` ६०,७४३. ५) कवािगवारवानवा मदललयवा िजरीत ` १,००० अमरिि मदललयवा िजरीचवा सिवाश आर. ६) ` ८०० वयवाज दयय झवाल परत मदल नवारी. ७) चवाल षवायाचवा शधद नफवा ` ३८,००० आर.

उतिर : तवाळबद बरीज - ` १,६८,२६३, चवाल खवात : सन - ` ३२,७३१, िन - ` २२,७३२

64 PB

१०. तकषपा आति मतनरा भावलाचा पमािाि नफािरोटा तवभागन घिाऱा भागीदार आहि. खालील मातहिीवरन ३१ माचथ २०१९ ररोजी सपिाऱा वराथकरीिा वापार व नफािरोटा खाि आति ताच िारखचा िाळबद िार करा.

परीकषा सची ३१ माचथ २०१९ ररोजीची

नाव तिललक रककम `

जमा तिललक रककम `

ममध ऋणको २८,००० मकी १,२०,०००खरदी ५५,००० भवाड १,८००उपसकर ३८,५०० ममध धनको ३८,५००यतर सयतर ६०,००० खरदी परत १,०००िजरी ८०० कसर ५००तन ३,५०० दयय मपतर ९,०००कसर ८०० भवाडल :पवापय मपतर १४,४०० मकषपवा ९०,०००मकीरील वारन वयय १,००० िमनषवा ३०,०००टपवाल आमण तवार ५०० चवाल खवात :मकी परत ५०० मकषपवा ५,०००रसतस रोख ४,००० िमनषवा ३,०००बकतील रोख ४७,०००मिवा २,०००पवारभण सकध १७,८००वयवापवार खचया १,५००गोदवाि भवाड २,५००जवामररवात १,०००इिवारत २०,०००

२,९८,८०० २,९८,८००

समारोजना :१) ३१ िवाचया २०१९ रोजी मशलक असललयवा िवालवाच िलय ` ३७,०००. २) १ एमपल २०१८ रोजी मकणयवात आललयवा ` २,००० चयवा यतरसवािरिीचवा सिवाश मकी यवा पदवात करणयवात आलवा. ३) सया कसर सपततीर वामषयाक ५% दरवान घसवारवा आकवारवा. ४) भवागीदवारवानवा ढोबळ नफयवार १% पिवाण कमिशन दणयवात यवा आमण भवागीदवारवाचयवा भवाडलवार वामषयाक ५% पिवाण वयवाज

दणयवात यवा.५) अदतत खचया - िजरी ` २००, तन ` ५००. ६) ममध ऋणकोर ३% दरवान सशयीत कजयामनधी करीतवा तरतद करवा.उतिर : ढोबळ नफवा - ` ८१,७००, शधद नफवा - ` ५६,४०१, तवाळबद बरीज - ` २,४०,२३५

bbb

65 PB

२. नफा न कमविणाऱा ससाची खाती (Accounts of Not for Profit Concerns)

२.१.१ परसतावनता२.१.२ नफतानकमववणताऱताससताचताअथ.२.१.३ नफतानकमववणताऱताससथचीवविषटथ.२.१.४ नफताकमववणतारीआवणनफतानकमववणतारीससतातामधीलफरक.२.१.५ लथखतापसकठथवणताचीआवणअीमखताीतारकरणताचीगरज.२.२.१ परतापी-िोधनखतातताचताअथ.२.२.२ परतापी-िोधनखतातताचीवविषटथ.२.२.३ परतापीचथपरकतार(TypesofReceipts) i)भताडवलीपरतापी ii)महसलीपरतापी२.२.४िोधनताचथपरकतार(TypesofPayments) i)भताडवलीखचथ ii)महसलीखचथ iii)आसवगमहसलीखचथ(DeferredRevenueExpenditure).२.२.५.परतापी-िोधनखतातताचथपरतारप/नमनता.२.३.१ उतपनन-खचथखतातताचताअथ२.३.२ उतपनन-खचथखतातताचीवविषटथ२.३.३ उतपनन-खचथखतातताचथपरतारप/नमनता२.३.४ परतापी-िोधनखताथआवणउतपनन-खचथखताथतामधीलफरक२.३.५ उतपनन-खचथखताथतारकरणथ२.३.६ ताळथबदतारकरणथ२.३.७ गवभथ(धववन)समताोजनता(ImpliedAdjustments)२.३.८ भताडवलवनधी२.३.९ ताळथबदताचथपरतारप/नमनता२.३.९ (अ)अवररकतमतावहीः १. अदतआवणपवथदतखचथ. २. उपतावजथअपरतापउतपननआवणअगताऊ(Advance)वमळतालथलथउतपनन. ३. अगताउवमळतालथलीवगथणीआवणअपरतापवगथणी. ४. घसतारता. ५. परवथििलकताचथभताडवलीकरण. ६. दथणगतामधनवविथषवनधीवनमताथणकरणथ.

अभास घटक

66 PB

७. लखनसामगरीचासाठा(सकध)StockofStationery, ८. सपतरीआणिदयाचयापारणिणिला. (ब)महतवपिणपद १. पवििल २. वरणिरी ३. मतयपतरीदान(Legacy) ४. आजरीवनसदसयािल ५. जनयासपतरीचरीणवकरी,णनरपयोररीसामगरी,वणमानपत(NewsPapers)इ.चरीणवकरी ६. णवणिषटदिगया ७. सामानयदिगया ८. णवणिषटणनधरी ९. दिररी(दान)णनधरी(EndowmentFunds)

कषमता विधान

o यापरिाचाअभयासलयानरणवदारथीसकषमहोरील: नफानमणविाऱयाससरचाअरणववणिषटसमजो. पापरीिोधनखातयाचाअरणववणिषटसारो. उतपननखचणखातयाचाअरणसमजननफा-ोटाखावउतपनन-खचणयारीलफरजािो. नफामणविाऱयावनफानमणविाऱयाससररीलफरजािो. उतपननखचणखावाळबदयाररणयासाठरीआवशयरीौिलयआतमसारो.

२.१.१ परसतािना (Introduction) :

ससताचथदोनपरकतारआढळता.

१)वतावसतावकससतावकवतानफताकमववणताऱताससताआवण

२)अवतावसतावकवकवतानफतानकमववणताऱताससता

वतावसतावकससथचतामखउदथिनफताकमववणथहताअसो.ततावतावसतावककताताथगलथलताअसताजसथवसआवणसथवताताचीखरथदी-ववकरीकरणथ.अिताससतामधथएकलववसताससता,भतागीदतारीससता,सहकतारीससता,सतावथजवनकमताथवदपरमडळ(PublicLimitedCompany)इततादीचतासमतावथिहोताथ.हताससतानफतावमळववणताचताउदथितानथसतापनकरणताथता.अिता ससताआपलता ववसताताचताकतारभतारताचथ ववविषटकतालतावधीील पररणतामिोधनकताढणताकररताअवमखताी, महणजथचवतापतारवनफता-ोटताखताथआवणताळथबदतारकरता.

नफतानकमववणताऱताससताचतामखउदथिआपलतासभतासदतानतावकवतासमताजतालतासथवतापरदतानकरणथहताअसो.अिताससताहता नफता वमळववणताचथ उदथितानथ सतापन झतालथलता नसता. ताकोणतताही वतापतारीक वकवता उतपतादनकताताथ (Trading ormanufacturingactivities)गलथलतानसता.

करीडतामडळथ (Sports club),धमताथथ दवताखतानथ,िताळता,महताववदतालथ, ववदतापीठथ,कतामगतारसघटनता,वतावणजमडळ,(ChemberofCommerce),वतावसतावक(पथिथवर)ससता(ProfessionalInstitutions),ववशवसससता(Trusts),समताजकलताणससता,धतावमथकससता,सतावथजवनकगतालथइ.नफतानकमववणताऱताससताचीउदताहरणथहो.ताचतामखउदथिआपलतासभतासदतानतासथवतापरववणथहताअसो.अितासवथससतावववभननपदधीनथवहिथबताचीलथखतापसकठथवता.

67 PB

नफताकमववणथहताउदथिनसलतामळथनफतानकमववणताऱताससतातानफता-ोटताखताथतारकरीनताहीमतातरतताऐवजीउतपनन-खचथखताथतारकरता.तताचबरोबरताससताथरीजपतरकदथखीलतारकरीनताहीरतताऐवजीपरतापी-िोधनखताथतारकरता.सथचएकताववविषटतारखथलताससथचथिधदमल(NetWorth)जताणनघथणतासताठीताळथबदतारकरता.ोडकतानफतानकमववणताऱताससथचताअवमखताततामधथउतपनन-खचथखताथआवणताळथबदताचतासमतावथिहोो.

२.१.२ नफा न कमविणाऱा ससचा अथ :नफतानकमववणताऱताससताहताअिताससता होकरीजताचता परतारभ नफता वमळववणतासताठीझतालथलता नसो. तताआपलता

सभतासदतानताकमीकमीखचताथगणवततापणथसथवतापरदतानकरणतावरलकषकनदरिकरता.ताचतामखउदथिसमताजतालतासथवतापरववणथआवणकलता,ससककी,खथळ,विकषणइततावदनतापरोतसताहनदथणथ,तताचथसवधथनकरणथहताअसो.

नफतानकमववणताऱताससताचथसवरपहथइरवतावसतावकससताचतासवरपतापथकषतावथगळथअसथ.ताससतासभतासदतानीवकवताइरतानीवदलथलीवगथणी,परवथििलक,वदथणगताआवणसरकतारकडनपरतापअनदतान(Grants)अथसहताय(Subsidies),वकवतासट(Concession)इततादीचथमताधमतानउतपननपरतापकरीअसता.

२.१.३ नफा न कमविणाऱा ससाची िविषट (Features of ‘Not for Profit’ concerns) :१. अिताससताचतापरतावमकउदथिआपलतासभतासदतानतावकवताइरतानतासथवतापरदतानकरणथहताअसो.नफतावमळववणथहताउदथि

नसो.२. अिताससताचीसतापनताहीकलता,ससककी,विकषण,खथळ,धमताथदता(Charity),आरोग,धतावमथकइततादीचतासवधथनतासताठी

करणताथथ.३. अिताससताचतासदसतानतालताभतािदथणताथनताही,तावरपरवबधआहथ.४. अिताससताचथववसतापनवसचतालनससथचतासभतासदतानीवनवडनवदलथलतापरववनधीदतारथकरणताथथ.५. हताससताउतपनन-खचथखताथ,परतापी-िोधनखताथआवणताळथबदतारकरता.६. अिताससताभताडवलवनधीवनमताथणकरता.भताडवलवनधीहीपरवथििलक,वताढतावता,मतपतरीदथणगीआवणभताडवलवनधीसताठी

वमळतालथलतावविथषदथणगताताचथमताधमतानवनमताथणकरणताथथ.

२.१.४ नफा कमविणाऱा ससा आवण नफा न कमविणाऱा ससा ामधील फरक

फरकाच मद नफा कमविणाऱा ससा नफा न कमविणाऱा ससा१.परतावमकउदथि ताससताचतापरतावमकउदथिनफताकमववणथ

हताआहथ.ताससताचतापरतावमकउदथिसथवतापरदतानकरणथहताआहथ.

२.थरीजपतरकतारकरणथ थरीजपतरकतारकलथजताथ थरीजपतरकतारकरणताथनताही.तताऐवजीपरतापी-िोधखताथतारकरणताथथ.

३.लथखतावववरणथ i) वतापतारखताथii)नफता-ोटताखताथiii)ताळथबद

i) परतापी-िोधनखताथii) उतपनन-खचथखताथiii) ताळथबद

४.िधदपररणताम(NetResult)

िधदनफता/िधदोटता(NetProfits/NetLoss)

वताढतावता/ट(Surplus/Deficit)

५.सवतावमतववनधी(Owner’sFund)/भताडवलवनधी

सवतावमतववनधीचीरतािीहीववसतासवतामीचतागवणकरीमधथवमळववलीजताथ.अताथ-भताडवल(+)रताखीववनधी(+)अवधिथष(Surplus)

भताडवलवनधीहीवताढतावताचीसवचरककम(AccumulatedamountofSurplus),परवथििलक,दथणगीवउतपनन-खचथखताततामधीलवताढवतासबधीरकमताचथपरववनवधतवकरथ.

68 PB

२.१.५ लखा पसतक ठिणाची ि अवतम खाती तार करणाची आिशकता :

नफतानकमववणताऱताससताहतावतावसतावककताताथगलथलतानसता.ततासतावथजवनकपितानीआपलताकतारभतारकरता.ताससताजनथकडनवगथणी,दथणगता,अनदतानथ,परवथििलकइततादीचथमताधमतानथरकमताजमताकरता.महणन ताससताततानीजमताकलथलताआवणखचथकलथलतारकमथकरीतासमताजतालताउतरदताीअसता.महणनोगपरकतारथलथखता-पसकठथवणथगरजथचथअसथ.

नफतानकमववणताऱताससतानतापढीलकतारणतामळथोगपरकतारथलथखतापसकठथवतावीलतागता.१. ववनतववहतारतावरोगथवनतरणठथवणथ.२. उतपननताचथसतरोवखचताथचीपदथजताणणथ.३. ततानतालतागअसलथलताकतादथिीररदीचीपथताकरणथ उदताहरणताथ-नफतानकमववणताऱताससताचथधमताथदताससतामहणनमबईसतावथजवनकववशवसअवधवनमतागथनोदणीकरणता

थथ,वकवतासहकतारीससतामहणनसहकतारीससताकतादताअगथनोदणीकरणताथथ,वसबवधकतादताचतारदीनसतारअदताजपतरकतारकरणथ.लथखतापसकताचथअककषणकरनघथणथ,सथचइरवववभननपसकववववरणथठथवतावीलतागता.

४. एकताववविषटकतालतावधीससथलताझतालथलतावताढवता(Surplus)वकवताट(Deficit)जताणनघथणथ.५. एकताववविषटवदविीससथजवळअसलथलतािधदसपतीचथमल(NetWorth)जताणनघथणथ.६. रोखरकमतावसपतीचतादरपोगआवणभरषटताचतारटताळणथ.

२.२.१ परापी-िोधन खाताचा अथ :

अथ (Meaning) -नफतानकमववणताऱताससताचतादनवदनआवथकववहतारताचीनोदसवथपरमरोखपसकताकरणताथथवदरतताचीनोदखताथवहीीलखताततामधथकरणताथथ.लथखताकनअवधीचतािथवटीरोखपसकताचथवखताथवहीीलखतातताचथसलनकरणताथथवखतातताीलविलकताचथआधतारथपरतापी-िोधनखताथतारकरणताथथ.

परतापी-िोधनखताथहथ‘वतासववकखताथ’आहथ.उधतारीचताववहतारताचीनोदपरतापी-िोधनखतातताकरणताथनताही.परतापी-िोधनखताथहतारोखवबकववहतारताचताएकताववविषटकतालतावधीचतासतारताि(गोषवतारता)(Summary)हो.तामधथनतावथबताजससवथपरतापीआवणजमताबताजससवथिोधन(Payments)दिथववलथजताथ.

ताखतातताचीसरवतापरतारभीचतारोखआवणबकविलकनीहोथवलथखताकनअवधीचथिथवटीचतारोखआवणबकविलकनीथबदकरणताथथ.

परापी (Receipts) :एकताववविषटकतालतावधीीलसवथपरतापी(Receipts)मग ीकोणततावषताथिीसबवधवमळकआहथ,ीमहसलकरीभताडवलीतापकरीकोणततासवरपताचीआहथ,सथचपरतापरोखहीमतागीलवषताथिीवकवताचतालवषताथचीवकवतापढीलवषताथिीसबवधआहथअसताकोणताहीववचतारनकरतापरतापरककमपरतापी-िोधनखतातता‘नतावथ’करणताथथ.

िोधन (Payments):एकताववविषटकतालतावधीकरणताआलथलथसवथिोधनमगथकोणतताकतालतावधीिीसबवधआहथ,थभताडवलीकरीमहसलीतापकरीकोणततासवरपताचथआहथ,असथिोधनहथमतागीलवषताथिीवकवताचतालवषताथिीवकवतापढीलवषताथिीसबवधआहथअसताकोणताहीववचतारनकरतापरतापी-िोधनखताततालता‘जमता’करणताथथ.

69 PB

परापी-िोधन खात ३१ माचथ .............रोजी सपणाऱा िराथकररता

नाि जमापरापी रककम

`िोधन रककम

`

सवथपरतापी(रोख)(महसलीवकवताभताडवली)

xxx सवथिोधन(रोख)(महसलीवकवताभताडवली)

xxx

मतागीलवषताथची xx मतागीलवषताथचथ xx

चतालवषताथची xx चतालवषताथचथ xx

पढीलवषताथची xx पढीलवषताथचथ xx

२.२.२ परापी - िोधन खाताची िविषट:१. परतापी-िोधनखताथहथएकवतासववकखताथ(RealAccount)आहथ.२. परतापी-िोधनखताथहथरोखपसकतासतारखथच(Similar)असथ.(हतारोखवबकववहतारताचतासतारतािहो)३. तामधथसवथपरकतारचतापरतापीआवणिोधनताचतासमतावथिहोो.(महसलीअसोकरीभताडवलीअसो)४. तामधथएकताववविषटकतालताववधीलसवथपरतापीआवणझतालथलतािोधनताचीनोदकरणताथथ.(मगथमतागील,चताल

वकवतापढीलवषताथचथअसो)५. कोणतताहीपरकतारचीथणथअसलथलीरतािी(Receivableamount)वकवतादथअसलथलीरतािी(Payableamount)

चीनोदताखताततामधथकलीजतानताही.६. ताखतातताचथआधतारथनफतानकमववणताऱताससथचीअवमखताीतारकरताथता.७. हथखताथवषताथचतापरतारभीचीआवणवषताथचथिथवटीअसलथली रोखआवणबकील विललक(वकवताबकओवहरडताफट)

दताखववथ.८. चतालवषताथिीसबवधबडीकजथ,सिीबडीकजथवनधी,घसतारतातासतारखीपदथताखताततादिथववणताथनताही.

२.२.३ परापीच परकार (Types of Receipts) :i) भताडवलीपरतापी(CapitalReceipts)ii) महसलीपरतापी(RevenueReceipts)i) भाडिली परापी :- सवथअनतावती(Nonrecurring)सवरपताचतामहणजथचजतावतारवतारपरतापहोनताहीआवणजता

ससथचतावनमीउतपननताचताभतागठरनताहीअितासवथपरतापीमहणजथभताडवलीपरतापीहो. उदताहरणताथ-इमतार,वकडतासपधताथ,गतालअिताववविषटकताताथकररतापरतापझतालथलतादथणगता,अताजीवनसभतासद

िलक,नसरसपतीचताववकरीपतासनवमळणतारथउतपननइततादी.भताडवलीपरतापीचीरककमहीएकरभताडवलवनधीमधथवमळववलीजताथवकवताताळथबदताचथदथताबताजवरवथगळीदिथववलीजताथ.

ii) महसली परापी :-अिीपरतापीजीआवती(Recurring)सवरपताचीमहणजथचवतारवतारपरतापहोणतारीअसथआवणवनवमउतपननदथणतारीअसथीमहसलीपरतापीसमजलीजताथ.

उदताहरणताथ-वगथणी,भताडथ,लॉकरभताडथ,परतापवताजइततादी.

70 PB

परतापी(Receipts)

महसली भताडवली

उतपनन सवथचपरतापीवहउतपननताचीपदथनसता.भताडवलीपरतापीचतावववभननपरकतारथववचतारकलताजताो.

२.२.४ िोधनाच परकार (Types of Payments) : िोधन

भताडवलीखचथ महसलीखचथआवणसवगमहसलीखचथ (दीघथकतालतावधी) (अलपकतालतावधी) जमीन,फवनथचर,सतर पगतार,कर(Taxes),ववमताहपता, इततादीचीखरथदी इततादी.i) भताडवलीखचथ(CapitalExpenditure):-हथखचथअनतावती(Non-Recurring)सवरपताचथअसता.अिताखचताथचथ

फतादथससथलतादीघथकताळपयवमळता.हथखचथ ताळथबदताचतासपतीबताजवरदिथववलथजताताआवणतताचीविललकहीपढीललथखताकनकतालतावधीनथलीजताथ.

ii) महसली खचथ (Revenue Expenditure) :- जर एखतादता खचताथचथ फतादथ हथ एकता लथखताकन कतालतावधीन पढीललथखताकनकतालतावधीनथलथजताऊिकनसीलअिताखचतायनतामहसलीखचथमतानलथजताथ.हथखचथआवतीसवरपताचथअसता.सवथसताधतारणपणथअिताखचताथचथफतादथतवरीवमळता.

iii) सवगमहसलीखचथ(DeferredRevenueExpenditure):-वसःसवगमहसलीखचथहतामहसलीखचथचहो.अिताखचताथचथफतादथहथएकतावषताथपथकषताअवधककतालतावधीपयवमळअसता.

उदताहरणताथ-३वषताथकररताजतावहरताखचताथचथवदलथ ३०,००० ताएकणजतावहरताखचताथपकरी१/३वहससता( ३०,०००चता१/३वहससता)महणजथ`१०,०००चतालवषताथचताखचथसमजलताजताईल.हीरककमउतपनन-खचथखताततालतानतावथकरणताथईलआवण२/३वहशताचीमहणजथ`२०,०००हीरतािीताळथबदताचतासपतीबताजवरदिथववणताथईल.

एकणपरतापी

महसली उतपननखचथखतातताचीजमताबताज

भताडवली ताळथबदताचीदथताबताज

एकणिोधन

महसली उतपननखचथखतातताचीनतावथबताज

भताडवली ताळथबदताचीसपतीबताज

71 PB

२.२.५ परापी - िोधन खाताच परारप :................... ाच पसतकात

परापी - िोधन खात३१ माचथ ................. रोजी सपणाऱा िराथकररता

नाि जमापरापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `

विललक(पढथआणली) विललक(पढथआणली) xxx हससरोख xxx (बकओवहरडताफटअसलतास) बकीलरोख xxx पगतार/वथन

(बकताचीनतावथ)(NameofBanks) xxx मतागीलवषताथचता xxxिरथणी चतालवषताथचता xxx xxx मतागीलवषताथची xxx भताडथ,दरआवणकर चतालवषताथची xxx मतागीलवषताथचता xxx पढीलवषताथची xxx xxx चतालवषताथचता xxxपरवथििलक(Entrances/ xxx पढीलवषताथचता xxx xxxAdmissionfees)आजीवनसभतासदिलक xxx छपताईवलथखनसतामगी xxxमतपतरतादतारथपरतापरतािी(Legecies) xxx सतामतादखचथ xxxसरकतारीअनदतान xxx बककजताथवरीलवताज xxxसतामताददथणगी xxx ववदिलक xxxववविषटवनधीकररतादथणगी xxx अककषणिलक xxx(जसथ-इमतारवनधी,पताररोषीकवनधी,खथळसपधताथवनधीइ.)

करीडतामहोतसवखचथ xxx

परतापलताभताि xxx खथळसतामगीचीखरथदी xxxसभतागहताचथपरतापभताडथ xxx ववमता xxxववववधउतपनन xxx टथलीफोन/मोबताइलखचथ xxxजदतासतामगीचीववकरी xxx बकिलक/आकतार xxxजदतावथमतानपतरताचीववकरी/रदीववकरी xxx पोसटथज xxxवकरकोळपरतापी xxx वताहनव(Conveyance) xxxवकडतामहोतसवतापतासनपरतापी xxx वतावषथककताथकमखचथ xxxवककटिलक xxx मदठथव xxxविकषणिलक xxx नसरसपतीचीखरथदी xxxसतरिलक(TermFees) xxx पसक xxxदडवसली xxx फवनथचर xxxलॉकरभताडथ xxx इमतारपरीकषतािलक xxx गवणक xxxविललक(पढथनथली) xxx वथमतानपतरथ xxx (बकओवहरडताफटअसलतास) कताताथलखचथ xxx

दरसी/खचथ xxxविललक(पढथनथली) xxx हससरोख xxx बकरोख(बकताचीनतावथ) xxx

xxxx xxxx

72 PB

२.३.१ उतपनन - खचथ खाताचा अथ :

अथ (Meaning) :एकताववविषटकतालताववधीलमहसलीउतपननआवणखचताथचतासतारतािमहणजथउतपनन-खचथखताथहो.ताखतातताचथसवरपहथनफता-ोटताखताततासतारखथचअसथ.हथएकनतामधतारीखताथ(NominalAccount)आहथ.नफतानकमववणताऱताससताताउतपनन-खचथखताथतारकरता.ताखताततामधथचतालवषताथिीसबधीसवथखचथवहतानीचीपदथनतावथकरणताथताआवणचतालवषताथिीसबधीउतपननवलताभसबधीचीसवथपदथजमताकरणताथता.

उतपनन/ आ (Incomes) : उतपनन-खचथखताततामधथकवळचतालवषताथिीसबधीमहसलीउतपननवतालताभजमताकरणताथो.

उदताहरणताथ-परतापवगथणी,गवणकरीवरपरतापवताज,ववववधपरतापी,वमळतालथलतासतामताददथणगता,परतापविकषणिलकइततादी.मतागीलवषताथचतावकवतापढीलवषताथिीसबवधउतपननताचतातासमतावथिहोनताही.असथअसलथरीचतालवषताथिीसबधीउतपननमगथवतासववकवमळतालथलथअसोवकवतानसोवकवताचतालवषताथचथजथमतागीलवषताथवमळतालथलथअसथलअितासवथउतपननताचतातामधथसमतावथिहोो.दसऱतािबदतामधथचतालवषताथिीसबधीअपरतापउतपननआवणपवथपरतापउतपननताचतातामधथववचतारकरणताथो.

खचथ / व (Expenditure) : उतपनन-खचथखताततामधथकवळचतालवषताथिीसबधीमहसलीखचथवताहतानीनतावथकरणताथथ.नफतानकमववणताऱतावववभननससताचथअनरपखचताथचीपदथहीवथगवथगळीअसिकता.तामधथमतागीलवषताथसताठीवकवतापढीलवषताथसताठीकरणताआलथलताखचताथचता ववचतारकलताजतानताही.असथअसथलरीचतालवषताथिीसबधीअसलथलथसवथखचथमगथवतासववकःकरणताआलथलथआहथवकवतानतावहवकवतातताचथिोधनमतागीलवषताथझतालथलथअसथलअितासवथखचतायचतासमतावथिचतालवषताथमधथकरणताथो.अदिबदतामधथअदत(दथणथबताकरी)खचथआवणमतागीलवषताथीलपवथदतखचताथचताववचतारकरणताथो.

उतपनन-खचथखताततामधथवताढतावतावकवताटवदसनथथ.जर‘वताढतावता’असथलर‘भताडवलवनधी’वमळववणताथोआवणजर‘ट’असथल र‘भताडवलवनधीन’वजताकरणता थथ.भताडवलीपरतापीआवणभताडवलीिोधन(CapitalReceiptsandCapitalPayments)तापदताचीउतपनन-खचथखताततानोदकलीजतानताही.

२.३.२ उतपनन - खचथ खाताची िविषट :१) उतपनन-खचथखताथहथनतामधतारीखताथआहथ.२) ताखताततामधथकवळचतालआवथकवषताथिीसबवधमहसलीखचथवमहसलीउतपननताचीनोदकरणताथथ.३) हथनफता-ोटताखताततासतारखथचआहथ.४) नफतानकमववणताऱताससतातानफता-ोटताखतातताऐवजीउतपनन-खचथखताथतारकरता.५) ससथलता वताढवता (Surplus) वकवता ट (Deficit) झतालीआहथ. ताची मतावहीकरन घथणताकररता हथ खताथ तार

करणताथथ.६) उतपनन-खचथखताथहथनथहमीताळथबदताबरोबरजोडलथजताथ.७) ताखताततालतापरतारवभकविललकनसथ.८) वताढतावतावकवताटभताडवलवनधीलतासतानताररकरणताथथ.९) तामधथचतालवषताथिीसबवधसवथ रोखवअरोखीककपदताची(CashaswellasNon-Cash items)नोद

करणताथथ.उदताहरणताथ-दथणताआलथलतापगतार(दतवथन),दथथणथबताकरीपगतार(अदतवथन),बडीकजथ,नसरसपतीवरीलघसतारताइततादी.

73 PB

२.३.३ उतपनन - खचथ खात / आ - व खात - परारप :.................... च पसतकात

उतपनन - खचथ खात३१ माचथ ................. रोजी सपणाऱा िराथकररता

नाि जमाखचथ रककम

`

रककम`

उतपनन रककम`

रककम`

पगतारताचथवदलथ/दतवथन xxx परतापवगथणी xxx (-)मतागीलवषताथचतावदलथलता xxx (-)ः (-)पढीलवषताथचतावदलथलता xxx i) मतागीलवषताथचीपरतापी xxx

xxx ii) पढीलवषताथचीपरतापी xxx xxx (+)अदतपगतार(दथणथबताकरी) xxx (+):

xxx i) चतालवषताथचीमतागीलवषताथमधथपरताप झतालथली xxx

(+)मतागीलवषताथीलपवथदत xxx xxx ii) चतालवषताथचीअपरताप xxx xxx xxxमजरी xxx परतापभताडथ xxxछपताईवलथखनसतामगी xxx वताजवमळतालथ xxxभताडथ xxx परतापलताभताि xxxवताज xxx ितासकरीअनदतान(सतामताद) xxxवताहनखचथ(Conveyence) xxx मदतानभताडथ(GroundRent) xxxदरआवणकर(Rates&Taxes) xxx ववववधपरतापी xxxववमताहपता/परवताजी(InsurancesPremium)

xxx परवथििलक(महसली)(Entrance/Admissionfees)

xxx

अककषणिलक xxx आजीवनसभतासदिलक xxxकताताथलखचथ xxx दथणगी(सतामताद) xxxटथलीफोन/मोबताईलखचथ xxx सपती-ववकरीवरीलनफता xxx

औषधी xxx ट(खचताथचथउतपननतावरीलआवधक) xxxवतापरलथलीकरीडतासतामगी(SportsMaterials)लथखनसतामगी/औषधी परतारवभचीविललक xxx (+)खरथदी xxx

xxx (-)िथवटचीविललक xxx xxxदरसीवदथखभताल xxxववदखचथ(िलक) xxxवथमतानपतरथआवणवनकतावलक xxxववववधखचथ xxxसपतीववकरीवरीलोटता xxxनसरसपतीवरघसतारता xxxवताढतावता(उतपननताचथखचताथवरीलआवधक)

xxx

xxx xxx

74 PB

२.३.४ परापी िोधन खात ि उतपनन - खचथ खात ातील फरक.

मद परापी िोधन खात उतपनन - खचथ खात१) खताथपरकतार हथवतासववकखताथआहथ. हथनतामधतारीखताथआहथ.

२)सवरप हथरोखपसकतासतारखथचअसथ. हथनफता-ोटताखताततासतारखथचअसथ.३)हथ हथखताथरोख-ववहतारताचतासतारतािपरसकरथ. हथखताथआपणतासउतपननवखचथववहतारतानिधद

पररणताम-वताढतावतावकवताटसवरपतादिथववथ.४)परतारवभकविललक ताखतातताचीसरवता रोखवबक विलकनथ

होथ.ताखताततालतापरतारवभकविललकनसथ.

५)अवमविललक ववविषट कतालतावधीचता िथवटी ता खतातताचीअवम विललक ही हसस रोख वअवधकोषस रोखथचथ (बक विलकचथ)परववनवधतवकरथ.

ताखतातताचीअवमविललकवताढवतावकवताटहतापररणतामदिथववथ.

६)परतापीिोधन चताल वषताथ वमळतालथलता सवथ परतापी आवणकलथलथसवथिोधनताचीनोदताखतातताकलीजताथ.मगथमहसलीवकवताभताडवलीअसो.

ताखतातताकवळचतालवषतायिीसबवधमहसलीउतपननवखचताथचीनोदकलीजताथ.

७)पदताचथसवरप ता खतातता अरोखीकक (Non - Cash)पदताचतासमतावथिहोनताही.

ताखतातताअरोखीकक(Non-cash)पदताचतासमतावथिहोो.उदता.बडीकजथ,घसतारता,अदतखचथइ.

८)सवथखताी ता खतातता वनकतक, वतासववक आवणनतामधतारी अिता सवथच खताततािी सबधीपदताचतासमतावथिहोो.

ताखताततामधथकवळनतामधतारीखताततािीसबधीपदताचतासमतावथिहोो.

९)कतालतावधी ताखतातताकोणतताहीकतालतावधीिीसबधीपरतापी व िोधनताचता रकमता असलता रीतताचतासमतावथिहोोमग ततामतागील,चतालवकवतापढीलवषताथिीसबधीअसो.

ता खताततामधथ कवळ चताल वषताथिी सबधीरकमताचताचसमतावथिहोो.

१०)ताळथबद परतापीिोधनखताततालताताळथबदजोडलताजतानताही.

उतपनन-खचथ खताततालता नथहमीच ताळथबद जोडलताजताो.

२.३.५ उतपनन - खचथ तार करण :उतपनन-खचथखताथहथएकनतामधतारीखताथआहथ.सवथखचथआवणहतानी(नकसतानीची)चीपदथनतावथकलीजतातावसवथउतपनन

वलताभताचीपदथजमताकलीजताता.नफता-ोटताखताततासतारखथचहथखताथअसथ.२.३.६ ताळबद तार करण :

ताळथबदतामधथ ससथची दथता व सपती दताखववलथलीअसथ. नफता-ोटता न कमववणताऱता ससथचता ताळथबद हता नफता-ोटताकमववणताऱताससताचताताळथबदतासतारखताअसो.ताळथबदताचताडतावताबताजलतादथताअसथवउजवताबताजलतासपतीअसथ.

ताळथबदहथफकतभताडवलीजमतावभताडवलीखचथदताखववथ.ताळथबदएकताववविषटवदविीववसताताची/ससथचीआवथकपररनसीदिथववथ.

सपतीहथदथथपथकषताजतासअसथलरततालताभताडवलवनधीअसथमहणता.भताडवलवनधीचीआरभीचीविललकवदलीनसथलरसरवताीचताताळथबदतारकलताजताो.सपती-दथताताीलफरकभताडवलवनधीअसो.

75 PB

२.३.७ धिवनत (रवभथत) समाोजना :

परतापी-िोधनखताततामधथ कताही वथळता जतासीची मतावहीकताही ववविषट गोषटीचता बताबी वदलथलीअसथ. ताअवररकतमतावहीचताआधतारथकताहीलथखतावकसमताोजनताआवशकअसता.समताोजनताआहथअसथकोठथहीवलवहलथलथनसथवकवताउललथखनसो.अितासमताोजनतानताधववनवकवतागपसमताोजनताअसथमहणता.ताचतापररणतामकमीकमीदोनखताततावरहोो.

कताहीधववन(गभती)समताोजनताखतालीवदलताआहथ.(तासमताोजनतापरतापी-िोधनखताततामधथवदलथलताअसता). १) भताडथ(११मवहनथ)`११,००० २) १०%कजथबकऑफइवडताकडन.` २०,०००(१जतानथवतारी२०२०लताघथलथ) ३) भताडथपटतावरीलजमीन` १,००,०००(१-४-२०१९पतासन१०वषताथसताठी) ४) फवनथचरववकरी(पसकमल` ७५००)` ८,०००

परापी िोधन खात३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथसाठी

नाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `

१०%मदठथव(वद.१-१-२०२०रोजीजमताकलथ)

१,००,०००

वरीलउदताहरणतामधथधवनीसमताोजनतावदलथलीआहथ.ताअपरतापवताजताचीरककमवननशचकरतावताचीआहथ. i) मदठथवीवरीलएकणवताजवकीआलथताचताउललथखनताही. ii) मदठथवीवरीलवताजताचतादरमदठथवठथवलतापतासनवदलथलताआहथ. ततामळथएकण३मवहदताचथमदठथवीवरीलवताज(वद.१-१-२०२०पतासन३१-३-२०२०पय)` २,५०० थणथआहथ.तताचताववचतारकरतावतालतागथल. अवमखताततामधथसमताोजनता i) अपरतापवताजःउतपनन-खचथखतातताचताजमताबताजस` २,५००वलवहणथ. ii) ताळथबदताचतासपतीबताजलता` २,५००अपरतापवताजमदठथवीमधथजमताकरतावथवकवतासवतरवलवहणथ.

२.३.८ भाडिल वनधी :भताडवलहथसवथसभतासदताचथअसथ.ततालताचभताडवलवनधीअसथमहणता.भताडवलवनधीहता ताळथबदचतादथताबताजलतावलवहलता

जताो.भताडवलवनधीहताभताडवलीउतपननआवणवताढतावताचथभताडवलीकरणतामधनवनमताथणहोथ.जरउतपननखचथखताततावताढतावताआढळनथअसथलरीरककमभताडवलवनधीवमळववलीजताथआवणजरटआढळनथअसथलरीभताडवलवनधीनवजताकरणताथथ.

जरभताडवलवनधीचीपरतारवभकविललकमतावहीनसथल र ीससथचतापरतारवभक ताळथबद तारकरनततामधथजीसवलरककमथईलीभताडवलवनधीचीपरतारवभकविललकसमजणताथथ.

76 PB

ताळबदाच सिरप (Specimen of Balance Sheet)

.................... च पसतकात ताळबद

३१ माचथ ................. रोजीचानाि जमा

दता रककम` रककम` सपतती रककम` रककम `

भताडवलवनधी हससरोख(रोखविललक) xxx आरभीचीविललक xxx अवधकोषसरोख(बकविललक) xxx (+)दथणगी xxx मदठथवी xxx (+)परवथििलक xxx गवणक xxx (+)वताढतावता xxx ववववधऋणको xxx (-)ट xxx xxx जवमनआवणइमतार xxxइमतारवनधी xxx फवनथचरआवणवफकचर/उपसकरव

अदवताकती xxxदतानवनधी xxx सतरवतर xxxकरीडतासपधताथवनधी xxx उपकरणथ xxxवविथषवनधी xxx खथळताचथमदतान xxxधमताथदतावनधी xxx मोटतारवताहन xxxववववधधनको xxx गतालपसक xxxअवधकोषअवधकषथ xxx खथळसतामनताचतासताठता xxxअदकजथ xxx लथखनसतामगीचतासताठता xxxअदतखचथ xxx औषधताचतासताठता xxxपवथपरतापउतपनन(वगथणीअगताऊजमता) xxx वदलथलीकजज xxxउतपननखचथखताथ(जमताविललक) xxx उपवजथअपरतापवताज xxx

पवथदतखचथ xxxथणथबताकरीउतपनन(जसथ-वगथणी) xxx

xxxx xxxx

वकतथकदताउतपनन-खचथखताततावरीलवताढणताचीरककमहीभताडवलवनधीमधथवमळववणताचथऐवजी ी ताळथबदतादथताबताजवरवथगळीचउतपननखचथखताततावरीलरककमदिथववलीजताथ.ीखतालीलपरमताणथ-

रककम ` रककम`

उतपनन खचथ खातपरतारवभकजमताविललक xxx

(+)चतालवषताथचतावताढतावता xxx xxx

77 PB

२.३.९ अवतररकत मावहती : अदतत (दण बाकी) खचथ (Outstanding Expenses) आवण पिथदतत खचथ (सदभथ ४ उदाहरण)

१. अदतत / दण बाकी खचथ (Outstanding Expenses) - दथणथबताकरीखचथमहणजथअसथखचथकरीजथचतालवषताथिीसबवधआहथपरवषथअखथरलतादथणथबताकरीआहथ.

दोन परभािi) उतपननखचथखतातताचथनतावथबताजवर(खचथबताज)सबवधखचताथमधथअदतखचताथचीरतािीवमळववणतातावी.

ii) ताळथबदताचथदथताबताजवरअदतखचताथचीरककमदिथवतावी.२. पिथदतत खचथ (Prepaid Expenses) -पवथदतखचथमहणजथअसथखचथहोकरीजथआगताऊ(Advance)करणताथता

आवणअितािोधनताचथफतादथहथपढीलवषताथमधथवमळता.

दोन परभािi) उतपननखचथखतातताचथखचथबताजवरसबवधखचताथनपवथदतखचताथचीरतािीवजताकरणतातावी.ii) ताळथबदताचथसपतीबताजवरपवथदतखचताथचीरतािीवववभननवषताथनसतारवथगळीदिथववणताथथ.

३. उपवजथत अपराप उतपनन / ण बाकी उतपनन (Accured Income/Outstanding Income/Income Receivable) : (उदाहरण करमाक २चा सदभथ घािा)

जथउतपननचतालवषताथकमववलथपरथचतालवषताथवमळतालथनताहीअिताउतपननतालताउपतावजथपरअपरतापउतपननअसथमहणता.

दोन परभाि i) उतपननखचथखतातताचथउतपननबताजवरसबवधउतपननताचतापदतावमळववणताथथ.मतातरसबधीपदततावठकताणी

नसथलरउतपननबताजवरतताचीसवतरनोददिथववणतातावी. ii) उपतावजथअपरतापउतपननहथताळथबदताचथसपतीबताजवरसवतरपणथदिथवतावथ.

४. आराऊ वमळालल उतपनन / पिथ पराप उतपनन (Income received in advance / Pre - received Income) : जथउतपननचतालवषताथवमळतालथपरथवतासववकतापढीलवषताथिीसबवधअसथअसथउतपननचतालवषताथपरतापझतालथलथअसलथ

रीथतावषताथकमववलथलथनसथमहणनससथचीहीदथताठरथ. दोन परभाि i) उतपननखचथखतातताचथउतपननबताजवरसबधीउतपननताचथरककमथनपवथपरतापउतपननताचीरककमवजताकरणताथथ. ii) ताळथबदताचथदथताबताजवरपवथपरतापउतपननताचीरककमदिथववणतातावी.

५. चाल आवण मारील िराथत आराऊ वमळालली िरथणी / पिथपराप िरथणी आवण अपराप िरथणी (Subscription received in advance and subscription outstanding of the account and previous year) :

(सदभथ करमाकासाठी उदाहरण २ पहाि)

वगथणीहीनफतानकमववणताऱताससथचथमहसलउतपननआहथ.‘वगथणी’हथनफतानकमववणताऱताससथचथउतपननताचथएकमहतवताचथसतरो(Source)आहथ.वगथणीहीकतालतावधीनसतारवदलीजताथ.सवथसभतासदतानतावगथणीहीवनवमपणथदतावीलतागथ.वगथणीहीउतपननखचथखतातताजमताकलीजताथ.

आजीवनसभतासदतवताकररताएकरकमीरककमवगथणीमहणनवदलीजताऊिकथ.

78 PB

िरथणीच खालील परकार आहत. i) चतालवषताथचीवगथणीचतालवषताथवमळताली. ii) चतालवषताथमतागीलवषताथचीवगथणीवमळताली. iii) पढीलवषताथचीवगथणीचतालवषताथवमळताली. iv) चतालवषताथचीवगथणीथणथआहथ. (उदताहरणकमताक२चतासदभथघतावता)

६. घसारा (Depreciation) : घसताऱताचताअभतासआपणवकतीगवतापतारीवभतागीदतारीससथचताअवमलथखतामधथकलताआहथ.घसतारताहथनतामधतारीखताथ

आहथ.घसतारताखतालीलपरमताणथआकतारलथजताथ. १० % घसारा तािर (त ह १/०४/२०१९ रोजी `२०,००० च घतल) घसाऱाच रणन करा ताची वकमत ` २०,०००

घसारा = २०,०००१ ×

१०१०० = ` २०००

दोन परभाि १) उतपननखचथखतातताचतानतावथबताजलता. २) ताळथबदताचतासपतीबताजलतातरतामधनघसतारतावजताकरवता.(उदताहरणकमताक३चतासदभथघतावता)

७. परिि िलकाच भाडिलीकरण (Capitalisation of Entrances fees) :

एखतादताससथचतासभतासदहोणताकररतावकतीदतारथससथलताजथिलकवदलथजताथ.ततालतापरवथििलकअसथसबोवधलथजताथ.नफतानकमववणताऱताससथचथहथअतावती(Recurring)सवरपताचथमहणजथवतारवतारवमळणतारथउतपननअसथ.

सतामतादःपरवथििलकहथससथचथभताडवलीउतपननसमजलथजताथ.हथभताडवलवनधीवमळववलथजताथ.तालताचपरवथििलकताचथभताडवलीकरणअसथमहणता.

जसथ-परवथििलक` ५०,०००आहथ. ` ५०,०००पकरी५०%परवथििलकताचथभताडवलीकरणकरता. ५० % ` ५०,००० च = ` २५,००० ` २५,०००हथभताडवलवनधीमधथवमळववलथजताीलव` २५,०००हथमहसलीउतपननमहणनउतपनन-खचथखतातताचताजमता

बताजलतावलवहलथजताईल.

परिि फी ` ५०,०००

` २५,००० ` २५,००० भाडिली उतपनन महसल उतपनन

८. दणगामधन वििर वनधी वनमाथण करण (Creation of special funds out of Donations) : दथणगतामहणजथअितारककमताकरीजताससथचतासभतासदतादतारथवकवताबताहथरीलवकतीदतारथबकषीसताचता/उपहतारताचता(Gifts)

सवरपताससथलतादथणताथता.दथणगीहतानफतानकमववणताऱताससथचताएकमहतवताचताउतपननताचतासतरो(Source)आहथ.

79 PB

दणगाच परकार -१) सामान दणगा -सतामताद दथणगता हथ महसली उतपननसमजलथजताथ व तता उतपनन-खचथखतातताचताजमताबताजलता

वलवहलताजताता.तादथणगतादथणतामतागथकोणतताहीववविषटअटीनसता.२) विविषट दणगा - वकतथकदतादतानदताततादतारथससथलता ववविषटउदथिताचथ पथथसताठीदथणगतादथणताोता.दथणगी

दथतानतादतानदताताकोणतताकताताथसताठीवकवताउपोगतासताठीवकवताउदथितासताठीदथणगीदथणताथआहथ,तागोषटीचतासपषटउललथखकरीअसो.

जसथ-इमतारवनधीसताठीदथणगी,पताररोवषकवनधीकरीतादथणगी,खथळवकरीडतागणतासताठीदथणगीइ. ववविषटदथणगताताळथबदताचतादथताबताजलतादताखववणताथता.९. लखन सामगीचा साठा / सकध (Stock of Stationery) :सवथचससताकररतालथखनसतामगीखचथहतासतामतादखचथ

आहथ.लथखनसतामगीचतावतापरतामळथीसपषटताथथ. उपोगताआलथलतालथखनसतामगीचीवननशचीखतालीलपरमताणथदथखीलकरताथथ. चतालवषताथउपोगताआलथलीलथखनसतामगी=लथखनसतामगीचतापरतारवभकसताठता +चतालवषताथलथखनसतामगीचीखरथदी +लथखनसतामगीचथबताकरीवबलदथणथ -वषथअखथरीसविललकसताठता

वरीलसतर(चतालवषताथउपोगताआलथलीलथखनसतामगी)हथउतपनन-खचताथचतानतावथबताजलताथथवअखथरचताविललकसताठताताळथबदताचतासपतीबताजलतावलवहता.

लथखनसतामगीपरमताणथचससतामधथकताहीववविषटसतामगीअिीअसथकरीवजचतावतापरकलतामळथीनतािपतावथ.उदता.खथळताचथसतावहत(SportsMaterial),दवताखतादतामधथऔषधइ.(उदताहरणकमताक१चतासदभथघतावता)

१०. सपतती ि दताचा परारवभक विलका (Opening Balances) ि परारवभक ताळबद (Opening Balance Sheet) : लथखताकनवषताथचतापरतारभीसपतीवदथताचतापरतारवभकविलकतादताखववलताजताता.तापरतारवभकविलकताचतासहतायतानथपरतारवभकताळथबदतारकरणताथो.

परतापी िोधनखतातताचता सरवताीलताअसलथली रोख विललकव बक विललकहथ परतारवभक ताळथबदताचता सपती बताजलतावलवहता.बकअवधववकषथअसथलरोदथताबताजसवलहतावता.भताडवलवनधीहताताळथबदताचतादथताबताजसदताखवतावता.

(सदभथ२:३:८)

ब) महतिाची पद (Important Terms):१) परवथििलक-सदभथ-अवरीकतमतावहीीलमदताकमताक५पहता.२) वगथणी-अवरीकतमतावहीीलमदताकमताक३पहतावता.३) मतपवतरदतान(Legacy)-मतपवतरदतानमहणजथएखदतावकतीनथससथलतामतपतरतानसतारवदलथलीदथणगीहो.हथदतान

सतामतादवकवताववविषटहथसताठीअसथ.i) सतामताददतान-महसलीउतपननहो.हथउतपनन-खचथखतातताचताजमताबताजसवलवहता.ii) ववविषटदतान-तालताभताडवलीउतपननमहणता.हथताळथबदताचतादथताबताजलतावलवहलथजताथ.

४. आजीि सभासद िलक (Life Membership Fees) :नफता-ोटतानकमववणताऱताससथमधथसभतासदएकताचवथळीसवथवगथणीदथताअितावगथणीलताआजीवसभतासदिलकअसथ

महणता.हथिलकभताडवलीअसथततामळथथताळथबदताचतादथताबताजसदिथववता.

80 PB

५. जना सपततीची विकरी (Sale of old Assets) :जतावथळीकतामसवरपीमतालमतताबताजतारताववकलीजताथततावथळथसतताचीपसकरीवकम(Book-Value)मतालमतथचता

बताजसतताववविषटसपतीमधनवजताकलीजताथ.सपतीववकतानताजरनफताझतालतारोउतपनन-खचताथचताजमताबताजसवलवहतावोटताझतालतारोउतपनन-खचताथचतानतावथबताजसवलवहता.सपतीववकरीचीरोखहीरोखखताततावकवताबकखतातताजमताकलीजताथ.

भगतार वकवताजदतावथमतानपतरताचता ववकरीपतासन वमळणतारी रककमहथमहसलीउतपननसमजलथजताथ.आवणथ उतपनन-खचथखताततालताजमताकरणताथथ.जदतावथमतानपतरताचताववकरीनजथउतपननवमळथततालतावकरकोळउतपननमहणता. ६) ववविषटदथणगी(ताकररताअवररकतमतावहीीलमदता६पहतावता) ७) सतामताददथणगी(ताकररताअवररकतमतावहीीलमदता६पहतावता) ८) ववविषटवनधी(ताकररताअवररकतमतावहीीलमदता६पहतावता) ९) दतानवनधी(ताकररताअवररकतमतावहीीलमदता६पहतावता)

ववविषटकताताथकररताबवकषसताकररतावकवतादथणगीकररताववविषटरककमथनथहता वनधीवनमताथणकलताजताो.दतानवनधीहथ ववविषटउतपननअसथ.

उदाहरण

१. लखन सामगीची हाताळणी (Treatment of Stationery)ताळबद ३१ माचथ २०१७ रोजीचा

दथता रककम` रककम` सपती रककम` रककम`

लथखनसतामगीचतासताठता ८००

परापी-िोधन खात (३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीता)नाि जमा

परतापी रककम` रककम` िोधन रककम` रककम`

लथखनसतामगीचीखरथदी ७,०००

समाोजन :१) ` १,५०० लथखनसतामगीचथदथणथबताकरीआहथ.२) ३१मताचथ२०१८लताचतालवषताथचतालथखनसतामगीचतासताठता` १,३००चताहोता.

िरील मावहतीच आधार चाल िराथत उपोरात (िापरात) आलला लखन सामगीचा रकमची रणना (वनशशचती) करा.

तपविल रककम` रककम`लथखनसतामगीचतासताठता१-४-२०१७चता ८००अवधक:चतालवषताथीलखरथदी ७,०००दथणथबताकरी(outstandingbill) १,५०० ९,३००वजता:वषथअखथरचतासताठता(३१-३-२०१८) १,३००(चतालवषताथउपोगताआलथलीलथखनसतामगी) ८,०००

81 PB

२.किळ िरथणी सबधीत समाोजना

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परतापी रककम` रककम` िोधन रककम` रककम`

वगथणी

२०१६-१७ १,५००

२०१७-१८ ८०,०००

२०१८-१९ ३,५०० ८५,०००

समाोजना :१) चतालवषताथचीवगथणीबताकरी`७,०००२) २०१६-१७तावषताथमधथवगथणीचथथणथबताकरी` २,०००/-होथ,सथचचतालवषताथचीमतागीलवषतीअवगमवमळतालथलीवगथणी

` ८,०००होी. िरील मावहतीच आधार अवतम खातामध होणार परभाि दिथिा.

उततर : उतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमा

खचथ रककम ` रककम` उतपनन रककम` रककम`

वगथणी ८०,०००

अवधक - चताल वषताथची मतागील वषतीवमळतालथलीवगथणी

८,०००

अवधक-चतालवषताथचीथणथबताकरीवगथणी ७,००० ९५,०००

ताळबद ३१ माचथ २०१८ रोजीचा

दता रककम ` रककम` सपतती रककम` रककम`

अगताऊवमळतालथलीवगथणी(२०१८-१९)

३,५०० अपरतापवगथणी २०१६-१७ ५०० २०१७-१८ ७,००० ७,५००

३. घसाऱाची वनशशचती (रणना) (Calculations of Depreciation)

१एवपरल२०१८लताउपसकर(Furniture)खताततामधथ` १,००,०००.एवढीविललकदिथववणताआलीआहथ.

१जल२०१८लता` ३०,०००वकमीचथअवररकतउपसकर(Furniture)खरथदीकरणताआलथ.

उपसकरतावरवतावषथक१२%दरतानथघसतारताआकतारणतातावता.

82 PB

अवतम खातामध ही बाब परसतत करा.

उतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

खचथ रककम` रककम` उतपनन रककम` रककम`

उपसकरतावरघसतारता(कताथवटपबघता)

१४,७००

ताळबद ३१ माचथ २०१९ रोजीचा

दता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `

उपसकर(१.०४.२०१८) १,००,०००

(+)खरथदी(१.७.२०१८लता) ३०,०००

१,३०,०००(-)घसतारता(वतावषथक१२%दरतानथ) १४,७०० १,१५,३००

काथ टीप (Working Note) : ` अ) वतावषथक१२%दरतानथघसतारता ` १,००,०००वरएकतावषताथचता १२,००० ब) वतावषथक१२%दरतानथघसतारता ` ३०,०००वर९मवहदताकररता २,७००

एकण घसारा १४,७००

४. चाल िराथिी आवण मारील िराथिी सबधीत अदतत आवण पिथदतत खचथताळबद ३१ माचथ २०१८ रोजीचा

दता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `पवथदतपगतार(२०१८-१९कररता)

२,०००

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `

पगतार

२०१८-१९ ३०,०००

२०१९-२० १,००० ३१,०००

समाोजन : चतालवषताथचताअदतपगतार(OutstandingSalaries) ` ५,५००

वरीलमतावहीचथआधतारथ२०१८-१९तावषताथकररताअवमखताततामधथ‘पगतार’सबधीचीबताबपरसकरता.

83 PB

उततर :उतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमा

खचथ रककम ` रककम ` उतपनन रककम ` रककम `पगतार ३०,०००

अवधक : २०१७ - १८मधथचतालवषताथचतावदलथलता

२,०००

चतालवषताथचतादथणथबताकरी(अदत) ५,५००३७,५००

ताळबद ३१ माचथ २०१९ रोजीचा

दता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `

अदतपगतार ५,५०० पवथदतपगतार(२०१९-२०िीसबधी)

१,०००

५. सोप उदाहरण - उतपनन आवण खचथ खात तार करा.खतालीवदलथलतापरतापी-िोधनखताथआवणसमताोजनताचथआधतारथवथणणताकलचरलअसोवसएिनसतातारताचथ३१मताचथ२०२०रोजी

सपणताऱतावषताथचथउतपनन-खचथखताथतारकरता.परापी िोधन खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमापरापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `

विललक(पढथआणली) भताडथ रोख १०,००० २०१८-१९ ७०० बक १९,२०० २९,२०० २०१९-२० ५४,३०० ५५,०००

वगथणी मदठथव ४७,०००

२०१८-१९ १५,००० सतामतादखचथ ८,०००

२०१९-२० १,००,००० ववमता(Insurance) १२,०००

२०२०-२१ ८,००० १,२३,००० छपताईवलथखनसतामगी ६,०००

दथणगी(सतामताद) २५,००० सहलखचथ १८,०००

परवथििलक १५,००० पगतार २०,०००

मदठथवीवरवताज ४,८०० परवतासखचथ १३,०००

सहलपरतापी

२०,००० जतावहरता(२०१८-१९वषताथिीसबधी) ७,०००

विललक(पढथनथली) रोख १५,००० बक १६,००० ३१,०००

२,१७,००० २,१७,०००

84 PB

समाोजना :१) चतालवषताथचथदथणथबताकरीभताडथ`७,०००.२) परवथििलकताचता६०%रकमथचथभताडवलीकरणकरता.३) चतालवषताथचीअपरतापवगथणी`२०,०००.४) पवथदतववमता` १,०००.

उततर :िणणा कलचरल असोवसएिन सातारा च पसतकात

उतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

खचथ रककम ` रककम ` उतपनन रककम ` रककम `भताडथ ५४,३०० वगथणी १,००,०००

(+)अदत ७,००० ६१,३०० (+)अपरताप २०,००० १,२०,०००

सतामतादखचथ ८,००० दथणगी २५,०००

ववमता १२,००० परवथििलक १५,०००

(-)पवथदतववमता १,००० ११,००० (-)६०%भताडवलवनधीलता ९,००० ६,०००

छपताईवलथखनसतामगी ६,००० सतानतारर

सहलखचथ १८,००० मदठथवीवरवताज ४,८००

पगतार २०,००० सहलपरतापी २०,०००

परवतासखचथ १३,०००

वताढतावता(Surplus) ३८,५००

(उतपननताचथखचताथवरीलआवधक)

१,७५,८०० १,७५,८००

सकत (Hint) :सहलखचताथचीरककमहीसहलपरतापीमधनदथखीलवजताकरनदथखीलदिथववताथईल.

६. परापी-िोधन खाताच आधार िरथणी सबधीची मावहती पढील परमाण दणात आलली आह.

२०१८-१९तावषताथमधथवगथणीवमळताली` ५०,०००.३१मताचथ२०१८लतावगथणीचथथणथबताकरीहोथ`१०,०००,३१मताचथ२०१९लताथणथबताकरीअसलथलीवगथणी` २०,०००,३१मताचथ२०१८लताअगताऊवमळतालथलीवगथणी` १५,०००,३१मताचथ२०१९लताअगताऊवमळतालथलीवगथणी` १०,०००.

वरीलमतावही३१मताचथ२०१९रोजीसपणताऱतावषताथचताउतपनन-खचथखतातताआवणतताचतारखथचताताळथबदतामधथपरसकरता.

85 PB

उतपनन -खचथ खात३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमा

खचथ रककम ` उतपनन रककम `चतालवषताथचीवगथणी(कताथटीपनसतार) ६५,०००

ताळबद३१ माचथ २०१९ रोजीचा

दता रककम ` सपतती रककम `

अगताऊवमळतालथलीवगथणी १०,००० अपरतापवगथणी(थणथबताकरी) २०,०००

काथ टीपा :-

चतालवषताथमधथवगथणीपतासनपरतापउतपननताचीवननशचीएकरवगथणीखताथवकवतावववरणपतरतारकरनकरताथईल.i) िरथणी वििरणपत (Statement of Subscription)

तपविल रककम `वगथणीः-परतापी-िोधनखताततापरमताणथ ५०,०००(+)३१-३-२०१९लताथणथबताकरी २०,०००(+)३१-३-२०१८लताअगताऊवमळतालथलीवगथणी १५,०००

(-)३१-३-२०१८चीथणथबताकरीवगथणी १०,०००८५,०००

(-)३१-३-२०१९लताअगताऊवमळतालथलीवगथणी १०,००० २०,०००

६५,०००िरथणी खात

नाि जमातपविल रककम ` तपविल रककम `

थणथबताकरीवगथणी(पढथआणली) १०,००० अगताऊवमळतालथलीवगथणी(पढथआणली) १५,०००

उतपनन-खचथखताथ(सलीरककम) ६५,००० बकखताथ ५०,०००

चतालवषताथअगताऊवमळतालथली(पढथनथली) १०,००० चतालवषताथचीथणथबताकरी २०,०००

८५,००० ८५,०००

86 PB

७. खाली वदलला परापी - िोधन खात वदलला अवतररकत मावहतीच आधार ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकररता उतपनन - खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `विललक(पढथआणली) ३,००० पगतार ४,०००वगथणी ५,००० छपताईवलथखनसतामगी १,०००दथणगी(महसली) ५,००० कवमिन ५००परवथििलक ४,००० भताडथ २,०००वताज १,००० ववदखचथ १,५००

उपसकर(Furniture) ८,०००विललक(पढथनथली) १,०००

१८,००० १८,०००

अवतररकत मावहती :१) अदतभताडथ(OutstandingRent)` २००.२) वगथणीतापदतामधथअगताऊवमळतालथलतावगथणीचता` १,०००तारकमथचतासमतावथिआहथआवणचतालवषताथचीअपरतापवगथणी

`५००आहथ.३) उपसकरवरवतावषथक८%दरतानथघसतारताआकतारता.४) परवथििलकताचता५०%रकमथचथभताडवलीकरणकरता.५) भताडवलवनधी` ३,०००उततर ः

उतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

खचथ रककम`

रककम`

उतपनन रककम`

रककम`

पगतार ४,००० वगथणी ५,०००छपताईवलथखनसतामगी १,००० वजताःअगताऊवमळतालथली १,०००कवमिन ५०० ४,०००भताडथ २,००० अवधकःअपरताप ५०० ४,५००अवधकःअदत २०० २,२०० दथणगी ५,०००ववदखचथ १,५०० परवथििलक ४,०००उपसकरतावरघसतारता ६४० वजता ः ५०% भताडवल वनधीलता

सतानतारर२,००० २,०००

वताढतावता(Surplus) २,६६० वताज १,०००(उतपननताचथखचताथवरीलआवधक)

१२,५०० १२,५००

87 PB

ताळबद ३१ माचथ २०१९ रोजीचा

दता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `

भताडवलवनधी ३,००० उपसकर ८,०००(+)५०%परवथििलक २,००० (-)८%घसतारता ६४० ७,३६०(+)वताढतावता २,६६० ७,६६०

रोखविललक १,०००अदतभताडथ २०० अपरतापवगथणी ५००पवथपरतापवगथणी १,०००

८,८६० ८,८६०

८. १ एवपरल २०१९ रोजी डॉ. अवभनि भारत ानी िदयवक विसाास सरिात कला. तानी ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथच परापी-िोधन खात आवण कलला समाोजना वदलला आहत. ता आधार ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथच उतपनन-खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

डॉ. अवभनि भारत ाचपरापी - िोधन खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `ववसताताचथपरतारभीरोखआणली २५,००० उपसकर(Furniture) ८,०००(Cashintroduce) उपकरणथ १०,०००पतासणीिलक १०,००० औषधी ७,०००दवताखतादतापतासनपरतापी ३०,००० पगतार १२,०००ववववधपरतापी(SundryReceipts) ५,००० भताडथ ६,०००

वताहनखचथ(Conveyance) ४,०००

लथखनसतामगी ५००ववदिलक ५,०००वनकतावलक(Journals) ५००उचल १५,०००विललक(पढथनथली) २,०००

७०,००० ७०,०००

अवतररकत मावहती:१) पतासणीिलकचथ` २,०००आवणदवताखतानतापरतापीचथ` ५००थणथबताकरीआहथ.२) अदतखचथ-भताडथ` ५००आवणपगतार` १,०००.३) ४०%वताहनखचथहताघरगीवतापरतािीसबधीआहथ.४) औषधीचतासताठता` १,०००.५) उपसकरतावरवतावषथक८%दरतानथआवणउपकरणतावर` ५००घसतारताआकतारणतातावता.

88 PB

उततर ः

डॉ. अवभनि भारत ाच पसतकातउतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमाखचथ रककम

`रककम

`उतपनन रककम

`रककम

`

औषधी ७,००० पतासणीफरी १०,०००वजताःऔषधसताठता १,००० ६,००० अवधकःअपरताप २,००० १२,०००पगतार १२,०००अवधकःअदतपगतार १,००० १३,००० दवताखतानतापरतापी ३०,०००भताडथ ६,००० अवधकःअपरताप ५०० ३०,५००अवधकःअदतभताडथ ५०० ६,५००वताहनखचथ ४,००० ववववधपरतापी ५,०००वजताः४०%घरगीवतापरतािीसबधी १,६०० २,४००लथखनसतामगी ५००ववदिलक ५,०००वनकतावलक ५००घसतारता: उपसकरतावर ६४० उपकरणतावर ५०० १,१४०वताढतावता(Surplus) १२,४६०(उतपननताचथखचताथवररलआवधक)

४७,५०० ४७,५००ताळबद

३१ माचथ २०२० रोजीचा

दता रककम`

रककम`

सपतती रककम`

रककम`

भताडवलवनधी(ववसता २५,००० उपसकर ८,०००परतारभीरोखआणली) (-)८%घसतारता ६४० ७,३६०

(+)वताढतावता १२,४६० उपकरणथ १०,०००

३७,४६० (-)घसतारता ५०० ९,५००(-)उचल १५,००० औषधीचतासताठता १,०००घरगीवताहनखचथ १,६०० १६,६०० २०,८६० अपरतापपतासणीफरी २,०००

अदतभताडथ ५०० दवताखतानतापरतापीचथथणथ ५००

अदतपगतार १,००० रोखविललक २,०००

२२,३६० २२,३६०

89 PB

९. पणथवनल करीडा मडळ, पण ाच परापी-िोधन आवण अवतररकत मावहती पढील परमाण दणात आलली आह. तािरन३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीता उतपनन - खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम`

रककम`

िोधन रककम`

रककम`

रोखविललक(पढथआणली) ५,००० बकओवहरडताफट(परफड) ३२,०००वगथणी पगतार १०,००० २०१६-१७ २,००० ववदिलक(आकतार) ४,००० २०१७-१८ ३,००० महतानगरपतावलकताकर २,७०० २०१८-१९ ७०,००० ७५,००० खथळसतामगीखरथदी ५०,०००दथणगी १५,००० सतामतादखचथ ५००परवथििलक १,७०० वबवलडथखथळतासबधीचताखचथ ३,०००आजीवनसभतासदिलक(महसली) १७,००० खथळमदतानताचीदरसी ५००खथळसपधतायपतासनपरतापी ६०,००० खथळसपधतायवरखचथ ५०,०००(TournamentReceipt) (TournamentsExp.)

विललक(पढथनथली) हससरोख ७,००० बकविललक १४,०००

१,७३,७०० १,७३,७००अवतररकत मावहती :१) दथणगीची५०%रककमहीइमतारवनधीिीसबवधआहथ.२) परवथििलकताचता७०%रकमथचथभताडवलीकरणकरता.३) २०१६-१७तावषताथची` ५००आवण२०१७-१८तावषताथची` १,०००वगथणीअदतापथणथबताकरीआहथ.४) १-४-२०१८रोजीससथचतापसकतामधथपढीलपरमताणथविलकतावदसनआलता-इमतारवनधी` ४७,०००,बक

ओवहरडताफट` ३२,०००,जमीन` १,५०,०००.खथळसतामगी` ३०,०००,अपरतापवगथणी२०१६-१७तावषताथची`२,५००आवण२०१७-१८तावषताथची` ४,०००.

५) चतालवषताथचीअपरतापवगथणी` ८,०००६) खथळसतामगीचतासताठता` ८,०००एवढताहोताआवणताखथळसतामगीसताठतावरवतावषथक१२.५%नथघसतारताआकतारता.

90 PB

उततर :पणथवनल करीडा मडळ, पण ाच पसतकात

उतपनन- खचथ खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमा

खचथ रककम`

रककम`

उतपनन रककम`

रककम`

पगतार १०,००० खथळसपधतायपतासनपरतापी ६०,०००ववदिलक ४,००० (-)खथळसपधतायवरखचथ ५०,००० १०,०००नगरपररषदकर २,७०० वगथणी ७०,०००वतापरणताआलथलीखथळसतामगी (+)अपरताप ८,००० ७८,०००परतारभीचीविललक: ३०,००० दथणगी १५,००० (+)खरथदी ५०,००० (-)५०%रतािीइमतार ७,५०० ७,५००

८०,००० वनधीलतासतानतारी (-)वषथअखथरचतासताठता ८,००० ७२,००० परवथििलक १,७००सतामतादखचथ ५०० (-)७०%भताडवल १,१९० ५१०वबवलडथखथळसबधीखचथ ३,००० वनधीलतासतानतारीखथळमदतानदरसी ५०० आजीवनसभतासदिलक १७,०००खथळसतामगीसताठतावरघसतारता १,०००वताढतावता (उतपननताचथखचताथवरीलआवधक)

१९,३१०

१,१३,०१० १,१३,०१०ताळबद ३१ माचथ २०१९ रोजीचा

दता रककम`

रककम`

सपतती रककम`

रककम`

इमतारवनधी ४७,००० रोखविललक ७,०००(+)५०%दथणगी ७,५०० ५४,५०० बकविललक १४,०००भताडवलवनधी १,१२,५०० अपरतापवगथणी:(+)७०%परवथििलक १,१९० २०१६-१७ ५००(+)वताढतावता १९,३१० १,३३,००० २०१७-१८ १,०००

२०१८-१९ ८,००० ९,५००जमीन १,५०,०००खथळसतामगीचतासताठता ८,०००(-)घसतारता१२.५% १,००० ७,०००

१,८७,५०० १,८७,५००

91 PB

काथ टीपा (Working Notes) :१) भाडिल वनधीची वनशशचती -

ताळबद ३१ माचथ २०१८ रोजीचा

दता रककम`

रककम`

सपतती रककम`

रककम`

इमतारवनधी ४७,००० जमीन १,५०,०००

बकओवहरडताफट ३२,००० खथळसतामगी ३०,०००

भताडवलवनधी(सलीरककम) १,१२,५०० अपरतापवगथणी

२०१६-१७ २,५००

२०१७-१८ ४,००० ६,५००

रोखविललक ५,०००

१,९१,५०० १,९१,५००

२. खळ सामगी िर घसाऱाची आकारणी

` ८,००० िर १२ १२ % दरान घसारा

= ८,००० × १२.५१०० = ` १,०००

१०. ३१ माचथ २०१८ रोजी सरसिती हासकल, खड ची शसती पढील परमाण वदसन आली.

ताळबद ३१ माचथ २०१८ रोजीचादता रककम

`रककम

`सपतती रककम

`रककम

`भताडवलवनधी ६,८०,००० रोखविललक ५,०००परवथििलक २०,००० बकविललक ८,०००

परोगिताळता १५,०००

इमतार ६,००,०००

फवनथचर ४०,०००

पसक २२,०००

विकषणिलकथणथबताकरी १०,०००

७,००,००० ७,००,०००

92 PB

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम`

रककम`

िोधन रककम`

रककम`

विललक(पढथआणली) विकषकताचतापगतार १,८०,००० रोख ५,००० कताताथलीनकमथचताऱताचता बक ८,००० १३,००० पगतार ३०,०००विकषणिलक पसक(१-१-२०१९लता १५,००० २०१७-१८ ८,००० खरथदी) २०१८-१९ १,००,००० १,०८,००० छपताईवलथखनसतामगी ५,०००दडवसली(FineCollected) २,००० वतावषथकसमथलनखचथ १०,०००परवथििलक १०,००० कताताथलभताडथ १६,०००सतरिलक(Termfees) ७,००० दरसी १५,०००गतालतासताठीदथणगी १,००० वकडताखचथ(SportsExp.) ५,०००बकठथवीवरवताज ५,००० फवनथचर(१-७-२०१८लता ५०,०००सरकतारीअनदतान(महसली) २,००,००० खरथदी)

विललक(पढथनथली) रोख ८,००० बक १२,००० २०,०००

३,४६,००० ३,४६,०००

अवतररकत मावहती :-१) चतालवषताथचताविकषणिलकताचथथणथबताकरीआहथ`५,०००२) विकषकताचतादथणथबताकरीपगतार`१५,०००३) भताडथअगताऊ(advance)वदलथलथआहथ` ३,०००४) पसकतावरवतावषथक१५%आवणफवनथचरवरवतावषथक१०%नथघसताऱताचीआकतारणीकरता. आपणास ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीता उतपनन - खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करािाचा

आह.

93 PB

उततर :सरसिती हासकल, खड ाच पसतकात

उतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

खचथ रककम ` रककम ` उतपनन रककम ` रककम `विकषकताचतापगतार १,८०,००० विकषणिलक १,००,०००(+)दथणथबताकरी १५,००० १,९५,००० (+)थणथबताकरी ५,००० १,०५,०००कताताथलीनकमथचताऱताचतापगतार ३०,००० दडवसली २,०००छपताईवलथखनसतामगी ५,००० परवथििलक १०,०००वतावषथकसमथलनखचथ १०,००० सतरिलक ७,०००कताताथलभताडथ १६,००० बकठथवीवरवताज ५,०००(-)अगताऊवदलथलथ ३,००० १३,००० सरकतारीअनदतान २,००,०००दरसी १५,०००करीडताखचथ ५,०००घसतारता पसकतावर ७,७५० उपसकरवर ३,८६३ ११,६१३वताढतावता(उतपननताचथखचताथवरीलआवधक) ४४,३८७

३,२९,००० ३,२९,०००ताळबद ३१ माचथ २०१९ रोजीचा

दता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `भताडवलवनधी ६,८०,००० रोखविललक ८,०००(+)वताढतावता ४४,३८७ ७,२४,३८७ बकविललक १२,०००परवथििलक २०,००० विकषणिलकथणथबताकरी:गतालदथणगी १,००० २०१७-१८ २,०००विकषकताचतादथणथबताकरीपगतार १५,००० २०१८-१९ ५,००० ७,०००

अगताऊवदलथलथभताडथ ३,०००परोगिताळता १५,०००इमतार ६,००,०००फवनथचर: ४०,००० (+)खरथदी ५०,०००

९०,००० (-)घसतारता१०% ७,७५० ८२,२५०पसक: २२,००० (+)खरथदी १५,०००

३७,००० (-)घसतारता१५% ३,८६३ ३३,१३७

७,६०,३८७ ७,६०,३८७

94 PB

काथ टीपा (Working Notes) : १) फवनथचरिर घसाऱाची आकारणी - `

अ)` ४०,०००वरवतावषथक१०%दरतानथवषथभरताचथ ४,०००

ब)`५०,०००वरवतावषथक१०%दरतानथ९मवहदतासताठी

५०,००० × १०१००

× = ३७५० एकण फवनथचर घसारा ७,७५०

२) पसतकािर घसाऱाची आकारणी - `

अ)` २२,०००वरवतावषथक१५%दरतानथवषथभरताचथ ३,३००

ब)` १५,०००वरवतावषथक१५%दरतानथ३मवहदतासताठी

१५,००० × १५१०० ×

३१२ = ५६३

पसतकािर घसारा एकण ३,८६३

११. दानद गाल, अबजोराई ाचा ३१ माचथ २०१९ रोजीचा ताळबद ि ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथसाठीच परापी - िोधन खात ि समाोजना खालील परमाण आह.

तािरन ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकररता उतपनन - खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.ताळबद ३१ माचथ २०१९ रोजीचा

दता रककम ` सपतती रककम `भताडवलवनधी ७,५०,००० फवनथचर ५०,०००

पवथपरतापवगथणी ३,००० पसक ६,५०,५००

अदतखचथ २,००० पोसटवकरीटताचतासताठता ५००

परवभीमधथगवणक ७,०००

रोखविललक ७,०००

बकविललक ४०,०००

७,५५,००० ७,५५,०००

९१२

95 PB

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम (`) िोधन रककम (`)

विललक(पढथआणली) पगतार २४,००० रोख ७,००० पोसटवकरीटताचीखरथदी १,५०० बक ४०,००० पसकताचीखरथदी(१-१०-२०१९लता) १,००,०००सभतासदवगथणी १,८०,००० अदतखचताथचथिोधन २,०००परवथििलक ३०,००० गवणक ५०,०००जदतावथमतानपतरताचीववकरी २,००० फवनथचर(१-७-२०१९लताखरथदीकलथ) ३०,०००वताखतानककषताचथभताडथ(Hireof १०,००० छपताईवलथखनसतामगी ६,०००LectureHall) भताडथ १८,०००परवभीवरीलवताज ५,००० विललक(पढथनथली)आजीवनसभतासदिलक १०,००० रोख ९,५००

बक ४३,०००२,८४,००० २,८४,०००

समाोजना :१) पसकतावरवतावषथक१०%दरतानथघसतारताआकतारता.२) फवनथचरवरवतावषथक८.५%दरतानथघसतारताआकतारता.३) परवथििलकताचता५०%रकमथचथआवणआजीवनसभतासदिलकताचतासपणथरकमथचथभताडवलीकरणकरता.४) गतालताचथपरतथकरी ` १००वगथणीदथणतारथअसथ२,०००सभतासदआहथ.५) उपोगतानआलथलतापोसटवकरीटताचीवकम ` २००आहथ.

96 PB

उततर :दानद गाल, अबजोराई ाच पसतकात

उतपनन ि खचथ खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

खचथ रककम ` रककम ` उतपनन रककम ` रककम `पगतार २४,००० सभतासदवगथणी १,८०,०००पोसटथज: (+)पवथपरतापवगथणी ३००० परतारवभकविललक ५०० (+)अपरताप १७,००० २,००,००० (+)खरथदी १,५०० परवथििलक ३०,०००

२,००० (-)५०%भताडवलवनधीलता (-)िथवटचीविललक २०० १,८०० सतानतारी १५,००० १५,०००छपताईवलथखनसतामगी ६,००० जदतावथमतानपतरताचीववकरी २,०००भताडथ १८,००० वताखतानककषताचथभताडथ १०,०००घसतारता: परवभववररलवताज ५,००० पसकतावर ७०,०५० फवनथचरवर ६,१६२ ७६,२१२वताढतावता(उतपननताचथखचताथवरीलआवधक)

१,०५,९८८

२,३२,००० २,३२,०००

ताळबद ३१ माचथ २०२० रोजीचादता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `

भताडवलवनधी ७,५०,००० रोखविललक ९,५००(+)५०%परवथििलक १५,००० बकविललक ४३,०००(+)आजीवनसभतासदिलक १०,००० फवनथचर ५०,०००(+)वताढतावता १,०५,९८८ ८,८०,९८८ (+)खरथदी ३०,०००

८०,०००(-)८.५%घसतारता ६,१६२ ७३,८३८पसक: ६,५०,५०० (+)खरथदी १,००,०००

७,५०,५०० (-)घसतारता ७०,०५० ६,८०,४५०पोसटवकरीटताचतासताठता २००परवभीमधीलगवणक ७,०००गवणक ५०,०००अपरतापवगथणी १७,०००

८,८०,९८८ ८,८०,९८८

97 PB

काथ टीपा (Working Notes) : १) पसतकािरील घसाऱाची रणना `

अ) ` ६,५०,५००वर१०%वतावषथकदरतानथएकतावषताथचथ

६,५०,५००

१×

१०१०० = ६५,०५० ६५,०५०

ब) ` १,००,०००वर१०%वतावषथकदरतानथ६मवहदताचथ

१००००

१ × ११०० ×

६१२ = ५,०००

एकण घसारा ७०,०५०

२) फवनथचर िरील घसाऱाची रणना `

अ) ` ५०,००० िर िावरथक ८.५ % न एका िराथचा

५०,००० × ८.५१०० = ४,२५०

ब) ` ३०,००० िर िावरथक ८.५ % न ९ मवहनाचा

३०,००० × ८.५१००

× ९१२

= १,९१२

एकण घसारा ६,१६२

१२. चबर ऑफ कॉमसथ, बीड ाच ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथच परापी - िोधन खात आवण काही अवतररकत मावहती पढील परमाण आह.आपणास ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीता उतपनन - खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करािाचा आह.

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `

बकविललक(पढथआणली) २२,२५० ववमता १०,०००वगथणी ७२,००० छपताईवलथखनसतामगी ४,०००(२०१६-१७चता` ८,०००चतासमतावथिआहथ.) पसक ३०,०००तरताचीववकरी(पसकमल` २५,०००) २०,००० सगणक ६०,०००दथणगी ५५,००० परवतासखचथ ४,०००परवथििलक ६,००० उपसकर(Furniture) ६२,०००

बकविललक(पढथनथली) ५,२५०१,७५,२५० १,७५,२५०

98 PB

अवतररकत मावहती :१) १.०४.२०१७लतासपतीआणीदथतापढीलपरमताणथ: अपरतापवगथणी`१०,०००,तर`५०,०००,इमतारवनवध`२,१०,०००,गवणक`३,००,०००.२) तरतावरघसताऱताचीआकतारणीकरता`२,५००.३) दथणगीहीइमतारवनधीकररतावमळतालथलीआहथ.४) चतालवषताथचथिथवटीएकणथणथबताकरीवगथणी`६,०००. [सचनता-चतालवषताथचीवगथणी`४,०००आहथ.(` ६,०००-` २,०००)]उततर :

चमबर ऑफ कॉमसथ, बीड ाच पसतकातउतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमाखचथ रककम ` रककम ` उतपनन रककम ` रककम `

ववमता १०,००० वगथणी: ७२,०००छपताईवलथखनसतामगी ४,००० (-)२०१६-१७ची ८,०००परवतासखचथ ४,००० ६४,०००तरववकरीवरनकसतान ५,००० (+)चतालवषताथचीअपरताप ४,००० ६८,०००तरतावरघसतारता २,५०० परवथििलक ६,०००वताढतावता(उतपननताचथखचताथवररल ४८,५००आवधक)

७४,००० ७४,०००ताळबद

३१ माचथ २०१८ रोजीच

दता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `इमतारवनधी २,१०,००० बकीलरोख ५,२५०(+)इमतारवनधीदथणगी ५५,००० २,६५,००० पसक ३०,०००भताडवलवनधी १,७२,२५० उपसकर ६२,०००(+)वताढतावता ४८,५०० २,२०,७५० अपरतापवगथणी:

२०१६-१७ २,००० २०१७-१८ ४,००० ६,०००सगणक ६०,०००तर: ५०,००० (-)ववकरी २५,०००

२५,००० (-)घसतारता २,५०० २२,५००गवणक ३,००,०००

४,८५,७५० ४,८५,७५०

99 PB

काथ टीप :१) १-४-२०१७ चा भाडिल वनधीची रणना

ताळबद १ एवपरल २०१७ रोजीचादता रककम ` सपतती रककम `

इमतारवनधी २,१०,००० बकरोख २२,२५०भताडवलवनधी १,७२,२५० अपरतापवगथणी १०,०००(सलीरककम) तर ५०,०००

गवणक ३,००,०००३,८२,२५० ३,८२,२५०

टीप २) चाल िराथची अपराप िरथणी ः

२०१६-१७चीअपरतापवगथणी ` १०,०००

वजताचतालवषताथमधथ२०१६-१७चीपरतापवगथणी ` ८,०००

महणजथथच२०१६-१७चीवगथणीअदतापथणथबताकरी ` २,०००

३१मताचथ२०१८लताएकणथणथबताकरी(अपरताप)वगथणी` ६,०००तामधथथ२०१६-१७चताअपरतापवगथणीचथ` २,०००चतासमतावथिआहथ.महणजथचचतालवषताथचीअपरतापवगथणीही` ४,०००एवढीआहथ.

१३. ज हनमान वााम िाळा, औरराबाद ाचा ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथचा परापी - िोधन खाताचा रोरिारा पढील परमाण आह.

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `विललक(पढथआणली) ३२,८०० पगतार ५०,०००वगथणी ववद १०,५००२०१८-१९ ४,००० सतामतादखचथ २०,०००२०१९-२० २,३०,००० २,३४,००० दथखरथखिलक(Maintenancescharges) ४०,०००दथणगी ६०,००० करमणकखचथ ३५,०००करमणकरीपतासनपरतापी ४०,००० छपताईवलथखनसतामगी ७,०००मदठथवीवरवताज ३,००० २०१८-१९चताखचथ २५,०००परवथििलक ५०,००० गवणक १,५०,०००गवणकरीपतासनउतपनन १,००० ८%मदठथव(वताई-अबथनबकमधथ) ५०,०००

रोखविललक(पढथनथली) ३३,३००४,२०,८०० ४,२०,८००

अवतररकत मावहती :१) जहनमतानवतातामिताळथचथपरतथकरी` ५०वतावषथकवगथणीदथणतारथ` ५,०००सदसआहथ.२) दथणथबताकरीपगतार` १२,०००.३) १एवपरल२०१९लतासपतीमलपढीलपरमताणथहोथ. अ) जमीनवइमतार` ७०,००० ब) फवनथचर` ४५,००० वरीलसपतीवरवतावषथक१०%दरतानथघसतारताआकतारता.

100 PB

४) गवणकरीवरीलउपवजथअपरतापउतपनन` २,०००५) परवथििलकताचथ५०%आवणदथणगीचता६०%रकमथचथभताडवलीकरणकरतावताचथआहथ. ३१ माचथ २०२० ला सपणाऱा िराथकररता उतपनन - खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.उततर :

ज हनमान वााम िाळा, औरराबाद ाचा पसतकातउतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमाखचथ रककम

`रककम

`उतपनन रककम

`रककम

`

पगतार ५०,००० वगथणी २,३०,०००(+)दथणथबताकरी १२,००० ६२,००० (+)थणथबताकरी २०,००० २,५०,०००ववद १०,५०० दथणगी ६०,०००सतामतादखचथ २०,००० (-)६०%भताडवलवनधीलता ३६,००० २४,०००दथखरथखिलक ४०,००० सतानतारीकरमणकखचथ ३५,००० करमणकरीपतासनपरताप ४०,०००छपताईवलथखनसतामगी ७,००० गवणकरीपतासनउतपनन १,०००घसतारता: (+)अपरताप २,००० ३,००० जमीनवइमतार ७,००० परवथििलक ५०,००० फवनथचर ४,५०० ११,५०० (-)५०%भताडवलवनधीलता २५,००० २५,०००वताढतावता(उतपननताचथखचताथवरील १,६०,००० सतानतारीआवधक) मदठथवीवरवताज ३,०००

(+)थणथबताकरीवताज १,००० ४,०००३,४६,००० ३,४६,०००

ताळबद ३१ माचथ २०२० रोजीचा

दता रककम`

रककम`

सपतती रककम`

रककम`

दथणथबताकरीपगतार १२,००० रोखविललक ३३,३००भताडवलवनधी गवणक १,५०,०००परतारवभकविललक: १,२६,८०० (+)उपवजथअपरतापवताज २,००० १,५२,०००(+)५०%परवथििलक २५,००० ८%मदठथव ५०,०००(+)६०%दथणगी ३६,००० (+)अपरतापवताज १,००० ५१,०००(+)वताढतावता १,६०,००० ३,४७,८०० थणथबताकरीवगथणी २०,०००

जवमनवइमतार ७०,०००(-)घसतारता१०% ७,००० ६३,०००फवनथचर ४५,०००(-)घसतारता१०% ४,५०० ४०,५००

३,५९,८०० ३,५९,८००काथ टीप : भाडिल वनधीची वनशशचती

101 PB

ताळबद १ एवपरल २०१९ रोजीचा

दता रककम ` सपतती रककम `

खचताथचथदथणथबताकरी(२०१८-१९)चता २५,००० रोखविललक ३२,८००

भताडवलवनधी(सवलरककम) १,२६,८०० थणथबताकरीवगथणी ४,०००

जमीनवइमतार ७०,०००

फवनथचर ४५,०००

१,५१,८०० १,५१,८००

१४. सबाई मवहला मडळाचा १.०४.२०१८ रोजीचा ताळबद आवण ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथच परापी-िोधन खात खालील परमाण दणात आलला आह.

सबाई मवहला मडळाच पसतकातताळबद १ एवपरल २०१८ रोजीचा

दता रककम ` सपतती रककम `

भताडवलवनधी ३०,००० रोखविललक ३,०००

अदतखचथ बकविललक ८,०००

पगतार ८,००० उपसकर(Furniture) २०,०००

भताडथ ७,००० अपरतापवगथणी ८,५००

सटथिनरी १,००० १६,००० ६%गवणक ६,५००

४६,००० ४६,०००

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `विललक(पढथआणली) भताडथ २५,००० रोख ३,००० सटथिनरी ३,००० बक ८,००० पगतार २२,०००परवथििलक २८,००० फवनथचरदरसी १,८००वगथणी सवचवताचथमतानधन १६,००० २०१७-१८ २,००० वकरकोळखचथ २,००० २०१८-१९ ४५,००० विललक(पढथनथली)ः २०१९-२० ३,००० ५०,००० रोख ८,२००

ववववधपरतापी ५,००० बक १६,०००

९४,००० ९४,०००

102 PB

अवतररकत मावहती :१) मतागीलदोनमवहदताचथभताडथअजनदथ(Stilldue)आहथ` ५,०००.२) ३१मताचथ२०१९रोजीसटथिनरीखचताथचथदथणथबताकरी` ४५०.३) वगथणीचथ` ३,०००थणथबताकरीआहथ.४) परवथििलकताचथभताडवलीकरणकरता.५) उपसकरतावरवतावषथक१०%दरतानथघसतारताआकतारता.

आपणास ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकररता उतपनन-खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करािाच आह.

सबाई मवहला मडळाच पसतकातउतपनन -खचथ खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमा

खचथ रककम`

रककम`

उतपनन रककम`

रककम`

भताडथ २५,००० परवथििलक २८,००० (-)२०१७-१८चथ ७,००० (-)भताडवलवनधीलता २८,०००

१८,००० सतानतारर (+)दथणथबताकरी ५,००० २३,००० वगथणी ४५,०००सटथिनरीः ३,००० (+)थणथबताकरी ३,००० ४८,००० (-)२०१७-१८चथ १,००० ववववधपरतापी ५,०००

२,००० गवणकरीवरीलवताजथणथ ३९० (+)दथणथबताकरी ४५० २,४५० बताकरीपगतार २२,००० ट(Deficit)(खचताथचथ ७,८६०(-)२०१७-१८चतापगतार ८,००० १४,००० उतपननतावरीलआवधक)सवचवताचथमतानधन १६,००० वकरकोळखचथ २,०००उपसकरवरघसतारता २,०००फवनथचरदरसी १,८००

६१,२५० ६१,२५०

103 PB

ताळबद ३१ माचथ २०१९ रोजीचा

दता रककम`

रककम`

सपतती रककम`

रककम`

भताडवलवनधीः रोखविललक ८,२०० परतारवभकविललक ३०,००० बकविललक १६,००० (+)परवथििलक २८,००० उपसकर २०,०००

५८,००० (-)१०%घसतारता २,००० १८,००० (-)ट ७,८६० ५०,१४० ६%गवणक ६,५००दथणथबताकरीखचथः (+)वताजथणथबताकरी ३९० ६,८९० भताडथ ५,००० वगथणीथणथबताकरीः सटथिनरी ४५० ५,४५० २०१७-१८ ६,५००अगताऊपरतापवगथणी ३,००० २०१८-१९ ३,००० ९,५००

५८,५९० ५८,५९०१५. कषणा जवनर कॉलज, महाबळशिर ाच ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथच परापी-िोधन खात आवण अवतररकत

मावहती पढील परमाण आह.परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमा

परापी रककम`

रककम`

िोधन रककम`

रककम`

विललक(पढथआणली) बकओवहरडताफट २८,५०० रोख २३,५०० विकषकताचतापगतार २,००,०००विकषणिलक: कताताथलीनकमथचताऱताचतापगतार ४०,००० २०१८-१९ ७,००० पसकताचीखरथदी ६०,००० २०१९-२० ७०,००० ७७,००० (१-७-२०१९लता)दडवसली ४,००० छपताईवलथखनसतामगी ७,०००बकठथवीवरवताज २५,५०० कताताथलभताडथ ६,०००परवथििलक १२,००० दरसी ३,०००पताररोवषकवनधीकररता ९०,००० वकडताखचथ १,५००दथणगी वतावषथकसमथलनखचथ १२,०००सरकतारीअनदतान १,७३,००० फवनथचरखरथदी(१-१-२०२०लता) ४०,०००

विललक(पढथनथली) रोख २०० बक ६,८०० ७,०००

४,०५,००० ४,०५,०००

104 PB

अवतररकत मावहती :१) चतालवषताथचता(२०१९-२०)विकषणिलकताचथथणथबताकरी` १०,०००.२) परवथििलकताचता५०%रकमथचथभताडवलीकरणकरतावताचथआहथ.३) विकषकताचथअदतपगतार` १२,०००.४) घसताऱताचीआकतारणीकरता- पसकतावरवतावषथक१०%आवणफवनथचरवरवतावषथक१५%दरतानथ.५) सरकतारीअनदतानताचता५०%रकमथचथभताडवलीकरणकरतावताचथआहथ.६) १एवपरल२०१९लतासपतीवदथतापढीलपरमताणथहोतता. इमतार` १८,००,०००,फवनथचर ` ७,००,०००,पसक` ५,००,०००,९%बकठथव(Bankdeposit) ३,००,०००,

थणथबताकरीविकषणिलक`७,०००,बकओवहरडताफट`२८,५००

अापणास ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीता उतपनन - खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करािाच आह.

उततर :कषणा जवनर कॉलज, महाबळशिर ाच पसतकात

उतपनन -खचथ खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

खचथ रककम`

रककम`

उतपनन रककम`

रककम`

विकषकताचतापगतार २,००,००० विकषणिलक ७०,०००

(+)अदतपगतार १२,००० २,१२,००० (+)थणथबताकरी १०,००० ८०,०००

कताताथलीनकमथचताऱताचतापगतार ४०,००० दडवसली ४,०००

छपताईवलथखनसतामगी ७,००० परवथििलक १२,०००

कताताथलभताडथ ६,००० (-)५०%भताडवलवनधीलता ६,००० ६,०००

दरसी ३,००० सतानतारी

करीडताखचथ १,५०० बकठथवीवरवताज २५,५००

वतावषथकसमलथनखचथ १२,००० (+)थणथबताकरीवताज १,५०० २७,०००

घसतारताः सरकतारीअनदतान १,७३,०००

१०%पसकतावर ५४,५०० (-)५०%भताडवलवनधीलता ८६,५०० ८६,५००

१५%फवनथचरवर १,०६,५०० १,६१,००० सतानतारी

ट(Deficit) २,३९,०००

(खचताथचताउतपननतावरील

आवधक)

४,४२,५०० ४,४२,५००

105 PB

ताळबद ३१ माचथ २०२० रोजीचा

दता रककम

`

रककम

`

सपतती रककम

`

रककम

`

भताडवलवनधी: ३३,०२,००० थणथबताकरीविकषणिलक १०,००० (+)५०%परवथि

िलक६,००० इमतार १८,००,०००

(+)५०%सरकतारीअनदतान

८६,५०० फवनथचर: ७,००,०००

३३,९४,५०० (+)खरथदी ४०,००० (-)ट २,३९,००० ७,४०,००० ३१,५५,५०० (-)१५%घसतारता १,०६,५०० ६,३३,५००पताररोवषकवनधीदथणगी ९०,००० पसक: ५,००,०००विकषकताचतापगतारदथणथबताकरी १२,००० (+)खरथदी ६०,०००

५,६०,००० (-)१०%घसतारता ५४,५०० ५,०५,५००९%बकठथव ३,००,००० (+)थणथबताकरीवताज १,५०० ३,०१,५००रोखविललक २००बकविललक ६,८००

३२,५७,५०० ३२,५७,५००काथ टीपा :-१) भाडिल वनधीची रणना

ताळबद १ एवपरल २०१९ रोजीचा

दता रककम`

सपतती रककम`

बकओवहरडताफट २८,५०० रोखविललक २३,५००भताडवलवनधी(सलीरतािी) ३३,०२,००० विकषणिलकताचथथणथबताकरी ७,०००

इमतार १८,००,०००फवनथचर ७,००,०००पसक ५,००,०००९%बकठथव ३,००,०००

३३,३०,५०० ३३,३०,५००

२) पसतकािर घसारा आकारणी ` अ) वतावषथक१०%दरतानथ` ५,००,०००वरएकतावषताथचथ ५०,००० ब) वतावषथक१०%दरतानथ` ६०,०००वर९मवहदताचथ ४,५००

एकणघसतारता ५४,५००

106 PB

३) फवनथचरिर घसारा वनशशचती ` अ) वतावषथक१५%दरतानथ` ७,००,०००वरवषथभरताचथ १,०५,००० ब) वतावषथक१५%दरतानथ` ४०,०००वर३मवहदताचथ १,५००

एकणघसतारता १,०६,५००

४) बक ठिीिर ९ % िावरथक दरान वाजाची आकारणी` ९%दरतानथ` ३,००,००० ` २७,००० तापकरी` २५,५००चतालवषताथवमळतालथ. ∴ वताजताचथथणथबताकरी=(२७,०००-२५,५००)= ` १,५००

१६. र पनिनसथ असोवसएिन, लह च ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथच परापी - िोधन खात पढील परमाण आह.परापी - िोधन खात

३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `

विललक(पढथआणली) ७,००० लथखनसतामगी ८,०००वगथणीः पोसटथज १,००० २०१८-१९ ५,००० सहलखचथ ८,००० २०१९-२० ८३,००० पगतार ८,००० २०२०-२१ २,००० ९०,००० वतावषथकसवथसताधतारणसभताखचथ ४,५००परवथििलक(भताडवलीपरतापी) १३,००० परवतासखचथ ७,५००दथणगी ६०,००० भताडथ १२,०००मतपतरीदतान(Legacies) ४०,००० धमताथदता(Charity) ७,८००ठथवीवरवताज ७,००० ववववधखचथ ३,२००सहलिलक १०,००० मदठथव १,१०,०००

उपसकर(Furniture) ५०,०००विललक(पढथनथली) ७,०००

२,२७,००० २,२७,०००

समाोजना :१) चतालवषताथचीअपरतापवगथणी` ७,०००.२) उपसकरताचीखरथदी१ऑकटोबर२०१९रोजीकरणताआली.ततावरवतावषथक१०%दरतानथघसतारताआकतारता.३) सहलिलकथणथबताकरी` ७,५००.४) लथखनसतामगीचतासताठता१-४-२०१९लता` ३५०आवण३१मताचथ२०२०लता` १,७००एवढताहोता.५) मतपतरीदतानतापकरी५०%रकमथचथआवणदथणगीचतासपणथरकमथचथभताडवलीकरणकरता.

िरील मावहतीच आधार आपणास ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथच उतपनन - खचथ खात तार करािाच आह.

107 PB

उततर :र पनिनरसथ असोवसएिन, लह च पसतकात

उतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

खचथ रककम`

रककम`

उतपनन रककम`

रककम`

वतापरलथलीलथखनसतामगी वगथणी ८३,०००वषथपरतारभीचीविललक ३५० (+)अपरताप ७,००० ९०,०००(+)खरथदी ८,००० मतपतरीदथणगी ४०,०००

८,३५० (-)५०%भताडवलवनधीलता २०,००० २०,०००(-)वषथअखथरविललक १,७०० ६,६५० सतानतारीपोसटथज १,००० ठथवीवरीलवताज ७,०००सहलखचथ(PicnicExp.) ८,००० सहलपरतापी(Picnic १०,०००पगतार ८,००० Receipts)वतावषथकसवथसताधतारणसभताखचथ ४,५०० (+)अपरताप ७,५०० १७,५००परवतासखचथ ७,५००भताडथ १२,०००धमताथदता(Charity) ७,८००ववववधखचथ ३,२००उपसकरतावरघसतारता २,५००उतपननताचथखचताथवरील ७३,३५०आवधक(वताढतावता)

१,३४,५०० १,३४,५००

काथ टीप :१) उपसकरतावरीलघसताऱताचीवननशची- वतावषथक१०%दरतानथ` ५०,०००वर६मवहदताचथ=` २,५००.सचना : सहलउतपननआवणखचथहताखतालीलपरमताणथदथखीलदिथववलताजताऊिको.अताथउतपनन-खचथखतातताचथजमताबताजवर

सहलपरतापी+अपरतापरतािीतामधनसहलखचताथचीरतािीवजताकरनउरलथलीवनववळरककमहीसहलीपतासनचथउतपननमहणनदिथववताथईल.

`

सहलपरतापी १०,००० (+)अपरताप ७,५०० १७,५००

(-)सहलखचथ ८,००० ९,५००

108 PB

१७. समथ हॉशसपटल, साितिाडी ाच ताळबद आवण परापी - िोधन खात पढील परमाण आह.

तार करा - ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथच उतपनन - खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद.ताळबद

१ एवपरल २०१७ रोजीचादता रककम

`रककम

`सपतती रककम

`रककम

`

भताडवलवनधी ८,९८,५०० रोखविललक ५,०००अदतपगतार १५,००० बकविललक २५,०००औषधीचतावबलताचथदथणथबताकरी ९,००० जवमनवइमतार ७,००,०००ववववधखचताथचथदथणथबताकरी १,५०० फवनथचर ५०,०००

उपसकर(Equipments) १,४०,०००अपरतापवगथणी ४,०००

९,२४,००० ९,२४,०००

परापी - िोधन खात३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमापरापी रककम

`िोधन रककम

`

विललक(पढथआणली)ः औषधी(तामधथमतागीलवषताथिीसबवधदथ ५०,००० रोख ५,००० वबल` ९,०००चतासमतावथिआहथ) बक २५,००० उपकरणताचीखरथदी १,३०,०००वगथणी(मतागीलवषताथचीवगथणी` ४,००० ९०,००० कर(Taxes) ७,२००चतातामधथसमतावथिआहथ.) ववववधखचथ(२०१६-१७चथ) १,५००फवनथचरववकरी(पसकमल`२०,०००) १५,००० पगतार(मतागीलवषताथीलदथसतामताववषट) ५२,०००दथणगी(भताडवली) ५०,००० विललक(पढथनथली)आजीवनसभतासदिलक ३०,००० रोख ८,३००भथटिलक(Visitfees) ५५,००० बक २१,०००

२,७०,००० २,७०,०००अवतररकत मावहती :१) पवथदतकर ` १,०००२) अदतपगतार ` ८,०००३) घसतारता-जमीनवइमतारीवरवतावषथक१०%वउपकरणतावर` १२,००० ४) अपरतापवगथणी ` २०,००० ५) आजीवनसभतासदिलकताचता५०%रकमथचथभताडवलीकरणकरता.

109 PB

उततर :समथ हॉसपीटल, साितिाडी ाच पसतकात

उतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

खचथ रककम`

रककम`

उतपनन रककम`

रककम `

औषधी ५०,००० वगथणी ९०,०००

(-)मतागीलवषताथचथदथ ९,००० ४१,००० (-)मतागीलवषताथचीअपरताप ४,०००

पगतार ५२,००० ८६,०००

(-)मतागीलवषताथचतादथ १५,००० (+)चतालवषताथचीअपरताप २०,००० १,०६,०००

३७,००० आजीवनसभतासदिलक ३०,०००

(+)चतालवषताथचतादथणथबताकरी ८,००० ४५,००० (-)५०%भताडवलवनधीलता १५,००० १५,०००

कर ७,२०० सतानतारर

(-)पवथदतकर १,००० ६,२०० भथटिलक ५५,०००

फवनथचरववकरीवरीलोटता ५,००० ट(खचताथचथउतपननतावरील ३,२००

(२०,०००-१५,०००) आवधक)

घसतारता:

जवमनवइमतार ७०,०००

उपकरणतावर १२,००० ८२,०००

१,७९,२०० १,७९,२००

110 PB

ताळबद ३१ माचथ २०१८ रोजीचा

दता रककम`

रककम`

सपतती रककम`

रककम`

अदतपगतार ८,००० रोखविललक ८,३००

भताडवलवनधी: बकविललक २१,०००

परतारवभकविललक ८,९८,५०० अपरतापवगथणी २०,०००

(+)५०%आजीवनसभतासदिलक १५,०००

जवमनवइमतार ७,००,०००

(+)दथणगी ५०,००० (-)१०%घसतारता ७०,००० ६,३०,०००

९,६३,५०० फवनथचरः

(-)ट ३,२०० ९,६०,३०० परतारवभकविललक ५०,०००

(-)ववकरी २०,००० ३०,०००

उपकरणथः

परतारवभकविललक १,४०,०००

(+)खरथदी १,३०,०००

२,७०,०००

(-)घसतारता १२,००० २,५८,०००

पवथदतकर १,०००

९,६८,३०० ९,६८,३००

111 PB

१८. भाऊराि पाटील पॉलीटकनीक कॉलज, नारपर ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथच परापी-िोधन खात आवण अवतररकत मावहती पढील परमाण दणात आलली आह.

३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथच उतपनन -खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.परापी - िोधन खात

३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीता नाि जमा

परापी रककम

`

िोधन रककम

`

विललक(पढथआणली)ः पगतारः रोख १२,००० विकषकताचता १५,००,००० बक २,००,००० कताताथलकमथचताऱताचता ८,५५,०००वताज ६०,००० छपताईवलथखनसतामगी २७,०००दथणगी ७,००,००० पसक ८८,०००विकषणिलक १५,००,००० फवनथचर(१-१-२०१९लताखरथदी) ७८,०००परवथििलक ६५,००० ‘नताटक’खचथ(DramaExpenses) ९०,०००सतरिलक ४,००,००० पोसटथज ७,०००नताटक(Drama)पतासनपरतापी १,००,००० टथलीफोन/मोबताईलिलक ६,०००हॉलचतावतापरतापतासनचथभताडथ ६,००० ववद(Electricity) ६१,०००मतपतरतादतारथपरतापदथणगी(भताडवली) ६०,००० वनकतावलकआवणवथमतानपतरथखचथ ६,०००

विललक(पढथनथली) रोख ६२,००० बक ३,२३,०००

३१,०३,००० ३१,०३,०००

अवतररकत मावहती:१)

तपविल १/४/२०१८`

३१/३/२०१९ `

पसक ९,००,००० ८,८८,०००फवनथचर ३,२६,००० ३,००,०००इमतारवनधी ८,२७,००० ?भताडवलवनधी ६,११,००० ?

२) दथणगीचता६०%रककमहीइमतारवनधीकरीताआहथआवणउरलथलीरककमहथमहसलीउतपननहो.३) कताताथलीनकमथचताऱताचतापगतारदथणथबताकरी(OutstandingSalaries)`७०,०००.

112 PB

उततर :भाऊराि पाटील पॉलीटकनीक कॉलज, नारपर ाच पसतकात

उतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

खचथ रककम`

रककम`

उतपनन रककम`

रककम`

विकषकताचतापगतार १५,००,००० वताज ६०,०००कताताथलीनकमथचताऱताचता दथणगी ७,००,०००पगतार ८,५५,००० (-)६०%इमतारवनधी ४,२०,००० २,८०,०००(+)अदत ७०,००० ९,२५,००० कररताछपताईवलथखनसतामगी २७,००० विकषणिलक १५,००,०००पोसटथज ७,००० परवथििलक ६५,०००टथवलफोन/मोबताईलिलक ६,००० सतरिलक ४,००,०००ववद ६१,००० ‘नताटक’पतासनपरतापी १,००,०००वनकतावलकआवणवथमतानपतरथ ६,००० (-)‘नताटक’खचथ ९०,००० १०,०००घसतारता हॉलचथभताडथ ६,००० पसक १,००,००० ट(खचताथचथउतपननतावरील ४,१५,००० फवनथचर १,०४,००० २,०४,००० आवधक)

२७,३६,००० २७,३६,०००ताळबद ३१ माचथ २०१९ रोजीचा

दता रककम`

रककम`

सपतती रककम`

रककम`

भताडवलवनधी ६,११,००० पसक ९,००,०००(+)मतपतरतादतारथदथणगी ६०,००० (+)खरथदी ८८,०००

६,७१,००० ९,८८,०००(-)ट ४,१५,००० २,५६,००० (-)घसतारता १,००,००० ८,८८,०००ईमतारवनधी ८,२७,००० फवनथचर: ३,२६,०००(+)दथणगी ४,२०,००० १२,४७,००० (+)खरथदी ७८,०००कताताथलीनकमथचताऱताचतापगतार ७०,००० ४,०४,०००दथणथबताकरी (-)घसतारता १,०४,००० ३,००,०००

रोखविललक ६२,०००बकविललक ३,२३,०००

१५,७३,००० १५,७३,०००

113 PB

१९. सरमा सिराज ममोररल हॉशसपटल, जळराि ानी वदलला पढील वििरणाचा आधार ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीता उतपनन - खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

परापी - िोधन खात३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमापरापी रककम ` िोधन रककम `

विललक(पढथआणली) १२,००० फवनथचर २७,०००वगथणी १,००,३०० औषधी ७,०००परवथििलक(महसली) १,७०० कमथचताऱताचतापगतार १५,०००आजीवनसभतासदिलक(महसली) १८,००० वचवकतसकतानतामतानधन ८०,०००जदतावथमतानपतरताचीववकरी ५०० (HonorariumtoDoctors)इमतारवनधीकररतादथणगी १,५०,००० सतामतादखचथ ८,०००

िसतरवकताउपकरणथ(Surgical ६०,०००Instruments)मदठथव(३१-३-२०२०) ८०,०००विललक(पढथनथली) ५,५००

२,८२,५०० २,८२,५००

अवतररकत मावहती :

तपविल १/४/२०१९ ` ३१/३/२०२० `अपरतापवगथणी ९,००० १०,०००पवथपरतापवगथणी ८,००० ६,०००इमतार १३,००,००० १३,००,०००गवणक २,००,००० २,००,०००भताडवलवनधी १०,१३,००० ?इमतारवनधी ५,००,००० ?

उततर :सरमा सिराज ममोरील हॉशसपटल, जळराि ाच पसतकात

उतपनन - खचथ खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

खचथ रककम ` रककम ` उतपनन रककम ` रककम `औषध ७,००० वगथणी(कताथटीपपरमताणथ) १,०३,३००वचवकतसकताचथमतानधन ८०,००० परवथििलक १,७००कमथचताऱताचतापगतार १५,००० आजीवनसभतासदिलक १८,०००सतामतादखचथ ८,००० जदतावथमतानपतरताचीववकरी ५००वताढतावता(खचताथचथउतपननतावरील १३,५००आवधक)

१,२३,५०० १,२३,५००

114 PB

ताळबद ३१ माचथ २०२० रोजीच

दता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `

भताडवलवनधी १०,१३,००० गवणक २,००,०००(+)वताढतावता १३,५०० १०,२६,५०० इमतार १३,००,०००इमतारवनधी ५,००,००० फवनथचर २७,०००(+)दथणगीवमळताली १,५०,००० ६,५०,००० िसतरवकताउपकरणथ ६०,०००पवथपरतापवगथणी ६,००० मदठथव ८०,०००

अपरतापवगथणी १०,०००रोखविललक ५,५००

१६,८२,५०० १६,८२,५००

काथ टीप : चाल िराथचा िरथणीपासनचा उतपननाच आरणन तपविल ३१/३/२०१८ ` परतापी-िोधनखताततापरमताणथएकणपरतापरतािी १,००,३०० (+)चतालवषताथचीअपरताप १०,००० १,१०,३०० (-)मतागीलवषताथीलअपरतापचतालवषताथवमळताली ९,००० १,०१,३०० (+)मतागीलवषताथमधीलपवथपरताप ८,०००

१,०९,३०० (-)चतालवषताथमधथअगताऊवमळतालथलीउतपनन-खचथ खताततामधथवगथणीउतपनन ६,०००

१,०३,३००

सिाधा : २HHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHH

परशन १ ः िसतवनषठ सिरपाच परशन :अ) खाली वदलला पाथामधन ोग पाथाची वनिड करा.

१. नफतानकमववणताऱताससताहताजनथलतामोठतापरमताणता.............सथवतापरदतानकरता. अ)वतावणनजक ब)सतामताजीक क)वनकतग ड)समह/गट(Group)

२. विषवतीवनधीकररतादथणगीही.............आहथ. अ)भताडवलीपरतापी ब)महसलीपरतापी क)भताडवलीखचथ ड)महसलीखचथ

३. उतपननखचथखताथहथ...........आहथ. अ)भताडवलखताथ ब)वतासववकखताथ क)वनकतकखताथ ड)नतामधतारीखताथ

४. वषताथचतािथवटीथणथबताकरी(अपरताप)वगथणीही...........चथपरववनवधतवकरथ. अ)दथता ब)खचथ क)सपती ड)भताडवलवनधी

५. चताललथखतावषताथ(Accountingyear)अगताऊवमळतालथलीवगथणीहथएक...........आहथ. अ)उतपनन ब)खचथ क)सपती ड)दथता

115 PB

६. उतपननताचथखचताथवररलआवधकतास............असथमहणता. अ)ट(Deficit) ब)नफता(Profit) क)वताढतावता(Surplus) ड)ोटता(Loss)

७. नफतानकमववणतारीससताहीनफताोटताखताथएथवजी...............खताथतारकरथ. अ)वतापतारखताथ ब)उतपनन-खचथखताथ क)रोखखताथ ड)परतापी-िोधनखताथ

८. परतापी-िोधनखतातताचीिथवटचीविललकहीसतामतादः.......चथपरववनवधतवकरथ. अ)अखथरचतामतालसताठता ब)रोखबकविललक क)वताढवता ड)ट

९. नफतानकमववणताऱताससतानता.............ससताअसथदथखीलमहटलथजताथ. अ)सथवता ब)वतापतारीक क)नफताकमववणतारी ड)वतावणनजक

१०. इमतारखरथदीवरीलखचथहता...........खचथआहथ. अ)भताडवली ब)महसली क)सतामताद ड)आवती

ब) पढील विधानाकररता एक िबद / सजा वकिा िबद समह दया .१. अिीससताजीसथवतापरववणताकररतासतापनझतालथलीअसथ.२. नफतानकमववणताऱताससथदतारथनफता-ोटताखताथऐवजीतारकरणताथणतारथखताथ.३. ववविषटउदथितासताठीपरतापझतालथलीदथणगी.४. अिीपरतापीजीआवतीसवरपताचीनसथ.५. नफतानकमववणताऱताससथचथअसथखताथजतामधथकवळमहसलीपदताचीच(Revenueitems)नोदकरणताथथ.६. नफतानकमववणताऱताससथचथअसथखताथजतामधथकवळरोखववहतारताचीचनोदकरणताथथ.७. असथउतपननजथचतालवषताथवमळववलथ(Earned)परथचतालवषताथपरतापझतालथनताही.८. उतपनन-खचथखतातताचीजमताविललक.९. नफतानकमववणताऱताससथचताएकणसपतीचथएकणदथतावरअसलथलथआवधक.१०. अितासवथपरतापीजताअनतावतीसवरपताचताअसताआवणतताससथलतावनवमउतपननपरदतानकरीनताही.

क) पढील विधान बरोबर की चक त सकारण सारा :.१. नफतानवमळववणथहतानफतानकमववणताऱताससताचताहथहो.२. धमताथदताससता(CharitableInstitutions)हतापरतथकआवथकवषताथचतािथवटीनफता-ोटताखताथतारकरता.३. परतापी-िोधनखताथआवणउतपनन-खचथखताथतामधथकोणताहीफरकनताही.४. उतपनन-खचथखताथहथ‘वताढतावता’(Surplus)वकवताटीचथ(Deficit)चथपरववनवधतवकरथ.५. परतापी-िोधनखताततालताकोणीहीसरवताीची(परतारवभक)विललक(OpeningBalance)नसथ.६. नफतानकमववणतारीससताताळथबदतारकरीनताही.७. वकडताउपकरणताचीखरथदीहताभताडवलीखचथआहथ.८. उतपनन-खचथखताथहथ‘वतासववकखताथ’(RealAccount)आहथ.९. परतापी-िोधनखताततामधथकवळचतालवषताथिीसबवधअसलथलताववहतारताचताचअभताथवकरणताथो.१०. सपतीचथदथथवरीलआवधकतालताभताडवलवनधीअसथमहणता.

116 PB

ड) ररकामा जारा भरा १. नफतानकमववणताऱताससताहता............कताताथगलथलतानसता.

२. नफतानकमववणताऱताससतानता.............ससताअसथदथखीलमहणता.३. परतापी-िोधनखताथहथ.............खतातताचथशथणीमधथथथ.४. परतापी-िोधनखताततामधथ.............ववहतारताचतासतारतािताचीनोदकलीजताथ.५. उतपनन-खचथखताथहथवतापताररकससथचता..........खताततासरखथअसथ.६. परतापी-िोधनखतातताचथजमताबताजवररोख.........दिथववलथजताथ.७. उतपनन-खचथखताथहथ...........खताथआहथ.८. मबईववदतापीठहथनफता-ोटताखताथएथवजी...........खताथतारकरथ.९. एखतादताकलब(Club)चताजदताफवनथचरचताववकरीपतासनवमळणतारीरककमही.............हो.१०. उतपनन-खचथखताततामधथनोदणताथणतारथववहतारहथफकत.............वषताथिीसबवधअसता.

इ) किळ एका िाकात उततर दया.१. नफतानकमववणतारीससतातापतासनआपणतासकताअथबोधहोो?२. कोणततापरकतारचताससताहताउतपनन-खचथखताथतारकरता?३. परतापी-िोधनमहणजथकता?४. उतपननआवणखचथखताथकतातारकलथजताथ?५. भताडवलवनधीमहणजथकता?६. वगथणीमहणजथकता?७. मतपतरतादतारथपरतापदथणगी(Legacy)महणजथकता?८. वताढतावता(Surplus)महणजथकता?९. अनतावती(Non-Recurring)खचताथपतासनआपणतासकताअथबोधहोो?१०. वताढतावता(Surplus)वकवताट(Deficit)कोणतताखताततालतासतानताररकरणताथथ?

फ) तकता पणथ करा (Complete the Table)१)

अ.कर. उतपनन ` खचथ ` िाढािा/तोटा (Surplus/Deficit) `१ १०,००० ? ५,०००(ट)२ ८,००० ? ४,०००(वताढतावता)३ ? १५,००० ८,०००(वताढतावता)४ ७,५०० ९,००० ?५ १५,००० ११,३०० ?

117 PB

२) चाल िराथमध दणात आलला परार

अ.कर. एकण`

पिथदतत / अदतत(Prepaid / Outstanding)

खचथ`

सबवधत िराथचा खचथ(Expenditure for the year)

१ १,१०० पवथदत १०० ?२ २,७०० पवथदत ? २,०००३ ८,२५० पवथदत ? ६,६५०४ १,२०० अदत २०० ?५ ? अदत ६०० ५,१००६ १,८०० अदत ? २,२००

३) चाल िराथतील पराप भाड

अ.कर. एकण परापी`

आराऊ वमळालल भाड/उपवजथत अपराप

(Rent received inAdvance/Accrued)

` सबवधत िराथच उतपनन(Income for the year)

`

१ १,३०० अगताऊवमळतालथलथ(पवथपरताप) २०० ?२ ? अगताऊवमळतालथलथ(पवथपरताप) ४०० १,४००३ २,६५० अगताऊवमळतालथलथ(पवथपरताप) ? २,०००४ ? उपवजथअपरताप २९० ३,१९०५ १,७०० उपवजथअपरताप ? २,१५०६ २,६०० उपवजथअपरताप ५०० ?

र) खालील बाबीची रणना करा.१. १०%घसतारताआकतारताफवनथचरवर` ५०,०००(ीनमवहदतासताठी)२. १२%वताज` ८०,०००बककजथ१वषताथसताठी.३. लथखनसतामगीचतापरतारवभकसताठता` ५,०००,लथखनसतामगीचीखरथदी` ७,००० लथखनसतामगीचथबीलदथणथबताकरी` १२,०००,लथखनसतामगीचताअखथरचतासताठता(ClosingStock)` १,००० तावरनउपोगताआलथलीलथखनसतामगी(ConsumedStationery)वकी?४. पगतार` १०,०००,पगतारदथणथबताकरी` ५,०००,उतपनन-खचथखताततामधथनतावथटताकणताथणताऱतापगतारताचीगणनताकरता.५. गतालपसक=` ................?वजता१०%घसतारता` ५,०००=` ४५,०००

ह) रटात न बसणारा िबद ओळखा (Find odd one).१. वतापतारखताथ,नफताोटताखताथ,परतापी-िोधनखताथ,ताळथबद.२. तरसतामगी,फवनथचर,सगणक,पगतार३. वगथणी,लथखनसतामगी,वताजवमळतालथ,लॉकरभताडथवमळतालथ.४. ररलतादसउदोग,वथणणताववदतामवदर,लकमीहॉनसपटल,मनोजसपोटथसकलब.५. वताढतावता,ट,िदधनफता,भताडवलवनधी.

118 PB

परातवकषक उदाहरण

१. चाल िराथमध िापरलला लखन सामगीची वनशशचती करा.ताळबद ०१.०४.२०१८ रोजीचा

दता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `लथखनसतामगी ४००

परापी-िोधन खात ३१.०३.२०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `लथखनसतामगीचीखरथदी ६,३००

समाोजना : १) लथखनसतामगीवबलताचथदथणथबताकरी` १,०००. २) ३१.०३.२०१९लतालथखनसतामगीसताठताचीवकम` १,८००.

िरील मावहतीचा आधार चाल िराथत िापरलला लखन-सामगीचा रकमची रणना (calculate) करा आवण ससचा अतीम खातामध परसततीकरण करा.

उततर : चतालवषताथमधथवतापरताआलथलीलथखनसतामगी`५,९००

२ ः किळ िरथणीच परसततीकरण करा. ताळबद

०१.०४.२०१८ रोजीचा

दता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `अगताऊवमळतालथली(पवथपरताप) अपरतापवगथणीः वगथणी२०१८-१९ची २०,००० २०१६-१७ २६,०००

२०१७-१८ ३५,००० ६१,०००परापी-िोधन खात

३१.०३.२०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `वगथणी २०१६-१७ २३,००० २०१७-१८ ३०,००० २०१८-१९ ४,१०,००० २०१९-२० २१,००० ४,८४,०००

समाोजना :

२०१८-१९चीथणथबताकरीवगथणी` ३२,०००.

119 PB

िरील मावहतीच आधार ३१.०३.२०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीता उतपनन-खचथ खातामध आवण ताच तारखचा ताळबदात िरथणी ा पदाच परसततीकरण करा.

उततर : i) २०१८-१९तावषताथचीएकणवगथणी`४,६२,००० ii) ३१.०३.२०१९लताएकणअपरतापवगथणी`४०,०००(`३,०००+` ५,०००+`३२,०००) iii)३१.०३.२०१९लतापवथपरतापवगथणी(२०१९-२०ची)`२१,०००

३.परापी - िोधन खात ३१.०३.२०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमा

परापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `वगथणी: २०१६-१७ २,००० २०१७-१८ ६०,००० २०१८-१९ ४,५०० ६६,५००

समाोजना : २०१७-१८तावषताथचीअपरतापवगथणी` ६,०००. मतागीलवषताथमधथ२०१७-१८चीअगताऊवमळतालथलीवगथणी` २,०००. २०१६-२०१७चीथणथबताकरीवगथणी` २,५०० िरील मावहतीच आधार ३१.०३.२०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीताचा उतपनन-खचथ खातामध आवण ताच तारखचा

ताळबदात िरथणी ा पदाच परसततीकरण करा.

उततर : २०१७-१८चीएकणवगथणी`६८,०००

४. (किळ उतपनन-खचथ खात तार करण)

सातारा सपोटथस कलब, सातारा ाच परापी-िोधन खात पढील परमाण वदलल आह. तािरन ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथच उतपनन-खचथ खात तार करा.

परापी-िोधन खात ३१.०३.२०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `विललक(पढथआणली) वथन(Salaries) ५,०००रोख ४,५०० भताडथ(तामधथ२०१७-१८चथ ५,०००बक १२,००० १६,५०० ` २,०००समताववषटआहथ)वगथणी: ववदिलक १,४५०२०१७-१८ ४,००० मदठथव ६०,०००२०१८-१९ ४४,५०० छपताईवलथखनसतामगी ७५०२०१९-२० ३,५०० ५२,००० सतामतादखचथ(तामधथ` ५००पढील ५,५००

120 PB

परवथििलक ८,००० वषताथिीसबवधआहथ)इमतारवनधीकरीतादथणगी ७०,००० वकडतासतामगीचीखरथदी ४०,०००वताज ६०० विललक(पढथनथली)फवनथचरववकरी ४,५०० रोख ८,९००(पसकरीमल` ८०००) बक २५,००० ३३,९००

१,५१,६०० १,५१,६००समाोजना :१) चतालवषताथचीअपरतापवगथणी` ४,५००२) चतालवषताथचथदथणथबताकरीभताडथ` १,०००३) परवथििलकताचीरककममहसलीउतपननमहणनसमजणतातावथ.४) वकडतासतामगीचतासताठता ०१.०४.२०१८लता` ६,०००आवण ३१.०३.२०१९लता` १४,०००

उततर : वताढवता(Surplus)`५,९००

५. “भारती कला कदर”, सोलापर ानी ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथची मावहती पढील परमाण वदली आह. तािरन ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकररताच उतपनन खचथ खात तार करा.

परापी - िोधन खात ३१.०३.२०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीता नाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `विललक(पढथआणली) लथखनसतामगी ६००रोख २०० फवनथचरखरथदी ७,०००बक १२,५०० सरकतारीपरवभीमधथगवणक १४,०००लॉकरचथभताडथ ४०० ‘नताटक’सबधीखचथ ३,०००परवथििलक २,९०० पोसटथज ४५०जदतावथमतानपतरताचीववकरी २५० वनकतावलकआवणवथमतानपतरथ ६००‘नताटक’पतासनपरतापी ९,००० पगतार ४,४००मतपतरतादतारथदथणगी १२,००० विललक(पढथनथली)सरकतारीपरवभीपतासनवताज ४०० रोख ७००वकरकोळखचथ ४०० बक ७,३००

३८,०५० ३८,०५०अवतररकत मावहती :१) मतपवतरदथणगीचथभताडवलीकरणकरता.२) दथणथबताकरीपगतार` २००३) परवथििलकताचता५०%रकमथचथभताडवलीकरणकरता.

उततर : वताढवता(Surplus)`२,६५०

121 PB

६. (धमाथदा हॉशसपटलच खात)“राधा-कषण चरीटबल हॉसपीटल”, नारपरची मावहती पढील परमाण वदलली आह. ताआधार३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकररता उतपनन खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

परापी - िोधन खात ३१.०३.२०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `विललक(पढथआणली)ःरोख ८,२३० औषधखरथदी ४१,०००वगथणी ५२,००० सतामतादखचथ १,०५०दथणगी(सतामताद) १७,५०० वथन(Salaries) २३,५००गवणकरीवरवताज १०,००० लथखनसतामगी २,०००चरीटीिोपतासनउतपनन ८,५३० चरीटीिोखचथ ५५०

िसतरवकताआवणदवताखतानताखचथ ४,२००उपकरणथ १०,०००विललक(पढथनथली)रोख ९६०बक १३,००० १३,९६०

९६,२६० ९६,२६०अवतररकत मावहती :

तपविल ०१.०४.२०१९ ` ३१.०३.२०२० `

अपरतापवगथणी ३१० ३५०

पवथपरतापवगथणी ६०० १५०

औषधसताठता ८,००० ११,०००

उपकरणताचथअनमतावनमल १५,००० ?

इमतार ४०,००० ?

भताडवलवनधी १,७०,९४० ?

१०%गवणक १,००,००० ?

घसारा आकारा - उपकरणतावर` १,९००इमतारीवर ` १,५००

उततर : वताढवता`१५,८२०,ताळथबद`१,८६,९१०

122 PB

७. पिन - पत हनमान वााम िाळा, परभणी परापी-िोधन खाताच विहार आवण समाोजना पढील परमाण आहत. ताआधार ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीता उतपनन-खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `विललक(पढथआणली)ःरोख ५,००० पगतार ६,०००वगथणी मनोरजनखचथ २,४८० २०१८-१९ १८,००० ववववधखचथ १,३०० २०१९-२० ४१० १८,४१० ववदिलक १,२००

दथणगी ६,००० भताडथ ७००

मनोरजनतापतासनपरतापी ५,४०० गवणक १५,०००वताज ४०० छपताईवलथखनसतामगी ८००परवथििलक ६,२०० पोसटथज ३,२००

मदठथव ३,९००विललक(पढथनथली) रोख ८३० बक ६,०००

६,८३०

४१,४१० ४१,४१०समाोजना :१) ससथचथपरतथकरी`५०वतावषथकवगथणीदथणतारथ५,०००सभतासदआहथ.२) पगतारताचथदथणथबताकरी` १,२००३) ०१.०४.२०१८लतासपतीपढीलपरमताणथआहथ:इमतार` ५०,०००,फवनथचर` १५,०००४) इमतारआवणफवनथचरवरकमिःवतावषथक५%आवण१०%दरतानथघसतारताआकतारता.५) ५०%परवथिफरीचथभताडवलीकरणकरता.६) गवणकरीवरवतावषथक५%दरतानथ६मवहदताचथवताजथणथआहथ.७) ०१.०४.२०१८चताभताडवलवनधी` ७०,०००.

उततर : वताढवता`१९,३९५,ताळथबद`९४,१०५

123 PB

८. (नवान परारभ कलल कला मडळ)

नवान परारभ झालला “जीिन जोती कला मडळ” ा ससन खालीलपरमाण मावहती सादर कली.परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमा

परापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `परवथिफरी २२,००० फवनथचर १२,०००वगथणी ४०,००० सटथिनरी ४,०००दथणगी १८,००० कताताथलभताडथ २,६००

वथमतानपतरथववनकतावलक ३००टथवलफोनखचथ ५६०गवणक २३,०००विललक(पढथनथली) रोख ७,५४० बक ३०,००० ३७,५४०

८०,००० ८०,०००समाोजना :१) तावषताथचीअपरतापवगथणी` ५,०००.२) फवनथचरवरवतावषथक१०%दरतानथघसतारताआकतारता.३) परवथििलकताचतासपणथरकमथचथआवणदथणगीचता५०%रकमथचथभताडवलीकरणकरता. आपणास ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीता उतपनन-खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

उततर : वताढवता`४५,३४०,ताळथबदताचीबथरीज`७६,३४०

९ “विठाई मवहला मडळ,” पढरपरच ३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथच परापी-िोधन खात खाली वदल आह.

३१.०३.२०१८. रोजी सपणाऱा िराथच उतपनन-खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

परापी - िोधन खात३१ माचथ २०१८ रोजी सपणाऱा िराथकरीता

नाि जमा

परापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `विललक(पढथआणली) सटथिनरी ६,०००रोख ३,००० फवनथचरदरसी ९५०बक २०,००० २३,००० भताडथ ८,३००परवथििलक ३,५०० पगतार १५,०००वगथणी १९,००० वकरकोळखचथ ४५०कररकोळपरतापी ८५० विललक(पढथनथली)ः

रोख १,६५०बक १४,००० १५,६५०

४६,३५० ४६,३५०

124 PB

समाोजना :१) ०१.०४.२०१७लताभताडवलवनधी` ९०,०००होी.२) अपरतापवगथणी` ४,०००३) परवथििलकताचथभताडवलीकरणकरतावताचथआहथ.४) वदलथलताभताडताचतारकमथमधथएवपरल२०१८चताभताडताचतासमतावथिआहथ` ८००.५) ०१.०४.२०१७लतासपतीवदथतापढीलपरमताणथआहथ. फवनथचर` ९,०००,इमतार` ७०,०००,ववववधधनको` १२,०००

उततर : ट`६,०५०,ताळथबदताचीबथरीज`९९,४५०

१०. “K.B.P. इवजवनअररर कॉलज” नावसकच ३१.०३.२०१९ रोजी सपणाऱा िराथच परापी-िोधन खात आवण अवतररकत मावहती पढील परमाण आह.

३१.०३.२०१९. रोजी सपणाऱा िराथच उतपनन-खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `विललक(पढथआणली): विकषककमथचतारीपगतार ११,७०,००० रोख १८,००० ववदिलक ५५,००० बक १,००,४०० पसक ६१,०००वताज ५५,००० फवनथचर ५१,०००वगथणी २८,३०० लथखनसतामगी २१,८५०आजीवनसभतासदिलक २५,००० मदठथव(३१.०३.२०१९) ८,५०,०००दथणगी ७,००,००० विललक(पढथनथली):विकषणिलक १२,३०,००० रोख १६,६५०सतरिलक २,००,८०० बक २,००,०००ववववधपरतापी ८,०००परवथििलक(महसली) ६०,०००

२४,२५,५०० २४,२५,५००अवतररकत मावहती :

तपविल ०१.०४.२०१८ ३१.०३.२०१९पसक ६,००,००० ६,००,०००फवनथचर ३,१९,००० ३,००,०००इमतारवनधी १०,००,००० ?मदठथव ९,१०,००० ?भताडवलवनधी ९,४७,४०० ?

125 PB

१) दथणगीची५०%रककमहीइमतारवनधीकरीताअसनविललकरतािीहीमहसलीउतपननमहणनसमजणताथथ. २) वगथणीथणथबताकरी ` ५,३०० ३) आजीवनसदसतािलकताचथभताडवलीकरणकरता.

उततर : वताढवता`५,५९,५५०,ताळथबदताचीबथरीज`२८,८१,९५०

११. (िाळच खात)

“न इगलीि सकल”, बािशी, च परापी-िोधन खात ि ताळबद पढील परमाण दणात अालल आह.

तािरन ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथच उतपनन-खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

ताळबद ०१.०४.२०१९ रोजीचादता रककम ` सपतती रककम `

भताडवलवनधी ६,४३,००० रोखविललक ६,०००बकविललक १०,०००इमतार ४,५०,०००उपसकर(Furniture) ७२,०००गताल-पसक ४५,०००सगणकपरोगिताळता ६०,०००

६,४३,००० ६,४३,०००

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` रककम ` िोधन रककम ` रककम `विललक(पढथआणली)ः वथन ९०,००० रोख ६,००० गतालपसक १४,००० बक १०,००० १६,००० कताताथलभताडथ १०,०००विकषणिलक ९०,००० छपताईवलथखनसतामगी २२,०००सतरिलक ३,००० ववववधखचथ १२,०००परवथििलक १२,००० ववमता १०,२००दथणगी(भताडवली) ६१,००० वकडताखचथ ८,०००परतापवताज २,००० वतावषथकसमथलनखचथ ९,०००ितासकरीअनदतान(महसली) १,२०,००० फवनथचर ५०,०००ववववधपरतापी ११,००० दरसी १५,०००

विललक(पढथनथली)ः रोख ४,८०० बक ७०,००० ७४,८००

३,१५,००० ३,१५,०००

अवतररकत मावहती :१) अदतवथन` ९,०००

126 PB

२) अपरतापविकषणिलक` १५,०००३) घसतारताआकतारतागतालपसकतावर` ९,०००आवणफवनथचरवर` १०,०००

उततर : वताढवता`४८,०००,ताळथबदताचीबथरीज`७,६१,८००

१२. (गालाच खात) मबईच धनज गाल ाच ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथच परापी-िोधन खात मावहती पढील परमाण आह.

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `विललक(पढथआणली) ५,००० पगतार ९,०००परवथििलक ४,५०० भताडथ ७,५००वगथणी २०,००० गवणक ६,०००वताखतानहॉलचथभताडथ ४,२०० सटथिनरी १,३५०वकरकोळखचथ २५० ववदिलक ८५०गवणकरीवरीलवताज ९०० पसक ५,०००

अदतखचथ(२०१८-१९) ५००विललक(पढथनथली) ४,६५०

३४,८५० ३४,८५०

आपणास ३१.०३.२०२० रोजी सपणाऱा िराथकररता उतपनन-खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करािाचा आह.तताकरीतापढीलअवररकतमतावहीदथखीलआपणतासउपलबधकरनदथणताआलथलीआहथ.

१) गतालतामधथ३१.०३.२०१९,लतापढीलसपतीहोतता;पसक ५०,०००,फवनथचर ६५००,आवण तरसतामगी ३०,०००२) अगताऊवमळतालथलीवगथणी` ५००३) अदतपगतार` १,३००आवणअदतभताडथ` ९५०४) परवथििलकताचता५०%रकमथचथभताडवलीकरणकरता.५) फवनथचरआवणपसकतावरवतावषथक१०%दरतानथघसतारताआकतारता.६) १एवपरल२०१९लतागवणकरीचीखरथदीकरणताआली.ततावरवतावषथक२०%दरतानथवताजपरतापहोथ.

उततर : वताढवता`३००,ताळथबदताचीबथरीज`९६,३००,भताडवलवनधी`९१,०००

127 PB

१३. (अपराप खचथ आवण पिथदतत खचथ)

खालील परमाण परविणात आलला मावहतीचा आधार “मोरा सपोटथस कलब, ठाण” च ३१.०३.२०२० रोजी सपणाऱा िराथच उतपनन-खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

ताळबद ०१.०४.२०१९ रोजीचा

दता रककम ` सपतती रककम `भताडवलवनधी ६४,५०० तरसतामगी ६९,०००बकओवहरडताफट ३८,००० अपरतापवगथणी ८,०००अदतवथन ४,००० पवथदतववमताहपता २,०००

फवनथचर १५,०००रोखविललक १२,०००लॉकरभताडताचथदथणथबताकरी ५००

१,०६,५०० १,०६,५००

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०२० रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `विललक(पढथआणली) १२,००० विललक(पढथआणली)बकओवहरडताफट ३८,०००वगथणी १,०५,००० वथन १७,५००परवथििलक(भताडवली) ९,३०० ववमताहपता ११,०००लॉकरचथभताडथ १,५०० वताज १,४००दथणगी(भताडवली) ८०० अलपोपहतारखचथ(RefreshmentExpenses) ४,२००

फवनथचर ३०,०००विललक(पढथनथली)ः रोख ६,५०० बक २०,०००

१,२८,६०० १,२८,६००समाोजना :१) परतापवगथणीमधथ२०१८-१९वषताथिीसबवध` ३,०००चतासमतावथिआहथआवण२०१९-२०चीअपरतापवगथणीही

` १४,०००आहथ.२) ३१.०३,२०२०लतापवथदतववमताचीरककम` २,५००होी.३) फवनथचरवरघसतारताआकतारता` ३,०००.४) २०१९-२०चथलॉकरभताडथदथणथबताकरीआहथ` ४००.

उततर : वताढवता`८४,८००,ताळथबदताचीबथरीज`१,५९,४००

128 PB

१४. (चरीटबल हॉशसपटल)

“वििकानद चररटबल हॉशसपटल” लातर, नी पढील परमाण मावहती परविली आह. आपणास ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकररता उतपनन-खचथ खात आवण ताच तारखचा ताळबद तार करा.

ताळबद ०१.०४.२०१८ रोजीचा

दता रककम ` सपतती रककम `भताडवलवनधी ११,००,००० इमतार १०,५०,०००बककजथ ६,५०,००० रगणवतावहकता(Ambulance) ४,००,०००औषधताचथवबलताचथदथणथबताकरी ५०,००० औषधसताठता ४२,०००

रगणतालउपकरणथ ३,०४,०००रोखविललक ४,०००

१८,००,००० १८,००,०००

परापी - िोधन खात ३१ माचथ २०१९ रोजी सपणाऱा िराथकरीतानाि जमा

परापी रककम ` िोधन रककम `विललक(पढथआणली) ४,००० औषधखरथदी २,००,०००वगथणी २,२२,००० (तामधथ२०१७-१८चथ`४०,०००सनममली)आजीवनसभतासदिलक ३०,००० कमथचताऱताचतापगतार ८५,०००रगणतालपरतापी(महसल) ५,१०,४०० डॉकटरतानतामतानधन ४,००,०००

दरसीवदथखभताल १८,०००फवनथचर ४५,०००सतामतादखचथ १६,०००विललक(पढथनथली) २,४००

७,६६,४०० ७,६६,४००समाोजना :१) ३१.०३.२०१९लताऔषधसताठताचथमल` २२,०००होथ.२) घसतारताआकतारताःइमतारीवरवतावषथक५%दरतानथआवणरगणवतावहकवर` ३०,०००.३) आजीवनसभतासदिलकताचथभताडववलकरणकरता.

उततर : ोटता`४९,१००,ताळथबदताचीबथरीज`१७,४०,९००

विदयाशी कती ः१) कोणतताहीएकतामवहलताबचगटतालताभथटदतावथथवहिोबकितापरकतारथठथवलथजताताताचताअभतासकरनततासबधीचता

अहवतालतारकरता.२) कोणतताहीिताळतावकवताजवनरकॉलथजलताभथटदथऊनतताचताउतपनन-खतातताचताआवणताळथबदताचताअभतासकरता.३) सहकतारीगहवनमताथणससथलताभथटदताआवणथीललथखताकनकताथपधदीसमजनघता.

bbb

129 PB

३.१ भागीदारीचीपनररचनाअरर३.१.१ पनररचनचविविधपरकार

३.२ भागीदाराचापरवश३.२.१ गरज३.२.२ निीनभागीदारानआणललभाडिल३.२.३ नफािाटपाचनिीनपरमाण३.२.४ तागाचपरमाण३.२.५ खातीचाअरर३.२.५.१ खातीमलाकनाचापदधती १)सरासरीनफापदधती २)अवतररकतनफापदधती३.२.५. खातीचीहाताळणी३.२.६ सपततीिदताचपनमरलाकन३.२.७ सवचतनफातोटाचसमाोजन३.२.८ भाडिलाचसमाोजन

कषमता विधान (Competency Statement)

o या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी : भागीदारीचया पनररचनचा अरर ि परकार समजतो. भागीदाराचया परिशचा अरर ि गरज समजतो. भागीदाराचया परिशासबधी समायोजनाचा अभयास करतो. नफा-तोटा िाटपाच ि तयागाच निीन परमाण काढतो. खयातीच मलय काढणयाचया विविध पदधती ि हाताळणी जाणतो. सवचत नफा/ तोटाची लखावकय हाताळणी जाणतो. सपतती ि दयताचया पनमरलयाकनाचया समायोजन नोदीची आिशयकता समजन घतो. निीन नफा विभाजनाचया परमाणात भाडिलाच समायोजन करतो.

३.१ भागीदारीची पनररचना अरर (Meaning of Reconstitution of Partnership) : भागीदाराचा सबधातील बदल महणज भागीदारीची पनररचना हो. भागीदारमध झालला निीन करारामळ भागीदाराचा

आपसाताीलसबधातबदलहोतोतसच,भागीदारीचानफा-तोटािाटपाचापरमाणातबदलहोतो.खालीलपरकारहाबदलभागीदारीससरतहोतअसतो.:

३. भागीदारीची पनररचना (Reconstitution of Partnership) भागीदाराचा परिश (Admission of Partner)

अभास घटक

130 PB

पनररचनच विविध परकार (Different forms of Reconstitution) :१) विदयमान भागीदाराचा नफा-तोटा िाटपाचा परमाणात बदल (Change in Profit - sharing of existing

Partner) विदयमानभागीदारनफा-तोटािाटपाचापरमाणातबदलकरणाचावनणरघिशकतात.एकभागीदारदसऱाभागीदाराचा

नफातीलवहससाखरदीकरशकतो.ामळभागीदारीचाजनाकरारनामारददहोतोआवणनिीनकरारअमलातिननफा-तोटािाटपाचनिीनपरमाणलागहोत.

२) भागीदाराचा परिश (Admission of a Partner) जवहानिीनभागीदारभागीदारीतपरिशघतो,तवहातोभाडिलआवणखातीतीलवहससाआणतो.जनभागीदारआपला

वहशातननिीनभागीदारालावहससादतात,पारानतागकरतात.तामळभागीदाराचाकरारबदलतो.

३) भागीदाराची वनितती (Retirement of a Partner) जवहाभागीदार वनिततहोतोतवहा तालानफातील वहससा,भाडिल, वनधीतील वहससाआवणखातीतील वहससादयािा

लागतो.ामळजनाभागीदाराचालाभाचापरमाणातिाढहोतआवणनफा-तोटािाटपाचपरमाणबदलत.

४) भागीदाराचा मतय (Death of a Partner) जवहाएखादयाभागीदाराचामतहोतो.तवहाताचाकादशीरिारसासताचाविसाातीलवहससादयािालागतो.तामळ

वनमीत(उरलल)भागीदाराचनफा-तोटािाटपाचपरमाणबदलतआवणजनाभागीदारीचाकराररददहोतो.

३.२ भागीदाराचा परिश (Admission of a Partner) : भारतीभागीदारीकादा१९३२चाकलम३१(१)नसारितरमान(हात)सिरभागीदाराचासमतीननिीनभागीदारास

भागीदारीत परिश वदला जातो. निीन भागीदार भागीदारीत भाडिलआवणखातीतील वहससाआणतो. ामळ ताला भविषातहोणाऱानफातवहससापरापतकरणाचाअवधकारवमळतो.

ापरकरणातअससततिातअसललाभागीदारीससरतनिीनभागीदारालापरिशदणासबधीचालखाकनाचीहाताळणीकशीकरािीासबधीचीमावहतीवदललीआह.३.२.१ गरज (Need) :

सहसाभाडिलाचीिाढआवणनिीनभागीदाराचविसावककौशलहागोषीलकातघऊनभागीदारीचाविकासिपरगतीकरणाचाउददशाननिीनभागीदारालापरिशवदलाजातो.

३.२.२ निीन भागीदारान आणलल भाडिल (Capital brought by new partner) : भागीदारीससरचाभाडिलातिाढवहािीाउददशाननिीनभागीदारालाभागीदारीतपरिशवदलाजातो.निीनभागीदाररोख

वकिाइतरसाधनसामगीचासिरपातभाडिलआणतअसतो.निीनभागीदार,भागीदारीचाकरारातीलतरतदीनसारभाडिलआणतअसतो.:

निीनभागीदारानआणललाभाडिलाचीनोदजमाखचारचापसतकातखालीलपरमाणहोत.

विहार वकदरनोद निीनभागीदारानभाडिलरोखआणलास रोकड/बकखात.....................................नाि.

निीनभागीदाराचभाडिलखातालानिीनभागीदारानभाडिलमहणनएखादीसपततीआणलास- विवशषसपततीचखात.................................नाि.

निीनभागीदाराचभाडिलखाताला

131 PB

निीन परमाण (New ratio) जवहानिीनभागीदारालाभागीदारीतपरिशवदलाजातो,तवहाविदयमानभागीदाराचानफा-तोटािाटपाचापरमाणातबदल

होतोआवणनिीनभागीदारालाविचारातघिननिीननफा-तोटापरमाणकाढािलागत.तवहाखालीलसताचािापरकरतात.१-निीनभागीदाराचावहससा-वशललकनफानिीनपरमाण=जनपरमाण×वशललकपरमाण(नफा)वकिाजवहाजनाभागीदाराचतागाचपरमाणवदलअसलतवहानिीनपरमाणखालीलपरमाणकाढाि.निीनपरमाण=जनपरमाण-तागाचपरमाण

तागाच परमाण (Sacrifice Ratio) :जवहानिीनवकतीलाभागीदारीतपरिशवदलाजातो,तवहाजनभागीदार,निीनभागीदारालाआपलानफातीलवहशाचा

तागकरतात. ापरमाणालातागाचपरमाणसदधामहणतात.हपतापदधतीतखातीखातउघडणासाठी ापरमाणाचाउपोगकरतात.तागाचपरमाण=जनपरमाण-निीनपरमाण

भागीदाराचा परिशामळ नफा िाटपाचा परमाणात होणार बदल (Change in the Profit sharing ratio due to admis-sion of a partner)

उदाहरण १ निीन परमाणाच आगणन (Calculation of New ratio) मोहनआवणगणपत२:३.ापरमाणातनफा-तोटािाटनघतात.तानीभविषातील१/४वहशासाठीचदरकातलापरिशवदला.

ताचनिीनलाभिाटपाचपरमाणखालीलपरमाणराहील.वशललकनफा = १- निीनभागीदाराचानफातीलवहससा

= १- १४ =३

४उिरिरीतनफा

निीनपरमाण = जनपरमाण×वशललकनफा

मोहनचपरमाण = २५ ×

३४

=६२०

गणपतचपरमाण = ३५×

३४ =

९२०

चदरकातचपरमाण = १४×

५५=

५२०

निीननफािाटाचपरमाण६:९:५

उदाहरण २ तागाचा परमाणाच आगणन (Calculation of Sacrifice Ratio) अआवणब६:४.ापरमाणातनफा-तोटािाटनघतातकलाभागीदारीतपरिशदणातआला.अ,ब,काचनिीननफा-

तोटािाटपाचपरमाण१०:६:४असआह.तागाचपरमाण = जनपरमाण-निीनपरमाण

‘अ’चतागाचपरमाण = ६१०- १०२०=१२०- १००

२००

132 PB

= २०२००

=२२०

‘ब’चातागाचपरमाण = ४१०-

६२०=

८०- ६०२००

= २०२००

=२२०

‘अ’आवण‘ब’चातागाचपरमाण२२०:

२२०वकिा२:२,१:१महणजसमपरमाण.

उदाहरण ३ तागाच परमाण आवण निीन परमाणाच आगणन (Calculation of Sacrifice Ratio and New Ratio)

परविण आवणनविन७:३ापरमाणातनफा-तोटािाटनघतात.तानीररनाला१५ वहशासाठीभागीदारीतपरिशवदला,जो

परविण आवणनविनकडनसमपरमाणातघणारआह.तवहातागाचपरमाणआवणनविननफािाटाचपरमाणकाढनदाखिा.

परविणिनविनाचतागाचपरमाण = १:११२:१२(समान)

परविणचाताग = १५× १

२=

११०

नविनचाताग = १५× १

२=

११०

परविणचनविननफािाटपाचपरमाण =७१० -

११०

= ७०- १०१००

=६०१०० = ६१०

नविनचनविननफािाटपाचपरमाण =३१० -

११०

= ३०- १०१००

=२०१०० = २१०

ररनाचावहससा = १५× २२ =

२१०

परविण,नविन,ररनाचपरमाण = ६:२:२ =३:१:१

उदाहरण ४ तागाच परमाण आवण नविन परमाण काढण. (Calculation of Sacrifice Ratio and New Ratio)

कषि ह७:३ापरमाणातनफा-तोटािाटनघतात.‘क’नताचावहशातन१७ वहससाि‘’न

१३ वहशा‘झ’ला

दणाचठरविल.तवहानफािाटपाचनविनपरमाणआवणतागाचपरमाणकाढनदाखिा.

किचजनपरमाण = ७१० :

३१०

‘क’चाताग =१७ × ७१० =

११०

‘’चाताग = १३× ३१० =

११०

133 PB

‘क’ि‘’चतागाचपरमाण = ११०

, ११०

=१:१समान

‘झ’चावहससा = कचावहससा+चावहससा

= ११०

+ ११०

= २२०

‘क’चावहससा = जनपरमाण-नविनपरमाण

=७१० - १

१०

= ६१०

‘’चावहससा =जनपरमाण-नविनपरमाण

=३१० - १

१०

= २१०

‘क’‘’ि‘झ’चनविनपरमाण-६:२:२=३:१:१

३.२.५ खातीचा अरर (Meaning of Goodwill) : खातीमहणजविसााचनाि,परवसदधी,वकततीआवणचागलवािसावकसबधकीजामळविसाातअवधकावधकनफा

वमळविणासमदतहोत.गतकाहीिरारतभागीदारानीकललामहनतीमळहशकझाललअसत.सामानत:भविषातीलनफाहाभतकाळातीलनफािरआधारीतअसतो.तािरनखातीचमलवनसशचतहोत.

३.२.५.१ खातीचा मलाकनाचा विविध पदधती आहत. ा विकाणी आपण दोन मख पदधतीचा समािश कला आह.: १) सरासरी नफा पदधती (Average Profit Method)

ापदधतीनसारखातीचमलहभागीदारीससरचामागीलकाहीिरारचासरासरीनफाचाआधारािरकलजात.पढीलकाहीिरारतभागीदारीससरलासरासरीनफाहोईलहगहीतधरलजातआवणमहणनचखातीचमखवनसशचतकरतानामागीलकाहीिरारतीलनफाचाखरदीचाआधारािरकरणातत.

ापदधतीतखातीचमलाकनकरतानाखालीलतीनपाऱाचाअिलबकलाजातो.i) एकण नफाच आगणन (Calculation of total profit) जािळीएकणनफाचआगणन(बरीज)करणातत,तािळीतातनएकणतोटािजाकरणाततो.

उदा.मागील४िरारतीलनफा-तोटाखालीलपरमाणहोता. िरर रावश २०१६ ` १,२०,०००(नफा) २०१७ `८०,०००(नफा)

134 PB

२०१८ `२०,०००(तोटा) २०१९ `६०,०००(नफा) एकणनफाखालीलपरमाणराहील: एकणनफा =१,२०,०००+ ८०,०००- २०,०००+६०,००० =` २,४०,०००

ii) सरासरी नफाची गणना (Calculation of Average Profit)

सरासरीनफा =एकणनफा

एकणिरष

सरासरीनफा = २,४०,०००

४िरष

सरासरीनफा = `६०,०००

iii) खातीच आगणन (Calculation of Goodwill) : खातीचमलहमागीलकाहीिरारचासरासरीनफाचाखरदीचाआधारवनसशचतकलजात. ाकररताखातीचमलवनसशचतकरणासाठीखालीलसताचाउपोगकरािा. खाती=सरासरीनफा×खरदीचािरााचीसखा िरीलउदाहरणातखातीचमलदोनिरारचाखरदीचासरासरीनफाचाएिढलािाि. खाती =`६०,०००×२ = ` १,२०,०००

२) अवतररकत नफा पदधत (Super Profit Method) अवतररकत नफा महणज साधारण नफापका वमळणारा जासतीचा नफा हो. जर ससरा सामान वकिा साधारण नफापका

जासतीचानफावमळवितालाकारणससरचीनािलौकीकहो,महणनखातीचमलाकनकरतानाअवतररकतनफाविचारातघणाततो.विसाातगतिललाभाडिलािरसाधारणपरतािाअपवकतअसतो,तोचसाधारणनफासमजलाजातो.जवहाससरासाधारणनफापकाजासतीचानफावमळविततोचअवतररकतनफाअसतो.अवतररकतनफाचआधारखातीचमलाकनखालीलपरमाणकरणातत.

उदाहरण १ अवतररकतनफापदधतीचािापरकरनखालीलमावहतीचाआधारखातीचमलशोधनकाढा.

िरर रावश(`)

२०१४ ` ८०,०००(नफा) २०१५ ` ९५,०००(नफा) २०१६ ` १,१०,०००(नफा) २०१७ ` ४०,०००(तोटा) २०१८ ` ८५,०००(नफा)

135 PB

i) भाडिलाचीगतिणक` ३,५०,०००आह.ii) गतिणकीिरीलपरतािा१२%iii) खातीचमल२िरारचाअवतरीकतनफाचाखरदीएिढलािाि.

i) सरासरी नफाच आगणन (Calculation of Average Profit )

सरासरीनफा =एकणनफा

एकणिरष

=

८०,०००+९५,०००+१,१०,०००-४०,०००+८५,०००

५िरष

= `३,३०,०००

५

= `६६,०००

ii) साधारण नफाच आगणन (Calculation of Normal Profit)

सामाननफा =गतिललभाडिल×परतावाचादर(NRR)

१००

= `३,५०,०००× १२

१०० = ` ४२,०००

ii) अवतररकत नफाच आगणन (Calculation of Super Profit) अवतररकतनफा = सरासरीनफा-सामाननफा = ६६,०००-४२,००० = `२४,०००

iii) खातीच मलाकन (Calculation of Goodwill) खाती = अवतररकतनफा×खरदीचािरााचीसखा = २४,०००×२ = `४८,०००

३.२.५.२ खातीची हाताळणी (Treatment of Goodwill)भागीदारीचापनररचनचापरसगीइतरसपततीपरमाणनहाताळतावतचीसिततररताहाताळणीकरणातत.नविनभागीदाराला

परिशदतानाजमाखचारचापसतकातनोदीकरणाचादोनपदधतीआहत.

(अ) अवधमयल पदधत (Premium Method) ापदधतीनसारनविनभागीदारताचािाटाचीखातीरोखवकिािसतसिरपातआणतो.हीरककमविसाातठिलीजात

वकिाजनभागीदारतकाढनघतात.

136 PB

अ.कर विहार वकदरनोद१ जवहानिीनभागीदारखातीचीरककमआणतो

आवणतीरककमविसाातचठिलीजात.(अ)रोकड/बकखात.................................... नाि. खातीखाताला (निीनभागीदारानखातीरोखआणलाबददल)(ब) खातीखात........................................... नाि. जनाभागीदाराचभाडिल/वकिाचालखाताला (तागाचापरमाणात) (जनाभागीदारानाखातीचीरककमिाटनवदलाबददल)

२ जवहानिीनभागीदारखातीचीरककमरोखआणतोआवणजनभागीदारतीकाढनघतात.

(अ)रोकड/बकखात.................................... नाि. खातीखाताला (निीनभागीदारानखातीरोखआणलाबददल)(ब) खातीखात........................................... नाि. जनाभागीदाराचभाडिल/चालखाताला (खातीरावशजनाभागीदारानातागाचापरमाणातिाटन वदलाबददल) (क)जनाभागीदाराचभाडिल/चालखात................ नाि. रोकड/बकखाताला (जनाभागीदारानीखातीचीरककमकाढनघतलाबददल)

३ जवहा नविन भागीदार खातीची रककम रोखआणतो आवण ती परसपरररता जनाभागीदारानािाटनदतो.

अशािळीससरचाजमाखचारचापसतकातनोदहोणारनाही.

(ब) मलाकन पदधती (Valuation Method) : ापदधतीमधनिीनभागीदारखातीरककमरोखसिरपातआणशकतनाही.तवहानिीनभागीदाराचापरिशािळीजन

भागीदारखातीचमलाकनकरनतिढारकमनखातीखातउघडतात.

अ.कर. विहार वकदरनोदी१ निीनभागीदारखातीची राशी रोखनआण

शकलामळ भागीदारीचा पसतकात खातीखातउघडण.

(अ)खातीखात............................................नाि. जनाभागीदाराचभाडिल/चालखाताला (भागीदारीचापसतकातखातीखातउघडलाबददल)l सचना : नविन ताळबदात खाती सपतती बाजला दाखविली

जाईल.२ खातीखातउघडणआवणबदकलास. (अ)खातीखात............................................नाि.

जनाभागीदाराचभाडिल/चालखाताला (तागाचा परमाणात) (खातीखातउघडलाबददल)(ब)सिरभागीदाराचभाडिल/चालखात....................नाि. (निीन परमाणात) खातीखाताला (खातीचअपलखनकलाबददल)

137 PB

३ जवहा खाती खात अगोदरच ससरचापसतकातउघडललअसतिताळबदातताचीनादअसत.

अशा पररससरत जर खातीच पनमरलाकन करणात आल. तवहापनमरलाकनात पसतकी मलआवण निीन मल ातील फरक जनाभागीदाराचा भाडिल वकिा चाल खाताला वकिा पनमरलाकनखातालासरानातरीतकरणातईल.

३.२.६ सपतती आवण दताच पनमरलाकन (Revaluation of Assets and Liabilities)अरर Meaning

भागीदारीचा पनररचनचा िळी सपतती ि दतच पनमरलाकन करणात त. सपतती ि दतचा मलातील हा बदल‘पनमरलाकनखात’वकिानफा-तोटासमाोजनखातालावलहलाजातो.सपततीिदततीलिाढवकिाघटहापनमरलाकनािरीलनफावकिातोटासमजलाजातोिहानफा-तोटाजनाभागीदाराचाभाडिल/चालखातालासरानातरीतकरणाततोहखातनामधारीसिरपाचखातआह.

अ.कर. विहार वकदरनोदी१. सपततीच मल िाढविलास आवण दतच

मलकमीकलास.सपततीखात.................................................. नाि.दतचखात.................................................. नाि. पनमरलाकनखात/नफातोटासमाोजनखाताला(सपततीचमलिाढविलिदतचमलकमीकलाबददल)

२. सपततीचमलकमीकलासिदतचमलिाढविलास

पनमरलाकनखात/नफा-तोटासमाोजनखात ...............नाि. सपततीखाताला दतचाखाताला(सपततीचमलकमीकलासआवणदतचमलिाढविलाबददल)

३. नोदनझाललीसपततीजमाखचारचापसतकातनोदविलास

सपततीचखात............................................... नाि. पनमरलाकनखाताला(नोदनझाललीसपततीजमाखचारचापसतकातनोदविलाबददल)

४. नविनदताउदभिलास/वनमारणझालास पनमरलाकनखात............................................ नाि. नविनदतचाखाताला(नविनदताउदभिलाबददल)

५. पनमरलाकनािरील नफा भागीदाराचाभाडिल / चाल खाताला सरानातरीतकलाबददल

पनमरलाकनखात............................................ नाि. जनाभागीदाराचभाडिल/चालखाताला(पनरमलाकनािरीलनफाजनाभागीदाराचाभाडिल/चालखातालानलाबददल)

६. पनमरलाकनािरील तोटा भागीदाराचाभाडिल/चालखातालानलाबददल)

जनाभागीदाराचभाडिल/चालखात....................... नाि. पनमरलाकनखाताला (पनमरलाकनािरीलनफाभागीदाराचाभाडिल/चालखातालानलाबददल)

138 PB

नाि पनमरलाकन वकिा नफा-तोटा समाोजन खाताचा नमना जमा

वििरण रककम (`) वििरण रककम (`) सपततीखात(सपततीचीघट)दचचखात(दततीलिाढ)जनाभागीदाराचभाडिल/चालखात(पनमरलाकनािरीलनफासरानातरीतकला)

xxxxxxxxxxxx

सपततीखात(सपततीतिाढ)दतचखात(दततीलघट)जनाभागीदाराचभाडिल/चालखात(पनमरलाकनािरीलतोटासरानातरीत)

xxxxxx

xxx ३.२.७ सवचत नफा-तोटाच समाोजन (Adjustment of accumulated Profits and Losses)

सवचतनफामहणजनविनभागीदारालापरिशदणापितीजनाभागीदारानीकमविललानफाअसतो.हाअवतररकतनफा,राखीिवनधी,सामानवनधी,सामानवनधी,कमरचारीभरपाईवनधीवकिासकतविमापतवनधीइ.सिरपातअसतो.

जवहाअस वनधीताळबदाचादतचाबाजलावदललअसतात.तवहातजनाभागीदाराचाभाडिल/चालखातालासरानातरीतकलजातात.

सबवधतवनधीचखात............................................... नाि जनाभागीदाराचभाडिल/चालखाताला(सवचतनफा/राखीिवनधीभागीदारानासरानातरीतकलाबददल)

सवचततोटामहणजनिीनभागीदारालापरिशदणापितीजनाभागीदारानाझाललातोटाअसतो.हावितरीतझाललानसतो.सदरतोटाताळबदामधसपततीबाजलावदसतो.(उदा.नफा-तोटाखाताचीनािवशललकपरारवमकखचरइ.).

जनाभागीदाराचभाडिल/चालखात............................ नाि सबवधतसवचततोटाखाताला(सवचततोटाभागीदारानासरानातरीतकलाबददल)

३.२.८ भाडिलाच समाोजन (Adjustment of Capitals)बऱाचिळलानिीनभागीदारालापरिशवदलानतरनविननफा-तोटािाटपाचापरमाणातभाडिलाचसमाोजनकरणात त.

भागीदाराचाभाडिलाचसमाोजनखालीलपकीकोणताहीएकामागारनकलजात.(१)नविनभागीदारानआणललाभाडिलाचा परमाणातजनाभागीदाराच भाडिलसमाोवजतकरण.अशा पररससरत निीन

भागीदाराचाभाडिलाचाआधारभागीदारीच एकणभाडिलशोधनकाढािलागल. ताकररतानविनभागीदाराचानफावहससाहाआधारअसल.

एकणभाडिलखालीलपदधतीनशोधािलागल. एकणभाडिल=नविनभावगदाराचभाडिल× ताचनफातोटाविभाजनाचवसतपरमाण TotalCapital=Newpartner’scapital×ReciprocalofhisPSR(Profitsharingratio)

समजा:‘C’ला१५ वहशासाठीभागीदारीतपरिशवदलाआवणतानभाडिलमहणन` ५०,०००आणल.‘A’आवण‘B’

२:३ापरमाणातनफा-तोटाविभागनघणारभागीदारआहत.

तवहा‘A’आवण‘B’चनविनभाडिलकातखालीलपरमाणशोधनकाढलजाईल.:

निीननफापरमाणाचगणन:

‘A’चनिीननफाचपरमाण= २५×(१- १

५)= २

५× ४

५= ८

२५

139 PB

‘B’चनविननफाचपरमाण= ३५×(१- १

५)= ३

५× ४

५= १२

२५

‘C’चनविननफाचपरमाण= १५× ३५ = ५२५

महणननविनपरमाण =८:१२:५

जर‘C’ १५वहशासाठी`५०,०००भाडिलअसलतर

भागीदारीचएकणभाडिल=`५०,०००×५=`२,५०,०००

∴ ‘A’चाभाडिलातीलवहससा=२,५०,०००× ८२५ =`८०,०००

∴ ‘B’चाभाडिलातीलवहससा=२,५०,०००× १२२५ =`१,२०,०००(२)जनाभागीदाराचाएकणभाडिलाचाआधारािरनविनभागीदाराचभाडिलठरविणशकअसत.अशापररससरतनविन

भागीदारालाजनाभागीदाराचाएकणभाडिलाचापरमाणातभाडिलआणािलागत.हखालीलपरमाणआगवणतकलजात. समजा.खाती,राखीिवनधी,सपततीिदतचापनमरलाकनािरीलनफा-तोटाइ.विचारातघतलानतर‘P’आवण‘Q’

चभाडिलअनकरम` ६०,०००आवण` ४८,०००आह.ताचनफा-तोटािाटपाचपरमाणअनकरम३:२आह.

‘R’ला १४वहशाकररताभागीदारीतपरिशवदला.ापररससरतीत‘Rलाताचानफाचापरमाणानसारवकतीभाडिल

आणािलागलतखालीलपरमाणकाढताईल.

‘R’लानफात १४वहससावमळतोमहणजभागीदारीचावशललकनफाचपरमाण १

१- १

४= ३

४

जनाभागीदाराचएकवततभाडिल(`६०,०००+४८,०००)=` १,०८,००० ३४चपरवतवनवधतिकरत.

अशापरकारभागीदारीचएकणभाडिल

`१,०८,०००× ४३=`१,४४,०००

महणन‘R’ला`१,४४,०००एकणभाडिलातील १४ वहससा`१,४४,०००× १

४ =`३६,०००भाडिलमहणनआणािलागल.

नविनभागीदारीचाभाडिलाचीसमाोजनाझालानतरभाडिलखातालाताचीनोदकरणातईल.परमाणापकाजाासतअसललीफरकाचीरककमभागीदाररोखकाढनघतातवकिाताचाकजरखातालाभाडिल/चालखाताचामाधमातनसरानातरीतकरणात त. ाउलट परमाणापकाकमी पडणारी रककम रोख सिरपातआणािीलागत. तवहा जमाखचारचापसतकातखालीलवकदरनोदीहोतात.

१) परमाणापकाजासतभाडिलअसलास सबवधतभागीदाराचभाडिलखात............................... नाि. रोकड/बक/चालखाताला

140 PB

२) परमाणापकाकमीभाडिलअसलास. रोकड/बक/चालखात...................................... नाि. सबवधतभागीदाराचभाडिलखाताला

उदाहरण

१. सजाता आवण पौवणरमा समपरमाणात नफा-तोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ताचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद दता रककम ` सपतती रककम `

भाडिलः सजाता १,००,००० पौवणरमा १,४०,००० धनकोदविपत

२,४०,०००

३४,०००२६,०००

जमीनिइमारततसामगीउपसकरऋणकोसकधरोकड

६०,०००७०,०००२४,०००२६,०००४०,०००८०,०००

३,००,००० ३,००,०००

१ एवपरल २०१८ रोजी अपणारला १५

वहशासािी भागीदारीत परिश दणात आला. तवहा परिशाचा अटी खालीलपरमाण होता.:

अ) खातीचमल` २,००,०००करणातआल.अपणारनताचावहससारोखआणािाचाआह.ब) अपणारनभाडिलमहणन`१,००,०००आणाि.क) ऋणकोकररता१०%तरतदकरािी.ड) जमीनअावणइमारतीचमल`८०,०००कराि.इ) सकधआवणतसामगीचमल२०%नकमीकराि.िरील ोजना काारनित करणासािी भागीदारीचा पसतकात वकदरनोदी दियन नविन ससरचा ताळबद तार करा.

141 PB

भागीदारीचा पसतकात वकदरनोदी

वदनाक वििरण खा.पा. नाि रावश जमा रावश२०१८एवपरल१

एवपरल१

एवपरल१

एवपरल१

एवपरल१

रोकडखात.................................................... नाि. अपणारचभाडिलखाताला............................ खातीखाताला.......................................(अपणारनखातीिभाडिलरोखआणलाबददल)

१,४०,०००

४०,०००

२४,६००

२०,०००

२,३००२,३००

१,००,०००४०,०००

२०,०००२०,०००

२,६००८,०००१४,०००

२०,०००

४,६००

खातीखात................................................ नाि. सजाताचभाडिलखाताला पौवणरमाचाभाडिलखाताला(भागीदारानाखातीचीरककमिाटनवदलाबददल)पनमरलाकनखात............................................. नाि. परापतविपततरतदखाताला सकधखाताला तसामगीखाताला(परापतविपत,सकधितसामगीचमलकमीकलाबददल)

जमीनिइमारतखात......................................... नाि. पनमरलाकनखाताला(जमीनिइमारतीचमलिाढविलाबददल)

सजाताचभाडिलखात........................................ नाि.अपणारचभाडिलखात........................................ नाि. पनमरलाकनखाताला(पनमरलाकनािरीलतोटाभागीदाराचाभाडिलखातालानलाबददल)

१ एवपरल २०१८ रोजीचा ताळबददता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `

धनको ३४,००० रोकड २,२०,०००दविपत २६,००० परापतविपत २६,०००भाडिल ः (-)तरतद २,६०० २३,४०० सजाता १,५७,७०० (-)सकध ४०,००० पौवणरमा १,१७,७०० घट ८,००० ३२,००० अपणार १,००,००० ३,७५,४०० उपसकर २४,०००

जमीनिइमारत ६०००० (+)िाढ २०००० ८०,०००तसामगी ७०००० (-)घट १४००० ५६,०००

४,३५,४०० ४,३५,४००

142 PB

कार टीप - १)हसतररोखवशललक`८०,००+भाडिल`१,००,०००+खाती`४०,००० २)पनमरलाकन`२,२०,०००नाि पनमरलाकन खात जमा

वििरण रककम ` वििरण रककम `स.क.वन.खातमालसाठाखाततसामगीखात

२,६००८,०००१४,०००

इमारतखातसजाताचभाडिलखातपौवणरमाचभाडिलखात

२०,०००२,३००२,३००

२४,६०० २४,६०००

२. पदा आवण कमद ा ३:२ परमाणात नफा-तोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ३१ माचर २०१९ रोजी ताचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबद

दता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `धनकोदविपतबकचकजरसामानवनधीभाडिल: पदा कमद

४५,०००३६,०००

३७,५००३०,०००४८,०००७,५००

८१,०००

बकवशललकपरापतविपतऋणको(-)सशवतकजरवनधीसकध उपसकरतसामगीइमारत

६२,४००२,४००

२२,५००११,४००

६०,०००३६,०००१४,१००१५,०००४५,०००

२,०४,००० २,०४,०००

१.०४.२०१९ रोजी तानी आशाला खालील अटीिर भागीदारीत परिश वदला. : -

१)१२ वहशासाठीआशान`३०,०००भाडिलआवण`१५,०००खातीनगदीआणािी.

२) जनाभागीदारानीखातीचीअधतीरककमउचलली.३) सकधाच१०%आवणताच५%मलकमीकरणाताि.४) सशवतकजरवनधी`३,०००पातठिािा.५) फवनरचरचमल`१६,०५०पातकराििइमारतीचमल२०%िाढिाि.

भागीदारीचा पसतकात वकदर नोदी करा.

143 PB

भागीदारीचा पसतकात वकदरनोदी

वदनाक वििरण खा.पा. नाि रककम (`)

जमा रककम(`)

२०१९एवपरल१

सामानवनधीखात............................................ नाि. पदाचाभाडिलखाताला........................... कमदचाभाडिलखाताला...........................(सामानवनधीजनाभागीदारानािाटनवदलाबददल)

७,५००४,५००३,०००

एवपरल१ नफा-तोटासमाोजनाखात................................. नाि. सकधखाताला तखातालासशवतकजरवनधीखाताला(सपततीआवणसशीतकजरवनधीतिाढझालाबददल)

४,९५०३,६००७५०६००

एवपरल१ उपसकरखात................................................. नाि.इमारतखात.................................................. नाि.नफा-तोटासमाोजनखाताला(सपततीचमलिाढविलाबददल)

१,९५०९,०००

१०,९५०

एवपरल१ बकखात ................................................... नाि.आशाचभाडिलखाताला(आशानभाडिलआणलाबददल)

३०,०००३०,०००

एवपरल१ बकखात..................................................... नाि.खातीखाताला(आशानखातीरोखआणलाबददल)

१५,०००१५,०००

एवपरल१ खातीखात.................................................. नाि. पदाचभाडिलखाताला कमदचाभाडिलखाताला(तागाचापरमाणातखातीिाटनवदलाबददल)

१५,०००९,०००६,०००

एवपरल१ पदमाचभाडिलखात......................................... नाि.कमदचभाडिलखात.......................................... नाि.बकखाताला(जनाभागीदारानीखातीचीअधतीरककमकाढनघतलाबददल

४,५००३,०००

७,५००

एवपरल१ नफा-तोटासमाोजनखात..................................... नाि. पदाचभाडिलखातालाकमदचाभाडिलखाताला(पनमरलाकनािरीलनफाभागीदारातिाटनवदलाबददल)

६,०००३,६००२,४००

144 PB

कारवटप :ससरचा पसतकात

नफा-तोटा समाोजन खात नाि जमा

वििरण रककम (`) वििरण रककम (`)

सकधखाततखातसशवतकजरवनधीखात.नफा(भाडिलखातालासरानातरीत) पदा ३,६०० कमद २,४००

३,६००७५०६००

६,०००

उपसकरखातइमारतखात

१,९५०९,०००

१०,९५० १०,९५०

नाि. खाती खात जमा

वििरण रककम (`) वििरण रककम (`)

पदमाचभाडिलखातकमदचभाडिलखात

९,०००६,०००

बक खात १५,०००

१५,००० १५,०००

३. आनद आवण रोवहत ४:१ ा परमाणात नफा -तोटा िाटन घतात. ३१ माचर २०१८ रोजी ताचा ताळबद खालीलपरमाण होता.३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) सपतती रककम (`) भाडिल: आनद रोवहतराखीिवनधीधनकोदविपत

१,३५,०००७५,०००९०,०००५४,०००६,०००

खातीउपकरणमालसाठाऋणकोरोकड

९०,०००४५,०००५४,०००

१,२०,०००५१,०००

३,६०,००० ३,६०,०००

तानी नवचकतला खालील अटीिर भागीदारीत परिश दणाच िरिल. : १ नवचकतचापरिशानतरखातीचपणरपणअपलखनकराि.

२ उपकरणाच१४ अपलखनकराि.

३ मालसाठाच१०%अिमलनझालामळताचोगररतासमाोजतकराि.४ `१,८००चऋणकोिसलहोणारनाही.

५२५ वहशाकररतानवचकतन`१,२०,०००भाडिलआणाि.

६ आनदनभागीदारीतन`६०,०००चीउचलकली.

145 PB

पनमरलाकन खात तार करन खातीशी सबवधत वकदरनोदी करा.

उततर : नाि पनमरलाकन खात जमा

वििरण रककम (`) वििरण रककम (`)

उपकरणखातबडीतखात

११,२५०१,८००

मालसाठापनमरलाकननफाः आनद ५,६४० रोवहत १,४१०

६,०००

७,०५०

१३,०५० १३,०५०

रोजवकदरवदनाक वििरण खा.पा. नाि (`) जमा (`)२०१८माचर३१

आनदचभाडिलखात.....................................नाि.रोवहतचभाडिलखात....................................नाि. खातीखाताला(भागीदाराचापरिशानतरखातीचअपलखनकरणातआल.)

७२,०००१८,०००

९०,०००

४. खालील ताळबद हा मकरद आवण महश ाचा आह. त ३:२ परमाणात नफा-तोटा िाटन घतात.३१ माचर २०१९ चा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)भाडिल खाती इमारत ७२,००० मकरद ९५,००० तसामगी ६०,००० महश १,००,००० १,९५,००० ऋणको ४२,०००विविधधनको ४,००० सशवतकजरवनधी २,००० ४०,०००दविपत ३,००० बक २०,०००

फनतीचर १०,०००२,०२,००० २,०२,०००

१ एवपरल २०१९ रोजी तानी मगशला खालील अटीिर भागीदारीत परिश वदला. :

११२ वहशासाठीतानभाडिलाच`१,००,०००आवणखातीच`४०,०००दयाि.

२ तसामगीचपनमरलाकन`४८,०००कराि.३. मकरदनइमारत`१,००,०००लाघतली.४. सशवतकजरबवडतवनधी`४,०००पातिाढिा५. जनाभागीदारानीखातीचीअधतीरककमविसाातचठिणाचावनणरघतला.६. जनाभागीदाराचतागाचपरमाणसमानहोत. भाडिल खाती तार करा.

146 PB

उततर : नाि. भाडिल खात जमा.

वििरण मकरद (`) महश (`) मगश (`) वििरण मकरद (`) महश (`) मगश( `)इमारतखातबकखातवश./खा./नली

१,००,०००१०,०००१३,४००

१०,०००१,१५,६०० १,००,०००

वश/खा./आणलीबकखातखातीखातपनमरलाकनखातनफा

९५,०००

२०,०००८,४००

१,००,०००

२०,०००५,६००

१,००,०००

१,२३,४०० १,२५,६०० १,००,००० १,२३,४०० १,२५,६०० १,००,०००

कारवटप :नाि पनमरलाकन खात जमा.

वििरण रावश (`) वििरण रावश (`)तसामगीखातसशवतकजरवनधीखातनफा(भाडिलखातालासरानातरीत) मकरद ८,४०० महश ५,६००

१२,०००२,०००

१४,०००

इमारतखात(मकरदनघतला) २८,०००

२८,००० २८,०००

५ खालील ताळबद हा माधरी ि मवनषाचा आह. ता ३:२ ा परमाणात नफा-तोटा िाटन घतात. ३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) सपतती रककम (`)भाडिल खात माधरी मवनराविविधधनकोदविपत

८०,०००१,००,०००६०,०००१०,०००

इमारततसामगीसकधऋणको ४२,०००(-)सशवतकजरवनधी २,०००बक फवनरचर

७२,०००६०,०००४८,०००

४०,०००२०,०००१०,०००

२,५०,००० २,५०,०००

ाच तारखला मोवहनीला खालील अटीिर भागीदारीत परिश दणात आला :१ वतन`१,००,०००भाडिलिखातीतीलवहससा`४०,०००आणाि.२ नफा-तोटािाटपाचनिीनपरमाण५:३:२आह.३. सपततीदताचखालीलपरमाणपनमरलाकनकराि.: इमारत`१,००,०००,तसामगी`४८,०००४. स.क.वनधी.`४,०००.पातिाढिा.

147 PB

५ जनयाभयागीदयारयानीखयातीचीअरधीरककमववसयायातचठवणयाचयाननरणघतयात.६ नवनवररनकोच`६६,०००पनमणलयाकनकरणयातआल. पनरमलयाकन खयत, भयगीदयरयाची भयाडवल खयती, नवीन तयळबाद तयर करय. उततर: नयव पनरमलयाकन खयत जरय

वववरण रककर (`) वववरण रककर (`)तरसयामगीस.क.ननरीनवनवररनकोनफया(भयाडवलखयातयालयानलया) मयाररी ४,८०० मननषया ३,२००

१२,०००२,०००६,०००

८,०००

इमयारत २८,०००

२८,००० २८,०००

नयव भयगीदयरयच भयाडवल खयत जरय

वववरण रयधरी (`) रवनषय (`) रोविनी (`) वववरण रयधरी (`) रवनषय (`) रोविनी (`)

बकखयात

नि/खया/नली

१०,०००

९४,८००

१०,०००

१,१३,२०० १,००,०००

नि/खया.आ.बकखयातखयातीखयातपनमणलयाकनखयात(नफया)

८०,०००

२०,०००४,८००

१,००,०००

२०,०००३,२००

१,००,०००

१,०४,८०० १,२३,२०० १,००,००० १,०४,८०० १,२३,२०० १,००,०००

१ एवरिल २०१९ रोजीचय तयळबाद

दतय रककर (`) रककर (`) सापतती रककर (`) रककर (`)भयाडवल खयत ः माधरी मननषया मोनिनीनवनवररनकोदनवपतर

९४,८००१,१३,२००१,००,००० ३,०८,०००

६६,०००१०,०००

इमयारततरसयामगीसककरऋणको(-)सिनतकजणननरीबकफननणचर

४२,०००४,०००

१,००,०००४८,०००४८,०००

३८,०००१,४०,०००१०,०००

३,८४,००० ३,८४,०००

148 PB

६. सरीर आवण वनषय ३४

व १४

य रिरयणयत नफय-तोटय वयटन घणयर भयगीदयर आित. तयाचय ३१ रयचम २०१८ रोजीचय

तयळबाद खयलीलरिरयण.

३१ रयचम २०१८ चय तयळबाद

दतय रककर (`) सापतती रककर (`)भयाडवल : समीर १,५०,००० निषा१,६२,००० सयामयानननरीरनको

३,१२,०००

४८,०००९०,०००

मयालसयाठयाफननणचर/उपसकरऋरको १,५०,०००सिनतकजणननरी १५,०००पयापनवपतरिसतसथरोख

९०,०००६०,०००

१,३५,०००९०,०००७५,०००

४,५०,००० ४,५०,०००

तयानी१५ निशयाकररतया१एनपल२०१६रोजीपनमलयाखयालीलअटीवरभयागीदयारीतपविनदलया.:

१. पनमनभयाडवल ` १,२०,०००आरल. २. खयातीचमलमयागील५वषयाणचयासरयासरीनफयाचया४पटलयावयाव.पनमननतचयानिशयाचीखयातीनगदीआरयावी. ३. सपततीचपनमणलयाकनखयालीलपमयारकरयाव.: उपसकर ` ४५,०००,पयापतनवपतर ` १,२०,०००,मयालसयाठया ` ६०,०००ऋरकोवर२०%स.क.नन.ठवया.४. वसततखरदीकलयाबददलनदललयानवपतरयाचीसवीकतीचीनोदपसतकयातकरयावयाचीरयाहनगली ` १५,०००५. मयागीलपयाचवषयाणतीलनफया: I ` ६०,००० II ` ४५,००० III ` ७५,००० IV ` ३०,००० V ` ४५,००० तयर करय : पनरमलयाकन खयत, भयगीदयरयाची भयाडवल खयती, पनरचय रिवशयनातरचय तयळबाद.

उततर : नयव. पनरमलयाकन खयत जरय

वववरण रककर (`) वववरण रककर (`)उपसकरखयातमयालसयाठयाखयातस.क.ननरीदनवपतर

१५,०००३०,०००१५,०००१५,०००

पयापतनवपतरतोटया(भयागीदयारयाचयाभयाडवलखयातयालयानलया) समीर ३३,७५० ननिया ११,२५०

३०,०००

४५,०००७५,००० ७५,०००

149 PB

नाि भागीदाराच भाडिल खात जमा

वििरण समीर (`) वनशा (`) पनम (`) वििरण समीर (`) वनशा (`) पनम (`)

पनमरलाकनखात(तोटा)वश/खा./नली

३३,७५०

१,८२,८५०

११,२५०

१,७२,९५० १,२०,०००

वश/खा.आणलीखातीखातसामानवनधी.रोकडखात

१,५०,०००३०,६००३६,०००

१,६२,०००१०,२००१२,०००

१,२०,०००

२,१६,६०० १,८४,२०० १,२०,००० २,१६,६०० १,८४,२०० १,२०,०००

१ एवपरल २०१८ रोजीचा ताळबद दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)

धनको ९०,००० रोकड २,३५,८००दता १५,००० ऋणको १,५०,०००

(-)स.क.वन. ३०,००० १,२०,०००भाडिल ः परापतविपत ९०,००० समीर १,८२,८५० (+)िाढ ३०,००० १,२०,००० वनशा १,७२,९५० मालसाठा ९०,००० पनम १,२०,००० (-)घट ३०,००० ६०,०००

उपसकर ४५,०००५,८०,८०० ५,८०,८००

कार वटप :खातीच मलाकन

i) सरासरी नफा = एकणनफा

एकणिरष

∴ सरासरी नफा = ६०,०००+४५,०००+७५,०००+३०,०००+४५,०००

५िरष

∴ २,५५,०००

५ = ` ५१,००० सरासरी नफा.

खाती = ५१,००० × ४ = ` २,०४,०००

ii) पनमचा वहससा = २,०४,००० × १५

= ` ४०,८००.

खातीची हाताळणी (Treatment of Goodwill)

150 PB

वदनाक वििरण खा.पा. नाि रककम(`)

जमा रककम(`)

२०१६१एपरील

१एपरील

रोकडखात. ...............................................नाि.पनमचाभाडिलखातालाखातीखाताला(पनमनभाडिलिखातीनगदीआणलाबददल)

१,६०,८००

४०,८००

१,२०,०००४०,८००

३०.६००१०,२००

खातीखात ...............................................नाि.समीरचाभाडिलखातालावनशाचाभाडिलखाताला(जनाभागीदारानाखातीचीरककमिाटनवदलाबददल)

७. ३:१ापरमाणातनफा-तोटािाटनघणारभािशिचदरााचा३१माचर२०१८रोजीचाताळबदखालीलपरमाण.:३१ माचर, २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)धनकोकमरचारीनकसानभरपाईवनधीसामानवनधीभािशचभाडिलचदराचभाडिल

२०,०००३०,०००२४,०००३२,०००२८,०००

बकऋणको(−)सशवतकजरवनधीपरापतविपतमालसाठाजमीनिइमारतखाती

१३,०००१,०००

२०,०००

१२,०००१०,०००२०,०००३०,०००४२,०००

१,३४,००० १,३४,०००

१.४.२०१८ रोजी आवलाला १५

वहशासािी भागीदारीत खालील अटीिर परिश वदला. :१ आवलानखातीतीलवहससा`.२०,०००नगदीआणािा.आवणआिशकभाडिलातीलवहससापणनगदीआणािा.२ जनीगाहकअजचखातबडीतकजरमहणनबादकलहोत.वतन`.४००दिनखाताचापणरवहशबचकताकला.३. जमीनिइमारतीचबाजारमल`.४०,०००समजाि.४. कमरचारीनकसानभरपाईवनधी`.४०,०००करणातआल.५. चालिरारतील`.२००अपरापतवाजआह.६. सिर समाोजन नोदी झालानतर जना भागीदाराचा भाडिलखाताचाआधार नविन नफा-तोटा िाटाचा परमाणात

भाडिलाचसमाोजनकराि.७. नविनताळबदातखातीदाखिन. तार करा. पनमरलाकन खात, भागीदाराची भाडिल खाती आवण ससरचा निीन ताळबद

151 PB

उततर : नाि पनमरलाकन खात जमा

वििरण रककम (`) वििरण रककम (`)कमरचारीनकसानभरपाीवनधीपनमरलाकन नफा(भाडिलखातालासरानातररतकला) भावश ४५० चदा १५०

१०,०००

६००

अपरापतउतपननजमीनिइमारतबडीतकजरिसली

२००१०,०००

४००

१०,६०० १०,६००

नाि भागीदाराची भाडिल खाती जमा

वििरण भािश(`)

चदा(`)

आवला (`)

वििरण भािश (`) चदा (`)

आवला (`)

खातीखातरोकडखात(भाडिलपरत)वश/खा.नली

३१,५००

४६,९५०

१०,५००१३,०००१५,६५० १५,६५०

वश./खा./आणलीराखीिवनधीपनमरलाकननफाखातीरोकडखात(भाडिल)

३२,०००१८,०००

४५०१५,०००१३,०००

२८,०००६,०००१५०

५,०००१५,६५०

७८,४५० ३९,१५० १५,६५० ७८,४५० ३९,१५० १५,६५०

१ एवपरल २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)धनकोकमरचारीनकसानभरपाीवनधी

भाडिल भावश चदा आनिया

४६,९५०१५,६५०१५,६५०

२०,०००४०,०००

७८,२५०

रोकडबकऋणको(-)सशवतकजरवनधीपरापतविपतमालसाठाजमीनिइमारत (+)िाढअपरापतउतपनन

१३,०००१,०००

३०,०००१०,०००

३६,०५०२०,०००

१२,०००१०,०००२०,०००

४०,०००२००

१,३८,२५० १,३८,२५०

कारवटप : समाोवजत भाडिल समाोजननतरभािशचभाडिल..............` ३३,९५० समाोजननतरचदराचभाडिल.............` २८,६५०

४५वहशासाठीभािशिचदराचएकणभाडिल.............` ६२,६००

152 PB

ससरचएकणभाडिल=र. ६२,६००× ५४=` ७८,२५०

भािश,चदराआवणआवलाचनिीनपरमाण:३:१:१

भािशचभाडिल ` ७८,२५०× ३५ = ` ४६,९५०

` ४६,९५०

चदराचभाडिल ` ७८,२५०× १५

= ` १५,६५० ` १५,६५०

आवलाचभाडिल ` ७८,२५०× १५ = ` १५,६५०

` ७८,२५०खातीचा नोदी

वदनाक वििरण खा.पा. नाि रककम (`)

जमा रककम (`)

२०१८१एपरील

१एपरील

१एपरील

रोकडखात. ....................................................नाि. खातीखाताला(आवलानखातीनगदीआणलाबददल)

२०,०००

२०,०००

२०,०००

१५,०००

५,०००

खातीखात. ...................................................नाि. भािशचभाडिलखाताला चदराचभाडिलखाताला(खातीचीरककमजनाभागीदारानािाटनवदलाबददल

भािशचभाडिलखात ..........................................नाि.चदराचभाडिलखात ............................................नाि. खातीखाताला(खातीचअपलखनकलाबददल)

३१,५००१०,५००

४२,०००

८. आवदल आवण समीर २:१ ा परमाणात नफा-तोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ३१ माचर २०१७ रोजी ताचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)भाडिल : आवदल समीरगतिणकचढउतारवनधीसामानवनधीविविधधनकोदविपत

९०,०००४८,६०० १,३८,६००

१५,०००१२,०००६३,०००६०,०००

जमीनिइमारतगतिणकऋणकोखातीनफा-तोटाखातआसरवगतमहसलीखचररोकड

७५,०००१,०८,०००३९,०००१२,०००१२,०००१२,०००३०,६००

२,८८,६०० २,८८,६००

153 PB

१.४.२०१८ रोजी तानी राजयला खालील अटीिर परिश वदला. :

१ राजनभाडिल`३०,०००आणाितालानफात १४वहससादयािा.

२ राजनखातीच`१५,०००आणल.आवदलनिसमीरनखातीची५०%रावशकाढनघतली.३. सशवतकजरवनधी१०%.वनमारणकरा.४. जमीनिइमारतीचमल`३०,०००निाढिा.५. गतिणकीचमल` २२,५००नकमीकरणातआलहोत.६. धनकोचमल`६२,२५०.लािाि.आवदलिसमीरचभाडिलराजचाभाडिलाआधारसमाोवजतकराि.कमीपडलली

रोखआणािीवकिाजासतीचीकाढनघािी. तार करा : पनमरलाकन खात, भागीदाराची भाडिल खाती आवण ससरचा १.४. २०१८ रोजीचा ताळबद. उततर : नाि पनमरलाकन खात जमा

वििरण रककम (`) वििरण रककम (`)बडीतिस.क.वनधीगतिणकखात(२२५००- १५०००)नफा(भाडिलखातालासरानातरीत) आनिि १२,९०० समीर ६,४५०

३,९००७,५००

१९,३५०

जमीनआवणइमारतधनकोचखात

३०,०००७,५००

३०,७५० ३०,७५०

नाि भागीदाराच भाडिल खात जमा

वििरण आवदल (`) समीर (`) राजय (`) वििरण आवदल (`) समीर (`) राजय (`)खातीखातअासरवगतमहसलीरोकडखातनफा-तोटाखातरोकडखात(अवतररकतभाडिल)वश/खा./नली

८,०००८,०००५,०००८,०००३१,९००

६०,०००

४,०००४,०००२,५००४,०००१९,५५०

३०,००० ३०,०००

वश./खा./आणलीपनमरलाकनखातरोकडखातखातीखातसामानवनधीखात

९०,०००१२,९००

१०,०००८,०००

४८,६००६,४५०

५,०००४,०००

३०,०००

१,२०,९०० ६४,०५० ३०,००० १,२०,९०० ६४,०५० ३०,०००

154 PB

१ एवपरल २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)दविपत ६०,००० रोकड १६,६५०विविधधनको ६२,२५० ऋणको ३९,०००भाडिलखातः (-)स.क.वन. ३,९०० ३,५१०० आवदल ६०,००० गतिणक ८५,५०० समीर ३०,००० जमीनिइमारत १,०५,००० राज ३०,००० १,२०,०००

२,४२,२५० २,४२,२५०सयचना : भागीदाराचापरिशािळीजवहाभागीदाराचापसतकातपितीपासनचखातीवनमारणकललीअसत,तवहाताखातीचजना

नफा-तोटािाटपाचापरमाणातअपलखनकरणातआललअसत.कार वटपा :

१) आवदलचावहससा = १४

वशललकपरमाण =१- १४= ३

४

आवदलचनिीनपरमाण=२३ × ३

४= ६

१२ = २

४

समीरचनिीनपरमाण = १३× ३

४= ३

१२=

१४

निीनपरमाण =२:१:१ ापरमाणातभाडिलाचसमाोजनकल.२) गतिणकीचामलातीलबदलाचाउपोगहागतिणकीचाचढउतारासाठीकरणाततो.

९. खालील ताळबद हा ‘वरििणी टडसर’ ाचा आह. नमरदा आवण गोदािरी हा ३:२ परमाणात नफा-तोटा िाटन घतात. ३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)धनको ४९,६०० बकतीलरोख ४,०००भाडिलः इमारत २०,००० िममिा २८,००० त २८,००० गोिावरी २८,००० ५६,००० उपसकर १,२००

सकध १६,४००ऋणको ३६,०००

१,०५,६०० १,०५,६००

१.४.२०१९रोजीतानीखालीलशततीिरकािरीलाभागीदारीतघतल.:

१ कािरीनखातीकररता` ४,०००आणािवहरककमविसाातचठिािी.

२ भविषातील १४ वहशाकररता` १५,०००भाडिलआणाि.

155 PB

३. सपततीचखालीलपरमाणपनमरलाकनकरणातआल.:

इमारत २४०००, तआवणउपसकराच१०%,अिमलनआवणऋणकोिर५%स.क.वनधीवनमारणकरािा.सकधाचमल`२०,०००कराि.

४. भाडिलाच नफा-तोटा िाटपाचा परमाणात समाोजन कलािर वदसणारी नमरदाआवण गोदािरीचा भाडिल खातािरजासतीचीवशललककजरखातालानािी.

तार करा : नफा-तोटा समाोजन खात, भागीदाराच भाडिल खात आवण निीन ताळबद. उततर : नाि. नफा-तोटा समाोजन खात ज म ा

वििरण रककम (`) वििरण रककम (`)

तखातउपसकरखातसशवतकजरवनधीनफा(भाडिलखातालासरानतररत) िममिा १,७२८ गोिावरी१,१५२

२,८००१२०

१,८००

२,८८०

इमारतसकध

४,०००३,६००

७,६०० ७,६००

नाि भागीदाराच भाडिल खात जमा.

वििरण नमरदा (`) गोदािरी (`) कािरी (`) वििरण नमरदा (`) गोदािरी (`) कािरी (`)कजरखातवश/खा/नली

१०,५२८२१,६००

१६,३५२१४,४०० १२,०००

वश/खा/नलीबकखातखातीनफा

२८,०००

२,४००१,७२८

२८,०००

१,६००१,१५२

१२,०००

३२,१२८ ३०,७५२ १२,००० ३२,१२८ ३०,७५२ १२,०००

156 PB

१.४. २०१९ रोजीचा ताळबददता रककम (`) रककम (`) मालमतता रककम (`)

भाडिल : िममिा गोिावरी कावरी

कजर खात : िममिा गोिावरीधनको

२१,६००१४,४००१२,०००

१०,५२८१६,३५२

४८,०००

२६,८८०४९,६००

इमारत(+)वाढयतर(-) घटउपसकर(-) घटसककध(+)वाढऋणको(-)स.क.नि.बकतीलरोख

२०,०००४,०००२८,०००२,८००१,२००-१२०१६,४००३,६००३६,०००१,८००

२४,०००

२५,२००

१,०८०

२०,०००

३४,२००२०,०००

१,२४,४८० १,२४,४८०

१०. कबीर आवण रशमा ४:१ परमाणात नफा-तोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ताचा ३१ माचर २०१९ चा ताळबद : ३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)भाडिल ः कबीर रशमा सामानवनधीनफा-तोटाखातखरदीबददलधनकोखचारबददलधनको

१,०५,०००७५,००० १,८०,०००

३०,०००६,०००४८,०००१२,०००

खातीविविधऋणको(-) सशवतकजरवनधीजमीनिइमारतबक

३०,०००३,०००

६६,०००

२७,०००१,००,०००८३,०००

२,७६,००० २,७६,०००

१ एवपरल २०१९ रोजी तानी सिणारला खालील अटीिर भागीदारीत परिश वदला. :१ भविषातीलनफाचा२०%वहशासाठीवतनभाडिल`४५,०००आणाि.२ खातीचमल` ७५,०००कराि३. सशवतकजरवनधीचीगरजनाही.४. `४,५००चभाडअपरापतआह.५. चालखाताचामाधमातनभागीदाराचभाडिलखात,निीननफा-तोटािाटपाचापरमाणातसमाोजीतकरा.

तार करा: १) नफा-तोटा समाोजन खात २)भागीदाराच भाडिल खात ३) निीन ताळबद.

157 PB

उततर : नाि. नफा-तोटा समाोजन खात जमा

वििरण रककम (`) वििरण रककम (`)नफा(भाडिलखातालासरानातरीत)कबीर ६,०००रशमा १,५००

७,५००

स.क.वनधीअपरापतभाड

३,०००४,५००

७,५०० ७,५००

नाि भागीदाराच भाडिल खात जमा

वििरण कबीर (`) रशमा (`) सिणार (`) वििरण कबीर (`) रशमा (`) सिणार (`)

वश/खा.नलीचालखात

१,४४,०००३,०००

३६,०००४९,५००

४५,००० वश/खा/नलीसामानवनधीनफा-तोटाखातबकखातखातीखातनफा

१,०५,०००२४,०००४,८००

७,२००६,०००

७५,०००६,०००१,२००

१,८००१,५००

४५,०००

१,४७,००० ८५,५०० ४५,००० १,४७,००० ८५,५०० ४५,०००

१.४. २०१९ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) मालमतता रककम (`) रककम (`)भाडिल खात : कबीर रशमा सवणाम चाल खात : कबीर रशमाखरदीबददलधनकोखचारबददलधनको

१,४४,०००३६,०००४५,०००

३,०००४९,५००

२,२५,०००

५२,५००४८,०००१२,०००

खातीऋणकोजमीनिइमारतबकअपरापतभाड

७५,०००३०,०००

१,००,०००१,२८,०००

४,५००

३,३७,५०० ३,३७,५००

158 PB

११. तारा, चदा आवण सयर ह एका भागीदारीत २:३:१ ा परमाणात नफा-तोटा िाटन घतात. तानी ३१ माचर २०१७ रोजी आकाशला परिश वदला. ताचा ताच वदिशीचा ताळबद पढीलपरमाण.

३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) मालमतता रककम (`)

चदराचभाडिलसारचभाडिल

१,०५,०००६६,०००

उपसकरमोटारकाररोकडताराचभाडिल

३०,०००६०,०००५४,०००२७,०००

१,७१,००० १,७१,०००

नफा-तोटािाटपातीलआकाशचा वहससा १४ असलआवणइतरभागीदारामधीलनफा-तोटािाटपाचपरमाणपितीपरमाणच

असल.आकाशचापरिशाकररताखालीलसमाोजनाकरािाचाआहत.:१ चदरानमोटारकार` ७५,०००लाठिनघतली.२ फवनरचर(उपसकर)चमल` ५४,०००लािणातआल.३. पसतकात`१,५०,०००नखातीखातउघडा.४. अनोदीतऋणको`३३,०००.५. अदततखचारबददलदण`९,०००.६. आकाशनभाडिलाबददल` ६०,०००आणाि. आिशक वकदरनोदी दियन आकाशचा परिशानतरचा ताळबद तार करा. उततर : भागीदारीचा पसतकात रोजवकदर नोदी

वदनाक वििरण खा.पा नाि रावश(`)

जमा रावश(`)

१ खातीखात................................................... नाि १,५०,००० ताराचचभाडिलखाताला ५०,००० चदराचभाडिलखाताला ७५,००० सरचभाडिलखाताला २५,०००(भागीदारीचापसतकातखातीखातउघडलाबददल)

२ चदराचभाडिलखात........................................... नाि ७५,००० मोटारकारखाताला ७५,०००(चदरानमोटारकार` ७५,००००लाघतली)

३ नफा-तोटासमा.खात.......................................... नाि ९,००० अदततखचरखाताला ९,०००(अदततखचारचीनोदकलाबददल)

159 PB

४ मोटारकारखात................................................ नाि १५,०००ऋणकोचखात................................................ नाि ३३,०००उपसकरखात.................................................. नाि २४,००० नफा-तोटासमाोजनखाताला ७२,०००(अनोवदतॠणकोची नोद घतलाबददलआवण मोटार ि उपसकराचामलातिाढझालाबददल)

५ रोकडखात.................................................... नाि ६०,००० आकाशचाभाडिलखाताला ६०,०००(आकाशनभाडिलआणलाबददल)

६ नफा-ताटासमाोजनखात.................................... नाि ६३,००० ताराचभाडिलखाताला २१,००० चदरचाभाडिलखाताला ३१,५०० सरचाभाडिलखाताला १०,५००(पनमरलाकनािरीलनफाजनाभागीदारानािाटनवदलाबददल)

३१ माचर २०१८ रोजीच ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)भाडिलखाती: खाती १,५०,००० तारा ४४,००० उपसकर ५४,००० चद १,३६,५०० ऋणको ३३,००० सयम १,०१,५०० रोकड १,१४,००० आकाश ६०,००० ३,४२,०००अदततखचर ९,०००

३,५१,००० ३,५१,०००

१२. परविण आवण वदपक ३:१ ा परमाणात नफा-तोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ३१ माचर २०१९ रोजी ताचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)धनकोदविपतराखीिवनधीअदततितनभाडिल: परनवण निपक

१,२०,०००४०,०००

६०,०००२,०००३२,०००६,०००

१,६०,०००

ऋणको (-) स.क.वन. सकधपरापतविपतएकसिवधकारतरोकड

१,००,०००१०,००० ९०,०००

६०,०००२०,०००२,०००८०,०००८,०००

२,६०,००० २,६०,०००

160 PB

ाचतारखलातानीसवदपलाभागीदारीतपरिशवदला.निीननफा-तोटािाटपाचपरमाण३:२:३ठरलअसनतानभाडिल` ९,६००आणाि.इतरअटीपढीलपरमाण.१. सवदपनखाजगीररताभागीदारानाखातीकररता` ३२,०००वदल.२. सशवतकजरवनधीिरीलतरतद` ४,०००नकमीकरा.३. जनसगणक`४८,००चजमा-खचारचापसतकातताचीनोदनाही.ताचीनोदकरािी.४. एकसिवधकाराचअपलखनकराि. तार करा : पनमरलाकन खात, भागीदाराच भाडिल खात आवण निीन ताळबद उततर : नाि पनमरलाकन खात जमा

तपशील रककम (`) तपशील रककम (`)एकसिवधकारखातभाडिलखात(नफा) परनवण ५,१०० निपक १,७००

२,०००

६,८००

सशवतकजरवनधीजनसगणक

४,०००४,८००

८,८०० ८,८००

नाि भाडिल खात जमावििरण परविण(`) वदपक (`) सवदप (`) वििरण परविण (`) वदपक (`) सवदप (`)

वश/खा/नली १,४९,१०० ४९,७०० ९६,००० वश/खा/आणलीराखीिवनधीनफाबकखात

१,२०,०००२४,०००५,१००

४०,०००८,०००१,७००

९६,०००

१,४९,१०० ४९,७०० ९६,००० १,४९,१०० ४९,७०० ९६,०००

३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)धनकोदविपतअदततितनभाडिल ः परनवण निपक सनिप

१,४९,१००४९,७००९६,०००

६०,०००२,०००६,०००

२,९४,८००

ऋणको (-)सशवतकजरवनधीसकधपरापतविपततसगणकरोकड

१,००,०००६,००० ९४,०००

६०,०००२०,०००८०,०००४,८००

१,०४,०००

३,६२,८०० ३,६२,८००

161 PB

१३. राधा आवण विकास ३:२ ा परमाणात नफा -तोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ३१ माचर २०१९ रोजी ताचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबददता रककम (`) सपतती रककम (`)

भाडिल: राधा२,००,००० नवकास१,२०,०००चािखात: राधा२,४०० नवकास२,८००बाळचकजरधनको

३,२०,०००

५,२००४०,०००१२,०००

पररसरउपसकरसककधऋणकोनशललकबक

२,८०,०००२२,८००५४,०००१८,२००२,२००

३,७७,२०० ३,७७,२००

१, एवपरल२०१९रोजीतानीओमलाखालीलअटीिरभागीदारीतपरिशवदला.१ पररसरमल`३,४०,०००कराि.उपसकराचमल` २०,८००लािाि.सशवतकजर वनधी`२,०००वनमारणकरािी.

सकधाचमल` ५८,०००लािाि.२. ओमनभाडिलमहणन`८०,०००आणािआवणखातीकररता` २०,०००आणाििवहरककमविसाातचठिािी.

तालानफातील १४ वहससादयािा.

३ बाळकडीलकजारचीपरतफडNEFTनकरािी. तार करा : नफा-तोटा समाोजन खात, भागीदाराच चाल खात, निीन ताळबद. उततर : नाि पनमरलाकन खात जमा

वििरण रककम (`) वििरण रककम (`)उपसकरसशवतकजरवनधीनफा(चालखातालासरानतररत) राधा ३६,००० नवकास २४,०००

२,०००२,०००

६०,०००

पररसरसकध

६०,०००४,०००

६४,००० ६४,०००नाि भागीदाराची चाल खाती जमा

वििरण राधा (`) विकास (`) वििरण राधा (`) विकास (`)वश./खा./नली ५०,४०० ३४,८०० वश/खा/आनली

खातीखातपनमरलाकनखात(नफा)

२,४००१२,०००३६,०००

२,८००८,०००२४,०००

५०,४०० ३४,८०० ५०,४०० ३४,८००

162 PB

निीन ताळबददता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)

भाडिलः विसापररसर २,८०,००० राधा २,००,००० (+)वाढ ६०,००० ३,४०,००० नवकास १,२०,००० उपसकर २२,८०० ओम ८०,००० ४,००,००० (-) घट २,००० २०,८००चालखातीः सककध ५४,००० राधा ५०,४०० (+)वाढ ४,००० ५८,००० विकास ३४,८०० ऋणको १८,२०० धनको १२,००० (-) सशनयतकरमनिधी २,००० १६,२००

बकवशललक ६२,२००४,९७,२०० ४,९७,२००

१४. सावहल आवण िवनता ३:१ ा परमाणात नफा-तोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ३१ माचर २०१९ रोजी ताचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबददता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)

भाडिल: सावहल िवनताधनकोसामानवनधी

९०,०००७५,००० १,६५,०००

३१,५००६,०००

इमारतसकधऋणकोरोकड

९०,०००६०,०००४६,५००६,०००

२,०२,५०० २,०२,५००

खालील अटीिरवदनशलाभागीदारीतपरिशवदला.:

१ ससरचानफातताला १४ वहससादयािा.२. भाडिलमहणनतान` ६०,०००आवणखातीकररता` ३०,०००नगदीआणाि.३ `१२,०००नइमारतीचअवधमलनकरणातआलिसकधाच२०%अिमलनकरणाताि.४. सशवतकजरवनवधकररता`१,२००चीतरतदकरािी. पनमरलाकन खात, भागीदाराची भाडिल खाती आवण वदनशचा परिशानतरचा ताळबद तार करा. उततर :

भागीदारी ससराचा पसतकातनाि पनमरलाकन खात जमा

वििरण रककम (`) वििरण रककम (`)इमारतसशवतकजरवनधीनफा(भाडिलखातालासरानातररत) सानिि १,३५० वनिता ४५०

१२,०००१,२००

१,८००

सकधखात

१५,०००

१५,००० १५,०००

163 PB

नाि भाडिल खाती जमावििरण सावहल (`) िवनता (`) वदनश (`) वििरण सावहल (`) िवनता (`) वदनश (`)

वश/खा/नली १,१८,३५० ८४,४५० ६०,००० वश./खा./आणलीसामानवनधीबक/रोकडखातीखातपनमरलाकनखात(नफा)

९०,०००४,५००

२२,५००१,३५०

७५,०००१,५००

७,५००४५०

६०,०००

१,१८,३५० ८४,४५० ६०,००० १,१८,३५० ८४,४५० ६०,०००

म. सावहल, िवनता ि वदनश १.४. २०१९ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)भाडिल: सावहल िवनता विकासविविधधनको

१,१८,३५०८४,४५०६०,००० २,६२,८००

३१,५००

इमारत(-)घट

सकध(+)िाढऋणको(-)सशवतकजरवनधीबकतीलरोख

९०,०००१२,०००

६०,०००१५,०००४६,५००१,२००

७८,०००

७५,०००

४५,३००९६,०००

२,९४,३०० २,९४,३००

सिाधा ३HHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHH

पर.१ िसतवनषठ परशनअ. खाली वदलला पारापकी ोग पार वनिडा आवण सपयणर विधान पहा वलहा.

१. अजआवणइशा३:२ापरमाणातनफा-तोटािाटनघतात.तानी १५ वहशासाठीआरोहलाभागीदारीतपरिशदणाचठरविल.तवहानफा-तोटािाटपाचनिीनपरमाण.......................रावहल.

(अ)१२:८:५ (ब)४:३:१ (क)१२:८:१ (ड)१२:३:१

२. समाोवजतभाडिलापकावदसणारपरतकजासतीचभाडिल....................... (अ)समानभाडिल (ब)अवतररकतभाडिल (क)कमीभाडिल (ड)लाभ

३. जवहाविसाातअनोदीतसपततीआणलीजात.तवहा.......................खातजमाहोत.

(अ)पनमरलाकन (ब)ताळबद (क)वापारखात (ड)भागीदाराचभाडिलखात.४. जवहाभागीदाराकडनखातीचीउचलकलीजात,तवहा.......................खातजमाकरतात. (अ)पनमरलाकन (ब)रोकड/बक (क)चाल (ड)नफा-तोटासमाोजनखात.

५. जरभागीदारानएखादीसपततीठिनघतलीअसलतर.......................खातनािहोत. (अ)पनमरलाकन (ब)भाडिल (क)सपतती (ड)ताळबद

164 PB

ब. खालील विधानासािी एक शबद, शबदसमयह वकिा सजा सयचिा. १ सामाननफापकावमळाललाजासतीचानफाचाआधारािरखातीचमलाकनकरणातणारीपधदत.२ नविनभागीदाराचापरिशाचािळीसपततीिदतामलाकनकरणासाठीउघडणातआललखात.३ पशामधमोजताणारीविसााचीपरवतषा.४ जनाभागीदारानासामानवनधीचिाटपकरािाचपरमाण.५ जवहानिीनभागीदारखातीचीरककमरोखआणतो.तवहाखातीचीहाताळणीकोणतापदधतीनकलीजात.६ जनाभागीदाराचातागाचापरमाणाचपरमाण.७ विवनोवजतभाडिल× परतावाचादर(NRR)

१००=.............

८ भागीदारानसपततीठिनघतलासनािहोणारखात.९ ताळबदाचादताबाजलानफा-तोटाखाताचीअसललीवशललक.१० जनपरमाण- नविनपरमाण=

क. चयक वक बरोबर सकारण सागा. १ नविनभागीदारभाडिलरोखवकिाइतरसिरपातआणशकतो.२ जवहाभागीदारानाखातीखाजगीसिरपातवदलीजात.तवहापसतकातताचीनोदकलीजातनाही.३. नविनभागीदाराचापरिशाचािळीनविनलाभाचपरमाणकाढलजात.४. पनमरलाकनािरीलनफासिरभागीदारानानविनभागीदारासहवितरीतकलाजातो.५. भागीदाराचआपसातीलसबधबदलणमहणजभागीदारीचीपनरचरनाहो.६. नविनभागीदारताचावहशाचीखातीरोखसिरपातचआणतो.७. खातीचअपलखनकरतिळीखातीखातनािकरतात.८. नविनपरमाणिजाजनपरमाणबरोबरतागाचपरमाण.९. सहसाविसााचाविसतारासाठीनविनभागीदारालाससरतपरिशवदलाजातो.१०. जवहाजनाभागीदाराकडनखातीचीउचलकलीजात,तवहारोकड/बकखातजमाकरतात.

इ. खालील उदाहरण सोडिा.

१. एकाससरतअआवणब२:१ ापरमाणातनफा-तोटािाटनघणारभागीदारआहत.तानी‘क’भागीदारीतपरिशवदला.तवहा‘अ’नआपलावहशातन

१४ ि‘ब’न

१५ वहससादणाचठरविल.तवहानविननफा-तोटािाटपाचपरमाण

काढा.

२. अवनकाआवणरावधका५:१ापरमाणातनफा-तोटािाटनघणारभागीदारआहत.तानीसावनकाला १५वहशासाठी

भागीदारीतपरिशवदला.अवनकाआवणरावधकाचतागाचपरमाणकाढा.

३. परमोदआवणविनोद३:२ापरमाणातनफा-तोटािाटनघणारभागीदारआहत.रमशलाभागीदारीतपरिशवदलानतरताचनविनपरमाण४:३:२असराहणारआह,तवहातागाचपरमाणशोधनकाढा.

ई. खालील परशनाची फकत एका िाकात उततर वलहा. १ पनमरलाकनखातमहणजका?२ भागीदारीचीपनररचनचाअररसागा?३ निीनभागीदारालापरिशकावदलाजातो?

165 PB

४ तागाचपरमाण(sacrificeratio)महणजका?५ नविनभागीदाराचापरिशाचािळीखातीखातउघडीाचाअररका?६ खातीचामलाकनाचीअवतररकतनफापदधतमहणजका?७ खातीचिाटपकरतानातागाचपरमाणकवहाअागवणत(काढण)कलजात.?८ निीनभागीदारालापरिशदतिळीसवचतनफाचीहाताळणीकशीकलीजात.?९ जवहानिीनभागीदारखातीचीरककमरोखआणशकतनाही,तवहाजनाभागीदाराचाभाडिलखाताचाजमा

बाजलाखातीकोणतापरमाणातवलहलीजात.१०. नफा-तोटासमाोजनखाताचीजमाबाजपकामोठीअसललीनािबाजकादशरवित?

ग. कोषटक पणर करा.

१. =

एकणनफा

एकणिरर

२. सामाननफा= ×परतावाचादर(NRR)

१००३. ताळबदातदाखविललासकध→सकधाचमल२०%कमीदाखविल→सकधमल

` १,६०,०००

ड. गटात न बसणारा शबद ओळखा.१. सामानवनधी,धनको,तसामगी,भाडिल.२. उपसकरातीलघट,पनमरलाकनािरीलनफा,परापतविपतातीलिाढ,स.कजरवनधीचअपलखन३ अवतररकतनफापदधत,मलाकनाचीपदधत,सरासरीनफापदधत,अससररभाडिलपधदत.

परातवकषक उदाहरण

१. विकरम आवण परजा २:३ ा परमाणात नफा-तोटा िाटन घतात. ३१ माचर २०१८ रोजी ताचा ताळबद खालीलपरमाण होता. ३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) सपतती रककम (`)धनकोभाडिल:विकरमपरजा

१,०५,०००

७५,०००७५,०००

रोकडजमीनिइमारततसामगीउपसकरसकधऋणको

७,५००३७,५००४५,०००३,०००७५,०००८७,०००

२,५५,००० २,५५,०००१एवपरल२०१८रोजीतानीअिनीलाभागीदारीतपरिशदणाचठरविल.:

१ भविषातीलनफातवतलावहससादयािा.२. वतनभाडिलमहणन`३७,५००आवणखातीतीलवहससा`३०,०००रोखआणाित.३. जमीनिइमारतीचमल`४५,०००करािआवणउपसकराचमल१०%कमीकराि.

166 PB

४. विविधऋणकोिर५%दरानसशवतकजरवनधीचीतरतदकरािी.५. सकधाच`८२,५००मललािाि.

सिरभागीदाराचभाडिलखातनविननफा-तोटाविभाजनाचापरमाणातसमाोवजतकरािआवणपरमाणापकाजासतअसणारीरककमकजरखातालासरानातरीतकरािी.

तार करा : अ) नफा-तोटा समाोजन खात ब) भागीदाराची भाडिल खाती क) निीन ताळबद उततर : नफा-` १०,३५०,विकरमचभाडिलखात-`९७,१४०,अिनीचभाडिलखात-`३७,५००,ताळबद-` ३,३२,८५० परजाचभाडिलखात`९३,२१०

२. अमलद आवण समीर ३:२ ा परमाणात नफा -तोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ३१ माचर २०१७ रोजी ताचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

३१ माचर २०१७ रोजीचा ताळबद दता रककम (`) सपतती रककम (`)विविधधनकोअमलदचभाडिलसमीरचभाडिलसामानवनधी

१०,०००६०,०००४०,०००२०,०००

बकतीलरोखविविधऋणकोजमीन/इमारतसकधतसामगीउपसकरिअनिाकती

१२,०००२४,०००५०,०००१६,०००२०,०००८,०००

१,३०,००० १,३०,०००

१एवपरल२०१७रोजीतानीपरशलाभागीदारीतपरिशवदला.तवहापरिशाचाअटीखालीलपरमाणहोता.: १. तानखातीतीलवहससामहणन`१६,०००आणाि.जनाभागीदारानीखातीची५०%राशीकाढनघािी.२. भविषातीलनफातीलवहशासाठीतानभाडिलमहणन`२०,०००आणाि.३. परशचापरिशासाठीसपततीचखालीलपरमाणपनमरलाकनकरणाताि.अ) जमीनिइमारतीचमल`६०,०००कराि.ब) तसामगीचमल`१६,०००कराि.क) सकधाचमल`२०,०००आवणउपसकरिअनिाकती` ४,०००ड) सशवतकजरवनधीकरीताऋणकोिर५%तरतदकरािी. नविन ससरचा पसतकात आिशक वकदरनोदी करा.

३. िसय आवण विराज अनकरम ३:२ परमाणात नफा-तोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ताचा ३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबद खालीलपरमाण.

३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)विविधधनकोसामानवनधी

भाडिलिसविराज

१,०८,०००७२,०००

४५,०००३०,०००

१,८०,०००

हसतसररोखविविधऋणकोसकधगतिणकतसामगीइमारत

७५०६६,७५०२५,५००३६,०००९०,०००३६,०००

२,५५,००० २,५५,०००

167 PB

१एवपरल२०१९रोजीतानीहरीलाखालीलअटीिरभागीदारीतपरिशवदला.:

१. तानभाडिलमहणन`६०,०००आणाि.भविषातीलनफातताला१४ वहससावमळल.

२. खातीचमलमागील३िरारचासरासरीनफाचादपपटलािाि.मागीलतीनिरारचानफाअनकरम २०१६-१७`४८,०००, २०१७-१८` ८१,००० २०१८-१९` ७३,५०० हरीखातीचीरककमरोखआणणासअसमररआह,महणनभागीदारीचापसतकाततिढारकमनखातीखातउघडा.३. ऋणकोिर`१,५००सशवतकजरवनधीवनमारणकरा.४. सिरणसकधाचमल` २२,५००लािा.५. तसामगीआवणइमारतीचमल५%.कमीकरा. तार करा. नफा-तोटा समाोजन खात, भागीदाराची भाडिल खाती, आवण निीन ससरचा ताळबद

उततर : पनमरलाकन तोटा - ` १०,८००, भाडिलाचा वशलका : िस - ` १,६०,०२०, विराज - ` १,०६,६८०,हरी-`६०,०००,ताळबदबरीज-`३,७१,७००

४. वदप आवण करण ह एका भागीदारीत ३:१ ा परमाणात नफा-तोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ३१ माचर २०१८ रोजी ताचा ताळबद खालीलपरमाण आह.

३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबददता रककम (`) सपतती रककम (`)

विविधधनकोदविपतअवधकोरअवधविकररभाडिल: वदपचभाडिल६०,००० करणचभाडिल२०,०००सामानवनधी

४०,०००१०,०००११,०००

८०,०००८,०००

रोकडविविधऋणकोजमीनिइमारतमालसाठातसामगीफनतीचर

४०,०००३२,०००१६,०००२०,०००३०,०००११,०००

१,४९,००० १,४९,०००१एवपरल२०१८रोजीशभमलाखालीलअटीिरभागीदारीतपरिशवदला.:

१. तानभाडिल` २०,०००आवणखातीतीलवहससा` १०,०००आणािा.२. ऋणकोिर५%दरानस.क.वनधीचीतरतदकरािी.३. फवनरचरिर२०%घसाराआकारािा.४. मालसाठाच५%आवणइमारतीच२०%मलिाढिाि.५. सिर भागीदाराच भाडिलखात ताचा नविन नफा-तोटा विभाजनाचा परमाणात रोखीचा माधमातनसमाोवजत

करािी. तार करा : नफा-तोटा समाोजन खात, भागीदाराची भाडिल खाती, निीन भागीदारीचा ताळबद.

उततर : पनमरलाकननफा-४००,वदप-रोखहसतातर-१३,८००,करण-४,६००,ताळबदबरीज-१,६१,०००

168 PB

५. वकशोर आवण लाल ३४ ि

१४ ा परमाणात नफा-तोटा िाटन घणार भागीदार आहत.

३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) सपतती रककम (`)धनकोसामानवनधी

भाडिलखात: वकशोर ९०,००० लाल४८,०००

१,२०,०००१२,०००

१,३८,०००

जमीनिइमारतफनतीचरसकधऋणकोपरापतविपतबकवशललक

७५,०००६,०००६०,०००६०,०००३९,०००३०,०००

२,७०,००० २,७०,०००

१एवपरल२०१८रोजीतानीरामलाभागीदारीतपरिशवदला.:

१. तालाभविषातीलनफात१५ वहससादयािा.ाकररतातानभाडिल` ६०,०००आणाि.

२. `.६०,०००नखातीखातउघडाि.

३. जमीनिइमारतीचमल२०%निाढिाि.

४. फवनरचरिसकधाचमल१०%नकमीकरा.५. सिरभागीदारानी ताचभाडिलखातनिीननफा-तोटा विभाजनाचापरमाणातबकखाताचामाफफतसमाोजीत

कराि. भागीदारीचा पसतकात वकदरनोदी दियन निीन ससरचा ताळबद तार करा.

उततर : पनमरलाकन नफा - ४००, वदप-रोख हसतातर - १३,८००, करण - ४,६००, ताळबद बरीज - १६,१०००

६. िषाली आवण वलना ा समान भागीदार आहत. ३१ माचर २०१८ रोजी ताचा ताळबद खालील परमाण होता. ३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)विविधधनको ९०,००० बकवशललक ६२,०००सामानवनधी १८,००० ऋणको ३१,०००भाडिल: (-)सशवतकजरवनधी १,००० ३०,००० िराली ४५,००० इमारत ५५,००० वलना ३०,००० ७५,००० त २४,०००

परापतविपत १२,०००१,८३,००० १,८३,०००

तानी१एवपरल२०१८रोजीअपणारलाभागीदारीतपरिशदणाचठरविल.:१. तआवणइमारतीचमल१०%कमीकरा.सशवतकजरवनधी` ५,०००र.निाढिा.२. िरालीन१०%कसरीिरपरापतविपतठिनघतल.

169 PB

३. भविषातील १४ वहशासाठीअपणारन`६०,०००भाडिलआणाि.

४. चालखातउघडनसिरभागीदाराचभाडिलखातनिीननफा-तोटाविभाजनाचापरमाणातसमाोवजतकराि. नफा-तोटा समाोजन खात, भागीदाराची भाडिल खाती आवण निीन ससरचा ताळबद तार करा.

उततर : पनमरलाकन तोटा - ` १४,१००, िरालीच चाल खात - ` ५३,८५०, वलनाच चाल खात - ` ५८,०५०,ताळबद-३,३०,०००

७. मधा आवण राधा ३:१ा परमाणात नफा-तोटा िाटन घणाऱा भागीदार आहत. : ३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) सपतती रककम (`)विविधधनकोदविपतबकओवहरडाफटभाडिल: मधा राधासामानवनधी

८०,०००२०,०००२०,०००

१,२०,०००४०,०००१६,०००

रोकडविविधऋणकोमालसाठातसामगीफनतीचरजमीनिइमारत

७८,०००६४,०००४०,०००६०,०००२२,०००३२,०००

२,९६,००० २,९६,०००

१एवपरल२०१८रोजीकतीकालाभागीदारीतपरिशवदला:

१. वतनभाडिल`४०,०००आवणखाती`२,५००आणाि.वतलानफात१५ वहससावमळल.

२. ऋणकोिर५%स.क.वनधीचीतरतदकरािी.३. फवनरचरचमल२०%नकमीकराि.४. मालसाठाच५%आवणतसामगीच२०%मलिाढिा.५. सिरभागीदाराचभाडिलखातनिीननफा-तोटाविभाजनाचापरमाणातसमाोजीतकराि.

६. निीननफा-तोटािाटपाचपरमाणअनकरम३५ ,

१५ ,

१५ असरावहल.

नफा-तोटा समाोजन खात, कजर खाताचा माधमान भागीदाराच भाडिल खात आवण निीन ससरचा ताळबद तार करा.

उततर : पनमरलाकनतोटा-`४,४००,मधाचचालखात-`१०,५७५,राधा-`३,५२५,ताळबदबरीज-`३,३४,१००

170 PB

८. ३:२ ा परमाणात नफा-तोटा िाटन घणार सावहल आवण वननखल ाचा ताळबद. ३१ माचर २०१७ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) सपतती रककम (`)धनकोभाडिल: सावहल ८०,००० वनसखल१,००,०००

६०,०००

१,८०,०००

फवनरचरपरापतविपतऋणकोमालसाठाहसतसररोख

६०,०००७२,०००४०,०००४८,०००२०,०००

२,४०,००० २,४०,०००

१एवपरल२०१७रोजीिरदलाखालीलअटीिरभागीदारीतपरिशवदला.: १. िरदनभाडिलासाठी`१,००,०००वदल.२. खातीमहणन`४०,०००वदल.३. निीननफा-तोटािाटपाचपरमाण३:२:३ठरल.४. जनाभागीदारानीसपततीचमलखालीलपरमाणठरविल.: इमारत` १,००,०००,फवनरचर` ४८,०००,ऋणको` ३८,०००५. माचर२०१७मध` ३,०००चािसतखरदीकरणातआला.ताचीनोद२एवपरल२०१७रोजीकरणातआली.हीदता

विचारातघािी. तार करा :

अ) नफा-तोटा समाोजन खातब) भागीदाराची भाडिल खातीक) भावगदारी ससरचा निीन ताळबद

उततर : नफा-तोटाखातनफा-`१,१०,०००,सावहलचभाडिल-`१,१०,६००,वनसखलचभाडिलखात-`१,२०,४००िरदचभाडिल-`१,००,०००,ताळबद-`३,९४,०००)

९. अमीत आवण बबन २:३ ा परमाणात नफा-तोटा िाटन घणार भागीदार आह. ३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) सपतती रककम (`)धनको

भाडिल: अमीत बबन

१,४०,०००

१,००,०००१,००,०००

रोकडजमीनिइमारततफनतीचरमालसाठाऋणको

१,१०,०००५०,०००६०,०००४,०००

१,००,०००१६,०००

३,४०,००० ३,४०,०००

१एवपरल२०१८रोजीतानीकमलानाभागीदारीतपरिशवदला.:

१. वतलाभविषातीलनफात १४ वहससावमळल.

२. वतनभाडिलर.५०,०००आवणखाती`४०,०००नगदीआणािी.

171 PB

३. जमीनिइमारतीचमल`६०,०००आवणफवनरचरचमल१०%कमीकराि.४. विविधऋणकोिर५%दरानसशवतकजरवनधीचीतरतदकरािी.५. मालसाठाचमल`१,१०,०००कराि.६. सिर भागीदाराच भाडिलखात, नविन नफा-तोटा िाटपाचा परमाणात समाोवजतकराि. जासतीची रककम कजर

खातालासरानातररतकरािी. तार करा : नफा-तोटा समाोजन खात, भागीदाराच भाडिल खात, आवण निीन ताळबद.

उततर : पनमरलाकन नफा - ` १८,८००, अमीतच कजर खात - ` ५६,०००, बबनच कजर खात - ` ४५,२८०,ताळबद-`४,४८,८००

१०. ओम आवण ज ाचा ३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद खालीलपरमाण होता. त नफा-तोटा ३:२ परमाणात िाटन घतात.३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद

दता रककम (`) सपतती रककम (`)धनकोभाडिलः ओम जचालखातः ओम ज

३०,०००

२१,०००२१,०००

३,७५०३,४५०

बकवशललकइमारततफवनरचरसकधऋणको

३,०००१५,०००२१,०००

९००१२,३००२७,०००

७९,२०० ७९,२००

१एवपरल२०१८रोजीजगवदशलाखालीलअटीिरपरिशवदला. १. जगवदशनखातीचावहससा`३,०००दयािा.भागीदाराकडनरोखसिरपात५०%खातीउचलणातआली.२. तानभाडिल`९,०००आणाि.भविषातीलनफातताला १४ वहससावमळल.३. इमारतीचमल`१८,०००कराि,तिफवनरचरचमल१०%नकमीकराि.४. ऋणको५%दरानसशवतकजरवनधीचीतरतदकरािी.५. सकधाचमल`१५,०००ठरल. तार करा : नफा-तोटा समाोजन खात, भागीदाराची चालय खाती आवण निीन ताळबद .

उततर : पनमरलाकननफा-`२,१६०,ओमचचालखात-`५,९४६,जचचालखात-`४,९१४,ताळबद-`९१,८६०

bbb

172 PB

४. भागीदारीची पनररचना (Reconstitution of Pertnership) भागीदाराची ननवती (Retirement of Partner)

४.१ परसतावनता४.२ नववनपरमताण४.३ लताभताचपरमताण४.४ खताीनोदववणताचतापदधी४.५ रताखीववनधी,सवचनफताविवताताटता४.६ सपतीचपनममलतािनआवणदचीपनमवनशची४.७ भताडवलताचसमताोजन४.८ वनवतभतागीदतारतालतादतावताचीरताशी

कषमा नवधान Competency Statement

o तापरिरणताचताअभतासिलतानरववदतारथी: भतागीदतारीववसतातानवनवतहोणताऱताभतागीदतारताचतासबधीचताअरमसमजो. वनवतभतागीदतारीशीसबवधअसणताऱताववववधअनपताचीगणनतािरताईल. खताीचीहताताळणीिरणतासबधीचजतानपरतापतहोईल.रताखीववनधी,सवचनफताविवताोटतासबधीचहोणतारपररणताम

समजो. सपतीचपनममलतािनआवणदचीपनमवनशचीचपररणतामसबधीचीमतावहीहोईल. वनवतीनरभतागीदतारीअसललताभतागीदतारताचताभताडवलताचसमताोजनिरणतासबधीचीमतावहीहोईल. वनवतभतागीदतारतालतादतावताचताअीमरताशीशोधनताचताववववधपतामताचीमतावहीहोईल.

४.१ परसावना (Introduction) :

असतितवाति किवा परचलीति भवागीदवारी वयसवायवातिन एखवादवा भवागीदवारवाची वयसवाय सोडन जवाणयवाची इचवा असलयवास आकि उवररति भवागीदवारवानी वयसवाय सर ठणयवाच ठरकलयवास तयवालवा ‘भवागीदवारवाची कनततिी’ अस महितिवाति. एि परिवार ही भवागीदवारीची पनरवचनवा असति. नकन भवागीदवारी वयसवाय उवररति भवागीदवार सर ठतिवाति अवाकि कनतति भवागीदवारवालवा तयवाच कनततिीच ळी तयवालवा दवायवाची रवाशी शोधन िवाढि आशयि असति. यवासवाठी कनतति भवागीदवारवाचयवा भवाडल चवाल खवातयवाची कशललि, नफवातिोटवातिील तयवाचवा वाटवा, सपततिी दयतिच पनरवलयवािन, सकचति नफयवातिील वाटवा, खयवातिी इतयवादी, गोषटीचवा कचवार िरणयवाति यतिो. भवागीदवार वयसवायवातिन कनतति होणयवाची अनि िवारि आहति तिी महिज दवापिवाळवारळ, भवागीदवारवारधय गरसरज कनरवावि झवालवा असल, वयसवायवाति तिोटवा होति असल, भवागीदवारवाची दसरवा नीन वयसवाय सर िरणयवाची इचवा असल इतयवादी.

भवागीदवार कनतति होऊ शितिो.

१. ऐसचि भवागीदवारी असलयवास उवररति भवागीदवारवानवा सचनवा दऊन

२. भवागीदवारी िरवारनवामयवाचयवा अटीपररवाि

३. सव भवागीदवारवाच सरतिीन.

अभास घटक

173 PB

४.२ नवीन परमाण (New ratio) एखवादवा भवागीदवारवाचयवा कनततिीनतिर सतिील उवररति भवागीदवार आपसवाति नफवा-तिोटवा वाटन घणयवाच ज पररवाि ठरकतिवाति तयवास

नफवा कभवाजनवाच नकन पररवाि अस महितिवाति.

उदाहरण : १. अ, ब आकि ि भवागीदवारीति ४:२:१ यवा पररवािवाति नफवा वाटन घिवार भवागीदवार आहति. जर भवागीदवारीतिन ‘ब’ कनतति होति असल

तिर नकन नफयवाच पररवाि िवाय रवाहील? उततिर : अ आकि ि भवागीदवारवाच नीन नफवा वाटपवाच पररवाि ४:१ रवाहील ह नकन पररवाि ब च नफयवाच पररवाि रदद िरन

आगकिति िलल आह. २. कष, य आकि जञ सरवान पररवािवाति नफवातिोटवा वाटन घतिवाति. जञ चयवा कनततिी नतिर तयवाचवा कहसवा कष आकि य यवानी ३:१ यवा पररवािवाति

वाटन घयवायच ठरकलयवास नीन नफवातिोटवा कभवाजनवाच पररवाि िवाय रवाहील? उततिर : नफवातिोटवा कभवाजनवाच नीन पररवाि जन पररवाि कष, य, जञ = १:१:१ जञ चवा कहसवा कष आकि य यवानी ३:१ पररवािवाति वाटन घणयवाच ठरकलयवास

कष च पररवाि = १३ ×

३४ = ३

१२

य च पररवाि = १३ ×

१४ =

११२

कष चवा कहसवा = १३ +

३१२ =

७१२

य चवा कहसवा = १३ + १

१२ = ५

१२

कष च अवाकि य च नकन नफवातिोटवा कभवाजनवाच पररवाि = ७:५

४.३ लाभाच परमाण (Gain Ratio ) एिवा भवागीदवारवाचयवा कनततिीनतिर उवररति भवागीदवारवाची नफयवाति जवातिीचवा कहसवा करळवावा अशी अपकषवा असति. कनतति भवागीदवारवाचयवा

नफयवाचवा कहसवा उवररति भवागीदवारवारधय वाटन दतिवाति. यवाचवा उपयोग सवाधवारितिः कनतति भवागीदवारवाचयवा कहशयवाचयवा खयवातिीची कनकरवतिी किवा उभवारिी िली असलयवास तिीच अपलखन िरणयवासवाठी िरतिवाति. लवाभवाच पररवाि = नकन पररवाि - जन पररवाि

उदाहरण १ अ, ब आकि ि नफवातिोटवा ४:३: २ पररवािवाति कभवागन घिवार भवागीदवार आहति. ब चयवा कनततिीनतिर अ अवाकि ि न नफवातिोटवा सरवान

पररवािवाति कभवागन घणयवाच ठरकल. लवाभवाच पररवाि िवाय रवाहील? उततिर लवाभवाच पररवाि = नकन पररवाि - जन पररवाि

‘अ’ च पररवाि = १२ - ४

९ = १

१८

ि च पररवाि = १२ - २

९ = ५१८

अ आकि ि च लवाभवाच पररवाि : १:५

174 PB

उदाहरण २ कष, य अवाकि जञ नफवातिोटवा ४:३:२ पररवािवाति कभवागन घिवार भवागीदवार आहति. जञ चयवा कनततिीनतिर कष आकि य न नफवातिोटवा ३:२

पररवािवाति कभवागन घणयवाच ठरकल. लवाभवाचयवा पररवािवाच आगिन िरवा.

कष च पररवाि = ३५ - ४

९ = ७

४५

‘य’ च पररवाि = २५ - ३

९ = ३

४५ लवाभवाच पररवाि = ७ ः ३

उदाहरण ३ P,Q, आकि R नफवातिोटवा २ :२:१. पररवािवाति वाटन घतिवाति. Q कनतति झवालयवास नकन पररवाि िवाय रवाहील? जन पररवाि = २:२:१ नीन पररवाि = २:१

P च पररवाि = २३ - २

५ = ४१५

R च पररवाि = १३ - १

५ = २

१५ लवाभवाच पररवाि = ४:२ = २:१

४.४ खाी नोदनवणाचा पदधी

अ. कर. ववहार रोजकीदर नोद १. पिव रलयवान खयवातिी कनरवावि िरन

वयसवायवातिच ठिखयवातिी खवाति ..................................................... नवा सव भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवालवा (पनरवलयवािन खयवातिी जनयवा पररवािवाति सव भवागीदवारवानवा वाटन कदलयवाबददल)नटप : यवा पररसकतिति सचयवा नकन तिवाळबदवाति पिव रलयवान सपततिी बवाजलवा खयवातिीची रवाशी कदसल.

२. खयवातिी खवाति कनरवावि िरन अपलखीति िली जवाति असल तिर

अ) खयवातिी कनरवावि िरि खयवातिी खवाति ................................................ नवा सव भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवालवा (जनयवा पररवािवाति सव भवागीदवारवानवा वाटन कदलयवाबददल)

ब) खयवातिी अपलसखति िलयवास वयसवाय चवाल ठिवाऱयवा भवागीदवारवाच भवाडल खवाति ......... नवा (नकन लवाभवाचयवा पररवािवाति) खयवातिी खवातयवालवा (खयवातिी कनरवावि िरन वयसवायवाति असिवाऱयवा भवागीदवारवाचयवा खवातयवालवा नवा टवािन अपलसखति िलयवाबददल) नटप : यवा पररसकतिति सचयवा नकन तिवाळबदवाति खयवातिी कदसिवार नवाही.

175 PB

३. िळ कनतति भवागीदवारवाचयवा कहशयवाइतििीच खयवातिी कनरवावि िरन वयसवायवाति ठली जवाति असल तिर

खयवातिी खवाति नवा ................................................ नवा कनतति भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवालवा(कनतति भवागीदवारवाचयवा कहशशवाइतििी खयवातिी तयवाचयवा भवाडल खवातयवालवा जरवा िलयवाबददल) नटप : यवा पररसकतिति सचयवा नकन तिवाळबदवाति कतिवाररति खयवातिी कदसल.

४. िळ कनतति भवागीदवारवाचयवा कहशयवाइतििी खयवातिी खवाति कनरवावि िरन अपलसखति िली जवाति असल तिर

अ) खयवातिी खवाति .................................................. नवा कनतति भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवालवा ब) वयसवाय चवाल ठिवाऱयवा भवागीदवारवाच भवाडल खवाति........... नवा खयवातिी खवातयवालवा (खयवातिी खवाति अपलसखति िलयवाबददल) नटप : यवा पररसकतिति सचयवा तिवाळबदवाति खयवातिी कदसिवार नवाही.

५. जर खयवातिी आधीपवासनच तिवाळबदवाति कदली असल तिर

खयवातिीचयवा पनरवलयवािनवाचवा पररिवार नफवा-तिोटवा सरवायोजन खवातयवाति दशवकलवा जवाईल किवा भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवाति दशवकलवा जवाईल.

४.५ राखीव ननधी, सची नफा नकवा ोटाची समाोजना - तिवाळबदवाति दयतिवा बवाजलवा असलली सकचतिी, रवाखी कनधी, सकचति नफवा इ. सबधीचवा रिरवा सव भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवालवा

तयवाचयवा नफवा कभवाजनवाचयवा पररवािवाति जरवा िलयवा जवातिवाति. ा सपणर बाबी भागीदारा झालला करारावर अवलबन असा. ासाठी खाली नोद कली जा : सवारवानय सकचतिी खवाति ...............................................नवा

रवाखी कनधी खवाति ..................................................नवा

नफवा तिोटवा खवाति ....................................................नवा

सव भवागीदवारवाचयवा भवाडल / चवाल खवातयवालवा

(सकचति नफवा हवा कनतति भवागीदवारवासह सव भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवालवा जरवा िलयवाबददल)

ननवतीचा वळी ाळबदाचा सपती बाजला सनच ोटा नदस असल र ो सवर भागीदाराचा भाडवल खाताला ताचा जना परमाणा नाव कला जाो.

तावळी खालील नोद कली जाईल :

सव भवागीदवारवाच भवाडल / चवाल खवाति ..............................नवा

नफवा तिोटवा खवातयवालवा (सकचति तिोटवा सव भवागीदवारवाचयवा भवाडल / चवाल खवातयवालवा नवा टवािलयवाबददल)

४.६ सपतीच पनमरलाकन आनण दची पनननरशची. जवहवा भवागीदवार वयसवायवातिन कनतति होतिो तिवहवा सपततिीचयवा वाढी रलयवाति किवा दयतिचयवा िरी झवाललयवा रलयवाति तयवालवा

कहसवा परवापत िरणयवाचवा अकधिवार करळतिो. तिो िठलयवाही सपततिीचयवा िरी झवाललयवा रलयवाति किवा दयतिचयवा वाढी रलयवाति कहसवा परवापत िरणयवास पवातर असतिो. यवाचवा पररिवार दशवकणयवासवाठी पनरवलयवािन खवाति / नफवातिोटवा सरवायोजन खवाति तियवार िरणयवाति यति.

यवा खवातयवाचयवा नवा बवाजलवा सपततिीचयवा रलयवाति झवालली घट आकि दयतिच वाढलल रलय दशवकतिवाति तिर जरवा बवाजलवा सपततिीचयवा रलयवाति झवालली वाढ आकि दयतिचयवा रलयवाति झवालली घट दशवकतिवाति.

176 PB

नटप (Note) : मागचा परकरणामध (भागीदाराचा परवश) नफा ोटा समाोजन खाताचा / पनमरलाकन खाताचा नमना (परारप) नदलला आह. ो पाहावा.

४.७ भाडवलाच समाोजन :भवागीदवारवाचयवा कनततिीनतिर भवागीदवारीति कशललि असिवार भवागीदवार ह तयवाच भवाडल तयवाचयवा नफवातिोटवा कभवाजनवाचयवा पररवािवाति

पनरवरचनवा िरणयवाच ठर शितिवाति. यवािरीतिवा : १) सच एिि भवाडल नकन नफवातिोटवा कभवाजनवाचयवा पररवािवाति कभवागणयवाति यईल. २) नकन भवाडलवाची सदयसतिीति असिवाऱयवा भवाडलवाशी तिलनवा िरि. ३) वयसतिगति भवाडल खवातयवाति अकधकय किवा तिट शोधि.४) अस अकधिच भवाडल वयसवायवातिन िवाढन घतिल जवाति किवा चवाल खवातयवालवा किवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िल

जवाति. आकि तिट असलयवास वयसवायवाति आिल जवाति किवा भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवालवा किवा िजव वानवातिरीति िल जवाति.

अन. कर. ववहार रोजकीदर नोदी १. अकतिररति रवाशी वयसवाय चवाल ठिवाऱयवा

भवागीदवारवानवा कदलयवास वयसवाय चवाल ठिवाऱयवा भवागीदवारवाच भवाडल खवाति ............... नवा रोख / बि खवातयवालवा (अकतिररति रवाशी भवागीदवारवानवा कदलयवाबददल)

२. अकतिररति रवाशी भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवास

भवागीदवारवाच भवाडल खवाति ......................................... नवा भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवालवा (अकतिररति रवाशी चवाल खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवाबददल)

३. िरी पडलली रवाशी वयसवाय चवाल ठिवाऱयवा भवागीदवारवानी आिलयवास

रोख / बि खवाति ................................................ नवा भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवालवा (भवागीदवारवानी िरी पडलली रवाशी आिलयवाबददल)

४ जर अकतिररति रवाशी (तिट) भवागीदवारवाचयवा िजव खवातयवालवा किवा चवाल खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवास

भवागीदवारवाच चवाल खवाति / िजव खवाति ............................... नवा भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवालवा (तिट भवागीदवारवाचयवा चवाल / िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवाबददल)

ननवत भागीदाराची ननवतीचा ारखपयचा लाभाील नहाची ननशची.जर भवागीदवार खवाति बद होणयवाची तिवारीख सोडन अनय िोितयवाही तिवारखलवा कनतति होति असल तिर तयवालवा लवाभवाति कनततिीचयवा

तिवारखपययति कहसवा घणयवाचवा अकधिवार आह. तयवालवा करळिवारवा कहसवा रवागील रवावचयवा नफयवाचयवा किवा नफयवाचयवा आधवार िवाढतिवाति तिसच सचयवा तयवा रवावचयवा सबकधति

िवालवाकधतिील नफयवाची गिनवा िरन (अवावति जवहवा कदललयवा तिवाळबदवाची तिवारीख आकि भवागीदवार कनततिीची तिवारीख ही कभनन असलयवास) तयवा आधवार कनतति भवागीदवारवाचयवा कहशयवाचयवा नफयवाची कनसशचतिी िरतिवा यईल.

नफवा किवा तिवाटवा वानवातिरीति िरणयवासवाठी सचयवा पतििवाति खवालीलपररवाि नोदकतिवाति कनतति भवागीदवारवाचयवा भवाडल / चवाल खवातयवालवा नफवा वानवातिरीति िलयवास -नफवा / तिोटवा कनलकबति खवाति .............................................. नवा कनतति भवागीदवारवाचयवा भवाडल/ चवाल खवातयवालवा तिवाटवा वानवातिरीति िलयवास कनतति भवागीदवारवाच भवाडल / चवाल खवाति ................................. नवा नफवातिोटवा कनलकबति खवातयवालवा

177 PB

४.८ ननवत भागीदाराला दावाची राशी - (अनम शोधन)

अन. कर. ववहार रोजकीदर नोदी १. एिरिरी रिरन कनतति भवागीदवारवालवा

दवायवाची रवाशी एिवाच ळी कदली जवाति तिवहवा

कनतति भवागीदवारवाच भवाडल खवाति ..................................नवा रोख / बि खवातयवालवा (कनतति भवागीदवारवालवा अकतिर शोधन िलयवाबददल)

२. हपतयवान - कनतति भवागीदवारवालवा दवायवाची रवाशी हपतयवा हपतयवान शोधन िलयवास कशललि रवाशी भवागीदवारवाचयवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िली जवाति.

(अ) दवायवाची रवाशी िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवास

कनतति भवागीदवारवाच भवाडल खवाति ..................................नवा कनतति भवागीदवारवाचयवा िजव खवातयवालवा (दवायवाची रवाशी िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवाबददल)

(ब) िजव खवातयवार वयवाजवाची रवाशी दय झवालयवास

वयवाज खवाति .....................................................नवा. कनतति भवागीदवारवाचयवा िजव खवातयवालवा (हपतयवारील वयवाज दय झवालयवाबददल)

२. (ि) वयवाजवाची रवाशी रवाख कदलयवाबददल कनतति भवागीदवारवाच िजव खवाति ......................................नवा रोख / बि खवातयवालवा (वयवाजवाची रवाशी रवाख कदलयवाबददल)

३. जर कनतति भवागीदवारवालवा दवायवाची पिव रवाशी िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवास

कनतति भवागीदवारवाच भवाडल खवाति ..................................नवा कनतति भवागीदवारवाचयवा िजव खवातयवालवा (दयय पिव रवाशी िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवाबददल)

४. कनतति भवागीदवारवालवा दवायवाचयवा पिव रवाशीपिी िवाही रवाशी रोख आकि िवाही रवाशी िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवास

कनतति भवागीदवारवाच भवाडल खवाति ..................................नवा रोख/ बि खवातयवालवा कनतति भवागीदवारवाचयवा िजव खवातयवालवा (पिव दय रवाशीपिी िवाही रवाशी रवाख दऊन िवाही रवाशी िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवाबददल)

उदाहरण

१. राजा, राणी आनण परधान ह भागीदार असन ५:३:२ ा परमाणा नफाोटा वाटन घा. ताचा ३१ माचर २०१९ रोजी ाळबद खालील परमाण होा.

ाळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा दा रककम (`) सपती रककम (`)

धनिोअकधिोर अकधकिरवरवाखी कनधी भवाडल :रवाजवारवािीपरधवान

११,२००९,७००

१५,०००

४२,०००३७,०००३३,२००

रोखऋििोरवालसवाठवा सयतर जरीन उपिर

७,६००१८,०००१७,५००३०,०००७०,०००

५,०००

१,४८,१०० १,४८,१००

178 PB

१ एनपरल २०१९ रोजी परधान खालील अटीवर ननवत झाला. १. सचयवा खयवातिीच रलय ` २०,००० लवावा. २. रवालसवाठवाच रलय १० % आकि उपिरवाच ५% न िरी िरवा तिसच सयतरवाच रलय ` २६,७०० लवावा. ३ ऋििोर ५% पररवाि बडीति सशकयति िजव कनधी कनरवावि िरवा. ४. धनिोरधन ` २०० अपलसखति िरवा. ५. परधवानवालवा दवायवाचयवा रवाशीपिी ` ५००० रोख आकि उवररति रवाशी तयवाचयवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िरवा. ार करा : अ) नफाोटा समोजन खा ब) भागीदाराच भाडवल खा क) ससचा नवीन ाळबद उतर :

भागीदारी ससचा पसकानाव नफाोटा समाोजन खा जमा

पनशल रककम (`) पनशल रककम (`)रवालसवाठवा खवाति उपिर खवाति बडीति सशकयति िजव कनधी सयतर खवाति

१,७५०२५०९००

३,३००

धनिो खवातिशद तिोटवा (भवाडल खवातयवालवा वानवातिरीति) रवाजवा ३,००० रवािी १,८०० परधवान १,२००

२००

६,०००

६,२०० ६,२००

नाव भागीदाराच भाडवल खा जमापनशल राजा

(`)राणी (`)

परधान (`)

पनशल राजा (`)

राणी (`)

परधान (`)

नफवातिोटवा सरवायोजन खवाति (तिोटवा) रोख खवातिपरधवानवाच िजव खवाति कशललि प/न

३,०००

५६,५००

१,८००

४५,७००

१,२००५,०००

३४,०००

कशललि पआरवाखी कनधीखयवातिी खवाति

४२,०००७,५००

१०,०००

३७,०००४,५००६,०००

३३,२००३,०००४,०००

५९,५०० ४७,५०० ४०,२०० ५९,५०० ४७,५०० ४०,२००

179 PB

ाळबद १ एनपरल २०१९ रोजीचा

दा रककम `

रककम`

सपती रककम `

रककम `

धनिो ११,२०० रोख २,६००(-) अपलखन २०० ११,००० ऋििो १८,०००अकधिोर अकधकिरव ९,७०० (-) बडीति िजव कनधी ९०० १७,१००भवागीदवारवाच भवाडल खवाति रवालसवाठवा १७,५०० रवाजवा ५६,५०० (-) घट १,७५० १५,७५० रवािी ४५,७०० सयतर ३०,०००परधवानवाच िजव खवाति ३४,००० (-) घसवारवा ३,३०० २६,७००

जकरन ७०,०००उपिर ५०००(-) घसवारवा २५० ४,७५०खयवातिी २०,०००

१,५६,९०० १,५६,९००

२. नाना, नानी आनण सोनी ाचा ाळबद खालीलपरमाण आह. भाडवलाचा परमाणा नफाोटा नवभागा. ाळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दा रककम (`)

सपती रककम (`)

भवाडल नवानवा नवानी सोनी धनिोदय कपतर

५०,०००२०,०००३०,०००१०,०००

५,०००

यतरसवारगी इरवारतििध ऋििो १२,०००(-) सशकयति िजव कनधी १,०००रोख

२०,०००५५,०००१२,०००

११,०००१७,०००

१,१५,००० १,१५,०००

सोनी ववसाान १ एनपरल २०१९ रोजी खालील अटीवर ननवत हो. १. िधवाच पतििरलयवाचयवा ९२% रलयवािन ठवा.२. ऋििोर १०% दरवान सशयीति िजवकनधीची तिरतिद िरवा. ३. जरीन आकि इरवारतिीच रलय २०% न वाढवा. ४ सचयवा खयवातिीच रलय ` १२,०००. कनसशचति िरवा. सोनीचयवा कहशशयवाची खयवातिी उरलल वयसवाय चवालकिवार भवागीदवार

तयवाचयवा लवाभवाचयवा पररवािवाति सरवायोकजति िरन घतिवाति. ५. नीन सच भवाडल ` १,६०,००० कनसशचति िरणयवाति आल. नवानवा आकि नवानी यवाचयवा नीन ३:१ लवाभवाचयवा पररवािवाति रोख

रिरचवा फरि सरवायोकजति िरवा. ार करा - नफाोटा समाोजन खा, भागीदाराच भाडवल खा आनण सोनीचा ननवतीनरचा ससचा ाळबद ार

करा.

180 PB

उतर नफाोटा समाोजन खा

पनशल रककम (`) पनशल रककम (`)िध सशयीति िजव कनधी शद नफवा (वानवातिरीति): नवानवाच भवाडल खवाति नवानीच भवाडल खवाति सोनीच भवाडल खवाति

९६०२००

४,९२०१,९६८२,९५२

जरीन आकि इरवारति ११,०००

११,००० ११,०००नाव भागीदाराच भाडवल खा जमा

पनशल नाना (`) नानी (`) सोनी (`) पनशल नाना (`) नानी (`) सोनी (`)खयवातिी खवाति(५:१ पररवाि) रोख खवातिकशललि प / न

३,०००

१,२०,०००

६००

४०,०००

३६,५५२

कशललि प /आखयवातिी खवाति नफवातिोटवा सरवायोजन खवाति रोख खवाति

५०,०००

४,९२०६८,०८०

२०,०००

१,९६८१८,६३२

३०,०००३,६००२,९५२

१,२३,००० ४०,६०० ३६,५५२ १,२३,००० ४०,६०० ३६,५५२

नवीन ससचा ाळबद १ एनपरल २०१९ रोजीचा

दा रककम ` रककम ` सपती रककम ` रककम `धनिो दयय कपतरभवाडल : नवानवा नवानी

१०,०००५,०००

१,२०,०००४०,०००

यतरसवारगीइरवारति(+) अकधरलयन (वाढ) िध (-) घटऋििो(-) सशकयति िजव कनधीरोख

५५,०००११,०००१२,०००

९६०१२,०००

१,२००

२०,०००

६६,०००

११,०४०

१०,८००६७,१६०

१,७५,००० १,७५,०००

कटप १) खयवातिी - १२,००० × सोनीच पररवाि ३

१० = ` ३,६००

२) खयवातिीच अपलखन ............ नवानवा = ३,६०० × ५६ = ` ३,०००

नवानी = ३,६०० × १६ = ` ६००

३) लवाभवाच पररवाि = नीन पररवाि - जन पररवाि

नवानवा = ३४ - ५

१० = ३०-२०४० = १०

४०

181 PB

नवानी = १४ - २

१० = १०-८४० = २

४० लवाभवाच पररवाि = १०:२ = ५:१

३. ाम टडसर पण ाचा ाळबद खालीलपरमाण आह. भागीदार नफाोटा ५:२:३ परमाणा नवभागा.ाळबद ३१/३/२०१९ रोजीचा

दा रककम ` सपती रककम `भवाडल खवाति : रभवा रनिवा उवशीधनिो दयकपतररवाखी कनधी

३६,०००३२,०००१७,६००२०,०००

१,२००१४,०००

यतर सयतर इरवारति िध ऋििो १६,८००(-) सशकयति िजव कनधी ८००बि

३२,०००४०,०००२०,४००

१६,०००१२,४००

१,२०,८०० १,२०,८००

१ एनपरल २०१९ ला मनका ववसाान खालील अटीवर ननवत झाली.

१. सपततिीच पनरवलयवािन खवालील पररवाि िल होति. अ) िध ` २८,००० ब) इरवारतिीच रलय १०% वाढवा. ि) ऋििोर ` १,००० सशकयति िजवकनधीची तिरतिद िरवाी. ड) यतर आकि सयतरवार १०% दरवान घसवारवा आिवारवा.२. कनतति होिवाऱयवा भवागीदवारवाचयवा कहशशयवाचयवा खयवातिीच रलय ` ८,००० लवावा आकि उरललयवा भवागीदवारवानी अस ठरकल िी

खयवातिीच अपलखन तयवाचयवा नकन लवाभ कभवाजनवाचयवा पररवािवाति िरवा, लवाभ कभवाजनवाच नकन पररवाि ५:३ आह. ३. रनिवास कनततिीचयवा ळी दवायवाची रवाशी कतिचयवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िरवाी. ार करा - अ) नफाोटा समाोजन खा ब) भागीदाराच भाडवल खा क) ननवन ससचा ाळबद उतर :

ाम टडसर पण ाच पसकानाव नफाोटा समाोजन खा जमा

पनशल रककम ` पनशल रककम `सशकयति िजव कनधी खवाति यतर सयतर खवातिनफवा [भवाडल खवातयवालवा गव] रभवा ४,१०० रनिवा १,६४० उवशी २,४६०

२००३,२००

८,२००

िध खवाति इरवारति खवाति

७,६००४,०००

११,६०० ११,६००

182 PB

उतर : नाव भागीदाराच भाडवल खा जमा

पनशल रभा (`)

रनिवा(`)

उवशी(`)

पनशल रभा (`)

रनिवा (`)

उवरशी (`)

खयवातिी खवाति िजवखवाति कशललि प / कन

५,०००

४२,१००४४,४४०

३,०००

२१,२६०

कशललि प/आखयवातिी खवाति रवाखी कनधी नफवातिोटवा सरवायोजन खवाति

३६,०००

७,०००४,१००

३२,०००८,०००२,८००१,६४०

१७,६००

४,२००२,४६०

४७,१०० ४४,४४० २४,२६० ४७,१०० ४४,४४० २४,२६०

ाळबद १ एनपरल २०१९ रोजीचा

दा रककम ` रककम ` सपती रककम ` रककम `धनिोदय कपतरभवाडल खवाति रभवा रनिवा रनिवाच िजव खवाति

४२,१००२१,२६०

२०,०००१,२००

६३,३६०४४,४४०

िध(+) वाढइरवारति(+) वाढऋििो(-) स. ि. कन.सयतर यतरसवारगी(-) घसवारवाबि

२०,४००७,६००

४०,०००४,०००

१६,८००१,०००

३२,०००३,२००

२८,०००

४४,०००

१५,८००

२८,८००१२,४००

१,२९,००० १,२९,०००

४. काळ, गार आनण पाढर ३:३:२ परमाणा नफाोटा वाटन घणार भागीदार आह. ताचा ३१ माचर २०१८ रोजीचा ाळबद खालील परमाण

ाळबद ३१ माचर २०१८ रोजीचा दा रककम ` सपती रककम `

भवाडल िवाळ गोर पवाढरधनिोदय कपतररवाखी कनधी

११,०००१५,०००

८,०००८,९००२,०००४,०००

इरवारतिसयतर यतरसवारगीपशधनऋििोिध रोख

१०,०००१०,७००१०,०००

५,०००६,६००६,६००

४८,९०० ४८,९००

१ एकपरल २०१८ लवा पवाढर सतिन खवालील अटीर कनतति झवाल.

183 PB

१. सपततिीच पनरवलयवािन पढील पररवाि : अ) िध ` ६,३००, सयतर यतरसवारगी ` १०,००० पशधन ` १०,२००२. सचयवा खयवातिीच रलय ४,००० रवानन तयवातिील फति पवाढर यवाचयवा कहशशयवान सचयवा पतििवाति खयवातिी खवाति उघडवा आकि

तिवाबडतिोब अपलसखति िरवा. ३. ऋििोर १०% सशकयति िजवकनधीची तिरतिद िरवाी. ४. धनिो रधन ` १०० अपलसखति िरवायवाच आह. ५. कनततिीनतिर पवाढरलवा दवायवाची रवाशी तयवाचयवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िरवायवाची आह. ार करा : १) नफाोटा समोजन खा २) भागीदारीच भाडवल खा ३) ननवन ससचा ाळबद उतर :

ससचा पसका नाव नफाोटा समाोजन खा जमा

पनशल रककम (`) पनशल रककम (`)

सयतर यतरसवारगी खवाति िध खवातिसशकयति िजव कनधी खवाति

७००३००५००

पशधन खवातिधनिोभवाडल खवाति (तिोटवा) : िवाळ ४५० गोर ४५० पवाढर ३००

२००१००

१,२००

१,५०० १,५००उतर : नाव भागीदाराच भाडवल खा जमा

पनशल काळ(`)

गार(`)

पाढर(`)

पनशल काळ(`)

गार (`)

पाढर (`)

खयवातिीनफवातिोटवा सरवायोजन खवाति िजव खवाति कशललि प / कन

५००

४५०

११,५५०

५००

४५०

१५,५५०

३००९,७००

कशललि प / आरवाखी कनधीखयवातिी

११,०००१,५००

१५,०००१,५००

८,०००१,०००१,०००

१२,५०० १६,५०० १०,००० १२,५०० १६,५०० १०,०००

184 PB

ाळबद १ एनपरल २०१८ रोजीचा

दा रककम ` रककम ` सपती रककम ` रककम `भवाडल : िवाळ गोर पवाढरच िजव खवाति धनिो(-) अपलखनदयकपतर

११,५५०१५,५५०

८,९००१००

२७,१००

९,७००

८,८००२,०००

इरवारतिसयतर यतरसवारगी (-) घसवारवा पशधन (Live stock) (+) वाढ ऋििो(-) सशकयति िजव कनधीिध (-) घटरोख

१०,७००७००

१०,०००२००

५,०००५००

६,६००३००

१०,०००

१०,०००

१०,२००

४,५००

६,३००६,६००

४७,६०० ४७,६००

५. खालील ाळबद वशाली, माधरी आनण मानसी ाचा असन ता समान परमाणा नफाोटा नवभागन घणाऱा भागीदार आह.

ाळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दा रककम ` सपती रककम `धनिोअकधिोर अकधकिरवरवाखी कनधीभवाडल : शवाली रवाधरी रवानसी

१०,५००५,०००

१२,०००

२८,७००३१,८००३०,०००

रोख ऋििो १६,०००(-) सशकयति िजव कनधी २,०००उपिर सयतररोटवार गवाडी नफवातिोटवा खवाति

१९,५००

१४,०००१५,०००४०,०००२५,०००

४,५००

१,१८,००० १,१८,०००

१ एकपरल २०१९ रोजी शवाली वयसवायवातिन खवालील अटटीर कनतति झवाली. १. उपिरवाच पनरवलयवािन ` १४,०००, सयतर ` ३८,००० आकि रोटवारगवाडी ` २३,००० िरणयवाति आल. २. ऋििोर ५% दरवान सशकयति िजवकनधीची तिरतिद िरवाी. ३. सचयवा खयवातिीच रलय ` १५,००० रवानन तयवातिील फति शवालीचयवा कहशशयवान सचयवा पतििवाति खयवातिी खवाति उघडवा. ४. शवालीलवा दवायवाचयवा रवाशीपिी ` १०,००० रवाख दऊन कशललि रवाशी कतिचयवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िरवाी.

ार करा : १) नफाोटा समाोजन खा २) भागीदाराच भाडवल खा ३) ननवन ससचा ाळबद

185 PB

उतर : ससचा पसका

नाव नफाोटा समाोजन खा जमा पनशल रककम (`) पनशल रककम (`)

उपिर खवाति

सयतर खवाति

रोटवार गवाडी खवाति

१,०००

२,०००

१,२००

सशकयति िजव कनधी

भवाडल खवाति :

शवाली १,०००

रवाधरी १,०००

रवानसी १,०००

१,२००

३,०००

४,२०० ४,२००उतर : नाव भागीदाराच भाडवल खा जमा

पनशल वशाली(`)

माधरी(`)

मानसी (`)

पनशल वशाली(`)

माधरी(`)

मानसी(`)

नफवातिोटवा सरवायोजन खवाति नफवातिोटवा खवाति रोख खवातििजव खवाति कशललि प/न

१,०००१,५००

१०,०००२५,२००

१,०००१,५००

३३,३००

१,०००१,५००

३१,५००

कशललि प/आरवाखी कनधीखयवातिी खवाति

२८,७००४,०००५,०००

३१,८००४,०००

३०,०००४,०००

३७,७०० ३५,८०० ३४,००० ३७,७०० ३५,८०० ३४,०००

ाळबद १ एनपरल २०१९ रोजीचा

दा रककम (`) रककम (`) सपती रककम (`) रककम (`)

धनिो १०,५०० रोख ९,५००अकधिोर अकधकिरव ५,००० ऋििो १६,०००शवालीच िजव खवाति २५,२०० (-) स.ि.कन. ८०० १५,२००भवाडल खवाति : उपिर १५,००० रवाधरी ३३,३०० (-) घसवारवा १,००० १४,००० रवानसी ३१,५०० सयतर ४०,०००

(-) घसवारवा २,००० ३८,०००रोटवार गवाडी २५,०००(-) घसवारवा १,२०० २३,८००खयवातिी ५,०००

१,०५,५०० १,०५,५००

186 PB

६. समान परमाणा नफाोटा नवभागन घणार अननल, सननल आनण सरश ाचा ाळबद खालील परमाण आह. ाळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दा रककम (`) सपती रककम (`)

धनिोदय कपतर रवाखी कनधी भवाडल खवाति ः अकनल सकनल सरश

२०,३००१०,६००१३,५००

४३,६००३५,०००३२,०००

बिऋििो १८,०००(-) स.ि.कन. ९,००सगिि जकरन इरवारतिसयतरउपिरखयवातिी

८,४००

१७,१००१७,५००७०,०००१०,०००२०,०००१२,०००

१,५५,००० १,५५,०००

१ एकपरल २०१९ रोजी सरश खवालील अटटीर वयसवायवातिन कनतति झवालवा.१. जरीन इरवारतिीच रलय १०% न वाढवा आकि सगििवाच रलय ` १,९०० न िरी िरवा. २. सपिव ऋििो शोधय असन यवापढ सशकयति िजवकनधीची गरज नवाही. ३. सयतरवाच पनरवलयवािन ` ९,४०० िरवा. ४. सचयवा खयवातिीच रलय ` १६,५०० कनसशचति िरवा.५. उपिर `२१,८०० लवा किल आकि सरशलवा दवायवाचयवा रवाशीपिी ` १५,००० RTGS न दऊन कशललि रवाशी तयवाचयवा

िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िरवाी. ार करा : १) नफाोटा समाोजन कराव. २) भागीदारीच भाडवल खा ३) अननल आनण सनील ाचा ाळबद.उदाहरण :

ससचा पसका नाव नफाोटा समाोजन खा जमा

पनशल रककम (`)

पनशल रककम (`)

सगिि खवाति सयतर खवाति भवाडल खवाति (नफवा) : अकनल २,४०० सनील २,४०० सरश २,४००

१,९००६००

७,२००

जकरन इरवारति खवातिसशकयति िजवकनधी खवाति उपिर खवाति

७,०००९००

१,८००

९,७०० ९,७००

187 PB

नाव भागीदाराच भाडवल खा जमा

पनशल अननल(`)

सननल(`)

सरश (`)

पनशल अननल(`)

सननल(`)

सरश (`)

बि खवाति सरशच िजव खवातिकशललि प / न ५२,००० ४३,४००

१५,०००२५,४००

कशललि प / अवारवाखी कनधी खयवातिी खवातिनफवातिोटवा सरवायोजन खवाति (नफवा)

४३,६००४,५००१,५००२,४००

३५,०००४,५००१,५००२,४००

३२,०००४,५००१,५००२,४००

५२,००० ४३,४०० ४०,४०० ५२,००० ४३,४०० ४०,४००

अननल अानण सननल ाचा ाळबद १ एनपरल २०१९ रोजीचा

दा रककम (`) रककम (`) सपती रककम (`) रककम (`)

धनिोदय कपतरसरशच िजव खवाति भवाडल : अकनल सकनल

२०,३००१०,६००२५,४००

५२,०००४३,४००

बि कशललिऋििो सगिि(-) घसवारवाजकरन इरवारति(+) वाढसयतर(-) घसवारवाखयवातिी

१७,५००१,९००

७०,०००७,०००

१०,०००६००

१५,२००१८,०००

१५,६००

७७,०००

९,४००१६,५००

१,५१,७०० १,५१,७००

७. खालील ाळबद जा, माा आनण ममा ाचा असन ता अनकरम ३८ : ३

८ : २८ ा परमाणा नफााटा नवभागन

घणाऱा भागीदार आह. ाळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दा रककम (`) सपती रककम (`)

धनिोदय कपतरभवाडल खवाति : जयवा रवायवा ररतिवारवाखी कनधी

३४,४००९,२००

४८,०००५२,०००३६,०००१६,०००

बि कशललिसयतर यतरसवारगीऋििोपशधन (Live Stock)उपिरिगतििि

२१,६००३४,८००५०,०००२५,२००१६,०००४८,०००

१,९५,६०० १,९५,६००

188 PB

१ एनपरल २०१९ रोजी ससन ममा खालील अटीवर ननवत झाली.१. सपततिीच पनरवलयवािन खवालील पररवाि : पशधन ` २४,०००; सयतर यतरसवारगी ` ३२,०००, उपिरि ` १६,८००२. ` ४०० च धनिो यवापढ दयतिवा रवाहिवार नवाही महिन ति सरवायोकजति िरवा. ३. आपल गवाहि करटर रवार यवाचयवािडन यि ` २,००० सल होणयवाजोग नवाही. ४. ररतिवालवा दवायवाची रवाशी कतिलवा कतिचयवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िरवा. ननवन ससचा पसका रोजकीदर दा.

ननवन ससचा पसका रोजकीदर नोदी

नदनाक पनशल खा. पा. नाव रककम(`)

जमा रककम(`)

१ एकपरल २०१९

रवाखी कनधी खवाति ..........................................नवा जयवाचयवा भवाडल खवातयवालवा रवायवाचयवा भवाडल खवातयवालवा ररतिवाचयवा भवाडल खवातयवालवा (रवाखी कनधी भवाडल खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवाबददल)

१६,०००६,०००६,०००४,०००

१ एकपरल २०१९

पनरवलयवािन खवाति .........................................नवा पशधन खवातयवालवा सयतर यतरसवारगी खवातयवालवा सशकयति िजवकनधी खवातयवालवा (सपततिीच अरलयन िलयवाबददल आकि ऋििोर सशकयति िजवकनधी कनरवावि िलयवाबददल)

६,०००१,२००२,८००२,०००

१ एकपरल २०१९

उपिरि खवाति ..............................................नवा धनिो खवाति पनरवलयवािन खवातयवालवा (सपततिीच अकधरलयन िलयवाबददल धनिोच अपलखन िलयवाबददल)

८००४००

१,२००

१ एकपरल२०१९

जयवाच भवाडल खवाति .......................................नवारवायवाच भवाडल खवाति .......................................नवाररतिवाच भवाडल खवाति ......................................नवा नफवातिोटवा पनरवलयवािन खवातयवालवा (पनरवलयवािनवाचवा तिोटवा वानवातिरीति िलयवाबददल)

१,८००१,८००१,२००

४,८००

१ एकपरल२०१९

ररतिवाच भवाडल खवाति ......................................नवा ररतिवाचयवा िजव खवातयवालवा (कनततिीचयवा ळी ररतिवालवा दवायवाची रवाशी कतिचयवािजव खवातयवालवा वानवातिरीति िलयवाबददल)

३८,८००३८,८००

एकण ६६,८०० ६६,८००

189 PB

सपषीकरणातमक टीपण : - सपती व दचा पनमरलाकनावर नफाोटा नाव नफाोटा समाोजन खा जमा

पनशल रककम (`) पनशल रककम (`)

पशधन खवाति सयतर यतरसवारगी खवातिसशकयति िजव खवाति

१,२००२,८००२,०००

उपिरि खवाति धनिो खवाति भवाडल खवाति (तिोटवा) : जयवा १,८०० रवायवा १,८०० ररतिवा १,२००

८००४००

४,८००

६,००० ६,०००

नाव भागीदाराच भाडवल खा जमा

पनशल जा(`)

माा (`)

ममा(`)

पनशल जा (`)

माा (`)

ममा(`)

नफवातिोटवा सरवायोजन खवाति (तिोटवा)िजव खवातिकशललि प / न

१,८००

५२,२००

१,८००

५६,२००

१,२००३८,८००

कशललि प / आरवाखी कनधी

४८,०००६,०००

५२,०००६,०००

३६,०००४,०००

५४,००० ५८,००० ४०,००० ५४,००० ५८,००० ४०,०००कशललि प / आ ५२,२०० ५६,२०० ----

सवाधा : ४ HHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHH

वसननषठ परन (Objective Questions)

अ) खालील नदलला पारामधन ोग उतर ननवडा१. भवागीदवारवाचयवा कनततिीच ळी पनरवलयवािनवार झवाललवा नफवा किवा तिोटवा ........... कभवागन घतिलवा जवातिो. अ) उरलल भवागीदवार ब) सव भवागीदवारवारधय ि) फति कनतति भवागीदवार ड) रीलपिी िवाहीही नवाही. २. सपततिीचयवा रलयवाति घट होति तिवहवा नफवातिोटवा सरवायोजन खवाति ........... िल जवाति. अ) नवा ब) जरवा ि) अकधि ड) यवापिी िवाहीही नवाही३. कनतति भवागीदवारवालवा दवायवाची रवाशी रोख कदली नसलयवास तयवाचयवा भवाडल खवातयवाची कशललि ........... खवातयवालवा

वानवातिरीति िरतिवाति. अ) पनरवलयवािन ब) तिवाळबद ि) वयवापवार ड) भवागीदवारवाच भवाडल४. लवाभवाच पररवाि =........... पररवाि जवा जन पररवाि अ) नकन ब) सरवान ि) भवाडल ड) तयवागवाच५. नकन पररवाि = जन पररवाि अकधि (+) ........... पररवाि अ) लवाभवाच ब) भवाडलवाच ि) तयवागवाच ड) चवाल

190 PB

६. आपट, भवाट आकि कचतिळ १३ ,

३१० आकि

१५ पररवािवाति नफवा कभवागन घिवार भवागीदवार आहति. तिर आपट कनतति होति

असल तिर नकन पररवाि ........... रवाहील. अ) ५:२ ब) ३:२ ि) ५:३ ड) २:५

ब) पढील नवधानासाठी एक शबद / सजा नकवा शबद समह दा. १. नफवातिोटवा सरवायोजन खवातयवाची जरवाबवािी२. भवागीदवारवाचयवा कनततिीनतिर उरललयवा भवागीदवारवानवा करळिवाऱयवा फवायदवाच पररवाि३. पनरवलयवािन खवातयवाची नवा बवािी४. नकन पररवािवातिन जन पररवाि जवा िलयवानतिर यिवार पररवाि५. सचयवा अनि रवावचयवा परकतिषरळ परवापत झवालल रलय६. पनरवलयवािन खवातयवाचवा नफवा किवा तिोटवा भवागीदवारवाचयवा जयवा खवातयवालवा वानवातिरीति िलवा जवातिो ति खवाति

क) खालील नवधान बरोबर की चक सकारण नलहा.१. फवायदवाच पररवाि महिज जन पररवाि जवा न पररवाि२. कनततिीचयवा तिवारखपययतिचवा कनतति भवागीदवारवाचवा लवाभ नफवातिोटवा कनलबन (Suspense) खवातयवालवा नवा िरतिवाति.३. भवागीदवारवाचयवा कनततिीचयवा ळी तयवागवाच पररवाि गहीति धरतिवाति. ४. कनतति भवागीदवारवालवा वयसवायवातिन बवाहर जवािवारवा भवागीदवार असही महितिवाति. ५. भवागीदवारवाचयवा कनततिीरळ, उवरीति भवागीदवार खयवातिीची रवाशी तयवाचयवा नफवा कभवाजनवाचयवा पररवािवाति वाटन घतिवाति. ६. कनतति भवागीदवारवालवा रवाखी कनधी आकि सकचति नफवा वाटन कदलवा जवाति नवाही.

ड) ररकामा जागी ोग शबद नलहन वाक पनहा नलहा. १. नकन पररवाि (-) जवा ...........= लवाभवाच पररवाि२. कनतति भवागीदवारवाचयवा कहशशयवाची खयवातिी उवरीति भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवालवा ...........टवाितिवाति. ३. पनरवलयवािन खवातयवालवा ........... खवाति असही महितिवाति. ४. कनतति भवागीदवारवाचयवा चवाल खवातयवाची कशललि ........... खवातयवालवा वानवातिरीति िरतिवाति. ५. भवागीदवारवाचयवा कनसतति नतिर उवरीति भवागीदवारवानवा करळिवाऱयवा कहशशयवाच पररवाि महिज ........... पररवाि होय.

इ) एका वाका उतर दा १. कनतति भवागीदवार िवािवालवा महितिवाति? २. लवाभवाच पररवाि (benefit ratio) महिज िवाय?३. नकन पररवाि महिज िवाय?४. भवागीदवारवाचयवा कनतति भवागीदवारवाची दयरवाशी िशी कनसशचति िरतिवाति?५. लवाभवाचयवा पररवािवाच आगिन िधी िरतिवाति? ६. खयवातिीची रककर कनतति भवागीदवारवाचयवा भवाडल खवातयवालवा जरवा िवा दवाखकली जवाति?

191 PB

परातनकषक उदाहरण

१. मामा, काका आनण बाबा अनकरम ४:३:३ परमाणा नफाोटा नवभागन घणार भागीदार आह. ताचा ाळबद खालील परमाण आह.

ाळबद ३१/३/२०१८ रोजीचा

दा रककम (`) सपती रककम (`)धनिोिजव रवाखी कनधीभवाडल खवाति ः रवारवा िवािवा बवाबवा

७,०००५,०००६,२५०

२०,०००१५,०००१२,२५०

रोखऋििो ५,०००(-) स. ि. कन. ५००पशधन (Live Stock) रोटवार गवाडी उपिरयतर

४,५००

४,५००१२,५००

४,०००१७,५००२२,५००

६५,५०० ६५,५००

काकान १ एनपरल २०१८ रोजी खालील अटीवर ननवत होणाच ठरनवल. १. िवािवाचयवा कहशशयवाचयवा खयवातिीच रलय ` २,७०० लवावा.२. उपिरवार वाकरवि १०% अवाकि रोटवार गवाडीर वाकरवि १२.५% दरवान घसवारवा आिवारवा. ३. पशधनवाच रलय १०% न यतरवाच रलय २०% वाढवा. ४. निसवान भरपवाईचयवा दवावयवासवाठी ` २,००० ची तिरतिद िरवा. ५. सशकयति िजवकनधीची यवापढ गरज नवाही. ६. िवािवास कनततिीचयवा ळी दवायवाची रवाशी तयवाचयवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िरवाी. ार करा : अ) नफाोटा समाोजन खा ब) भागीदाराच भाडवल खा क) ननवन ससचा ाळबद

उतर : १) पनरवलयवािनवारील नफवा - ` २,००० २) िवािवाच िजव खवाति - ` २०,१७५ ३) तिवाळबदवाची बरीज - ` ७२,२००

२. राम, ाम आनण घनाम ३:२:१ परमाणा नफाोटा नवभागन घणार भागीदार आह. ३१/३/२०१९ रोजी ताचा ाळबद खालील परमाण आह.

ाळबद ३१/३/२०१९ रोजीचा

दा रककम (`) सपती रककम (`)भवाडल : रवार शयवार घनशयवारधनिोदय कपतर िजव

१,२०,०००९०,०००६०,०००२२,०००१२,०००५०,०००

बिऋििोइरवारति गतििि

५४,०००९०,०००६०,०००

१,५०,०००

३,५४,००० ३,५४,०००

192 PB

घनाम १ एनपरल, २०१९ ववसाान खालील अटीवर ननवत झाला. १. इरवारति आकि गतिििीच रलय अनकरर ५% १०% न वाढवा.२. ऋििोर ५% पररवाि सशकयति िजवकनधीची तिरतिद िरवा. ३. अदतति तिनवािररतिवा ` ३,००० ची तिरतिद िरवा. ४. सचयवा खयवातिीच रलय ` ९०,००० रवानन घनशयवारचयवा कहशशयवान सचयवा पतििवाति खयवातिी खवाति उघडवा आकि तिवाबडतिोब

अपलसखति िरवा. ५. कनततिीनतिर घनशयवारलवा दवायवाची रवाशी तयवाचयवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िरवायवाची आह. ार करा : अ) नफाोटा समाोजन खा ब) भागीदाराच भाडवल खा क) ननवन ससचा ाळबद

उतर : १) पनरवलयवािनवारील नफवा - ` १०,५०० २) तिवाळबद बरीज - ` ३,६७,५०० ३) घनशयवारच िजव खवाति - ` ७६,७५०

३. अन, रण आनण नदन ाचा ाळबद खालील परमाण. नफाोटा अनकरम २५ :

२५ : १

५ परमाणा वाटन घा.

ाळबद ३१/३/२०१९ रोजीचा दा रककम (`) सपती रककम (`)

धनिोदय कपतर रवाखी कनधीभवाडल : अन रि कदन

८,०००२,०००५,०००

४०,०००३०,०००१५,०००

बिऋििो २०,०००(-) स. ि. कन. १,०००उपिर सयतरआतरधति सपततिी (Free hold property)खयवातिी

५,०००

१९,०००१५,०००

४,०००२७,०००३०,०००

१,००,००० १,००,०००

नदनन १ एनपरल २०१९ रोजी खालील अटीवर ननवत होणाच ठरनवल. १. सपततिीच पनरवलयवािन पढील पररवाि - आतरधति सपततिी ` ३०,०००, सयतर ` ५,०००, उपिर ` १२,०००, सव ऋििो शोधय आहति.

२. खयवातिीच रलय सचयवा भवागील ५ रवावचयवा सरवासरी नफयवाचयवा कतिपपट लवावा. रवागील ५ रवावचवा नफवातिोटवा खवालील पररवाि आह.

२०१४-१५ ` १,००० नफवा २०१५-१६ ` १०,५०० नफवा २०१६-१७ ` १६,००० नफवा २०१७-१८ ` १४,५०० नफवा २०१८-१९ ` १०,००० नफवा

३. कदनलवा कनततिीचयवा ळी ` ३,००० धनवादशवादवार दवा४. कदनचयवा भवाडल खवातयवाची कशललि रवाशी तयवाचयवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िरवाी. ार करा : १) नफाोटा समाोजन खा २) भागीदाराच भाडवल खा ३) ननवन ससचा ाळबद

उतर : १) नफवातिोटवा सरवायोजन खवाति नफवा - ` ८,६०० २) तिवाळबदवाची बरीज - ` १,०५,६०० ३) बि कशललि - ` २,००० ४) कदनच िजव खवाति - ` १४,७२०

193 PB

४. रोहन, रोनह आनण सनचन ह भागीदार आह. नफाोटा अनकरम ३:१:१ परमाणा नवभागन घा. ताचा ३१ माचर २०१८ रोजीचा ाळबद खालील परमाण :

ाळबद ३१ माचर २०१८ रोजीचा

दा रककम (`) सपती रककम (`)धनिोरवाखी कनधीदय कपतर भवाडल खवाति : रोहन रोहीति सकचन

४०,०००५०,०००२५,०००

१,२५,०००१,००,०००

५०,०००

बिऋििोपशधन इरवारतियतर सयतररोटवार टरिखयवातिी

१२,५००६०,०००५०,०००७५,०००३५,०००

१,००,०००५७,५००

३,९०,००० ३,९०,०००१ एनपरल २०१८ रोजी सनचन भागीदारीन खालील अटीवर ननवत झाला. १. खयवातिीच पनरवलयवािन ` ५०,००० िरणयवाति आल.२. सपततिी आकि दयतिच पनरवलयवािन खवालीलपररवाि होति. ऋििो ` ५०,०००, पशधन, ` ४५,०००, इरवारति ` १,२५,०००, यतर सयतर ` ३०,०००, रोटवार टरि ` ९५,०००आकि

धनिो ` ३०,०००३. रोहन आकि रोकहतिन अनकरर ` ५०,००० आकि ` २५,००० अकतिररति भवाडल नट बिीगच रवाधयरवान आिल. ४. सकचनलवा दवायवाची रवाशी तयवाचयवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िरवा. नवीन ससचा पसका रोजकीदर नोदी दा.

५. शाह, लोढा आनण ढोल ह अनकरम ४ : ३ : ३ परमाणा नफाोटा नवभागन घणार भागीदार आह. ३१ माचर २०१९ रोजीचा ताचा ाळबद खालील परमाण आह.

ाळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दा रककम (`) सपती रककम (`)ककध धनिो दय कपतरभवाडल : शवाह लोढवा ढोल

२०,०००४,०००

४५,०००३५,०००२७,०००

रोखककध ऋििो १०,०००(-) स. ि. कन. १,०००उपिर सगििवाहन (Vehicles)

९,०००

९,०००२५,०००४३,०००४५,०००

१,३१,००० १,३१,०००

194 PB

१ एनपरल २०१९ रोजी शी. लोढा ववसाान खालील अटीवर ननवत झाला. १. खयवातिीच रलय सचयवा रवागील ५ रवावचवा नफवातिोटवाचयवा सरवासरी एढ लवावा. रवागील ५ रवावचवा नफवातिोटवा खवालीलपररवाि

आह. २. सगििवार वाकरवि १०% दरवान घसवारवा आिवारवा.३. उपिरवाच पनरवलयवािीति रलय ` २७,५०० लवावा.४. वाहनवाच रलय २०% न वाढवा.५. यवापढ सशकयति िजवकनधीची गरज नवाही. ६. शवाह आकि ढोल भकषयवाति नफवातिोटवा २:१ पररवािवाति वाटन घतिील. ७. खयवातिीच लवाभ कभवाजनवाचयवा नकन पररवािवाति अपलखन िरवा.८. लोढवालवा दवायवाची रवाशी तयवाचयवा िजव खवातयवालवा वानवातिरीति िरवा. ार करा : १) नफाोटा समोजन खा २) भागीदाराच भाडवल खा ३) ननवन ससचा ाळबद

उतर : नफवातिोटवा सरवायोजन खवाति नफवा ` ८,२००, तिवाळबदवाची बरीज ` १,३९,२००

bbb

195

५. भागीदारीची पनररचना (Reconstitution of Partnership) (भागीदाराचा मत) (Death of Partner)

५.१ अरथ.५.२ नफाविभाजनाचनिीनपरमाण.५.३ लाभाचपरमाण.५.४ सपतीिदयचपनमथलयाकन.५.५ मभागीदाराचयािारसालादाियाचीरककम.५.६ दयरकमचसमायोजन.५.७ लखावकयनोदी.

कषमता विधान Competency Statement

o यापरकरणाचाअभयासकलयानरविदारथीसकषमहोील: विविधअनपााचीगणनाकशापरकारकरािीहजाणील. मभागीदाराचयामतयवरीपययचयालाभाीलवहशयाचीगणनाकरशकील. मभागीदाराचयाखयाीीलवहशयाचआगणनकरशकील. मभागीदाराचयािारसदारालादयअसललयारकमचीवनशशचचीकरशकील. िारसदाराचखाकशापरकारसमायोजीकराियाचीमावहीहोईल.

५.१ अरर : भागीदारीतील एखादा भागीदार मयत झालयानतर मयत भागीदाराच भागीदारीतील असततव सपषात यत. महणन भागीदाराचया

मतयला भागीदाराची सकीची ननवतती महणतात. भागीदारी सा इतर भागीदाराचया मदतीन भागीदारीच कामकाज चाल ठवत. परत जर भागीदारीचया करारनामयात तशी तरतद कलली असल तरच त शकय होत. मत भागीदाराचया खातयाचया रकमची परतफड ही तयाचया कायदशीर वारसला/परनतननधीला करणयात यत. या दय रकमवर मत भागीदाराचया वारसाला अनधकार परापत होतात आनण मत भागीदाराचया मतयचया नदनाकापासन तर तयाला नदलया जाणाऱया रकमवर वानषिक ६% दरान वयाजासनहत रककम दावी लागत.

५.२ नफा विभाजनाच निीन परमाण : (New Profit Sharing Ratio) भागीदाराचया मतयनतर रानहललया भागीदाराच नफा नवभाजनाच परमाण बदलत. महणजच रानहललया भागीदाराच नफा

नवभाजनाचया परमाणात वाढ होत. कारण मत भागीदाराचया नफयातील नहसा रानहललया भागीदाराना नवभागन नदला जातो.

५.३ लाभाच परमाण : (Gain Ratio or Benefit Ratio) भागीदारीतील एखादा भागीदाराचया मतयमळ रानहललया भागीदाराना मत भागीदाराचया लाभातील नहशयाचा लाभ होतो. मत

भागीदाराचया लाभातील नहसा रानहललया भागीदाराचया नहशयात अनधक कला जातो या नहशयालाच लाभ नकवा ‘‘लाभाच परमाण’’ अस महणतात. या लाभाचया परमाणाचा उपयोग खास करन खयातीच अपलखन नकवा खयाती खात उघडताना मत भागीदाराचा नहसा ठरनवणयासाठी कला जातो. या लाभाचया परमाणाच आगणन खालील सतापरमाण कल जात.

लाभाच परमाण = नवीन परमाण - जन परमाण.

अभास घटक

196

५.४ सपतती ि दताच पनमरलाकन : (Revaluation of Assets and Liabilities) भागीदाराचया मतयनतर भागीदारीला सपतती व दयताच पनमषिलयाकन कराव लागत. मत भागीदाराचा आनण भागीदारीतील नहसा

तयाचया वारसदाराला नदला जातो. पनमषिलयाकनाच सपतती व दयतावर होणार पररणाम पनमषिलयाकन खातयात दशषिनवल जातात ही परनरिया भागीदाराचया ननवततीमधय दखील कली जात. पनमषिलयाकन खातयावर यणारा नफा नकवा ताटा मत भागीदाराचया भाडवल खातयात तयाचया नहशयान दाखनवला जातो.

५.५ मत भागीदाराचा िारसाला / परशासकाला दािाची रककम : (Amount due to deceased Partner’s Executor / Nominee / Administrator) भाडवल : भागीदारी सचया शवटचया ताळबदाचया नशललकीवरन मत भागीदाराचया भाडवलाची गणना कली जात.

पनमषिलयाकन खातयावरील नफा नकवा तोटा, खयातीतील नहसा, भागीदाराच वतन, भाडवलावरील वयाज, उचलीवरील वयाज आनण भागीदाराचया मतय नदनाकापयषितचा नफा याच सदा आगणन कल जात.

५.६ द रकमच समाोजन : (Settlement of Amount Due ) मत भागीदाराला दावयाची अतीम रककम तयाचया कायदशीर वारसाला नकवा परनतननधीचया कजषि खातयाला ानातरीत कली

जात. आनण सवषि कायदशीर कायषिवाही पणषि झालयानतर कायदशीर वारसाला नकवा परनतननधीला नदली जात.

५.७ लखावक नोदी : (Accounting Treatment) भागीदाराचया ननवततीचया वळी आनण मतयचया वळी लखानकय समायोजनाचया नोदी सारखयाच असतात.

उदाहरण

१. रखा, मनका आवण मका ह एका भागीदारीच भागीदार असन ा अनकरम २:१:१ ा नफातोटा विभाजनाचा परमाणात नफाताटा विभागन घणार भागीदार आहत. ताचा भागीदाराचा ३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबद खालील परमाण आह.

ताळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दता रककम (`) सपतती रककम (`)भाडवल खात : रखा मनका मका धनको दय नवपतसामानय ननधी

६०,०००७०,०००३४,०००१८,०००

२,०००१६,०००

यत व सयत ऋणकोफननषिचर बक नशललक

६०,०००५०,०००३०,०००६०,०००

२,००,००० २,००,०००

वद. १ जल २०१९ रोजी मका मत झाली. १. यत व सयताच पनमषिलयाकन ` ७०,००० ला करणयात आल तसच ऋणकोवर ` २,००० ची बडीत कजषि ननधी ननमाषिण करणयात

आला. २. मकाचया मतयचया तारखपययत नतन ` १०,००० उचल कली आह. ३. उचलीवर ` १,००० वयाज आकारा. ४. मकाचया खयातीच मलयाकन करताना मागील चार वाषिचया सरासरी नफयाचया तीनपट घण. मागील चार वाषिचा नफा, परमवषि

` १,५०,०००, नदवनतयवषि ` १,३०,०००, तनतयवषि ` ७०,०००, चतषिवषि ` ५०,०००.

197

५. मत भागीदाराचया नफयाच आगणन करताना तयाचया मतयचया तारखपययतचा नफा मानगल दोन वाषिचया (३ र व ४ ) सरासरी नफयाचया आधार करणयात यावा.

तार करा : १) पनमरलाकन खात. २) भागीदाराच भाडिल खात. ३) निीन भागीदारी ससरचा ताळबद. ४) खाती आवण नफाच कती कार दशरिा.

भागीदारी ससरचा पसतकात नाि नफा तोटा समाोजन खात जमा

तपवशल रककम (`) तपवशल रककम (`)बडीत कजषिननधी खातभागीदाराच भाडवल खात : रखा ४,००० मनका २,००० मका २,०००

२,०००

८,०००

यत व सयत १०,०००

१०,००० १०,०००

नाि भागीदाराच भाडिल खात जमा

तपवशल रखा (`)

मनका (`)

मका(`)

तपवशल रखा (`)

मनका (`)

मका (`)

उचल खात उचलीवरील वयाजमका वारसदाराच कजषि खात नशललक पढ नली ७२,००० ७६,०००

१०,०००१,०००

१,०७,७५०

नशललक खाली आणलीसामानय ननधीनफा तोटा समायोजन खात खयाती नफातोटा ननलनबत खात

६०,०००८,०००४,०००

७०,०००४,०००२,०००

३४,०००४,०००२,०००

७५,०००३,७५०

७२,००० ७६,००० १,१८,७५० ७२,००० ७६,००० १,१८,७५०ताळबद १ जल २०१९ रोजीचा

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)धनको १८,००० यत व सयत ६०,०००दय नवपत २,००० (+) अनधमलयन १०,००० ७०,०००भाडवल खात : ऋणको ५०,००० रखा ७२,००० (-) बडीत कजषि ननधी २,००० ४८,००० मनका ७६,००० फननषिचर ३०,०००वारसदाराच कजषि खात १,०७,७५० बक ५०,०००

नफातोटा ननलनबत खात २,७५०(३,७५०- १,००० वयाज) खयाती ७५,०००

२,७५,७५० २,७५,७५०

198

कती कार :

१. नफातील वहशाच आगणन : चाल वाषिचा नफा = मागील दोन वाषिचा सरासरी नफा

= ७०,००० +५०,०००

२

= १,२०,०००

२

= ` ६०,०००

१ एनपरल २०१९ त १ जल २०१९ रोजीचा नवभागन नदलला नफा

= ६०,००० × ३१२

= ` १५,०००

मकाला नवभागन नदलला नफा = १५,००० × १४ = ` ३,७५०

२. खातीच मलाकन : मागील चार वाषिचा एकण नफा = १,५०,००० + १,३०,००० + ७०,००० + ५०,००० सरासरी नफा =

४,००,०००४

= ` १,००,००० खयाती = सरासरी नफा × सरासरी नफयाचया पटीत खयाती = १,००,००० × ३ (नतपपट) = ` ३,००,०००

मकाचया खयातीतील नहसा = ३,००,००० × १४ = ` ७५,०००

२. राकश, महश आवण मकश ह एका भागीदारी ससरच भागीदार आहत. त अनकरम ३:२:१ ा परमाणात नफातोटा विभागन घतात. ताचा भागीदारीचा ३१ माचर २०१९ चा ताळबद खालीलपरमाण आह.

ताळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दता रककम (`) सपतती रककम (`)भाडवल खात राकश महश मकशधनकोबक कजषिदय नवपत

३०,०००२०,०००१०,०००

८,०००२०,०००१८,०००

यत व सयत मोटार टरक ऋणको १६,०००वजा : बडीत कजषि ननधी २,०००गतवणक बक

४०,०००२०,०००

१४,०००१८,०००१४,०००

१,०६,००० १,०६,०००

199

वद. ३० जन २०१९ रोजी मकश मत झाला तामळ खालील समाोजना करणात आला.

१. सपततीच पनमषिलयाकन खालील परमाण करणयात आल. यत व सयत ` ४४,०००, मोटार टरक ` १८,०००, गतवणक ` १७,०००. २. सवषि ऋणको वसलीयोगय आहत. ३. खयातीच मलय सचया मागील पाच वाषिचया सरासरी नफयाचया दोनपट लावाव. सचया पतकात खयाती खात नदसणार

नाही. ४ मकशचया मतयपययतचा नफयातील नहशयाच आगणन करताना सरासरी नफयाचया दोनपट लावणयात यावा. ५. नफा पनहल वषि ` ६,०००, दसर वषि ` ११,०००, नतसर वषि ` ७,०००, चौ वषि ` १२,०००, पाचव वषि ` २४,०००.६. तार करा : १) पनमरलाकन खात. २) भागीदाराच भाडिल खात. ३) १ जल २०१९ रोजीचा ताळबद.

भागीदारी ससरचा पसतकात नाि नफा तोटा समाोजन खात जमा

तपवशल रककम (`) तपवशल रककम (`)मोटार टरकगतवणक भागीदाराच भाडवल खात राकश १,५०० महश १,००० मकश ५००

२,०००१,०००

३,०००

यत व सयतबडीत कजषिननधी खात

४,०००२,०००

६,००० ६,०००

नाि भागीदाराच भाडिल खात जमा

तपवशल राकश(`)

महश(`)

मकश (`)

तपवशल राकश (`)

महश(`)

मकश(`)

मकशच भाडवल खात मकशचया वारसदाराच खात

नशललक पढ नली

२,४००

२९,१००

१,६००

१९,४००

१५,२५०नशललक खाती आणली नफा तोटा समायोजन खात राकशच भाडवल खात महशच भाडवल खातनफातोटा ननलनबत खात

३०,०००१,५००

२०,०००१,०००

१०,०००५००

२,४००१,६००

७५०

३१,५०० २१,००० १५,२५० ३१,५०० २१,००० १५,२५०

200

ताळबद १ जल २०१९ रोजीचा

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)भाडवल खात : यत व सयत ४०,००० राकश २९,१०० (+) अनधमलयन ४,००० ४४,००० महश १९,४०० मोटार टरक २०,०००मकशचया वारसदाराच कजषि खात १५,२५० (-) अवमलयन २,००० १८,०००धनको ८,००० ऋणको १६,०००बक कजषि २०,००० गतवणक १८,०००दय नवपत १८,००० (-) अवमलयन १,००० १७,०००

बक १४,०००नफातोटा ननलनबत खात ७५०

१,०९,७५० १,०९,७५०

कार वटपा : १. खातीचा मलाकनाच आगणन एकण नफा = ६,००० + १२,००० + ७,००० + ११,००० + २४,००० = ६०,०००

सरासरी नफा = ६०,०००

५ = ` १२,०००

खयाती = १२,००० × २= २४,०००

मकशचया खयातीतील नहसा = २४,००० × १६ = ` ४,०००

खयातीच ३:२ या परमाणात नवभाजन करन राकश आनण महश याचया भाडवल खातयात नाव करणयात आल.

राकश = ४,००० × ३५

= ` २,४००

महश = ४,००० × २५

= ` १,६००

२. वद. ०१/०४/२०१९ त ०१/०७/२०१९ पयतच मकशचा नफातील वहशाच आगणन.

चाल वाषिचा एकण नफा = सरासरी नफा मागील दोन वाषिचा

= १२,००० + २४,०००

२

= ३६,०००

२ = ` १८,०००

नवभाजीत कलला नफा = १८,००० ×३

१२

= ` ४,५००

मकशचा नफयातील नहसा = ४,५०० ×१६

= ` ७५०

201

३. अवनता, सवनता आवण कविता एका भागीदारी ससरच भागीदार असन त अनकरम २:२:१ ा परमाणात नफातोटा विभागन घणार भागीदार आहत. ताचा भागीदारीचा ३१ माचर २०१९ राजीचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

ताळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दता रककम (`) सपतती रककम (`)भाडवल खात : अननता सननता कनवताधनकोदय नवपतकजषि

४०,०००४०,०००२०,०००३०,०००

२,०००८,०००

जमीन व इमारत गतवणकफननषिचर ऋणको २०,८००(-) बडीत कजषि ननधी ८००बक खयाती

५५,८००३०,०००१६,०००

२०,०००८,२००

१०,०००

१,४०,००० १,४०,०००

वद. १ जल २०१९ रोजी कविता मत झाली, भागीदाराीचा करारानसार खालील बदल करणात आल. १. सवषि ऋणको वसली योगय आहत. २. नकसान भरपाई बददल ` ९०० आकसमक दयता महणन परदान करावयाची आह. ३. सची गतवणक बाजारात १०% नफयावर नवकणयात आली. ४. कजाषिच पणषिपण शोधन करणयात आल. ५. जमीन व इमारतीवर ` ८०० आनण फननषिचरवर ` १,१०० घसारा आकारावयाचा आह. ६. खयातीच मलय ` १५,००० आनण सचया पतकात खयाती खात वरील रकमन उघडणयात आल. ७. कनवताचया सचया नफयात नतचया मतय नदनाकापययत हकक आह. आनषिक वषि २०१९ चा अनमाननत नफा ` १०,०००. 8. कनवताला दय असलली रककम नतचया वारसदाराला नदली. तार करा : १) पनमरलाकन खात. २) भागीदाराच भाडिल खात. ३) निीन भागीदारी ससरचा ताळबद.

उततर : भागीदारी ससरचा पसतकात

नाि पनमरलाकन खात जमा तपवशल रककम (`) तपवशल रककम (`)

आकसमक दयता जमीन व इमारत फननषिचर भागीदाराच भाडवल खात (नफा) : अननता ४०० सननता ४०० कनवता २००

९००८००

१,१००

१,०००

बडीत कजषि ननधी गतवणक

८००३,०००

३,८०० ३,८००

202

नाि भागीदाराच भाडिल खात जमातपवशल अननता

(`)सवनता(`)

कविता (`)

तपवशल अवनता (`)

सवनता (`)

कविता(`)

कनवताचा वारसदार खातनशललक खाली नली ४२,४०० ४२,४००

२१,७०० नशललक खाली नलीपनमषिलयाकन खातखयाती खातनफातोटा ननलनबत खात

४०,०००४००

२,०००

४०,०००४००

२,०००

२०,०००२००

१,०००५००

४२,४०० ४२,४०० २१,७०० ४२,४०० ४२,४०० २१,७००ताळबद १ जल २०१९ रोजीचा

दता रककम (`) रककम (`) सपतती रककम (`) रककम (`)भाडवल खात : अननता सननता धनकोदय नवपत आकसमक दयता

४२,४००४२,४००३०,०००

२,०००९००

जमीन व इमारत ऋणकोफननषिचर बक खयाती नफातोटा ननलनबत खात

५५,०००२०,८००१४,९००११,५००१५,०००

५००

१,१७,७०० १,१७,७००कार वटपा : १. ०१ जल २०१९ रोजी कनवताचा मतय झालयामळ नतचया नफयातील नहशयाच आगणन मतय नदनाकापययत कराव. २०१९ चा

अनमाननत नफा ` १०,०००.

नफयातील कनवताचा नहसा ३ मनहनयाचा = ` १०,००० × ३१२ × १

५ = ` ५००

२. कनवताचया वारसदाराचया खातयाच पणषिपण शोधन करणयात आल महणन ह खात ताळबदात दयता बाजला ानातरीत करणयात आलल नाही.

४. रोवहत, सवचन आवण विराट एका भागीदारी ससरच भागीदार आहत. त अनकरम ७ :५: ४ ा परमाणात नफातोटा िाटन घतात. ताचा भागीदारीचा ३१ माचर २०१७ रोजीचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

ताळबद ३१ माचर २०१७

दता रककम (`) सपतती रककम (`)भाडवल खात : रोहीत सनचन नवराटदय नवपत धनकोबक कजषि सामानय सनचती

२३,०००१५,०००१२,०००

२,०००८,०००

१२,०००१६,०००

कधफननषिचरजमीन व इमारतबक

१७,०००१८,०००१६,०००३७,०००

८८,००० ८८,०००

203

वद. ३० जन २०१७ रोजी विराट मत झाला आवण भागीदारीचा करारानसार खालील समाोजना करणात आला. १. कध, फननषिचर अानण जमीन व इमारतीच पनमषिलयाकन ` १६,७००, ` १६,२००, ` ३०,१०० ला करणयात आल. २ सची खयाती मागील चार वाषिचया सरासरी नफयाचया तीन पट ठरनवणयात यावी आनण खयातीतील नवराटचा नहसा ठरनवणयात

यावा मागील चार वाषिचा नफा : ` ३०,०००, ` २५,०००, ` २५,०००, ` ४०,०००३. नवराटचा नफयातील नहसा मागील वाषिचया नफयातन तयाचया मतय नदनाकापययत दणयात यावा. ४. नवराटला ` ५०० परमाण दरमहा वतन नदल जात होत.५. भाडवलावर वानषिक १०% दरान वयाज दणयाची तरतद आह. ६. नवराटचया मतयपययतची तयाची उचल ` ९०० दरमहा होती. तार करा : १) विराटच भाडिल त ताचा िारसदाराला वदला जाणाऱा रकमन दाखिा. २) खाती आवण नफाच कती कार सपषट करा. उततर

भागीदारी ससरचा पसतकातनाि विराटच भाडिल खात जमा

तपवशल रककम (`) तपवशल रककम (`)उचल खातवारसदाराच कजषि खात

२,७००४५,२००

नशललक खाली आणली सामानय सनचती खातपनमषिलयाकन खात खयाती खात नफातोटा ननलनबत खात वतन खात भाडवलावरील वयाज

१२,०००४,०००३,०००

२२,५००२,५००३,६००

३००४७,९०० ४७,९००

कार वटपा : १. खातीतील वहशाच आगणन :

(अ) सरासरी नफा = एकण नफाएकण वषि = १,२०,०००

४ = ` ३०,०००

(ब) सची खयाती = सरासरी नफा × सरासरी नफयाचया पटीत = ३०,००० × ३ (नतपपट) = ` ९०,००० (क) नवराटचा खयातीतील नहसा = सची खयाती × नवराटचा नहसा

= ९०,००० × ४१६

= ` २२,५००

२. विराटला द असलला नफाच आगणन : नफयातील नहसा = मागील वाषिचा नफा × नफयातील नहसा × कालावधी

= ४०,००० × १४ ×

३१२

= ` २,५००

204

५. सोन, मनका आवण कररना एका भागीदारी ससरच भागीदार असन त अनकरम २ : २ : १ ा परमाणात नफातोटा िाटन घतात. ताचा भागीदारीचा ३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

ताळबद ३१ माचर २०१८

दता रककम (`) सपतती रककम (`)भाडवल खात : सोन मनका कररनासामानय सनचती धनकोदय नवपतबक कजषि

४०,०००४०,०००२०,०००१०,०००१०,०००

६,०००४,०००

यत व सयत मालसाठा (कध)ऋणको २२,०००(-) बनडत कजषि ननधी २,५००गतवणक रोकड

५०,०००५०,०००

१९,५००१०,०००

५००

१,३०,००० १,३०,०००समाोजन : १ ऑकटोबर २०१८ रोजी कररना मत झाली महणन भागीदारीचा करारानसार पढीलपरमाण समाोजना करणात आला. १. यत व सयताच पनमषिलयाकन ` ६०,००० ला करणयात आल आनण सवषि ऋणको वसली यागय आह. २. मालसाठाच (कध) मलय `` ३, ००० न कमी कराव.३. कररनाचया मतयपययतची नतची उचल ` ४०० दरमहा होती. ४. भाडवलावर १०% दरान वयाज दय आह.५ मत भागीदाराचया खयातीतील नहसा मागील तीन वाषिचया सरासरी नफयाचया दोन वाषिचया खरदी एवढा ठरनवणयात यावा.

मागील तीन िरारचा नफा २०१५-१६ = ` १५,००० २०१६-१७ = ` १७,००० २०१७-१८ = ` १३,००० ६. मत भागीदाराचा नफयातील नहसा तयाचया मतय तारखपययत काढणयात यावा आनण नफा मागील दोन वाषिचया सरासरी नफयाचया

आधारावर ठरनवणयात यावा. तार करा : १) पनमरलाकन खात. २) कररनाच भाडिल खात आवण ताचा िारसदाराला वदली जाणारी रककम वतचा कजर खाताला

दाखविणात ािी. ३) मत भागीदाराचा खाती आवण नफातील वहशाच आगणनाची कती कार दशरिा. नाि पनमरलाकन खात जमा

तपवशल रककम (`) तपवशल रककम (`)माल साठा (कध)भाडवल खात (नफा) सोन ३,८०० मनका ३,८०० कररना १,९००

३,०००९,५००

यत व सयत खात बडीत कजषि ननधी खात

१०,०००२,५००

१२,५०० १२,५००

205

नाि कररनाच भाडिल खात जमा

तपवशल रककम (`)

तपवशल रककम (`)

उचल खातकररनाचया वारसदाराच कजषि खात

२,४००३०,०००

नशललक खाली आणलीसामानय सनचती पनमषिलयाकन खात भाडवलावरील वयाज खयाती खात नफातोटा ननलनबत खात

२०,०००२,०००१,९००१,०००६,०००१,५००

३२,४०० ३२,४००

क) खातीच आगणन

१) सरासरी नफा = एकण नफाएकण वषि =

४५,०००३ = ` १५,०००

सची खयाती = सरासरी नफा × सरासरी नफयाचया पटीत = ` १५,००० × २ वषि

= ` ३०,००० कररनाचया खयातीतील नहसा = सची खयाती × कररनाचा नहसा

= ` ३०,००० × १५ = ` ६,०००

२ कररनाचा नफातील वहशाच आगणन.

अ. सरासरी नफा = एकण नफाएकण वषि

= १७,००० + १३,०००

२

= ३०,०००

२ = ` १५,०००

ब. कररनाचा नफयातील नहसा = सरासरी नफा × नफयातील नहसा

= ` १५,००० × १५ ×

६१२

= ` १,५००

206

६. अज, सज आवण विज ह भाडिलाचा परमाणात नफाताटा िाटन घणार भागीदार आहत. ताचा भागीदारीचा ३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

ताळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दता रककम (`) सपतती रककम (`)भाडवल खात : अजय सजय नवजय धनकोअदतत वतन सनचत / राखीव ननधी

६०,०००४०,०००२०,०००५०,०००

६,०००३६,०००

जमीन व इमारत मोटार टरक ऋणको ३२०००(-) बडीत कजषि ननधी ४,०००फननषिचर बक

८०,०००४०,०००

२८,०००३६,०००२८,०००

२,१२,००० २,१२,०००१ ऑगसट २०१९ रोजी विज मत झाला आवण खालील समाोजना करणात आला. १. सपततीच पनमषिलयाकन खालीलपरमाण करणयात आल जमीन व इमारत ` ८८,०००, मोटार टरक ` ३६,००० आनण फननषिचर ` ३४,०००२. सवषि ऋणको वसली योगय आहत. ३. खयातीच मलय मागील चार वाषिचया सरासरी नफयाचया दोनपट लावणयात याव. ४. नवजयचया नफयातील नहशयाच आगणन करताना मागील तीन वाषिचया सरासरी नफयाचया आधार करणयात याव. मागील चार

वाषिचा नफा - पनहल वषि ` १२,०००, दसर वषि ` २४,०००, नतसर वषि ` १४,०००, चौ वषि ` २२,००० होता. तार करा : १) विजचा भाडिल खातात ताचा िारसदाराला वदली जाणारी रककम दाखिािी. २) विजचा खातीतील वहससा आवण ताचा मत वदनाकापयतचा नफाच कती कार दाखिा.

उततर : नाि विजच भाडिल खात जमा

तपवशल रककम (`) तपवशल रककम (`)वारसाच कजषि खात ३४,१११ नशललक खाली आणली

राखीव ननधी खात पनमषिलयाकन खात खयाती खात नफातोटा ननलनबत खात

२०,०००६,०००१,०००६,०००१,१११

३४,१११ ३४,१११

207

कार वटपा : विजचा खातीतील वहशाच आगणन :

१) १. सरासरी नफा = एकण नफाएकण वषि =

७२,०००४

= ` १८,०००

२. सची खयाती = सरासरी नफा × सरासरी नफयाचया खरदी पटीत = १८,००० × २

= ` ३६,०००

३. नवजयचया खयातीतील नहसा = सची खयाती × नवजयचा नहसा

= ३६,००० × १६ = ` ६,०००

३. विजचा नफातील वहशाच आगणन.

१. एकण नफा = एकण नफाएकण वषि = ६०,०००

३ = ` २०,०००

२. नवजयचा नफयातील नहसा = सरासरी नफा × नवजयचा नहसा × मदत

= २०,००० × ४

१२ × १६

= ` १,१११

७. परम, िमार आवण शमार ह एका भागीदारी ससरच भागीदार असन त अनकरम २:१:१ ा परमाणात नफातोटा विभागन घतात. ताचा भागीदारीचा ३१ माचर २०२० रोजीचा ताळबद खालीलपरमाण राहील.

ताळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचादता रककम (`) सपतती रककम (`)

धनकोबक कजषि दय नवपत सामानय सनचती भाडवल खात परम वमाषि शमाषि

२०,०००९०,०००१०,०००६४,०००

२,४०,०००२,००,०००१,७६,०००

पररसर ऋणको फननषिचर मालसाठा (कध) रोकड

२,४०,०००२,००,०००

६०,०००१,००,०००२,००,०००

८,००,००० ८,००,०००

३० जन २०१९ रोजी परम मत झाला आवण खालील समाोजना करणात आला. १. परमचा तयाचया मतय नदनाका पययतचा नफा सचया मागील दोन वाषिचया सरासरी नफयाचया आधारावर ठरनवणयात यावा. २. परमचया खयातीतील नहसा ठरनवताना खयातीच मलयाकन करताना मागील चार वाषिचया सरासरी नफयाचया तीनपट लावणयात

याव. मागील चार वाषिचा नफा - २०१५-१६ = ` १,६०,००० २०१६-१७ = ` १,२०,००० २०१७-१८ = ` ८०,००० २०१८-१९ = ` ४०,०००३. पररसराच मलय ` २,८०,००० लावाव आनण ऋणकोवर ` ८,००० ची सशनयत व बडीत कजषि ननधी ननमाषिण करावा. ४. परमची तयाचया मतय नदनाका पययतची उचल दरमहा ` १५,००० होती.

208

५. भाडवलावर वानषिक १०% दावयाच आनण उचलीवर ` ४,००० वयाज आकारणयात याव.६. परमला नदली जाणारी रककम तयाचया वारसदाराचया कजषि खातयाला ानातरीत करावी. तार करा : १) परमच भाडिल खात. २) परमचा खातीतील वहससा, ताचा नफातील वहससा आवण भाडिलािरील वाजाच कती कार दशरिा

उततर : नाि परमच भाडिल खात जमा

तपवशल रककम (`) तपवशल रककम (`)उचल खातउचलीवरील वयाज खातवारसदाराच कजषि खात

४५,०००४,०००

४,०२,५००

नशललक खाली अाणली सामानय सनचती पनमषिलयाकन खात भाडवलावरील वयाज खात खयाती खातनफातोटा ननलनबत खात

२,४०,०००३२,०००१६,०००

६,०००१,५०,०००

७,५००४,५१,५०० ४,५१,५००

कती कार : १) ससरचा खातीमधील परमचा वहशाच आगणन :

अ. सरासरी नफा = एकण नफाएकण वषि =

४,००,०००

४ = ` १,००,०००

ब. सची खयाती = सरासरी नफा × सरासरी नफयाचया पटीत = १,००,००० × ३

= ` ३,००,०००

क. परमचा सतील खयातीमधील नहसा = सची खयाती × परमचा नहसा

= ` ३,००,००० × २४ = ` १,५०,०००

२. परमचा नफातील वहशाच आगणन मागील दोन वाषिचा सरासरी नफा

अ. सरासरी नफा = एकण नफाएकण वषि = ` १,२०,०००

२ = ` ६०,०००

ब. सरासरी नफा = ` ६०,०००, ३ मनहनयाचा नफा = ६०,००० × ३

१२ = ` १५,०००

परमचा नफयातील नहसा = १५,००० × २४ = ` ७,५००

३. परमचा भाडिलािरील वाजाच आगणन ३० जन २०२० रोजी परम मयत झाला. परमचया भाडवलाची नशललक ` २,४०,००० १०% वयाज ` २,४०,०००

` २,४०,००० × १०%१०० × ३

१२ = ` ६,०००

209

सिाधा : ५HHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHH

परशन ः िसतवनषठ परशनअ. खालील वदलला पारामधन ोग पार वनिडन िाक पनहा वलहा.

१. लाभाच परमाण ह अस परमाण आह की, जयात .............................. अ) नवीन भागीदाराचया परवशान जनया भागीदाराचा फायदा होतो.

ब) परवशावळी नवीन भागीदारान आणलली खयाती जनया भागीदाराचया भाडवल खातयात जमा कली जात क) भागीदाराची ननवतती / भागीदाराचया मतयचा फायदा उरललया भागीदाराना होतो. ड) सवषि भानगदाराना लाभ होतो.

२. नवदमान भागीदाराना जया परमाणाचा फायदा होतो, तो .............................. अ) लाभाच परमाण ब) तयागाच परमाण क) नफा परमाण ड) भाडवल परमाण

३. नफातोटा ननलनबत खात ह ताळबदात .............................. बाजला दाखनवतात. अ) नाव ब) जमा क) सपतती ड) दयता

४. भागीदाराचा मतय ही सकीची .............................. आह. अ) नवसजषिन ब) परवश क) ननवतती ड) समापती.

५. मत भागीदाराचया भाडवल खातयावरील नशललक ही तयाचया.............................. खातयाला ानातरीत कली जात.

अ) नातवाईक ब) वारसदार कजषि क) भागीदाराच भाडवल ड) भागीदाराच कजषि

ब. पढील विधानासाठी एक शबद / सजा / शबदसमह दा. १. पनमषिलयाकन खातयाचया जमा बाजच नाव बाजवरील अनधकय. २. मत भागीदाराच परनतनननधतव करणारी वयकी. ३. गतकाळातील अनवतरीत / सनचत नफा जो सत राखीव महणन ठवला जातो. ४. भागीदारानी खाजगी उपयोगासाठी वयवसायातन काढलली रककम आनण वत. ५. भागीदाराचया मतयनतर उरललया भागीदाराना नमळणाऱया फायदाच परमाण.

क. खालील विधान चक की बरोबर त सकारण वलहा. १) मत भागीदाराचा सतील खयातीवर हकक / अनधकार नसतो. २) मत भागीदाराचा सतील सामानय ननधी / सनचतीवर तयाचा हकक / अनधकार असतो. ३) खयातीच अपलखन कलली रककम मत भागीदाराचया भाडवल खातयाला नाव कली जात. ४) भागीदाराचया मतयनतर मत भागीदाराला नदली जाणारी रककम तयाचया वारसदाराला / परशासकाला नदली जात. ५) मत भागीदाराचया मतय नदनाकापययतचा नफा नोदनवणयासाठी पनमषिलयाकन खातयाचा वापर कला जातो.

ड. ररकामा जागी ोग शबद भरन िाक पनहा वलहा. १. मत भागीदाराचया वारसदाराच खात ताळबदात .............................. बाजला दाखनवल जात. २. भागीदाराचया मतयनतर उरललया भागीदाराना भनवषयातील नफयात नमळणारा अनधक नफा ..............................

परमाणात नमळतो.

210

३. मतयचया नदनाकापययत मत भागीदाराला नदला जाणारा नफयातील नहसा ताळबदात ..............................बाजला दाखनवला जातो.

४. लाभाच परमाण = नवीन परमाण ..............................५. जवहा खयाती खात पणषि रककमन उघडल जात व तयाच अपलखन कल जात तवहा .............................. खात

जमा कल जात.

इ. एका िाकात उततर वलहा. १. लाभाच परमाण महणज काय? २. भागीदाराचया मतयचया वळी तमही सामानय सनचती कशी वाटप करणार? ३. भागीदाराचया मतयचया वळी सामानय सनचती कोणाला वाटप करणार? ४. भागीदाराचया मतयचया वळी भागीदाराची ननवतती सकीची कशी ठरत? ५. भागीदाराचया मतय पययत नफा कोणतया खातयाला वगषि कला जातो?

परातवकषक उदाहरण

१. राजश, राकश आवण महश ह वतन भागीदार समान परमाणात नफातोटा विभागन घतात. ताचा भागीदारीचा ३१ माचर २०१६ रोजीचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

ताळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दता रककम (`) सपतती रककम (`)भाडवल खात : राजश राकश महश नवनवध धनकोदय नवपत बक कजषि

५,००,०००२,००,०००२,००,०००

९०,०००६०,०००

१,५०,०००

जमीन व इमारत फननषिचर ऋणकोमालसाठा (कध) रोख

४,००,०००३,००,०००३,००,०००१,००,०००१,००,०००

१२,००,००० १२,००,०००वद. ३० जन २०१९ रोजी राजश मत झाला ताचा मतनतर करारानसार खालील समाोजना करणात आला. १) फननषिचरच समायोजन करन तयाच नवपणी मलय ` ३,४०,००० लावणयात आल. २) जमीन व इमारतीवर वानषिक १०% दरान घसारा आकारणयात यावा. ३) ऋणकोवर ५% सशनयत व बडीत कजषि ननधीची तरतद करावी. ४) सचया खयाती मलय ` ९०,००० लावणयात आल. ५) राजशचया नफयातील नहशयाच आगणन तयाचया मतय नदनाकापययत करताना मागील दोन वाषिचा सरासरी नफा ` १,८०,०००.तार करा : १) पनमरलाकन खात. २) भागीदाराच भाडिल खात. ३) रावहलला भागीदाराचा ताळबद.

उततर : नफा तोटा समायोजन खातयावरील नफा ` १५,०००, ताळबदाची बरीज ` १२,९०,०००

211

२. राहल, रोहीत आवण रमश ह भागीदार असन त अनकरम ३ : २ : १ ा परमाणात नफातोटा विभागन घणार भागीदार आहत. ताचा भागीदारीचा वद. ३१ माचर २०१७ रोजीचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

ताळबद ३१ माचर २०१७ रोजीचादता रककम (`) सपतती रककम (`)

भाडवल खात : राहल रोहीत रमश धनकोदय नवपत सामानय ननधी

२,२०,०००२,१०,०००२,४०,०००

८०,०००७,०००

९६,०००

ऋणको १,००,०००वजा - बडीत कजषि ननधी १०,०००यत व सयत गतवणक मोटार टरक इमारत बक

९०,०००८५,०००

३,५०,०००१,००,०००

८०,०००१,४८,०००

८,५३,००० ८,५३,०००

वद. १ ऑकटोबर २०१७ रोजी रमश मत झाला. भागीदारीचा करारापरमाण खालील समाोजन करणात आल. १ ऋणकोवर ५% दरान सशनयत व बडीत कजषिननधीची तरतद करावी. २. यत व सयत गतवणक याच मलयाकन अनरिम ` ८०,००० आनण ` ४,१०,००० न करणयात आल. ३. धनकोपकी ` ६,००० दय नाही तयामळ तयाच योगय परकार समायोजन करा. ४. २०१७-१८ या वाषिचा अनमाननत नफा ` १,२०,००० आह. या नफयातनच रमशचा तयाचया मतयपययतचा नफा दणयात यावा. ५. खयातीच मलयाकन मागील पाच वाषिचया सरासरी नफयाचया दोनपट लावणयात याव. सचा मागील पाच वाषिचा नफा

पढीलपरमाण आह : २०१२-१३ ` १,८०,००० २०१३-१४ ` २,००,००० २०१४-१५ ` २,५०,००० २०१५-१६ ` १,५०,००० २०१६-२०१७ ` १,२०,००० रमशचा नफयातील नहसा तयाला दणयात यावा. ६. रमश ` ५,००० दरमहा वतन दावयाच आह. ७. भागीदाराचया भाडवलावर ५% वानषिक दरान वयाज दय आह आनण उचलीवर ` २,००० वयाज आकारावयाच आह. ८. रमशन नद. ३० सपटबर २०१७ पययत दरमहा ` ५,००० परमाण उचल कलली आह. तार करा : १) रमशचा िारसदाराला वदली जाणारी रककम ताचा भाडिल खातािर वदसणासाठी रमशच भाडिल खात तार करा. २) नफा आवण खातीचा आगणनाच कती कार दाखिा.

उततर : पनमषिलयाकन खातयावरील नफा ` ६६,०००. रमशचया भाडवल खातयावर तयाचया वारसदाराला नदली जाणारी रककम ` ३,४१,०००.

212

३. राम, माधि आवण कशि ह भागीदार असन अनकरम ५ : ३ : २ ा परमाणात नफातोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ताचा भागीदारीचा ३१ माचर २०१८ रोजीचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

ताळबद ३१ माचर २०१८ रोजीचा

दता रककम (`) सपतती रककम (`)सामानय ननधी धनकोअदतत भाड भाडवल खात राम माधव कशव

२५,०००१,००,०००

२५,०००

१,००,०००७५,०००५०,०००

खयातीसट अवजार ऋणको मालसाठा (कध) रोख

५०,०००५०,०००

१,५०,०००१,००,०००

२५,०००

३,७५,००० ३,७५,०००

वद. ३१ जल २०१८ रोजी कशि मत झाला महणन भागीदारी करारानसार खालील समाोजना करणात आला. १. धनको मधय १०,००० ची वाढ करणयात आली. २. खयातीच आगणन सचया मागील पाच वाषिचया सरासरी नफयाचया दपपट खरदीनसार करणयात याव. ३. २०१३-१४ ` ९०,००० २०१४-१५ ` १,००,००० २०१५-१६ ` ६०,००० २०१६-१७ ` ५०,००० २०१७-१८ ` ५०,००० (तोटा). यातील कशवचा नहसा तयाला दणयात यावा.४. सटी अवजार आनण नजवत मालसाठाच पनमषिलयाकन अनरिम ` ८०,००० आनण ` १,२०,००० करणयात आल. ५. सशनयत व बडीत कजषि ननधी ` १०,००० ठवणयात आला. ६. कशवला दरमहा ` २,००० कनमशन दावयाच आह. ६. सचया २०१८ -१९ चा अनमाननत नफा ` ४५,००० आह. महणन कशवला नदला जाणारा तयाचया मतयपययतचा नफा वरील

नफयाचया आधारावर ठरनवणयात यावा. तार करा : १) पनमरलाकन खात. २) कशिचा भाडिल खातात ताचा िारसदाराला वदली जाणारी रककम दाखविणात ािी.

उततर : पनमषिलयाकनावरील नफा ` ३०,०००, कशवचया वारसदाराला कजषि खातयावर नदली जाणारी रककम ` ९२,०००

213

४ . विरदर, दिदर आवण नरदर ह ३ :२ : १. ा परमाणात नफातोटा िाटन घणार भागीदार आहत. ताचा भागीदारीचा ३१ माचर २०१९ रोजीचा ताळबद खालीलपरमाण होता.

ताळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दता रककम (`) सपतती रककम (`)बक कजषि धनको दय नवपतसनचत ननधीभाडवल खात : नवरदर दवदर नरदर

२५,०००२०,०००

५,०००३०,०००

९०,०००६०,०००३०,०००

फननषिचरजमीन व इमारतमोटार कार नवनवध ऋणको परापय नवपत गतवणकबक नशललक

५०,०००५०,०००२०,०००५०,०००२०,०००५०,०००२०,०००

२,६०,००० २,६०,०००

वद. ३१ ऑगसट २०१९ राजी विरदर मत झाला आवण भागीदारी करारानसार विरदरचा मतनतर ताचा वहशाची रककम ताचा िारसदाराला दणात ािी.

१. मागील ताळबदातील तयाचया भाडवलाची रककम तयाचया भाडवल खातयात दाखनवणयात यावी. २. सनचतीमधील नवरदरचा नहसा मागील ताळबदातील सनचतीमधन दणयात यावा. ३. नवरदरचया सचया नफयातील तयाचया मतयपययतचा नफा मागील चार वाषिचया नफयाचया आधार ठरनवणयात यावा. ४. नवरदरचया खयाती नहसा ठरनवताना खयातीच आगणन करतवळी मागील चार वाषिचया सरासरी नफयाचया दोनपट खरदी खयातीची

रककम / मलय ठरवाव, ३१ माचषि रोजी सपणाऱया वायचा नफा पढील परमाण - २०१६ ` ४९,००० २०१७ ` ६०,०००

२०१८ ` ७०,००० २०१९ ` ३०,०००५. नवरदरन तयाचया मतय नदनाकापययत दरमहा ` ३,००० परमाण उचल कलली आह. ६. सपतती व दयताचया मलयात कोणतयाही परकारची वाढ नकवा घट करणयात आलली नाही.

तार करा : विरदरचा िारसदाराच खात.

उततर : वारसदाराच कजषिखात ` १,५०,४१७

214

५. सोहन, रोहन आवण मोहन ाचा भागीदारीचा ताळबद वदलला आह. िरील भागीदार ह ताचा नफातोटा ३ : २ : १ ा परमाणात िाटन घतात. ताचा भागीदारीची आवररक ससरवत पढीलपरमाण आह.

ताळबद ३१ माचर २०१९ रोजीचा

दता रककम (`) सपतती रककम (`)अनधको अनधनवकषिधनकोदय नवपत बक कजषिसामानय सनचती भाडवल खात : सोहन रोहन मोहन

१८,०००८५,०००४०,०००

१,५०,०००२७,०००

२०,०००२०,०००२०,०००

बकऋणकोभमी व इमारतसयतगतवणकसगणकमालसाठा (कध)एकवाधीकार

४८,०००३०,०००४०,०००८०,०००४०,०००४०,०००९०,०००१२,०००

३,८०,००० ३,८०,००००१ ऑकटोबर २०१९ रोजी रोहन मत झाला आवण तामळ खालील समाोजन करणात आला. १. सचया खयातीच मलय ` ३०,००० ठरनवणयात आल.२. भमी व इमारत सयताच मलय २०% कमी करणयात आल.३. गतवणकीच मलय सधया ` ६०,००० ठवणयात आल.४. मालसाठाच मलय ` ५,००० न कमी करणयात आल तसच ऋणकोवर बडीत कजषि ननधीसाठी १०% तरतद करावयाची आह.५. एकवाधीकाराच मलय शनय समजणयात आल.६. रोहनचया मतय नदनाकापययत तयाचया नहशयाचा सपणषि नफा आनण तयाची उचल नफा महणन मतय नदनाकपययत वयवसायात रानहल

रोहनची मतय नदनाकापययत ` २५,००० होती. तार करा : सिर भागीदाराच भाडिल खात

उततर : पनमषिलयाकनावरील नफा ` ३०,०००, रोहनचया वारसदाराच कजषि खात ` ४९,०००, सोहनचया भाडवल खातयाची नशललक ` ६३,५०० मोहनच भाडवल खात ` ३४,५००

विदारथी कती ः सनदी लखाकनाकडन (C.A.) एखादा मत भागीदाराचया दावयाची मानहती गोळा करा. भागीदाराचया सयक नवमापत काढणयाची पररिीया व मत भागीदाराचया दावयाची रककम काढणयाबाबतची मानहती एखादा

आयनवषिमा मडळाचया कायाषिलयाकडन गोळा करा.

bbb

215

६ . भागीदारीच विसरजन (परविलयन वििा समापी) (Dissolution of Partnership)

६.१ परसतावनता,भतागीदतारी,ससताववसरजनताचताअजववताखता

६.२ भतागीदतारीससता/ववसरजनताचीकतारण

६.३ भतागीदतारीचववसरजनआवणभतागीदतारीससचववसरजनताीलफरक

६.४ लखताकनपरवरिता/खताीबदकरतानतालखताकनहताताळणी.

६.६ लखताकनपदध

(अ) सताधववसरजन (ब) वदवताळखोरीचतापररससीीलववसरजन

कषमता विधान Competency Statement

o तापरकरणताचताअभतासकलतानरववदताथीसकषमहोील:

भागीदारीससथचाविसरजनाचाअजआविकारिथ.

भागीदारीससथचाविसरजनाचथपररिाम.

खातीबदकरतानालथखाकनहाताळिी/माडिी

साधथविसरजनआविभागीदाराचावदिाळखोरपररससतीतीलविसरजनाबाबतलथखाकनपरवरिा.

६.१ परसतािना Introduction :भागीदारामधीलआपापसातीलवािसावकसबधसपषातथताततथवहा तीभागीदारीससा विसवरजतझालीअसथ महिता

थईल.भागीदारीचथविसरजनिभागीदारीससथचथविसरजनातकाहीपरमािातफरकआहथ.रथवहाएकवकिाअनथकवकीभागीदारीससथशीआपलथसबधतोडतातपरतउरलथलथभागीदारानीआपलाविसासरचठथिलातालाभागीदारीचथविसरजनअसथमहितात.भागीदारीससथचथविसरजनमहिरथसिजभागीदाराचथवािसावकसबधसपषातथिनविसाबदहोतो.महिनभागीदारीचथविसरजनवकिा समापी महिरथ भागीदारी विसा ससथची समापी / विसरजन नसतथ. परत भागीदारी विसा ससथचथ विसरजन महिरथभागीदारीचथविसरजनहो.

विसरजन अरज आवि वयाखया Meaning and Definition : अज-कादातविसरजनाचथअनथकअजआहथत.विसरजनहाशबदलटीनभाषथथथथतील“DISSOLUTION”शबदापासनआलथलाआहथ.ाचाअज‘काहीतरीविसरजनकरिथ’विसरजनहीवनरिावनरिचीशथिटचीअिसाआहथ.

वयाखया Definition : १. भारतीयभागीदारीकायदा १९३२,मधीलकलम ३९,नसार,“भागीदारीससाच विसरजन महणरससचयासिज

भागीदारामधीलभागीदाराचविसरजनहोय.”

अभयास घटि

216

२. ‘वयािसावयकसघटनावकिाकायदशीरकरारयाचीसमापीचीकायजवकिापरवरिया’३. ‘भागीदारीविसरजनामळभागीदाराचएकमकातीलसबधसपषातयतात.’

६.२ भागीदारी विसरजनाची िारि : भागीदारी ससरच विसरजन खालील पररससरतीमळ होत.१. भागीदाराचयाइचनसार२. रवहाभागीदारीससचाकायजकाळसमापहोतअसल.३. विवशषवयिसायासाठीवकिाउदशासाठीससावनवमजतीझालीअसलतरतयाचीपततीझालयामळविसरजन.४. रवहासिजभागीदार वकिाएकभागीदारसोडनसिजभागीदार वदिाळखोरमहणनघोवितझालअसतीलतरभागीदारी

ससाविसवरजतकलीरात.५. रवहाभागीदारीससचा वयिसायअिध सिरपाचाअसल वकिा वनयमानसारचालतनसलतरभागीदारीससच

विसरजनकलरात.६. सिचनसापनकललीभागीदारीससाविसरजनासबधी१४वदिसाचीवलखखतसिरपातीलसचननभागीदारीविसरजन

होत.६.३ भागीदारीच विसरजन आवि भागीदारी ससरच विसरजन यातील फरि.

मद भागीदारीच विसरजन भागीदारी ससरच विसरजन अरज ामधथभागीदारीससथचथविसरजनसमाविषअस

शकतथवकिानसशकतथ.ामधथभागीदाराचथविसरजनसमाविषअसतथ.

सिरप ामधथभागीदारीविसरजनाचथसिरपऐसचछिकअसतथ.

ामधथभागीदारीससथचाविसरजनाचथसिरपऐसचछिकवकिासकीचथअसतथ.

वयिसायातील योगदान ामधथविसाातीलभागीदाराचीपनजरचनाहोतथ.

ामधथविसापिजत:बदहोतो.

आिशयिता भागीदारीससथचीपनजरचनाकरणाकररतासपततीिदथतथचथपनजमलाकनकरणातथतथ.

विसाससाबदकरणासाठीसपततीचथरोखीकरििदथतथचथशोधनकरणातथतथ.

अवतम लख बद िरि ामधथअवतमलथखापसतकबदकरणाचीआिशकतानसतथ.

ामधथअवतमलथखापसतकबदकरणाचीआिशकताअसतथ.

नयायालयीन आदश नाालीनआदथशभागीदाराचथविसरजनकरशकतनाही.

नाालीनआदथशापरमािथभागीदारीससथचथविसरजनहोतथ.

६.४ भागीदारी ससरचया विसरजन िळीची लखािीय हाताळिी / खात बद िरि. (Accounting Treatment / Settlement of accounts on dissolution of firm) : भागीदारीकादा१९३२कलम४८नसारसपततीविरिरीदारथपरापरकमथतनअगररिमानसारखालीलपरमािथदथिीवदलीरातात.अ) सिजपरमविसरजनखचजवदलारातो.ब) तानतरबाहयदथतथचथशोधनकलथरातथउदा. विविधधनको,दथविपतथ,अवधकोषअवधविकषजश,आविइतराकडन

घथतलथलथकरजआविअदततखचजइ.क) सिजबाहयदथतथचथशोधनकलानतररासतीचीरककमवशललकरावहलासभावगदाराचाकराजचथशोधनकलथरातथ.रर

सिजभावगदाराचथकरजवनधीअभािीपिजपिथपरतझालथनाहीतरतानादथतथचापरमािातिाटनवदलथरातथ.ड) सिजदथताचथशोधनझालानतरअवतररकरककमवशललकरावहलाससिजभागीदारानाताचानफा-तोटाविभारनाचा

परमािातवदलीरातथ.

217

६.५ लखािीय पदधत (Accounting Procedure) :भागीदारीससथचथविसरजनखालीलदोनपदधतीनसारहोतअसतथ.(अ) साधथविसरजन(Simpledissolution.)(ब) वदिाळखोरीचथपररससतीतविसरजन(DissolutionUnderInsolvencySituation)

(अ) साध विसरजन (Simple Dissolution) : रथवहासिजभागीदारसकषमअसतातआविएखादाकारिामळथभागीदारीचीसमापीवकिाकोिताहीकारिामळथभागीदारी

ससथचथविसरजनकरणाचथतानीठरविलथतरतासभागीदारीससथचथसाधथविसरजनअसथमहितात.भागीदारीससथचासाधथविसरजनचािथळीससथचापसतकातखालीलखातीउघडलीरातात.

१) रोखीकरिखातथ(RealisationAccount)२) भागीदाराचथभाडिलखातथ(PartnersCapitalAccount)३) भागीदाराचथचालखातथ(ररससरभाडिलपदधतीअसथल)(PartnersCurrentAccount.)४) भागीदाराचथकरजखातथ(आिशकताअसलास)PartnersLoanAccount(Ifnecessary).५) रोखवकिाबकखातथ(CashorBankAccount)

१ रोखीिरि खात (Realisation Account) : रोखीकरिखातथतारकरतअसतानासिजसपततीिबाहयदथतारोखीकरिखातातसानातरीतकलीरातथ.सिजसपततीचथ रोखीकरिकलथरातथ. रोखीकरिझालथलीसपततीची राशीरमाबारिरिदथतथचथशोधननािथबारिरदशजविलथरातथ.नफा-तोटाशोधनकाढणासाठीरोखीकरिखातथसतवलतकलथरातथ.रोखीकरिखातािरीलनफावकिातोटाभागीदाराचाभाडिल/चालखातालासानातरीतकलारातो.रररोखीकरिखाताचीरमाबारचीबथरीरनािथबारचाबथररथपथकषारासतअसथलतरनफाझाला.ाउलटरररोखीकरिखाताचीनािथबारचीबथरीररमाबारचाबथररथपथकषारासतअसथलतरतोटाझाला.

२ भागीदाराच भाडिल खात (Partners Capital Account) : सिजभागीदाराचथभाडिलखातथउघडणातथतथआवितातताळथबदातीलभागीदाराचथभाडिलाचीरककमनोदकलीरातथ.नािथबारिरीलरककमभाडिलखाताचानािथबारसिरमाबारिरीलरककमरमाबारस‘वशललकप/आ’महिननोदविलीरातथ.राखीिवनधी,सवचतनफावकिातोटारोखीकरिखातािरीलनफावकिातोटाआविसमाोरनाचानोदीकलारातात.नतरभागीदारालादािाचीवकिाताचथकडनथिथराशीदशजविलीरातथ.शथिटीरोखदथऊनवकिापरापकरनखातथबदकलथरातथ.

३ भागीदाराच चाल खात (Partners Current Account) :रथवहावसरभाडिलपदधतीअसतथतथवहाभागीदाराचथचालखातथउघडणातथतथ.चालखातथनािथवशललकवकिारमावशललकदशजवितथ.शथिटीभागीदाराचाचालखातथनािथवशललकवकिारमावशललकदशजवितथ.शथिटीभागीदाराचाचालखाताचीवशललकभागीदाराचाभाडिलखातालासानातरीतकलीरातथ.

४ भागीदाराच िरज खात (Partners Loan Account) :भागीदाराचाकरजखाताचीरमावशललकरोखीकरिखातालासानातरीतकलीरातनाही.सिततकरजखातथउघडनवतथसानातरीतकलीरातथ.सिजबाहयदथताचथशोधनझालानतरभागीदाराचाकरजखाताचथशोधनकलथरातथ.परतररभागीदाराचाभाडिल/चालखातालासानातरीतकलीरातथ.

५ रोख/ बि खात (Cash / Bank Account) : भागीदारीससथचापसतकातरोख/बकखातथउघडलथरातथ.ताळथबदातदशजविलथलीसिजरोखरककमवकिाबकवशललकरककम ातनािथबारलादशजविलीरातथ.रोखीकरिापासनवमळालथलीसिजरोखाखाताचानािथबारलातररमाबारलारोखीकरि/विसरजनखचज,दथतथचीपरतफड,भागीदाराचाकराजचीपरतफड,वलवहणातथतथ.शथिटीबकखाताचीनािथवशललकबरोबरभावगदाराचाभाडिलखाताचीरमावशललकअसतथ.

खात बद िरणयासाठी लखािीय नादी (Accounting Entries to close the books of Accounts) भागीदारीचाविसरजनानतरसिजखातीकामचीबदकरणातथतात,आविताळथबदतारकरणातथतो.भागीदारीससथचा

विसरजनाचातारखथचानिीनताळथबदतारकलारातो.भागीदारीचासाधाविसरजनाचातीनपाऱाआहथत.तापढीलपरमािथ

218

अ) सरानातरि अिसरा (Transfer Stage) :ाअिसथमधथसिजसपतती (रोख,बक वशललक,कालपवनकसपतती, सापनाखचज,नफातोटाखाताचीनािथ वशललक,

रावहरात वनलबन इ. सोडन) ि सिज दथता (भागीदाराचथ भाडिल,करज, सवचती,अवितरीत नफा सोडन) रथ ताळथबदात वदलथलथअसतात.तथरोखीकरिखातासपसतमलािरसानातरीतकलथरातात.रोखीकरिखाताचानािथबारलासपततीसानातरीतहोतथ.रोखीकरिखाताचारमाबारलादथतासानातरीतकलीरातथ.(भावगदाराचथभाडिल,भावगदाराचथकरज,अवितरीतनफाइ.सोडन)

नमना िीदजनोदी (Specimen Journal Entries) :

१. रोखीिरि खातयाला सपतती सरानातरीत िरणयासाठी रोखीकरिखातथ................नािथ. विविधसपततीखाताला(विविधसपततीरोखीकरिखातातपसतमलािरसानातरीतकलाबददल)

२. बाहय पकषाची दयता रोखीिरि खातयाला सरानातरीत िरणयासाठी :विविधदथताखातथ.................................नािथ. रोखीकरिखाताला(बाहयदथतारोखीकरिखातालासानातरीतकलाबददल)

३. सपतती सबधी तरतदीच सरानातर : रर सपतती सबधी : काहीतरतदीवकिासवचतीअसलासरसथसशीतकरजवनधीइतादी.हयासिजसवचतीरोखीकरिखातातसानातरीतकलथ

रातात.ताचीनोदखालीलपरमािथहोतथ..सशवतकरजवनधीखातथ .............................नािथ.कसरतरतदखातथ.................................नािथ.घसारातरतदखातथ ................................नािथ.अकसमातसवचतीखातथ..............................नािथ.सकरीिनविमासवचतीखातथ .........................नािथ.गतििकअससरवनधीखातथ...........................नािथ. रोखीकरिखाताला(विविधतरतदीरोखीकरिखातालासानातरीतकलाबददल)

४. सवचत नफा आवि वनधीच सरानातर : सवचतनफामहिरथभागीदारीससानीपरापकलथलानफापरततोभागीदारानािाटलथलानसतो.उदा.नफा-तोटाखाताचीरमा

वशललक, सामान वनधी, राखीि वनधी इतादी. सवचत नफा / वनधीची रककम भागीदाराचा भाडिल खातात वकिाभागीदाराचाचालखातालाताचानफा-तोटा विभारनाचापरमािातभागीदाराचाशोधनापिवीसानातरीतकलीरातअसतथ.ताचीनोदअशी.:सामानवनधीखातथ................................नािथ.राखीिवनधीखातथ.................................नािथ.नफा-तोटाखातथ .................................नािथ. सिजभागीदाराचथभाडिल/चालखाताला(सामानवनधी,राखीिवनधी,अवितरीतनफासिजभागीदाराचाभाडिलखातास/चालखातालाताचानफा-तोटा

विभारनाचापरमािातसानातरीतकलाबददल)

219

५. सवचत तोटाच सरानातर : सवचततोटामहिरथभागीदारीससथलापिवीझालथलातोटापरततोभागीदारामधथिाटलथलानसतो.उदा.नफा-तोटाखाताची

नािथवशललक.महिनहासवचततोटाभागीदाराचाभाडिलखाताला/चालखातालासानातरीतकलारातो.ताचीनोदखालीलपरमािथ-:

सिजभागीदाराचथभाडिलखातथ/चालखातथ.................................नािथ(ररससरभाडिलपदधतीअसथल) नफा-तोटाखाताला(नािथवशललक) रावहरातवनलबनखाताला(SuspenseA/c)(सवचत/अवितरीततोटासिजभागीदाराचाभाडिल/चालखातालाताचानफातोटाविभारनाचापरमािातसानातरीत

कलाबददल)

ब) रोखीिरि / विलहिाट अिसरा (REALISATION / DISPOSAL STAGE ) : ाअिसथमधथ(stage)सिजसपततीजाताळथबदातीलवकिाताळथबदातसमाविषनाहीतअशाचीविरिरीकरणातथतथवकिा

कोिताहीभागीदारठथिनघथतअसतोआविदथतािरोखीकरिखचजवदलारातोवकिाभागीदारदथिीदथणाचथकबलकरतो.ाअिसथतभागीदाराचथकरजदथखीलवदलथरातथ.

नमना विदज नोदी (SPECIMEN JOURNAL ENTRIES) :

१. सपततीची रोखीन विकी झालयास - रोख/बकखातथ...........................................................नािथ. रोखीकरिखाताला(सपततीविकलाबददल)

२. एखादा भागीदारान एखादी सपतती ठिन घतलयास - भागीदाराचथभाडिल/चालखातथ..........................................नािथ रोखीकरिखाताला(भागीदारानथसपततीठथिनघथतलाबददल)

टीप : अशत वकिापिजपिथशोधनहोणाकररताररएखादाधनकोनथसपततीठथिनघथतलाससपततीचीतथिढी रककमधनकोनादािाचारकमथतनकमीकरणातथतथआविउिजरीतरकमथचथशोधनकरणातथतथ.धनकोनथसपततीठथिनघथतलासताचीनोदकरणातथतनाही.परतधनकोनावदलथलाशदधशोधनाचीनोदकरणातथतथ.

३. दयताच शोधन (For Payment of Liabilities) - अ) दयताच शोधन िलयास (बाहय दयता) रोखीकरिखातथ......................................................नािथ.(परतकषवदलथलारकमथनथ) रोख/बकखाताला (दथतथचथशोधनकलाबददल)

ब) दयतच शोधन िरणयाच एखादा भागीदारान मानय िल तर रोखीकरिखातथ......................................................नािथ.(परतकषवदलथलारकमथनथ) भागीदाराचथभाडिल/चालखाताला (भागीदारानथदथतथचथशोधनकरणाचथमानकलाबददल)टीप : ररदथतथलाकरािाचाशोधनाचाउललथखनसथलतरपसतमलािरशोधनकरािथ.

220

४. रोखीिरि खचज वदला असल तर (For Payment of Realisation Expenses) -

अ) रोखीिरि खचज भागीदारी ससरन वदला असल तर (Realisation Expenses is borne by firm) :

रोखीकरिखातथ......................................................नािथ. (Actualexpenses.) रोख/बकखाताला (रोखीकरिखचजससथनथवदलाबददल)

ब) रोखीिरि खचज भागीदारान वदला असल तर (Realisation Expenses is borne by any Partner) : रोखीकरिखातथ.....................................................नािथ. (Actualexpenses.) सबधीतभागीदाराचाभाडिल/चालखाताला (रोखीकरिखचजभागीदारानथवदलाबददल)

५. सपतती वििलयाच िवमशन एखादा भागीदाराला वदलयाबदल (If commission is given to any Partner for realising assets) :

रोखीकरिखातथ............................................................नािथ.(Agreedvalue) भागीदाराचाभाडिलखाताला/चालखाताला(सपततीविरिरीबददलचथकवमशनभागीदारालावदलाबददल)

६. आिससमि दिी वदलयाबदल (Any Contingent Liability is paid (i.e. liability not included in Balance Sheet) :

आकससमकदथता...........................................................नािथ. (Actualpayment) रोख/बकखाताला (आकससमकदथिीचथशोधनकलाबददल)

७. भागीदाराच िराजच शोधन िलयाबदल (For Payment of Partner’s Loan) - भागीदारीकादा१९३२मधीलकलम४८नसारबाहयदथताचथशोधनकलानतरभागीदाराचथकराजचथशोधनकरणातथतथ.

भागीदाराचथकरजराथखीकरिखातालासानातरीतकलथरातनाही.भागीदाराचाकराजचथशोधनकलासखालीलरोरवकदजनोदकलीरातथ.:

भागीदाराचथकरजखातथ.......................................................नािथ. (Actualpayment) रोख/बकखाताला(भागीदाराचथकराजचथशोधनकलाबददल)

वटप :भागीदाराचथकरज वकिाअगरीमभागीदारानथशोधनकरणाचथमानकलासतीरककमसबधीतभागीदाराचाभाडिलखातातनािथवशललकदशजिािी.

ि) वितरि अिसरा (DISTRIBUTION STAGE) :ाअिसथमधथरोखीकरिखातथबदकलथरातथआविरोखीकरिखाताचानफावकिातोटाभागीदाराचाभाडिलखाताला

/चालखातालाताचानफा-तोटाविभारनाचापरमािातसानातरीतकलारातो.तानतरभागीदाराचथभाडिलखातथउघडनतातसिजनोदीकलानतरभागीदाराचथघथिथ/दथिथवशललककाढनतथखातथबदकलथरातथ.

221

१. रोखीिरि खात बद िलयाबदल (For Closing Realisation Account) : रोखीकरिखातथहथनामधारीखातथआहथ.रोखीकरिकलथलासपततीिबाहयदथताचथशोधनझालानतररोखीकरिािरीलनफा

वकिातोटाशोधनझालानतररोखीकरिािरीलनफावकिातोटाशोधनकाढणासाठीहथखातथबदकलथरातथ.अ) रोखीिरि खातयािरील नफा सरानातरीत िलयाबदल (For Transfer of Profit on Realisation Account) : रोखीकरिखाताचारमाबारचीबथरीरनािथबारचाबथररथपथकषारासतअसलासरोखीकरिािरीलनफादशजवितथहानफा

भागीदाराचाभाडिलखाताला/चालखातालासानातरीतकलारातोताचीनोदपढीलपरमािथ: राथखीकरिखातथ............................................................नािथ. (Inprofitsharingratio) सिजभागीदाराचाभाडिल/चालखाताला (रोखीकरिािरीलनफासिजभागीदाराचाभाडिल/चालखातालासानातरीतकलाबददल)ब) रोखीिरि खातयािरील तोटा सरानातरीत िलयाबदल : (For Transfer of Loss on Realisation Account): रोखीकरिखाताचानािथबारची,बथरीररमाबारचाबथररथपथकषारासतअसलासतोटादशजवितथ.ताचीनोदपढीलपरमािथ: सिजभागीदाराचथभाडिल/चालखातथ......................................नािथ (Inprofitsharingratio) रोखीकरिखाताला (रोखीकरिािरीलतोटासिजभागीदाराचाभाडिल/चालखातालासानातरीतकलाबददल)

२. चाल खात बद िरणयासाठी (For Closing Current Account) : भागीदाराचया चाल खातयाची वशललि भाडिल खातयाला सरानातरीत िलयाबदल :

अ) चाल खातयाची रमा वशललि असलयास : भागीदाराचथचालखातथ...............................................नािथ. भागीदाराचथभाडिलखाताला (चालखाताचीरमावशललकभागीदाराचाभाडिलखातालासानातरीतकलाबददल)

ब) चाल खातयाची नाि वशललि असलयास भागीदाराचथभाडिलखातथ............................................नािथ. भागीदाराचथचालखाताला (चालखाताचीनािथवशललकभागीदाराचाभाडिलखातालासानातरीतकलाबददल)

३. भाडिल खात बद िरणयासाठी (For Closing Capital Account ): अ) भागीदारान भाडिल एिढी रककम आिािी - एखादा भागीदाराचया भाडिल खातयाची नाि वशललि असलयास तयाबदल नोद पढील परमाि - : रोख/बकखातथ...........................................................नािथ.

सबवधतभागीदाराचाभाडिलखाताला(भागीदारानथभाडिलननताबददलरककमआिनखातथबदकलाबददल)

ब) भाडिल खातयािरील दि रककम रोख वदली तर : भागीदाराचथभाडिलखातथ............................................नािथ.

रोख/बकखाताला (अवतमरककमभागीदारासदथऊनखातीबदकलाबददल)

222

न नोदविलली सपतती / मालमतता आवि दयता / दिी (Treatment of Unrecorded (Undisclosed) Assets and Liabilities) -विसरजनािथळीननोदविलथलीसपततीआविदथताआढळनथतात.जाचीलथखापसतकातनोदकलथलीनसतथ.अशासपतती

आविदथतारोखीकरिखातालासानातरीतकलथलानसतातताचीखालीलपरमािथनोदकलीरातथ.१. न नोदविलली सपततीची विकी िली तर -

रोख/बकखातथ..........................................................नािथ. (Valuerealised)िसलीमल रोखीकरिखाताला(नोदनझालथलासपततीचीविरिरीकलाबददल)

२. रर भागीदारान न नोदविलली सपतती घतली तर -भागीदाराचथभाडिल/चालखातथ..........................................नािथ. (Agreedvalue) रोखीकरिखाताला(नोदनझालथलीसपततीभागीदारानथठथऊनघथतलाबददल)

३. रर न नोदविललया दयतच शोधन भागीदारान िल तर - रोखीकरिखातथ...........................................................नािथ. (Actualpayment) भागीदाराचाभाडिल/चालखाताला(भागीदाराचाभाडिल/चालखाताला)

४. रर नोदविलली दयता भागीदारी ससरन वदली तर -रोखीकरिखातथ.............................................................नािथ (Actualpaymentmade) रोख/बकखाताला(ननोदविलथलादथतथचथशोधनकलाबददल)

विसरजनािळची खयातीची हाताळिी (Treatment of Goodwill on Dissolution) - विसरजनाचािथळीखातीलाविशथषपराधानदथणाचीगररनाही.इतरसपततीचीरशीहाताळिीकलीरातथ.तशीचखातीबददल

करािी.विसरजनाचावदनाकालाररखातीताळथबदातवदलीअसथलरोखीकरिखाताचानािथबारलाइतरसपततीपरमािथखातीसानातरीतकरािी.ररवदलीनसथलतरसानातरिकरताना,विरिरीकरणाचापरशनचवनमाजिहोतनाही.ररखातीविकनकाहीरककमपरापझालासरोख/बकखाताचानािथबारिरिरोखीकरिखाताचारमाबारिरनोदहोईल.

अ. रर खयाती ताळबदात वदली असल तर (If Goodwill Account Appears in the Balance Sheet) : १. खयाती रोखीिरि खातयाला सरानातरीत िलयास रोखीकरिखातथ....................................................नािथ खातीखाताला

(खातीरोखीकरिखातालासानातरीतकलाबददल)

२. रोखीिरि खातयाला सरानातरीत खयाती, विकी िलयास रोख/बकखातथ....................................................नािथ. रोखीकरिखाताला

(खातीविकनरककमवमळालाबददल)

223

ब. जरखयातीतयाळबदयातददलीनसलतर(IfGoodwillAccountdoesnotappearsintheBalanceSheet): जवहातहाळबदहातखहातीददललीनसततवहारोखीकरणखहातहातसहानहातरणहाचहापरशनचदनरहामाणोतनहाी.परतजरदिकरीकरन

रककरपरहापतझहालीतरपढीलपररहाणनोदोत.: १. खयातीचीदिकरीकरनरककमपयापतझयालीतर- रोख/बकखहात.....................................................नहाि. रोखीकरणखहातहालहा

(खहातीदिकनरककरदरळहालहाबददल)

२. जरभयागीदयारयानखयातीखरदीकलीतर- भहागीदहारहाचभहाडिल/चहालखहात....................................नहाि. रोखीकरणखहातहालहा (भहागीदहारहानखहातीखरदीकलहाबददल)

रोखीकरणखयातपयारप/नमनया

नयाि रोखीकरणखयात जमयातपदिल रककम` रककम` तपदिल रककम` रककम`

दिदिधसपततीखयात xxx दिदिधदतयाखयात पसतकरलहािर xxx(रोख,बक,कहालपदनकसपतती,सदचततोटहा,भहागीदहारहाचहाभहाडिलदकिहाचहालखहातहाचीीनहािदिललक,भहागीदहारहानहाददललकजमा,सोडनसिमासपततीचसहानहातरण)

पसतरलहािर भहागीदहारहाचभहादिल,रहाखीिदनधीसदचतनफहा,भहागीदहारहाकडनघतललकजमासोडनअन

कोणतयाहीदतयािीसबधीततरतदखयात(धनकोिरीलकसरदनधी)

पसतरलहािर कोणतयाहीसपततीिीसबधीततरतदखयात(सिीतकजमादनधी)

पसतरलहािर

रोख/बकखयात रहानदकरत xxx रोख/बकखयात xxx(रोखीकरणखचमा) (सपततीचीदिकरीदकरत) दिकरीदकरतरोख/बकखयात रहानदकरत xxx रोख/बकखयात िहासतदिकरल(बहाहयदतहाचिअनोददतदतहाचिोधन)

(अनोददतसपततीपहासनपरहापतरककर)

भयागीदयारयाचभयाडिल/चयालखयात xxx भयागीदयारयाचभयाडिलखयात xxx(दतहाचससिकतीबददल) (सपततीठिनघतली) रहानदकरत

भयागीदयारयाचभयाडिल/चयालखयात भयागीदयारयाचभयाडिलखयात xxx(नफहासहानहातरीत) (तोटहाअसलहाससहानहातरीत)

xxx xxx

224

उदाहरि - १ररदधीआविवसदधी२:१परमािातनफा-तोटािाटनघथिाऱाभागीदारआहथत.ताचा३१माचज२०१९रोरीचाताळथबद

खालीलपरमािथआहथ.३१ माचज २०१९ रोरीचा ताळबद

दयता रककम ` सपतती रककम `

भाडिलखातथ इमारत ६०,०००

ररदधी ८०,००० उपसकर २४,०००

वसदधी ६०,००० सत २०,०००

राखीिवनधी १६,००० ऋिको १७६००

वसदधीचथकरजखातथ ४,००० (-)सशवतकरजवनधी १,६०० १६,०००

धनको ३०,००० सकध ४०,०००

गतििक ८,०००

अपरापवार २,०००

बक २०,०००

१,९०,००० १,९०,०००

३१माचज२०१९रोरीभागीदारीविसाससाविसवरजतझाली.१. सपततीपासनरककमिसलझाली: सत`२२,०००,इमारत`२८,०००,सकध`३८,०००आविऋिको` १५,०००.२. ररदधीनथगतििक`१०,०००लाआविउपसकरपसतमलािरठथिनघथतलथ.३. वसदधीनथआपलाकराजचातडरोडीअती`३,०००घथणाचथमानकलथ.४. विसरजनखचज`४,०००होता.५. अपरापवारपरापझालथनाही.तयार िरा : रोखीिरि खात, भागीदाराच भाडिल खात, वसदधीच िरज खात ि बि खात.

225

उततर ररदधी आवि वसदधी याचया पसतिातनाि रोखीिरि खात रमा

तपवशल रककम ` रककम ` तपवशल रककम ` रककम `विविधसपतती: विविधदथता:इमारत ६०,००० धनको ३०,०००फवनजचर २४,००० बडीतकरजवनधी १,६००सत २०,००० बकखातथ:ऋिको १७,६०० इमारत २८,०००सकध ४०,००० ऋिको १५,०००गतििक ८,००० सकध ३८,०००

अपरापवार २,००० १,७१,६०० सत २२,००० १,०३,०००बकखातथ ररददीचथभाडिलखातथधनको ३०,००० गतििक १०,०००विसरजनखचज ४,००० ३४,००० फवनजचर २४,००० ३४,०००

वसदधीचथकरजखातथ १,०००

भागीदाराचथभाडिलखातथ(तोटा)ररदधी २४,०००वसदधी १२,००० ३६,०००

२,०५,६०० २,०५,६००

नाि भागीदाराच भाडिल खात रमा

तपवशल ररदधी ` वसदधी ` तपवशल ररदधी ` वसदधी `रोखीकरिखातथरोखीकरिखातथ(रोखीकरिािरीलतोटा)बकखातथ

३४,०००

२४,०००३२,६६७

१२,०००५३,३३३

वशललकखालीआिलीराखीि/सवचतवनधी

८०,०००१०,६६७

६०,०००५,३३३

९०,६६७ ६५,३३३ ९०,६६७ ६५,३३३

नाि बि खात रमा

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वशललकखालीआिलीरोखीकरिखातथ

२०,०००१,०३,०००

रोखीकरिखातथवसदधीचथकरजखातथररदधीभाडिलखातथवसदधीभाडिलखातथ

३४,०००३,०००३२,६६७५३,३३३

१,२३,००० १,२३,०००

226

नाि वसदधीच िरज खात रमा

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `बकखातथरोखीकरिखातथ

३,०००१,०००

वशललकखालीआिली ४,०००

४,००० ४,०००

उदाहरि - २महथश,सरथशआविोगथशएकाभागीदारीससथचथभागीदारआहथत. तानीएकवततपिथभागीदारीससा विसवरजतकरणाचथ

ठरविलथ.तानीकाहीसपततीिदथतासित:ठथिनभागीदारीचाविसासिततपिथचालठथिणाचथठरविलथ.ताचाभागीदारीचाताळथबदखालीलपरमािथहोता.

३१ माचज २०१७ रोरीचा ताळबद

दयता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `भाडिलखातथः महथश सरथश ोगथशधनकोकरज

५५,०००२०,०००१४,०००१२,०००३,०००

फवनजचरविविधसपततीऋिको-बडीतकरजवनधीसकधरोख/रोकड

४८,४००२,४००

२,०००३४,०००

४६,०००१५,६००६,४००

१,०४,००० १,०४,०००सपततीचथरोखीकरिखालीलपरमािथझालथ.१. ‘महथशनथफवनजचर`१,६००लातसथच`४०,०००चथऋिको`३४,०००ठथिनघथतलथआविधनकोचथपिजपिथ(`१२,०००)

शोधनकरणाचीरबाबदारीसिीकारली.२. ‘सरथशनथसकध`१४,०००आवि`१६,०००चीविविधसपतती`१४,४००ठथिनघथतली.३. ोगथशनथवशललकरावहलथलीविविधसपतती`१६,०००ठथिनससथचथकरजफडणाचीतसथचउपावरजतवार`६०शोधन

करणाचथमानकलथ.रथवारससथचाखातथपसतकातननोदविलथलथहोतथ.४. विसरजनखचज`५४०.५. रावहलथलाऋिकोचथरोखीकरि`४,२००लाकरणातआलथ.६. आिशकसमाोरनाकरनसिजभागीदाराचथखातथसमाोवरतकरणातआलथ.तयार िरा : रोखीिरि खात, रोिड खात ि भागीदाराच भाडिल खात तयार िरा.

227

उततर महश, सरश आवि योगश याचया पसतिात

नाि रोखीिरि खात रमातपवशल रककम ` रककम` तपवशल रककम ` रककम `

विविधसपततीखातथ: विविधदथताचथखातथ:विविधसपतती ३४,००० धनको १२,०००फवनजचर २,००० करज ३,००० १५,०००ऋिको ४८,४०० बडीतकरजवनधी २,४००सकध १५,६०० १,००,००० महथशचथभाडिलखातथ:महथशचथभाडिलखातथ: फवनजचर १६००धनको १२,००० ऋिको ३४,४०० ३६,०००सरथशचथभाडिलखातथ सरथशचथभाडिलखातथ:करज ३,००० सकधकराजिरीलवार ६० ३,०६० विविधसपतती १४,०००रोखखातथ:विसरजनखचज ५४० ोगथशचथभाडिलखातथ १४,४०० २८,४००

विविधसपतती १६,०००रोखखातथ:ऋिको ४,२००भागीदाराचथभाडिलखातथ(तोटा) महथश ४५३३ सरथश ४५३३ ोगथश ४५३४ १३,६००

१,१५,६०० १,१५,६००नाि भागीदाराच भाडिल खात रमा

तपवशल महश(`)

सरश (`)

योगश (`)

तपवशल महश (`)

सरश (`)

योगश (`)

रोखीकरिखातथ

रोखीकरिखातथ(तोटा)

रोखखातथ

३६,०००

४,५३३

२६,४६७

२८,४००

४,५३३

१६,०००

४,५३४

वशललकखालीआिली

रोखीकरिखातथ

रोखखातथ

५५,०००

१२,०००

२०,०००

१२,९३३

१४,०००

३,०६०

३,४७४

६७,००० ३२,९३३ २०,५३४ ६७,००० ३२,९३३ २०,५३४िायजवटप :नाि रोख खात / रोिड खात रमा

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वशललकखालीआिलीरोखीकरिखातथसरथशचथभाडिलखातथोगथशचथभाडिलखातथ

६,४००४,२००१२,९३३३,४७४

रोखीकरिखातथमहथशचथभाडिलखातथ

५४०२६,४६७

२७,००७ २७,००७

228

उदाहरि - ३ रारीिआविसरीिसमानपरमािातनफा-तोटाविभागनघथिारथभागीदारआहथत.ताचा३१माचज२०१९रोरीचाताळथबदखालीलपरमािथहोता.

३१ माचज २०१७ रोरीचा ताळबद

दयता रककम ` सपतती रककम `राखीिवनधीधनकोदथविपतभाडिलखातथ रारीि सरीि

८,०००१२,८००७,२००

२०,०००२४,०००

इमारतउपसकरऋिकोसकधपरापविपतरोख

२०,०००६,०००१८,०००२०,०००२,०००६,०००

७२,००० ७२,०००

सपततीच रोखीिरि खालीलपरमाि :सकध`१८,४००,ऋिको`१६,६००,परापविपत` १,९८०सरीिनथइमारत`१८,०००आविरारीिनथउपसकर`५,४००लाघथणाचथमानकलथ.रोखीकरिखचज`६००झाला.

भागीदारी ससरचया पसतिात आिशयि रोरिीदज नोदी दिन रोखीिरि खात ि भागीदाराच भाडिल खात तयार िरा. उततर

रारीि आवि सरीि याचया पसतिात विदजनोदी

वदनाि तपवशल खा.पा. नि रककम (`)

रमा रककम (`)

१. रोखीकरिखातथ................................................. नािथ इमारतखाताला उपसकरखाताला ऋिकोखाताला सकधखाताला परापविपतखाताला(रोखीकरिखातालासपततीसानातरीतकलाबददल)

६६,०००२०,०००६,०००१८,०००२०,०००२,०००

२. धनकोखातथ.................................................... नािथदथविपतखातथ.................................................. नािथ रोखीकरिखाताला(ततीपकषदथतारोखीकरिखातालासानातरीतकलाबददल)

१२,८००७,२००

२०,०००

३. राखीिवनधीखातथ.............................................. नािथ रारीिचाभाडिलखाताला सरीिचाभाडिलखाताला(राखीिवनधीभागीदाराचाभाडिलखातालासानातरीतकलाबददल)

८,०००४,०००४,०००

229

४. रोखखातथ...................................................... नािथ रोखीकरिखाताला(सकध,ऋिको,परापविपतविरिरीकलाबददल)

३६,९८०३६,९८०

५. सरीिचथभाडिलखातथ......................................... नािथ रोखीकरिखाताला(सरीिनथइमारतठथिनघथतलाबददल)

१८,०००१८,०००

६. रारीिचथभाडिलखातथ.......................................... नािथ रोखीकरिखाताला(रारीिनथउपसकरठथिनघथतलाबददल)

५,४००५,४००

७. रोखीकरिखातथ................................................. नािथ. रोखखाताला(ततीपकषदथताचथशोधनकलाबददल)

२०,०००२०,०००

८. रोखीकरिखातथ................................................. नािथ रोखखाताला(विसरजनखचजवदलाबददल)

६००६००

९. रारीिचथभाडिलखातथ.......................................... नािथसरीिचथभाडिलखातथ......................................... नािथ रोखीकरिखाताला(रोखीकरिखाताचातोटाभागीदाराचाभाडिलखातालासानातरीतकलाबददल)

३,११०

३,११०६,२२०

१०. रारीिचथभाडिलखातथ.......................................... नािथसरीिचथभाडिलखातथ.......................................... नािथ रोखखाताला(भागीदारानाअवतमशोधनकरनखातीबदकलाबददल)

१५,४९०६,८९०

२२,३८०

रारीि ि सरीिचया पसतिात नाि. रोखीिरि खात रमा

तपवशल रककम (`) रककम (`) तपवशल रककम (`) रककम (`)

विविधसपतती विविधदथता:इमारत २०,००० धनको १२,८००फवनजचर ६,००० दथविपत ७,२०० २०,०००ऋिको १८,००० रोखखातथ: मालसाठा २०,००० मालसाठा १८,४००परापविपत २,००० ६६,००० ऋिको १६,६००रोखखातथ: (विविधदथताचथशोधन)

२०,००० परापविपत

१,९८० ३६,९८०

230

रोखखातथ: ६०० सरीिचथभाडिलखातथ(इमारतठथिनघथतली)

१८,०००

(विसरजनखचजवदला) रारीिचथभाडिलखातथ(फवनजचरठथिनघथतलथ)

५,४००

भागीदाराचथभाडिलखातथ(रोखीकरिािरीलतोटा)रारीि ३,११०सरीि ३,११० ६,२२०

८६,६०० ८६,६००

नाि भागीदाराच भाडिल खात रमा

तपशवल रारीि (`) सरीि (`) तपशवल रारीि( `) सरीि (`)

रोखीकरिखातथरोखीकरिखातथ(रोखीकरिािरीलतोटा)रोकड/रोखखातथ

५,४००३,११०

१५,४९०

१८,०००३,११०

६,८९०

वशललकखालीआिलीसामानवनधी

२०,०००४,०००

२४,०००४,०००

२४,००० २८,००० २४,००० २८,०००िायजवटप : नाि रोिड खात रमा

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वशललकखालीआिलीरोखकरिखातथ

६,०००३६,९८०

रोखीकरिखातथरोखीकरिखातथरारीिचथभाडिलखातथसरीिचथभाडिलखातथ

२०,०००६००

१५,४९०६,८९०

४२,९८० ४२,९८०उदाहरि - ४ सिराआविसिराराचाभागीदारीचा३१माचज२०१८रोरीचाताळथबदखालीलपरमािथ

३१ माचज २०१८ रोरीचा ताळबद

दयता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `भाडिलखातथ: सिरा सिरारसामानवनधी/सवचतीसिराचथकरजखातथधनकोदथविपत

६,०००५,०००२,०००२,०००३,०००१,०००

फवनजचरएकसिाधीकारखातीऋिकोिराःबडीतकरजवनधी सकधबक

३,८००२००

६,०००१,२००२,०००

३,६००५,०००१,२००

१९,००० १९,०००

231

१ १एवपरल२०१८भागीदारीससथचथविसरजनझालथ.१. सिरानथ` २,०००लाएकसिाधीकारठथिनघथतलथ.२. सपततीचथरोखीकरिपढीलपरमािथझालथ.: फवनजचर` ७,०००,खाती` ३,०००,सकध` ४,०००आविऋिको` ३,०००.३. धनकोचथशोधन१०%कसरीिरकरणातआलथतरइतरदथतथचथशोधनपिजपिथकरणातआलथ.४. रोखीकरिखचजसिरारनथसित:कला` १,५०० तयार िरा ः रोखीिरि खात, भागीदाराच भाडिल खात, आवि बि खात. उततर ः

सिरा ि महश याचया पसतिातनाि रोखीिरि खात रमा

तपवशल रककम ` रककम ` तपवशल रककम ` रककम `विविधसपततीखातथ विविधदथताचथखातथ:

फवनजचर ६,००० धनको ३,०००एकसिाधीकार १,२०० दथविपत १,००० ४,०००

खाती २,००० बडीतकरजवनधी २००ऋिकोसकध

३,८००५,००० १८,०००

सिराचथभाडिलखातथ(एकसिाधीकारठथिनघथतलथ)

२,०००

रोख/रोकडखातथसिरारचथभाडिलखातथ १,५०० इमारत ७,०००(रोखीकरिखचज) खाती ३,०००बकखातथः सकध ४,०००धनको २,७०० ऋिको ३,००० १७,०००दथविपत १,००० ३,७००

२३,२०० २३,२००नाि भागीदाराच भाडिल खात रमा

तपवशल सिरा सिरार तपवशल सिरा सिरार रोखीकरिखातथ २,००० वशललकखालीआिली ६,००० ५,०००(एकसिाधीकारघथतलथ) सामानवनधी १,००० १,०००बकखातथ ५,००० ७,५०० रोखीकरिखातथ १,५००

७,००० ७,५०० ७,००० ७,५००नाि बि खात रमा

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वशललकखालीआिलीरोखीकरिखातथ

१,२००१७,०००

रोखीकरिखातथसिरारचथकरजखातथसिराचथभाडिलखातथसिरारभाडिलखातथ

३,७००२,०००५,०००७,५००

१८,२०० १८,२००

232

िायजवटप : नाि. सिराच िरज खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `बकखातथ २,००० वशललकखालीआिली २,०००

२,००० २,०००

उदाहरि - ५ सन,मनआविसटारहथभागीदारअनरिमथ५:३:२ापरमािातनफा-तोटावितरीतकरतात.३१माचज२०१९रोरीतानी

भागीदारीविसवरजतकरणाचथठरविलथ.ताचवतीलाताचाताळथबदखालीलपरमािथहोता.

३१ माचज २०१९ रोरीचा ताळबद

दयता रककम ` सपतती रककम `भाडिल उपसकर २०,०००सन ३५,००० खाती १३,०००सटार ८५,००० सकरीिनविमापत ३०,०००राखीिवनधी १५,००० समपजिमल(SurrenderedValue)सकरीिनविमापतवनधी ३०,००० विविधऋिको ६०,०००विविधधनको २६,००० सकध २२,०००अदततभाडथ ४,००० बकतीलरोख ४०,०००

मनचथभाडिलखातथ १०,०००१,९५,००० १,९५,०००

सपततीपासन खालील रककम पराप झाली. अ. उपसकरआविसकधसनानीअनरिमथ`३५,०००आवि` २८,०००लाठथिनघथतलथ.ब. सकरीिनविमापतसमवपजतकलथआविविविधऋिकोकडन२०%कसरीिररककमपरापझाली.ि. विविधधनकोनापिजशोधनाज`२४,०००दथणाचथमनानीमानकलथ.ड. विसरजनाचाखचज`२,०००झाला. भागीदारी ससरचया पसतिात आिशयि खाती तयार िरा.

233

उततर सन, मन आवि सटार याचया पसतिात

नाि. रोखीिरि खात रमा.

तपवशल रककम ` रककम ` तपवशल रककम ` रककम `विविधसपततीखातथ: विविधदथताखातथ:उपसकर २०,००० धनको २६,०००खाती १३,००० सकरीिन-विमापतवनधी ३०,०००सकरीिनविमापत ३०,००० अदततभाडथ ४,००० ६०,०००विविधऋिको ६०,००० सनचथभाडिलखातथसकध २२,००० १,४५,००० उपसकर ३५,०००

मनचथभाडिलखातथ २४,००० सकध(ठथिनघथतलथ) २८,००० ६३,०००(धनकोचथशोधन) बकखातथबकखातथ सकरीिनविमापत ३०,०००अदततभाडथ ४,००० विविधऋिको ४८,००० ७८,०००विसरजनखचज २,००० ६,०००भागीदाराचथभाडिलखातथ(नफा)सन १३,०००मन ७,८००सटार ५,२०० २६,०००

२,०१,००० २,०१,०००

नाि भागीदाराच भाडिल खात रमातपवशल सन ` मन ` सटार ` तपवशल सन ` मन ` सटार `

वशललकप/आ

रोखीकरिखातथ

बकखातथ(अवतमशोधन)

६३,०००

१०,०००

२६,३०० ९३,२००

वशललकप/आ

राखीिवनधी

रोखीकरिखातथ

रोखीकरिखातथ(नफा)

बकखातथ(अवतमशोधनाजरककमआिली)

३५,०००

७,५००

१३,०००

७,५००

४,५००

२४,०००

७,८००

८५,०००

३,०००

५,२००

६३,००० ३६,३०० ९३,२०० ६३,००० ३६,३०० ९३,२००

नाि बि खात रमा

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वशललकप/आरोखीकरिखातथसनचथभाडिलखातथ

४०,०००७८,०००७,५००

रोखीकरिखातथमनचथभाडिलखातथसटारचथभाडिलखातथ

६,०००२६,३००९३,२००

१,२५,५०० १,२५,५००

234

उदाहरि - ६नथरलथआविपाटीलहथ३:१ापरमािातनफा-तोटािाटनघथिारथभागीदारआहथत.तानी३१माचज२०२०रोरीभागीदारी

विसवरजतकरणाचथठरविलथताचाभागीदारीचािरीलतारखथचाताळथबदखालीलपरमािथहोता.

३१ माचज २०२० रोरीचा ताळबद

दयता रककम ` सपतती रककम `भाडिलखातथ: नथरलथ पाटीलनफातोटाखातथविविधधनको

१,१४,०००५०,०००८,०००३२,०००

इमारततमालसाठा(सकध)विविधऋिकोबकतीलरोखवशललक

६०,०००५०,०००३०,०००४४,०००२०,०००

२,०४,००० २,०४,००० िरीलतारखथलाभागीदारीससथचथविसरजनझालथआविसपततीचथरोखीकरिखालीलपरमािथझालथ.-

१. नथरलथानी५०%त१०%कसरीिरआवि १४ मालसाठा२०%कसरीिरठथिनघथतला.

२. पाटीलनथ `७०,०००लाइमारतठथिनघथतलीतसथच `२०,०००चथऋिको `१६,०००लाठथिनघथतलथ,तसथचतानथ५%कसरीिरधनकोचथशोधनकरणाचथकबलकलथ.

३. वशललकसत `४,०००चानकसानीिरविकणातआलथ.४. वशललकमालसाठा१०%नफािरविकणातआलाआविऋिकोचथथ९५%रोखीकरिझालथ. तयार िरा : रोखीिरि खात, भागीदाराच भाडिल खात आवि बि खात. उततर - ६

नरल आवि पाटील याचया पसतिातनाि रोखीिरि खात रमा.

तपवशल रककम ` रककम ` तपवशल रककम ` रककम `विविध सपतती खात : विविध दयतच खात :इमारत ६०,००० धनको ३२,०००त ५०,००० नथरलथभाडिलखातथःमालसाठा ३०,००० त २२,५००विविधऋिको ४४,००० १,८४,००० मालसाठा ६,००० २८,५००पाटीलचथभाडिलखातथ(धनको) ३०,४०० पाटीलचथभाडिलखातथःभागीदाराचथभाडिलखातथ इमारत ७०,०००(रोखीकरिािरीलनफासानातरीत) ऋिको १६,००० ८६,०००नथरलथ ४८८ बकखातथःपाटील १६२ ६५० त २१,०००

मालसाठा २४,७५०ऋिको २२,८०० ६८,५५०

२,१५,०५० २,१५,०५०

235

नाि भागीदाराच भाडिल खात रमा

तपवशल नरल ` पाटील ` तपवशल नरल ` पाटील `रोखीकरिखातथबकखातथ

२८,५००९१,९८८

८६,००० वशललकखालीआिलीनफा-तोटाखातथरोखीकरिखातथरोखीकरिखातथ(रोखीकरिािरीलनफा)बकखातथ

१,१४,०००६,०००

४८८

५०,०००२,०००३०,४००

१६२

३,४३८

१,२०,४८८ ८६,००० १,२०,४८८ ८६,०००

नाि बि खात रमा

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वशललकखालीआिलीरोखीकरिखातथपाटीलचथभाडिलखातथ

२०,०००६८,५५०३,४३८

नथरलथचथभाडिलखातथ ९१,९८८

९१,९८८ ९१,९८८िायज वटप : १. यतर - ` ५०,०००

५०%२५,०००(नथरलथ) ५०%२५,०००(रोखीकरि) (िरा)१०%२,५००(Discount) (िरा)४,०००(तोटा) ` २२,५०० ` २१,०००

२. मालसाठा - ` ३०,०००

(१/४)७,५००(नथरलथ) (३/४)२२,५००(रोखीकरि) (िरा)२०%१,५००(कसर) (अवधक)१०%२,२५०(नफा) ` ६,००० ` २४,७५० `३. धनिोच ५% िसरीिर शोधन ४. एिि ऋििो ४४,००० =३२,०००× ५/१०० िरा-पाटीलनथघथतलथलथ २०,००० = ` १,६००कसर वशललकऋिको २४,००० = ` ३२,०००-१,६०० ९५%ऋिको २२,८०० = ` ३०,४०० रोखीकरिझालथ

236

६.२ वदिाळखोरी / नादारीमळ भागीदारीच विसरजन (Dissolution Under Insolvency Situation) :कादथशीरपररभाषथनसारनादारी/वदिाळखोरीमहिरथभागीदाराचीवकिाससथचीदथताहीसपततीपथकषाअवधकहोतथ.तावप

विसरजनाचा पररससतीतससथचथअससतति राहत नाही.कारि उपलबधअसलथलाअपिज रकमथमळथ ससथिर बधनथ थतात. तसथचकरजदाराचीदथअसलथलीरककमदथताथतनाही.अशापररससतीलाविसरजनअसथमहितात.

विसरजनपरसगीररभागीदाराचथभाडिलखातथिरीलसमाोरनकरनदथखीलनािथवशललकदाखवितअसथलतरभागीदाराचीखारगीसपतती विकनपरमदथतादािाचीअसतथ. एिढथकरनहीभागीदाराचाभाडिलखाताचीनािथ वशललकअसलासमहिरथचभाडिलननता/तटभरनकाढणासाठीतोपनहारोखरककमआिणासअसमजठरतअसथलतरतोवदिाळखोरनादारठरतो.ाभागीदाराकडनथिथअसलथलारकमथचीरबाबदारीअनसकषमभागीदारिहनकरतात.

६.३ िाही महतिाचया सिलपना (Some Important Concepts) :

अ. सकषम भागीदार (Solvent Partner) : “असा भागीदार होय िी जयाची सपतती ही दयतपकषा अवधि आह.’’सकषमभागीदारमहिरथअशीवकीकरीरीआपलासपततीतनआपलादथताचीपरतफडकरशकल.सकषमभागीदारमहिरथरोआपलीआवजकबधनथपिजकरणाससमजआहथ.

ब. वदिाळखोर / नादार भागीदार (Insolvent Partner) : “नादारीमधथमहिरथएखादाभागीदाराचीदथताहीसपततीपथकषाअवधकहोतथ,आविताचथकडीलसिजसपततीविकलानतर

सदधादथताचथशोधनहोिशकतनसथलतापररससतीलावदिाळखोरी/नादारीअसथमहटलथरातथ.”“नादारभागीदारमहिरथजाचीदथताहीताचासपततीपथकषारासतअसतथ.’’‘‘रथवहाएखादावकीआपलासपततीतनदथताचथसमाधानकरशकतनसथलतथवहातावकीलानादार/वदिाळखोरवकी

असथमहटलथरातथ.’’

ि. भाडिलाची नयनता / तट (Capital Deficiency) : भागीदाराचया भाडिल खातयािर सिज समायोरन िलयानतर दखील तयाच भाडिल खात नाि वशललि दाखित या वशलिला भाडिल नयनता / तट महटल रात.’’

एकवकिातापथकषाभागीदाराचाभाडिलखातालानािथवशललकअसथल.तासबधीचीरककमतथअशत:वकिापिजपिथरोखसिरपातआिशकतनसथलतरअशाभागीदारानावदिाळखोर/नादारभागीदारअसथमहटलथरातथ.भागीदारकादा१९३२परमािथभागीदारीतभागीदाराचीदथताअमाजदअसतथ.रथवहाभागीदारनादारहोतात,तथवहाखारगीसपततीहसतगतकरनविरिरीकलीरातथतरीहीररनादारभागीदारआपलादथताचथशोधनकरणासअसमजअसलाससकषमभागीदारताचानफा-तोटाविभारनाचापरमािातभरपाईकरतात.

ररभागीदारीतीलएखादाभागीदारआपलाभाडिलाचीननतातटीचीरककमरोखसिरपातआिणासअसमजअसथलतरवदिाळखोर/नादारभागीदाराचाभाडिलखातािरीलननता/तटभागीदारीतीलइतरसकषमभागीदारहीतटताचानफा-तोटाविभारनाचापरमािातभरनकाढतील.

६.४ वदिाळखोर / नादार भागीदाराचया भाडिल खातयािरील तट वििा नयनत : वदिाळखोर/नादारभागीदाराचाभाडिलखातािरीलननतातटखालीलदोनपरकारथभरनकाढताथईल.

१. भागीदारीचासामान तोटामधन/ ननता / तट वनमाजि/झालीअसलासही तट इतरभागीदार ताचा नफा-तोटाविभारनाचापरमािातभरनकाढशकल.

२. विशथषतोटामळथररभाडिलाचीननता/तटवनमाजिझालीअसलासअशीतटइतरसकषमभागीदारताचानफातोटाविभारनाचापरमािातहीतट/ननताभरनकाढतात.(गानजरविरदधमरथवनमानसार)टीप : गानजर विरदध मर या िसच वनयम १२ िी िाविजयचया अभयासकमात समाविषट नाहीत, महिन अशा परिारच एिही

उदाहरि अभयासकमात वदलल नाही.

237

६.४ ससरर आवि अवसरर भाडिल पदधत (Fixed and Fluctuating Capital Method) ससरर भाडिल पदधत : (Fixed capital Method) : ससरभाडिलपदधतीमधथपरतथकभागीदाराचथसिततचालखातथतारकलथरातथ.सिजपरकारचासमाोरनाचालखातात

कलारातात.तानतरचालखातािरआलथलीवशललकभागीदाराचाभाडिलखातालासानातरीतकलीरातथ.

लखाविय पदधत (Accounting Procedure) : १. वदिाळखोर/नादारभागीदाराचाचालखाताचीवशललकताचाभाडिलखातालासानातरीतकलासहोिारीवकदजनोद वदिाळखोर/नादारभागीदाराचथचालखातथ..................................नािथ वदिाळखोर/नादारभागीदाराचाभाडिलखाताला (नादारभागीदाराचीननताताचाभाडिलखाताला/सानातरीतकलाबददल)

२. वदिाळखोर/नादारभागीदाराचाचालखातािरीलननतमतटसकषमभागीदाराचाभाडिलखातालाताचानफा-तोटाविभारनाचापरमािातसानातरीतकलाबददल)

सकषमभागीदाराचथभाडिलखातथ.............................................नािथ नादारभागीदाराचाभाडिलखाताला (नादारभागीदाराचीननता/तटसानातरीतकलाबददल)

३. सकषमभागीदाराचाचालखाताचीवशललकताचाभाडिलखातालासानातरीतकलाबददल सकषमभागीदाराचथचालखातथ................................................नािथ. सकषमभागीदाराचाभाडिलखाताला (चालखाताचीवशललकसानातरीतकलाबददल)

४. सकषमभागीदाराचाभाडिलखाताचीअवतमदथिाि-घथिािपिजकलाबददल सकषमभागीदाराचथभाडिलखातथ.............................................नािथ रोख/बकखाताला (रोखरककमदथऊनखातथबदकलाबददल)

६.५ अससरर भाडिल पदधत (Fluctuating Capital Method)अससरभाडिलपदधतीमधथचालखातथउघडलथरातनाही.सिजसमाोरनाभाडिलखातातकरनवदिाळखोर/नादार

भागीदारीचाभाडिलखातािरीलननता/तटसकषमभागीदाराचाभाडिलखातालाताचानफा-तोटाविभारनाचापरमािातसानातरीतकलीरातथ.

सकषमभागीदाराचथभाडिलखातथ.............................................नािथ. वदिाळखोर/नादारभागीदाराचाभाडिलखाताला(वदिाळखोरभागीदाराचाभाडिलाचीननता/तटसानातरीतकलाबददल)

238

उदाहरि

१. विदा, शवमजला आवि मघा ह ५ :३: २ या परमािात नफा-तोटा िाटन घिार भागीदार आहत. तयाचया भागीदारीचा ३१ माचज २०१९ रोरीचा ताळबद खालीलपरमाि होता.

३१ माचज २०१९ रोरीचा ताळबददयता रककम (`) सपतती रककम (`)

भाडिलखातथ: विविधसपतती १,२८,०००विदा ५०,००० बकखातथ १६,०००शवमजला ४०,००० चालखातथ-मथघा २६,०००मथघा ३०,०००चालखातथ:विदा ६,०००शवमजला ६,०००विविधधनको २८,०००दथविपत १०,०००

१,७०,००० १,७०,०००

तयानी िरील तारखला भागीदारी ससरच विसरजन िरणयाच ठरविल. १. विविधसपततीचथरोखीकरिपसतकरीमलाचा८०%रकमथनथझालथ.२. नोदनकलथलाअदततखचाजचथशोधन `८,०००लाकरणातआलथ.३. रोखीकरिखचज `६,०००दथआहथ.४. विविधधनकोआविदथविपताचथशोधन `३४,०००लाकरणातआलथ.५. मथघानादारझालीआविवतचाखारगीसपततीतन `२,०००िसलझालथ. तयार िरा : रोखीिरि खात, भागीदाराच चाल खात, भागीदाराच भाडिल खात आवि बि खात. उततर

विदा, शवमजला आवि मधा याचया पसतिात नाि. रोखीिरि खात रमा.

तपवशल रककम ` रककम ` तपवशल रककम ` रककम `विविधसपततीखातथ: १,२८,००० विविधदथताखातथ:बकखातथ: धनको २८,०००धनकोिदथविपत ३४,००० दथविपत १०,००० ३८,०००अदततखचज ८,००० ४२,००० बकखातथ: १,०२,४००बकखातथ: विविधसपतती(रोखीकरिखचज) ६,००० भागीदाराचथभाडिलखातथ

(रोखीकरिािरीलतोटा)विदा १७,८००शवमजला १०,६८०मथघा ७,१२० ३५,६००

१,७६,००० १,७६,०००

239

नाि भागीदाराच चाल खात रमा

तपवशल विदा(`)

शवमजला (`)

मघा(`)

तपवशल विदा(`)

शवमजला(`)

मघा(`)

वशललकखालीआिलीरोखीकरिखातथ(तोटा)

१७,८०० १०,६८०

२६,०००

७,१२०

वशललकखालीआिलीभागीदाराचथभाडिलखातथ

६,०००

११,८००

६,०००

४,६८० ३३,१२०

१७,८०० १०,६८० ३३,१२० १७,८०० १०,६८० ३३,१२०

नाि भागीदाराच भाडिल खात रमा

तपवशल विदा (`)

शवमजला (`)

मघा (`)

तपवशल विदा (`)

शवमजला (`)

मघा (`)

भागीदाराचथचालखातथ ११,८०० ४,६८० ३३,१२० वशललकखालीआिली ५०,००० ४०,००० ३०,०००

मथघाचथभाडिलखातथ ७०० ४२० बकखातथ २,०००

बकखातथ ३७,५०० ३४,९०० विदाचथभाडिलखातथ ७००शवमजलाचथभाडिलखातथ ४२०

५०,००० ४०,००० ३३,१२० ५०,००० ४०,००० ३३,१२०नाि. बि खात रमा

तपवशल रककम (`) तपवशल रककम (`)

वशललकखालीआिली १६,००० रोखीकरिखातथ ४२,०००रोखीकरिखातथ १,०२,४०० रोखीकरिखातथ ६,०००मथघाचथभाडिलखातथ २,००० विदाचथभाडिलखातथ ३७,५००

शवमजलाचथभाडिलखातथ ३४,९००१,२०,४०० १,२०,४००

िायजवटप : Working Note : मथघाचाभाडिलाचीतट-

विदा` १,२२०× ५८ = ` ७००

शवमजला` १,१२०× ३८ = `४२०

२. िदम, वशद आवि चवहाि याचया भागीदारीचा ३१ माचज २०१९ रोरीचा ताळबद खालीलपरमाि आह. तयाचया नफा-तोटा

विभारनाच परमाि अनकम १२ :

१६ :

१३ अस आह.

240

३१ माचज २०१९ रोरीचा ताळबददयता रककम ` सपतती रककम `

भाडिलखातथ: इमारत २८,५००कदम ३६,००० त २०,२५०वशदथ ३२,२५० फवनजचर ४,५००सामानवनधी १८,००० मालसाठा(सकध) ३०,७५०कदमचथकरज ११,२५० ऋिको १५,०००विविधधनको १८,७५० परापविपत ९,०००

दथविपत ११,२५० बक ४,५००नफा-तोटाखातथ २,२५०चवहािचथभाडिलखातथ १२,७५०

१,२७,५०० १,२७,५००िरीलतारखथलाभागीदारीससाविसवरजतझालीआविसपततीचथरोखीकरिखालीलपरमािथझालथ.१. इमारत ` २७,०००,त ` १८,०००,ऋिको ` ७,५००,खाती ` १,३५०२. कदमनथफवनजचरआविमालसाठा ` ३०,०००लाठथिनघथतलातसथचतानथ`७५०ाकसरीिरधनकोचथशोधनकरणाचथ

मानकलथ.३. वशदथनथ `७,८००लापरापविपतठथिनघथतलथआविदथविपताचथपिजपिथशोधनकलथ.४. विसरजनखचज `२,४००झाला.५. चवहािनादारझालामळथताचाखारगीसपततीतनकाहीहीरककमिसलझालीनाही. िरील मावहतीचया आधार रोखीिरि खात, भागीदाराच भाडिल खात आवि बि खात तयार िरा.उततर ः

िदम, वशद आवि चवहाि याचया पसतिातन नाि रोखीिरि खात रमा.

तपवशल रककम (`) तपवशल रककम (`)विविधसपतती विविधदथता:इमारत २८,५०० धनको १८,७५०त २०,२५० दथविपत ११,२५० ३०,०००उपसकर ४,५०० बकखातथ मालसाठा ३०,७५० इमारत २७,०००ऋिको १५,००० त १८,०००परापविपत ९,००० १,०८,००० ऋिको ७,५००कदमचथभाडिलखातथ(धनको) १८,००० खाती १,३५० ५३,८५०वशदथचथभाडिलखातथ(दथविपत) ११,२५० कदमचथभाडिलखातथ ३०,०००बकखातथ:(रोखीकरिखचज) २,४०० (उपसकरिमालसाठा) वशदथचथभाडिलखातथ ७,८००

(परापविपत) भागीदाराचथभाडिलखातथ(तोटा):

कदम ९,०००वशदथ ३,०००चवहाि ६,०००

१८,०००

१,३९,६५० १,३९,६५०

241

नाि. भागीदाराच भाडिल खात रमा.

तपवशल िदम (`)

वशद (`)

चवहाि (`)

तपवशल िदम (`)

वशद (`)

चवहाि (`)

वशललकखालीआिली १२,७५० वशललकखालीआिली ३६,००० ३२,२५०

नफा-तोटाखातथ १,१२५ ३७५ ७५० सामानवनधी ९,००० ३,००० ६,०००रोखीकरिखातथ(तोटा) ९,००० ३,००० ६,००० रोखीकरिखातथ १८,००० ११,२५०

रोखीकरिखातथ ३०,००० ७,८०० कदमचथभाडिलखातथ १०,१२५चवहािचथभाडिलखातथ १०,१२५ ३,३७५ वशदथचथभाडिलखातथ ३,३७५बकखातथ १२,७५० ३१,९५०

६३,००० ४६,५०० १९,५०० ६३,००० ४६,५०० १९,५००नाि. बि खात रमा.

तपवशल रककम (`) तपवशल रककम (`)

वशललकखालीआिलीरोखीकरिखातथ

४,५००५३,८५०

रोखीकरिखातथकदमचथभाडिलखातथवशदथचथभाडिलखातथकदमचथकरजखातथ

२,४००१२,७५०३१,९५०११,२५०

५८,३५० ५८,३५०

नाि िदमच िरज खात रमा.

तपवशल रककम (`) तपवशल रककम (`)

बकखातथ ११,२५० वशललकखालीआिली ११,२५०

११,२५० ११,२५०३. शभागी, मवनषा आवि वशतल ह भागीदार समपरमािात नफा-तोटा विभागन घतात तयाचया भागीदारीचा ३१ माचज २०१८

रोरीचा ताळबद खालीलपरमाि होता. : ३१ माचज २०१८ रोरीचा ताळबद

दयता रककम ` सपतती रककम `भाडिलखात:शभागीमवनिाराखीिवनधीधनकोदयविपतर

६२,५००३७,५००२२,५००३७,५००१२,५००

यतरमालसाठा(सकध)ऋणको २७,५००(िरा)बडीतकरजवनधी २,५००परापविपतरबकतीलरोखवशतलचभाडिल

६२,५००३७,५००

२५,०००२२,५००१२,५००१२,५००

१,७२,५०० १,७२,५००िरील तारखला तयानी भागीदारी विसवरजत िली. सपततीच रोखीिरि पढीलपरमाि झाल. :

242

१. मालसाठा` ३१,२५०,त`३७,५००,ऋिको`२१,२५०आविपरापविपत`१८,०००.२. धनकोचथशोधन२%कसरीिरतरदथविपताचथपिजपिथशोधनकरणातआलथ३. रोखीकरिखचज`६,२५०झाला.४. वशतलनादारमहिनघोषीतझालीआविवतचाखारगीसपततीतनरपात५०पसथइतकरीरककमिसलझाली. तयार िरा : रोखीिरि खात, भागीदाराच भाडिल खात आवि बि खात

उततर शभागी, मवनषा आवि वशतल याचया पसतिातनाि. रोखीिरि खात रमा.

तपवशल रककम (`) रककम (`) तपवशल रककम (`) रककम (`)

विविधसपतती: विविधदथता:त ६२,५०० धनको ३७,५००मालसाठा ३७,५०० दथविपत १२,५०० ५०,०००ऋिको २७,५०० सशवतकरजवनधी २,५००परापविपत २२,५०० १,५०,००० बकखातथ:बकखातथ: मालसाठा ३१,२५०धनको ३६,७५० त ३७,५००दथविपत १२,५०० ४९,२५० ऋिको २१,२५० परापविपत १८,००० १,०८,०००बकखातथ:रोखीकरिखचज ६,२५० भागीदाराचथभाडिलखातथ

(रोखीकरिािरीलतोटा) शभागी १५,००० मवनषा १५,००० वशतल १५,००० ४५,०००

२,०५,५०० २,०५,५००

नाि भागीदाराच भाडिल खात रमा

तपवशल शभागी (`)

मवनषा (`)

वशतल (`)

तपवशल शभागी (`)

मवनषा (`)

वशतल (`)

वशललकखालीआिली १२,५०० वशललकखालीआिली ६२,५०० ३७,५००

वशतलचथभाडिलखातथ ५,००० ५,००० सामानवनधी ७,५०० ७,५०० ७,५००रोखीकरिखातथ(तोटा) १५,००० १५,००० १५,००० बकखातथ १०,०००

बकखातथ ५०,००० २५,००० शभागीचथभाडिलखातथ ५,०००

मवनषाचथभाडिलखातथ ५,०००७०,००० ४५,००० २७,५०० ७०,००० ४५,००० २७,५००

243

नाि. बि खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वशललकखालीआिलीरोखीकरिखातथवशतलचथभाडिलखातथ

१२,५००१,०८,०००१०,०००

रोखीकरिखातथरोखीकरिखातथशभागीचथभाडिलखातथमवनषाचथभाडिलखातथ

४९,२५०६,२५०५०,०००२५,०००

१,३०,५०० १,३०,५००(रवहा दोन भागीदार वदिाळखोर / नादार होतात)

१ नरदर, दथिदर आवि महदर ३:३:२ ा परमािात नफा-तोटा िाटन घथिारथ भागीदार आहथत. भागीदाराचा विसा तानी ३१माचज२०२०रोरीविसवरजतकला.तािथळथसताचाभागीदारीचाताळथबदखालीलपरमािथहोता.:

३१ माचज २०२० रोरीचा ताळबद

दयता रककम ` सपतती रककम `भाडिलखातथ: तआविसत १,००,०००नरदर २०,००० मोटारकार २०.०००दथिदर ८०,००० विविधऋिको ९०,०००महदर ४०,००० मालसाठा(सकध) १,२०,०००विविधधनको २,००,००० बकतीलरोख १०,०००

३,४०,००० ३,४०,०००तयानी िरील तारखला भागीदारी विसवरजत िरणयाच ठरविल. १. तआविमालसाठा(सकध)विकणातआलाअनरिमथ` ५०,०००आवि`३६,०००.२. ऋिकोचथरोखीकरि`४०,०००३. दथिदरनथ`२६,०००लामोटारकारसित:ठथिनघथतली.४. रोखीकरिखचज`२,०००झाला.५. एखादाभागीदाराचाभाडिलखातालातटअसथलतरतीतटइतरभागीदारताचानफा-तोटाविभारनाचापरमािात भरपाईकरतील.६. नरदरनादारझाला.महदरनथफक` १०,०००रोखआिलथ. भागीदारी ससरचया पसतिात आिशयि खाती तयार िरा.

244

उततर नरदर, दिदर आवि महदर याचया पसतिात

नाि. रोखीिरि खात रमा.

तपवशल रककम (`) रककम (`) तपवशल रककम (`) रककम (`)

विविधसपतती विविधदथता:तिसत १,००,००० धनको २,००,०००मोटारकार २०,००० बकखातथ:विविधऋिको ९०,००० त ५०,०००मालसाठा(सकध) १,२०,००० ३,३०,००० मालसाठा(सकध) ३६,०००बकखातथ:(धनकोचथशोधन) २,००,००० ऋिको ४०,००० १,२६,०००बकखातथ:(रोखीकरिखचज) २,००० दथिदरभाडिलखातथ २६,०००

(मोटारकारठथिनघथतली)भागीदाराचथभाडिलखातथ(रोखीकरिािरीलतोटासानातरीत)नरदर ६७,५००दथिदर ६७,५००महदर ४५,००० १,८०,०००

५,३२,००० ५,३२,०००नाि. भागीदाराच भाडिल खात रमा.

तपवशल नरदर(`)

दिदर(`)

महदर(`)

तपवशल नरदर(`)

दिदर(`)

महदर(`)

रोखीकरिखातथ(रोखीकरिािरीलतोटा)

६७,५०० ६७,५०० ४५,००० वशललकखालीआिली

२०,००० ८०,००० ४०,०००

बकखातथ १०,०००रोखीकरिखातथ २६,००० दथिदरचथभाडिलखातथ २८,५००नरदरचथभाडिलखातथ २८,५०० १९,००० महदरचथभाडिलखातथ १९,०००महदरचथभाडिलखातथ १४,००० दथिदरचथभाडिलखातथ १४,०००

बकखातथ ५६,०००

६७,५०० १,३६,००० ६४,००० ६७,५०० १,३६,००० ६४,०००नाि. बि खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वशललकखालीआिलीरोखीकरिखातथमहदरचथभाडिलखातथदथिदरचथभाडिलखातथ

१०,०००१,२६,०००१०,०००५६,०००

रोखीकरिखातथरोखीकरिखातथ

२,००,०००२,०००

२,०२,००० २,०२,०००

245

िायजवटप : १. नरदरची तट - नरदरची भाडिलातील तट ` ४७,५००असनदथिदरआविमहदरहीतटताचानफा-तोटािाटिीचापरमािात

रसथ३:२ापरमािाततटभरनकाढतील. दथिदर ` ४७,५००×३/५=` २८,५००

महदर` ४७,५००×२/५=`१९,०००

२. महदरची भाडिलातील तट - नरदरचाभाडिलातीलतटमहदरनथभरनकाढलामळथमहदरसित:नादारझालाआविमहिनमहदरचाभाडिलातीलतट` १४,०००.दथिदरनथभरनकाढली.

रवहा सिज भागीदार नादार वदिाळखोर झालयास (when all Partners are insolvent )रथवहासिजभागीदार नादार/ वदिाळखोरहोतात तािथळीससथचाधनकोचथ पिजपिथ परतफडकरताथत नाही.ससथरिळ

उपलबधअसलथलीरोखरककमरसथहसतसरोख+भागीदाराचाखारगीसपततीतनपरापरककम ातनसिजपरमविसरजनखचजवदलारातोिउरलथलीरककमधनकोनाता-तापरमािातवदलीरातथ.

ससथचीसिजपसतकबदकरतानाधनकोहथरोखीकरिखातातसानातरीतकलथरातनाहीतसथचधनकोचीकलथलीपरतफडसदधारोखीकरिखातातनािथकलीरातनाही.रोखीकरिािरीलतोटासिजभागीदाराचाभाडिलखातालाताचानफा-तोटाविभारनाचापरमािातसानातरीतकलारातो.तानतरउपलबधअसलथलारकमथतनधनकोचीपरतफडकलीरातथ.काहीदथिथबाकरीअसलासतथननता/तटखाताससानातरीतकलथरातथ.तानतरभागीदाराचथभाडिलखातथबदकरनननता/तटखातथमधथसानातरीतकलथरातथ.अशाररतीनथससथचीलथखापसतकबदहोतात.

१. दयतच खात बद िरि. दथताखातथ....................................................... नािथ रोख/बकखाताला....................................... (वदलथलीरककम) ननता/तटखाताला..................................... (नवदलथलीरककम) (दथताचथशोधनआविबाकरीरावहलथलीरककमननता/तटखाताससानातरीतकलाबददल)२. भागीदाराचथभाडिलबदकलाबददल ननता/तटखातथ............................................ नािथ. भागीदाराचथभाडिलखाताला............................... (भागीदाराचथभाडिलखातथननताखातालानथलाबददल)

१. वदिाळखोर / नादार भागीदारािडन रककम िसली : ररकाहीरककमससथनथवदिाळखोर/नादारभागीदाराकडनिसलकलीतरखालीलपरमािथनोदकलीरातथ.

रोख/बकखातथ.................................................. नािथ वदिाळखोरभागीदाराचाभाडिलखाताला (नादारभागीदाराकडनरककमिसलकलाबददल)

२. वदिाळखोर / नादार भागीदाराची भाडिल नयनता / तटीची िाटिी :वदिाळखोर/नादारभागीदाराचीभाडिलननता/तटीचीिाटिीकरणापिवीलकषातघािाचथमददथ.अ रोखीकरिखातालाफकसपततीसानातरीतकरािी.ब. रोखीकरिखातालाबाहयदथतावकिाबाहयदथिीसानातरीतकरनका.ताचथसिततखातथउघडािथ.क. ननता/तटखातथउघडनसिजभागीदाराचाभाडिलखातािरीलनािथबाकरी(ननता/तट)सानातरीतकरािी.ड. बाहयदथताचाकारिामळथननता/तटउदभितथमहिनतथखातथदथताखातालासानातरीतकलथरातअसतथ.

246

इ. ससथरिळउपलबधअसलथलीरोखरककमरसथआरभीचीवशललकसपततीचाविरिरीचीरककम,भागीदाराचाखारगीसपततीतन पराप रककमसिज तती पकषाना ताचा दथताचा परमािात िाटली रातथ. ताचपरमािथ दथताची पिजपिथपरतफडहोतनाहीपरतताशकतामाजदथपयतपरतफडकलारातात.

१. खालीलताळथबदरपाली,वदपालीआविवमतालीाचाभागीदारीचीअसनहथभागीदार२:२:१ापरमािातनफा-तोटािाटनघथतात.३१माचज२०१८रोरीताचाभागीदारीचथविसरजनझालथ.

ताळबद ३१ माचज २०१८ रोरीचा

दयता रककम ` सपतती रककम `भाडिलखातथ:रपालीवदपालीविविधधनकोबककरज-(सकधतारिठथिन)

६०,०००४०,०००

२,४०,०००१,००,०००

ससरसपततीखातीमालसाठा(सकध)रोखभाडिलखातथःवमताली

२,१८,०००६०.०००

१,२०,०००२,०००४०,०००

४,४०,००० ४,४०,०००विसरजनिळी सपततीच रोखीिरि खालीलपरमाि झाल.

ससरसपतती`१,८०,०००लाविकणातआलीआविमालसाठाचथरोखीकरि`१,०४,०००झालथ.रोखीकरिखचज` ६,०००दथणातआला.

भागीदारीच सिज भागीदार नादार झाल अस गहीत धरन रोखीिरि खात, भावगदाराच भाडिल खात, बि खात, विविध धनिो खात, बि िरज खात आवि तट खात तयार िरा.

उततर १ रपाली, वदपाली आवि वमताली याचया पसतिात

नाि रोखीिरि खात रमा.

तपवशल रककम (`) रककम (`) तपवशल रककम (`) रककम (`)

विविधसपततीखातथ: बकखातथ: १,८०,०००ससरसपतती २,१८,००० (ससरसपततीविरिरी)खाती ६०,००० बकखातथ: १,०४,०००मालसाठा(सकध) १,२०,००० ३,९८,००० मालसाठाचथ(सकध)

बकखातथ: रोखीकरि(रोखीकरिखचज) ६,००० भागीदाराचथभाडिलखातथ:

(रोखीकरिािरीलतोटासानातरीत) रपाली ४८,००० वदपाली ४८,००० वमताली २४,००० १,२०,०००

४,०४,००० ४,०४,०००

247

नाि. भागीदाराच भाडिल खात रमा.

तपवशल रपाली (`)

वदपाली (`)

वमताली (`)

तपवशल रपाली (`)

वदपाली (`)

वमताली (`)

वशललकखालीआिली ४०,००० वशललकखालीआिली ६०,००० ४०,०००रोखीकरिखातथ ४८,००० ४८,००० २४,००० तट/ननताखातथ ८,००० ६४,०००(रोखीकरिािरीलतोटा)तट/ननताखातथ) १२,०००

६०,००० ४८,००० ६४,००० ६०,००० ४८,००० ६४,०००

नाि बि खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वशललकखालीआिलीरोखीकरिखातथरोखीकरिखातथ

२,०००१,८०,०००१,०४,०००

रोखीकरिखातथबककरजखातथधनकोचथखातथ

६,०००१,००,०००१,८०,०००

२,८६,००० २,८६,०००

नाि धनिोच खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `बकखातथतटखातथ(ननताखातथ)

१,८०,०००६०,०००

वशललकखालीआिली २,४०,०००

२,४०,००० २,४०,०००नाि बि िरज खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `बकखातथ(कराजचथशोधन) १,००,००० वशललकखालीआिली १,००,०००

१,००,००० १,००,०००नाि नयनता वििा तट खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वदपालीचथभाडिलखातथवमतालीचथभाडिलखातथ

८,०००६४,०००

रपालीचथभाडिलखातथधनकोचथखातथ

१२,०००६०,०००

७२,००० ७२,०००वटप :बकचथकरजहथमालसाठातारिािरघथतलथलथसरवकषतकरजहोतथ.महिनविसरजनझालानतरबककराजचथशोधनमालसाठाचारोखीकरिातनकरणातआलथ.

248

२. मथ.रािथ,कािथआविमानथाचाभागीदारीचा३१माचज२०१९रोरीचाताळथबदखालीलपरमािथआहथ.ताळबद ३१ माचज २०१९ रोरीचा

दयता रककम ` सपतती रककम `भाडिलखातथ: फवनजचर ६,०००रािथ १०,००० ऋिको ४०,०००कािथ ६,००० मालसाठा(सकध) ४८,०००विविधधनको ८०,००० रोख २,०००रािथचथकरज २०,००० भाडिलखातथ-मानथ २०,०००

१,१६,००० १,१६,०००

धनकोचथशोधनकरणासभागीदारीअसमजअसलानथभागीदारीससाविसवरजतकरणातआली.कािथआविमानथानीकाहीहीशोधनकलथलथनाही.रािथचाखारगीसपततीतनफक` ३,०००िसलझालथ.मालसाठा`३०,०००.,ऋिको` ३२,०००आविफवनजचरफक` २,०००लाविकणातआलथ.तसथच`६,०००रोखीकरिखचजकरणातआला. भागीदारी ससरची वहशोब पसति बद िरणयासाठी रोखीिरि खात, भागीदाराच भाडिल खात, रोख खात, धनिोच खात, नयनता खात तयार िरा. उततर

राि, िाि आवि मान याचया पसतिातनाि. रोखीिरि खात रमा.

तपवशल रककम (`) रककम (`)) तपवशल रककम (`) रककम (`))

विविधसपततीखातथ: बकखातथ:फवनजचर ६,००० मालसाठा(सकध) ३०,०००ऋिको ४०,००० ऋिको ३२,०००मालसाठा ४८,००० ९४,००० फवनजचर २,००० ६४,०००बकखातथ:(रोखीकरिखचज) ६,००० भागीदाराचथभाडिलखातथ:

(रोखीकरिािरीलतोटासानातर)रािथ १२,०००कािथथ १२,०००मानथ १२,००० ३६,०००

१,००,००० १,००,०००नाि भागीदाराच भाडिल खात रमा.

तपवशल राि (`)

िाि (`)

मान (`)

तपवशल राि (`))

िाि (`)

मान (`)

वशललकखालीआिलीरोखीकरिखातथ(रोखीकरिािरीलतोटा)तटखातथ

१२,०००

२१,०००

१२,०००२०,०००१२,०००

वशललकखालीआिलीरािथचथकरजखातथरोकड/रोखखातथतटखातथ

१०,०००२०,०००३,०००

६,०००

६,००० ३२,०००

३३,००० १२,००० ३२,००० ३३,००० १२,००० ३२,०००

249

नाि. रोिड खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वशललकखालीआिलीरािचथभाडिलखातथरोखीकरिखातथ

२,०००३,०००६४,०००

रोखीकरिखातथधनकोचथखातथ

६,०००६३,०००

६९,००० ६९,०००

नाि. धनिोच खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `रोकड/रोखखातथननता/तटखातथ

६३,०००१७,०००

वशललकखालीआिली ८०,०००

८०,००० ८०,०००

नाि. नयनता / तट खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `कािथचथभाडिलखातथमानथचथभाडिलखातथ

६,०००३२,०००

रािथचथभाडिलखातथधनकोचथखातथ

२१,०००१७,०००

३८,००० ३८,०००३. वदनथश,मगथशआविरमथश२:२:१ापरमािातनफा-तोटािाटनघथिारथभागीदारआहथत.तानी३१माचज२०१८रोरीभागीदारी

ससाविसवरजतकरणाचथठरविलथ.ताळबद ३१ माचज २०१८ रोरीचा

दयता रावश ` सपतती रावश `भाडिलखातथ: इमारत ७८,०००वदनथश २६,००० सगिक ४५,०००मगथश २२,००० ऋिको २०,०००रमथश १८,००० खाती ३५,०००धनको ८०,००० बकवशललक ८,०००दथविपत ४०,०००

१,८६,००० १,८६,०००िरील तारखला भागीदारीच विसरजन झाल आवि भागीदारीचया सपततीचया रोखीिरिाचा पररिाम खालीलपरमाि.१. इमारत` ४०,०००,सगिक`३०,०००,ऋिको`१०,०००ापरमािथरोखीकरिझालथ.२. रोखीकरिाचाखचज`२,०००आला.३. सिजभागीदारनादारमहिनघोवषतझालथवदनथशकडन`२,०००िमगथशकडन`२,०००िसलझालथ. िरील खाती बद िरणयासाठी आिशयि खाती तयार िरा.

250

उततर ३ वदनश, मगश आवि रमश याचया पसतिात

नाि रोखीिरि खात रमातपवशल रककम (`) रककम (`) तपवशल रककम (`) रककम (`)

विविधसपतती: बकखातथ:इमारत ७८,००० इमारत ४०,०००सगिक ४५,००० सगिक ३०,०००ऋिको २०,००० ऋिको १०,००० ८०,०००खाती ३५,००० १,७८,००० भागीदाराचथभाडिलखातथ:बकखातथ (रोखीकरिािरीलतोटासानातरीत)(रोखीकरिखातथ) २,००० वदनथश ४०,०००

मगथश ४०,००० रमथश २०,००० १,००,०००

१,८०,००० १,८०,०००नाि भागीदाराच भाडिल खात रमा

तपवशल वदनश (`) मगश (`) रमश (`) तपवशल वदनश (`) मगश (`) रमश (`)

रोखीकरिखातथ(तोटा)

४०,००० ४०,००० २०,००० वशललकखालीआिलीबकखातथतट/ननताखातथ

२६,०००२,०००१२०००

२२,०००२,०००१६,०००

१८,०००

२,०००४०,००० ४०,००० २०,००० ४०,००० ४०,००० २०,०००

नाि बि खात रमा

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `वशललकखालीआिलीरोखीकरिखातथ(िसली)वदनथशचथभाडिलखातथमगथशचथभाडिलखातथ

८,०००८०,०००२,०००२,०००

रोखीकरिखातथधनकोचथखातथदथविपतखातथ

२,०००६०,०००३०,०००

९२,००० ९२,०००नाि धनिोच खात रमा

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `बकखातथननता/तटखातथ

६०,०००२०,०००

वशललकखालीआिली ८०,०००

८०,००० ८०,०००

251

नाि. दयविपतर खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `बकखातथननता/तटखातथ

३०,०००१०,०००

वशललकखालीआिली ४०,०००

४०,००० ४०,०००

नाि. तट/ नयनता खात रमा.

तपवशल रककम ` तपवशल रककम `भागीदाराचथभाडिलखातथ: वदनथश मगथश रमथश

१२,०००१६,०००२,०००

धनकोचथखातथदथविपतखातथ

२०,०००१०,०००

३०,००० ३०,०००

सिाधयाय : ६HHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHH

पर.१ िसतवनषठ परशन (Objective Questions)अ) खालील वदललया पयाजयामधन योगय पयाजयाची वनिड िरा ि विधान पिज वलहा.

१) ससाविसरजनाचािथळीसपततीआविदथता.............खातातसानातरीतहोतात. (अ) बक (ब) भागीदाराचथभाडिल (क) रोखीकरि (ड) भागीदाराचथचाल२) विसरजनखचजहा.............खातालारमाकलारातो. (अ) रोखीकरि (ब) रोख/बक (क) भागीदाराचथभाडिल (ड) भागीदाराचथकरज३) वदिाळखोर/नादारभागीदाराचीतट/ननतासकषमभागीदार.............िाटनघथतात. (अ) भाडिलाचापरमािात (ब) नफातोटापरमािात (क) विरिरीपरमािात (ड) तरलतापरमािात४) ररएखादाभागीदारानथभागीदारीससथचीएखादीसपततीठथिनघथतलीतरताचथभाडिलखातथ.............कलथ

रातथ. (अ) रमा (ब) नािथ (क) अवधक (ड) विभावरत

५) नोदनकलथलीदथताविसरजनाचािथळीशोधनकलीतर.............नािथकलथरातथ.

(अ) रोख/बकखातथ (ब) रोखीकरिखातथ (क) भागीदाराचथभाडिल (ड) करजखातथ६) भागीदारीससापिजपिथविसवरजतहोतथरथवहाभागीदार.............होतात. (अ) सकषम (ब) वदिाळखोर/नादार (क) धनको (ड) ऋिको

252

७) सपततीआविदथताहयारोखीकरि/खातातताचा.............मलािरसानातरीतहोतात.

(अ) बारार (ब) खरथदी (क) विरिरी (ड) पसतकरी८) ररदोनपथकषाकमीभागीदारहथभागीदारीससथतउरलथअसतीलतरतीससा.............होतथ (अ) विसवरजत (ब) सावपत (क) रोखीकत (ड) पनरजचना९) सपततीचीविरिरीझालासरोखीकरिखातथ.............कलथरातथ. (अ) नािथ (ब) रमा (क) रोखीकत (ड) बद१०) भागीदारीससथचा.............िथळीभागीदारीचथसिजकाजबदहोतात. (अ) विसरजन (ब) परिथश (क) वनितती (ड) मत

ब) खालील विधानासाठी एि शबद/ सजा/ शबदसमह वलहा. १) रोखीकरिखाताचीनािथवशललक.२) भागीदारीचाविसासपषातथिथ.३) सपततीचीविरिरीिदथताचथशोधनिरीलनफा-तोटाशोधनकाढणासाठीतारकलथरािारथखातथ.४) वदिाळखोरभागीदाराचथभाडिलखाताचीनािथवशललक.५) रोखीकरिखाताचीरमावशललक.६) भागीदारीससथचाविसरजनपरसगीसपततीचथरोखरकमथतरपातरहोिथ.७) भविषातएखादापरसगीअचानकउदभििारीदथता.८) वहशोबाचालथखापसतकातनोदनसलथलीसपतती.९) सपततीचथरोखीकरिआविदथताचथशोधनदशजवििारथखातथ.१०) भागीदारीविसरजनाचािथळीहोिाराखचज

ि) खालील विधान चि िी बरोबर त सिारि वलहा. १) भागीदारवनिततझालािरभागीदारीससाआपोआपविसवरजतहोतथ.२) विसरजनाचािथळीरोख/बकखातथआपोआपबदहोतथ.३) विसरजनाचािथळीअवधकोषअवधविकषज(BankOverdraft)रोखीकरिखातालासानातरीतहोतथ.४) सकषमभागीदाराचाभाडिलखाताचीनािथवशललकअसलासवदिाळखोरभागीदाराचीभाडिलननता/तटतथिाटन

घथतनाही.५) भागीदारीससाविसरजनपरसगीभागीदारीचीसिजसपततीरोखीकरिखातालासानातरीतकरतात.६) वदिाळखोर/नादारभागीदाराचाभाडिलखाताचानािथवशलकलाभाडिलाचीननता/तटअसथमहितात.७) भागीदारीससाविसरजनपरसगीभागीदाराचथकरजरोखीकरिखातालासानातरीतकरतात.८) रथवहाभागीदारामधीलसबधसपषातथताततथवहाविसरजनहोतथ.९) वदिाळखोरीचातोटाभागीदारीससाविसरजनाचािथळीसकषमभागीदारताचानफा-तोटाचापरमािातिाटनघथतात.१०) रोखीकरिािरीलतोटावदिाळखोर/नादारभागीदाराचाभाडिलखातालासानातरीतकलारातनाही.

253

ड) सोडिा - १) विनोद,विरआविविशालएकाभावगदारीससथचथभावगदारअरनतथ३ः२ः१ ापरमािातनफा-तोटािाटनघथतात.

विशालनादारझालामळथताचाभाडिलखातात` ६,०००तटवदसनथतथ,वहतटसकषमभावगदारात विभावरतकरािी.

२) धनको` ३०,०००,दथविपत` २०,०००आविबककरज` १०,०००उपलबधबकवशललक` ४०,०००ररसिजभागीदारनादारझालासधनकोनावकतीरककमवमळथल.

३) नादार भावगदाराचा भाडिल खाताची नािथ बारची एकि बथरीर ` १०,०००आवि रमाबारची एकि बथरीर ` ६,०००आहथ,भाडिलाचीतटशोधनकाढा.

४) नादारभावगदाराचाभाडिलखाताचीनािथबार` १५,०००आहथ.आविनादारभावगदार` ६,०००रोखआितात.नादारभावगदाराचीिाटपाचीभाडिलाचीतटशोधनकाढा.

५) रोखीकरिािररलनफा ६,०००आहथ.सिजभावगदाराचथनफा-तोटािाटपाचथपरमाि३ः२ः१असथआहथ.भावगदाराचाभाडिलखातालारमाबारलासानातररतहोिारारोखीकरिािररलनफाशोधनकाढा.

इ) एिा िाकयात उततर वलहा. १) भागीदारीचथविसरजनमहिरथका?२) रोखीकरिखातथकवहाउघडलथरातथ?३) रोखीकरिखातालाकोितापरकारचथखातथसानातरीतकलथरातथ?४) वदिाळखोर/नादारवकीकोिालामहटलथरातथ?५) भाडिलाचीतटमहिरथका?६) रोखीकरिखातािरीलवशललककोितापरमािातभावगदाराचाभाडिल/चालखातालासानातरीतकलीरातथ?७) नादारभागीदाराचाभाडिलखातािरीलतटकोिालासहनकरािीलागतथ?८) भागीदाराचथकरजपरतफडकलासकोितथखातथनािथकलथरातथ?९) विसरजनखचाजचथशोधनझालानतरकोितथखातथनािथकलथरातथ?

फ) खालील िोषटि पिज िरा.

१) रोखीकरिखाताचानािथबारचीबथरीर.

` २०,०००

रोखीकरिखाताचीरमाबारचीबथरीर

?

रोखीकरिािरीलतोटा

` ४,०००

२) धनको` १६,०००

दथविपत` १२,०००

बाहयदथता?

३) रोखीकरिखाताचीरमाबारचीबथरीर

` २१,०००

रोखीकरिखाताचीनािथबारचीबथरीर

` १६,०००

रोखीकरिािरीलनफा?

४) भाडिलखाताचीनािथबारचीबथरीर` ५१,०००

भाडिलखाताचारमाबारचीबथरीर?

भागीदारानथआिलथलीरोखरककम` १७,०००

५) भाडिलाचीतट` ?

नादारभागीदारानथआिलथलीरककम` ७,०००

नादारीमळथतोटा` २१,०००

254

परातयवकषि उदाहरि

१. गिश आवि िावतजि समान परमािात नफातोटा िाटन घिार भागीदार आहत. ३१ माचज २०१८ रोरी तयानी भागीदारी ससरा विसवरजत िरणयाच ठरविल. तवहा तयाचा ताळबद खालील परमाि होता.:

ताळबद ३१ माचज २०१८ रोरीचा

दयता रककम ` सपतती रककम `धनकोदथविपतथराखीिवनधीभाडिलखातथ: गिथश कावतजक

१८,४००५,६००२०,०००

४०,०००८०,०००

इमारतउपसकरऋिकोसकधपरापविपतथरोख

८८,०००१२,०००३२,०००२४,०००४,०००४,०००

१,६४,००० १,६४,०००सपततीच रोखीिरि खालीलपरमाि झाल : इमारत` ८२,०००,ऋिको` २२,०००,सकध` २०,०००.परापविपतथ` ३,२००आविगिथशनथउपसकर` १०,०००.

लाठथिनघथणाचथमानकलथ.रोखीकरिाचाखचज` २,०००आला. भागीदारी ससरचया पसतिात रोखीिरि खात, भागीदाराच भाडिल खात आवि रोख खात तयार िरा.उततर : रोखीकरिखातािरीलतोटा-`२४,८००,रोकडखातथ-` १,३१,२००,गिथशलारोखवदलथ-` २७,६००आवि

कावतजकलारोखवदलथ-`७७,६००

२. वलला, मदा आवि िदा ह ‘रानिी सटोअसज’ या ससरच भागीदार आहत. त अनकम ३:२:१ या परमािात नफा-तोटा िाटन घतात. तयानी ३१ माचज २०१८ रोरी भागीदारी ससरा विसवरजत िरणयाच ठरविल. तयाचया भागीदारीचा तयाच वदिशी ताळबद खालीलपरमाि होता.

ताळबद ३१ माचज २०१८ रोरीचा

दयता रककम ` सपतती रककम `धनको २८,८०० इमारत १,०२,०००दथविपत २१,६०० सत ७३,०००भाडिलखातथ: मोटारकार १,६७,६०० वलला २,२७,१६० खाती ४५,६०० मदा १,४४,००० गतििक ६२,४०० कदा १,०८,००० ऋिको ३०,६००

सकध ४५,०००बक ३,३६०

५,२९,५६० ५,२९,५६०

वललानथ ` १,२३,६००लाइमारतठथिनघथतली.मदानथपसतकरीमलालाखाती,सकधआविऋिकोठथिनघथतलथ.तसथचधनकोआविदथविपताचथशोधनकरणाचथमानकलथ.मोटारकारआविसताचथअनरिमथ` १,५१,०८०ि` ३१,६८०ामलालारोखीकरिझालथ.कदानथ` ५५,४४०लागतििकठथिनघथतलथ.रोखीकरिखचज` ६,८००आला.

255

रानिी सटोअसज चया पसतिात रोरविदज नोदी दा.उततर : रोखीकरितोटा-`५०,०००,वलला-`७८,५६०,मदा-` ५६,५३३अाविकदा-` ४४,२२७.

३. शलश आवि शशाि ३:२ परमािात नफा-तोटा विभागन घिार भागीदार आहत. तयाचा ३१ माचज २०१९ रोरीचा ताळबद खालीलपरमाि आह. :

ताळबद ३१ माचज २०१९.

दयता रककम ` सपतती रककम `भाडिलखाती: इमारत ७,००० शलथश १०,००० त ९,००० शशाक ६,००० ऋिको १४,०००चालखाती: सकध ५,००० शलथश ३,००० बक ६,००० शशाक २,०००धनको १७,४००दथविपत २,६००

४१,००० ४१,०००िरील वदनािाला वयिसाय ससरा बद झाली आवि सपततीचा विकय खालीलपरमाि होता :१. त` ८,०००,इमारत` ६,०००,सकध`४,०००आविऋिको` १२,०००.२. दथविपताचथशोधनकरणाचथशलथशनथमानकलथ.३. धनकोनापिजशोधनकलथ४. विसरजनाचाखचज` १,४००. तयार िरा : रोखीिरि खात, भागीदाराच चाल खात, भागीदाराच भाडिल खात ि बि खात

उततर : रोखीकरिािरीलतोटा-`६,४००,बकखातथ-`३६,०००,शलथशचथभाडिल-` ११,७६०, शशाकचथभाडिल-` ५,४४०

४. आशा, उषा आवि वनशा ह भागीदार असन २:२:१ या परमािात नफा-तोटा िाटन घतात. तयाचया भागीदारीचा ३१ माचज २०१९ रोरीचा ताळबद खालील परमाि आह.

ताळबद ३१ माचज २०१९ रोरीचा

दयता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `भाडिलखातथ: त १,००,००० आशा १,२०,००० गतििक ४८,००० उषा ४०,००० ऋिको १,१०,००० वनशा ४०,००० (-)बडीतकरजवनधी ६,००० १,०४,०००सामानवनधी/सवचती १२,००० सकध ४०,०००धनको ८०,००० नफा-तोटाखातथ ३६,०००आशाचथकरजखातथ १६,००० बक ८,०००दथविपत २८,०००

३,३६,००० ३,३६,०००

256

िरील तारखला भागीदारानी ससरा विसवरजत िरणयाच ठरविल. १. सपततीचथरोखीकरित` ९०,०००,सकध` ३६,०००,गतििक` ४२,०००आविऋिको` ९०,०००.२. विसरजनखचज` ६,०००.३. ससथचाखातीचथरोखीकरि` ४८,०००. रोरविदज नोदी दऊन ससरच खात बद िरा.

उततर : रोखीकरिािरीलनफा-` ८,०००,आशाचथभाडिल-` १,१३,६००,उषा-`३३,६००वनशा-` ३६,८००

५. सीता आवि गीता ह एिा भागीदारी ससरच भागीदार असन त ४:१ या परमािात नफा-तोटा िाटन घतात. तयानी ३१ माचज २०२० रोरी भागीदारी विसवरजत िरणयाच ठरविल. तयाचया भागीदारीचा तयाच वदिशीचा ताळबद खालील परमाि होता.

ताळबद ३१ माचज २०२० रोरीचा

दयता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `भाडिलखातथ: फवनजचर १४,००० सीता ९०,००० सत ६५,००० गीता ४०,००० बोधवचनह ८,०००विविधधनको ३५,००० विविधऋिको ४८,०००बककरज १५,००० -बडीतकरजवनधी ३,००० ४५,०००

मालसाठा(सकध) ३०,०००हसतसरोख १०,०००वनलबनरावहरात ८,०००

१,८०,००० १,८०,०००रोखीिरिाच पररिाम पढीलपरमाि वदसन आल.१. सीतानथसतआविमालसाठाअनरिमथ` ७८,०००,आवि` २२,०००लासित:ठथिनघथतला.२. ऋिकोपसतकरीमलाचा९०%रोखीकतझालथआविबोधवचनह` ५,०००आविखातीचथ` ७,०००लारोखीकरिझालथ.३. नोदनकलथलीसपततीचीअनमावनतमल` ४,५००होतीपितीफक`१,५००लाविकणातअाली.४. रथवहाधनकोचथशोधनकलथराईलतथवहा` १,०००कपातकरणाचीपरिानगीधनकोकडनवमळालथलीआहथ.५. रोखीकरिखचज` ३,५००झाला.

तयार िरा : रोखीिरि खात, रोिड खात आवि भागीदाराच भाडिल खात. उततर : रोखीकरिािरीलतोटा-`७,८००,रोकडखातथ-`८९,३४०,सीताकडनरककमवमळाली-`२६,६४०

वगतालारककमवदली-`३६,८४०

257

६. सवगता, अवनता आवि ससमता ह २:२:१ या परमािात नफा-तोटा िाटन घिार भागीदार आहत. तयाचया भागीदारीचा ३१ माचज २०१९ रोरीचा ताळबद खालीलपरमाि होता.

ताळबद ३१ माचज २०१९ रोरीचा

दयता रककम ` सपतती रककम `भाडिलखातथ: रमीन २,१०,००० सवगता ६०,००० सत २०,००० अवनता ४०,००० खाती १५,००० ससमता ३०,००० ऋिको १,२५,०००सधाचथकरजखातथ १,२०,००० करजआविअगरीम १५,०००विविधधनको १,२०,००० बक ५,०००दथविपत २०,०००

३,९०,००० ३,९०,०००

तयानी भागीदारी ससरा विसवरजत िरणयाच ठरविल.१. सपततीचथरोखीकरिरमीन` १,८०,०००;खाती` ७५,०००.करजआविअगरीममधन` १२,०००िसलझालथतर

ऋिकोपकरी१०%ऋिकोबडीतवनघालथ.२. सगीतानथपसतकरीमलालासतठथिनघथतलथ.३. धनकोआविदथविपताचथशोधन५%कसरीिरकरणातआलथ.४. सधाचथकरज` ६,०००वारासवहतफडणातआलथ.५. विपतातनवनमाजिझालथलीआकससमतदथताकसरीसवहत १,००,०००होती. ापकरीएकविपतधारक २०,०००चथविपत

असलथलानादारझाला. िरील मावहतीचया आधार रोखीिरि खात, भागीदाराच भाडिल खात आवि बि खात तयार िरा. उततर : रोखीकरिखातथ-` ४,५००,बकखातथ-`३,८४,५००,रककमवदलीसवगता-` ३८,२००,

अवनता-` ३८,२००,वसमता-` २९,१००

७. साईश, सवमत आवि हमत एिा भागीदारी ससरच भागीदार असन २:२:१ या परमािात नफा-तोटा िाटन घतात. तयानी ३१ माचज २०१९ रोरी भागीदारी ससरा विसवरजत िरणयाच ठरविल. तयाचया भागीदारीचा िरील तारखचा ताळबद खालीलपरमाि आह.

ताळबद ३१ माचज २०१९.

दयता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `भाडिलखातथ: सत १,२०,००० साईश ९०,००० ऋिको ४५,००० सवमत ६०,००० मालसाठा(सकध) ७५,००० हथमत ३०,००० १,८०,०००

करज १२,०००विविधधनको ९,०००अवधकोषअवधविकषज ३९,०००

२,४०,००० २,४०,०००

258

तयानी खालील गोषटी िबल िलया.१. साईशनथकराजचथशोधनकरनपसतकरीमलासऋिकोठथिनघथतलथ.२. सत` १,३५,०००लारोखीकतझालथ.३. मालसाठा(सकध)` ७२,०००लारोखीकतझालथ.४. धनकोचथशोधन` ४५कसरीनथकलथ. रोखीिरि खात, भागीदाराच भाडिल खात आवि बि खात तयार िरा. उततर : रोखीकरिािरीलनफा-`१२,०४५,बकखातथएकिबथरीर-`२,०७,०००,

रककमवदलीसाईश-` ६१,८१८,समीत-` ६४,८१८,हथमत-` ३२,४०९रवहा एि भागीदार नादार झालयास

८. वसताराम, गगाराम आवि राराराम ह ४:२:३ या परमािात नफा-तोटा िाटन घिार भागीदार आहत. १ एवपरल २०१९ रोरी तयानी भागीदारीच विसरजन िरणयाच ठरविल. तयाचया भागीदारीचा ताळबद खालीलपरमाि होता. :

ताळबद ३१ माचज २०१९ रोरीचा दयता रककम ` सपतती रककम `

भाडिलखातथ: इमारत ५५,००० वसताराम ६५,००० त २५,००० गगाराम ४५,००० फवनजचर १२,००० राराराम ७,००० गतििक १५,०००सवचतवनधी १८,००० परापविपत ३,५००नफा-तोटाखातथ ५,४०० विविधऋिको २१,०००तकारामचथकरजखातथ १०,००० सकध २८,०००विविधधनको १२,००० हसतसराथख ५,५००दथविपत ४,६०० बकतीलरोखवशललक २,०००

१,६७,,००० १,६७,०००

सपततीचथ रोखीकरिपढीलपरमािथ इमारत` ४६,७५०त ` १८,५५०फवनजचर` ९,६००;गतििक` १०,६५०परापविपतआविऋिकोएकवततपिथ`२०,७५०सिजदथताचथशोधनकरणातआलथतसथचरोखीकरिखचज`८००झाला.रारारामनादारझालाआविताचासपततीतनसिजवमळन ११००िसलझालथ.शथिटीभागीदाराचाखातािरीलवशलकाचथशोधनकरणातआलथ.

रोखीिरि खात, बि खात आवि सिज भागीदाराच भाडिल खात तयार िरा. उततर : रोखीकरिािरीलतोटा-` ५४,०००,बकखातथ-` १,१४,९००,वसतारामभाडिलखातथ-` ५०,०००,गगाराम

भाडिलखातथ-` ३७,५००९. खाली वदलला ताळबद हा िभि, सरय आवि सतोष याचया भागीदारीचा आह.

ताळबद ३१ माचज, २०१९ रोरीचादयता रककम ` सपतती रककम `

भाडिलखातथ: त ६,००० िभि ३६,००० खाती ९,००० सर २७,००० मालसाठाआविऋिको ५७,००० धनको १२,००० नफा-तोटाखातथ १८,०००अवधकोषअवधविकषज १८,००० सतोषचथभाडिल ३,०००

९३,००० ९३,०००

259

सतोष वदिाळखोर झालयामळ भागीदारी ससरा विसवरजत झाली आवि सपततीच रोखीिरि पढीलपरमाि झाल.१. मालसाठाआविऋिको`५४,०००,खाती` वनरक,तपसतकरीमलानथरोखीकतझालथ.२. धनकोिर१०%कसरीचीपरिानगीआहथ.३. सतोषकडनबाकरीअसलथलारकमथपकरीरपात२५पसथएिढीचरककमिसलझाली.४. नफा-तोटाविभारनाचथपरमाि८:४:३.५. ससथचाविरोधातवनमाजिझालथलीआकससमतदथतथचथशोधन` ९,०००लाकरणातआलथ. ससरच वहशोबाची पसति बद िरणयासाठी आिशयि खाती तयार िरा. उततर : रोखीकरिािरीलतोटा-`१९,८००,बकखातथएकिबथरीर-`६२,६४०,

रककमवदलीिभि-`१०,५६०,सर-`१४,२८०रवहा दोन भागीदार वदिाळखोर होतात (When Two Partner Become Insolvent)

१०. शिता, नपर आवि सावनिा ह ३:२:१. या परमािात नफा-तोटा िाटन घिार भागीदार आहत. तयाचया भागीदारीचा ३१ माचज २०१९ रोरीचा ताळबद खालीलपरमाि होता. :

ताळबद ३१ माचज २०१९ रोरीचा

दयता रककम ` सपतती रककम `

भाडिलखातथ: शिथता नपरविविधधनकाथ

६५,०००१५,०००९५,०००

विविधसपततीबकतीलरोखभाडिलखातथ:सावनका

१,६०,०००५,०००१०,०००

१,७५,००० १,७५,०००

वद.३१माचज२०१९रोरीभागीदारीससा विसवरजतझाली. विविधसपततीचथ रोखीकरिपसतकरीमलाचा६०%झालथ.शिथतानथरोखीकरिखचज` १,०००वदला,नपरआविसावनकावदिाळखोरझालथ.

नपरचाखारगीसपततीतन` ३,०००आविसावनकाचाखारगीसपततीतन` ८,०००परापझालथ. िरील मावहतीचया आधार ससरची िवहखात िरणयािरीता आिशयि खाती तयार िरा. उततर : रोखीकरिािरीलतोटा-` ६६,०००,बकखातथएकिबथरीर-`१,१२,०००,

शिथतालारककमवदली-` १७,०००,नपरचीतट-` ४,०००सावनकाचीतट-`१३,०००

सिज भागीदार वदिाळखोर / नादार झालयास (When all Partner Become Insolvent) ११. वपरती, वपरया आवि पराची याचया भागीदारीचा ३१ माचज २०१९ रोरीचा ताळबद खालीलपरमाि असन त समपरमािात नफा-

तोटा िाटन घिार भागीदार आहत. ताळबद ३१ माचज २०१९ रोरीचा

दयता रककम ` सपतती रककम `भाडिलखातथ: त २३,००० वपरती ४०,००० फवनजचर(उपसकर) १६,००० वपरा ३५,००० मालसाठा(सकध) ४७,००० पराची २५,००० बकतीलरोख १०,०००वापारीधनको ५०,००० नफा-तोटाखातथ ८४,०००करज(तादारथसरवकषत) ३०,०००

१,८०,००० १,८०,०००

260

सिजभागीदाराचावदिाळखोरी/नादारीमळथससाविसवरजतझाली.त` १८,०००,लाविकणातआलथ.फवनजचरबददल` १४,००० परापझालथ. मालसाठाचथ रोखीकरि ` ३५,०००. झालथ. विसरजनखचज ` २,०००आला. वपराआवि पराचीाचाकडनकाहीहीपरापझालथनाही.परतवपरतीचाखारगीसपततीतन` ३,४००परापझालथ.

िरील मावहतीचया आधार ससरच वहशब पसति बद िरा. उततर : रोखीकरिािरीलतोटा-` २१,०००,बकखातथ-` ८०,४००,भाडिलातीलतटवपरती-` ८,४००,

पराची-` १०,०००,रककमवदलीशिथता-`१७,०००

१२. शाशित आवि वशि ह समपरमािात नफा-तोटा िाटन घिार भागीदार आहत. तयाचया भागीदारीचा ताळबद खालीलपरमाि आह.:

ताळबद ३१ माचज २०१९ रोरीचा

दयता रककम ` सपतती रककम `शाशितचथभाडिलखातथ ६,००० तआविसत १४,७५०धनको ३९,००० फवनजचर(उपसकर) ४,०००

ऋिको ५,०००मालसाठा(सकध) ६,२५०बकतीलरोख ३,०००वशिचथभाडिलखातथ १२,०००

४५,००० ४५,०००

सिजभागीदाराचाकमरोरआवजकससतीमळथतथवदिाळखोरघोवषतझालथ.सपततीचथरोखीकरिखालीलपरमािथझालथ:मालसाठा(सकध)` २,५००,फवनजचर`२,०००,ऋिको`५,०००त`७,०००सपततीचारोखीकरिाचाििसलीचाखचज` १,५००आला.शाशितलाताचाखारगीदथतथचीपरतफडकरणासाठी

सपततीअपरीपडलीतसथचवशिचाखारगीदथतथचीपरतफडकलानतर`५००वशललकरावहलथ.

ससरची लखापसति बद िरणयासाठी आिशयि खाती तयार िरा. उततर : रोखीकरिािरीलतोटा-` १४,०००,बकखातथ-`२१,०००,भाडिलाचीतट,शाशित-`१०००

वशि-` १८,५००

विदारथी िती ः१) कोिताहीसनदीलथखापालाचा(C.A.)कााजलासभथटदथिनविसवरजतभावगदारीससथचापरवरिथचीमावहतीरमा

करा.२) सनदीलथखापालाचा(C.A.)कााजलासभथटदथिनभावगदारीससथचाविसरजनाचीपरतकषकारिथमावहतकरनघथऊन

ताचालथखाकनािरीलपरीिामअभासा.३) भावगदारीससथचाविसरजनाचािथळीभावगदारीचादथतथचाशोधनरिमाचाअहिालतारकरा.

bbb

261

७. विवनमय विपतर वििा हडी (Bills of Exchange)

७.१ विपतराचरापरिचय,अरथ,वयराखयराआविगिज७.२ विपतराचरामसदरावििरानमनरा,हडीचपकष,विपतराचीविरी,दयवदनराििहडराचपरिराि७.३ विपतराचराउपयोगिसराििरािरा,विपतराचराअनरादि,विपतराचीनोदिीविपतराचपरमरािन,नोदिीअवििरािीिनोदिीशलि७.४ खरालीलपरिसरिीआहिराथ/विपतिरािी,आहराययीयराचयरािडनविपतराचीलखरावियहरािराळिी. अ. दयविरीपययिविपतििःजिळअसललयराविपतराचआहराययीन/िीिरयराथनशोिनिलयरास,अनरादिििलयरास वििरानरादरािझरालयरास. ब. विपतराचपषरािनिलयरासआविआहराययीवििरािीिरयराथनशोिनिलयरासअनरादििझरालयरासवििरावदिराळखोि ठिलयरास. ि. विपतराचबिििटविि.विपतराचराआदि,अनरादिआविआहरािराययी/िीििराथनरादरािझरालयरास. ड. विपतिरावशसगरहिरािरििराबििपराठवििििीिरयराथनवििराआहराययीनआदि,अनरादिििलयरासवििरा

सिििराथवदिराळखोिझरालयरास इ. विपतराचनिवनििि-निवनिििराचीिरािि,िवयराजराचीआिराििी. फ. अशिःििमचशोिन:मळिककमअवििवयराजअवििनोदिीखचथिनविनविपतिराढि. ग. नविनविपतराचराआदि/अनरादि. ह. िीिरयराथचीनरादरािीिरयराचयराखरारयराचीपिथिरा.(Insolvencyoftheacceptor&settlementof

hisaccount) ि. विपतराचवनििथन. ज. िोजविदथिखराििही(फकतआदशिराचखराि,आदवशिीचखराि.)

कषमता विधान

o यरापरिििराचराअभयरासिलयरानििविदरारयीसकषमहोिील: विदरारयीविवनमयविपतराचराअरथसमजणयरासपरातठििील. विदरारयरायनराविवनमयविपतराचयरासिलपनरासमजलयरामळपररयकषिरयराचराउपयोगिििील. विदरारयीविवनमयविपतराचरामसदराियराििििीलआविरयराचपरिरािसमजनघिील. दयवदनरािपयथनिविपतििःजिळठिि,िरावशसगरहिरािरििराबििपराठविि,निनीििििविपतराचवनििथनइ.बराबी

समजनघिील. विनमयविपतराचीविवििपरिसरिलखरावियहरािराळिीवशििील.

अभयास घटि

262

७.१ परसतािना :शोधनापरवी रस र सरा पापत करण ह गाहकाचा ोगरर आिण िरशरासारर अरलबन अस जा वरहाराच शोधन

भिरषामध करणा ताना उधारीच वरहार महणा िकरा उधारीच वरहार महणन ओळखल जाा. उधारीचा वरहाराची वरसा जगामध महतराची भिमका आह. उधारीमळ गाहकाना ताचा खचाचाचा रकम राढ करणाची परणा िमळ. वारसािक ससा बाजाराील सपधधचा पररसस उधारीचा लाभ घा. सभाव िरकरी राढिरणाचा उदशान रोख रकमच पमाण कमी करन मोठ कजचा उभारलाची िरकरताचा पतन असो. भिरषामध ो िरिशषट ारखला, ताला द (Due) असणारी रककम िकरा तान घलला मालाचा पशाच शोधन करल ा रचनारर आिण जबाबदारीरर िरकर माल िरका. रककम शोधनाचा बाबी कोणाही राद िकरा गरसमज होऊ न, महणन िरिनम िरपत, रचनिचठठा अशा पसाधनाचा उपोग करला जाो. भारा बऱाच काळापासन लोकिप अशा पसाधनाचा उपोग करला जाो, तालाच हडी (Hundi) अस महणा.

७.१ अ. गरज - (Necessity) :वारसािक वरहाराची भरभराट करणासाठी आिण उधारीची (Credit) वापती राढिरणासाठी िरिनम िरपत र रचन

िचठा मौलरान पसाधन आह. िरिह नमनाील सटटप पपर रर िलसख सररपा रचन िचठी िलिहलली असलास गाहक ताचा कजाचाची (Debt) परफरड करल आिण िरकरताला ताच पस सधदा िमळील. ह लखी रचन िचठठा बटका सरीकारा आिण ताचा बदली आगाऊ रकमा दा. िशरा ही पसाधन चलनकषम दसऐरज आह. महणन ी एका वसतिकडन दसऱा वसतिकड हसारर करा ा.

७.१ ब. अरथ : भारी पराकाम िरलख अिधिनम १८८१ नसार चलनकषम दसऐरज महणज रचन िचठी, िरिनम िरपत िकरा धनादश ह

धारक अरा राहकाला द असा. िरिनम िरपत ह कजाचाची लखी सररपाची पारी आह आिण िरपताची रककम ठरािरक मदीनर दणाच रचन सधदा आह. सामाना धनको ताचा ऋणकोरर िरपत काढो आिण ऋणकोकडन तास सरीकी िमळ.

रचनिचठी महणज ठरािरक रककम, ठरािरक वसतिला िकरा ताचा आदशानसार िरिशषट मदीनर दणाच िबनशचा सररपाच लखी रचन अस. रचन िचठीला सरीकी गरज (आरशका) नस कारण रचन िचठी िलिहणाराच शोधनाच रचन दो.

७.१ ि. विवनमय विपतर ि िचन वचठीची वयाखया (Definition of Bill of Exchange and Promissory Note) : १८८१ चा चलनकषम दसऐरज कादानसार कलम ५मध हडीची वाखा पढीलपमाण िदली आह.

“िरिनम िरपत (हडी) महणज अशा पकारचा लखी दसऐरज करी, जारर िरपत िलिहणाऱान आपली सही करन िरिशषट वसतिला िरनाअट आजा िदलली अस करी ता वसतिन, ता दसऐरजा िनदधिश वसतिला िकरा ो दसऐरज घरन णाऱा वसतिला (राहकाला), दसऐरजा िलिहलली रककम, िन मागणी करलारर िकरा ठरािरक मदीनर दारी.”

िरिनम िरपताची रिशषट (Features of Bill Exchange)१. िरपत ह लखी सररपा असल पािहज.२. १८९९चा मदाक कर कादापमाण तारर ोग मलाच ििकट (stamp)असल पािहज.३. हडीरर िदनाक असारी.४. हडी िनसशच रककम दणासबधीची सपषट आजा असारी.५. हडी िह िबनशचा सररपाची आजा आह.६. हडी िनदधिश करलला वसतिला िकरा ताचा आदशानसार िकरा राहकाला रककम िदली जा.७. हडीरर, हडी काढणाऱाची/िनमाचाताची सराकषरी असारी.

263

िचनपतर/िचन वचठी (Promissory Note)भारी चलनकषम दसऐरज अिधिनम १८८१ कलम ४ पमाण वाखा - “जा लखी दसऐरजारर ताचा िनमाचातान सही करन िनसशच रककम, िनसशच वसतिला िकरा ताचा आदशापमाण इर

वसतिला िकरा दसऐरज घरन णाऱाला दणाच रचन, कोणीही अट न घाला िदलल अस ता दसऐरजाला “रचन िचठी” अस महणा. रचन िचठी ह बटकपत िकरा चलनपत नाही.”

७.२ हडीच पकष (Parties to a Bill Exchange) :१. अाहताथ/आदशि (Drawer) : िरपत काढणाऱा िकरा िलिहणाऱा वसतिस आहाचा अस महणा अाहाचा हा धनको

असो. ो ऋणकोकडन रककम पापत करो ो िरपताची रककम पापत करो, महणन ताचासाठी ह िरपत “पापत िरपत”, अस.

२. आहाययी/आदवशती (Drawee) : जाचारर िरपत काढल जा, ताला आहावी िकरा आदिशी अस महणा. आदिशी िरपत सरीकारो ो ऋणको असो आिण धनकोला रककम दो. ताला िरपताची रककम दाराची अस महणन ताचासाठी िरपत ‘दिरपत' अस.

३. आदाता (Payee) : जाला हडीील/िरपताील पस पापत करणाचा अिधकार असो, ताला आदाा अस महणा. िरपताील राशी जा वसतिला िकरा ताचा आदशापमाण अन वसतिला िमळणाचा अिधकार असो.

िचन वचठीच पकष : १. अाहताथ/वनमाथता (Drawer or Maker) : जो रचनिचठी िलिहो ताला आहाचा अस महणा. ताला रचनपत िलिहणारा

अस दखील महणा. हा असा वसति आह करी, जो रचन िचठीमधील ठरािरक रककम दणाच रचन (Promis) दो. महणन ताला रचनदाा अस दखील महणा.

२. आहाययी/आदाता (Drawee of Payee) : जा वसतिकररा रचनिचठी िलिहली िकरा काढली जा िला आहावी िकरा आदाा अस महणा.

अवतररकत मावहतीः आपलया दशयात िवपतयाच असख परकयार उपोगयात आणल जयातयात. उदया. शहजोग हडी, दशशनी हडी, मदती हडी,

नयामजोग हडी, धनीजोग हडी, जवयाबी हडी इ.

विपतराचया नमनयातील घटि (Contents of format of Bill of Exchange) : १. वदनाि (Date) : िरपताचा ररचा उजवा बाजला आदशकाचा पताखाली िरपताची िदनाक िलिहण आरशक अस.

पररपकवा िदनाक काढणासाठी िरपतारर िदनाक िलिहण आरशक आह. िदनाका िशरा िलिहलला िरपताला काही अचा नसो.

२. मदत (Term) : िदरस िकरा मिहनामध िरपताची मद दशचािरण आरशक आह.३. राशी (Amount) : िरपताची राशी अकामध ििकटाचा खाली िलहारी आिण शबदामध िरपताचा मजकरा दशचारारी.४. मदाि (Stamp) : १८८९चा भारी मदाक शलक अिधिनमानसार िरपतारर ोग मलाच मदाक असण आरशक आह.५. पकष (Parties) : आहाचा, आहावी र आदाा ाची नार र पत िरपता असण आरशक आह.६. मलयपरापीसाठी (For value received) : कादानसार मोबदलािशरा कोणाही करार होर शक नाही. वापारी

िरपताचा सदभाचा मोबदला िरशष सान (महतर) आह. ाचा अचा िरिशषट मोबदलाचा बदली िरपताला सरीकी िदली जा.

७. सिीिती (Acceptance) : आदशकाकडन िरिशषट मदीच िरपत काढल जा. सरीकीकररा आहावीकड सादर करल जा. जवहा आदिशी िरपताचा दशचानी भागारर “सरीक’’ अस शबद िलहन िदनाक टाको वहा ता िकला िरपताची सरीकी अस महणा. िरपताचा सरीकीपरवी आहावी िरपताचा शोधनासाठी बाध नसो. सरीकी नरच मसदाच रपार िरपता हो.

264

अवतररकत मावहती - भारी मदाक कर अिधिनम १८९९चा कादापमाण नोदी वरहारासाठी िकी पकारची मदाक कर

(stamp Duty) लारली जा.

विवनमय विपतराचा नमना - Specimen of a bill of exchange :

- विपतराचा नमना -

मदाक शलक (आदशकाच नार)

(आदशकाचा पता)

(िरपत िलिहणाची ारीख)(अकामध राशी) ............`

या तारखनतर, शी. (आदाताच नाव व पता) िकवा ताचा आदशानसार र

राशी शबदात फकत दण, जयाचा मोबदला वमळाला आह.

सही/-

(आदशकाच नाव) परि, (आदिशीच नार र पता) “सरीकी’’. (आदशीच नार) िदनाक

सिीितीच परिार - (Types of Acceptance) :अ. सामानय सिीिती/साधारण सिीिती (General Acceptance) : जवहा आहावी कोणीही अट र बदल न करा

आहताचान िलिहलल िरपत सरीकारो वहा तास सामान ससरकी अस महणा. ाला िबनशचा सरीकी अस दखील महणा.

ब. सशतथ सिीिती (Qualified Acceptance) : जवहा अाहताचान िलिहलला िरपतास, आहावी काही अटीरर सरीकी अरा िरशष सरीकी दो तास सशचा सरीकी अस महणा.

सशतथ सिीितीच खालील परिार आहतःi) मदतीशी सबवधत अट - (Qualified as to time) : जवहा आहावी िरपत सरीकारो, पर िरपता आहताचान िलिहलला

मदीस बदल करो वहा अशा अटीला मदीशी सबिध अट अस महणा.

265

ii) सरळाशी सबवधत अट -(Qualified as to Place) : जवहा िरपताच शोधन कररळ एका िनसशच िठकाणी करणाच मान करल जा, वहा तास सळाशी सबिध अट अस महणा.

iii) रिमशी सबवधत अट -(Qualified as to amount) : िरपता िलिहलला रकमचा काही भागाकररा आहावी सराकी दो, वहा तास रकमशी सबिध सरीक अस महणा.

iv) पकषाशी सबवधत अट -(Qualified as to parties) : जवहा आहावी हा िरपता नार असलला वसतिस िरपताच शोधन करणाच अमान करो, तास पकषाशी सबिध अट अस महणा.

v) अटीशी सबवधत सिीिती -(Qualified as to condition) : आहावी िरपताच शोधन करणास काही अटीचा पचारर ार असो तास िरशष अटीशी सबिध सरीकी अस महणा.

७.२. विवनमय विपतराचा नमना ः उदाहरण -१ सामानय सिीिती - (General Acceptance) खालील मािहीररन िरिनम िरपत ार कराः-१. आदशक : शी. पकाशरार, ६४८, अ कोरल पाझा, एस. बी. रोड, पण.२. आदिशी : शी. राहलदर, २३६, राजापर रोड, जळगार३. रािश ः ` ४४,५००.४. मद : ३ मिहन५. िरपताची ारीख : ३ जन, २०१९.६. सरीकीची ारीख : ७ जन, २०१९.

विवनमय विपतराचा नमना

मदाक शी. पकाश रार,

६४८, अ कोरल पाझा

एस. बी. रोड, पण ` ४४,५०० िद. ३ जन, २०१९.

ीन मिहनानर मला िकरा माझा आदशानसार ` चवरचाळीस हजार पाचश फति दण, जाचा मोबदला िमळाला आह.

सही/- (पकाश रार)पि,शी. राहल दर,२३६, राजापर रोड, जळगार.

“सरीकी”सही/-

(राहल दर)िद. ७ जन २०१९.

266

उदाहरण - २. आदातयाचया नािासह विपतराचा नमना ि सामानय सिीिती (General Acceptance with Payee’s name)

१. आहााचा : मकद दसाई, न. १४, हरीटज हाईटस, नागपर.

२. आहावी ः ोगनद िटळक, नाराण पठ, अमरारी.

३. आदााः शरण दर, पनरल.

४. रािशः ` ३०,०००.

५. मद : ९० िदरस

६. िरपताची ारीख : १६ जल, २०१९

७. िरपताची सरीकी: २० जल, २०१९.

विवनमय विपतराचा नमना

मदाक मकद दसाई,

१४ हरीटज, हाईटस,

नागपर ` ३०,०००/- िद. १६ जल, २०१९.

नवरद िदरसानर शी. शरणदर, पनरल, ाना अरा ताचा आदशानसार ` ीस हजार फति दण, जाचा मोबदला िमळाला आह.

सही/- (मकनद दसाई)पि,ोगनद िलक,नाराण पठ,अमरारी.

“सरीकी”सही/-

(ोगनद िटळक)िद. २० जल २०१९.

267

उदाहरण - ३. दशथनी विपतर - (After Sight Bill) -

अनराधा पाटील, ३७ - A LCC टॉरसचा, गोरगार, मबई ानी २३ जानरारी, २०२० रोजी र. ५७,४५०च दोन मिहन मदीच िरपत, शाी िरशरकमाचा, No. 43 भोसलनगर, सोलापर ाचारर काढल. तानी ताच शोधन शामला काट, नािशक ाना करार. िरपत २७ जान, २०२०, रोजी सरीकारणा आल. ररील मािहीररन िरिनम िरपताचा नमना ार करा.

- विवनमय विपतर -

मदाक अनराधा पाटील,

३७ - A LCC टारसचा,

गोरगार, मबई. ` ५७,४५०/- िद. २३ जानरारी, २०२०

दशचानोतर दोन मिहनानी शामला काट ाना िकरा ताचा आदशानसार ` सतारन हजार चारश पनास फति दण, जाचा मोबदला िमळाला आह.

सही/- (अनराधा पाटील)पि,शाी िरशरकमाचा,न. ४३, भोसलनगर,सोलापर.

“सरीकी”सही/-

(शाी िरशरकमाचा)िद. २७ जान. २०२०.

268

उदाहरण - ४ रावशचया अटीसह सशतथ सिीिती - (Qualified Acceptance as to Amount) -

खालील मावहतीिरन विवनमय विपतराचा नमना तयार िरा.

१ माचचा, २०२०, रोजी शी. अमोल काज ४२, गाधी गाम, एम. जी. रोड, रतनािगरी ानी शीमी, सागरीका मान, ३४५, कमठकर रोड, पण ाचारर ४५ िदरस मदीच ` १८,७५० च िरपत काढल. ४ माचचा, २०२० रोजी शीमी सागररका मान ानी ` १५,००० साठी ताला सरीकी िदली.

- विवनमय विपतर -

मदाक शी. अमोल काज,

४२, गाधीगाम,

एम. जी. रोड, रतनािगरी, ` १८,७५०/- िद. १ माचचा, २०२०

पचचाळीस िदरसानर मला अरा माझा आदशानसार ` अठरा हजार साश पनास फति दण, जाचा मोबदला िमळाला आह.

सही/- (अमोल काज)पि,शीमी सागररका मान,३४५ - कमठकर रोड,पण.

“फति ` १५,००० कररा सरीक”सही/-

(सागररका मान)िद. ४ माचचा, २०२०.

269

उदाहरण - ५. मदतीशी सबवधत सशतथ सिीिती (Qualified Acceptance as to time)

९ फरबरारी २०२० रोजी, िनरजा पसबलिशग हाऊस, नररमन पॉईनट, मबईच भािगदार सिमर गपता, ानी १ मिहना मदीच ` ६२,०००च िरपत शीमी नमरा कोकरील, पनरल रोड, खारघर ाचारर काढल. जाच शोधन म. िरदा टडसचा लोणारला ाना कराराच आह. दोन मिहनाचा अटीरर सरीकी िमळाली.

ररील मािहीररन िरिनम िरपताचा नमना ार करा.

- विवनमय विपतर -

मदाक िनरजा पसबलिशग हाऊस,

नररमन पॉईनट,

मबई. ` ६२,०००/- िद. ९ फरबरारी, २०२०

ररील ारखपासन एक मिहनानर म. िरदा टडसचा, लोणारळा ाना िकरा ताचा आदशानसार ` बासषठ हजार फति दण, जाचा मोबदला िमळाला आह.

सही/- (समीर गपता) िनरजा पसबलिशग हाऊस, च भािगदार.पि,शीमी नमरा कोकरील,पनरल रोड, खारघर

“दोन मिहनाकररा सरीक”सही/-

नमरा कोकरीलिद. ९ फरबरारी, २०२०.

270

उदाहरण - ६. मागणी/दशथनी विपतर - (Demand Bill)

खालील मावहतीिरन विवनमय विपतर तयार िरा.

१. आहाचा ः करदार पडी, २२-अ-कलपर इसटट, िपरगट पण.२. आहावी ः गौरी मळ, राशी, नरी मबई.

३. िरपताची ारीख ः १४ ऑगसट, २०१९

४. सरीकीची ारीखः १७ ऑगसट, २०१९

५. िरपताची रािशः ` ३८,७४०

- विवनमय विपतर -

मदाक करदार पडी,

२२/अ कलपर इसटट,

िपरगट, पण. ` ३८,७४०/- िद. १४ ऑगसट, २०१९

सादरकवी ऋणी मला िकरा माझा आदशानसार ` अडीस हजार साश चाळीस फति दण, जाचा मोबदला िमळाला आह.

सही/- (करदार पडी) पि,गौरी मळ,राशी, मबई.

“सरीक”सही/-गौरी मळ

िद. १७ ऑगसट, २०१९.

सचना - मागणी विपतरात विपतराची मदत वदली नाही. आदशिािडन विपतर सादर झालयाबरोबर सिीितयाथन शोधत िराियाच असत.

271

िचन वचटीचा नमना ः

- िचन वचटी -

मदाक ममा साम,

१३/अ - िबझीनस सटर,

L.B.S. रोड, मलड, मबई. ` २०,०००/- िद. १० जानरारी, २०१९

ीन मिहनानर बीना शमाचा ाना िकरा ताचा आदशानसार ` रीस हजार फति दईन अस रचन द, जाचा मोबदला िमळाला आह.

सही/- (ममा साम) पि,सिना करध,एम. जी. रोड,सर

िरिनम िरपताचा बाबी महतराचा बाबी - (Important trems of Bill of Exchange) :

१. विपतराची मदत - (Tenor or Tenure of bill) : िरपता िलिहलली रककम िजका कालारधीनर घारी लाग ीस िरपताची मद अस महणा. िरपताची मद िदरसा िकरा मिहना अस.

२. मसदा/नमना हडी - (Draft) : िरपताला सरीकी िमळपय िरपत कररल ‘मसदा’ असो. ताला नमना हडी (Proforma Bill) अस दखील महणा.

३. सिलतीच वदिस/अनगरह वदिस - (Days of grace) : कादानसार िरपताचा शोधनासाठी िरपताचा मदीनर ३ िदरस ज जासीच िदल जाा महणज सरलीच िदरस हो.

मागणी िरपत िकरा दशचानीिरपत ाना सरलीच ३ िदरस िदल जा नाही.४. पररपकवता वतरी/दातवय वदनाि - (Date of maturity or Due date of bill) : जा िदरशी िरपताची मद सप,

ता ारखला पररपकवा िी िकरा दिी अस महणा. जर िरपताचा दिदनाक सारचाजिनक सटीचा िदरशी असल उदा. २६ जानरारी िकरा १५ ऑगसट ह सारचाजिनक सटीच

िदरस आह. अशा पररससी अगोदरचा िदरस द िदनाक (Due Date) रािहल. जस २५ जानरारी िकरा १४ ऑगसट. एखादारळी दिदनाकला आकससमक सटी (Emergency Holiday) असलास, िरपताच शोधन लगचा दसऱा

िदरशी करार लागल.

दातवय वतरीच परिार - (Types of due date) :

अ. नाममातर दयवदनाि - (Nominal Due Date) : सरलीच िदरस िमळिरला िशरा णाऱा द िदनाकाला नाममात दिदनाक अस महणा.

272

ब. िायदवशर दयवदनाि - (Legal Due Date) : नाममात द िदनाकामध सरलीच ३ िदरस िमळिरलानर णाऱा िीला कादिशर दिी अस महणा.

दयवतरीची गणना - (Calculation of due date) :

अ) जर विपतर तारखपासन दय असल (After Date of Bill)i) विपतराची मदत मवहनयात असलयास - उदा. १२ जन, २०१९ला वलवहलल २ मवहन मदतीच विपतर दयवदनाि िाढन दाखिा.

वदिस मवहना िरथिरपताचा िदनाक १२ ६रा २०१९िरपताची मद - २ (मिहन) -नाममात दिदनाक १२ ८रा २०१९+ सरलीच िदरस ३ - -कादिशर दिदनाक १५ ८रा २०१९

उतर - १५ ऑगसट, २०१९पर - १५ ऑगसट, २०१९ सरात िदनाची सारचाजिनक सटी असलामळ १४ ऑगसट, २०१९हा दिदनाक समजन शोधन करार लागल.

ii) विपतराचा िालािधी हा वदिसामधय वदलला असलयास - (Tenure of bill given in days) :

१४ िडसबर, २०१९ रोजी िलिहलला, ९० िदरस मद असलला िरपताचा द िदनाक काढा -

मवहना परतयकष वदिस अनिवसत वदिसिडसबर २०१९ ३१ (३१-१४) १७जानरारी २०२० ३१ ३१फरबरारी २०२० २९ २९माचचा २०२० ३१ १३

एकण ९० िदरसमहणन नाममात दिदनाक = १३ माचचा, २०२०(+) सरलीच ३ िदरस = ०३ कादिशर दिदनाक = १६ माचचा, २०२०

ब) जर विपतर दशथनौततर तारखपासन दय असलयास - (In case of Bills Payable ‘After Sight’) : िरपत िलिहणाचा ारखपासन दिदनाक काढली जा. फरक फति एरढाच िरपताचा कालारधी हा िरपताचा सरीकीचा ारखपासन नाही.

अ) २७ िडसबर, २०१९ रोजी दोन मिहन मदीच दशचानी िरपत काढल. (Sight Bill) िरपत ३१ िडसबर, २०१९ रोजी सरीकारल. िरपताचा िदनाक - ३१ िडसबर, २०१९.महणन ३१ िडसबर, २०१९ ३१ जानरारी, २०२० = १ मिहनानाममात दिदनाक = २९ फरबरारी, २०२० + सरलीच ३ िदरस = माचचाच ३ िदरस

∴ कादशीर दिदनाक = ३ माचचा २०२०.

273

५. धारि - (Holder): िरिनम िरपताचा धारक महणज अशी वतिी जाचा नारान िरपत आह, आिण मालकरी दखील आह. ताला ाररील रककम िमळ शकरल.

६. यराविधीधारि (Holder in due course) : ािरधीधारक महणज अशी वसति िक जाचा जरळ िरपताचा हकक आह. ो खालील कारणामळ ो.

i) मोबदला िकरा िकम/पिफल ii) िरशरासहाचा iii) मद परचा

७. विवनमय विपतराच परिार - (Types of Bill of Exchange) : i) वयापारी विपतर/हडी - (Trade Bill) : वारसािक दराण-घराणीन धनकोन, ऋणकोरर काढलला िरपताला

वापारी िरपत अस महणा. अस िरपत फति वरसािक वरहारान िलिहणा र ससरकारणा, .ii) सोयहडी वििा अनगरह विपतर - (Accommodation Bill) : एकमकाची आिचाक गरज भागिरणाचा उदशान

िलिहलला िरपता अनगह िरपत अस महणा कोणताही मोबदला िशरा ह िरपत िलिहणा र सरीकारणा . आपला िमताना मद करणाचा उदशान िरपत िलिहली जाा.

iii) दशी विपतर - (Inland Bill) : जवहा िरपत िलिहणारा र िरपत सरीकारणारा ह दोनही पकष एकाच दशाील राहणार असा, वहा ता िरपता दशी िरपत अस महणा. अशा िरपताच शोधन ह ताच दशा करल जा.

iv) विदशी विपतर - (Foreign Bill) : िरदशी िरपत महणज अस िरपत हो करी, ज एका दशा काढल जा आिण ताच शोधन दसऱा दशा करणा . िरपत भारा काढल र ताच शोधन ऑसटिलामध करणा आल.

v) लखन वतरीनसार विपतर - (After Date Bill) : ठरािरक मदीनर ह िरपत द हो. िरपत काढलाचा ारखपासन ा िरपताचा दिदनाक काढणा ो. ा िरपतासाठी सरलीच ीन िदरस गाहय धरल जाा.

vi) दशथनोततर विपतर - (After Sight Bill) : िरपताचा सरीकीचा ारखपासन ा िरपताचा द िदनाक काढला जाो. ा िरपतासाठी सधदा३ िदरस सरलीच गाहय धरल जाा.

vii) मागणी/दशथनी विपतर - (Bill payable on Demand or At sight) : िरपत सादर कराकषणीच आदशीील िरपताची रककम द हो. िरपतासाठी कोणीही मद नस. सरलीच ीन िदरसही िदल जा नाही.

७.३ विवनमय विपतराचा आदर - (Honouring of Bill of Exchange) : िरिनम िरपत िरिशषट कालारधीकररा काढल जा र दाविीला ताच शोधन करार लाग. दाविीला आदिशीन िकरा सरीकताचान ताची रककम िदलास िरपताच आदर झाल अस महणा. िरपताचा दाविीपरवी शोधनासाठी िरपतधारी सरीकताचाकड िरपत सादर करो. सरीकताचान ाबाबी असमचाा दशचािरलास िरपताचा शोधनाबाब ससरकाचा आिण पतक पषठाकक (Endorser) जबाबदार राहील.

विनमय विपतराच अनादरण - (Dishonouring of Bill of Exchange) : िरपताचा दाविीला जर सरीकताचान िरपत धारकाला, िरपताची रककम दणास नकार िदला असल िकरा असमचाा दशचािरलास िरपताच अनादरण झाल अस महणा. िरपताच अनादरण दोन पकार होर शक.

i) विपतराची सिीिती नािारलयास - (Dishonour by non-acceptance) : आदिशी जवहा िरपत ससरकार नाही.ii) विपतराच शोधन न झालयास - (Dishonour by non-payment) : दाविीला आदिशी/ऋणको िरपताच शोधन

करणास असमचा असो.िरपताचा अनादरण पसगी िरपतधारी कडन काही कादशीर खचचा हो असलास असा खचचा दणाची जबाबदारी सरीकताचाची

अस.

274

अनादरणाची नोदणी - (Noting of dishonour) : िरपत िकरा रचनिचठी अनादरी झालाची खरी नोद नोदणी अिधकाऱाकड करणाचा िकला अनादरणाची नोदणी अस महणा. जवहा िरपताच अनादरण हो वहा आदिशीरर कादिशर कारराई (Sue) करणासाठी सचना दण आरशक अस. पर अशी कादिशर करराई (suit) करणापरवी िरपतधाराकड कादिशर परारा असण आरशक आह. नााला जाणापरवी िरपताच खरोखरच अनादरण झाल आह तापरवी हा परारा िमळरारा लागो. िरपतधारी नोदणी अिधकाऱाकड िरपत सादर करो नोदणी अिधकारी सरीकताचाकड िकरा आहावीकड शोधनासाठी पनहा िरपत सादर करो. जवहा ो शोधनास नकार दो वहा िरपताचा अनादरणाची नोदणी ोग रळ करो.

परमाणन - (Protesting) : िरपताच अनादरण झालानर नोदणी अिधकारी ताची अिधकपण रररल नोद करो ा िकलाच पमाणन अस महणा. पमाणन महणज िरपत अनादरर झालाची लखी सचना िरपताचा सबिध पकषाना िदली जा.

नोदणी अवधिारी - (Notary Public) : नोदणी कादा १९५२चा कलम ३ नसार नोदणी अिधकारी कनद सरकार अरा राज सरकार कडन िनति करलला कादिशर सलागार िकरा सरकारी अिधकारी असो. काही िरदशी कागदपताची सता पडाळण आिण िरिनम िरपताचा अनादरणाची र रचनिचठीच पमाणन (Protesting) करणाच अिधकार नोदणी अिधकाऱाला दणा ा.

नोदणी खचथ - (Noting Charges) : िरपतधारक िरपताच अनादरण झालाची नोद करणासाठी िरपत नोदणी अिधकाऱाकड घरन जाो. िरपत अनादरण झालाचा कारणाची र ारखची र इर काही बाबीची नोद नोदणी अिधकारी करो. अशा पकारच काचा करणासाठी नोदणी अिधकारी काही फरी घो तास नोदणी खचचा अस महणा. हा खचचा ातपरा िरपतधारी कडन रसल करला जाो. िकरा जो वसति अनादरणाची नोद करणासाठी िरपत घरन नोदणी अिधकाऱाकड घरन जाो ताचाकडन रसल करला जाो. पर कादिशरररता हा खचचा दणाची जबाबदारी आहावी (िरपत सरीकारणारा) ची अस महणन खचचा ातपरा िरपतधारी दो पर शरटी ो आहावीला दारा लागो.

जमाखचाथनसार विपतराच िगयीिरण - (Classification of Bills for Accounting) :

पराप विपतर/हडी - (Bills Receivable) : जो वसति िरपत िलिहो िकरा काढो, िरपत ताचासाठी पापत िरपत अस. आहताचासाठी पापत िरपत सपती अस.

दयविपतर/हडी - (Bills Payable) : जा वसतिरर िरपत िलिहल िकरा काढल जा आिण ो सरीकारो ताचाकररा िरपत दिरपत अस. आहावीसाठी दिरपत दा अस. पापत िरपत पसकाचा नमना (Specimen of Bills Receivable Book)

िरपत क.

पापतिदनाक

िरपतिद.

कोणाकडनपापत

आहाचा सरीकाचा कोठ द

मद दिदनाक

पषठखा. पा

रककम`

रोख पखा. पा.

शरा

दयविपतर पसतिाचा नमना - Specimen of Bills Payable Book

िरपत क.

िरपताचािदनाक

कोणालाद

आहाचा आदाा कोठद

मद दिदनाक

खा. पा.

रककम `िदली

रोख प.खा. पा.

शरा

275

विवनमय विपतराची लखाविय हाताळणी - (Accounting treatment of Bill of Exchange)ः पापत िरपत िह अाहताचाची सपती असलान ो िचा खालीलपमाण रापर कर शको ालाच िरपताची िरलहराट िकरा उपोग अस दखील महणा.

३. खा पर फरडीसाठी िरपताच पषठाकन करण.

१. िरपत दिी पचान सरःजरळ

ठरण.

४. रािश सगहणासाठी िरपत बटकर

पाठिरण

आहताचाकडन िरिनम िरपताची

हााळणी

२. कसरीरर िरपत बटकर रटिरण.

निाशा ७.३ (अ)१. विपतर दय वतरीपयथनत सितः जिळ ठिण - (Retaining the bill till the due date) : आहाचा िरपत दिी पचान

सरः जरळ ठरो दिीला आहाचा िरपत आहावीकड शोधनाकररा सादर करो अशारळी आहावीकडन िरपत आदरी िकरा अनादरर होर शक.

िरकरा - रसची उधार िरकरी करा

धनको िकरा आहाचा - िरपत काढण ऋणको / आहावी - आहावीन िरपत िसरकारन सरीकाचा िरपतधारक आहताचाकड पाठिरण

िरपतधारक - शोधनाकररा िरपत सादर करण. सरीकाचा

- आहावी िकरा सरीकाचा दिीला िरपतधारक/आदाा िरपताचा आदर करो. सरीकाचा

276

आहताथ ि आहाययीचया पसतिात लखाविय हाताळणी :

वयिहार आहतयाथच/धनिोच पसति आहाययी/ऋणिोच पसति१ धनकोन रसची उधार िरकरी

करलासऋणकोच खा ......................... नार िरकरी खाताला (रसची उधार िरकरी करलाबदल)

खरदी खा ................नार धनकोचा खाताला(रसची उधार खरदी करलाबदल)

२ धनको/आहताचान िरपत काढल र ताला सरीकी िमळाली.

पापत िरपतखा ........................ नार आहावीचा खाताला (िरपत काढल र ताला सरीकी िमळालाबदल)

आहताचाच खा .............नार दिरपत खाताला(िरपताला ससरकी िदलाबदल)

३ दाविीला िरपताच शोधन झालास

रोकड/बटक खा ....................... नार पापत िरपत खाताला(दिीला िरपताच शोधन झालाबदल)

दिरपत खा ...............नार रोकड/बटक खा(दिीला िरपताच शोधन करलाबदल)

४ दाविीला िरपताच अनादरण झालास

आहावीच खा........................ .नार पापत िरपत खाताला (दाविीला िरपताच अनादरण झालाबदल)

द िरपत खा .............नार आहताचाच खाताला(द िदनाकाला िरपताच अनादरण झालाबदल)

५ द िदनाकाला िरपताच अनादरण झाल र आहताचान नोदणी खचचा करलास

आहावीच खा......................... नार पापत िरपत खाताला रोकड खाताला (द िदनाकाला िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा िदलाबदल)

द िरपत खा ............नार नोदणी खचचा खा .......... नार आहताचाच खा (िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा द झालाबदल)

जवहा िरपताच अनादरण हो, वहा अाहताचाच कचाव आह करी तान िरपत आहावीकड शोधनासाठी सादर करार. आहाचा नोदणीखचाचाच शोधन करो नर ो आहावी कडन रसल करला जाो.

विपतर दयवतरीपयथनत सितःजिळ ठिण उदाहरणः१ जन २०१९ रोजी पाषन सजीला ` ८२,०००चा माल िरकला. सजीन, पापन काढलल २ मिहन मदीच ` ८२,०००च िरपत सरीकारल. परताप आवण सजीतचया पसतिात खालील पररससरतीत विदथ नोदी सागा:अ) दिीला िरपत शोधन झालब) दिीला िरपताच अनादरण झाल.क) दिीला िरपताच अनादरण झाल र पापन नोदणी खचचा ` २५० िदला.

277

परतापचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा.पा. नाि रककम`

जमा रककम `

२०१९जन १

सजीच खा ...................................................नार िरकरी खाताला (मालाची उधार िरकरी करलाबदल)

८२,०००८२,०००

जन १ पापत िरपत खा ................................................नार सजीचा खाताला(िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

८२,०००८२,०००

ऑगसट ४ (अ)

रोकड खा... ..................................................नार पापत िरपत खा (िरपताच शोधन झालाबदल)

८२,०००८२,०००

ऑगसट ४ (ब)

सजीच खा ...................................................नार पापत िरपत खाता (दिीला िरपताच अनादरण झालाबदल)

८२,०००८२,०००

ऑगसट ४ (क)

सजीच खा ...................................................नार पापत िरपत खाता रोकड खा(िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा झालाबदल)

८२,२५०८२,०००

२५०

सजीतचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा.पा. नाि रककम`

जमा रककम `

२०१९जन १

खरदी खा.. ....................................................नार पापचा खाता(रसची उधार खरदी करलाबदल)

८२,००० ८२,०००

जन १ पापचा खाता ..............................................नार दिरपत खाताला(िरपताला सरीकी िदलाबदल)

८२,०००८२,०००

ऑगसट ४ दिरपत खा ..................................................नार रोकड/बटक खाताला(िरपताच शोधन करलाबदल)

८२,०००८२,०००

ऑगसट ४ दिरपत खा ...................................................नार पापचा खाता(दिदनाकाला िरपताच अनादरण झालाबदल)

८२,०००८२,०००

ऑगसट ४ दिरपत खा ...................................................नारनोदणी खचचा खा ..............................................नार पापचा खाताला(िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा द झालाबदल)

८२,०००२५०

८२,२५०

278

२. विवनमय विपतर (हडी) िटविण (पिथ परापण) - (Discounting the Bill of Exchange) : ठरािरक मदीकररा िरपत काढल जा आिण सरीकाचा दिदनाकला रककम शोधन करो. दाविीपरवी आहाचा िकरा िरपतधारक बटकरन िरपत रटरन रककम पापत कर शको. िरपत रटिरण महणज सधाचा िकमीला रोख रकम रपारण करण. साधारणः बटका हडा/िरपत रटर शका, तासाठी आहताचाच बटकर खा असण आरशक आह. ा सरसाठी बटका ठरािरक रककम कापन घा तास हडी रटिरलाची कसर अस महणा. कसर अाहताचाचा खचचा समजन लखा पसका नार करला जाो.

धनको/िरकरा

अाहाचा

धारक / आदाा

करा/ऋणको

आहावी

सरीकाचा

िरपत सादर करण

दाव िीला

रोकड पापत

रोख पापत

िरपताची कसरबटकरसह.

बि

िसरीची गणना - (Calculation of Discount)ःउदाहरण १ : १ एिपल २०२० रोजी राहल न अलरर ४ मिहन मदीच ` १५,०००च िरपत काढल. खालील पररससी कसरीची रािश काढन दाखरा.i) १ एिपल २०२० रोजी िरपत रािषचाक १०% कसरीरर रटिरणा आल.ii) १ जन २०२० रोजी िरपत रािषचाक १०% कसरीरर रटिरणा आल.उततर :

i) कसर = िरपताची रािश × दर

१०० ×

मदीच मिहन१२

= १५,००० × १०

१०० × ४

१२

= ` ५००

ii) कसर = िरपताची रािश × दर

१०० × मदीच मिहन

१२

= १५,००० × १०

१०० × २

१२ = ` २५० (सचना : िरपत बटकर फति दोन मिहन हो)

279

उदाहरण २ : १५ म, २०१९ रोजी िशरमन, गणश रर ६० िदरस मदीच ` २१,९००च िरपत काढल. ताच िदरशी तान िरपत ताचा बटकर रािषचाक ८% कसरीरर रटिरल. िसरीची रावश िाढन दाखिा.उततर :

कसर = िरपताची रािश × दर

१०० × एकण िदरस

३६५

= ` २१,९०० × ८१००

× ६०३६५

= ` २८८उदाहरण ३ : १ माचचा, २०२० रोजी पकज न सजरर ९० िदरस मदीच ` २५,६२०च िरपत काढल. ता िदरस िरपत ताचा बटकर तान रािषचाक १०% कसरीरर रटिरल. िसरीची रावश िाढन दाखिा.उततर:

कसर = िरपताची रािश × दर

१०० × िरपताची मद

३६६

= ` २५,६२० × १०

१०० × ९०

३६६ = ` ६३० (सचनाः २०२०ह िलपरषचा आह, महणन ३६६ िदरस घल.)

आहताथ ि आहाययीचया पसतिात लखाविय हाताळणी-(Accounting Treatment in the Books of Drawer and Drawee):

वयिहार आहतयाथचया पसतिात आहाययीचया पसतिात१ आहताचान िरपत बटकर

रटिरलासबटक खा ............................. नारकसर खा ............................ नार पापत िरपत खाताला(कसरीरर िरपत बटकर रटिरलाबदल)

कोणीही नोद होणार नाही कारण आहावीचा ा वरहाराशी काही सबध नाही

२ दाविीला िरपताच शोधन झालास

कोणीही नोद होणार नाही कारण आहताचान रोख रककम पापत करली आह.

द िरपत खा .............. नार रोकड/बटक खाताला (आपला सरीकीच शोधन करलाबदल)

३ द िदनाकला रटरलला िरपताच अनादरण झालास

आहावीच खा........................ नार बटक खाताला(दिदनाकाला रटरलला िरपताच अनादरण झालाबदल)

द िरपत खा .............. नार आहताचाचा खाता(आपला सरीकीच अनादरण झालाबदल)

४ रटरलला िरपताच अनादरण होरन बटकरन नोदणी खचचा िदलाबदल)

आहावीच खा........................ नार बटक खाताला(दिदनाकला िरपताच अनादरण होरन नोदणी बटकरन िदलाबदल)

द िरपत खा .............. नारनोदणी खचचा खा ............ नार आहताचाच खाताला(सरीकीच अनादरण होरन नोदणी खचचा द झालाबदल)

280

अवतररकत मावहती - अशा िरपताचा दलाल जो घरी िकरा सस ठरािरक शलक (Fees) घरन िरपताची कसरीरर खरदी िरकरी करो.

उदाहरण - विपतर िसरीिर बित िटविण -(Discounting the bill with the bank) ःअिजकला, असशरनच र. ४५,००० दण हो. १२ जल, २०१९ रोजी असशरनला ` १५,०००चा रखािक धनादश र बाकरी रकमची ` ३०,०००च ३ मिहन मदीच िरपत िमळाल ताच असशरनन िरपत ताचा बटकर रािषचाक १५% कसरीरर रटिरल. खालील पररससरतीत असिन ि अवजकयचया पसतिात विदथ नोदी घया: अ) द िदनाकला िरपताच शोधन झाल.ब) द िदनाकला िरपताच अनादरण झालक) द िदनाकला िरपताच अनादरण झाल र बटकरन ` ३०० नोदणी खचचा िदला.

असिनचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९जल १२

पापत िरपत खा................................................ नारबटक खा ....................................................नार अिजकचा खाताला(धनादश र िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

३०,०००१५,०००

४५,०००

जल १२ बटक खा ....................................................नारकसर खा ....................................................नार पापत िरपत खाताला(१५% रािषचाक कसरीरर िरपत बटकर रटिरलाबदल)

२८,८७५१,१२५

३०,०००

अ) ऑकटो. १५

नोद होणार नाही

ब) ऑकटो. १५

अिजकच खा .................................................नार बटक खाताला (रटिरलला िरपताच अनादरण झालाबदल)

३०,०००३०,०००

क) ऑकटो. १५

अिजकच खा .................................................नार बटक खाताला................................................(रटिरलला िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा आलाबदल

३०,३००३०,३००

सचना :- बटकरन करलला नोदणी खचचा एकण रकम समािरषट करणा आला.

281

असिनचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९जल १२

असशरनच खा................................................ ..नार बटक खाताला दिरपत खाताला(असशरनला धनादश र दिरताला सरीकी िदलाबदल)

४५,०००१५,०००३०,०००

अ) ऑकटो. १५

दिरपत खा................................................ ...नार रोकड/बटक खाताला(दिदनाकाला िरपताच शोधन करलाबदल)

३०,०००३०,०००

ब) ऑकटो. १५

दिरपत खा................................................ ...नार असशरनचा खाताला................... (दिदनाकाला िरपताच अनादरण झालाबदल)

३०,०००३०,०००

क) ऑकटो. १५

दिरपत खा................................................... नार नोदणी खचचा खा................................................ नार असशरनचा खाताला(िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा द झालाबदल

३०,०००३००

३०,३००

३. विवनमय विपतराच (हडी) पषािन - (Endorsement of Bill of Exchange) :िरपतधारक िकरा आहाचा ताचा सारकाराकड आपली दणी फरडणासाठी िरपताचा उपोग कर शको. िरपताच पषठाकन

िरपताचा (हडीचा) मागचा बाजला सरःची सही करन करल जा. तालाच िरपताच पषठाकन झाल अस महणा. िरपत ह पराकम िरलख आह महणन िरपत कणालाही एका वसतिकडन दसऱाकड हसारर करा . जी वसति िरपताच पषठाकन कर तास पषठाकक (Endorser) अस महणा आिण जा वसतिचा नार पषठाकन करल जा ता वसतिला पषठािकी (Endorsee) अस महणा. दिीपचान अस पषठाकन िकीही रळा होर शक.

सरीकी/पर

आहताचाला

िरकरा / धनको

आहाचा

िरपतधारक

उधारीरर रसची िरकरी

िरपत काढण

करा / ऋणको

आहावी

सरीकाचा

दाविीला

सादर करण

पषठािकीला

रोख शोधन

िरपताच पषठाकन

पषाविती

आहताथ, आहाययीचया ि पषावितीचया पसतिात लखाविय हाताळणी - (Accounting Treatment in the Books of

282

Drawer, Drawee and Endorsee) :

अहतयाथन पषावितीला विपतराच पषािन िलयास१. अहतयाथच / पषाििाच पसति आहाययीच पसति पषावितीच पसति

पषठािकीच खा ........नार पापत िरपत खाताला (धनकोला िरपताच पषठाकन करलाबदल

नोद होणार नाही कारण आहावीचा ा वरहाराशी सबध नाही

पापत िरपत खा ............नार पषठाककाच खाताला(ऋणकोकडन पापत िरपत िमळालाबदल)

दयवदनािला विपतराचा आदर/शोधन झालयास२. आहताथ/पषाििाचया पसतिात आहाययीचया पसतिात पषावितीचया पसतिात

अाहताचाचा पसका नोद होणार नाही कारण ताचा ा वरहाराशी सबध नाही

दिरपत खा ......................... नार रोकड/बटक खाताला(िरपताच शोधन करलाबदल)

रोकड बटक खा .............नार पापतिरपत खाताला(पापत िरपताची रककम िमळालाबदल)

दयवदनािला पषावित विपतराच अनादरण झालयास३. आहताथ/पषाििाचया पसतिात आहाययीचया पसतिात पषावितीचया पसतिात

आहावीच खा ...........नार पषठािकीच खाताला(दिदनाकला पषठािक िरपताच अनादरण झालाबदल)

दिरपत खा ......................... नार अाहताचाचा खाताला(आपला सरीकीच अनादरण झालाबदल)

पषठाककाच खा ...........नार पापतिरपत खाताला(पापत िरपताच अनादरण झालाबदल)

पषावित विपतराच अनादरण होिन पषावितीन नोदणी खचथ वदलयाबददल४. आहताथ/पषाििाचया पसतिात आहाययीचया पसतिात पषावितीचया पसतिात

आहावीच खा ...........नार पषठािकी खाताला(पषठािक िरपताच अनादरण होरन नोदणी झालाबदल (िरपताची रािश + नोदणी खचचा)

दिरपत खा ......................... नार नोदणी खचचा खा ...................... नार अाहताचाचा खाताला(आपला सरीकीच अनादरण होरन नोदणी खचचा द झालाबदल

पषठाककाच खा ...........नार पापत िरपत खाताला रोकड खाताला(पापत िरपताच अनादर होरन नोदणी खचचा िदलाबदल

उदाहरण - विपतराच पषािन (Endorsement of Bill) १६ फरबरारी, २०१९ रोजी पलरी न रदनाला ` २५,००० चा १०% वापारी कसरीरर माल िरकला. ताच िदरशी पलरी न काढलल ३ मिहन मदीच िरपत िन सरीकारल. १८ फरबरारी, २०१९ रोजी पलरीन िरपत िची धनको पराचाला पषठाकरी करल. खालील पररससरतीत पललिी, िदना आवण पिाथचया पसतिात विदथ नोदी घया.अ) दिदनाकला िरपताच शोधन झाल.ब) दिदनाकला िरपताच अनादरण झाल.क) दिदनाकला िरपताच अनादरण झाल र पराचाला ` १७५ नोदणी खचचा आला.

283

पललिीचया पसतिात विदथ नोदी -

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९फरब. १६

रदनाच खा ....................................................नार िरकरी खाताला(मालाची उधार िरकरी करलाबदल)

२२,५००२२,५००

अ) फरब. १६

पापत िरपत खा ................................................नार रदनाच खाताला (िरपत काढणा आल र ताला ससरकी िमळालाबदल)

२२,५००२२,५००

ब) फरब. १८ पराचाच खा .....................................................नार पापतिरपत खाताला(िरपताच पषठाकन करलाबदल)

२२,५००२२,५००

अ) म १९ नोद होणार नाहीब) म १९ रदनाच खा ....................................................नार

पराचाचा खाताला(रदनाच ससरक पषठाकरी िरपताच अनादरण झालाबदल)

२२,५००२२,५००

क) म १९ रदनाच खा ....................................................नार पराचाचा खाताला(िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा झालाबदल)

२२,६७५२२,६७५

िदनाचया पसतिात विदथ नोदी -

वदनाि वििरण खा.पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९फरब. १६

खरदी खा .....................................................नार पलरीच खाताला(मालाची उधार खरदी करलाबदल)

२२,५००२२,५००

फरब. १८ पलरीच खा ..................................................नार द िरपत खाताला (िरपताला सरीकी िदलाबदल)

२२,५००२२,५००

अ) म १९ दिरपत खा ...................................................नार रोकड/बटक खाताला(दिदनाकला िरपताच शोधन झालाबदल)

२२,५००२२,५००

ब) म १९ दिरपत खा ...................................................नार पलरीचा खाताला(दिदनाकाला िरपताच अनादरण झालाबदल)

२२,५००२२,५००

क) म १९ दिरपत खा ...................................................नारनोदणी खचचा खा.............................................. ..नार पलरीचा खाताला(िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा झालाबदल)

२२,५००१७५

२२,६७५

284

पिाथचया पसतिात विदथनोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९फरब. १८

पापत िरपतखा .................................................नार पलरीचा खाताला(पलरीकडन िरपत िमळालाबदल)

२२,५००२२,५००

अ) म १९ रोकड/बटक खा ...............................................नार पापत िरपत खाताला(दिदनाकला िरपताच शोधन झालाबदल)

२२,५००२२,५००

ब) म १९ पलरीच खा ..................................................नार पापत िरपत खाताला(िरपताच अनादरण झालाबदल)

२२,५००२२,५००

क) म १९ पलरीच खा ..................................................नार पापत िरपत खाताला रोकड खाताला(िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा द झालाबदल)

२२,६७५२२,५००

१७५

४. रावश सगरहणासाठी विपतर बित पाठविण - (Bill sent to Bank for Collection)ः िरपतधारक रककम गोळा करणाकररा िरपत बटकर पाठर शको. वरसाा मोठा पमाणारर िनिमपण पापत िरपत

(हडा) पापत होा. अशा पररससी ता िरपताच िरिरध आहावी (ऋणको) आिण ताचा दारखा लकषा ठरण कठीण अस, महणन आहाचा िरपत ताचा बटकर पाठिरो. द िदनाकला आहताचाचा सचननसार बटक िरपताची रािश गोळा कर ा सरसाठी बटक शलकाची (Bank charges) आकारणी कर. आहाचा जमा खचाचाचा पसका ा कररा ातपर खा उघडो, ता खाताला “राशी सगहणासाठी बटक खा” अस महणा. ा िरपताचा द िदनाकाला ह खा बद करणा .

िरकरा

आहाचा

िरपतधारक

रसची उधार िरकरी

िरपत काढण

िरपताची सरीकी

ऋणको/करा

आहावी

सरीकाचा

द िदनाक ला

सादर करण.

बटकर िरपताच

शोधन करण.

रािश सगहणासाठीिरपत बटकर पाठिरण.

बि

285

आहताथ ि आहाययीचया पसतिात लखाविय हाताळणी(Accounting Treatment in the Books of Drawer and Drawee) :

वयिहार आहातयाथचया पसतिात आहाययीचया पसतिात१ िरपत रािश सगहणासाठी बटकर

पाठिरल.राशी सगहणासाठी बटक खा ........... नार पापत िरपत खाताला(िरपत रािश सगहणासाठी बटकर पाठिरलाबदल)

नोद होणार नाही कारण ा वरहाराशी आहावीचा काहीही सबध नाही.

२ द िदनाकला िरपताच शोधन झालास आिण बटकरन सरा शलक नार टाकलास

बटक खा ............................. नारबटक शलक खा ....................... नार रािश सगहणासाठी बटकखाताला(िरपताच शोधन झालाबदल)

द िरपत खा .............नार रोकड/बटक खाताला(आपला सरीकीच शोधन करलाबदल)

३ द िदनाकला रािश सगहणासाठी पाठिरलला िरपताच अनादरण होण.

आहावीच खा ........................ नार रािश सगहणासाठी बटक खाताला (रािश सगहणासाठी पाठिरलला िरपताच अनादरण झालाबदल)

द िरपत खा ..............नार आहाताचाचा खाताला(आपला सरीकीच अनादरण झालाबदल)

४ द िदनाकला रािश सगहणासाठी पाठिरलल िरपत अनादरर होण र बटकरन नोदणी खचचा दण

आहावीच खा ........................ नार रािशसगहणासाठी बटक खाताला बटक खाताला (रािश सगहणासाठी पाठिरलल िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचाचा च शोधन झालाबदल)

द िरपत खा .............नारनोदणी खचचा खा ............नार आहाताचाचा खाताला(आपला सरीकीच अनादरण होरन नोदणी खचचा द झालाबदल)

उदाहरण - राशी सगरहणासाठी विपतर बित पाठविण. (Bill sent to the Bank for collection) ः८ माचचा, २०१९ रोजी अिनान, िनाला ` ३३,५००चा माल िरकला ताच िदरशी अिनान, िनारर ४ मिहन मदीच ` २२,५०० च िरपत काढल ४ एिपल, २०१९ला अिनान िरपत रािश सगहणासाठी बटकर पाठिरल. खालील पररससरतीत अवनता आवण वनताचया पसतिात विदथ नोदी िरा -अ) द िदनाकला िरपताच शोधन झाल अिनाला ` २०० बटक सराशलक दार लागल.ब) द िदनाकला िरपताच अनादरण झालक) द िदनाकला िरपताच अनादरण झाल र नोदणी खचचा ` १५० आला

286

अवनताचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९माचचा, ८

िनाच खा .....................................................नार िरकरी खाताला...........................(मालाची उधार िरकरी करलाबदल)

३३,५००३३,५००

माचचा, ८ पापत िरपत खा ................................................नार िनाचा खाताला(िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

२२,५००२२,५००

एिपल ४ रािश सगहणासाठी बटक खा .....................................नार पापत िरपत खाताला(रािश सगहणासाठी िरपत बटकर पाठिरलाबदल)

२२,५००२२,५००

जल ११अ)

बटक खा .......................................................नारबटक शलक खा .................................................नार रािश सगहणासाठी बटक खाताला(द िदनाकला िरपताच आदरी झाल बटक शलकाच िदलाबदल)

२२,३००२०० २२,५००

जल ११ब)

िनाच खा .....................................................नार रािशसगहणासाठी बटक खाताला(द िदनाकला िरपताच अनादरण झालाबदल)

२२,५००२२,५००

जल ११क)

िनाच खा .....................................................नार रािशसगहणासाठी बटक खाताला बटक खाताला(िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा द झालाबदल)

२२,६५०२२,५००

१५०

वनताचया पसतिात विदथ नोदीवदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम

`जमा रककम

`२०१९माचचा, ८

खरदी खा ......................................................नार अिनाचा खाताला(मालाची उधार खरदी करलाबदल)

३३,५००३३,५००

माचचा, ८ अिनाच खा ..................................................नार द िरपत खाताला(िरपताला सरीकी िदलाबदल)

२२,५००२२,५००

जल ११अ)

द िरपत खा ..................................................नार रोकड/बटक खाताला(द िदनाकला िरपताच शोधन झालाबदल)

२२,५००२२,५००

जल, ११ब)

द िरपत खा ..................................................नार अिनाचा खाताला(िरपताच अनादरण झालाबदल)

२२,५००२२,५००

जल ११क)

द िरपत खा ..................................................नारनोदणी खचचा खा ................................................नार अिनाचा खाताला(िरपताला अनादरण होरन नोदणी खचचा द झालाबदल)

२२,५००१५०

२२,६५०

287

विवनमय विपतराच नतनीिरण वििा नििरण - (Renewal of Bill of Exchange) ः

दिीपरवी िरपत रद करण र राढीर मदीच निरन िरपत करणाचा िकला िरपताच ननीकरण अस महणा. िरपताचा दिीला िरपताच शोधन कर शक नाही अस आहावीला लकषा आलास ो आहाताचाला जन िरपत रद करन ता ऐरजी निरन िरपत राढीर मदीच काढणाची िरनी करो. जर आहताचान ताची िह िरनी मान करली र रककम (उधारी) शोधनासाठी जासीचा रळ िदलास, आहावीला वाज दार लाग. वाजाची रककम अशः रकमसोब अरा निरन िरपतासोब दारी लाग.

विपतराचया नतनीिरणाच टपप - (Steps in Renewal of Bill) ःi. जन िरपत रद (Cancellation) करण.ii. िशलक रकमरर वाज द (Due) होण.iii. अशः रकमची पापती/शोधनiv. निरन िरपत काढण आिण सरीकारण.आहताथ ि आहाययीचया पसतिात लखाविय हाताळणी - (Accounting Treatment in the Books of Drawer and Drawee) :

वयिहार आहतयाथचया पसतिात आहाययीचया पसतिात१ जन िरपत रद होण आहावीच खा ........................ नार

पापत िरपत खाताला िकरा बटक खाताला िकरा रािश सगहणासाठी बटक खाताला िकरा पषठािकीचा खाताला(ननीकरणासाठी जन िरपत रद करलाबदल)

द िरपत खा ..............नार आहताचाचा खाता(ननीकरणासाठी आपली सरीकी रद करलाबदल)

२ शष रकमरर वाज द झालास आहावीच खा ........................ नार वाज खाताला(वाज ण झालाबदल)

वाज खा ..................नार आहताचाचा खाताला (वाज दण झालाबदल)

३ अशः रककम िमळालास रोकड खा / बटक खा ............... नार आहावीचा खाताला (अशः रोख रककम िमळालाबदल)(अशः रककम वाजाची रककम समािरषट असलास रोकड खाता सामािरषट करारी.)

आहताचाच खा .............नार रोकड/बटक खाताला(अशः रककम र वाजाच शोधन करलाबदल)

४ निरन िरपत काढण र ससरकारण पापत िरपत खा ...................... नार आहावीचा खाताला (निरन िरपताला सरीकी िमळालाबदल)(वाजाची रककम ण असलास निरन िरपता समािरषट करारी.)

आहताचाच खा .............नार दिरपत खाताला(शष रककमसाठी िरपत सरीकारलाबदल)

सचना : जवहा िरपताच अनादरण हो, वहा आहावीच खा नार हो. आिण* द िदनाक पचान िरपत सरः जरळ असलास पापत िरपत खा जमा होईल.* रटरलल िरपत असलास बटक खा जमा होईल.* रािश सगहणाकररा िरपत बटकर पाठिरलास रािश सगहणाकररा बटक खा जमा होईल.

288

ड. पषठाकितकिपतरअसलठसपषठाकितीचखठतजमठिरणठतईल. वयाज, अशतः रकमच शोधन आणि नणिन णिपतयालया सिवीकतवी दणयाचया पधदतवी. (Different ways to pay interest, Part Payment and acceptance of new bill)

अ. वठजठचरोखशोधनिरणआकणपणणरिमसठठीनकिनकिपतरिठढणआकणसििठरण.ब. अाशतःरिमचवठजठसहशोधनिरणआकणशषरिमचनकिनकिपतरिठढणििीिठरण.ि. वठजठकशिठअाशतःरिमचशोधनिरणआकणशषरिमसठठीवठजठसहनकिनकिपतरिठढणििीिठरण. पयायावी लखयाणक हयातयाळिवी (जवहया वयाज तयाबडतोब रोख णदल जयात) Alternate Accounting Treatment

(When interest paid in cash immediately)

विहयार आहरयायाचया पसतकयात आहयायीचया पसतकयात१ जनकिपतररददिरण. आहठयीचखठत........................ नठि

पठपतकिपतरखठतठलठकििठ बिखठतठलठकििठ रठकशसागरहणठिररतठबिखठतठलठकििठपषठाकितीचठखठतठलठ(नतनीिरणठसठठीजनकिपतररददिलठबददल)

दकिपतरखठत..............नठि आहतठणचठखठतठत(नतनीिरणठिररतठआपलीिीितीरददिलठबददल)

२ अाशतःरिमसोबतवठजदण. रोिड/बिखठत...................... नठि आहठयीचठखठतठलठ वठजखठतठलठ(अाशतःरककमिवठजरोखकमळठलठबददल)

आहतठणचखठत.............नठिवठजखठत..................नठि रोिड/बिखठतठलठ(वठजििठहीरककमरोखकदलठबददल)

३ शष रिमसठठी नकिन किपतरिठढणआकणिीिठरण-

पठपतकिपतरखठत...................... नठि आहठयीचठखठतठलठ(नकिनकिपतरठलठिीितीकमळठलठबददल)

आहतठणचखठत.............नठि दकिपतरखठतठलठ(नकिन किपतरठलठ िीितीकदलठबददल)

करसरवीिर णिपतयाच णनितयान - (Retirment of Bill under Rebate) :किपतरठच कनितणनमहणजदकतथीपियीचकिपतरठचशोधनिरणहो.जवहठआहठयीदकतथयीपियीचकिपतरधठरिठलठ किपतरठचशोधनिरणठसतठरअसतो,तवहठतठसकिपतरठचकनितणनअसमहणतठत.अशठपररसथतीतआहतठण,आहठयीसिठहीसट/िसरदतो.कहसट/िसरआहतठणसठठीखचणअसततरआहठयीसठठीउतपननअसत.आहतयाया ि आहयायीचया पसतकयात लखयाणक हयातयाळिवी (Accounting Teratment in the Books of Drawe rand Drawee) :

आहरयायाचया पसतकयात आहयायीचया पसतकयातरोिडखठत........................................नठििसरखठत.........................................नठि पठपतकिपतरखठतठलठ(िसरीिरकिपतरठचकनितणनझठलठबददल)

दकिपतरखठत......................................नठि रोिड/बिखठतठलठ िसरखठतठलठ(आपलठिीितीचकनितणनहोिनिसरकमळठलठबददल)

289

आहाययीची वदिाळखोरी/नादारी - (Insolvency of Drawee) : असा वसति जाची दा िह ताचा सपती पकषा जास आह आिण ो आपलाकडील दची/कजाचाची परफरड कर शक नाही तास नादार वसति अस महणा. जवहा सरीकी िकरा आहावी नाालाकडन नादार महणन घोषी करला जाो. वहा ताचाकडील सरीकी अनादरर समजली जा अशा पररससी आहाचा र आहावीचा पसका िरपत रद करणाची नोद करारी लाग. तारळी आहताचाला, आहावीचा सपतीन काही रककम िमळ ताला अीम लाभ अस महणा. आहताचास जी रककम पापत होणारी नस तास बडी कजचा (Bad Debts) अस महणा ीच रािश आहावीचा पसका नना (Deffiency) समजली जा.आहताथ ि आहाययीचया पसतिात लखाविय हाताळणी - (Accounting Treatment in the Books of Drawer and Drawee) :

वयिहार आहतयाथचया पसतिात आहाययीचया पसतिात१ जन िरपत रद करण. आहावीच खा ........................ नार

पापत िरपत खाताला िकरा बटक खाताला िकरा रािशसगहणाकररा बटक खाताला िकरा पषठािकीच खाताला(नादारीमळ िरपत रद करलाबदल)

द िरपत खा ..............नार आहताचाचा खाताला(नादारीमळ िरपत रद करलाबदल)

२ अिम लाभ िमळाला र बडी कजचा झालाबदल

रोकड/बटक खा ...................... नारबडी कजचा खा ....................... नार आहावीचा खाताला(अिम लाभ िमळाला र बडी कजचा झालाबदल)

आहताचाच खा .............नार रोकड खाताला नना खाताला(अिम शोधन कजचा र शषरककम नना खाताला सानारर करलाबदल)

िती िरा - (Activity)१. िकरकोळ िरकरताला भट दा जो मचा कॉलजचा िकरा महािरदालाचा जरळ राहो, आिण शोध लारा ो िरिनम िरपताचा िकी रापर करो.२. कोणताही बटकरला भट दा आिण शोधन काढा िकी पमाणा िरिनम िरपत रटरा.३. बटकरला भट दा आिण शोध लारा, िरिनम िरपत रटिरणासाठी कसर कोणता पमाणा (दर) आकारा.४. िरिनम िरपताच भारी नार शोधन काढा.५. रचनिचठी आिण िरिनम िरपताच नमन शोधन काढा.

उदाहरण

१. (विविध पररससरतीत विपतराचा आदर/शोधन) (Honour of bill under different circumstances)ः २३ िडसबर २०१९ रोजी आकाशन िदपकरर ३ मिहन मदीच ` २५००० च िरपत काढल. ताच िदरशी िदपकन सरीकी दरन आकाशकड पर पाठिरल. दिीला िदपकन िरपताच शोधन करल. खालील पररससरतीत आिाश आवण वदपिचया पसतिात विदथ नोदी िरा.अ) जर दिीपय िरपत आकाशजरळ असलासब) ताच िदरशी आकाशन िरपत रािषचाक ६% कसरीरर बटकर रटिरलास.क) २३ िडसबर २०१९ रोजी आकाशन िरपत रािश सगहणासाठी बटकर पाठिरलासड) जर आकाशन िरपत ताचा धनको िररनला पषठािक करलास

290

आिाशची रोजविदथ

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९िडसबर २३

पापत िरपत खा ................................................नार िदपकचा खाताला(िदपक ीन मिहन मदीच िरपत काढल र सरीकी िमळाला)

२५,०००२५,०००

अ) २०२०माचचा, २६

रोकड/बटक खा ................................................नार पापत िरपत खाताला(दिदनाकला िदपकन िरपताच शोधन करलाबदल)

२५,०००२५,०००

ब) २०१९िडसबर २३

रोकड खा ......................................................नारकसर खा ......................................................नार पापत िरपत खाताला(६% कसरीरर िरपत बटकर रटिरलाबदल)

२४,६२५३७५

२५,०००

क) २०१९िडसबर २३

रािश सगहणासाठी बटक खा ....................................नार पापत िरपत खाताला(िदपककडन िमळालल िरपत रािशसगहणाकररा बटकर पाठिरलाबदल)

२५,०००२५,०००

२०१९माचचा, २६

बटक खा .......................................................नार रािश सगहणाकररा बटक खाताला (रािशसगहणासाठी पाठिरलला िरपताच द िदनाकला शोधन झालाबदल)

२५,०००२५,०००

ड) २०१९िडसबर २३

िररनच खा ....................................................नार पापत िरपत खाताला(िदपकची सरीकी िररनला पषठािक करलाबदल)

२५,०००२५,०००

वदपिचया (आहारयी) पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९डीस. २३

आकाशच खा .................................................नार द िरपत खाताला(िरपताला सरीकी)

२५,०००२५,०००

२०२०माचचा, २६

दिरपत खा ...................................................नार रोकड/बटक खाताला(द िदनाकला िरपताच शोधन करलाबदल)

२५,०००२५,०००

वटप : विपतर िोठही असलयास आहाययीचया पसतिात शोधनाची एिच नोद होईल.

२. विविध पररससरतीत विपतराचया अनादरणाची नोद - (Dishonour of bill under different circumstances) : १ म २०१९ रोजी गौमन हषचाला ` ४०,०००चा माल िरकला र तारर दोन मिहन मदीच िरपत काढल. ताच िदरशी हषचान सरीकारन गौमकड पर पाठिरल. दिीला हषचान िरपताच अनादरण करल.

291

खालील पररससरतीत गौतम आवण हरथचया पसतिात विदथनोदी िरा : अ) दिीपय गौमन िरपत सरः जरळ ठरलासब) १ जन २०१९ रोजी गौमन िरपत रािषचाक १२% कसरी रर बटकर रटिरलास.क) १५ म २०१९ रोजी गौमन िरपत रािश सगहणाकररा बटकर पाठिरलास.ड) गौमन िरपत ताचा धनको अणचारला पषठािक करलास

गौतमचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९म १

हषचा खा ........................................................नार िरकरी खाताला(मालाची उधार िरकरी करलाबदल)

४०,०००४०,०००

म १ पापत िरपत खा ................................................नार हषचाचा खाताला(हषचारर िरपत काढल र सरीकी िमळालाबदल )

४०,०००४०,०००

अ) जल. ४ हषचाच खा ......................................................नार पापत िरपत खाताला(द िदनाकला हषचान िरपताच अनादरण करलाबदल)

४०,०००४०,०००

ब) i) म १

बटक खा .......................................................नारकसर खा .....................................................नार पापत िरपत खाताला(दोन मिहन मदीच िरपत १२% कसरीरर बटकर रटिरलाबदल)

३९,६००४००

४०,०००

ब) ii) जल ४

हषचाच खा ......................................................नार बटक खाताला(हषचान रटिरलला िरपताच अनादरण करलाबदल)

४०,०००४०,०००

क) i)म १५

रािशसगहणासाठी िरपत खा ...................................नार पापत िरपत खाताला(हषचाच िरपत रािश सगहणासाठी बटकर पाठिरलाबदल)

४०,०००४०,०००

क) ii) जल ४

हषचाच खा .....................................................नार रािश सगहणाकररा बटक खाताला(हषचाच िरपत रािश सगहणासाठी पाठिरलला िरपताच अनादरण झालाबदल)

४०,०००४०,०००

ड) i) म १

अणचारच खा ..................................................नार पापत िरपत खाताला(हषचाची सरीकी अणचारला पषठािक करलाबदल)

४०,०००४०,०००

ड) ii) जल ४

हषचाच खा .....................................................नार अणचारचा खाताला (पषठािक करलला हषचाचा सरीकीच अनादरण झालाबदल )

४०,०००४०,०००

292

हरथचया (आहाययी) पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम जमा रककम२०१९म १

खरदी खा .....................................................नार गौमचा खाताला(मालाची उधार खरदी करलाबदल)

४०,०००४०,०००

२०१९म १

गौमच खा ...................................................नार दिरपत खाताला (िरपत सरीकारलाबदल)

४०,०००४०,०००

२०१९जल ४

द िरपत खा ..................................................नार गौमचा खाताला(द िीला िरपताच अनादरण झालास)

४०,०००४०,०००

वटप : आहावीचा पसका िरपत अनादरणाचा पसगी कोठही असो नोद एकच राहील.

३. िबीर हा राहलचा ` ३७,००० न ऋणी (रिीत) होता. महणन १ वडसबर २०१९ रोजी िबीरन तयाच पणथ लखा शोधनारथ ` ३५,५०० च ३ मवहन मदतीच विपतर िाढल. दय वदनािला िबीरन विपतराच अनादरण िल आवण राहल ला ` ५०० नोदणी खचथ दािा लागला.

िबीर आवण राहलचया पसतिात विदथ नोदी दा तसच राहलचया पसतिात िबीरच खात आवण िबीरचया पसतिात राहलच खात तयार िरा.

राहलचया पसतिात (धनिो) विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९िडस. १

पापत िरपत खा ................................................नारकसर खा ......................................................नार कबीरचा खाताला(पणचा खा शोधनाचा कबीरकडन िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

३५,५००१,५००

३७,५००

२०२०माचचा, ४

कबीरच खा ...................................................नार पापत िरपत खाताला कसर खाताला रोकड खाताला(कबीरच िरपत अनादरर झाल र नोदणी खचचा िदलाबदल)

३७,५००३५,५००

१,५००५००

293

राहलचया पसतिात िबीरच खातनाि जमा

वदनाि वििरण रो. पा. रककम`

वदनाि वििरण रो. पा. रककम`

२०१९िडस.१२०२०माचचा ४माचचा ४माचचा ४

२०२०माचचा ४

िश/खा/आणली

पापत िरपत खाकसर खारोकड खा

िश/खा/आणली

३७,०००

३५,५००१,५००

५००

७४,५००

३७,५००

२०१९िडस. १िडस. १२०२०माचचा ४

पापत िरपत खाकसर खा

िश/खा/नली

३५,५००१,५००

३७,५००

७४,५००

िबीरचया पसतिात राहलच खात

वदनाि वििरण रो. पा. रककम `

वदनाि वििरण रो. पा. रककम`

२०१९िडस.१२०२०माचचा ४

द िरपत खाकसर खािश/खा/नली

३५,५००१,५००३७,५००

७४,५००

२०१९िडस. १२०२०माचचा ४माचचा ४माचचा ४

२०२०माचचा ४

िश/खा/आणली

पापत िरपत खाकसर खानोदणी खचचा

िश/खा/आणली

३७,०००

३५,५००१,५००५००

७४,५००

३७,५००

294

िबीरचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम जमा रककम२०१९िडस. १

राहलच खा ....................................................नार द िरपत खाताला कसर खाताला (पणचा लखाशोधनाचा िरपताला सरीकी िदलाबदल)

३७,०००३५,०००

१,५००

२०२०माचचा ४

द िरपत खा ..................................................नारकसर खा .....................................................नारनोदणीखचचा खा ................................................नार राहलचा खाताला (िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा द झालाबदल)

३५,५००१,५००

५००३७,५००

४. सनहाच ` १५,०००च विपतर मघान सिीिारल. विपतराचया दयवतरीपियी मघान सनहाशी सपिक साधन ` ५,००० रोख घयाि आवण शर रककमसाठी ३ मवहन मदतीच ८% वयाजासह नविन विपतर िाढाि. सनहान वतची विनती मानय िली आवण नविन विपतर िाढल ज मघान सिीिारल दय वदनािाला मघान विपतराच शोधन िल.

सनहाचया पसतिात विदथ नोदी दा आवण मघाचया पसतिात सनहाच खात वलहन दाखिा.सनहाचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

१ पापत िरपत खा ................................................नार मघाचा खाताला (िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

१५,०००१५,०००

२ मघाच खा .....................................................नार पापत िरपत खाताला(ननीकरणासाठी मघाच िरपत अनादरर झालाबदल)

१५,०००१५,०००

३ मघाच खा ....................................................नार वाज खाताला(शष रकमरर वाज द झालाबदल)

२००२००

४ रोकड खा / बटक खा .........................................नार मघाचा खाताला(अशः रककम िमळालाबदल)

५०००५०००

५ पापत िरपत खा ................................................नार मघाचा खाताला(वाजासह निरन िरपताला ससरकी िमळालाबदल)

१०,२००१०,२००

६ रोकड खा / बटक खा ........................................नार पापत िरपत खाताला(द िदनाकाला िरपताच शोधन झालाबदल)

१०,२००१०,२००

295

मघाचया पसतिात सनहाच खात

नाि जमावदनाि वििरण रो.

पा.रककम ` वदनाि वििरण रो.

पा.रककम `

द िरपत खारोकड खाद िरपत खा

१५,०००५,०००

१०,२००

३०,२००

िश/खा/आणलीद िरपत खावाज खा

१५,०००१५,०००

२००

३०,२००

िायथ वटप ः- Working Note -

नविन विपतराची रककम आवण वयाजाची गणना जनया विपतराची रावश ` १५,०००

अशः शोधन निरन िरपताची शष राशी ` ५,००० १०,००० (+) २००

` १०,२००

शष रािशररील वाज = १०,००० × ८

१०० × ३

१२

= ` २०० निरन िरपता समािरषट

५. अमोलन अतलिर ३ मवहन मदतीच ` २४,००० च विपतर वद. ६ ऑकटोबर, २०१९ रोजी िाढल. विपतर तयाच वदिशी सिीिारल गल. २० ऑकटोबर २०१९ रोजी अमोलन त विपतर रावशसगरहणासाठी बित पाठविल. दातवय वतरीपियी आपण, विपतराच शोधन िरणयास असमरथ आहो अस िाटत असलयान अमोलला विपतराचया नतवनिरणाची विनती िली. अतलन ` १०,००० रोख ि ` ८०० वयाज इ. रककम रोख दािी आवण शर रावशच दोन मवहन मदतीच नविन विपतर सिीिाराि या शतयीिर तयाची विनती मानय िली. १२ जानिारी, २०२० रोजी अतलन ` १३,५०० दिन विपतराच वनितथन िल.

अमोलचया पसतिात विदथ नोदी दा.

296

अमोलचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम `

२०१९ऑकटो. ६

पापत िरपत खा ................................................नार अलचा खाताला(पापत िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

२४,०००२४,०००

ऑकटो, २० रािश सगहणासाठी बटक खा .....................................नार पापत िरपत खाताला(रािश सगहणाकररा िरपत बटकर पाठिरलाबदल)

२४,०००२४,०००

२०२०जान. ९

अलच खा ...................................................नार रािशसगहणासाठी बटक खाताला(ननीकरणासाठी िरपत रद करलाबदल)

२४,०००२४,०००

जान. ९ अलच खा ...................................................नार वाज खाताला(अलरर वाज द झालाबदल)

८००८००

जान. ९ रोकड खा / बटक खा .........................................नार अलच खाताला(वाजासह काही रककम िमळालाबदल)

१०,८००१०,८००

जान. ९ पापत िरपत खा ................................................नार अलचा खाताला(नरीन िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

१४,०००१४,०००

माचचा १२ रोकड खा / बटक खा .........................................नारकसर खा ....................................................नार पापत िरपत खाताला(कसरीरर िरपताच िनरचान झालाबदल)

१३,५००५००

१४,०००

297

नतनीिरणाचया नोदीसाठी पयाथयी पधदत - (Alternate entry for Renewal)

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९ऑकटो. ६

पापत िरपत खा ................................................नार अलचा खाताला(पापत िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

२४,०००२४,०००

ऑकटो, २० रािश सगहणासाठी बटक खा .....................................नार पापत िरपत खाताला(रािश सगहणाकररा िरपत बटकर पाठिरलाबदल)

२४,०००२४,०००

जान. ९अलच खा ...................................................नार रािशसगहणासाठी बटक खाताला(ननीकरणाकररा िरपत रद करलाबदल)

२४,०००२४,०००

जान. ९ रोकड खा / बटक खा .........................................नार अलच खाताला वाज खाताला(वाजासह काही रककम िमळालाबदल)

१०,८००१०,०००

८००

जान. ९ पापत िरपत खा ................................................नार अलचा खाताला(नरीन िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

१४,०००१४,०००

माचचा १२ रोकड खा / बटक खा .........................................नारकसर खा ....................................................नार पापत िरपत खाताला(कसरीरर िरपताच िनरचान झालाबदल)

१३,५००५००

१४,०००

६. वनशान ` ३४,००० चया िसत आशाला वििलया. आशान लगच ` १०,००० नगदी वदल आवण ` २४,०००च दोन मवहन मदतीच विपतर सिीिारल. वनशान त विपतर १ मवहनयानतर बि ऑफ महाराषटरमधय िावरथि १५% िसरीिर िटविल. दय वदनाि ला विपतर अनादरण झाल. आशान, वनशाला विनती िली िी, वतन ` ४,००० ि शर रिमिर िावरथि ११% परमाण ३ मवहनयाच वयाज रोख दाि ि उरललया रिमच ३ मवहनयाच विपतर िाढाि. वनशान वतची विनती मानय िली. परत आशा नादार झाली आवण वतचया खाजगी सपततीतन ४०% रककम पराप झाली.

वनशाची रोजविदथ तयार िरा.

298

वनशाचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

१ आशाच खा ...................................................नार िरकरी खाताला (मालाची उधार िरकरी करलाबदल)

३४,०००३४,०००

२ रोकड खा ....................................................नारपापत िरपत खा ................................................नार आशाचा खाताला(काही रककम रोख िमळाली र शष रककमसाठी िरपत काढलाबदल)

१०,०००२४,०००

३४,०००

३ बटक ऑफ महाराषट खा .........................................नारकसर खा ....................................................नार पापत िरपत खाताला(एक मिहनाचा कसरीरर िरपत बटकर रटिरलाबदल)

२३,७००३००

२४,०००

४ आशाच खा ...................................................नार बटक ऑफ महाराषटचा खाताला(िरपताच अनादरण झालाबदल)

२४,०००२४,०००

५ आशाच खा ...................................................नार वाज खाताला(आशाकडन वाज द झालाबदल)

५५०५५०

६ रोकड खा ....................................................नार आशाचा खाताला(वाजासह काही रककम िमळालाबदल)

४,५५०४,५५०

७ पापत िरपत खा ................................................नार आशाचा खाताला(शष रकमसाठी िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

२०,०००२०,०००

८ आशाच खा ...................................................नार पापत िरपत खाताला(नादारीमळ िरपताच अनादरण झालाबदल)

२०,०००२०,०००

९ रोकड खा / बटक खा .........................................नारबडी कजचा खा .................................................नार आशाचा खाताला(आशाकडन ४०% रािश िमळाली र बाकरीची बडी झालाबदल)

८,०००१२,०००

२०,०००

299

िायथ वटपणी -वाज र निरन िरपताचा रािशची गणना - िरपताची रािश = ` २४,०००

अशः शोधन निरन िरपताची रककम ` ४,००० ` २०,००० (+) ५५० वाज ४,५५०

शष रकमरर वाज = ` २०,००० × ११

१०० × ३१२ = ` ५५०

` ५५० अशः रकम समािरषट -७. १५ सपटबर २०१९ रोजी िणालन विशोरीलाल िडन ` ३८,०००चया िसत खरदी िलया आवण १८ सपट. २०१९ रोजी ६०

वदिस मदतीच दशथनोततर विपतर सिीिारल. तयाच वदिशी विशोरीलाल न त विपतर रावशसगरहणासाठी बित जमा िल. िणालन दय वदनािला विपतराच शोधन िल. बिन ` १५० बि सिाशलि आिारल.

विशोरीलाल ि िणालचया पसतिात विदथ नोदी िरा.विशोरीलालचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम ` जमा रककम `२०१९सपट. १५

कणालच खा ..............................................नार िरकरी खाताला(रसची उधार िरकरी करलाबदल)

३८,०००३८,०००

सपट. १८ पापत िरपत खा ............................................नार कणालचा खाताला(दशचानोतर िरपताला ससरकी िमळालाबदल)

३८,०००३८,०००

सपट. १८ रािश सगहणासाठी बटक खा ................................नार पापत िरपत खाताला(रािश सगहणासाठी िरपत बटकर पाठिरलाबदल)

३८,०००३८,०००

नोवह. २० बटक खा ................................................नारबटक सरा शलक खा ........................................नार रािश सगहणासाठी बटक खाताला(रािश सगहणासाठी पाठिरलला िरपताच शोधन झालाबदल)

३७,८५०१५०

३८,०००

िणालचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम ` जमा रककम `२०१९सपट. १५

खरदी खा ............................................... नार िकशोरीलाल चा खाताला(मालाची उधार खरदी करलाबदल)

३८,०००३८,०००

सपट. १८ िकशोरीलालच खा ........................................ नार दिरपत खाताला(िरपता ससरकी िदलाबदल)

३८,०००३८,०००

नोवह. २० द िरपत खा ............................................. नार रोकड/बटक खाताला(िरपताच शोधन करलाबदल)

३८,०००३८,०००

300

८. शावलनीला आनदच ` २६,००० दण होत. आनदन शावलनीिर ३ मदतीच ` २१,००० च विपतर िाढल आवण शर रिमचा रखावित धनादश वमळाला. विपतर सिीिारन आनदिड परत पाठविल. तयाच वदिशी आनदन त विपतर विकरमला पषावित िल. दय वदनािला विकरमन आनदला िळविल िी, शावलनीन विपतराच अनादरण िल ि तयाला ` २८० नोदणी खचथ आला. नतर आनदन शालीनीिर १ मवहना मदतीच नविन विपतर जयात नोदणी खचथ ि वयाज ` ६५० समाविष िरन िाढल. दय वदनािला धनादशादार शालीनीन विपतराच शोधन िल.

आनदचया पसतिात विदथ नोदी दिन शालीनीचया पसतिात आनदच खात वलहा.आनदचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

१ पापत िरपत खा ...............................................नारबटक खा........................................................नार शालीनीचा खाताला(शालीनी कडन धनादश र िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

२१,०००५,०००

२६,०००

२ िरकमच खा. ..................................................नार पापत िरपत खाताला(शालीनी च िरपत िरकमला पषठािक करलाबदल)

२१,०००२१,०००

३ शालीनीच खा .................................................नार िरकमचा खाताला(िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा झालाबदल)

२१,२८०२१,२८०

४ शालीनीच खा .................................................नार वाज खाताला(वाज द झालाबदल)

६५०६५०

५ पापत िरपत खा ................................................नार शालीनीचा खाताला(नोदणी खचचा, वाजासह निरन िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

२१,९३०२१,९३०

६ बटक खा ......... ...........................................नार पापत िरपत खाताला(द िदनाकला िरपताच शोधन झालाबदल)

२१,९३०२१,९३०

शावलनीचया पसतिात, आनदच खात

नाि जमावदनाि वििरण रो. पा. रककम ` वदनाि वििरण रो. पा. रककम `

बटक खाद िरपत खाद िरपत खा

५,०००२१,०००२१,९३०

४७,९३०

िश/खा/नलीद िरपत खानोदणी खचचा खावाज खा

२६,०००२१,०००

२८०६५०

४७,९३०

301

९. ३ जल, २०१९ रोजी रवि न ` १२,०००च विपतर धि िर िाढल, ज तयाचया सिीिती नतर ९० वदिसानी दय होईल. ९ जल, २०१९ रोजी रविन त विपतर हरररला ` १२,७५० चया पणथ लखाशोधनारथ पषावित िल. तयाच वदिशी हरीरन त विपतर ` ११,७५०ला बित िटविल. दय वदनािला सरिारिडन आिससमि सटी जावहर िरणयात आली. धि न दयवतरीला विपतराच शोधन िल.

रवि, धि आवण हरररचया पसतिात विदथ नोदी िरा. रविचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९जल ३

पापत िरपत खा ................................................नार धरचा खाताला(िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

१२,०००१२,०००

जल ९ हररषच खा ....................................................नार पापत िरपत खाताला कसर खाताला(पणचा लखा शोधनाचा िरपताच शोधन करलाबदल)

१२,७५०१२,०००

७५०

धिचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९जल, ३

रिरच खा ....................................................नार द िरपत खाताला(िरपताला सरीकी िदलाबदल)

१२,०००१२,०००

ऑकटो. ५ द िरपत खा ..................................................नार रोकड/बटक खाताला(िरपताच शोधन करलाबदल)

१२,०००१२,०००

हरररचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

२०१९जल, ०९

पापत िरपत खा ................................................नारकसर खा .....................................................नार रिरचा खाताला(पणचा लखा शोधनाचा िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

१२,०००७५०

१२,७५०

जल, ९ बटक खा .......................................................नारकसर खा .....................................................नार पापत िरपत खाताला(कसरीरर िरपत बटकर रटिरलाबदल)

११,७५०२५०

१२,०००

302

दय वदनाि च आगनत - (Calculation of due date) : िरपत िलिहलाचा िदनाकापासन ९० िदरस - २०१९ जल = २८ िदरस २०१९ ऑगसट = ३१ िदरस २०१९ सपटबर = ३० िदरस २०१९ ऑकटोबर = ०१ िदरस

९० िदरस१ ऑकटोबर, २०१९ + सरलीच ीन िदरस (१ + ३ = ४) ४ ऑकटोबर २०१९ पर ा ारखला आकससमक सटी जािहर करणा आली महणन तानरचा िदरस द िदनाक रािहल. ५ ऑकटोबर, २०१९.१०. १८ जन, २०१९ रोजी रोहनन ` ४०,०००चया िसत नविनला वििलया. तयाच वदिशी रोहनन तयाचयािर ३ मवहन मदतीच

विपतर िाढल. नविनन सिीिारल आवण परत पाठविल. १९ जन, २०१९ ला रोहनन त विपतर आपलया बित िावरथि १५% िसरीिर िटविल.

द िदनाकला निरनन िरपताच अनादरण करल आिण बटकरला ३५० नोदणी खचचा आला. नर निरनन िरपताचा ननीकरणाची िरनी करली. रोहनन ा शवीरर िरनी मान करली करी, निरनन नोदणी खचचा र िशलक रकमरर १२% दरान वाज धनादशान दार र २ मिहन मदीच िशलक रकमसाठी िरपत सरीकारार. ा पमाण वरसा करणा आली. पर द िदनाकापरवी निरन नादार महणन घोषी झाला. २३ िडसबर, २०१९ रोजी ताचा खाजगी सपतीन रोहनला रपाला ६० पस पमाण पम र अीम लाभाश िमळाला. नविनचया पसतिात विदथ नोदी दा.

नविनची रोज विदथवदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम

` जमा रककम

`

२०१९जन, १८

खरदी खा .....................................................नार रोहनचा खाताला(रसची उधार खरदी करलाबदल)

४०,०००४०,०००

जन, १८ रोहनच खा .....................................................नार द िरपत खाताला(िरपताला सरीकी िदलाबदल)

४०,०००४०,०००

सपट. २१ द िरपत खा ..................................................नारनोदणी खा .....................................................नार रोहनचा खाताला(िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा द झालाबदल)

४०,०००३५०

४०,३५०

सपट. २१ वाज खा ......................................................नार रोहनचा खाताला(वाज द झालाबदल)

८००८००

सपट. २१ रोहनच खा .....................................................नार बटक खाताला(नोदणी खचचा र वाज िदलाबदल)

१,१५०१,१५०

सपट. २१ रोहनच खा .....................................................नार द िरपत खा(निरन िरपताला सरीकी िदलाबदल)

४०,०००४०,०००

303

नोवह.२४ दकिपतरखठत..................................................नठि रोहनचठखठतठलठ(नठदठरीमळकिपतरठचअनठदरणझठलठबददल)

४०,०००४०,०००

कडस.२३ रोहनचखठत.....................................................नठि रोिडखठतठलठ बडीतिजणखठतठलठ(रपठलठ६०पसपमठणशोधनिलठबददल)

४०,०००२४,०००१६.०००

११. णनशयातन १७ जल २०१९ रोजवी ` २५,००० च तवीन मणहन मदतवीच णिपत अणिनििर कयाढल. णनशयातन त णिपत आपलया बकत ियाणयाक १२.५% दरयान िटणिल.

किपतरठचठदतठरखलठअकिनिन किनातीिलीिी,कनशठातन`५,८००चठरखठाकितधनठदशजठत`१,८००वठजठचसमठकिषटआहत,घठि,आकणशषरिमसठठीतीनमकहनमदतीचकिपतरिठढठि.कनशठातनपतठिमठनिलठ.नकिनकिपतरठचठदकतथीपियी१मकहनठअगोदरअकिनिन`२०,२५०लठकिपतरठचकनितणनिल. णनशयातचया पसतकयात आिशक णकदया नोदवी दया.

णनशयातचया पसतकयात णकदया नोदवी

णदनयाक णििरि खया. पया. नयाि रककम`

जमया रककम`

२०१९जल१७

पठपतकिपतरखठत................................................नठि अकिनिचठखठतठलठ(किपतरठलठिीितीकमळठलठबददल)

२५,०००२५,०००

जल१७ रोिडखठत/बिखठत.........................................नठििसरखठत......................................................नठि पठपतकिपतरखठतठलठ(िठकषणि१२.५%िसरीिरकिपतरबितिटकिलठबददल)

२४,२१९७८१ २५,०००

ऑकटो.२० अकिनिचखठत.................................................नठि बिखठतठलठ(िटकिललठकिपतरठचअनठदरणझठलठबददल)

२५,०००२५,०००

ऑकटो.२० अकिनिचखठत.................................................नठि वठजखठतठलठ(वठजदझठलठबददल)

१,८००१,८००

ऑकटो.२० बिखठत.......................................................नठि अकिनिचखठतठलठ(धनठदशकमळठलठबददल)

५,८००५,८००

ऑकटो.२० पठपतकिपतरखठत................................................नठि अकिनिचठखठतठलठ(शषरिमसठठीकिपतरिीितकमळठलठबददल)

२१,०००२१,०००

कडस.२० रोिडखठत/बिखठत.........................................नठििसरखठत......................................................नठि पठपतकिपतरखठतठलठ(एिमकहनठअगोदरकिपतरठचकनितणनझठलठबददल)

२०,२५०७५०

२१,०००

304

१२. सजय न गोविदला ` ४५,००० चया िसत १०% वयापारी िसरीिर वििलया. गोविदन १/३ रावश लगच वदली ि तयाला ` १,००० रोख िसर दिन शर रिमसाठी ३ मवहन मदतीच विपतर सिीिारल तयाच वदिशी सजयन त विपतर अादशला ` २७,५०० चया पणथ लखा शोधनारथ पषावित िल.

द िदनाकला गोिरदकडन िरपताच अनादरण झाल आिण अादशला ` ४५० नोदणी खचचा आला. गोिरदन सजला निरन िरपत काढणाची िरनी करली. सजन ा अटीरर िरनी मान करली करी, गोिरदन ाबडोब ` ५,२५० रोख र नोदणी खचचा दार. र शष रकमच २ मिहन मदीच ` १,५०० वाज समािरषट करन निरन िरपत काढार. ापमाण वरसा करणा आली. सजन, अादशला ताच दण दरन टाकल. निरन िरपताचा द िदनाकाला गोिरदन िरपताच अनादरण करल. सजयचया पसतिात विदथ नोदी दिन, गोविदचया पसतिात सजयच खात वलहा.

सजयचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

१. गोिरदच खा ...................................................नाररोकड खा .....................................................नारकसर खा ......................................................नार िरकरी खाताला(रसची उधार िरकरी करली रोख कसर दरन १/३ रािश िमळालाबदल)

२७,०००१३,५००

१,०००४१,५००

२. पापत िरपत खा ................................................नार गोिरनदचा खाताला(िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

२७,०००२७,०००

३. अादशच खा ...................................................नार पापत िरपत खाताला कसर खाताला(पणचा लखा शोधनाचा िरपताच पषठाकन करलाबदल)

२७,५००२७,०००

५००

४. गोिरनदच खा ..................................................नारकसर खा ......................................................नार अादशचा खाताला(िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा आलाबदल)

२७,४५०५००

२७,९५०

५. गोिरदच खा ...................................................नार वाज खाताला(वाज द झालाबदल)

१,५००१,५००

६. रोकड खा .....................................................नार गोिरदचा खाताला(नोदणी खचाचासह रोख रािश िमळालाबदल)

५,७००५,७००

७. पापत िरपत खा ................................................नार गोिरदचा खाताला(वाजासही निरन िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

२३,२५०

२३,२५०

305

८. अादशच खा ...................................................नार रोकड/बटक खाताला(अादशला रोख िदलाबदल)

२७,९५०२७,९५०

९. गोिरदच खा ...................................................नार पापत िरपत खाताला(िरपताच आनादरण झालाबदल)

२३,२५०२३,२५०

गोविनदचया पसतिात सजयच खात

नाि जमा

वदनाि वििरण रो.पा.

रककम`

वदनाि वििरण रो.पा.

रककम`

द िरपत खारोकड खाद िरपत खािश/खा/न

२७,०००५,७००

२३,२५०२३,२५०

खरदी खाद िरपत खानोदणी खचचा खावाज खाद िरपत खा

२७,०००२७,०००

४५०१,५००

२३,२५०

७९,२०० ७९,२००िश/खा/आ २३,२५०

एिच आदशि ि अनि आदवशती - (Problems on single Drawer and multiple Drawees)

१३. वबपीनचया पसतिात खालील वयिहाराचया विदथ नोदी िरा -१. सोनलन सरीकारलल ` २०,००० च ३ मिहन मदीच िरपत, बटक ऑफ इिडामध ` १९,७५० ला रटिरल.२. िबनदा न सरीकारलल ` १४,४०० च िरपत द िदनाकचा १ मिहना आधी रािषचाक १२% कसरीरर िनरचान झाल.३. रखान सरीकारलल ` ८,५०० च िरपत, गातीला ` ८,६५०चा पणचा लखा शोधनाचा पषठािक करल.४. िरनाला ८% वापारी कसरीरर ` २०,०००चा रस िरकला. अधवी रककम लगच िमळाली तारर १०% रोख कसर िदली.

शष रकमसाठी िचारर िरपत काढणा आल, िन सरीकी िदली.

306

वबपीनचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

१. बटक ऑफ इिडा खा ...........................................नारकसर खा ......................................................नार पापत िरपत खाताला(कसरीरर िरपत बटकर रटिरलाबदल)

१९,७५०२५०

२०,०००

२. रोकड खा .....................................................नारकसर खा ......................................................नार पापत िरपत खाताला(रािषचाक १२% कसरीरर िरपताच िनरचान झालाबदल)

१४,२५६१४४

१४,४००

३. गातीच खा ...................................................नार पापत िरपत खाताला कसर खाताला(रखाच िरपत पणचा लखा शोधनाचा पषठािक करलाबदल)

८,६५०८,५००

१५०

४. (अ) िरजाच खा...................................................नारकसर खा ......................................................नाररोकड खा .....................................................नार िरकरी खाताला(वापारी र रोख कसरीरर रसची िरकरी करलाबदल)

९,२००९२०

८,२८०१८,४००

४.(ब) पापत िरपत खा ................................................नार िरनाचा खाताला(शष रकमसाठी िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

९,२००९,२००

वयिहार करमाि ४ च सपषीिरण - ` मळ िकम ` = २०,००० (-)८% वापारी कसर = १,६०० १८,४००

(५०%) रोख उधार (५०%) ` ९,२०० ` ९,२०० (-) रोख कसर १०% ` ९२० िरपताची रककम

रोख पापत ` ८,२८०

307

१४ . मयरचया पसतिात खालील वयिहाराचया विदथ नोदी िरा -१. िरशरासन सरीक करन िदलला ` २२,०००चा िरपताच ` १२,००० रोख र शष रािशरर रािषचाक १२% पमाण २ मिहनाच

वाजासह निरन िरपत काढन ननीकरण करन घल.२. असशरनन काढलला ` १७,७५० चा िरपताचा पणचा शोधनाचा हरी कडन िमळालला ` १७,५०० चा िरपताच पषठाकन

करल.३. मरन काढलल र पकाशन ससरकारलल ` २१,००० च िरपताच नादारीमळ ताचा सपतीन २५% रककम रसल झाली.४. शलजा न सरीकालल ` ३२,००० च िरपत ज रािश सगहणासाठी बटकर पाठिरल हो, अनादरी झाल आिण बटकरला ` २७५

नोदणीखचचा आला अस बटकरन कळिरल.

मयरचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

१. (अ) िरशरासच खा .................................................नार पापत िरपत खाताला(ननीकरणासाठी िरपत रद करलाबदल)

२२,०००२२,०००

(ब) िरशरासच खा .................................................नार वाज खा(वाज द झालाबदल)

२००२००

(क) बटक खा ....................................................नार िरशरासचा खाताला(काही रककम िमळालाबदल)

१२,०००१२,०००

२ द िरपत खा ..................................................नार पापत िरपत खाताला कसर खाताला(हरीकडन िमळालला िरपतान द िरपताच शोधन करलाबदल)

१७,७५०१७,५००

२५०

३(अ) पकाशच खा ...................................................नार पापत िरपत खाताला(नादारीमळ िरपताच अनादरण झालाबदल)

२१,०००२१,०००

(ब) बटक खा ....................................................नारबडी कजचा खा .................................................नार पकाशचा खाताला(पकाशकडन २५% रककम रसल झालाबदल)

५,२५०१५,७५०

२१,०००

४. शलजाच खा ...................................................नार रािशसगहणासाठी बटक खाताला बटक खाताला(रािश सगहणासाठी पाठिरलला िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा झालाबदल)

३२,२७५३२,०००

२७५

308

१५. आवदतयचया पसतिात खालील वयिहाराचया विदथ नोदी िरा -अ) साचान सरीकारलला र बटकर रािश सगहणासाठी पाठिरलला ` १५,७५० चा िरपताच शोधन झालाच र बटकरन ` १५०

नोदणी खचचा करलाची सचना बटकरकडन िमळाली.ब) आशान आिदताला कळिरल करी, िनशान सरीकारलल र आशाला पषठािक करलल ` २३,०००च िरपत अनादरर झाल र

आशाला ` २३० नोदणी खचचा आला.क) जिदपन सरीकारलल ` ३२,४००च िरपत अनादरर झालाच र नोदणी खचचा ` ४६० करलाच सचना बटकरकडन पापत झाली.ड) रािश सगहणाकररा बटकर जमा करलल शीकाचा िरपताची रािश ` १९,८०० बटकर जमा झाली.

आवदतयाचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम`

जमा रककम`

अ) बटक खा ....................................................नारनोदणी खचचा खा ................................................नार रािश सगहणासाठी बटक खाताला(रािश सगहणाकररा पाठिरलला िरपताच शोधन होरन नोदणी खचचा आलाबदल)

१५,६००१५०

१५,७५०

ब) िनशाच खा ....................................................नार आशाचा खाताला(पषठािक करलला िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा झालाबदल)

२३,३३०२३,३३०

क) जिदपच खा ..................................................नार बटक खाताला(रटिरलला िरपताच अनादरण होरन नोदणी खचचा आलाबदल)

३२,८६०३२,८६०

ड) बटक खा ....................................................नार रािश सगहणासाठी बटक खाताला(द िदनाकला रािश सगहणाकररा पाठिरलला िरपताच शोधन झालाबदल)

१९,८००१९,८००

१६. अरविदचया पसतिात २४ ऑकटोबर २०१९ रोजी खालील वयिहाराचया विदथ नोदी िरा.अ) साईनान सरीकारलला ` १८,००० चा िरपताच दोन मिहनाचा ` ३८० वाजासह ननीकरण करल.ब) सािहलन अरिरनदला कळिरल करी, िमनलन सरीकारलला र सािहलला पषठािक करलला १३,०००चा िरपताच अनादरण

झाल र नोदणी खचचा ` १९५ झाला.क) चाद अनड सनसला द असलला ` १९,००० बदल ` १६,४००च दोन मिहन मदीच िरपत सरीकारल र बाकरी रकमच रोख

शोधन करल.ड) िरदाकडन िमळालला र बटकर रटिरलला १४,०००चा िरपताच िरदान अनादरण करल र नोदणी १०५ बटकरन करला.

अस बटकरन कळिरल. िरदाचा िरनीररन ` २९५ वाज आकारन दोन मिहन मदीचा िरपताच ननीकरण करणा आल.

इ) निदान ` १३,५५० चा िरपताच अरिरदला ` १३,००० रोख दरन िनरचान करल.

309

अरणिदचया पसतकयात णकदया नोदवी

णदनयाक णििरि खया. पया. नयाि रककम`

जमया रककम`

अ)२०१९i)ऑकटो.२४

सठईनठथचखठत.................................................नठि पठपतकिपतरखठतठलठ(नतनीिरणठसठठीकिपतररददिलठबददल)

१८,०००१८,०००

ii) ऑकटो.२४

सठईनठथचखठत.................................................नठि वठजखठतठलठ(वठजदझठलठबददल)

३८०३८०

iii) ऑकटो.२४

पठपतकिपतरखठत................................................नठि सठईनठथचखठतठलठ(वठजठसहनकिनकिपतरठलठिीितीकमळठलठबददल)

१८,३८०१८,३८०

ब) ऑकटो.२४

कमनलचखठत...................................................नठि सठकहलचठखठतठलठ(पषठाकितिललठकिपतरठचअनठदरणहोिननोदणीखचणिलठबददल)

१३,१९५१३,१९५

ि) चठादअनडसनसखठत............................................नठि दकिपतरखठतठलठ रोिडखठतठलठ(किपतरठलठिीितीकदलीििठहीरककमरोखकदलठबददल)

१९,०००१६,४००२,६००

ड)i) किदठचखठत...................................................नठि बिखठतठलठ(िटकिललठकिपतरठचअनठदरणहोिननोदणीखचणिलठबददल)

१४,१०५१४,१०५

ii) किदठचखठत...................................................नठि वठजखठतठलठ(वठजदझठलठबददल)

२९५२९५

iii) पठपतकिपतरखठत................................................नठि किदठचठखठतठलठ(वठजठसहनकिनकिपतरठलठिीितीकमळठलठबददल)

१४,४००१४,४००

ई) रोिडखठत.....................................................नठििसरखठत......................................................नठि पठपतकिपतरखठतठलठ(िसरीिरकिपतरठचकनितणनझठलठबददल)

१३,०००५५०

१३,५५०

१७. अपियायाचया पसतकयात खयालवील विहयारयाचया णकदया नोदवी करया.अ) पशठातनिीिठरलल६०कदिसमदतीचकिपतररठकशसागरहणठसठठीबितजमठिल.ब) अपिठणन,कितयीलठ`२०,०००चठमठल(ित)कििलठआकणकतनतिढठचरठकशचदोनमकहनमदतीचकिपतरिीिठरल.त

किपतररखठलठपषठाकितिल.ि) नठदठरमहणनघोषीतझठललठमकठिडनकतचठखठजगीसापततीमधन३०%रठशीपठपतझठली.मकठन`२३,८५०चकिपतर

अनठदररतिलहोतिनोदणीखचण` १५०झठलठहोतठ.ड) अपिठणनअनरठधठलठिीिठरनकदललठ`३६,०००चठकिपतरठच`६,०००चठधनठदशिशषरिमसठठी१४.५%िठकषणि

दोनमकहनठचवठजसहनकिनकिपतरिीिठरननतनीिरणिरनकदल.

310

अपिाथचया पसतिात विदथ नोदी

वदनाि वििरण खा. पा. नाि रककम जमा रककमअ) रािशसगहासाठी िरपत खा ......................................नार

पापत िरपत खाताला(रािशसगहासाठी िरपत बटकर पाठिरलाबदल)

१२,७५०१२,७५०

ब)i)

िकवीच खा ....................................................नार िरकरी खाताला(रसची उधार िरकरी करलाबदल)

२०,०००२०,०००

ii) पापत िरपत खा ................................................नार िकवीचा खाताला(िरपताला सरीकी िमळालाबदल)

२०,०००२०,०००

ii) रखाच खा .....................................................नार पापत िरपत खाताला(िनमाच पषठाकन करलाबदल)

२०,०००२०,०००

क)i)

मतिा खा .....................................................नार पापत िरपत खाताला रोकड खाताला(मतिाचा ससरक िरपताचा अनादर झाला र नोदणी शकल िदल)

२४,०००२३,८५०

१५०

ii) रोकड खा .....................................................नारबडी कजचा खा .................................................नार मतिाचा खाताला(मतिाकडन ३०% राशी रसल झाली बाकरी बडी कजचा झालाबदल)

७,२००१६,८००

२४,०००

ड)i)

दिरपत खा ...................................................नार अनराधाचा खाताला(ननीकरणासाठी िरपत रद करलाबदल)

३६,०००३६,०००

ii) अनराधाच खा .................................................नार बटक खाताला(काही रकमचा चक िदलाबदल)

६,०००६,०००

iii) वाज खा ......................................................नार अनराधाचा खाताला(वाजाची आकारणी करलाबदल)

७२५७२५

iv) अनराधाच खा .................................................नार दिरपत खाताला(वाजासह निरन िरपताला सरीकी िदलाबदल)

३०,७२५३०,७२५

311

सिाधयाय : ७HHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHH

िसतवनष परन - (Objective Questions)अ) योगय पयाथय वनिडन िाकय पनहा वलहा.

१) जा वसतिरर िरपत काढल जा िला .................... महणा. अ) आहावी ब) आदाा क) आहाचा ड) सरीकाचा

२) िरपताला सरीकी िमळणापरवी िरपत .................... अस. अ) आदश ब) िरनी क) मसदा ड) साधन३) जवहा िरपताचा दिदनाकास सारचाजिनक सटी अस, वहा िरपताच शोधन .................... िदरशी करणा . अ) तािदरशी ब) परवीचा क) नरचा ड) कोणताही

४) २३ नोवहबर, २०१९ रोजी काढलला दोन मिहन मदीचा िरपताचा दिदनाक .................... रािहल. अ) २३ जान. २०२० ब) २५ जान. २०१९ क) २६ जान. २०१९ ड) २५ जान. २०२०.

५) नोदणी खचाचाची आकारणी करो ..................... अ) नोदणी अधीकारी ब) आहावी क) आहाचा ड) पषठािकी

६) िरिनम िरपता .................... पकष असा. अ) पाच ब) चार क) ीन ड) दोन.

७) ३ जानरारी, २०२० रोजी काढलला दोन मिहन मदीचा िरपताचा द िदनाक .................... रािहल. अ) ३ जान. २०२० ब) ३ माचचा. २०२० क) ५ माचचा. २०२० ड) ६ माचचा. २०२०.

८) नोदणी अिधकारी (Notary Public) हा .................... असो. अ) सरकारी अिधकारी ब) आहाचा क) आदाा ड) पषठािकी

९) िरपतधारकाला जवहा सरीकाचा िकरा आहावी िरपताच शोधन करर नाही वहा तास िरपताच .................... झाल अस महणा.

अ) पर करण (Returning) ब) रटिरण क) आदर करण ड) अनादरण

१०) जो वसति िरपत सरीकारो ताचासाठी िरपत .................... अस अ) दिरपत ब) रचन िचठी क) मसदा ड) पापत िरपत

ब) खालील विधानासाठी एि शबद, शबदसमह वििा सजा सचना.१) िरपताचा मदीनर िदल जाणार जासीच ीन िदरस -२) िरपताचा अनादरण पसगी नोदणी अिधकाऱाकडन आकारल जाणार शलक ३) िरपताची रककम पापत करणारी वसति४) जा वसतिचा नार िरपताच पषठाकन करणा .५) िरपताचा अनादरणाची नोद करणासाठी शासनाकडन िनति करलला अिधकारी ६) राढीर मदीच निरन िरपत काढणासाठी दिदनाकचा रळी िरपत रद करन निरन िरपत ार करण.७) कोणताही मोबदलािशरा काढलल र सरीकारलल िरपत ८) जा वसतिचा ाबा (Possession) िरिनम िरपत अस.९) सदाचा िकमीला िरिनम िरपताच रोखी रपार (Conversion) करण.१०) िदराळखोर पररससी आहावीकडन रसल न होणारी रककम -

312

ि) चि िी बरोबर सागा.१) दशी िरपत एका दशा काढल जा आिण दसऱा दशा ताच शोधन जा.२) दिदनाक परवी िरपताच शोधन करण महणज िरपताच िनरचान हो.३) आहावी िरपताचा मालकरी हकक हसारर कर शको.४) िरपताचा मदी कोणाही बदल न करा िरपत सरीक करलास तास सशचा सरीकी अस महणा.५) सधाचा िकमीला िरपताच रोखी रपार करण महणज िरपत रटिरण हो.६) दिदनाकला िरिनम िरपत सरीकताचाकड सादर करल पािहज.७) िरपतधारकाकडन िरपत रटिरलल असलास, द िदनाकला ताचा पसका िरपताचा शोधनाची नोद होणार नाही.८) आहताचाकडन नोदणी खचचा आकारला जाो.९) दशचानी िरपताला (On Demand) सरलीच िदरस िदल जा नाही.१०) रचन िचटीला ीन पकष असा.

ड) गटात न बसणारा शबद ओळखा. १) अ) िरपत सरः जरळ ठरण ब) नोदणी क) रटिरण ड) पषठाकन २) अ) वापारी िरपत ब) सोिरपत क) लखन िीनसार िरपत ड) दशचानी िरपत ३) अ) नोदणी अधकारी ब) आहाचा क) आहावी ड) आदाा ४) अ) रटणारळीचा खचचा (Discounting Charges) ब) सट (Rebate) क) बटकर सराशलक ड) नोदणी खचचा ५) अ) मदाक ब) सरीकी क) मसदा ड) रककम

इ) खालील विधान पणथ िरा.१) िरपताचा दिीपरवी िरपताच शोधन करण महणज...................हो.२) अशी वसति जाची दा (कजचा) ताचा सपतीपकषा जास अस आिण ो आपलाकडील कजचा/दा दणास

असमचा असो............................३) िदराळखोर पररससी सरीकाचा आपलाकडील जी रककम दर शक नाही, ी रािश महणज....................हो. ४) ठरािरक कालारधीनर जा िरपताची रककम द हो तास .................... महणा.५) मोबदलासह काढलल आिण सरीकारलल .................... िरपत हो.६) जो वसति िरपत काढो तास .................... महणा.७) िरपताचा सरीकी नर जा िरपताची द िदनाक काढली जा तास ..................... िरपत अस महणा.८) िरपताचा अनादरणाची सता नोदिरण महणज .................... हो.९) जवहा आहावी ठरािरक िठकाणीच िरपताच शोधन करणा ईल ा अटीरर िरपताला सरीकी दो वहा

तास....................अस महणा.१०) िरपतधारकाचा रीन िरपताची रककम बटक गोळा (Collection) कर, वहा बटक जी फरी आकार तास

.................... महणा.

फ) एिा िाकयात उततर दा-१) िरिनम िरपत महणज का?२) सरलीच िदरस महणज का?

313

३) िरिनम िरपत रटिरण महणज का?४) िरपताची नोदणी कशाला महणा?५) नोदणी खचचा महणज का?६) आहाचा र आहावी ाचामधील नासबध सागा?७) िरपताचा आदाा कोण असो?८) सट/कसर (Rebate) महणज का?९) कादशीर द िदनाक महणज का?१०) दशचानी िरपत महणज का?

ग) खालील विधानाशी तमही सहमत आहात िा असहमत त सागा.१) िरिनम िरपत महणज सशचा आजा हो.२) जो पकष रककम दणाच आदश दो तास आदाा महणा३) जा वसतिचा नार िरपताच पषठाकन करणा तास पषठािकी अस महणा.४) िरपताचा िनरचाना पसगी िदलली सट/कसर आहावीच उतपन अस.५) ऋणकोचा दषटीकोनान िरपत ताचासाठी दिरपत अस.६) दशचानी िरपत काढलास (on Demand) सरलीच िदरस िदल जा नाही.७) िरपत आहताचाकडन सरीकारल गल पािहज, अशी अपकषा अस.८) िरिनम िरपतारर िदनाकाची गरज नाही.९) िरपताला सरीकी िमळणापरवी ी रचनिचठी अस.१०) िरपताच ननीकरण महणज िरपताचा शोधनासाठी िरपताची मद राढिरण हो.

ह) सोडिा. (Calculations)१) १५ जान. २०२० रोजी गणशन ५० िदरस मदीच ` ४०२६च िरपत काढल. ताच िदरशी तान बटक ऑफ इिडामध

िरपत राषवीक १५% कसरीरर रटिरल. िसर िाढन दाखिा.

२) शफाली टडसचान माारर १ ऑकटोबर २०१९ रोजी ३ मिहन मदीच ` ३०,००० च िरपत काढल. खालील पररससरतीत विपतराची िसर िाढन दाखिा.

i) ताच िदरशी शफाली टडसचान िरपत रािषचाक १२% कसरीरर रटिरलास. ii) शफाली टडसचा न िरपत १ नोवहबर २०१९ रोजी रािषचाक १२% कसरीरर रटिरलास. iii) शफाली टडसचान १ िडसबर, २०१९ रोजी रािषचाक १२% कसरीरर िरपत रटिरलास-

३) िरणान, सधाच ` २५,००० च िरपत सरीकारल हो ी नादार (Bankrupt) महणन घोषी झाली िचा खाजगी सपतीन रपाला ३५ पस पमाण रककम रसल झाली. बडीत िजाथची रककम शोधन िाढा.

४) िनीनन २२,००० रोख र शष रकमरर रािषचाक १८% ४ मिहनाचा वाजासह निरन िरपत सरीकारन ७,२०० चा िरपताच ननीकरण करन घल. नविन विपतराची रककम िाढा.

५) िनशाच िरपत ` १६,८५०च रािश सगहणासाठी बटकर पाठिरल हो. बटकरन ताच पस गोळा करल आिण बटक सराशलक ` १२५ नार टाकल. परतयकषात आपलयाला विती रककम वमळाली?

६) १२ जन, २०१९ रोजी करशरन दोन मिहन मदीच ` १६,००० च िरपत गोपालरर काढल हो. िरपताचा दिदनाक का रािहल? समजा ताचिदरशी आकससमक सटी जाहीर झालास कादिशर द िदनाक कोणा राहील?

314

ज) खालील नमन तयार िरा.१) खालील मावहतीिरन विवनमय विपतर तयार िरा -

अाहचाा : शकर, रडोदरा, गजराआहावी : िरनाक, सोमरार पठ, पणरािश : ` १६,०००मद : ३ मिहनिरपताची ारीख : ६ सपटबर, २०१९.सरीकीची ारीख : ११ सपटबर, २०१९.

२) खालील मावहतीच आधार विवनमय विपतर तयार िरा. अाहचाा : िदनश, पी. आर. रोड, अधरी (प.) आहावी : महश, एल. बी. एस. रोड, मलड आदाा : अिम, ठाण (प.) रािश : ` ९,५०० िरपताची मद : ४ मिहन (दशचानोतर). िरपताची िी : २६ नोवहबर २०१९. िरपताची सरीकी : २९ नोवहबर २०१९.

३) १० ऑकटोबर, २०१९ रोजी काीलाल, ३४३/डी/पालम हाईटस, जोगशररी ानी ६३,४९०च ४५ िदरस मदीच दशचानोतर िरपत (After Date) शाीलाल, B2, िहमाला टारसचा बारामी ाचारर काढल. िरपताची रककम िपका साारा ाना होण आह. १३ ऑकटोबर, २०१९ रोजी ६० िदरसाकररा िरपताला सरीकी िमळाली. िरील मावहतीिरन विवनमय विपतराचा नमना तयार िरा.

४) राहल सान ८६ डी रिररार पठ नागपर ानी ३० जल २०१९ रोजी पथरीराम सोमानी, हाईटस रधाचा हयानी काढलल ८७०००च िरपत सरीकारल. ह ९० िदरस मदीच दशचानोतर िरपत र. १००००० २६ जल, २०१९ला काढणा आल हो. िरील मावहतीिरन विवनमय विपतर तयार िरा.

५) पढील मावहतीच आधार विवनमय विपतर तयार िरा. आहाचा : कसशमरा शहा, भािगदार म शहा अनड शहा २-८ माछाा िबलडीग, अकोला. आहावी : धनशी टडसचा, बटगलोर रोड, (जशीकडन सरीक भािगदार) बलगाम. रािश : ` ६४,५०० मद : ३ मिहन िरपताची ारीख : १२ सपटबर, २०१९ सरीकीची ारीख : १५ सपटबर, २०१९

६) िासलपनि आहताथ, आहाययी, तयाच पतत रावश आवण तारखा विचारात घिन दशथनी विपतर तयार िरा.

315

ज) खालील िोषि पणथ िरा.१)

विपतराची ताररख सिीितीची ताररख मदत दय वदनािi) ३०.०९.२०१९ ०१.०२.२०१९ ६० िदरस (दशचानोतर)

ii) १७.०८.२०१९ २१.०८.२०१९ ३ मिहन लखनिी

iii) २३.१२.२०१९ २६.१२.२०१९ १ मिहना लखनिी

iv) २८.०१.२०२० २८.०१.२०२० १ मिहना (लखनिी)

v) ३०.०६.२०१९ २.०७.२०१९ ४५ िदरस (लखनिी)

२)

विपतराची ताररख सिीितीची ताररख मदत परिार पररपकवतावतरीनामधारी दय वदनाि

िायदशीर दय वदनाि

i) ०३.०१.२०२० ०५.०१.२०२० ४५ िदरस लखनिी ? ?ii) ०९.०४.२०१९ १२.०४.२०१९ ४ मिहन दशचानोतर ? ?iii) २३.११.२०१९ २३.११.२०१९ २ मिहन लखनिी ? ?iv) १६.०८.२०१९ २०.०८.२०१९ ४ मिहन दशचानोतर ? ?v) २३.१२.२०१८ २४.१२.२०१८ ६० िदरस लखनिी ?

परातयवकषि उदाहरण

१) १ जानरारी, २०२० हमन ` १८,५००चा रस िनीनला िरकला ताच िदरशी हमन ताचारर ` १८,५००च दोन मिहन मदीच िरपत काढल. दिदनाकाला िरपताच शोधन झाल.

हमत आवण वनतीनचया पसतिात विदथ नोदणी घया. हमतचया पसतिात वनतीनच खात तयार िरा.२) ६ सपटबर, २०१९ रोजी नहान ` ४२,०००चा रस रोहनला िरकला नहान ताचारर ीन मिहन मदीच िरपत िलिहल, ज

रोहनन सरीकारल. नहान िरपत आपला बटकर ` ४१,४००ला रटिरल िरपताचा द िदनाकला रोहनन िरपताच अनादरण करल आिण बटकरला ` ३०० नोदणी खचचा आला

नहाचया पसतिात विदथ नोदी घया.३) जोीला सराीच ३१,००० दण हो महणन सराीन जोीरर २ मिहन मदीच िरपत काढल ज जोीन सरीकारल सराीन

िरपत रािश सगहणासाठी बटकर पाठिरल द िदनाकला जोीन िरपताच शोधन करल. बटकरन सराशलकच ` ४७५ नार टाकल.

सिातीचया पसतिात विदथ नोदी दिन जयोतीचया पसतिात सिातीच खात उघडा.४) १५ एिपल, २०१९ रोजी पकजन ओमपकाश कडन ` २०,०००चा रस उधार खरदी करला पकज कडन ण असलला

रकमकररा ओमपकाशन ताचारर ३ मिहन मदीच दशचानोतर िरपत काढल ज पकजन १८ एिपल २०१९ ला ससरकारल. ओमपकाशन ह िरपत २० एिपल, २०१९ आपला धनको जगिदश ाला ` २१,००० चा परचाशोधनाचा पषठाकरी करल.

द ारखला पकजन िरपताच अनादरण करल. ओमपरिाश, पिज आवण जगदीश याच पसतिात विदथ नोदी दा.

316

५) १८ माचचा, २०१९ रोजी िसधदाचा न ` ४३,८०० चा रस सिधरला िरकला र सिधररर ३ मिहन मदीच िरपत ` ४३,८००च काढल. सिधरन सरीकारल. िसधदाचान िरपत राषवीक ८% दरान बटकर रटिरल. दिदनाकाला िरपताच अनादरण झाल. सिधरन िसधदाचाला िरनी करली करी, ` १३,८०० र शष रककमररील राषवीक १२% दोन मिहनाच वाज रोख दार आिण उरलला रकमसाठी दोन मिहन मदीच िरपत काढार. ा िरपताचा दिदनाकापरवी सधीरन २९,७०० दरन िरपताच िनरचान करल.

वसधदारथचया पसतिात आियि विदथ नोदी दा.६) िगान काढलल ३ मिहन मदीच ` १८,०००च िरपत सिगान सरीकारल. िगान िरपत ` १७,४०० ला बटकर रटिरल.

दिदनाकापरवी सिगान िगाशी सपकक साधन िरपताचा ननीकरणाची िरनी करली. िगान ा अटीरर िरनी मान करली करी, िन ` ६,००० ाबडोब रोख दार र शष रकमकरीा ४ मिहन मदीच ` ५५० वाजासही निरन िरपत सरीकारार. ा पमाण वरसा करणा आली. पर निरन िरपताचा द िदनाकापरवी सिगा नादार झाली आिण िचा सपतीन रपाला ३५पस पमाण रककम िमळाली.

सवगताचया पसतिात विदथ नोदी दिन वगता चया पसतिात सवगताच खात वलहा.७) िपकाला, िमनाच ` १८,००० दण हो. िमनान काढलला ४ मिहन मदीचा िरपताला सरीकी िदली िरपत िमनान

सागरला पषठािक करल. द िदनाका परवी िपकान मीनाशी सपकक साधन िरपताचा ननीकरणाची िरनी करली मीनान ा शवीरर माना िदली करी, िन ` ६,००० रोख, शष रकमरर राषवीक ८% वाज ३ मिहनाच ाबडोब दार. आिण बाकरी रकमच निरन िरपत सरीकारार. ापमाण वरसा करणा आली. दिीपरवी िपका नादार महणन घोषी झाली. आिण िचा सपतीन ५०% रािश पापत झाली.

वमनाचया पसतिात विदथ नोदी दा.८) १ ऑगसट, २०१९ रोजी िसमान रोमाकडन ` ३७,०००चा रस उधार खरदी करला. ताच िदरशी रढाच रकमच रोमान

काढलल २ मिहन मदीच िरपत सीमान सरीकारल. ३ ऑगसट, २०१९ रोजी सीमान िरपत बटकर ` ३६,२००ला रटिरल. द िदनाकला िरपताच अनादरण झाल र बटकरला ` १६० नोदणीखचचा आला. सीमान ` १९,००० र नोदणीखचचा र इर रककम ाबडोब रोख िदली. रोमान िशलक रकमरर ६५० वाज आकारन दोन मिहन मदीच िरपत काढल, ज सीमान सरीकारल. निरन िरपताच द िदनाकाचा एक मिहना अगोदर ` ३०० कसरीरर िनरचान झाल.

वसमाचया पसतिात विदथ नोदी दिन रोमाचया पसतिात वसमाच खात वलहा.९) उदन, शकर कडन ३५,००० चा रस १०% वापारी कसरीरर उधार खरदी करला. उदन १,५०० ाबडोब रोख िदल

आिण रोख रकमसाठी ३ मिहन मदीच िरपत सरीकारल. दिीपरवी उदन, शकरशी सपकक साधन िरपताचा ननीकरणाची िरनी करली. उदन ा अटीरर माना िदली करी, नरीन िरपत राषवीक १२% वाजासह ीन मदीच सराकारार.

शिरचया पसतिात विदथ नोदी घया.१०) २१ नोवहबर, २०१९ रोजी सागरन पसादरर ीन मिहन मदीच ` २१,००० दशचानी िरपत काढल. सागरन िरपत ताचा

बटकर रािषचाक ८% कसरीरर रटिरल. द िीपरवी आपण िरपताच शोधन कर शक नाही, अस पसादला राट असलामळ तान सागरला निरन िरपत काढणाची िरनी करली. सागरन ताची िरनी मान करन १ मिहना मदीरर ` २१,७५० वाजासह िरपत काढल. पसादन सरीकारल सागरन िरपत रािशसगहणासाठी बटकर जमा करल द िदनाकला पसादन िरपताच शोधन करल बटकरन सरा शलक महणन ` २५०नार टाकल.

सागरचया पसतिात विदथ नोदी दा आवण परसादचया पसतिात सागरच खात तयार िरा.११) अविरिचया पसतिात खालील वयिहाराचया विदथ नोदी िरा.

अ) िसधदान अिभषकला कळिरल करी, ताला (िसदा पषठािक करलला िरनीचा २३,०००चा िरपताच अनादरण झाल र नोदणी खचचा ` ४३० आला.

ब) काजलन सरीकारलला ` ३९,०००चा िरपताच ` ३,००० रोख दरन, शष रकमरर रािषचाक ११.५% पमाण ३ मिहनाचा वाजासह निरन िरपत सरीकारन ननीकरण करन घल.

317

क) रािधकान ` २३,०००चा िरपताच ` २२,२५०धनादशादार दरन िनरचान करल.ड) सबोधन काढलल ` ९,०००च िरपत रािश सगहणासाठी बटकर पाठिरल हो. सबोधन िरपताच अनादरण करलाच

बटकरन कळिरल.१२) नरनदचया पसतिात खालील वयिहाराचया विदथ नोदी िरा.

अ) उपनदन काढलला िरपताच रोख ` ४,००० आिण रामलाल न सरीक करलल ` ५,००० च िरपत उपनदला पषठािक करन िरपताच िनरचान करल.

ब) िरकमन आपला ` ६,०००चा िरपताच दिीपरवी १ मिहना अगोदर रािषचाक १२% कसरीरर नरनदला िनरचान करल.क) िदलीपन नरनदला ` १२,०००चा िरपताच ` ४,००० रोख र शष रकमरर ीन मिहनाच रािषचाक १२% वाजासह

निरन िरपत सरीकारन ननीकरण करल.ड) कावीकरर काढलला र बटकर रटिरलला ` १३,०००चा िरपताच अनादरण झालाच र नोदणी खचचा ` १४०

आलाच बटकरन नरनदला कळिरल.१३) िारतीचया पसतिात खालील वयिहाराचया विदथ नोदी िरा -

अ) अमीच ` १५,७५०चा िरपताच ज रािश सगहणासाठी बटकर जमा हो. ताच शोधन झालाच र बटकरन ताबदल सराशलक महणन ` १५० नार टाकलाच बटकरन कळिरल.

ब) िनीनन आपला ` २२,२००चा िरपताच ` २,२०० रोख दरन आिण शष रकमरर रािषचाक १०% पमाण ीन मिहनाचा वाजासह निरन िरपत सरीकारन ननीकरण करन घल.

क) धनशीन, भारीच ` १७,५००च िरपत सरीकारल हो. ी नादार महणन घोषी झाली. िचा सपतीन ४०% रककम रसल होर शक.

ड) सिराकडन सरीकारलला ` ९,४५० चा द िरपताच शोधन, पिरणकडन िमळालला ` ९,०००चा पापत िरपताच पषठाकन करन करल.

१४) सधाचया पसतिात खालील वयिहाराचया विदथ नोदी िरा. अ) उिमचालाचा ` १०,००० द रकमसाठी िला रोख ` ३,५०० आिण सोनालीकडन िमळालल दोन मिहन मदीच `

६,०००चा िरपताच पषठाकन करन पणचा शोधन करल. ब) साचाकडन िमळालला दोन मिहन मदीच ` ७,०००च िरपत रािषचाक १०% कसरीरर बटकर रटिरल. क) अनराधान सरीकारलल र बटकर रटिरलल ` ४८०च िरपत अनादरर झालाच र नोदणीखचचा ` १२५ झालाच बटकरन

कळिरल. ड) रािशसगहणासाठी ` १६,४००च बटकर जमा असलला िरपताच पजान शोधन करल.

१५) खालील वयिहाराचया विदथ नोदी मणालचया पसतिात िरा. अ) ऐशराचान सरीकारलला र बटकर रटिरलला ` २४,००० चा िरपताच अनादरण झालाच र नोदणी खचचा ` २२०

आलाच बटकरन कळिरल. ऐशराचाचा िरनीररन ` ४८० वाज आकारन एकण रकमच २ मिहन मदीच निरन िरपत काढणा आल.

ब) अकरचा सपतीन ` ४,६३० िमळाल. अकरन ` ६,०००च िरपत सरीकारलल हो ो नादार महणन घोषी झाला. क) अनषकाला द असलला ` २०,००० रकमसाठी िन काढलला ३ मिहन मदीचा ` १५,००० ा िरपताला

सरीकी दरन आिण शष रकमचा धनादश दरन शोधन करल. ड) िररकन काढलला ` २७,०००चा िरपताच अनादरण झाल आिण ` ७०० नोदणीखचचा िररकन िदला.

bbb

318

८. परमडळ खाती (Company Accounts)भागाच लखाकन (Issue of Shares)

अभास घटक (Contents):८.१ भाग आणि भाडवल ८.१.१ अरथआणिवयाखया ८.१.२ भयागयाचपरकयार ८.१.३ कपनीचयातयाळबदयातीलभयागभयाडवलयाचीहयातयाळिी(आडवयानमनया)

८.२ भाग भाडवलाच लखाकन ८.२.१ समभयागयाचणनगथमनआणिवयाटप(Issueandallotmentofequityshares) ८.२.२ भयागयाचखयाजणगररतयाणनगथमन(णवकरी)(PrivatePlacementofshares) ८.२.३ भयागयाचसयावथजणनकअणभदयान(PublicSubscriptionofshares) ८.२.४ भयागयाचअणिकआणिकमीअणभदयान(OversubscriptionandUndersubscriptionofshares) ८.२.५ सममलयावर,अणिमलयावरआणिकसरीवरभयागयाचणनगथमन ८.२.६ पवथपरयापतयाचनयाआणिअपरयापतयाचनया(हपतयामयागिी)(Callsinadvanceandcallsinarrears)

८.२.७ रोखपरणतफलयाणिवयाभयागयाचणनगथमन

८.३ भागाची जपी (Forfeiture of Shares) ८.३.१ भयागयाचीजपतीचीलखयाणकहयातयाळिी ८.३.२ जपतीभयागयाचीपनःणवकरी

८.४ परमडळयाचतयाळबदयातभयागभयाडवलदिथणवि[कषतीज/आडवयासवरपयात(Horizentalform)]

कषमता णवधान (Competency Statement)

o या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील :

l भागाच परकार आवण भाग भाडिलाची मावहती होईल.

l भागाच सािवजवनक अवभदान आवण खाजगीररतया वितरण समजतो.

l भागाच अविक वकिा कमी भागासाठी परापत अवभदान आवण सममलयािर अविमलयािर ि कसरीिर भागाच वनगवमन हा सकलपनाशी पररवचत होतील.

l कमी वकिा जासत भागासाठी परापत अवभदान, तसच अपरापत आवण पिवपरापत याचना (मागणी) सबिीची विवभनन लखाकन हाताळणीशी पररवचत होतील.

अभास घटक

319

परमडळ खाती - भागाच णनगगमन (अशाची णवकरी) (Issue of Shares)

परसतावना - भयाडवलहकोितयाही ववसयाससरच जीवन रकतवयाणहनीचकयाथकरत. एकल ववसयाी हया सवतःचयाससयािनयापयासनभयाडवलचीउभयारिीकरतो.तसचभयागीदयारीससरमधभयागीदयारयादयारकरणयात ियाऱयासवतःचया ोगदयानयाचयामयाधमयातनभयाडवलयाचीउभयारिीहोत.परतपरमडळ(कपनी)याववसयाससरचभयाडवलहभयागयाचयाणनगथमनयाच(णवकरीच)मयाधमयातनउभयारलजयात.

औदोणगक कयाती नतर ववसयायाचया आकयार, परकयार, रचनया या मि आमलयागर बदल झयालया. सकत सकि परमडळ (jointstockcompany)हयाववसयायाचयाआिणनकपरकयारहो.यामयाधमयानमोठयाआकयारयाचयाववसयायाकररतयालयागियाऱयाअतयाणिकभयाडवलयाचीउभयारिीकरिसहजिकहोतआणिभयागीदयारीससरचमखदोषदखीलनयाणहसहोतयात.जस-अमयाथणदतजबयाबदयारीआणिभयाडवलयाचयातटवडया,महिनसयामयानजनतकडनमोठयापरमयाियातभयाडवलगोळयाकरिआणितयाकररतयाजनतलयापरोतसयाणहतकरिहयाणवचयारआवशकवयाटलयाआणितयाकररतयामयाथणदतदयाणतवहततवअवलणबलगल.

८.१ भाग आणि भाग भाडवल कपनीअणिणनम(कयादया)२०१३चयाकलम२(८४)परमयाि 'भयागयाची'(share)वयाखयापढीलपरमयािकरणयातआलीआह.'भयाग'(share)महिजपरमडळयाचयाभयाडवलयातीलएकणहससयाहो,आणितयातभयागसयाठयाचया(stock)दखीलसमयाविहोतो.

भयागभयाडवलमहिजकपनीनभयागयाचयाणनगथमनयापयासन(णवकरीपयासन)उभयारललभयाडवलहो.परमडळयाचभयाडवलआणिभयागभयाडवलहयादोनहीएकचसकलपनयाआहतपरमडळयाचभयाडवलहभयागयामधणवभयागललअसततयालयाचभयागभयाडवलअससमजलजयात.

८.२ भागाच परकार (Types of shares):

परमडळअणिणनमयानसयारपरमडळदोनपरकयारचभयागणनगथणमतकरिकतयात.एकमहिजसमभयाग(EquityShare)आणिदसरपवयाथणिकयारभयाग(Preferenceshare).

i) समभाग/साधारि/सामान भाग (Equity Shares)ः

जोभयागपवयाथणिकयारभयागनयाहीतो ‘समभयाग’हो.याचयाचअरथजयाभयागियारकयालयाआपलयाभयागयावरएकणनशशचतदरयानलयाभयािपरयापतकरणयाचयाहककनयाहीणकवयाभयाडवलपरतफडीचवळसकोितयाहीपवयाथणिकयारपरयापतनसतोअियाभयागयालया‘समभयाग’असमहितयात.कपनीचयालयाभयामिनसवथपरयाियानअणिकयारसपलयानतरपरमडळयाचया णिललकरयाणहललयालयाभयामिसमभयागियारकहयासहभयागीहोतो.समभयागियारकहचजोखीमवहनकरियारअसलयानखऱयाअरयाथनतचकपनीचसवयामी(मयालक)असतयात.परमडळयाचयासवथखचयााचिोिनझयालयानतरतसचपवयाथणिकयारभयागियारकयानयालयाभयाियाचवयाटपकलयानतरचसमभयागियारकयानयालयाभयािणवतरीतकरणयाततो.

ii) पवागणधकार भाग / अगरहकक भाग (Preference Shares)ः

पवयाथणिकयारभयागमहिजअसभयागजयानयाएकणनशशचतदरयानसयामयानभयागियारकयाचआिीलयाभयाियामधणहससयापरयापतकरणयाचयाअणिकयारअसतो.तसचपरमडळसमयापनयाचवळसणकवयाभयाडवलपरफडीचवळसहीयानयापररमपरयाियानकमदणयाततो.

पवयाथणिकयारभयागियारकयानयासयामयानभयागियारकयापकयाणमळियारअणतररकतअणिकयारआणिफयादयाचआियारतयाचपढीलपरमयािवणगथकरिकरणयातत.

320

अ) सचयीआणिअसचयीपरवाणिकरभग(Cumulative&Non-cumulativepreferenceshares)ब) णरमोचणिय (परतफडीच) आणि अणरमोचिीय (परतफड ि कररयच) परवाणिकर भग (Redeemable and

IrredeemablePreferenceShares)क) सहभगीआणिअसहभगीपरवाणिकरभग(ParticipatingandNonParticipatingperferenceshares)ड) परररतवाणियआणिअपरररतवािीयपरवाणिकरभग(ConvertibleandNon-convertiblePreferenceshares) लखकिचदषीकोितिरररणगवाकतकरणयतआललयपरवाणिकरभगररकोितहीअनयपरभरहोतिसलयकरिि

तयचीयणिकिीसणरसतरमणहतीदणयतआललीिही.

८.१.३ भाग भाडवलाच परकार (Types of Share Capital) भाग भाडवलाच िविवध परकार खालील परमाण आहत.

१) अिधकत भाडवल (Authorised Capital)ः

परमडळचीिोदिीकरतिपरमडळणिबिककडसदरकरणयतआललयघटिपतरकमधयजरढभडरलउभरणयचउलखकललअसतोतयसअणिकतभगभडरलअसमहितत.अणिकतभगभडरलचीरककमहीपरमडळचीभणरषयकलीिआरशयकतलकतघऊिणिशशचतकललीअसत.यभडरललिममतरभडरल(NominalCapital)णकरिोदिीकतभडरलRegisteredCapitalअसदखीलसमजलजत.भडरलउभरिीचीपरमडळचीहीकमलमयवादआह.एकणिशचीतकयदशीरकयवारहीदरअणिकतभडरलमधयरढणकरघटकरतयत.

२) ििगगिमत/िवकरीस काढलल भाडवल (Issued Capital)ः

णिगवाणमत भडरलहअणिकतभडरलचअसभग होयकीजोजितलअणभदिकररत (Subcription) णिगवाणमत(णरकीसिीउपलबि)कललअसतो.जरकपिीितयिअणिकरअसललसरवाभगणरकीसकढलतरणिगवाणमतआणिअणिकतभडरलहसमि(equal)होईल.समनयतःभडरलणिगवामिचरळसपरमडळचीआरशयकतपिवाकरणयसिीजरढ भडरलचीआरशयकत असल तरढच सखयच भग णिगवाणमत करणयत यतत. (णरकीस कढणयत यतत).अणिकतभडरलचजोभगजितलणिगवाणमतकरणयतयतिहीतयसअणिगवाणमतभडरल(unissuedcapital)अससमजलजत.

३) अिभदतत/िवकरी झालल/खपलल भाडवल (Subscribed Capital) -

णिगवाणमतकललय(णरकीसकढललय)भगभडरलपकीजितकडिजरढभगभडरलचीपरतयकतखरदीकलीजततभडरलमहिजअणभदतत(णरकीझलल)भडरलहोय.णरकीसकढललयसपिवाभडरलचीणरकीझलयसतणिगवाणमतभडरलइतकचहोत.णिगवाणमतभडरलचअसभगजोणरकलयगलिहीतयसअणरकीतभडरल(unsubscribedcapital)अससमजलजत.

४) मागणी कलल भाडवल (Called up Capital) -

मगिीकललभडरलमहिजणरकीझललयभडरलचअसभगजयचीपरतयकतपरमडळदरभगिरककडिमगिीकरणयतआललीअसत.परमडळदरणरकीतभगमलयचयतरढचणहशयचीमगिीकरणयतयत.जरढीतयरळसतयिआरशयकअसल.एकगोषलकतिरणयसरखीआहकी,मगिीकललभडरलहणरकीझललयभडरलइतकअसशकतणकरकमीदखीलअसशकतमतरणरकीझललयभडरलपकजसतअसिरिही.णरकीतभगभडरलचयजयभगचीमगिीकरणयतआललीिहीतयसमगिीिकललभडरल(uncalledcapital)अससमजलजत.

५) परदतत/भरणा झालल/वसल झालल भाडवल (Paid up Capital) -

हमगिीकललयभगभडरलचअसभगहोयजयचभगिरककडिपरतयकतभरि(रसल)झललआह.कहीरळसअशीशकयतअसतकीकहीभगिरकहतयचयकडअसललयभगचयमलयररीलमणगतललयसरवादयरकमचभरिकरीतिहीत.रसलझललभडरलहमगिीकललयभडरलइतकणकरतयपककमीअसशकतमतरमगिी

321

कललया भयाडवलयापकया जयासत असियार नयाही. मयागिी कलल भयाडवलआणि वसल झयालल भयाडवल यामिील फरकयालया'मयागिीचीरकबयाकरी'(Callsinarrears)अससमजलजयात.

६) राखीव भाडवल (Reserve Capital) -

रयाखीवभयाडवलमहिजअणभदतत(णवकरीझयाललया)भयाडवलयाचया(Subscribedcapital)असयाभयागजयाचीमयागिीकरणयातआलली नयाहीआणि परमडळयाचया णविष परसतयावयादयार अस णनशशचत करणयातआलल असल करी, भणवषयात कपनीचयासमयापनयाचीघटनयासोडनअनकोितयाहीपरसगीतयाचीमयागिीकरणयातियारनयाही.

८.१.४ ताळबदामध भाग भाडवलाची हाताळिीः उदाहरिःपरतकरी १००चया१०,०००सयाियारिभयागयातणवभयागललया १०,०००चअणिकतभयाडवलअसललयापरमडळयाची

सरयापनयाझयाली.सयावथजणनकणनगथमनयादवयार७५००भयागणवकरीसकयाढणयातआल.जयावरअजयाथसोबतपरणतभयाग`३०,वयाटपयावर`३०आणिउरललीरककमअणतमहपतयामयागिीवरदयावयाचीआह.

६०००भयागयासयािीअजथपरयापतझयालत.जयाचकड५००समभयागआहतअसयाएकभयागियारकसोडनअनसवयााकडन ोगवळीआवटनरयािीपरयापतझयाली.परमडळयानअणतममयागिीकललीनयाही.

तयाळबदयातआपिभयागभयाडवलयाचवणगथकरिकियापरकयारदिथवयाल.उततरः

परमडळाचा ताळबद .............रोजीचा

दता रककम ` सपतती रककम `अणधकत भाडवल ः१०,०००समभयागपरतकरी`१००

बकतणिललक ३,४५,०००१०,००,०००

णनगगमीत भाडवलः७,५००समभयागपरतकरी`१०० ७,५०,०००णवकरी झालल भाडवल : ६,०००समभयागपरतकरी` १०० ६,००,०००मागिी कलल भाडवल६,००० सम भयाग परतकरी ` १००तयापषकरी`६०परमयािमयागिीकलल

३,६०,०००

वसल झालल भाडवल ः ६,०००समभयागपरतक` १००पषकरी`६०चीमयागिीकली३,६०,०००वजया-अपरयापतमयागिी(५००x३०)१५,०००

३,४५,०००३,४५,००० ३,४५,०००

भाग भाडवल णवकरीचा पधदती (णनगगमनाच) परकार (Types/Methods of Issue of Share Capital) -१. समभयागियारकयानयाहककभयागयाचणनगथमन(णवकरी)(RightIssue)[Sec.६२]२. कमथचयाऱयाकररतयाकमथचयारीसकि(Stock)णवकलपोजनया[(कलम६२(१)(क)]

322

३. कोितयाहीवशकतलया[कलम६२(१)(क)] अ) i) खयाजगीररतयाभयागयाचीणवकरीकरि(कलम४२आर१४) ii) कवळभयागियारकयानयापवयाथणिकयारभयागयाचवयाटप(आवटन) ब) सयावथजणनकररतयाभयागयाचीणवकरी(णनगथमन)

क)सचयालक णकवया कमथचयाऱयानया णविष शरम समभयागयाची णवकरी (कलम ५४) (sweat equity shares issue to directorsofemployees)

४. सभयासदयानया/भयागियारकयानयाबोनस(बणकस)भयागयाचणनगथमन(णवकरी)[कलम६३(१)] परयामखयान१२ वी अभासकमामध ‘सावगजणनकररता भाग णवकरी’चा समावश असलान ाच पधदतीशी सबणधत सणवसतर माणहती ा णिकािी दणात त आह.

भाग भाडवल णवकरी/णनगगमन

अ.क परणतभती/भयागपरकयार खयाजगीपरमडळ

सावगजणनक परमडळ

अरग लखयाकननोद

१. हककभयाग सयामयानतः हकक भयागयाचणनगथमन णवदमयानभयागियारकयानया कसर दवनकल जयात. ह भयाग खरदीकरणयासयािी णवदमयानभयागियारकयानया परयाियानकमयानणकवया हकक महिन णदलजयातयात.

हकक भयागयाचया लखयाकन नोदीसयावथजणनकररतया भयाग णवकरीणनगथमनयानसयारकलयाजयातयात.

२. कमथचयारी सकिणवकलपोजनया

अिया भयागयाच णनगथमनकमथचयाऱयानया बयाजयारमलयापकया कमी णकमतीलयाकल जयात. णह ोजनयाकमथचयाऱयानया परमडळयाचयाभयागयाचया मयाधमयातनमयालकरी णमळणवणयास पररियादत.

लखयाकनमलहोगमलणकवयाअतगथत मल णकवया अतगथत मलणवकलप कमथचयारी नकसयान भरपयाईखचथ खयात. असरयाणगत नकसयानभरपयाीखचथखयात इ. नवीनखयातउघडलजयात.

३. (अ) खयाजगीररतयाभयागणवकरी/णनगथमन

अिया भयागयाच णनगथमन कयाहीवकततीनया णकवया वकततीचयासमहयालयाकलजयात.

सबीचयामयाधमयातननोदकरनभयागणवकरी करणयाचया वळ खयाऊपरणकतनसटकयाहोत.

(ब)सयावथजणनकररतयाभयागणवकरी

× भयाग बयाजयारयामध भयागयाचीनोद करन सयावथजणनकररतयाभयागणवकरीकरि.

सयामयानतः परमडळ भयागयाची णवकरीपरयारणभक सयावथजणनक मयागिी(IPO)परमयािकरत.जमयाझयाललभयाडवल भयाग भयाडवल महिनतयाळबदयातदयाखणवलजयात.

323

(क) णविषशरमभयागणवकरी

कपनीकयादया२०१३कलम२(८८) नसयार णविषशरमभयागयाची णवकरी परमडळयाचयासचयालकणकवयाकमथचयाऱयानयाकसर दवन रोख रककमचयापरणतफलयाणिवयाकलीजयात.परमडळयालया तयानी णदललयासललयाबददल णकवया तयानीपरमडळयालया बौशधदक सपदयाहकक णदलयाबददल णकवयामलवणिथत कयाथवयाही सयािीअस भयाग तयानया णदलजयातयात.

लखयाकन मयानकयापरमयाि याची नोदतयाळबदयामि कली जयात जर रोखरकमचया परणतफलया णिवयाअसलतर.

४. बणकसभयाग अस भयाग णवदमयानभयागियारकयानया पिथ वसलसवरपयातबणकसमहिन णदलजयातयात.

बणकसभयागहकवळणनिीचसवरपबदललयासयारखआह.यामि णनिीकमी होतो व एकरीकड तयाकयारियामळभयागभयाडवलयामधवयाढहोत.हएकपरकयारपरणतभतीवयाढयावयाभयाडवलणनिी इ. भयाडवलयामि वगथकरणयातआलयासयारखआह.

८.२.१ भागाच सावगजणनक णनगगमन (णवकरी) (Public Issue of Shares) : परयारणमकबयाजयारयातभयागयाची णवकरीकरनभयाडवलयाचीउभयारिीकरिहीसयावथजणनकमयाथणदतपरमडळयाचीसवथसयामयानआणि

लोकणपरअिीपधदतआह.परमडळआपलयाभयागयाचीसयावथजणनकणवकरीकरणयाकररतयाखयालीलकयाथपधदतीचयाअवलबकरत.

१. माणहती पतरकाच णनगगमन (परणसधद) करि (Issue of Prospectus) - परमडळयामिीलसभयावगतविकदयारयालयाआपलयापरमडळयाबददलचीसपिथमयाणहतीवहयावीयाकररतयापरमडळएकमयाणहतीपतरक

णनगथणमत(परणसधद)करत.यामधजनतलयाणनगथणमतकरणयातियाऱयाभयागयाचीसखया,भयागयाचदिथनीमल(Facevalue)आणिअजयाथसोबत,वयाटपयाचवळी,(अरयाथतआवटनयाचवळी)आणिमयागिीचवळीदअसललयारकमचीमयाणहतीणदललीअसत.

२. अजागची परापी (Receipt of Applications) - परमडळयाचभयागखरदीकरणयासयािीइचछकअसललयानीएकयाणनशशचततयारखपातभयागअजयाथचयारकमवरपरमडळयाकडअजथ

जमयाकरिआवशकअसत.परमडळयादयारभयागखरदीचअजथहसकिदलयालआणिबकयाचयामयाधमयातनजनतलयाउपलबिकरनणदलजयातयात.कपनीकयादया२०१३चयाकलम३९(२)परमयािअजयाथबरोबरदअसियारीरयािीहीपरतकभयागयाचयादिथनीमलयाचया५%पकयाकमीअसतयाकयामयानणकवयाभयारतीपरणतभतीआणिणवणनममडळ(SEBI)याससरनिरवनणदललयाणनमयानसयारअनपरणतितपरमयािणनशशचतकलजयात.

३. भागाच वाटप/आवटन (Allotment of Shares) - कपनीकयादया२०१३चयाकल३९(१)परमयािकपनीचयामयाणहतीपतरकयामिकमीतकमीणकतीभयागयाचयाअजयाथकररतयामयागिी

आलयासआवट(वयाटप)कलजयाईलयासबिीचयाजोउललखअसल,कमीतकमीतवढयाचरकमचीजनतकडनमयागिीआलया णिवया तसच अजयाथसोबतची परयारथनया रककम ही ोग परकयार िनयादियादयार णकवया अन ोग दसतऐवजयादयार

324

(Instrument)परयापतझयालयाणिवयाभयागयाचवयाटपकरतयाियारनयाही.तसचसचयालकयानीभयागवयाटपयासबिीचीसवथकयादिीरबयाबतीचीपतथतयाकलयानतरचभयागयाचवयाटपकलजयाईल.

जयाभयागियारकयानयाभयागयाचवयाटपकरणयाचणनशशचतकरणयातआलअसलतयानयाएकणनशशचतभयागयाचआवटनकलयासबणिचपतरपयािणवलजयात.तसचजयानयाभयागयाचआवटन(वयाटप)झयाललनसलतयानयाणदलणगरीचयापतरयासहतयानीअजयाथसोबतजमयाकलली रककम दखील परतकरणयात यावी. जयानया भयागयाचआवटनकरणयातआल तयाचकडन परतकभयागयाचया दिथनीमलयाचयाउरललयारकमपषकरीकयाहीरकमचीलगचमयागिीकरणयातत.यामयागिीरकमलयाआवटनरयािीअसमहितयात.

४. भाग हपा मागिी/ ाचना राशी (Calls on Shares) - भयागआवटनरयािीपरयापतझयालयानतरअजयाथसोबतचीआणिआवटनयावरपरयापतझयाललीरयािीसोडनणिललकरयाणहललयारकमकररतया

भयागियारकयाकडनकललीमयागिीमहिजहपतयामयागिीहो.जरएकयापकयाजयासतहपतयामधमयागिीकरणयाततअसलतरतयालयाकमिःपररमहपतया,शदतीहपतयामयागिीयापरमयािसबोणिलजयातआणििवटचयाहपतयालयाअतीमहपतयामयागिीअसमहटलजयात.भयागियारकयानयाहपतयामयागिीचयारयािीचयािोिनयासयािीकमीतकमी१४णदवसयाचीपवथसचनयादिआवशकआह.

भाग णनगगमन सबधीचा (णवकरी सबधीचा) मलभत लखाकन नोदी (Basic Accounting enteries for Issue of shares):

समभयाग(Equityshares)आणिपवयाथणिकयारभयाग(Preferenceshares)णनगथमनसबिीचीकयाथपधदतीहीसयारखीचअसत.तरीहीभयागयावररयािीचीमयागिीकरतयानयादोनहीपरकयारचयाभयागयामिीललखयाणकनोदीमिीलफरकलकयातयावयायासयािीलखयाकननोदकरतयानयासबणितपरकयारचयाभयागयाचयामयाग‘समभयाग’णकवया‘पवयाथणिकयार’भयागहयािबदणलणहणयातयावया.

लखाकन नोदी (Accounting Entries): -१. भाग अजागची राशी (परारगना राशी) पराप झालास बकखयात................................................... नयाव भयागअजथ(परयारथनया)खयातयालया (..............भयागयावरपरणतभयाग`परमयािपरयारथनयारयािीपरयापतझयालयाबददल) भयागयाचयाअजयाथवरीलपरयापतरयािीहीपरमडळयाचयाभयागभयाडवलयाचयारकमचयाभयागअसलयाकयारितीरयािीभयागभयाडवल

खयातयालयासरयानयातरीतकरणयातत.२. भाग अजागची राशी (परारगना राशी) भाग भाडवल खातास सरानातरीत कलास भयागअजथ(परयारथनया)खयात.................................... नयाव भयागभयाडवलखयातयालया (भयागपरयारथनयारयािीभयागभयाडवलखयातयालयासरयानयातरीतकलयाबददल)३. भाग वाटप (आवटन) राशी द झालास/मागणवलास भयागवयाटप(आवटन)खयात................................. नयाव भयागभयाडवलखयातयालया (............भयागयावरपरणतभयाग`..........परमयािआवटनरयािीचीमयागिीकलयाबददल)४. भाग आवटन (भाग वाटप) राशी पराप झालाबददल बकखयात................................................... नयाव भयागवयाटप(आवटन)खयातयालया (............भयागयावरपरणतभयाग`..........परमयािआवटनरयािीपरयापतझयालयाबददल)

325

५. पररम हपताची मागिी (ाचना) कलास भयागपररमयाचनया(हपतयामयागिी)खयात...................... नयाव भयागभयाडवलखयातयालया (......भयागयावरपरतीभयाग`...........परमयािपररमहपतयामयागणवलयाबददल)६. पररम हपा मागिीची (ाचना) राशी णमळालाबददलः बकखयात................................................... नयाव भयागपररमहपतयामयागिी(याचनया)खयातयालया (......भयागयावरपरणतभयाग`.........परमयािपररमहपतयाचीरयािीणमळयालयाबददल)७. दसऱा हपताची मागिी (ाचना) कलास भयागदसरयाहपतयामयागिी(याचनया)खयात...................... नयाव भयागभयाडवलखयातयालया (........भयागयावर@भयाग`.....परमयािदसऱयाहपतयाचीमयागिी(याचनया)कलयाबददल)८. भागाचा दसरा हपा मागिीची (ाचनची) राशी णमळालास बकखयात................................................... नयाव दसरयाहपतयामयागिी(याचनया)खयातयालया (.......भयागयावरपरतीभयाग`.........परमयािदसरयाहपतयामयागिीची(याचनची)रयािीणमळयालयाबददल)९. भागावरील णतसरा आणि अणतम हपा (ाचना) मागणवलास भयागणतसरयाआणिअणतमहपतयामयागिी(याचनया)खयात........ नयाव भयागभयाडवलखयातयालया (.......भयागयावरपरतीभयाग`..........परमयािणतसऱयाआणिअणतमहपतयाचीमयागिी(याचनया)कलयाबददल)१०. भागावरील णतसऱा आणि अणतम हपताची (ाचना) राशी णमळालाबददल बकखयात................................................... नयाव भयागणतसरयाआणिअणतमहपतयामयागिी(याचनया)खयातयालया (....भयागयावरपरतकरी`...........परमयाितीसऱयाआणिअतीमहपतयाची(याचनया)रयािीणमळयालयाबददल)

उदाहरि

१. गजानन णल. न परणतभाग ` १० परमाि ६०,००० समभाग णनगगणमत कल (णवकरीस काढल) ा भागावर खालीलपरमाि राशी द आह.

परयारथनया(आवदन)सोबतपरणतभयाग`२

भयागआवटनयावर(वयाटपयावर)परणतभयाग`३

पररमयाचनया(हपतयामयागिी)परणतभयाग`३

अणतमयाचनया(हपतयामयागिी)परणतभयाग`२

णनगथमीतसवथभयागयाकरीतयामयागिीअजथपरयापतझयालआणितयाचसबिीतसवथदरयािीोगवळीणमळयाली.

गजानन णल. च पसतकात आवशक रोज करीदग नोदी दा.

326

गजानन णल. च पसतकातरोजकरीदग नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव रककम `

जमा रककम `

१. बकखयात.......................................................नयाव समभयागअजथ(परयारथनया)खयातयालया(६०,०००समभयागयावरपरणतभयाग २परमयािपरयारथनयारयािीणमळयालयाबददल)

१,२०,०००१,२०,०००

२. समभयागअजथ(परयारथनया)खयात....................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग ` २ परमयाि ६०,००० सम भयागयाची रयािी समभयाग भयाडवलखयातयालयासरयानयातरीतकलयाबददल)

१,२०,०००१,२०,०००

३. समभयागवयाटप(आवटन)खयात..................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग` ३परमयाि६०,०००समभयागयावरआवटन(वयाटप)रयािीचीमयागिीकलयाबददल)

१,८०,०००१,८०,०००

४. बकखयात.......................................................नयाव समभयागआवटन(वयाटप)खयातयालया(परतीभयाग ` ३ परमयाि ६०,००० सम भयागयावर आवटन रयािी परयापतझयालयाबददल)

१,८०,०००१,८०,०००

५. समभयागपररमयाचनया(पररमहपतयामयागिी)खयात................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग ` ३ परमयाि ६०,००० सम भयागयावर पररम याचनया (हपतया)मयागणवलयाबददल)

१,८०,०००१,८०,०००

६. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपररमयाचनया(पररमहपतयामयागिी)खयातयालया(परतीभयाग ` ३ परमयाि ६०,००० सम भयागयावर पररम याचनया रयािीणमळयालयाबददल)

१,८०,०००१,८०,०००

७. समभयागअणतमयाचनया(हपतयामयागिी)खयात.................... नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग ` २ परमयाि ६०,००० सम भयागयावर अणतम याचनया (हपतयामयागिी)कलयाबददल)

१,२०,०००१,२०,०००

८. बकखयात.......................................................नयाव समभयागअणतमयाचनया(हपतयामयागिी)खयातयालया(परतीभयाग ` २ परमयाि ६०,००० सम भयागयावर अणतम याचनया रयािीणमळयालयाबददल)

१,२०,०००१,२०,०००

327

२. ऑनसटी णल. न २०,००० पवागणधकार भाग परणतभाग ` १० परमाि द असलल णनगगणमत कल (णवकरीस काढल). ताचवर खालील परमाि रककम द आह.

अजयाथसोबतपरणतभयाग `४

भयागवयाटपयावर `२

पररमआणिअणतमहपतयामयागिीवर`४

सवथभयागयाकररतयापरयारथनयापतर(अजथ)परयापतझयालआणििअसललीसपिथरककमपरयापतझयाली.

ऑनसटीणल.चपसतकयातआवशकरोजणकदथनोदघया.

उततर - २ : आनसटी णल. च पसतकात रोजणकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव रककम `

जमा रककम `

१. बकखयात.......................................................नयाव पवयाथणिकयारभयागपरयारथनया(अजथ)खयातयालया

(परणतभयाग`४परमयाि२०,०००पवयाथणिकयारीभयागयावरपरयारथनयारयािीपरयापतझयालयाबददल)

८०,०००८०,०००

२. पवयाथणिकयारभयागपरयारथनयाखयात.....................................नयाव

पवयाथणिकयारभयागभयाडवलखयातयालया

(परणतभयाग`४परमयाि२०,०००पवयाथणिकयारीभयागयाची रयािीपवयाथणिकयारभयागभयाडवलखयातयालयासरयानयातररतकलयाबददल)

८०,०००८०,०००

३. पवयाथणिकयारभयागआवटनखयात....................................नयाव

पवयाथणिकयारभयागभयाडवलखयातयालया

(परणतभयाग ` २ परमयाि २०,००० पवयाथणिकयार भयागयावरआवटन रयािीचीमयागिीकलयाबददल)

४०,०००४०,०००

४. बकखयात.......................................................नयाव पवयाथणिकयारभयागआवटनखयातयालया(परणतभयाग ` २ परमयाि २०,००० पवयाथणिकयार भयागयावरीलआवटन रयािीणमळयालयाबददल)

४०,०००४०,०००

५. पवयाथणिकयारभयागपररमआणिअणतमयाचनयाखयात.................नयाव पवयाथणिकयारभयागभयाडवलखयातयालया(परणतभयाग`४परमयाि२०,०००पवयाथणिकयारभयागयावरपररमआणिअणतमयाचनयारयािीमयागणवलयाबददल)

८०,०००८०,०००

६. बकखयात.......................................................नयाव पवयाथणिकयारभयागपररमआणिअणतमयाचनयाखयातयालया(परतीभयाग`४परमयाि२०,०००पवयाथणिकयारभयागयावरपररमआणिअणतमयाचनयारयािीणमळयालया)

८०,०००८०,०००

328

भागाच अणधमलावर (परवाजीवर) णनगगमन (णवकरी) (Issue of a share at Premium)परमडळआपलभयागतयाचयादिथनीमलयापकया(Facevalue)जयासतणकमतीनणनगथमीत(णवकरी)करिकत.भयागयाचयादिथनी

मलयापकयाजयासतअसियाऱयाणनगथमीतमलयालयाभयागअणिमल(परवयाजी)असमहितयात.जर`१०चयाभयागहया`१३लयाणनगथणमत(णवकरी)करणयात तअसलतरहजयासतीच ३महिजभयागअणिमलहो.अणिमलयापयासनपरयापतरककमहीएकयासवततरखयातयामधजमयाकलीतयासभयागअणिमल(परवयाजी)खयातणकवयापरतीभतीपरवयाजीखयातमहिनओळखलजयात.याखयातयाचीजमयाबयाकरीहीतयाळबदयाचदतयाबयाजलयासवततरपिदिथणवलीजयात.

कोितीहीसपषसचनयानसलयासभयागअणिमलयाचीहयातयाळिीहीभयागआवटनपरसगीकरणयातयावी.आवटनयाचीरयािीदहोतणकवयापरयापतहोईलयापषकरीकोितयाहीएकयावळसभयागअणिमलखयातहजमयाकरणयातयाव.रोजकरीदग नोद - भयागआवटनखयात...............................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया भयागपरवयाजी/परणतभतीपरवयाजीखयातयालया

३. अकरीता ली. न परतकरी ` १०चा भाग ` २ परवाजी वर ा परमाि १०,००० समभाग णवकरीचा परसताव जनतसमोर िवला भागावर खालील परमाि रकमा द होता.अजयाथसोबत`४,आवटनयावर`४(परवयाजीसह)पररमआणिअणतमहपतयामयागिी(याचनया)-णिललकरयाणहललीरककम.

जनतदयारसवथभयागयाचीखरदीकरणयातआलीआणििअसललीसवथरककमणमळयाली.वरील ववहाराचा रोजणकदग नोदी द ा तसच ताळबद दशगवा.

उततर ःअणकता ली. च पसतकात रोज णकदग नोदी

णदनाक णववरि खा. पा. नाव रककम र.

जमा रककम र.

१. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपरयारथनयाखयातयालया(परतीभयाग`४परमयाि१०,०००समभयागयावरपरयारथनयारयािी(अजथरयािी)णमळयालयाबददल

४०,०००४०,०००

२. समभयागपरयारथनयाखयात............................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग ` ४ परमयाि १०,००० सम भयागयाची परयारथनया रयािी समभयागभयाडवलखयातयालयासरयानयातरीतकलयाबददल

४०,०००४०,०००

३. समभयागआवटनखयात...........................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया भयागपरवयाजीखयातयालया(परवयाजीसहपरतीभयाग ४परमयाि१०,०००समभयागयावरआवटनरयािीचीमयागिीकलयाबददल

४०,०००२०,०००२०,०००

329

४. बकखयात.......................................................नयाव समभयागआवटनखयातयालया(परतीभयाग ` ४ परमयाि १०,००० सम भयागयावर आवटन रयािी परयापतझयालयाबददल)

४०,०००४०,०००

५. पररमआणिअणतमयाचनयारयािीखयात............................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग`४परमयाि१०,०००समभयागयावरपररमआणिअणतमयाचनयारयाणिचीमयागिीकलयाबददल)

४०,०००४०,०००

६. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपररमआणिअणतमयाचनयाखयातयालया(परतीभयाग` ४ परमयाि १०,०००समभयागयावरील पररमआणिअणतमयाचनयारयािीणमळयालयाबददल)

४०,०००४०,०००

अणकता ली. चा ताळबद

दता रककम ` सपतती रककम `भयागभयाडवल१०,००० समभयाग परतकरी ` १० भयागपरवयाजी/परतीभमीभयागपरवयाजीखयात

१,००,०००

२०,०००

१,२०,०००

बक १,२०,०००

१,२०,०००

भागाच कसरीवर (सट) णनगगमन (णवकरी) (Issue of shares at Discount)

जवहयापरमडळआपलयाभयागयाचीणवकरीहीतयाचयादिथनीमलयापकयाकमीमलयानकरततयावळसभयागयाचकसरीवरणनगथमन(णवकरी)करणयातआलअससमजलजयात.सयामयानतःपरमडळयादयारभयागयाचकसरीवर णनगथमनकरणयाततनयाही.कयारिदणयातियारीकसरहपरमडळयाचनकसयान(Loss)आहमहिनकोितीहीकपनीयासबिीइचछकनसत.

भयागयाचया णनगथमनयामळहोियारनकसयानभयागणनगथमनकसरखयातयालयानयावकलजयात,आणिकसरीचीहीरककमतयाळबदयाचसपततीबयाजवरजोपातणतचपिथपिअपलखन(writtenoff)होतनयाहीतरपथतदिथणवलीजयात.कसरसबिीचीनोदहीभयागआवटननोदीचवळीसचसरयानयातरिनोदीसहकरणयातयावी,कयारिभयागयाचआवटनहोतयाचपरमडळयालयातदतअसललयाभयागकसरसबिीचनकसयानहोत.

रोजकरीदग नोद - भयागआवटनखयात..................................नयाव भयागकसरणनगथमनखयात.............................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया

सचना ः कपनी कादा २०१३ च तरतदी नसार भागाच सावगजणनक णनगगमन ह कसरीवर करता त नाही.

४. अशशवन ली. न परतीभाग ` १५चा ` १ कसरीवर ा परमाि १०,००० समभागाचा भरिाकररता (णवकरी कररता) जनतकडन अजग आमणतरत कल. तावर खालील परमाि राणश द आह.

अजयाथसोबत`५आवटनयावर`९ णनगथणमतसवथभयागयाकररतयाअजथपरयापतझयालतआणिआवटनहीकरणयातआल.आवटनयावरिरककमपरयापतझयाली. अशशवनी ली. च पसतकात रोजणकदग नोद दा आि ताळबदावर होिारा परभाव दशगवा.

330

उततरःअशशवनी ली. च पसतकात रोजणकदग नोदी

णदनाक णववरि खा.पा.

नाव रककम `

जमा रककम `

१. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपरयारथनयाखयातयालया(परतीभयाग ५परमयाि१०,०००समभयागयावरपरयारथनयारयािीणमळयालयाबददल)

५०,०००५०,०००

२. समभयागपरयारथनयाखयात............................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग ५परमयाि१०,०००समभयागयावरचीपरयापतपरयारथनयारयािीसमभयागभयाडवलखयातयालयासरयानयातरतकलयाबददल)

५०,०००५०,०००

३. समभयागआवटनखयात...........................................नयावभयागणनगथमनकसरखयात..........................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग ` १ कसर णदलयानतर परणतभयाग ` ९ परमयाि १०,००० समभयागयावरआवटनरयािीचीमयागिीकलयाबददल)

९०,०००१०,०००

१,००,०००

४. बकखयात.......................................................नयाव समभयागआवटनखयातयालया(परतीभयाग ` ९ परमयाि १०,००० सम भयागयावर आवटन रयािी परयापतझयालयाबददल)

९०,०००९०,०००

अशशवनी ली. चा ताळबद

दता रककम ` सपतती रककम `भयागभयाडवल१०,०००समभयागपरतकरीर.१५परमयाि १,५०,०००

बकखयातभयागणनगथमनकसरखयात

१,४०,०००१०,०००

१,५०,००० १,५०,०००

८.२.४ भागाचा परतकष णनगगमनापकषा जासत भागाकररता मागिी ि/अताणधक भागाकरीता मागिीअ) अणभदान (Over Subscription of shares) परमडळयानणनगथणमत(णवकरीसकयाढललया)कललयाभयागयापकयाजयासतीचयाभयागयाचयामयागिीचअजथजनतकडनपरयापतझयालयास

तयालयाअतयाणिकअणभदयानअससमजलजयात.अतयाणिकअणभदयानपरसगीतीनिकतयाअसिकतयात.१) कयाहीअजथदयारयानयातयानीजवढयाभयागयाकररतयाअजथकलअसतीलतवढयासवथभयागयाचआवटनकरणयात त. यालयाचपिथ

आवटनअसमयानलजयात.अियापरकरियामधअजयाथसोबतकोितीहीजयासतरककमणमळयाललीनसत.२) कयाहीअजथदयारयानयाभयागयाचकसलहीआवटनकरणयात तनयाही.अरयाथततयाचअजथअशसवकतकरणयातआल(नयाकयारणयात

आल.)अियावळीअशसवकतअजथदयारयानयातयानयाअजयाथसोबतपरमडळयाकडजमयाकललीसपिथरककमपरतकरणयातत.रोजकरीदग नोदभयागअजथखयात..................................नयाव बकखयातयालया

331

३) कयाहीअजथदयारयानयातयानीजवढयाभयागयासयािीअजथकलयाअसलतयापकयाकमीभयागयाचआवटनकरणयातआलअसलयासतयालयाआणिकआवटन(Partialallotment)महिनओळखलजयातअियावळीजयासतीचयाअजयाथसोबतणमळयाललयापरयारथनयारयािीचयाउपोगसबणितयाचयाआवटनयाचवळीिरयाणिमधसमोणजतकरणयाततो.तयाकरीतयाभयागअजथखयातयामिन(भयागपरयारथनयाखयातयामिन)जयासतीचीअसललीरककमहीभयागआवटनखयातयालयासरयानयातरीतकरणयातत.

उदाहरि ः वषियालीणल.नसममलयावर(atpar)परणतभयाग`१०परमयाि१०,०००समभयागणनगथणमतकल(णवकरीसकयाढल)याभयागयावरदअसललीरयाणिपढीलपरमयाि अजयाथसोबत `३ आवटनयावर ४ पररमआणिअणतमहपतयामयागिीवर`३ परमडळयाकड १५००० भयागयासयािी अजथ परयापत झयाल. सचयालक मडळयान ५००० भयागयाच अजथ नयाकयारलआणि तयाच कडनअजयाथसोबतणमळयाललीरयाणितयानयापरतकरणयातआली.सवथिरयािीोगवळीणमळयाली. वशाली ली. च पसतकात रोजणकदग नोदी दशगवा.उततरः

वशाली ली. च पसतकात रोजणकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव राणश र.

जमा राणश र.

१. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपरयारथनयाखयातयालया(परणतभयाग ` ३ परमयाि १५,००० सम भयागयाकररतया परयारथनया रयाणि परयापतझयालयाबददल)

४५,०००४५,०००

२. समभयागपरयारथनयाखयात.............................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परणतभयाग` ३परमयाि १०,०००समभयागयावरीलपरयारथनया रयाणिसमभयागभयाडवलखयातयालयासरयानयातरीतकलयाबददल)

३०,०००३०,०००

३. समभयागपरयारथनयाखयात.............................................नयाव बकखयातयालया(परणतभयाग`३परमयाि५,०००भयागयाचीपरयारथनयारयाणिपरतकलयाबददल)

१५,०००१५,०००

४. समभयागआवटनखयात...........................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परणतभयाग ` ४ परमयाि १०,००० सम भयागयावर आवटन रयािीमयागणवलयाबददल)

४०,०००४०,०००

५. बकखयात.......................................................नयाव समभयागआवटनखयातयालया(परणतभयाग ४परमयाि१०,०००भयागयावरआवटनरयािीपरयापतझयालयाबददल)

४०,०००४०,०००

332

६. समभयागपररमवअणतमयाचनयाखयात............................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परणतभयाग ` ३ परमयाि १०,०००सम भयागयावर पररम वअणतम याचनयारयाणिचीमयागिीकलयाबददल)

३०,०००३०,०००

७. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपररमवअणतमयाचनयाखयातयालया(परणतभयाग`३परमयाि१०,०००समभयागयावरपररमवअणतमयाचनयारयािीपरयापतझयालयाबददल)

३०,०००३०,०००

अनपातीक/परमािशीर/सपरमाि आवटन (वाटप) (Pro-rata/Properationate allotment) : जवहयाभयागयानयाियारीमयागिीहीणनगथणमतभयागयापकयाजयासतअसलतवहयापरमडळसचयालकएकिभयागयासयािीआललीमयागिीआणिणनगथणमतकरणयातआललयाभयागयाचयासखचयाआियारयावरआनपयाणतकसवरपयातअजथदयारयाचीमयागिीकमीकरिकतयात.अियापरकरियामधपरतकअजथदयारयालयातयानीमयागिीकलयापकयाकमीभयागणमळतील. वषकशलपकररतया कयाही अजथदयारयाच कयाही अजथ नयाकयारन तयाचकडन अणतररकतअजयाथसोबतची रयािी परत कली जयातआणिउरललयाभयागयाचपिथपिआवटकलजयात,आणिअनअजथदयारयानयाआनपयाणतकपरमयाियातवयाटपकलजयात.भयागयाचआनपयानीकपरमयाियातआवटनकरणयातआललअसलयासअणतररकतपरयापतझयाललीरयािीहीभयागियारकयाकडनआवटनरकमचयामयागिीमधसमोणजतकरणयातयावी. तयासबिीचीरोजणकदथनोदअ) भयागअजथखयात.....................नयाव भयागआवटनखयातयालया णकवयाब) भयागअजथखयात....................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया भयागआवटनखयातयालया

६. साणनका कपनी ली. न परती भाग ` १० परमाि १०,००० सम भागाच णनगगमन कल. तावर पढील परमाि राशी द होती. अजयाथसोबत`२आवटनयावर `५ पररमआणिअणतमहपतयामयागिी `३ परमडळयाकड२०,०००भयागयाकररतयाअजथआल.सचयालकयानीसवथअजथदयारयानयाआनपयानीतपरमयाियातसमभयागयाचवयाटपकरणयाचिरणवल. भयागयावरीलसवथमयागणया(याचनया)करणयातआलयाआणितयाचिीसबणितरकमयाणमळयालया.

साणनका क. ली. च पसतकात रोजणकदग नोदी घा.

333

उततर ःसाणनका ली. च पसतकात रोजणकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव रककम `

जमा रककम `

१. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपरयारथनयाखयातयालया(परतीभयाग ` २ परमयाि २०,००० सम भयागयाकररतया परयारथनया रयाणिणमळयालयाबददल)

४०,०००४०,०००

२. समभयागपरयारथनयाखयात.............................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया समभयागआवटनखयातयालया(परयापतसमभयागपरयारथनयापषकरी१०,०००भयागयाचीरयािी@`२परमयािभयाडवल खयातयालया सरयानयातरीत कली आणि जयासतीचया १०,०००समभयागयावरील रयािी@ भयाग ` २ परमयािची भयागआवटन खयातयालयासमयाोणजतकरणयातआली.)

४०,०००२०,०००२०,०००

३. समभयागआवटनखयात...........................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग ` ५ परमयाि १०,००० सम भयागयावर आवटन रयािीमयागणवलयाबददल)

५०,०००५०,०००

४. बकखयात.......................................................नयाव समभयागआवटनखयातयालया(जयासतीचया परयारथनया रयािीच समयाोजन कलयानतर आवटनयावर परयापतझयाललयारयािीबददल)

३०,०००३०,०००

५. समभयागपररमवअणतमयाचनयाखयात............................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग`३परमयाि१०,०००भयागयावरपररमवअणतमयाचनचीमयागिीकलयाबददल)

३०,०००३०,०००

६. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपररमवअणतमयाचनयाखयातयालया(परणतभयाग`३परमयाि१०,०००भयागयावरपररमवअणतमयाचनया रयािीपरयापतझयालयाबददल)

३०,०००३०,०००

णटप १ : परमडळयान१०,०००भयागयाचजनतकररतयाणनगथमनकल(णवकरीसकयाढल)परतजनतकडन२०,०००भयागयाकररतयाअजथपरयापतझयाल.महिजअणतररकत१०,०००भयागयाकररतयाअजथपरयापतझयाल. अजयाथसोबतणमळयाललीएकिरयािी/परयारथनयारयािी २०,०००भयागयावरपरणतभयाग`२परमयाि=४०,००० वज-परतीभयाग`२परमयाि१०,०००भयागयाचयाणनगथमनयावरीलरककम=२०,००० अजयाथसोबतजयासतीचीणमळयाललीरककम/जयासतीचीपरयारथनयारयािी=२०,००० महिनअणतररकत१००००समभयागयावरपरतीभयाग`२परमयाि णमळयाललीजयासतीचीरयािी`२०,०००चआवटनरयािीमधसमयाोजनकरणयातयाव.

334

णटप २ ःआवटनरयािी/रककमपरयापत=मयागिीकललीआवटनरयािीवजयाअजयाथसोबतजयासतीचीणमळयाललीरककम =५०,०००-२०,०००=`३०,०००ब) परतकष णनगगमनापकषा कमी भागाकररता मागिी ि/ भागाच कमी अणभदान (Under Subscription of shares) जवहया णनगथणमत करणयातआललया (णवकरी कररतया कयाढणयातआललया) भयागयापकया कमी भयागयासयािी मयागिी करियार अजथजनतकडनआलयास तयालयाभयागयाचकमीअणभदयान (Under Subscriptionof shares)अस महितयात. या परसगीजवढयाभयागयाकररतयामयागिीआलीआणिआवटनकरणयातआलतयानसयाररोजणकदथनोदीकरणयातयावयात.७. xyz कपनी ली. न परतीभाग ` १०० परमाि ४,००० भाग णवकरीस काढल. तावर खालील परमाि परतीभाग रककम द आह. अजागसोबत ` २५ आवटनावर ` ६० पररमआणिअणतमहपतयामयागिी`१५जनतकडन३,०००भयागयाकररतयाअजथआल.सवथअजथदयारयानयाभयागयाचवयाटपकरणयातआल.आवटनआणिमयागिीचीसवथ रककमणमळयाली.xyz कपनी ली. च पसतकात रोजणकदग नोद करा.उततरः

xyz कपनी ली. च पसतकात रोजणकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव रककम`

जमा रककम `

१. बकखयात.......................................................नयाव भयागपरयारथनयाखयातयालया(परतीभयाग ` २५ परमयाि ३,००० भयागयावर परयारथनया (अजथ) रयािी परयापतझयालयाबददल)

४५,०००४५,०००

२. भयागपरयारथनयाखयात................................................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग ` २५ परमयाि ३,००० भयागयावरील परयारथनया रयािी भयाडवलखयातयालयासरयानयातरीतकलयाबददल)

७५,०००७५,०००

३. भयागआवटनखयात...............................................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग ` ६० परमयाि ३,००० भयागयावर आवटन रयािीची मयागिीकलयाबददल)

१,८०,०००१,८०,०००

४. बकखयात.......................................................नयाव भयागआवटनखयातयालया(परतीभयाग ` ६० परमयाि ३,००० भयागयावरील आवटन रयािी परयापतझयालयाबददल)

१,८०,०००१,८०,०००

५. भयागपररमआणिअणतमयाचनयाखयात.............................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग` १५ परमयाि ३,०००भयागयावर पररमआणिअणतम रयािीचीमयागिीकलयाबददल)

४५,०००४५,०००

६. बकखयात.......................................................नयाव भयागपररमआणिअणतमयाचनयाखयातयालया(परतीभयाग`१५परमयाि३,०००भयागयावरपररमआणिअतीमयाचनयारयािीणमळयालयाबददल)

४५,०००४५,०००

335

८.२.५ रणकत मागिी आणि अणगरम ाचनाअ) रकरीत मागिी/अपराप ाचना (Calls in Arrears)

जवहया एखयादी वकतीपरमडळयाचयाभयागयाचखरदीकरीतयाअजथकरतोतवहयातोएकपरसतयावदतोकरी,जरकपनीनएखयादयावशकतचयाभयागणवनतीअजथशसवकयारलयाआणितयालयाभयागयाचवयाटपकलतरतोकपनीचयाभयागियारकहोतो.अियापरकयारभयागघयारकतयानियारिकललयाभयागयावरीलसपिथ रककमदणयासजबयाबदयारिरतो.जरतो तयाभयागयावरीलआवटनआणियाचनया (मयागिी) रयािीभरणयासअपिीिरलयातरअिीिबयाकरीरयािीहीरकरीतमयागिी(CallsinArrears)महिनओळखलीजयात.

अपरयापतआवटनआणिमयागिीचीरककमहीतयातयासबणितखयातयातिबयाकरीमहिनिवलीजयातणकवयारकरीतमयागिीखयातयानणवनखयातयामधसरयानयातरीतकलीजयात.रकरीतमयागिीखयातयामिीलणदसनियारीनयावणिललकहीतयाळबदयाचदतयाबयाजवरीलमयागिीकललयाभयाडवलयाचयारकमतनवजयाकलीजयात.अनिबदयातरकरीतमयागिीहीअिीरककमआह.करीजीभयागियारकयाकडनिबयाकरीआह.परततयानीणदलीनयाहीमहिनतीमयागिीकललयाभयाडवलयातनवजयाकलीजयात..

८. णगरीष कपनी णल. न परतकरी ` १० च २५००० समभागात णवकरीस काढन ता कररता अजग आमतरीत कल. तावर पढील परमाि परतीभाग रककम द आह.

परयारथनयारयािी(अजयाथसोबत) `२.५० आवटनयावर(allotment) `५.०० पररमआणिअणतमयाचनया `२.५० ३०,०००समभयागयाकररतयाअजथआल तयासवयाानयाआनपयातीकपरमयाियामध (Pro-rata) वयाटपकरणयातआल. २५००समभयागयावरीलपररमआणिअणतमहपतयामयागिीसोडनअनसवथभयागयावरीलिअसललीसपिथरककमणमळयाली. वरील ववहाराचा रोजणकदग नोदी दा आणि ताळबदात दशगवा.उततर ः

णगरीष कपनी णल. च पसतकात रोजणकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा.पा.

नाव रककम `

जमा रककम`

१. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपरयारथनयाखयातयालया(परतीभयाग ` २.५० परमयाि ३०,००० सम भयागयावर परयारथनया रयािीणमळयालयाबददल)

७५,०००७५,०००

२. समभयागपरयारथनयाखयात.............................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया समभयागआवटनखयातयालया(परतीभयाग` २.५०परमयाि २५०००भयागयाचयाअजयाथ सोबतपरयापत रयािीभयाडवल खयातयालया सरयानयातरीत कलयाबददल तसच ५००० अणतररकतभयागयावर परतीभयाग ` २.५० परमयाि परयापत रककम आवटन खयातयालयासरयानयातरीतकलयाबददल)

७५,०००६२,५००१२,५००

३. समभयागआवटनखयात...........................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(२५०००समभयागयावरपरतीभयाग`५परमयािआवटन रयािीचीमयागिीकलयाबददल)

१,२५,०००१,२५,०००

336

४. बकखयात.......................................................नयाव समभयागआवटनखयातयालया(आवटनयावररककमपरयापतझयालयाबददल)

१,१२,५००१,१२,५००

५. समभयागपररमआणिअणतमयाचनयाखयात........................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(२५०००समभयागयावरपरतकरीभयाग`२.५०परमयािपररमआणिअतीमयाचनयारयािीमयागणवलयाबददल)

६२,५००६२,५००

६. बकखयात.......................................................नयावरकरीतमयागिी(अपरयापतयाचनया)खयात............................नयाव समभयागपररमआणिअणतमयाचनयाखयातयालया(२२,५००भयागयावरपरतकरी`२.५०परमयािसमभयागपररमआणिअतीमयाचनिीरयािीणमळयालयाबददल)

५६,२५०६,२५०

६२,५००

णगरीष कपनी णल. चा ताळबद

दता रककम ` रककम ` सपतती रककम ` रककम `भयागभयाडवल २,५०,००० बकखयात २,४३,७५०(-)रकरीतमयागिी ६,२५० २,४३,७५०

२,४३,७५० २,४३,७५०

णटपः नोदकमयाक६पररमआणिअणतमयाचनयारयाणिणमळयालयाबददलचीनोदपढीलपरमयािदखीलकरतयाईल.

बकखयात............................................... नयाव ` ५६,२५० समभयागपररमआणिअतीमयाचनयाखयातयालया ` ५६,२५०ब) अगरीम ाचना/पवगपराप हपा (Calls in advance) : परमडळअगरीमयाचनयारयािीपरयापतकरिकतो.भयागयावरणवणिषयाचनयारयािीचीमयागिीकरणयापववीचएखयादयाभयागियारकयानएकयाणवणिष ोजनचया(मयागिीचया)रयािीचपरमडळयाकडिोिनकलअसलतरअियाअगयाऊपरयापत याचनयारयािीलया'अगरीम याचनया'अससमजलजयात.हीपरमडळयाचीदतयाअसलयानतीरयािीअगरीमयाचनयाखयातयालयासरयानयातरीतकलीजयात.यारयािीचभणवषयातकरणयातियाऱयासबणितमयागिीचवळीतयामधसमयाोजनकलजयात.तोपातयाखयातयाचीणिललकहीतयाळबदयाचदतयाबयाजवरदिथणवलीजयात.

रोजकरीदग नोद

i) बकखयात......................................... नयाव अगरीमयाचनया/पवथपरयापतहपतयाखयातयालया

ii) अगरीमयाचनया/पवथपरयापतहपतयाखयात.............. नयाव सबणितहपतयामयागिीखयातयालया

337

९. अचगना ली. न परतकरी ` १० च १०,००० भाग परती भाग ` १२ परमाि णनगगमीत कल तावर खालील परमाि परणतभाग रककम द आह.

अजयाथसोबत`३ आवटनयावर`५(परवयाजीसह) पररमआणिअणतमयाचनवर` ४ ८००० भयागयाकररतयाअजथ णमळयाल. कतन या भयागियारकन तयान ियारिकललया (तयाचकडअसललया) ४०० भयागयावरआवटनयाचवळसचभयागयावरदयावयाचयासपिथरकमचयाभरियाकलया. अचगना ली. च पसतकात वरील ववहाराचा रोजणकदग नोदी दा.उततरः

अचगना ली. च पसतकात रोजणकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव रककम `

जमा रककम`

१. बकखयात.......................................................नयाव भयागपरयारथनयाखयातयालया(परतीभयाग`३परमयाि८,०००भयागयावरपरयारथनयारयािीपरयापतझयालयाबददल)

२४,०००२४,०००

२. भयागपरयारथनयाखयात................................................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग ३परमयाि८०००भयागयाचीपरयारथनयारयािीभयागभयाडवलखयातयालयासरयानयातरीतकलयाबददल)

२४,०००२४,०००

३. भयागआवटनखयात...............................................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया भयागपरवयाजीखयातयालया(`२परवयाजीसहपरतीभयाग`५परमयाि८,०००भयागयावरआवटनरयािीमयागणवलयाबददल)

४०,०००२४,०००१६,०००

४. बकखयात.......................................................नयाव भयागआवटनखयातयालया अगरीमयाचनया(पवथपरयापतहपतया)खयातयालया(८०००भयागयावरपरणतभयाग`५परमयािआवटनरयािीआणि४००भयागयावरपरणतभयाग`४परमयािपररमवअतीमहपतयायाचनची(मयागिीची)रककमअगयाऊणमळयालयाबददल)

४१,६००४०,०००१,६००

५. भयागपररमवअणतमयाचनयाखयात.................................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया(८०००भयागयावरपरणतभयाग`४परमयािपररमवअतीमयाचनया(हपतया)रयािीचीमयागिीकलयाबददल)

३२,०००३२,०००

६. बकखयात.......................................................नयावअगरीमयाचनयाखयात(पवथपरयापतहपतया)............................नयाव भयागपररमवअतीमयाचनयाखयातयालया(७६००भयागयावरपरतीभयाग`४परमयाि रयािीपरयापतझयालीआणि४००भयागयाचयापरयापतअगरीमहपतयारयािीचसमयाोजनयाकलयाबददल)

३०,४००१,६००

३२,०००

338

८.२.६ रोख रकमचा परणतफलाणशवा भागाच णनगगमन (णवकरी) (Issue of shares for consideration other than cash) परमडळआपलयाभयागयाचरोखीनणनगथमनकरिकतणकवयारोखपरणतफलयाणिवयादखीलभयागयाचणनगथमनकरिकत.जसजमीन, इमयारत,तरसयामगरी इ.खरदीच वळी रोख रककमदणयाऐवजीभयागयाचया सवरपयातिोिनकरणयातत. परमडळएखयादयाणवकतयाकडन(परवियादयारयाकडन)णवणिषसपततीउियारीवरखरदीकरतआणिणवकतयालयारोखरकमऐवजीएकणनशशचतसखचभयागएकयाणनशशचतदरयानसपततीखरदीचयापरणतफलयाचसवरपयातणनगथमीतकलजयातयात(णदलजयातयात)अियाशसरतीतपढीलपरमयािरोजकरीदथनोदीकरणयाततयात.

१) सपततीखयात..........................................नयाव णवकतयाखयातयालया (णवकतयाकडनसपततीखरदीकलयाबददल)

२) णवकतयाखयात.........................................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया (णवकतयालयापरतकरीर.....च...पिथदततभयागआवणटतकलयाबददल)

कयाहीवळयापरमडळतयाचयापरवतथकयानयातयाचसवयाचमोबदलयातरोखिोिननकरतयातयानयाभयागयाचणनगथमनकरनपरसकतकरत.परवतथकयानयातयाचयासवयाचमोबदलयातभयागयाचयासवरपयातणदललीसपिथरककमहीखयातीमलमहिनमयानलजयात,आणितयाचीनोदहीसपततीखरदीचयानोदीसयारखीचकलीजयातयासबिीचीनोदपढीलपरमयाि- खयातीखयात.........................................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया (परतकरी`...च............पिथदततभयागपरवतथकयानयाआवटीतकलयाबददल)

८.३.१ भागाची जपी (Forfeiture of shares):

जरभयागियारकहयाभयागवयाटप,णकवयायाचनची(हपतयामयागिीची)णकवयादोनहीचीरककमदणयासअपिीिरलयातरपरमडळभयागियारकयालयारकरीतरकमचयाभरियाकरणयासबिीचसमरपतरपयािणवत.अियासमरिपतरयानयाभयागियारकयानअनकलपरणतसयादणदलयानयाहीतरसचयालककपनीचयाअतगथतणनमयावलीतील(Articleofassociationofcompany)तरतदीनसयारअियाभयागयाचीजपतीकरिकतयात.

जवहयाभयागजपतकलजयातयाततवहयाअियाभयागयाचयासदभयाथतजपतकरणयाचयातयारखपातचयामयागिीरकमसहभयागभयाडवलखयातनयावकलजयातआणियाभयागयावरआिीणमळयाललयारयािीन‘भयागजपतखयात’जमयाकलजयाततसचसबणितरकरीतमयागणयाचखयातदखीलजमयाकलजयात. या णिकयािी हलकयातिवल पयाणहजकरीभयागभयाडवलखयात ह तया रयािीनचनयावकलजयात.जपतीचयातयारखपातजवढीरककमणमळयालीअसलणकवयामयागिीकलीअसल.भयागयाचयादिथनीमलयाननवह.जरभयागमलयाचीसपिथरयािीचीमयागिीझयालीअसलतरचभयागदिथनीमलयाचयासपिथरकमनभयागभयाडवलखयातनयावकलजयाईलरोजणकदथनोद भयागभयाडवलखयात...................................नयाव भयागजपत/जपतभयागखयातयालया रकरीतमयागिी/अपरयापतयाचनयाखयातयालया

i) जवहा भागाच परवाजी (premium) वर णनगगमन करणात आल असल -

जवहयाजपतभयागहमळयातचपरवयाजीवरणनगथणमतकरणयातआलअसतीलआणियाभयागयावरीलपरवयाजीचीरककमआिीचणमळयाललीअसलतरअियावळीभयागपरवयाजीखयातनयावकरतयाकयामयान,कयारिएकदयाकयापरवयाजीचीरककमणमळयालीकरीकयादयानसयारतीपरतकरिणकवयारददकरणयाचीअनमतीनयाही.परतजरभयागपरवयाजीचीरककमणमळयालीनसलआणिती

339

जयाहपतयाची(याचनची)रयािीबयाकरीअसलतयामिसमयाणवषअसलतरभयागपरवयाजीखयातनयावकलजयाईल.अियापरसगीभयागजपतीसबिीचीरोजकरीदथनोद-

भयागभयाडवलखयात.......................................... नयाव भयागपरवयाजीखयात/परणतभतीपरवयाजीखयात................ नयाव रकरीतमयागिीखयातयालया भयागजपत/जपतभयागखयातयालया

१०. समन ली. न परतकरी ` १० चा ` ३ परवाजीवर समभाग णनगगमीत कल. तावर परणतभाग द राशी पढील परमाि आह.

अजयाथसोबत `३ आवटनयावर `५(परवयाजीसह) पररमहपतयामयागिी `२.५० अणतमहपतयामयागिी `२.५०

अिोकहयाएकभयागियारकतयाचकडअसललया२००भयागयावरीलआवटनआणिपररमहपतयामयागिीरयािीदणयासअपिीिरलयामळपररमहपतयामयागिीनतरसचयालकयानीतभयागजपतकल.तसच१००भयागियारिकरियारयाभयागियारकअतलहयातयाचकडअसललयाभयागयावरपररमआणिअतीमहपतयामयागिीभरणयासअपिीिरलयामळअतीमहपतयामयागिीनतरहभयागदखीलजपतकरणयातआल.

अशोक आणि अतल ाचा भाग जपी सबधीचा रोजणकदग नोदी दशगवा.

उततरः

१) समभयागभयाडवलखयात................................ नयाव ` १,५०० भयागपरवयाजीखयात.................................... नयाव `६०० भयागआवटनखयातयालया ` १००० भयागपररमयाचनयाखयातयालया ` ५०० भयागजपतीखयातयालया `६०० (२००समभयागयावरआवटनआणिपररमयाचनयारयािीनणमळयालयानभयागजपतकरणयातआलयाबददल)

२) समभयागभयाडवलखयात................................ नयाव ` १,००० समभयागपररमयाचनयाखयातयालया ` २५० समभयागअणतमयाचनयाखयातयालया ` २५० भयागजपतखयातयालया `५०० (१००समभयागयावरपररमवअणतमयाचनयारयािीनणमळयालयानभयागजपतकरणयातआलयाबददल)

णटप : १ भाग परवाजी न णमळालला भागाची जपी

भयागभयाडवल=जपतकललयाभयागयाचीसखया×मयागिीकललीरककम(परवयाजीवगळतया) जपतकललभयाग=२०० याचनया/मयागिीकललीरककम=२+३+२.५०=`७.५० २००×७.५०=`१५०० भयाग/परणतभतीपरवयाजी=२००×३=`६००(भयागयाचीसखया×परवयाजीरककम)

340

भयागआवटन=२०००×५= `१०००(भयागयाचीसखया×आवटनमल) पररमयाचनया=२००×२.५०=`५००(भयागयाचीसखया×पररमयाचनयारककम) भयागजपती=णिललकरककम=`६००

णटप ः २ भाग परवाजी णमळालला भागाची जपी भयागभयाडवल=एकिभयाग×याचनयाकललीहपतयारककम(परवयाजीवगळतया) =१००×१० =`१०० पररमयाचनयारककम=भयागयाचीसखया×याचनयारककम =१००×२.५० =`२५० अणतमयाचनया=भयागयाचीसखया×याचनयारककम =१००×२.५० =` २५० भयागजपती=णिललकरककम=`५००

११. शरदा ली. न १,००,००० सम भाग परतकरी ` १०चा ` २ अणधमलान (परवाजी वर at a premium) णवकरीस काढल. भागावर द राशी पढील परमाि होती.

अजयाथसोबत(परयारथनयारयािी) `३

आवटनयावर(वयाटपयावर) ` ५(परवयाजीसह)

पररमआणिअणतमहपतयामयागिीवर(याचनवर)`४

१,२०,००० सम भयागयाकररतया अजथ णमळयालआणि सवथ अजथदयारयानया अनपयातीक परमयाियात (pro-rata)आवटन (वयाटप)करणयातआल.अणतररकतअजयाथसोबतणमळयाललीरककमआवटनयामधसमयाोणजतकरणयातआली.

णवणनतयालया२००भयागयाचआवटनकरणयातआलहोततीपररमआणिअणतमहपतयामयागिीचीरयािीदणयासअपिीिरलीआणितयामळणतचकडीलभयागजपतकरणयातआल.

शरदा ली. च पसतकात रोजणकदग नोदी दा आणि ताळबद दशगवा.

341

उततरः

शरदा िल.च पसतकात रोजिकदग िोदी

िदिाक तपििल खा. पा. िाव रककम `

जमा रककम `

१. बकखत.............................................िर समभगपररवािखतयल(१,२०,०००समभगररपरतयकी`३परमिभगअजवासोबतरशी(पररवािरशी)णमळलयबददल)

३,६०,०००३,६०,०००

२. समभगपररवािखत............................................िर समभगभडरलखतयल समभगआरटिखतयल(१,००,०००भगररीलपरतीभग ३परमिपरपतपररवािरशीसमभगभडरल खतयल सरितररत कली आणि उरलली रककम समभगआरटिखतयलसमयोजीतकरणयतआलयबददल)

३,६०,०००३,००,०००६०,०००

३. समभगआरटिखत...........................................िर समभगभडरलखतयल भगपरवयजीखतयल(१,००,००० भगरर परतीभग ` ५ परवयजीसह य परमि आरटिरशीचीमगिीकलयबददल)

५,००,०००३,००,०००२,००,०००

४. बकखत.......................................................िर समभगआरटिखतयल(अणतररकतअजवाररील परपत रशीच समयोजिकलयितरआरटिचीरशीपरपतझलयबददल)

४,४०,०००४,४०,०००

५. समभगपररमरअणतमयचिखत............................िर समभगभडरलखतयल(१,००,०००भगररपरणतभग`४परमिपररमआणिअतीमयचिरशीचीमगिीकलयबददल)

४,००,०००४,००,०००

६. बकखत.......................................................िर समभगपररमआणिअतीमयचिखतयल(९९,८००भगररपरतीभग ४परमिपररमआणिअतीमयचिरशीणमळलयबददल)

३,९९,२००३,९९,२००

७. समभगभडरलखत..........................................िर समभगपररमआणिअणतमयचिखतयल भगजपतखतयल(पररमआणिअणतमयचिचीरशीचशोिििकलयमळ२००भगजपतकरणयतआलयबददल)

२,०००८००

१,२००

342

शरदा ली. चा ताळबद

दता रककम ` सपतती रककम `भयागभयाडवल ९,९८,००० बक ११,९९,२००भयागभयाडवल २,००,०००जपतभयागखयात १,२००

११,९९,२०० ११,९९,२००

ii)जवहा भागाच कसरीकरि णनगगमन कल जात. (When Share were issued at discount) जवहयाजपतकरणयातियारभयागहमळयातचकसरीवरणनगथमीतकरणयातआलअसतीलतरभयागणनगथमन(णवकरी)कसरखयातजमयाकलपयाणहज.

रोजणकदग नोद - भयागभयाडवलखयात................................नयाव रकरीतमयागिी(अपरयापतयाचनया)खयातयालया भयागणनगथमनकसरखयातयालया(कसरीवरभयागणवकरीखयातयालया) भयागजपतखयातयालया

१२. सभाष णल. न परतकरी ` १० चा सम भाग १०% दरान कसरीवर जनतला णनगगमीत कल. तावर खालील परमाि राशी द होती.

अजयाथसोबत ` ३ आवटनयावर ` २ पररमयाचनया ` २ अतीमयाचनया ` २

एक भयागियारक 'णनतया' णजलया ३०० भयागयाच आवटन (वयाटप) करणयातआल होत, तीन कवळ अजयाथसोबतची रयािी (परयारथनयारयािी)(Applicationmoney)भरली.पररमयाचननतरतीचकडीलभयागजपतकरणयातआल.

दसरयाभयागियारकसजजयालया४००भयागयाचवयाटपकरणयातआलहोततयानकवळपरयारथनयारयािीआणिआवटनरयािीभरली.अतीमयाचचनतरतयाचकडीलभयागजपतकरणयातआल.

परमडळाच पसतकात णनता आणि सज ाच भाग जपीशी सबधीत रोजणकदग नोदी दशगवा.

343

उततरः सभाष णल. चा पसतकात रोजणककिद नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव रककम `

जमा रककम `

१. समभयागभयाडवलखयात..........................................नयाव समभयागआवटनखयातयालयासमभयागपररमयाचनयाखयातयालया भयागणनगथमनकसरखयातयालया भयागजपतखयातयालया(णनतयाकडील३००भयागयावरणतनआवटनवपररमयाचनवरीलदरयािीनभरलयामळतभयागजपतकलयाबददल)

२,४००६००६००३००९००

२. समभयागभयाडवलखयात..........................................नयाव समभयागपररमयाचनयाखयातयालयासमभयागअणतमयाचनयाखयातयालया भयागणनगथमनकसरखयातयालया भयागजपतखयातयालया(सज याभयागियारकयानतयाचकडील४००भयागयावरपररमवअतीम याचनयारयािीचिोिननकलयामळतभयागजपतकरणयातआल.)

४०००८००८००४००२०००

जप भागाच पनः णनगगमन/णवकरी/पनणवगतरि (Reissue of Forfeited Shares) सचयालक जपत कललया भयागयाच सममलयावर, (At Par), अणिमलयावर (परवयाजीवर Premium) णकवया कसरीवर (AtDiscount)णनगथमन(णवकरी/पनणवथतरि)करिकतयात.सयामयानतःपनःणनगथमनहपिथदतत(Fullypaid)अियासवरपयातआणिकसरीवरकरणयातत. तरयापीपनःणनगथमीतकरणयातियाऱयाभयागयावरदणयातियारीसटहीमळयाततयाभयागयाचीणवकरीकलयानतरतयाचवरपरयापतझयाललयारयािीपकयामहिजचभयागजपतीचवळसजपतकललयारकमपकयाजयासतनसयावी.पनःणनगथमनयावरसटमहिनदणयातआललीरककमहीभयागजपतखयातयालयानयावकरणयातयावी. जपतकललयासपिथभयागयाचपनःणनगथमनकरणयातआलअसलतरभयागजपतखयातयामधणदसनियाऱयाणिलकलयाभयाडवलणनिीखयातयामधसरयानयातरीतकरणयातयाव.

१३. एका कपनीन परणतभाग ` १० चा एक अशा १,००० भागावर परतीभाग ` २ परमाि अतीम ाचना राशी (अतीम हपा मागिीची रककम) न णमळालामळ त जप कल आणि अस ह जप कलल सवग भाग परणतभाग ` ६ परमाि पिगदतत भाग महिनच पनः णनगगणमत (णवकरी) करणात आल.

कपनीच पसतकात भाग जपीशी आणि ताच पनः णनगगमन सबधीचा रोजणकदग नोदी करा.

344

कपनीच पसतकात रोजणकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव रककम `

जमा रककम `

१. भयागभयाडवलखयात..............................................नयाव भयागजपतखयातयालया रकरीतमयागिीखयातयालया(परतकरी ` १०चया १०००भयागयावर अतीम याचनया रयािी परती भयाग `२परमयािपरयापतनझयालयामळतभयागजपतकलयाबददल)

१०,०००८,०००२,०००

२. बकखयात.......................................................नयावभयागजपतखयात.................................................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया(१०००जपतभयागयाचपरतीभयाग`६परमयािपनःणनगथमनकलयाबददल)

६,०००४,०००

१०,०००

३. भयागजपतखयात..................................................नयाव भयाडवलणनिीखयातयालया(जपत भयाग खयातयाची णिललक भयाडवल णनिी खयातयालया सरयानयातरीतकलयाबददल)

४,०००४,०००

१४. णपरती कपनी ली.न परतकरी ` १०० सम मल (at par) असिाऱा ५०००० सामान भागाचा णनगगमनाकरीता अजग आमतरीत कल. तावर खालील परमाि परतीभाग रकमा द होता.

अजयाथसोबत `३० आवटनयावर `४० पररमआणिअतीमयाचनवर`३० जनतन३५,०००भयागयाकरीतयाअजथकलतयासवयाानयाभयागयाचवयाटपकरणयातआल.सवथिरकमयापरयापतझयालया.कवळभयाग

४०००ियारिकरियाऱयाएकयाभयागियारकयानपररमवअणतमयाचनचीरयािीनभरलयामळतयाचकडीलसवथभयागजपतकरणयातआल.

सचयालकयानीजपतकललसवथभयागपरतीभयाग`८०पिथदतत(fullyPaid)भयागमहिनपनःणनगथमीतकल. णपरती कपनी णल. च पसतकात रोजणकदग नोदी दा.

345

उततरःणपरती कपनी ली. च पसतकात रोजणकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा.पा.

नाव रककम`

जमा रककम`

१. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपरयारथनया(अजथ)खयातयालया(३५,०००भयागयावरपरतीभयाग ३०परमयािपरयारथनयारयािी(भयागअजयाथसोबत)णमळयालयाबददल)

१०,५०,०००१०,५०,०००

२. समभयागपरयारथनयाखयात............................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(३५००० भयागयावर परती भयाग ` ३० परमयाि णमळयालली परयारथनया रयािीभयाडवलखयातयालयासरयानयातरीतकलयाबददल)

१०,५०,०००१०,५०,०००

३. समभयागआवटनखयात...........................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(३५००० भयागयावर परती भयाग ` ४० परमयाि आवटन रयािीची मयागिीकलयाबददल)

१४,००,०००१४,००,०००

४. बकखयात.......................................................नयाव समभयागआवटनखयातयालया(३५०००भयागयावरपरतीभयाग`४०परमयािआवटनयाचीणमळयालयाबददल)

१४,००,०००१४,००,०००

५. समभयागपररमआणिअतीमयाचनयाखयात........................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(३५०००भयागयावर ३०परमयािपररमआिअतीम याचनयाकलयाबददल)

१०,५०,०००१०,५०,०००

६. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपररमआणिअणतमयाचनयाखयात(३१०००भयागयावरपरतीभयाग ३०परमयािपररमआणिअतीम याचनयारयािीणमळयालयाबददल)

९,३०,०००९,३०,०००

७. समभयागभयाडवलखयात..........................................नयाव समभयागपररमआणिअतीमयाचनयाखयातयालया भयागजपतखयातयालया(४००० भयागयावर पररम आणि अतीम याचनया (मयागिी) रयािी नणमळयालयामळतभयागजपतकलयाबददल)

४,००,०००१,२०,०००२,८०,०००

८. बकखयात.......................................................नयावभयागजपतखयात..................................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(जपत करणयातआलल ४००० भयागयाच पनः णनगथमन परती भयाग `८०पिथदततमहिनकलयाबददल)

३,२०,०००८०,०००

४,००,०००

९. भयागजपतखयात..................................................नयाव भयाडवलणनिीखयातयालया(भयागजपतखयातयाचीणिललकभयाडवलणनिीलयासरयानयातरीतकलयाबददल)

२,००,०००२,००,०००

346

१५. पराग कपनी णल. च णवकरी झालल भाडवल (अणभदतत भाडवल Subcribed Capital) ह ३०,००० सम भाग (Equity Shares) परतीभाग ` १०० आि ५०,००० पवागणधकार भाग (Preference shares) परतीभाग ` १०० ा परमाि आह. दोनही परकारचा भागावर ` ८० परती भाग परमाि मागिी करणात आलली होती.

आणिषयाभयागियारकयानीपररमआणिशदतीयाचनया(हपतयामयागिी)रयािीपरतीयाचनयापरतीभयाग`२०परमयािदिअसललयारयािीचिोिननकलयामळसचयालकयानीतयाचकडील५००समभयाग(Equityshares)जपतकल.

तसचअिोकयाभयागियारकयानीआवटनयावरपरणतभयाग`२०,पररमयाचनवरपरतीभयाग` २०आणिअतीमयाचनवरपरणतभयाग `२०यारयाितीचयाभरियानकलयामळतयाचकडील५००पवयाथणिकयारभयागजपतकल.

सचयालकयानीआणिषयाभयागियारकयाचजपतभयागपरतीभयाग`६०,`८०लयापरतीभयागमयागिीपरमयािआणिअिोकचजपतभयागपरतीभयाग`७२,`८०लयापरणतभयागमयागिीपरमयािपनःणनगथणमतकल(णवकल)पनःणनगथणमतकरणयातआललसवथभयागअणकतयानखरदीकल.पराग कपनी ली.च पसतकात भाग जप आणि पनः णनगगमन सबधीचा करीदग नोदी दा.

पराग कपनी ली. च पसतकात रोज णकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव रककम `

जमा रककम `

१. समभयागभयाडवलखयात..........................................नयाव समभयागपररमयाचनयाखयातयालया समभयागशदतीयाचनयाखयातयालया समभयागजपतखयातयालया(५००समभयागयावरपररमआणिशदतीयाचनचीरयािीनणमळयालयामळतजपतकलयाबददल)

४०,००० १०,०००१०,०००२०,०००

२. पवयाथणिकयारभयागभयाडवलखयात...................................नयाव पवयाथणिकयारभयागआवटनखयातयालया पवयाथणिकयारभयागपररमयाचनयाखयातयालया पवयाथणिकयारभयागशदतीयाचनयाखयातयालया पवयाथणिकयारभयागजपतखयातयालया(५००पवयाथणिकयारभयागयावरआवटन रयािीपररमआणि शदतीयाचनयारयािीनभरलयामळतजपतकरणयातआलयाबददल)

४०,०००१०,०००१०,०००१०,०००१०,०००

३. बकखयात.......................................................नयावसमभयागजपतखयात..............................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग ६०परमयािजपतकललयासमभयागयाचपनःणनगथमनकलयामळ)

३०,०००१०,०००

४०,०००

४. बकखयात.......................................................नयावपवयाथणिकयारभयागजपतखयात.......................................नयाव पवयाथणिकयारभयागभयाडवलखयातयालया(परणतभयाग ` ७२ परमयाि ५०० पवयाथणिकयार जपत भयागयाच पनः णनगथमनकलयाबददल)

३६,०००४,०००

४०,०००

५. समभयागजपतखयात..............................................नयावपवयाथणिकयारभयागजपतखयात.......................................नयाव भयाडवलणनिीखयातयालया(भयागजपतखयातयाचीणिललकभयाडवलणनिीलयासरयानयातरीतकलयाबददल)

१०,०००६,०००

१६,०००

347

१६. राकश णल. न २,००० भाग परतीभाग ` १०० परमाि परणतभाग ` २० परवाजीवर णनगगणमत कल. तावर खालील परमाि परणतभाग रकमा द होता.

अजयाथसोबत(परयारथनयारयािी) ` २० आवटनयावर(वयाटपयावर) ` ५०(परवयाजीसह) पररमयाचनया(पररमहपतयामयागिी) ` २० अतीमयाचनया(अतीमहपतयामयागिी) ` ३० ३०००भयागयाकरीतयाअजथपरयापतझयाल.तयापषकरी२४००भयागयासयािीअजथकरियाऱयानया२०००भयागयाचआवटन(वयाटप)करणयात

आल.उरललया६००भयागयाचअजथअशसवकतकरणयातआलआणिअजथदयारयानयातयानीअजयाथसोबतजमयाकललीरयाणिपरतकरणयातआली.

अजयाथसोबतपरयापतअणतररकतरयािीचसमयाोजनयाआवटनयामधकरणयातआल.सवथिरकमयाोगवळीणमळयालया.कवळ शरी.मदयारयानया८०भयागयाचआवटनकरणयातआलहोत,तपररमयाचनयाआणिअणतमयाचनयारयािीदणयासअपिीिरल.तयामळतयाचकडीलभयागजपतकरणयातआलआणितसवथशरी.कतनयानयापरणतभयाग`८०पवथदतत(FullyPaid)महिनपनःणनगथणमतकरणयातआल.

राकश कपनी ली. च पसतकात रोजणकदग नोदी दा.

उततरःराकश ली. चा पसतकात रोज णकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव रककम`

जमा रककम`

१. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपरयारथनयाखयातयालया(३,०००भयागयावरपरतीभयाग`२०परमयािपरयारथनयारयािीणमळयालयाबददल)

६०,०००६०,०००

२. समभयागपरयारथनयाखयात............................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(२,०००समभयागयाचीपरतीभयाग`२०परमयाि णमळयाललीपरयारथनया रयािीभयाडवलखयातयालयासरयानयातरीतकलयाबददल)

४०,०००४०,०००

३. समभयागपरयारथनयाखयात............................................नयाव समभयागआवटनखयातयालया बकखयातयालया(४००अणतररकतभयागयावरीलअजथरयािी(परयारथनयारयािी)आवटनखयातयालयासरयानयातरीतआणि६००भयागयावरीलअजथरयािीपरतकलयाबददल)

२०,०००८,०००१२,०००

४. समभयागआवटनखयात...........................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया भयागपरवयाजीखयातयालया(२००० भयागयावर परवयाजीसह ` ५० परमयाि आवटन रयािीची मयागिीकलयाबददल)

१,००,०००६०,०००४०,०००

५. बकखयात.......................................................नयाव समभयागआवटनखयातयालया(समभयागआवटनरयािीपरयापतझयालयाबददल)

९२,०००९२,०००

348

६. समभयागपररमयाचनयाखयात......................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(२०००भयागयावर परतीभयाग ` २० परमयाि पररम याचनया रयािीची मयागिीकलयाबददल)

४०,०००४०,०००

७. बकखयात.......................................................नयाव समभयागपररमयाचनयाखयातयालया(१९२०भयागयावरपरतीभयाग २०परमयािपररम याचनयारयािीणमळयालयाबददल)

३८,४००३८,४००

८. समभयागअतीमयाजनयाखयात.....................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(२०००समभयागयावरपरणतभयाग`३०परमयािअतीमयाचनयाकलयाबददल)

६०,०००६०,०००

९. बकखयात.......................................................नयाव समभयागअणतमयाचनयाखयातयालया(१९२० सम भयागयावर परती भयाग ` ३० परमयाि अणतम याचनया रयािीणमळयालयाबददल)

५७,६००५७,६००

१०. समभयागभयाडवलखयात..........................................नयाव समभयागपररमयाचनयाखयातयालया समभयागअतीमयाचनयाखयातयालया भयागजपतखयातयालया(८०भयागयावरपररमआणिअतीमयाचनयारयािीपरयापतनझयालयामळभयागजपतकरणयातआलयाबददल)

८,०००१,६००२,४००४,०००

११. बकखयात.......................................................नयावसमभयागजपतखयात..............................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(जपतकलल८०भयागपरतीभयाग ८०परमयािपनःणनगथणमतकलयाबददल)

६,४००१६००

८,०००

१२. भयागजपतखयात..................................................नयाव भयाडवलणनिीखयातयालया(भयाग जपत खयातयाची णिललक भयाग भयाडवल खयातयालया सरयानयातरीतकलयाबददल)

२,४००२,४००

१७. खालील ववहाराचा रोजणकदग नोदी दशगवा.अ) परतीभयाग१००`मलअसललया१००णनगथमीतसमभयागयावरपरतीभयाग` ३०परमयािअतीमहपतयामयागिी(अतीम

याचनया)रयािीनणमळयालयामळपरियातटडतीगकपनीली.नतसवथभयागजपतआणित`५०परतीभयागयापरमयािपवथदततभयागमहिनपनःणनगथमीतकल.

ब) सवयानदकपनीणल.न१०००समभयागपरतीभयाग१०`मलअसललजयाचवरीलपरयारथनयाआणिआवटनरयािीकमिःपरतीभयाग` २आणि`४परमयािपरयापतझयाली.मयातरपररमहपतयामयागिीचपरतीभयाग`२परमयाििबयाकरीअसलयानकपनीनतसवथभयागजपतकल आणिपरतीभयाग ५ परमयाि ८पररदतत(Paidup)महिनपनःणनगथमीत(Reissue)कल.

349

उततरःरोजणकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव राणश`

जमा राणश`

अ) i)समभयागभयाडवलखयात.......................................नयाव समभयागअतीमयाचनयाखयातयालया समभयागजपतखयातयालया(परतीभयाग` ३०परमयाि१००समभयागयावरअतीमहपतयामयागिीचीरककमनणमळयालयामळतभयागजपतकलयाबददल)

१०,०००३,०००७,०००

ii)बकखयात....................................................नयावसमभयागजपतखयात...............................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(जपतभयाग परतीभयाग` ५० परमयाि पिथदततभयाग महिन पनः णनगथणमतकलयाबददल)

५,०००५,०००

१०,०००

iii)समभयागजपतखयात.........................................नयाव भयाडवलणनिीखयातयालया(भयागजपतखयातयाचीणिललकभयाडवलणनिीलयासरयानयातरीतकलयाबददल)

२,०००२,०००

ब) i)समभयागभयाडवलखयात.......................................नयाव भयागजपतखयातयालया समभयागपररमयाचनयाखयातयालया(परतीभयाग`२परमयािपररमयाचनचीरयािीनणमळयालमळ१०००समभयागजपतकलयाबददल)

८,०००६,०००२,०००

ii)बकखयात....................................................नयावभयागजपतखयात..............................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग`५परमयािजपत१०००भयागयाचपरतीभयाग`८पररदततभयाग(Paidupshare)महिनपनःणनगथमनकलयाबददल)

५,०००३,०००

८,०००

iii)भयागजपतखयात..............................................नयाव भयाडवलणनिीखयातयालया(भयाग जपत खयातयाची णिललक भयाडवल णनिी खयातयालया सरयानयातररतकलयाबददल)

३,०००३,०००

१८. धनज इलकटरॉणनक कपनी ली. न परती भाग १० च अस ५०० सम भाग जप कल. जाच वर परती भाग ६ परमाि रककम णमळालल होती. ा सवग भागाचा पनः णनगगमना सबधीचा रोजणकदग नोदी दा, जर-अ) तभयागपिथदतत(fullypaidup)महिनपरतीभयाग`८परमयािपनःणनगथमीतकल.ब) परतीभयाग`८परमयािमयागिीकरणयातआलल/याचनयाकललभयाग(calledupshares)परतीभयाग`७परमयािपनः

णनगथमीतकल.क) जयाभयागयावरपरतीभयाग`७परमयािमयागिीकरणयातआललीहोती,तपरतीभयाग`५.५०परमयािपनःणनगथमीतकरणयात

आल.

350

उततरःधनज इलकटरॉणनक कपनी णल. च पसतकात रोजणकदग नोदी

णदनाक तपणशल खा. पा. नाव रककम`

जमा रककम `

१. समभयागभयाडवलखयात..........................................नयाव रकरीतहपतयामयागिीखयातयालया/रकरीतयाचनयाखयातयालया भयागजपतखयातयालया(परतीभयाग`४परमयािमयागिीकरणयातआललीरयािीनणमळयालयामळ५००समभयागजपतकलयाबददल)

५,०००२,०००३,०००

अ i)बकखयात.....................................................नयावभयागजपतखयात.................................................नयाव समभयागभयाडवलखयातयालया(पिथदततभयागमहिनपरतीभयाग`८परमयाि५००भयागयाचपनः णनगथमन(णवकरी)कलयाबददल)

४,०००१,०००

५,०००

ii)भयागजपतखयात..............................................नयाव भयाडवलणनिीखयातयालया(जपत भयाग खयातयाची णिललक भयाडवल णनिी खयातयालया सरयानयातरीतकलयाबददल)

२,०००२,०००

ब) i)बकखयात.....................................................नयावभयागजपतखयात..................................................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया(परतीभयाग`७परमयाि५००जपतकललअसभयागजयाचकडनपरतीभयाग` ८ परमयाि मयागिी करणयात आली होती त पनः णनगथमीत करणयातआलयाबददल)

३,५००५००

४,०००

ii)भयागजपतखयात..............................................नयाव भयाडवलणनिीखयातयालया(भयाग जपत खयातयाची णिललक भयाडवल णनिीलया सरयानयातरीतकलयाबददल)

२,५००२,५००

क) i)बकखयात.....................................................नयावभयागजपतखयात..................................................नयाव भयागभयाडवलखयातयालया(परणतभयाग ` ५.५० परमयाि ५०० जपत भयागयाची पनः णवकरी (णनगथमन)करणयातआली. जयाचकड परतीभयाग ` ७ या परमयाि याचनयाकरणयातआललीहोती.)

२,७५०७५०

३,५००

ii)भयागजपतखयात..............................................नयाव भयाडवलणनिीखयातयालया(भयाग जपत खयातयाची णिललक भयाडवल णनिीलया सरयानयातरीतकलयाबददल)

२,२५०२,२५०

351

सवाधा : ८ HHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHH

परशनः १ वसतणनषठ परशनअ) खालील णदलला पागामधन ोग पागाची णनवड करा आणि णवधान पनहा णलहा.

१) भयागयाचपनःणनगथमन(Reissueofshares)कलयानतरजपतभयागखयातयाचीणिललक...........................खयातयालयासरयानयातरीतकलीजयात.

अ)रयाखीवभयाडवल ब)भयाडवलणनिी क)नफया-तोटया ड)भयागभयाडवल

२) भयागणनगथमनयावररलपरयापतपरवयाजी(Premium)ही..................दिथवलीजयात. अ)तयाळबदयाचदतयाबयाजवर ब)तयाळबदयाचसपततीबयाजवर क)नफो-तोटयाखयातनयावबयाजवर ड)नफयातोटयाखयातजमयाबयाजवर

३) भयागियारकयानयाभयागयावर(onshares)...................परयापतहोतो. अ)वयाज ब)वतथन(Commission) क)भयाड ड)लयाभयाि

४) ..................हयादसतऐवजयादयारजनतलयाभयागयाची(Shares)खरदीकरणयाचणनमतरिणदलजयात. अ)मयाणहतीपतरक ब)घटनयापतरक क)अतगथतणनमयावली ड)भयागपरमयािपतर

५) भयारती सरकया णवणनम मडळ (SEBI) च मयागथदिथक ततवयानसयार भयाग अजयाथसोबत कमीत कमी तयाचया नयाममयातरमलयाचया.................एवढीरयािीदअसयावी.

अ)१०% ब)१५% क)२% ड)५%

६) जवहयाभयागजपतकरणयाततयाततवहयाभयागभयाडवलखयात................कलजयात. अ)जमया ब)नयाव क)जमयाआणिनयावदोनहीदखीलकलजयातनयाही ड)वरीलपषकरीकयाहीहीनयाही.

७) सकतसकिपरमडळयामधभयागियारकयाचीजबयाबदयारी(दयाणतव)ही...................असत. अ)सकतआणिअनकयाची(JointSevral) ब)मयाथणदत क)अमयाथणदत ड)खपजयासत(Huge)

८) परमडळयाचघटनयापतरकयानसयारणनगथमनयाकररतयाअणिकतकरणयातआललभयाडवलमहिज...........हो. अ)नयाममयातरभयाडवल(Nominacapital/अणिकतभयाडवल ब)णनगथणमत(णवकरीसकयाढलल)भयाडवल(IssuedCapital) क)पररदतत(वसलझयालल)भयाडवल(PaidupCapital) ड)रयाखीवभयाडवल(ReserveCapital)

९) आवटनआणियाचनवरनभरणयातआललीरयािी......................खयातयालयासरयानयातररतकलीजयात. अ)पवथपरयापतयाचनया(CallinAdvance) ब)याचनया(Call) क)रकरीतयाचनया(CallinArrears) ड)आवटन

352

१०) भयागजपतीसबिीचीतरतदही.................मधअसिआवशकआह. अ)अतगथतणनमयावली(Articlesofassociation) ब)घटनयापतरक क)मयाणहतीपतरक ड)तयाळबद

ब) खालील परतक णवधानाकररता एक शबद/सजा णकवा शबद समह दा. १) भयागयाची(shares)अिीरककमजीचीमयागिीकरणयातआलीपरतपरयापतझयालीनयाही. २) भयागयाच(shares)दिथनीमलयावरणनगथमन ३) परमडळयाचभयाग(shares)खरदीकरियारीवकती ४) ववसयासघटनचअससवरपणजरमोठयापरमयाियातभयाडवलउभयारििकहोत. ५) असभयाडवलजजनतकडनखरदीकलगल. ६) कपनीसमयापनपरसगीपररमयाणिकयारपरयापतकरियारभयाग ७) असभयागजयाचवरलयाभयाियाचीरककमणनशशचतनसत. ८) अणभदतत(णवकरीतSubscribedcapital)भयाडवलयाचयाअसयाभयागजयाचीकपनीदयारमयागिीकरणयातआलली

नयाही.

क) खालील णवधान बरोबर करी चक सकारि सागा. १) सचयालककोितयाहीकयारियासयािीभयागजपतकरिकतयात. २) एकदयाकयाभयागअजयाथचीरककमपरयापतझयालीकरीसचयालकतयाबडतोबभयागवयाटपयाचीपरणकयासरकरिकतयात. ३) औदोणगककयातीनतरसकतसकिपरमडळहयाववसयापरयारपअशसततवयातआलया. ४) समभयागियारकयानयादरवषवीएकयाणनशशचतदरयानलयाभयािणमळतो. ५) भयागयाचबयाजयारमलआणिदिथनीमल(FaceValue)नहमीचसयारखअसत. ६) अणतररकतशरमभयाग(Sweatshares)जनतलयाणनगथणमतकलजयातयात.

ड) खालील णवधानाशी आपि सहमत आहात णकवा असहमत आहात त सागा. १) भयागयाचआनपयातीकपरमयाियातआवटन(Pro-rataallotmet)करणयातआलअसलतरअणतररकतभयागअजयाथसोबत

परयापतरककमहीपरतकलीजयात. २) पवथ-परयापतयाचनयाखयात(callinadvance)हतयाळबदयाचसपततीबयाजवरदिथणवलजयात. ३) अणिकतभयागभयाडवलहनयाममयातरभयागभयाडवलमहिनदखीलओळखलजयात. ४) पररदतत(वसल)भयाडवल(Paidupcaptial)हयाचीत(मयागिीकललया)भयाडवलयापकया(Calledupcapital)

जयासतअसिकत. ५) सकतसकिपरमडळमोठयापरमयाियातभयाडवलउभयारिीकरिकत. ६) जवहयाभयागजपतकलजयातयाततवहयाभयागभयाडवलखयातजमयाकलजयात. ७) सचयालकजपतकललभयागपनःणनगथमीतकरिकतयात. ८) भयागयाचदिथनीमल१०असतयानयातभयागर.१२परमयािणनगथमीतकरणयाततअसतीलतरभयागयाचपरवयाजीवरणनगथमन

असमहटलजयात. ९) सयावथजणनकली.कपनीमयाणहतीपतरकयाणिवयादखीलभयागयाचणनगथमनकरिकत. १०) रोखपरणतफलयाणिवयादखीलभयागयाचणनगथमनकलजयाऊिकत.

353

इ) कवळ एका वाकात उततर दा. १) पवयाथणिकयारभयागमहिजकया? २) नोदिीकतभयाडवल(Registeredcapial)महिजकया? 3) भयाडवलणनिीमहिजकया? ४) भयागयाचअतयाणिकअिदयान(oversubscriptionofshares)महिजकया? ५) भयागयावरील(shares)पररमहपतयामयागिीची(याचनची)रयािीपरयापतझयालीअसतयाकोितखयातनयावकलजयात? ६) आनपयातीकपरमयाियाच(सपरमयािPro-rata)आियारभयागयाचवयाटप(आवटन)कवहयाकलजयात? ७) भयागजपतीमहिजकया? ८) अपरयापतयाचनया(Callinarrears/रकरीतहपतयामयागिी)महिजकया? ९) भयागयाचपरवयाजीवर(Premiumअणिमलयावर)णनगथमनयापयासनआपियालयाकयाअरथबोिहोतो. १०) पररदतत(Paid-up/वसल)भयाडवलमहिजकया?

फ) खालील णवधान पिग करा. १) ` १००दिथनीमलयाचयाभयागयाच`१२०यामलयावरणनगथमनकलअसतयातयालया................भयागयाचणनगथमनअस

महितयात. २) ................भयाडवलमहिजअसभयाडवलजघटनयापतरकयादयारणनगथमीतकरणयाकररतयाअणिकतकललअसत. ३) मयागिीकललभयाडवलआणिवसलझयाललभयाडवलयामिीलफरकयालया.................असमहितयात. ४) .................भयागियारकहएकयाणनशशचतदरयानलयाभयािपरयापतकरतयात. ५) ................भयागियारकहचपरमडळयाचखरमयालकअसतयात. ६) .....................ह ववसयायाचअस सवरपहोजयामधभयागयाच (Shares)मयाधमयानभयाडवलयाचीउभयारिी

करतयात. ७) .........................णनगथमीतभयागभयाडवलयाचयाअसयाभयागजोजनतनपरतकयातखरदीकललयाअसतो. ८) अणिकतभयाडवलयाचयाअसयाभयागजोजनतसणनगथमीतकलयाजयातनयाहीतयास...............भयाडवलअससमजलजयात.

ग) खालील सबधीची गिना करा. (Calculate the following) १) ५००भयागियारिकरियाऱयाएकयाभयागियारकयानभयागअजयाथवरपरणतभयाग`३आवटनयावरपरतीभयाग`४यापरमयािभरिया

कलया,मयातरपरतीभयाग`३परमयािअतीमयाचनयारयािीभरणयासअपिीिरलयामळतयाचकडीलभयागजपतकरणयातआल.भाग जपीचा रकमची गिना करा.

२) परतीभयाग`१०मलअसललया१०,०००समभयागयाच१०%परवयाजीवरणनगथमनकरणयातआल. एकिभाग परवाजीचा रकमची गिना करा - ३) परमडळयालया५०००अणतररकतभयागयाकरीतयापरतीभयाग ४परमयािअजथपरयापतझयाल.तयापषकरी१०००भयागयाचअजथअशसवकत

करणयातआलवआनपयातीकपरमयाियातआवटनकरणयातआल. आवटनामध समाोजीत करणात िाऱा भाग अजागचा राशीची गिना करा. ४) ८०,०००समभयागपरतकरी`१०सममलअसलल२०%परवयाजीवरणनगथमीतकरणयातआल.तयाचवरीलि असललीसवथरयािीपरयापतझयाली. सम भाग भाडवलाचा राशीची गिना करा.

354

५) परतीभयाग`१००सममलअसलल२०,०००समभयागसचयालकयानीणनगथमीतकल.णनगथमीतसवथभयागयासयािीअजथपरयापत झयाल.आणिसवथयाचनयादखीलकरणयातआलया. १००भयागियारिकरियारयाएकभयागियारकजोअतीमयाचनयापरतीभयाग`२०परमयािअसललीभरणयासअपिीिरलया

तोसोडनअनसवथरकमयाणमळयालया. परमडळयाकडवसलझयाललयाभयाडवलयाची(Paidupcapital)गिनयाकरया. ६) कपनीन १०० भयागयाकरीतया खद पतर (Regret letter)आणि २५००० भयागयाकररतयाचआवटन पतर भयागियारकयानया

पयािणवल. अजयाथसोबतपरतीभयाग` २०दहोत. कपनीदयारपरतपयािणवणयातियाऱयाअजथरयािीचीगिनयाकरया.

परातणकषक उदाहरि

१. णवज ली. न १५,००,००० रपाच अणधकत भाडवल परती भाग . १० परमाि १,५०,००० सम भागामध णवभाजीत करन कपनीची नोदिी कली. कपनीन परती भाग १० चा २ परवाजीसह १,००,००० भागाच णनगगमन कल. कपनीला ८०,००० भागासािी अजग आलत आणि ता सवग भागाच आवटन करणात आल. कपनीला खालील परमाि परतीभाग राशी पराप होिार आह.

अजयाथसोबत र.३ आवटनयावर र.४ (परवयाजीसह) पररमयाचनवर र.३ सचयालकयानीअणतमभयागयाचनयाकलीनयाही. ५००भयागियारिकरियारयाएकभयागियारकजयानीपररमयाचनचीरयािीभरलीनयाहीतोसोडनसवथिरयािीपरयापतझयाली. कपनीच ताळबदामध अणधकत भाडवल, णनगगमीत भाडवल, अणभदतत भाडवल (Subcribed capital), ाणचत

(मागिीकलल) भाडवल, पररदतत (वसल झालल Paid-up capital) भाडवल, रकरीत मागिी आणि भाग परवाजी सबधी रकमचा नोदी दशगवा.

उततर : रकरीतमयागिी-`१,५००,भयागपरवयाजी-` १,६०,०००वसलभयाडवल-`६,३८,५००, तयाळबदबरीज-` ७,९८,५००

२. आनद कपनी ली. न परती भाग ` १० परमाि द असलल १,००,००० पवागणधकार भागाच णनगगमन कल. तावर खालील परमाि परती भाग रककम द आह.

अजयाथसोबत `४ आवटनयावर `३ पररमयाचनया `२ शदतीआणिअतीमयाचनया `१ कपनीलयासवथभयागयाकरीतयाअजथपरयापतझयालआणििअसललयासवथरकमयाणमळयालया. आनद कपनी ली. च पसतकात आवशक रोजकरीदग नोदी दा.

355

३. रोणहिी कपनी ली. न परतकरी ` १००च २५,००० समभाग णवकरीस काढल (णनगगमीत कल) तावर खालील परमाि परतीभाग रककम द आह.

अजयाथसोबत `२० आवटनयावर `३० पररमयाचनवर `२० शदतीआणिअतीमयाचनवर `३० २२,०००समभयागयाकरीतयाअजथआल,आणितयानयाआवटनकरणयातआल.कपनीलयािअसललयासवथरकमयाणमळयालया. रोहीिी कपनी णल. च पसतकात रोजणकदग नोदी करा.

उततर : अजयाथसोबत-`४,४०,०००,आवटन-`६,६०,०००,पररमयाचनया-`४,४०,०००, अतीमयाचनया-`६,६०,०००

४. दीपक मनफकचरीग कपनी ली. न आपल माणहती पतरकाच णनगगमन करन परतकरी ` १०चा १,००,००० भागाच खरदी करीता जनतला णनमतरीत कल. भागावर परती भाग द राशी पढील परमाि होती.

अजयाथसोबत `२ आवटनयावर `४ पररमहपतयामयागिीवर(याचनवर) `२ अतीमहपतयामयागिीवर(याचनवर) `२ १,२०,०००भयागयाकरीतयाअजथपरयापतझयाल.सचयालकयानीजयासतीचआललअजथनयाकयारनतयाचीअजयाथसोबतणमळयाललीरयािी

परतकली.कपनीलयािअसललयासवथरकमयाणमळयालया.कपनीचा पसतकात आवशक रोजणकदग नोदी दा.

उततर : परतकरणयातआललीरयािी- `४०,०००

५. सचता कपनी ली. न २०,००,००० च नणवन भाग भाडवल ज परतकरी १००चा परणतभागात णवभाजीत असलल परणतभाग ` २० परवाजीवर णनगगणमत कल (णवकरीस काढल) भागावर द राशी पढील परमाि -

अजयाथसोबत(परयारथनवर) `१० आवटनयावर(वयाटपयावर) `४०आणि`१०परवयाजीच अतीमयाचनया(अतीमहपतयामयागिी) `५०आणि`१०परवयाजीच णनगथणमतभयागयापकयाजयासतमहिज२६०००भयागयाकरीतयाअजथपरयापतझयाल.२०००भयागयाकररतयाआवदनकतयाानयाखदपतरयासह

तयाचकडनअजयाथसोबतचीपरयापतरयािीपरतकरणयातआली. रयाणहललयाअजथदयारयानयाअनपयातीकपरमयाियात(Pro-ratabasis)भयागयाचआवटनकरणयातआल. आवटनयावरीलआणिअतीमयाचनचीसपिथरयािीोगवळीणमळयाली. सचता कपनी ली. च पसतकात आवशक रोजकरीदग नोदी करा.

उततर : परतकरणयातआललीअजथरयािी-`२०,०००,आवटनयामधसमोणजत- `४०,०००

६. सहास ली. न १०,००० सम भाग परतकरी ` १० चा परतीभाग ` २ परवाजीवर णनगगणमत कल. भागावर द राशी पढील परमाि अजागसोबत `३ आवटनयावर `५(परवयाजीसह)आणिउरललीरयािीदोनसमयानहपतयामधमयागणवली. ११,०००समभयागयाकरीतयाअजथणमळयाल.तयासवयाानयाआनपयातीकपरमयाियामध(Pro-ratabasis)आवटनकरणयातआल.

जयासतीचयाअजयाथसोबतपरयापतझयाललयारयािीचसमयाोजनआवटनरयािीमधकरणयातआल.

356

शरीमतीिोभयालया२००भयागयाचआवटनकरणयातआलहोततीपररमआणिअतीमयाचनयारयािीभरणयासअपिीिरलयामळअतीमयाचननतरणतचकडीलभयागजपतकरणयातआल.

सहास ली. च पसतकात रोजकरीदग नोदी दा आणि ताळबदामध दखील परसततीकरि दशगवा.

उततर : जपतरयािी- `८००,तयाळबदयाचीबरीज- `१,१९,२००

७. सभाष कपनी ली. न परतकरी ` १००चा अस २००० समभाग णवकरीस कढल तावरील द राशी परती भाग पढील परमाि आह.

परयारथनवर(onApplication) `३० आवटनयावर `३० पररमआणिअतीमयाचनवर `४० सवथभयागयाकरीतयाअजथपरयापतझयालआणितयाचआवटनदखीलकरणयातआल.ोगवळीसवथहपतयाचयारयािीचीमयागिीकली

गली. १००भयागयावरीलपररमआणिअणतमयाचनचीरयािीसोडनसवथरयािीोगवळीणमळयाली.जयाभयागयावरअतीमयाचनयारयािी

णमळयालीनयाहीतभयागजपतकरणयातआलआणितदनतरतर.७५परतीभयागपरमयािपिथदततभयागमहिनपनःणनगथणमतकरणयातआल.

सहास कपनी ली. च पसतकात रोजणकदग नोदी दा.

उततर : जपतरयािी- `६,०००,भयाडवलणनिी- `३,५००

८. खालील परकरिामध भाग जप आणि भाग पनःणनगगमन सबधीचा रोजणकदग नोद दा -अ) आियाणल.नपरतीसमभयाग`२०च१००भयागजयाचवरसवथयाचनयाकरणयातआलयाहोतया.याभयागयावरपररमयाचनया

परतीभयाग`३आणिअतीमयाचनयापरतीभयाग`५परमयािनणमळयालयामळतजपतकलयापषकरी८०भयागपरतीभयाग `१५परमयािपिथदततभयागमहिनपनःणनगथमनकरणयातआल.

ब) भकतीणल.नपरतीभयाग`१०मलयाच१००समभयागजपतकल.जयावरपरतीभयाग`६परमयािचीमयागिीकरणयातआलली होती. या भयागियारकयानअजथ रयािीआणिआवटन रयािी परतीभयाग ` ५ परमयािचया भरियाकललया होतया. याभयागयापषकरी८०भयागपरतीभयाग`६परमयािपिथदततमहिनपनःणनगथणमतकरणयातआल.

क) कोियाककली.नपरतीभयाग १०मलयाच५०भयागजपतकल.जयाचवर ८/-परतीभयागपरमयािमयागिीकरणयातआललीहोती.हयाभयागियारकपररमयाचनयापरतीभयाग`३परमयािदणयासअपिीिरलयाहोतया.

जपतभयागयापषकरी३०भयागयाचपरतीभयाग`७परमयािपनःणनगथमनकरणयातआल. उततर : अ)जपतरककम-`१२००,भयाडवलणनिी-` ५६०ब)जपतरककम-` ५००,भयाडवलणनिी-` ४००

क)जपतरककम-` २५०,भयाडवलणनिी-` १२०

णवदारथी कती ः

१) भयाग णवकरीकररतया णनगथमीतकरणयातआललयाकोितयाहीकपनीचमयाणहतीपतरक(Prospectus) णमळवयाआणितयामयाणहतीपतरकयामिउललखीतकयाथपधदतीसबिीचयाअहवयालणलहया.

२) कोितयाहीसकिदलयालयाचकयायाथलयालयाभटदयाआणिडीमटखयातयादयारभयागयाचयाखरदी-णवकरीचयाकयाथपधदतीचीमयाणहतीजयािनघया.

bbb

357

९. विततीय वििरणाच विशषण(Analysis of Financial Statement)

९.१ विततीयवििरणाचाअरथ,उददशआवणमयाथदा.९.२ विततीयवििरणविशदषणाचतीसाधनद.९.२.१ (अ)नातमकवििरणद९.२.२ (ब)सामानयआकाराचतीवििरणद९.२.३ (क)रोखपरिाहविशदषण९.३ दखावकयअनपााचाअरथ,उददशआवणिरगीकरण.

अनपााच िरगीकरण :(अ) ाळदबदअनपा : (१) चअनपा(CurrentRatio) (BalanceSheetRatio) (२) रअनपा(LiquidRatio)

(ब) उतपननवििरणअनपा : (१) सकाभअनपा(GrossProfitRatio) (IncomeStatement (२) पररचानाभअनपा(OperatingProfitRatio) Ratio) (३) शधदाभअनपा(NetProfitRatio) (४) पररचानअनपा(OperatingRatio)

(क) सयकतअनपा : (१) रविदलयाभाडिािरपरापती (CombinedMixed (ReturnOnCapitalEmployed(ROCE)) Ratio) (२) रिणकीिरपरापती (ReturnonInvestment)(ROI)

कषमा विधान ः

o या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी सकषम होतील : विततीय वििरण विश लषणाचा अरथ,उदश आवण मयाथदा जाणन घणयास समरथ होतील. विततीय वििरण विश लषणाची साधन समजतो. सामानय आकाराची तलनातमक वििरण आवण रोख परिाह वििरण विदारयााना तयार करता यतील. लखावकय आवण विश लषणातमक अनपाताचा अरथ,उदश आवण िरथीकरणाची मावहती विदारयााना वमळल.

९.१ अरथ(Meaning)विततीयवििरणदवनयवमपणदयारकरािदचारा.सामानयःवयिहाराचतीसपणथमावहतीआवरथकिषाथचयाशदिटतीखादिहती

वहनतयाचदविततीयवििरणाविशदषणकदजाद.“वयािसावयकाकडनवयिसायाचतीनफयाचतीकषमा,शोधनकषमापररतीचाअदाजबाधणयासाठतीआवणविततीयशकततीिसर

शोधणयासाठतीजतीवििरणदयारकतीजाातयानाविततीयवििरणदमहणा.”अशतीवििरणदवयिसायाचतीविततीयससरतीिपरबधकीयकामवररतीचदपणथवचतरसपषटपणददशथविा.

अभयास घटक

358

विततीयवििरणदहतीनफाउददशअसदलयाससरासदचनफयाचाउददशनसदलयाससरासधदायारकरा.

दोन महतिाचती वििरण ः

(१) ाळदबद/ससरतीवििरण(BalanceSheet/PositionStatement). (२) नफाोटाखाद/उतपननाचदवििरण(Profit&LossAccount/IncomeStatement)) विततीयवििरणाचदविशदषणादोनपअसा.

(अ) विशदषणातमकमावहती:विततीयवििरणाचयामावहतीचदिरगीकरणपधदशतीरपणदसादरकतीजाद. (ब) मावहतीचदपर:करणमहणजदअरथआवणमहतिाचदसपषटतीकरणहोय. िरतीदोनहतीपएकदसऱयाापरकअसा.

विततीय वििरणाच उदश (Objectives of Financial Statement Analysis)ःविततीयवििरणहदविततीयमावहतीचदसतरोअसनयामावहतीचाभारधारक,रिणकदार,कामरारपरिठाकरणारदमकतददार

आवणकरअवधकारतीइ.ोकानाउपयोरहोो.: (१) वनयोजनकरणयासाठतीमदहोद. (२) वयिसायााउतपननाचाअदाजािणयाससहाययकरद. (३) रिणकीबाबवनणथयघदणयासाठतीसहाययकरद. (४) वयिसरापनााआपलयावयिसायाचतीकायथकषमािाढविणयासमदहोद. (५) विततीयवििरणामळदआवरथकससाधनाचतीमावहतीपरदानहोद. (६) वयिसायतीककतीवशिायवनविळससाधनामधयदबदकरणयासाठतीमहतिाचतीमावहतीपरविणद. (७) विततीयवििरणाचािापरकरणाऱयापकषानावयिसायाशतीसबधतीमावहतीउघडकरायदद.

विततीयवििरणामळदवयिसायाचतीविततीयकामवररतीिविततीयससरतीहोणारदबदहदविततीयवििरणाचािापरकरणाऱयापकषानाआवरथकवनणथयघदणयासाठतीउपयकतठरद.विततीय वििरणाचया मयाथदा (Limitations of Financial Statement Analysis ):

वयिसायाचयाविततीयससरतीचतीशकतती,कमराआवणकतीचतीपडाळणतीकरणयासाठतीविततीयवििरणदहतीएकसकषमयतरणाआहद.

वयिसायाचयाविततीयवििरणाचद विशदषणहदवयिसायाचयाविततीयवििरणावयिसायाचदआवरथकवनणथयआवणविततीयपररससरतीचयामावहतीिरअिबनअसद.विततीय वििरण विशषणाा खाती मखय मयाथदा पडा. (१) अपणथ आवण अचक मावहती :विततीयवििरणदफकतअररमअहिादाखविद.अचकनफा-ोटाआवणविततीयससरतीहती

वििरणदबदकलयानरचवयिसावयकाामावहतीहोद.महणनविततीयवििरणानवमळणारतीमावहतीहतीपररपणथआवणअचकअसदचअसदनाहती.

(२) ऐवहावसक मावहती : विततीय वििरणाकडन परवितीरददती मावहती हती ऐवहावसकसिरपाचतीअसद.कारणहती माहतीतीऐवहावसकवकमतीआवणसपततीचयापसकीमलयाचयाआधारािरयारकदतीअसद.हतीमावहतीवकमपाळतीझाददबदकषाघदनाहती.

(३) खावकय सकलपना आवण परपरिर आधारती :विततीयवििरणदहतीदखावकयसकलपनाआवणपरपरदचयाआधारािरयारकतीजाा.तयामळदयाचाअरथअसाकी,हतीवििरणदसतयदपासनखपदरअसनवििरणाचदविशदषणाचाजासउपयोरकाजानाहती.

359

(४) ियकतिक वनणथयाचा परभाि : वयिसायाचदियसकतकवनणथयहदविततीयवििरणाचयावनषकषथनापरभाविकराअशाअनदकबाबतीअसाकीजददखापाठरविअसोजसद,उदा.घसारापधदती,सकधाचदमलयाकन,असरारखचथठरविणदइ.

(५) अनतीय अकति ः विततीय वििरण अनतीय यार करणयासाठती वििरण यार करणयाचया ारखद कदा बद,वयिसायाचदसिरपआवणदखाकनाचतीपधदतीयामळदविततीयवििरणअनतीयकरणयासाठतीमयाथदापडा.

(६) करर वििरण ःविततीयवििरणाचदसिरपससररअसद.दवयिसायाचतीपररपणथदशथविा.सदचहतीवििरणदहतीआकडदिारतीकोठनआदतीआहदयाचतीपरवरियासादरकरतीनाहती.

(७) आकषथक माडणतीचा पररणाम ःकाहतीिदळदावयिसरापनविततीयवििरणानवदखाऊवचतरपरदवशथकरायामळदवयिसायाचाउतमनफादाखविणयासाठती विरिीमधयदिाढ,सिरणसकधाचदअवधमलयनआवणिषथअखदरचतीखरददती दाखवितीजानाहतीयााचआकषथकमाडणतीचापररणामअसदमहणा.िरतीसिथमयाथदामळदविततीयवििरणविशदषणािरनवयिसायाचतीखरतीआवरथकशकततीवकिादबथावमळविायदनाहती.यासिथमयाथदाचाविचारकरनवयिसायाचाविततीयवििरणविशदषणाचयाआधारदवयिसायाबाबचदवनणथयघयािद.

उभया ाळबदाचा नमना

पवश रककम(`) रककम(`)

१) वनधतीच तो १)माकीचा वनधती / भारधारकाचा वनधती.अ)भार भाडि सम/सामानयभारभाडि xxxअगरहककभारभाडि xxx

xxxx ब)सवचती ि िाढिा नफाआवणोटा xxxराखतीिवनधती xxxपरवभतीिाढािा xxx

xxxxक)(-) कालपवनक सपतती (x) xxxxसिवनधती/एकणउपबधवनधती२) कराथऊ वनधतीबककजथ xxxकजथरोखद xxx xxxxएकणउपबधवनधती xxxx वनधतीचा उपयोर ः१)करर सपतती भमतीिइमार xxxxयतरआवणसयतर xxxxफवनथचर xxxxमोटारिाहन xxxx

360

२)रिणक xxxx३) खळ भाडिचसपतती xxxरसपतती xxxरोकड xxxबक xxxऋणको xxxपरापयविपतर xxx

xxxxअर सपततीमासाठा(सकध) xxxपिथदतखचथ xxxअगरतीम xxx

xxxx(-) च दयारददया xxxधनको xxxददयविपतर xxxअदतखचथ xxxअरददयाअवधकोषअवधविकषथ xxxxखदळदभाडि(चसपतती-चददया) xxxxएकण वनधतीचा उपयोर / िापर

उदाहरण

१. खाती वदलया ाळबदाच रपारण उभया ाळबदा करा.ाळबद ३१ माचथ २०१९ रोरतीचा

दया रककम (`) सपतती रककम (`)

भाडि ५०,००० ससररसपतती ६०,०००राखतीि १५,००० रिणक १०,०००१२%कजथ ३०,००० चसपतती ५५,०००चददया ३०,०००

१,२५,००० १,२५,०००

361

उतर ःउभ ाळबद ३१ माचथ २०१९ रोरतीच

पवश रककम (`) रककम (`)

I) वनधतीच तो १) माकीचावनधतीभाडि ५०,००० (+)राखतीि १५,००० (-)कालपवनकसपतती Nilशधदमलय ६५०००२)कजाथऊवनधती १२%कजथ ३०,०००एकणवनधतीचाउपयोर/वनयोवजभाडि ९५,०००II)वनधतीचा उपयोर३) ससररसपतती ६०,०००४) रिणक १०,०००५) खदळदभाडि: अ) चसपतती ५५,००० ब)(-)चददया ३०,००० २५,०००एकणवनधतीचाउपयोर/वनयोवजभाडि ९५,०००

२. खाती वदलया ाळबदाच रपारण उभया ाळबदा करा.

ाळबद ३१ माचथ २०२० रोरतीचा

दया रककम (`) सपतती रककम (`)

भाडिराखतीिआवणिाढािा१२%कजथचददया

८०,०००२०,०००२४,०००१५,०००

ससररसपततीरिणकचसपतती

७५,०००२०,०००४४,०००

१,३९,००० १,३९,०००

362

उतर ःउभ ाळबद ३१ माचथ २०२० रोरतीच

पवश रककम (`) रककम (`)

I) वनधतीच तो १) माकीचावनधतीभाडि ८०,००० (+)राखतीिआवणिाढािा २०,०००शधदमलय १,००,०००२)कजाथऊवनधती १२%कजथ २४,००० एकणउपयोवजवनधती/वनयोवजभाडि १,२४,०००II) वनधतीचा उपयोर३) ससररसपतती ७५,०००४) रिणक २०,०००५) खदळदभाडि (+)चसपतती ४४,००० (-)चददया -१५,००० २९,०००एकणउपयोवजवनधती/वनयोवजभाडि १,२४,०००

उभ उतपनन वििरण.

पवश रककम(`) रककम(`)

उतपनन विरिी xxx(-)विरिीपर xxx वनविळविरिी xxxx (-)विकी कलया मााच मलय परारभणसकध xxx(+)खरददती xxx(+)मजरती xxx(+)आरिाहनवयय xxx(+)परतयकषखचथ xxx(-)सिरणसकध xxx xxxx

xxxxढोबळ नफा / सक ाभ(-)पररचानखचथ: परशासकीयखचथ xxxविरिीखचथ xxx xxxxएकणपररचानखचथ xxxx

363

पररचान नफा xxxx(+)अपररचानउतपनन xxxx(+)अपररचानखचथ xxxx करपिथ शधद नफा / वनविळ नफा xxxx(−)कर(शधद/वनविळनफयािरआकारणती)शधदनफा/वनविळनफा(करपशचा) xxx

xxx३. खाती वदलया वयापार खा, नफा ोटा खातयािरन उभ उतपनन वििरण यार करा.

वयापार आवण नफा - ोटा खा ३१ माचथ२०१९ रोरती सपणाऱया िषाथकरतीानाि रमा

पवश रककम (`) पवश रककम (`)

परारभणसकध ३,५०,००० विरिी ११,००,०००खरददती ७,००,००० सिरणसकध २,००,०००मजरती ५०,०००ढोबळनफाखातीनदा २,००,०००

१३,००,००० १३,००,०००कायाथयखचथ १,००,००० ढोबळनफाखातीआणा २,००,०००विरिीखचथ ५०,०००विततीयखचथ २०,०००शधदनफा(सरानारतीका) ३०,०००

२,००,००० २,००,०००उतर : उभ उतपनन वििरण ३१ माचथ २०१९

अ.क. पवश रककम (`) रककम (`)

१. विरिी ११,००,०००२. (-)मााचतीविरिीवकम/मलय

परारभणसकध(+)खरददती(+)मजरती

(-)सिरणसकध

३,५०,०००७,००,०००५०,०००

११,००,०००२,००,००० ९,००,०००

३. ढोबळनफा २,००,०००४. (-)पररचानखचथ:

परशासकीयखचथविरिीखचथविततीयखचथ

१,००,०००५०,०००२०,०००

५. एकणपररचानखचथ १,७०,०००६. शधदनफा/वनविळनफा ३०,०००

364

४. खाती वदलया वयापार आवण नफा ोटा खातयाच उभ उतपनन वििरण यार करा.

वयापार आवण नफा - ोटा खा ३१ माचथ२०२० रोरती बद होणाऱया िषाथकरतीा

नाि रमा

पवश रककम (`) पवश रककम (`)

परारभणसकधखरददतीमजरतीढोबळनफाखातीनदा

२,००,०००९,००,०००१,००,०००३,००,०००

विरिीसिरणसकध

१२,००,०००३,००,०००

१५,००,००० १५,००,०००कायाथयखचथविरिीखचथविततीयखचथशधदनफासरानारती

१,२५,०००१,००,०००३०,०००४५,०००

ढोबळनफाखातीआणा ३,००,०००

३,००,००० ३,००,०००उतर :

उभ उतपनन वििरण

पवश रककम (`) रककम (`)

१)विरिी १२,००,०००२)(िजा):मााचतीविरिीवकम/मलय:परारभणसकध २,००,०००खरददती ९,००,०००मजरती १,००,०००

१२,००,०००(िजा):सिरणसकध ३,००,००० ९,००,०००३)ढादबळनफा ३,००,०००४)पररचानखचथ:कायाथयखचथ १,२५,०००विरिीखचथ १,००,०००विततीयखचथ ३०,००० २,५५,०००५)एकणपररचानखचथ६)शधदनफा ४५,०००

९.२ विततीय वििरण विशषणाचती साधन (Tools for Financial Statement Analysis) ः विततीय वििरणदआपणास सपतती, ददया, महसती खचथ, नफाआवण ोटा याचदआकडद ददा पर वयिसायाचती नफा

कमविणयाचतीकषमा,राआवणविततीयसबधदावदसनयदणयासमयाथदापडा.

365

विततीयवििरणाचतीमखयसाधनदखातीपरमाणदआहद. (अ) नातमकवििरणवििरण (ब) सामानयआकारचदवििरण (क) रोखपरिाहविशदषण

९.२.१ नातमक विततीय वििरण (Comparative Financial Statement) :दोनकाािधतीमधतीविततीयवििरणआवणपररचाननफायातीनाकरनअरथआवणवनषकषथकाढदजाातयास

नातमकविततीयवििरणअसदमहणा.अरथ : जयावििरणामधयददोनवकिादोनपदकषाअवधकिषाथचदविततीयससरतीदशथविणयाचतीसविधाअसदतयावििरणाानातमकविततीयवििरणसबोधदजाद.

नातमक विततीय वििरणाचती साधन :

(१) नातमकाळदबद

(२) नातमकउतपननाचदवििरण.

(१) नातमक ाळबद:जयावििरणादोनवकिादोनपदकषाअवधक ारखाचतीसपततीआवणददयाआवणतयाचयामलयाहोणारतीिाढआवणघटमावहतीपरापहोऊशकदअशावििरणाानातमकाळदबदमहटदजाद.

शती. फाक याचया म, “अस वििरण जयामधय एकाच वयिसावयक सरच दोन िरिरळा िषाथच ाळबद जयामधय सपतती ि दयाचया रककमाचती ना कती रा अशा वििरणाा नातमक ाळबद अस महणा.” अशानदमळदसपततीिददयदमधयदअसणाऱयाफरकािरपरकाशटाकनअशासपततीिददयामधयदपररतीकरायददवकिासधारणाकरायदद.

नातमकाळदबदाचामखयउददशमहणजदवयिसायाचतीअलपआवणदतीघथमदतीचतीशोधनकषमदचतीरणनाकरणदहोय.

नातमक ाळबद यार करणयाचया पायऱया (Methods of preparing comparative Balance Sheet) : ाळदबदासमाविषटअसणाऱयासपततीि ददयदमधती विविधघटकाचयामलयाझादलयािाढआवणघटतीचती टककिारतीपणथपणदविचाराघदऊननातमकाळदबदयारकाजाो.

नातमक ाळबद यार कराना खाती पायऱया विचारा घयावया :

पायरती १ : वििरणाचयापवहलयारकानयासपततीिददयदचतीरककमवहािती.

पायरती २ : वििरणाचयादसऱयारकानयामारतीिषाथचतीरककमवहािती.

पायरती ३ : वििरणाचयावसऱयारकानयाचािषाथचतीरककमवहािती.

पायरती ४ : चौथयारकानया(चारकानयाआवणमारतीिषाथचारकानयातीफरक)दोनहतीरकानयातीफरकवहािा.

पायरती ५ : पाचवयारकानयाफरकाचतीटककिारतीवहािती.(मारतीिषाथचयाआकडदिारतीतीबदाचतीटककिारतीपणथपणदवयकतकरािती).

टककितीरतीती%बदाचदसतर=अवमबदमारतीिषथ × १००

366

५. खाती िरण ट डसथच ३१.३.२०१९ आवण ३१.३.२०२० रोरती सपणाऱया िषाथच ाळबद वद आह.

दया ३१-३-२०१९(`)

३१-३-२०२०(`)

सपतती ३१-३-२०१९(`)

३१-३-२०२०(`)

भारभाडि २,५०,००० ३,७०,००० ससररसपतती ३,५०,००० ५,७०,०००राखतीिििाढिा ६०,००० १,००,००० चरिणक १,२०,००० १,७०,०००सरवकषकजथ १,००,००० १,६०,००० सपतती १,३०,००० १,२०,०००असरवकषकजथ ९०,००० १,४०,०००चददया १,००,००० ९०,०००

६,००,००० ८,६०,००० ६,००,००० ८,६०,०००

िरण टडसथच ३१.३.१९ आवण ३१.३.२० रोरतीच नातमक ाळबद यार करा.उतर : िरणटदडसथचद३१.३.२०१९आवण३१.३.२०२०रोजतीचदनातमकाळदबदखातीपरमाणदआहद.

पवश १ ३१.३.१९ (`)

२३१.३.२० (`)

३ (२-१)अवम बद (`)

४ ( ३७ × १००)टककिारतीती बद

I) वनधतीच तोअ) मावकचती वनधतीi) भारभाडि २,५०,००० ३,७०,००० १,२०,००० ४८%िाढii)राखतीिवनधतीििाढिा

६०,००० १,००,००० ४०,००० ६६.६७%िाढ

एकण उपबध वनधती ३,१०,००० ४,७०,००० १,६०,००० ५१.६१%िाढब) कराथऊ भाडिi) सरवकषकजथ १,००,००० १,६०,००० ६०,००० ६०%िाढii) असरवकषकजथ ९०,००० १,४०,००० ५०,००० ५५.५५%िाढएकणकजाथऊवनधती १,९०,००० ३,००,००० १,१०,००० ५७.८९%िाढएकणउपबधवनधती(अ+ब) ५,००,००० ७,७०,००० २,७०,००० ५४%िाढII) वनधतीचा उपयोरअ) ससररसपतती ३,५०,००० ५,७०,००० २,२०,००० ६२.८६%िाढब) रिणक १,२०,००० १,७०,००० ५०,००० ४१.६०%िाढक) खदळदभाडि १)चसपतती १,३०,००० १,२०,००० १०,००० ७.६९%घट २)(-)चददया १,००,००० ९०,००० १०,००० १०%घट खदळदभाडि ३०,००० ३०,००० - -(चसपतती-चददया)एकण वनधतीचा उपयोर (अ + ब + क) ५,००,००० ७,७०,००० २,७०,००० ५४% िाढ

भारभाडिाती सरासरती बद

टककिारतीबद =अवमबदाचतीरककममारतीिषाथचतीरककम × १००

=१,२०,०००२,५०,००० × १००=४८%

367

उतपननाच नातमक वििरण (Comparative Income Statement)नातमक वििरण ः उतपननवििरणहदपररचानशधदनफाआवणोटादशथविो.नातमकउतपननवििरणादोनवकिा

दोनपदकषाजासकाािधतीचतीपररपणथआकडदिारतीदशथवितीजाद.एकवकिादोनकाािधतीपणथपणदबदवदसनयदो.एकठराविककाािधतीचतीदोनवकिातयापदकषाअवधकचतीआकडदिारतीआजबाजादाखविा.िाचकविरिीझादतीिाढवकिाघटाबडोबपडाळणतीकरशको.जसद,विरिीमलयाझादतीिाढवकिाघटइतयादती.

नातमक उतपनन वििरण यार करणयाचती पधदती : िदरळावयापारआवणनफाोटाखातयाहोणारतीिाढआवणघटनातमकउतपननवििरणादशथवितीजाद. नातमकउतपननवििरणयारकरानाखातीपायऱयाविचाराघयावया.पायरती १ : पवहलयारकानयाखचथिउतपननखातयाचतीरककमवहािती.पायरती २ : उतपननवििरणाचयादसऱयारकानयामारतीिषाथचतीआकडदिारतीवहािती.पायरती ३ : उतपननवििरणाचयावसऱयारकानयाचािषाथचतीआकडदिारतीवहािती.पायरती ४ : चौथयारकानया(जसदचािषगीचयाआकडदिारतीआवणमारतीिषाथचतीआकडदिारतीतीफरक)दोनहतीरकानयाती

पररपणथफरकवहािा.पायरती ५ : पाचवयारकानया(मारतीिषाथचयाआकडदिारतीतीटककिारतीफरक)बददतीटककिारतीवहािती.

बदातीसरासरतीफरक=अवमबदाचतीरककममारतीिषाथचतीरककम × १००

६. अबक मयाथवद कपनतीचया ३१.३.२०१९ आवण ३१.३.२०२० चया उतपनन वििरणाचया आधार नातमक उतपनन वििरण यार करा.

पवश ३१.३.२०१८ (`) ३१.३.२०१९ (`)

विरिी ४,००,००० ६,००,०००िजाःमााचतीमळवकम २,२०,००० ३,६०,०००ढोबळनफा १,८०,००० २,४०,०००िजाःअपरतयकषखचथ ८०,००० १,००,०००करपिथशधदनफा १,००,००० १,४०,०००िजाःआयकर५०% ५०,००० ७०,०००कर आकारणती नरचा शधद नफा ५०,००० ७०,०००

उतर : अबकमयाथवदकपनतीचद३१.३.२०१८आवण३१.३.२०१९रोजतीचदनातमकउतपननवििरणखातीपरमाणदआहद.

पवश ३१.३.२०१८(`)

३१.९.२०१९(`)

अवम बद(`)

टककिारती बद

विरिी ४,००,००० ६,००,००० २,००,००० ५०%िाढिजाःमााचतीमळवकम २,२०,००० ३,६०,००० १,४०,००० ६३.६४%िाढढोबळनफा १,८०,००० २,४०,००० ६०,००० ३३.३३%िाढिजाःअपरतयकषखचथ ८०,००० १,००,००० २०,००० २५.००%िाढकरपिथशधदनफा १,००,००० १,४०,००० ४०,००० ४०.००%िाढिजाःआयकर५०% ५०,००० ७०,००० २०,००० ४०.००%िाढकर आकारणती नरचा शधद नफा ५०,००० ७०,००० २०,००० ४०.००% िाढ

368

रण फायद ः

%बद=अवमबदाचतीरककममारतीिषाथचतीरककम × १००

=२,००,०००४,००,००० × १००

=५०%

९.२.२ सामानय आकाराच वििरण (Common Size Statement)अरथ-सिथसामानयआकाराचतीवििरणदहतीअशतीवििरणदहोयकी,जयाविततीयवििरणाचदवयकततीरआकडदकाहतीसामानय

आधार(सरासरती)घदिनशदकडापरमाणामधयदपरािगीकदजाा.उतपननवििरणाविरिीचतीआकडदिारती१००रहतीधरनहतीआकडदिारतीशधदविरिीचतीटककिारतीकाढदजसदाळदबदाचतीबदरतीज,एकणशधदविरिीइ.उदाहरणारथःसमजाएकणवनधतीचदउपयोजन` १६,००,०००आवणइमार` ४,००,०००आहद

सतर=घटकाचतीरककम

एकणउपयोवजवनधती× १००

नरचतीटककिारती =इमारतीचतीरककम

एकणउपबधवनधती×१००

= ४०,००००१,६०,०००

× १००

=२५% सामानय आकाराचया ाळबद यार करणयाचया पायऱया ः१) पवहलयारकानयामधयदाळदबदातीएकणपददवहािती.२) दसऱयारकानयामधयदसपततीिददयदचयामारतीिषाथतीअवमरकमावहावया.३) सपततीिददयदचदचािषाथतीअवमरकमावहा.४) मारतीिषाथचयााळदबदातीविविधसपतती/ददयाचद,एकणसपतती/ददयाशतीसरासरतीदशथिा.५) चािषाथचयााळदबदातीविविधसपतती/ददयाचद,एकणसपतती/ददयाशतीसरासरतीदशथिा.

७. X.Y.Z.याचयाखातीाळदबदाआधारद३१माचथ२०२०रोजतीचदसामानयआकाराचदवििरणयारकरा.ाळबद ३१ माचथ २०२० रोरतीचा

दया रककम ` सपतती रककम `सामानयभारभाडिअगरहककभारभाडिराखतीिआवणिाढिासरवकषकजथअसरवकषकजथचददया

९,००,०००८०,०००

१,५०,०००३,००,०००२,००,०००१,५०,०००

ससररसपततीरिणकचसपतती

९,००,०००१,५०,०००७,३०,०००

१७,८०,००० १७,८०,०००

369

उतर ः

सामानय आकाराच ३१ माचथ २०२० रोरतीच वििरण

पवश रककम ` टककिारतीI] वनधतीच तो १) माकीचावनधती अ)सामानयभारभाडि ९,००,००० ५५.२१% ब) अगरहककभारभाडि ८०,००० ४.९% क)राखतीि १,५०,००० ९.२%

११,३०,००० ६९.३३% (-)कालपवनकसपतती Nil एकणमाकीचावनधती ११३०,००० ६९.३३%२)कजाथऊवनधती सरवकषकजथ ३,००,००० १८.४०% असरवकषकजथ २,००,००० १२.२७%एकणकजाथऊवनधती ५,००,००० ३०.६७%एकण उपयोवर वनधती १६,३०,००० १००%II] वनधतीचा उपयोर १) ससररसपतती ९,००,००० ५५.२१% २) रिणक १,५०,००० ९.२०% खदळदभाडि चसपतती ७,३०,०००

(-)चददया १,५०,०००शधदवनविळखदळदभाडि ५,८०,००० ३५.५९%एकण उपयोवर वनधती १६,३०,००० १००%

उदाहरण क. ८ :खातीमावहतीचयाआधारदवद.३१.३.२०१९आवण३१.३.२०२०रोजतीसपणाऱयािषाथचदसिथसामानयआकाराचदउतपननवििरणयारकरा.

पवश ३१.१.२०१९ (`) ३१.३.२०२० (`)

वनविळविरिी ५,००,००० ६,००,०००िजाःविरिीकदलयामााचतीमळवकम ३,००,००० ३,६०,०००ढोबळनफािजाःकायाथयिपरशासकीयखचथ

२,००,०००५५,०००

२,४०,०००७२,०००

िजाःविरिीआवणविरणखचथ ५२,५०० ६६,०००शधदनफा ९२,५०० १,०२,०००

उतर ः वद.३१.३.२०१९आवण३१.३.२०२०रोजतीसपणाऱयािषाथचदसिथसामानयआकाराचदउतपननवििरण.

370

पवश रककम (`) टककिारती % रककम (`) टककिारती %वनविळविरिी ५,००,००० १००% ६,००,००० १००%िजाःमााचतीमळवकम ३,००,००० ६०% ३,६०,००० ६०%ढोबळनफािजाःकायाथयिपरशासकीयखचथ

२,००,०००५५,०००

४०%११%

२,४०,०००७२,०००

४०%१२%

िजाःविरिीआवणविरणखचथ ५२,५०० १०.५% ६६,००० ११%शधदनफा ९२,५०० १८.५% १,०२,००० १७%

यावठकाणतीवनविळविरिीहाआधारआहद.वद.३१.३.२०१९िषथअखदरवनविळविरिी` ५,०,०००असनआधार१००%आहद.सदचवद.३१.३.२०२०चयािषथअखदरवनविळविरिी` ६,००,०००आहदआवणयाचाआधार१००%आहद.

विरिीकदलयामााचतीमळवकम = विरिीकदलयामााचतीमळवकमशधदविरिी

× १००वद.३१.३.२०१९चती%

=३,००,०००५,००,०००

× १००

=६०%

विरिीकदलयामााचतीमळवकम = विरिीकदलयामााचतीमळवकमशधदविरिी

× १००वद.३१.३.२०२०चती%

= ३,००,०००६,००,०००

× १००

=६०%

सामानय आकाराचया वििरणाच फायद (Advantages of Common Size Statement) (१) सिथसामानयआकाराचतीवििरणदाळदबदआवणउतपननचयाविविधघटकातीपरिततीवकिाकदशथविदमहणनअशतीवििरणद

ाभकषमदचतीनाकरणयासफारउपयोरतीआहद.सदचदोनवयिसायससरामधतीविसतयपरतीससरतीसमजणयासउपयकतठरद.

(२) हददोनससरदतीनाकरणयाससधदाउपयोरतीआहद.कारणविविधससराचदविसतयवििरणदएकासमानपदामधददशथविनदशकयहोद.

(३) नफाोटादखातीविविधपदाचदसहसबधपरसरावपकरणदशकयहोद.उदा.उतपननवििरणिविरिीवकिााळदबदातीविविधपदाचदसपतती/ददयाशतीअसणारदसहसबधअभयासायदद.

९.२.३ रोख परिाह विशषण (Cash Flow Statement) : विततीयविशदषणकरणयाचतीरोखपरिाह विशदषणहदएकअतयमहतिाचदतरआहद.रोखपरिाह विशदषणारोखपरिाह

वििरणयारकरनतयारोखरकमदचदसतरोआवणकषमादाखवितीजाद.एका विवशषटकाािधतीयदणारा रोखपरिाहआवणजाणारारोखपरिाहविविधमाधयमादारदहोणारदपररणामरोखपरिाहवििरणादाखविायदा.दोनाळदबदातीरोखवशललकहोणाऱयाबदाचदविशदषणकरायदद.कमतीकाािधतीचयावनयोजनाकररारोखपरिाहविशदषणअवधकउपयोरतीआहद.

एका विवशषटकाािधतीतीरोखरककमदचायदणारापरिाहआवणजाणारापरिाहाचदसतरोआवणपररणाम विशदषणकरणारदवििरणमहणजदरोखपरिाहवििरणहोय.

371

रोख परिाह वििरणाच महति (Importance of Cash Flow Statement) :(१) अलपकातीन आवरथक वनयोरन ि वनणथय घणयासाठती उपयति : विवशषटकाािधतीतीरोखितसबधतीचाउपयोररोख

परिाहवििरणामळदसमजोितयामळदवयिसायाचयाविततीयपररचनाचयाआवणरिणकीचयाररजाचदवनयोजनकरायदद.(२) र करतीचया विशषणास उपयति : रोखपरिाह वििरणहदमावसक वकिातरमावसककाािधतीसाठतीयारकदजाद.

तयामळदराशोधणयासउपयकतठरद.रददचद विशदषणबकानाि विततीयससरानावयिसायाचयाचददयाकषमासमजणयासउपयकतठरद.

(३) कायथकषम रोख वयिरापनासाठती उपयति : रोखपरिाह वििरणामळद वयिसायाचती िाढािाआवणटतीचती मावहती वमळदवयिसायाािाढािाअसलयासअलपकातीनरिणकिटअसलयासअलपकाळासाठतीकजथघदणयाचतीवयिसराकरणदशकयहोद.

(४) नातमक अभयासासाठती उपयति : रोखपरिाह वििरणाचतीना रोखअदाजपतरकाशतीकलयासवयिसायाचया रोखतीचतीसाधनदकशतीवनमाथणझातीआहदआवणरोखअदाजपतरकापरमाणदतयाचाउपयोरकसाकाआहदहदसमजदसदचरोखपरिाहवििरणिरोखअदाजपतरकातीफरकाचतीकारणदशोधनआिशयकउपाययोजनकरणदशकयहोद.

(५) परापती आवण शोधनाचा अभयास करणयास उपयति : रोख परिाह वििरणामळद ऋणको, सकधआवण च सपततीचयामाधयमानवकतीजदरतीनदरोखरककमवनमाथणकतीसदचचददयदचदवकतीजदरतीनदशोधनकदहदसमजद,यािरनवयिसरापनाभविषयातीरोखतीचदखरदवचतरसपषटहोद.

(६) ाभाश रावहर करणयास उपयति :ाभाशजावहरकरणयापिगी वयिसरापन रोखपरिाह वििरणाचाआधारघदद तयािरनवयिसायाचयापररचानकतीनरोखतीचतीवनवमथतीकषायददितयानसाराभाशाचदशोधनकरणदशकयहोद.

(७) वनयोरनाच साधन :वयिसरापनाावयिसायाचयाभविषयकातीनरिणकिविततीयवनयोजनकरणदरोखपरिाहवििरणामळदशकयहोद.

रोख परिाह वििरणाच उपयोर (Uses of cash Flow Statement) : खातीमावहतीचदउतरददणयासाठतीरोखपरिाहवििरणहदएकउपयकतऐवहावसकसाधनहोय.(१) वयिसायाचतीरससरतीकशतीआहद?(२) शधदनफािाढणयाचदकारण?(३) वयिसायााशधदोटाअसानारोखवशललककािाढती?(४) चाकतीनवनधतीउभारणयासाठतीखदळतयाभाडिाचतीररजकाआहद?(५) ससरदाअसदतीवनधतीचाररजबवहरथ/बाहयविततीयसतरोामधनकशतीपणथहोद?(६) ससरदचतीचसपततीएदिजतीइरसपततीकाविकतीरदती?

रोख परिाह वििरणाच सादरतीकरण (Presentation of Cash Flow Statement) : दखावकयAS-३नसारएकाविवशषटकाािधतीतीवयिसावयकवयिहाराचदिरगीकरणकरानायोणारतीरोखआवणजाणारती

रोखतीचाअहिाजयावििरणातीनशदणतीमधयदसादरकाजाोतयाारोखपरिाहवििरणअसदमहणा.

372

रोख परिाह वििरणाचा नमना

पवश रककम (`) रककम (`)

I] पररचानकायाथमळदहोणारदरोखपरिाह शधदनफा xxxx अनावरथक/अपररचानखचाथचदसमायोजन (+)घसारा/अिकषयन xxxx (+)वयाजवदद xxxx (+)सपततीविरिीिरतीोटा xxxx (-)परापवयाज/परापाभाश xxxx (-)सपततीविरिीिरतीनफा xxxx खदळदभाडिातीबदाचदसमायोजन (अवधक)-चददयदहोणारतीिाढ xxxx (अवधक)-चसपततीहोणारतीघट xxxx (िजा)-चसपततीहोणारतीिाढ xxxx (िजा)-चददयदहोणारतीघट xxxx कायथसचानकायाथनवमळणारतीरोख xxxxII] रिणककायाथमळदरोखपरिाह (अवधक):- १) परापवयाज/परापाभाश xxxx २) सपततीिरिणकीचतीविरिी xxxx (िजा):- १) ससररसपततीआवणरिणकखरददती xxxx रिणककायाथनवमळणारतीरोख xxxxIII] आवरथक/विततीयकायाथनरोखपरिाह (अवधक):- १) भारआवणकजथरोखदविरिी xxxx २) घदददकजथ xxxx (िजा):- १) भारआवणकजथरोखदपरफड xxxx २) कजाथचतीपरफड xxxx ३) वयाज/ाभाशवदद xxxx विततीयकायाथनवमळणारतीरोख xxxxशधद/वनविळरोखरकमदहोणारतीिाढ/घट (अवधक):-रोख खाद सरिातीचती (वशललक + बक

वशललक)xxxx

अखदरचतीरोख(रोखखादअखदरचतीवशललक+बकवशललक)

xxxx

373

रोख परिाह वििरण उदाहरणउदाहरण क.१ : खातीमावहतीिरनरोखपरिाहवििरणयारकरा.३१माचथ२०१९

पवश रककम (`)

परारवभकरोखवशललकअवमरोखवशललकमासाठातीघटददययविपतरातीिाढससररसपततीचतीविरिीवदघथमदतीचयाकजाथचदशोधनिषथभरातीशधदनफा

३०,०००३४,०००१६,०००२४,०००६०,०००

१,००,०००४,०००

उतर :रोख परिाह वििरण

पवश रककम (`) रककम (`)

अ)कायथसचानापासनरोखकरआकारणतीपविथचाशधदनफा ४,०००(+)चसपततीघटमासाठा १६,०००(+)चददयदिाढददययविपतर २४,००० ४०,०००अ)कायथसचानापासनरोख ४४,०००ब)रिणकउपरिमापासनरोखससररसपततीविरिी ६०,००० ६०,०००क)विततीयउपरिमापासनरोख वदघथमदतीचयाकजाथचदशोधन १,००,०००क)विततीयउपरिमापासनरोख १,००,०००रोखमवधशधदिाढआवणरोख(अ+ब+क) ४,०००परारवभकरोखवशललक ३०,०००अवमरोखवशललक ३४,०००

374

उदाहरण क. २ :रोखपरिाहवििरण

खातीससरतीवििरणशती.आनदयाचदअसन१एवपर२०१८आवण३१माचथ२०१९करतीारोखपरिाहवििरणयारकरा.

दया १ एवपर २०१८रककम

`

३१ माचथ २०१९रककम

`

सपतती १ एवपर २०१८रककम

`

३१ माचथ २०१९रककम

`

भाडिविविधधनकोवदघथमदतीकजथ

१,४८,०००३६,०००३०,०००

१,४९,०००४१,०००४५,०००

मासाठाऋणकोरोखइमारयतरजमतीन

२५,०००३५,०००४,०००५०,०००८०,०००२०,०००

२२,०००३८,४००३,६००५५,०००८६,०००३०,०००

२,१४,००० २,३५,००० २,१४,००० २,३५,०००

उतर : रोख परिाह वििरण

१ एवपर, २०१८ आवण ३१ माचथ, २०१९ रोरती सपणाऱया िषाथकरतीा

पवश रककम (`) रककम (`)

अ) कायथसचानापासनरोख िषथभरातीनफा(१,४९,०००-१,४८,०००) १,००० (+) :चसपततीतीघटमासाठा(२५,०००-२२,०००) ३,००० (+) :चददयदतीिाढ विविधधनको(४१,०००-३६,०००) ५,००० (-) :चसपततीतीिाढ ऋणको(३५,०००-३८,४००) (३,४००)अ) कायथसचानापासनरोख ५,६००ब)रिणकउपरिमापासनरोख जमतीनखरददती(३०,०००-२०,०००) १०,००० यतरखरददती(८६,०००-८०,०००) ६,००० इमारखरददती(५५,०००-५०,०००) ५,०००ब)रिणकउपरिमापासनरोख २१,०००क)विततीयउपरिमापासनरोख वदघथमदतीचयाकजाथचदशोधन(४५,०००-३०,०००) १५,०००क)विततीयउपरिमापासनरोख १५,०००रोखमवधशधदघटआवणरोख(अ+ब+क) (४००)परारवभकरोखवशललक(१एवपर,२०१८) ४,०००अवमरोखवशललक(३१माचथ,२०१९) ३,६००

375

९.३ अनपााच विशषण ः अरथ, उदश आवण िरगीकरण.

अरथ :अनपाहददोनदखावकयआकडदिारतीचासबधदशथविणारदरवणतीयसखयाचदआरणनहोय.महणनयाा“आवरथकअनपा”असदहतीमहणा.आवरथकअनपा,दोनदखावकयआकडामधयदअनपा,परमाणआवणशदकडदिारतीमधयदवयकतकदजाा. वयिसायाचयाआवरथक पररणामाचद मलयाकनकराना विविध परकारचददखावकयअनपााचा उपयोरकाजाो यााचअनपााचदविशदषणअसदमहणा.

उदाहरण :जरसकाभ`३०,०००असनविरिी`१,२०,०००आहद.सकाभअनपापरमाणकाढा./ठरिा.

उतर :सकाभअनपा =सकाभशधदविरिी

× १००

= ३०,०००१,२०,०००

× १००

= २५%

अशाररतीनदआवरथकअनपाहददोनघटकातीवकिाघटकाचयासमहामधतीरणातमकसबधदशथविद.

अनपााच उदश :अनपाविशदषणआवरथकमावहतीपरविदआवणरारतीचदअकरवणतीयसबधसोपदकरणयासाठतीजयाकडदअवधककषददणदआिशयकअसदअशतीजवटमावहतीसोपतीकरनदशथविद.

अनपााचदउददशपढतीपरमाणदआहद.

(१) वयिसायाचतीाभकषमा,रशोधनकषमायाचदनातमकविशदषणकरणयासाठतीसहाययकरणद.(२) वयिसायाहोणारदबदमावहकरनघदणद.(३)दखावकयअनपावयिसायससरदनदकदतीकती,रिणकआवणघदददआवरथकवनणथयबरोबरआहदवकिानाहतीहदसमजिन

ददणयामदकरा.एकअराथनददखावकयअनपाहदकायथकशािाढविणयासकसदसहाययभठराहदददशथविद.

(४) अनपा,विविधनदकरराउपयोरतीआहद. (अ) सरमधती ना :ससरदचयाचअनदकिषाथमधयदना. (ब) सरामधती ना : ससराचादजाथठरविानावकिापरकलपाचतीउभारणतीकरानादोनससरामधयदकदतीना.

अनपााच िरगीकरण :अनपााचदजयाउददशानदआरवणकदजादतयाअनसारअनपााचदविविधरटािरगीकरणकदजाद.

अनपा

ाळदबद उतपननवििरण एकवतर अनपा अनपा अनपा

च र सक पररचान शधद विवनयोवज रिणकीिर अनपा अनपा ाभ अनपा ाभ सपततीिर परािा अनपा अनपा परािा अनपा अनपा

376

(अ) ाळबद अनपा:

(१) च अनपा :हाअनपाआहदकी,जोचसपततीआवणचददयायामधयदसबधपरसावपकरो.आदशथचअनपा२:१समजाजाोयािरनअसदवदसदकीचसपततीहतीचददयदपदकषादपपटआहद.

चअनपा:चसपततीचददया

च सपतती च दया(१) विविधऋणको (१)विविधधनको(२)सटदसावहतय २) ददयविपतर(३)परापयविपतर (३)अवधकोषअवधविकषथ(४)रोखआवणबकवशललक (४)पिथपरापउतपनन(५)रिणक (५)अलपमदतीकजथ(६)वदददअगरतीमिअलपमदतीकजथ (६)करआकारणतीिरतीरद(७)मासाठा/सकध (७)अदतखचथ(८)पिथदतखचथइतयादती (८)दािानकददाभाशइतयादती

(२) र अनपा / रद अनपा / आम चाचणती अनपा : हाअनपामहणजदजदसपततीआवणचददयायाचयातीसहसबधहोय.

जदसपततीमहणजदअशाचसपततीहोयकीजयााबडोबवकिाअपमदतीचयासचनदिरकोणतयाहतीपरकारचदमलयकमतीनहोारोखतीमधयदरपारतीहोा.चसपततीमधनमासाठाआवणपिथदतखचथिजाकलयासरावहदलयासपततीाजदसपततीसमजा.

वयिसायससरदचतीरससरतीमलयाकना१:१.हाआदशथजदअनपाआहद.

रअनपा = रसपतती/जदसपततीचददया

रसपतती = चसपतती-(सकध+पिथदतखचथ) जदसपतती जदसपतती = रोखवशललक+बकवशललक+ऋणको परापयविपतर+विपणनपरवभती(Marketablesecurities)(ब) उतपनन वििरण अनपा / ाभ कषमा अनपा :

(१) सक ाभ अनपा : हाअनपाशधदविरिीआवणसकाभयाचयातीसबधदशथविदअसदअनपा,कोणदउतपादनवकिाकोणतयािसचतीविरिीआवणपररिीयाचाठदिणयाससकषमआहद.हदवनसशचकरणयासाठतीमारथदशथकठरा.

सकाभ=शधदविरिी-विरिीयोगयमााचतीवकम विरिीयोगयमााचतीवकम=परारभनसकध+खरददती+परतयकषखचथ-सिरणसकध

शधदविरिी = विरिी-विरिीपर

सकाभअनपा =सकभारशधदविरिी

×१००

377

अापलयाा खचाथचती दोन रटा विभारणती करा यई.

(अ) पररचान खचथ (Operating Expenses): वयिसायाचया दनवदन परवरिया पार पाडाना खचथ कद जाा. तया सिथखचााचाअभाथिपररचानखचाथहोो.उदा.कायाथयिपरशासनखचथ,विरिीिविरणखचथइ.

पररचानाभ=सकाभ-पररचानखचथ(ब) अपररचान खचथ (Non Operating Expenses): अपररचानखचाथखातीखचाथचासमािदशहोो.जसद ससरर

सपततीिरतीघसारा, ससररसपतती विरिीिरतीोटा,अगतीपासनझादद नकसान,खयातीचदअपदखन,भारआवणकजथरोखयािरतीकसर,परासाविखचथइतयादती.पररचानाभअनपावयिसायाचतीपररचानकषमादशथविो.

शधद ाभ अनपा :हाअनपाशधदाभआवणशधदविरिीयाचयातीसबधदशथविो.हाअनपावयिसायाचयासिथचकषमदिरपरकाशटाको.

शधदाभअनपा =शधदाभशधदविरिी × १००

शधदाभ=पररचाननफा+अपररचानउतपनन-अपररचानखचथअपररचान उतपनन (NonOperating Income) ः अपररचान उतपनन :अपररचानउतपननाअवयिसायतीककतयापासनझादलयाउतपननाचासमािदशअसो.जसदपरापवयाज,परापाभाश,परापनकसानभरपाई,परापपरािा,ससररसपततीवकिारिणकविरिीिरवमळादानफा.असाशधदाभ,आयकरकपाकरणयाआधतीवकिाआयकरकपाकलयानरहतीघदायदो. याअनपााचामखयउददशमहणजदरिणकीिरतीपरािाजाणनघदणदहोय.पररचान नफा अनपा (Operating Profit Ratio) : पररचाननफाअनपाामळदपररचाननफाआवणविरिीयाचयाती

सबधदशथविाजाो.सामानयःोटककिारतीसिरपादशथविा.यााचशधदपररचाननफाअनपाअसदमहटदजाद. सत ः

पररचाननफाअनपा=पररचाननफाशधदविरिी × १००

पररचाननफा=ढोबळनफा-पररचानखचथ.

वनविळविरिी=विरिी-विरिीपर-विरिीखचथ

पररचान नफा अनपा (Operating Profit Ratio) : पररचाननफाअनपाामळदपररचाननफाआवणविरिीयाचयातीसबधदशथविाजाो.सामानयःोटककिारतीसिरपादशथविा.यााचशधदपररचाननफाअनपाअसदमहटदजाद.

सत :

पररचानअनपा =विरिीमााचदमलय+पररचानखचथ

वनविळविरिी× १००

विरिीमााचदमलय = परारभणसकध+खरददती+मजरती-सिरणसकध पररचानखचथ = १)कायाथयिपरशासकीयखचथ २)विरिीआवणविरणखचथ ३)वितखचथ(कजथिकजथरोखदिरतीवयाजिरळा) वनविळविरिी = विरिी-विरिीपर-विरिीखचथ

378

(क) सयति अनपा (Combined Ratio) : (अ) रिणकीिर परािा (Returned on Investment ROI): हा अनपाआयकरापिगीचा शधद ाभआवण

विवनयोजतीभाडिािरतीवयाजयाचयातीसबधसपषटकरो.हाअनपावयिसायाचतीकायथकषमािाभकषमायाचतीएकणचरणनाआवणमलयमापनकरो.

रिणकतीिर परािा :

=आयकरपिगीचााभ,वयाज,ाभाश

विवनयोवजभाडि× १००

विवनयोवर भाडि =समभारभाडि+अगरहककभारभाडि+सवचआवणवनधती+कजथरोखयापासनचदभाडििइर वदघथमदतीकजथ

विवनयोवर भाडि=ससररसपतती+चसपतती-चददया. याअनपाादारदकपनतीचयाविवनयोवजभाडिसबधतीपरतीरपयानफावनवमथतीचतीकषमादशथवितीजाद.

(ब) विवनयोवर भाडिािर परािा अनपा (Returned on Capital Employed ROCE): हा अनपा वयाज,करआवणभारधारकाचदभाडिआवणशधदाभयाचयातीसबधतीचतीरणनाकरो.हाभाडिसमआवणअगरहककभारधारकाकडनपरविाजाो.

विवनयोवजभाडिािर :करपिगीचााभ

शधदविवनयोजतीभाडि

शधदविवनयोवजभाडि = एकणसपतती-चददया = ससररसपतती+चसपतती-चददया याअनपाादारदभारधारकानतीरविदलयावनधतीचाउपयोरहोोवकिानाहतीहददशथविदजाद. हाअनपारिणकपरावयापदकषाअवधकअसाियासपावहजद.

परातयवकषक उदाहरण

ाळबद अणपाउदाहरण १ :एका कपनतीचती च सपतती आवण च दया खाती परमाण होती.ऋणको-` ६०,०००,धनको-`३०,०००,ददयविपतर-` २०,०००,सकध-` ३०,०००,सटदसावहतय-` १०,०००,अवधकोषअवधविकषथ=` १०,०००चअनपााचतीरणनाकरा.

(१) च सपतती = ऋणको+सकध+सटदसावहतय = ६०,०००+३०,०००+१०,००० = ` १,००,०००

(२) च दया = धनको+ददयविपतर+अवधकोषअवधविकषथ = ३०,०००+२०,०००+१०,००० = ६०,०००

च अनपा =चसपततीचददया

= १,००,०००६०,०००

=१०६ = ५

३=५:३

379

कतीकायथ : १ कपनतीकडदचसपततीआवणचददयाआहद.ऋणको` ९०,०००,धनको-`४५,०००,ददयविपतर`१०,०००,सकध`४०,०००,सटतीअिजारद`२०,०००,बकओवहरडाफट`२०,०००.चअनपााचतीरणनाकरा.(उतर=२:१)

उदाहरण २ : एकाकपनतीचतीचददया`१,५०,०००होतीआवणतयाकपनतीचाचअनपा३:१असाआहद.चसपततीशोधा.

च अनपा = चसपततीचददया

३१ =

चसपतती१,५०,०००

चसपतती = ३×१,५०,००० = `४,५०,०००

काकायथ : २ एकाकपनतीचतीचसपतती` ६,००,०००होतीआवणतयाकपनतीचाचअनपा२:१असाआहद.चददयाशोधा.(उतर=` ३,००,०००)

उदाहरण ३ : एकणसपतती = २,२०,००० ससररसपतती = १,००,००० विवनयोवजभाडि=`२,००,००० यावठकाणतीकोणतीहतीवदघथमदतीचतीरिणकनाहती.च अनपााचती रणना करा.उतर : चअनपााचतीरणना

च अनपा =चसपततीचददया

च सपतती = एकणसपतती-ससररसपतती = २,२०,०००-१,००,००० = ` १,२०,००० च दया = एकणसपतती-वनयोवजभाडि = २,२०,०००-२,००,००० = २०,०००

च अनपा =चसपततीचददया

=१,२०,०००२०,०००

=६:१

उदाहरण ४ :खाती मावहतीचया आधार रद अनपााचती रणना करा.खदळदभाडि` ५०,०००,चसपतती` ६०,०००,सकध-`१०,०००,पिथदतखचथ-`४,०००उतर : रद सपतती = चसपतती-सकध-पिथदतखचथ = ६०,०००-१०,०००-४,००० = ` ४६,०००

380

∴रद दया = चसपतती-खदळदभाडि = ६०,०००-५०,००० = ` १०,०००

रदअनपा =जदसपततीजदददया

= ४६,०००१०,०००

=४६१०=४.६:१

उदाहरण ५(रद अनपा) :

चददया-`१,५०,०००,धनको-`३०,०००,खदळद/कायथकारतीभाडि-`४,००,०००आवणइनिटरती-` १,००,०००.रद अनपााचती रणना करा.उतर :च अनपा = चददया+खदळदभाडि = १,५०,०००+४,००,००० = ` ५,५०,००० रद सपतती = चसपतती-इनिटरती(सामगरती) = ५,५०,०००-१,००,००० = ` ४,५०,००० जदददया = चददया−बकओवहरडाफट = १,५०,०००−५०,००० ∴ = ` १,००,०००

रदअनपा = जदसपततीजदददया

=४,५०,०००१,००,०००

= ३ः१

उदाहरण क.१ :XYZकपनतीचाचअनपा२ः१आवणजदअनपा१.५:१असाआहद.तयाचतीचददया` १,००,०००असनकधाचया मलयाचती रणना करा.

उतर :च सपतती =चसपततीचददया

२ =चसपतती१,००,०००

च सपतती = ` २,००,०००

रदअनपा = जदसपततीजदददया

१.५ =जदसपतती१,००,०००

381

रद सपतती = १.५×१,००,०००=`१,५०,०००

कध = चसपतती-जदसपतती

= २,००,०००-१,५०,०००

= ` ५०,०००(B) उतपनन वििरण अनपा (Income Statement Ratio) :

उदाहरण : (सक ाभ अनपा)

सक ाभ अनपााचती रणना करा. विरिी-`५,४०,०००, शधदखरददती-` ३,००,००० विरिीपर-`४०,००० सिरणसकध-`५०,००० परारभनसकध-` ९०,०००उतर :

विकी योगय मााच मलय = परारभनसकध+खरददती-सिरणसकध = ९०,०००+३,००,०००-५०,००० = ` ३,४०,०००

शधद विकी = विरिी-विरिीपर = ५,४०,०००-४०,००० = ` ५,००,०००

सक ाभ = शधदविरिी-विरिीयोगयमााचदमलय = ५,००,०००-३,४०,००० = ` १,६०,०००

सक ाभ अनपा =सकाभशधदविरिी

× १००

= १,६०,०००५,००,०००

× १००

= ३२%

उदाहरण ७ : सक ाभ अनपा (Gross Profit Ratio)खातीवददलयाअनपााचयाआधारदसक ाभअनपााचतीरणनाकरा.विरिी-`५,००,०००,सक ाभअनपा२५%,विरिीमलयािर.उतर : विरिीयोगयमलयािर२५%सकाभ तयाकरतीासकधाचदमलय`१००असदआवणहासकध` १२५विकामहणन विरिी` १२५.असदरसकाभ`२५यदई. जरविरिीमलय`५,००,०००,रसकाभखातीपरमाणदराहती:

सकाभ=५,००,०००×२५१२५

=`१,००,०००

382

सकललाभअनपात = सकललाभशधदविकरी

× १००

= १,००,०००५,००,०००

× १००

=२०%उदाहरण ८ : शधद लाभ अनपात (Net Profit Ratio) खालील माहहतीचा आधार शधद लाभ अनपाताची गणना करा. विकरी=`७,६०,००० विकरीयोगयसककधाचमलय=` ५,२०,००० अपरतयकषखचच=` १,२०,०००उततर : विकरी=`७,६०,००० िजा-विकरीयोगयसककधाचमलय = `५,२०,००० सकललाभ = ` २,४०,००० िजा-अपरतयकषखचच = `१,२०,००० शधदलाभ = ` १,२०,०००

शधदलाभअनपात = शधदलाभविकरी

× १००

= १,२०,०००७,६०,०००

× १००

=१५.७९%उदाहरण ९ : शधद लाभ अनपातकोमलककपनीचाआवचकिरच२०१९-२०चासकललाभ ५,६०,०००आह.खालील माहहतीचा आधार शधद लाभ अनपाताची गणना करा. परशासकरीयखचच = `१,६०,००० विकरीआविवितरिखचच = ` १,२०,००० कजचरोखिरीलवयाज = ` ६०,००० विकरी = ` २०,००,००० शधदलाभाचीगिनासकल लाभ ` ५,६०,००० (`)

िजा:परशासकरीयखचच १,६०,०००विकरीआविवितरिखचच १,२०,०००कजचरोखिरीलवयाज ८०,००० ३,६०,०००शधदलाभ २,००,०००

शधदलाभअनपात = शधदलाभविकरी

× १००

=२,००,०००२०,००,०००

× १००

=१०%

383

उदाहरण १० :पररचान अनपा (Operating Ratio)

पररचान अनपााचती रणना करा. विरिीयोगयसकधाचदमलय= ` ७,००,००० पररचानखचथ = `६०,००० विरिी = ` १०,००,००० विरिीपर = ` ६०,०००

पररचानअनपा =विरिीयोगयसकधाचदमलय-पररचानखचथ

शधदविरिी× १००

शधदविरिी = विरिी-विरिीपर = १०,००,०००-६०,००० = ` ९,४०,०००

= ७,००,०००+६०,०००९,४०,०००

× १००

=८०.८५%

उदाहरण ११ :खाती मावहतीचया आधार पररचान अनपााचती रणना करा. विरिी ` ५,००,००० विरिीपर ` ५०,००० परारभणसकध ` ६०,००० खरददती ` २,२०,००० सिरणसकध ` ४०,०००कायाथयिपरशासकीयखचथ ` ३४,०००विरिीिवििरणखचथ ` ३६,०००

पररचानअनपा =विरिीयोगयसकधाचदमलय+पररचानखचथ

शधदविरिी× १००

विरिीयोगयसकधाचदमलय = परारभणसकध+खरददती-सिरणसकध

= ६०,०००+२,२०,०००-४०,०००

= ` २,४०,००० शधदविरिी = विरिी-विरिीपर = ५,००,०००-५०,००० = ` ४,५०,००० पररचानखचथ = कायाथयिपरशासकीयखचथ+विरिीिवििरणखचथ = ३४,०००+३६,००० = `७०,०००

पररचानअनपा =२,४०,०००-७०,०००

४,५०,००० × १००

= ६८.८९%

384

उदाहरण १२ : पररचान अनपा (Operating Ratio)

नोहाससरदचदवद.३१माचथ,२०२०चदवयापारआवणनफाोटाखादखातीपरमाणदआहद.

वयापार आवण नफा ोटा खानाि रमा

पवश रककम (`) पवश रककम (`)

परारभणसकध ४०,००० विरिी ४,२०,०००खरददती २,३०,००० सिरणसकध ६०,०००मजरती ८,०००सकाभ २,०२,०००

४,८०,००० ४,८०,०००परशासकीयखचथ १२,००० सकाभ २,०२,०००विरिीिविरणखचथ १४,०००सयतरविरिीिरतीोटा ४०,०००शधदाभ १,३६,०००

२,०२,००० २,०२,०००पररचान अनपा रणना करा.

उतर : पररचानअनपा =विरिीयोगयसकधाचदमलय+पररचानखचथ

शधदविरिी× १००

विरिीयोगयसकधाचदमलय = विरिी-सकाभ = ४,२०,०००-२,०२,००० = ` २,१८,०००

=२,१८,०००+(१२,०००+१४,०००)

४,२०,०००× १००

= २,४४,०००४,२०,०००

× १०० = ५८.०९%

उदाहरण १३ : सयति अनपा / वमश अनपा (Combine Ratio / Mix Ratio) खाती मावहतीिरन रिणकीिरती परािा काढा. परापनफा - ` ५०,००० भाडि - ` २,००,००० राखतीि - ` १,००,००० कजथ - ` २,००,०००

रिणकीिरतीपरािा =वनविळनफा

विवनयोवजभाडि× १००

विवनयोवजभाडि = २,००,०००+१,००,०००+२,००,०००

385

= ` ५,००,०००

=५०,०००५,००,०००

× १००

= १०%

उदाहरण १४ : खाती मावहतीिरन भाडि रिणकीिरती परािा शोधन काढा. विरिी- ` १०,००,००० विरिीमााचदमलय- ` ५,००,००० पररचानखचथ- ` ३,००,००० विवनयोवजभाडि ` ५,००,०००

भाडिरिणकीिरतीपरािा =वनविळनफा

विवनयोवजभाडि× १००

वनविळनफा = १०,००,०००−५,००,०००−३,००,००० = ` २,००,०००

=२,००,०००१,००,०००

× १००

= ४०%

नातमक ाळबद

खाती वदा ाळबद नोहा टकसटाई ववमटड कपनतीचा आह. तया आधार नातमक ाळबद यार करन होणाऱया बदािर भाषय करा.

ाळबद (३१/०३/२०१८ आवण ३१/०३/२०१९ रोरतीचा)

भाडि ि दया ३१.३.२०१८(`)

३१.३.२०१९(`)

सपतती ३१.३.२०१८(`)

३१.३.२०१९(`)

चददया २,००,००० ४,००,००० ससररसपतती १२,००,००० १८,००,०००राखतीिवनधती ३,००,००० २,००,००० िजा-घसाराअविरर २,००,००० ३,००,०००१२%बककजथ ५,००,००० ८,००,००० १०,००,००० १५,००,०००भारभाडि ५,००,००० १०,००,००० चसपतती ५,००,००० ९,००,०००

१५,००,००० २४,००,००० १५,००,००० २४,००,०००

386

उतर ः नोहा टकसटाईलस व. च ३१.०३.२०१८ आवण ३१. ०३.२०१९ रोरतीचती नातमक ाळबद

पवश ३१/३/२०१८ (`)

३१/३/२०१९(`)

अवम िाढ/घट(`)

टककिारती िाढ/घट(`)

१)ससररसपतती १२,००,००० १८,००,००० ६,००,००० ५०% (−)सवचघसारा २,००,००० ३,००,००० १,००,००० ५०% (अ)वनविळससररसपतती १०,००,००० १५,००,००० ५,००,००० ५०%चसपतती ५,००,००० ९,००,००० ४,००,००० ८०%(−)चारददया २,००,००० ४,००,००० २,००,००० १००%(ब)खदळदभाडि ३,००,००० ५,००,००० २,००,००० ६६.६७%(क)विवनयोवजभाडि १३,००,००० २०,००,००० ७,००,००० ५३.५५%(ड)िजा-१२%बककजथ ५,००,००० ८,००,००० ३,००,००० ६०%(ई)भारधारकाचावनधती ८,००,००० १२,००,००० ४,००,००० ५०%(क-ड)भारभाडि ५,००,००० १०,००,००० ५,००,००० १००%राखतीिवनधती ३,००,००० २,००,००० १,००,००० ३३.३३%भारधारकाचतीवनधती ८,००,००० १२,००,००० ४,००,००० ५०%

कायथ वटपा ः ाळबदा हाणाऱया घट आवण िाढतीचती टककिारतीचती रणना. २०१९ मधय पणथबद २०१९ मधती पणथ आकडिारती

(१) =६,००,०००१२,००,०००

× १००

=५०% िाढ

(२) =१,००,०००२,००,०००

× १००

=५०%िाढ

टतीपणती ः नातमकाळदबदाचदविशदषणकरानाखातीवनषकषथवदसनआद.१) एकणससररसपततीमधयद` ६,००,०००िाढझातीमहणजदससररसपतती५०%िाढझाती.२) ससररसपततीअशःकजथघदऊनखदगीकतीआवण` ५,००,०००चदभारविरिीसाठतीकाढदआवणतयामळदकजाथमधयदिाढ

झालयाचदवदसनआद.३) भारभाडिा` ५,००,०००चतीिाढझातीहतीिाढ१००%आहद.यामळदकपनतीचतीआवरथकपररससरतीमजबझालयाचद

वदसनयदद.४) राखतीिवनधती/सवचतीमधयद` १,००,०००घटझादतीवदसनयददहतीघट३३.३३%इकीआहद.यािरनअसदपरवबबती

होदकीचािषाथवयिसायाानकसानझादाआहद.५) चददयदमधयद` २,००,०००चतीिाढवदसनयदद.हतीिाढ१००%आहद.परचसपततीसधदा` ४,००,०००िाढलयाचद

वदसदहतीिाढ१०%इकीआहद.याचदपररणामखदळदभाडिा` २,००,०००िाढझादतीवदसद.यामळदकजथघदणयाचयाविततीयससरतीिाढहोद.

387

उदाहरण १५ :नातमक उतपनन वििरण

शातीनती कपनती व. चया खाती मावहतीचया आधार नातमक उतपनन वििरण यार करा.

पवश २०१८ (`) २०१९ (`)

विरिी ६,००,००० ४,५०,०००विरिीपर १,००,००० ५०,०००सकाभअनपा ४०% ५०%कायाथयिपरशासकीयखचथ ५०,००० ४०,०००विरिीआवणविरणखचथ ५०,००० ४०,०००इरउतपनन २५,००० १५,०००इरखचथ ५,००० ५,०००करआकारणयाचादर ५०% ५०%

उतर ःशातीनतीकपनतीव.नातमक उतपनन वििरण

पवश २०१८ (`) २०१९ (`) पणथपण बद (`) टककिारती बद िाढ/घटसकविरिी ६,००,००० ४,५०,००० (१,५०,०००) २५%घटिजाःविरिीपर १,००,००० ५०,००० (५०,०००) २०%घटिजाःविरिीयोगयमलयवकम(अ)

३,००,०००२,००,०००

२,००,०००२,००,०००

(१,००,०००)-

३३.३३%-

िजाःपररचानखचथ - - - -कायाथयिपरशासकीयखचथ ५०,००० ४०,००० १०,००० २०%िाढविरिीआवणविरणखचथ ५०,००० ४०,००० १०,००० २०%िाढ(ब) १,००,००० ८०,००० २०,००० २०%िाढपररचानाभ/नफा १,००,००० १,२०,००० २०,००० २०%िाढअवधकःपररचानउतपनन २५,००० १५,००० (१०,०००) ४०%घटिजाःअपररचानउतपनन ५,००० ५,००० - -खचथ १,२०,००० १,३०,००० १०,००० ८.३३%घटिजाः५०%कर ६०,००० ६५,००० ५,००० ८.३३%घटकरनरचाशधदाभ ६०,००० ६५,००० ५,००० ८.३३%घट

टतीपणती ः िरतीआवरथकआकडदिारतीविरिीशतीसबवधआहद.कपनतीचाखचथआवणउतपननहदउतसाहिधथकनसलयामळदशधद ाभामधयदफकत८.३३%िाढवदसनयदद.

388

सत एका दषतीकषपा

(At a Glance of Formulas)I) नातमकवििरण(ComparativeStatement)१) पररपणथबद=चािषथ−मारतीिषथ

२) %बद=पररपणथबदमारतीिषथ ×१००

II) सामानयआकाराचदवििरण(CommonSizeStatement)

१) ाळदबद

सतर= ियसकतकघटकाचतीरककमएकणउपबधवनधती

× १००

२) उतपननवििरण(IncomeStatement)

सतर= ियसकतकघटकाचतीरककमवनविळविरिी

× १००

III) अनपाविशदषण(RatioAnalysis)

१) ाळदबदअनपा

अ) चअनपा=चसपततीचददया ×१००

ब) जदअनपा= जदसपततीजदददया ×१००

२) उतपननवििरणअनपा(IncomeStatementRatio)

अ) सकाभअनपा=सकाभवनविळविरिी × १००

ब) पररचाननफाअनपा=पररचाननफावनविळविरिी × १००

क) शधदनफाअनपा=करपिगीचाशधदनफावनविळविरिी × १००

पयाथयतीसतर

ड) पररचानअनपा=विरिीमााचदमलय+पररचानखचथ

वनविळविरिी × १००

३) सयकतअनपा/वमशअनपाः(Mixed/CombinedRatio)

अ) भाडिरिणकीिरतीपरािा=वयाजआवणकरपिगीचाशधदनफारविददवनविळभाडि

× १००

ब) रिणकीिरतीपरािा=करपिगीचाशधदनफाविवनयोवजभाडि × १००

389

िाधयाय : ९HHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHH

िवनषठ िरपाच परशनअ) खाती वदलया पयाथयामधन योगय पयाथय वनिडन िाकय पनहा वहा. १) सकाभअनपाहासकाभआवण...................मधतीसबधदशथविो. अ)शधदरककम ब)शधदविरिी क)शधदखरददती ड)सकविरिी

२) चअनपा= .................................

चददया

अ)जदसपतती ब)जदददया क)चसपतती ड)िरतीपकीएकहतीनाहती

३) रसपतती= ..................... अ)चसपतती+सकध ब)चसपतती-सकध क)चसपतती-सकध+पिथदतखचथ ड)िरतीपकीएकहतीनाहती

४) सकधाचतीविरिीयोगयमलय/वकम.................... अ)विरिी-सकाभ ब)विरिी-शधदाभ क)विरिी ड)िरतीपकीएकहतीनाहती ५) १००%शधदाभअनपाहा...................ासमानआहद. अ)पररचानअनपा ब)पररचानशधदाभअनपा क)सकाभअनपा ड)चअनपा

६) सामानयआकाराचयावििरणा...................आिशयकआहद.

अ)सामानयआधाराचती ब)रोजवकदथनोदती क)रोखपरिाह ड)चअनपा

७) ददयविपतरहद...................होय. अ)वदघथमदतीकजथ ब)चददया क)रसपतती ड)शधदहानती ८) साधारणःचअनपा...................असो. अ)२:१ ब)१:१ क)१:२ ड)३:१ ९) आवरथकवििरणविशदषणािरनधनको.................जाणनघदणयासउतसयकअसा. अ)रा ब)ाभ/नफा क)विरिी ड)भारभाडि

ब) पढती विधानासाठती एक शबद, सजा वकिा शबद समह दा.१) दोनिदरिदरळाकाािधतीचदाभकषमादशथविणारदवििरण.२) शधदविरिीआवणसकाभयाचयातीसबधसपषटकरणाराअनपा.३) ाभकषमामापनाचदआवरथकवििरणाचदवनणाथयकमलयाकन.

390

४) दोनदखावकयआकडामधयदसबधदशथविणारतीविवशषटरवणतीयसखया.५) रोखरकमदाबडादबपरािगीकरायदिशकणारतीसपतती.६) वयिसायचाकानदरविददभाडिआवणशधदाभयाचयातीसबधसपषटकरणाराअनपा.७) वयिसायाचयािदरिदरळाकाािधतीचदवकिामारतीिषथिचािषाथचयाविततीयससरतीचतीमावहतीदशथविणारदवििरण.८) एकाविवशषटकाािधतीचदरोखआवणरोखपरिाहाहोणारदबददशथविणारदवििरण.९) वदघथमदतीसपततीआवणरिणकसपादनकरणयासाठतीकददसबवधकायथ.१०) जदसपततीआवणचददयायाचयातीसबधसरापनकरणाराअनपा.

क) खाती विधान चक वक बरोबर सकारण वहा.१) विततीयवििरणाकिळाळदबदाचासमािदशहोो.२) विततीयवििरणाचदविशदषणहदसाधनआहदोडरानवहद.३) ससररसपततीचतीखरददतीपररचानरोखपरिाहआहद.४) वददााभाशहावनधतीचासतरोनाहती.५) सकाभहाशधदविरिीिरअिबनअसो.६) परभतीचतीरोखतीनदखरददतीहावनधतीचािापरसमजाजाो.७) अनपाविशदषणदोनससरामधतीनदकरराउपयोरतीआहद.८) अपमदतीचयाठदितीरोकडसमयवकिासमानअसा.९) वरियाशतीअनपाआवणउाढाअनपाहदएकसमानआहद.१०) चअनपाहाफकतवयिसायाचयारदचतीआरणनकरो.११) अनपाविशदषणावयिसायाचतीविततीयसबोधाआवणाभकषमदचतीमापना/आरणनहोद.१२) चअनपासामानयपणद३:१असद.

ड) एका िाकया उतर वहा. १) नातमकवििरणाचददोनउददशाचाउललदखकरा.२) यदणाऱयारोखपरिाहाचदतीनउदाहरणवहा.३) जाणाऱयारोखपरिाहाचदतीनउदाहरणवहा.४) अनपाविशदषणाचाअरथसपषटकरा.५) सकाभअनपााचासतरवहा.६) सकाभाचदसतरवहा.७) चसपततीचदकोणदहतीतीनउदाहरणददा.८) चअनपााचदसतरवहा.९) जदसपततीचासतरसपषटकरा.१०) विरिीयोगयमााचदसतरवहा.११) सरासरतीसकधाचासतरसपषटकरा.

391

परातयवकषक उदाहरण

१. अमर टडसथ याचया ३१ माचथ २०१८ आवण ३१ माचथ २०१९ चया ाळबदाचया आधार नातमक ाळबद यार करा.

ाळबद (३१/०३/२०१८ आवण ३१/०३/२०१९ रोरतीचा)

दया ३१.३.२०१८(`)

३१.३.२०१९(`)

सपतती ३१.३.२०१८(`)

३१.३.२०१९(`)

भाडि ६०,००० ७२,००० ससररसपतती १,२०,००० १,५०,०००वनधतीआवणिाढिा २४,००० ३०,००० चसपतती २८,००० २७,०००कजथ ३४,००० ५१,०००धनको ३०,००० २४,०००

१,४८,००० १,७७,००० १,४८,००० १,७७,०००

२. अलफा ववमटड याचया खाती ाळबदािरन ३१/०३/२०१८ आवण ३१ माचथ २०१९ रोरतीच नातमक ाळबद यार करा.

ाळबद (३१/०३/२०१८ आवण ३१/०३/२०१९ रोरतीचा)

दया ३१.३.२०१८(`)

३१.३.२०१९(`)

सपतती ३१.३.२०१८(`)

३१.३.२०१९(`)

समहककभारभाडि २,००,००० २,५०,००० जमतीन ८०,००० १,००,०००१२%अगरहककभार ८०,००० ८०,००० इमार ६०,००० ९०,०००वनधतीआवणिाढिा १,००,००० १,४०,००० यतरिसयतर ७३,००० १,७३,०००१५%कजथरोखद ६०,००० ५१,००० मासाठा १,५०,००० १,१०,०००धनको ५०,००० ८०,००० ऋणको १,२८,००० १,४०,०००ददयविपतर १०,००० ६,००० बक ३४,००० ३७,०००करासाठतीरद २५,००० ४३,०००

५,२५,००० ६,५०,००० १,४८,००० १,७७,०००

३. ३१/०३/२०१८ आवण ३१/०३/२०१९ रोरती सपणाऱया िषाथकररा नातमक ाळबद यार करा.सपततीिददयाखातीपरमाणद

पवश ३१/०३/२०१८ (`) ३१/०३/२०१९ (`)

१)ससररसपतती १,२०,००० १,५०,०००२)भारभाडि ६०,००० ७२,०००३)चसपतती २८,००० २७,०००४)वनधतीआवणिाढिा २४,००० ३०,०००५)कजथ ३४,००० ५७,०००६)चददया ३०,००० २४,०००

392

४. ३१/०३/२०१७ आवण ३१/०३/२०१८ रोरती सपणाऱया िषाथकररा नातमक ाळबद यार करा.

पवश ३१/०३/२०१७ (`) ३१/०३/२०१८ (`)

१)चददया ६०,००० ४८,०००२)ससररसपतती २,४०,००० ३,००,०००३)कजथ ६८,००० १,०२,०००४)भारभाडि १,२०,००० १,४४,०००५)वनधतीआवणिाढिा ४८,००० ६०,०००६)चसपतती ५६,००० ५४,०००

५. खाती मावहतीिरन नोहा वमतीटडच ३१/०३/२०१७ आवण ३१/०३/२०१८ रोरती सपणाऱया िषाथकररा नातमक उतपनन वििरण यार करा.

पवश ३१/०३/२०१७ (`) ३१/०३/२०१८ (`)

विरिी २,००,००० ३,००,०००आयकर ५०% ५०%विरिीमााचतीवकम १,२०,००० ८०,०००अपरतयकषखचथ ८,००० १२,०००

६. खाती मावहतीिरन सौरभ वमतीटडच ३१/०३/२०१७ आवण ३१/०३/२०१८ रोरती सपणाऱया िषाथकररा उतपनन वििरण यार करा.

पवश ३१/०३/२०१७ (`) ३१/०३/२०१८ (`)

विरिी ४,००,००० ६,००,०००अपरतयकषखचथ १६,००० २४,०००विरिीमााचतीवकम २४,००० ५६,०००आयकर ५०% ५०%

७. साकषती टडसथ याच ३१/०३/२०१७ आवण ३१/०३/२०१८ रोरती सपणाऱया िषाथच ाळबद खातीपरमाण आह. तयािरन सामानय आकाराच ३१/०३/२०१७ आवण ३१/०३/२०१८ च ाळबद यार

ाळबद (३१/०३/२०१८ आवण ३१/०३/२०१९ रोरतीचा)

दया ३१.३.२०१८(`)

३१.३.२०१९(`)

सपतती ३१.३.२०१८(`)

३१.३.२०१९(`)

समहककभारभाडि ८०,००० ८०,००० ससररसपतती १,२०,००० १,४४,०००अगरहककभारभाडि २०,००० २०,००० रिणक २०,००० २०,०००राखतीिवनधती २०,००० २४,००० चसपतती ६०,००० ४८,०००सरवकषकजथ ४०,००० १६,०००असरवकषकजथ २०,००० ३६,०००चददया २०,००० ३६,०००

२,००,००० २,१२,००० २,००,००० २,१२,०००

393

८. ३१/०३/२०१७ आवण ३१/०३/२०१८ या सपणाऱया िषाथकररा सामानय आकाराच उतपनन वििरण यार करा.

पवश ३१/०३/२०१७ (`) ३१/०३/२०१८ (`)

विरिी २,००,००० २,५०,०००विरिीमााचदमलय १,५०,००० १,७०,०००कायाथयआवणपरशासकीयखचथ ४,००० ६,०००विरिीआवणविरणखचथ ६,००० १,०००

९. साकषती ववमटडचया खती ाळबदािरन रोख परिाह वििरण यार करा.

दया ३१.३.२०१७(`)

३१.३.२०१८(`)

सपतती ३१.३.२०१७(`)

३१.३.२०१८(`)

भारभाडि २,००,००० ३,००,००० रोकड २०,००० ३०,०००धनको ६०,००० ९०,००० ऋणको १,४०,००० २,५०,०००नफाोटाखाद ४०,००० ७०,००० मासाठा ८०,००० ७०,०००

जमतीन ६०,००० १,१०,०००३,००,००० ४,६०,००० ३,००,००० ४,६०,०००

उतर : १) कतीकायाथमळदरोखपरिाह`३०,००० २)रिणककायाथमळदरोखपरिाह`५,००० ३)आवरथककायाथमळदरोखपरिाह`१,००,०००

१०. कणा टडसथचया खती ाळबदािरन रोख परिाह वििरण यार करा.

दया ३१.३.२०१७(`)

३१.३.२०१८(`)

सपतती ३१.३.२०१७(`)

३१.३.२०१८(`)

भारभाडि २,००,००० २,५०,,००० रोकड ३०,००० ४७,०००धनको ७०,००० ४५,००० ऋणको १,२०,००० १,१५,०००नफाोटाखाद १०,००० २३,००० मासाठा ८०,००० ९०,०००

जमतीन ५०,००० ६०,०००२,८०,,००० ३,१८,००० २,८०,,००० ३,१८,०००

उतर : १) कतीकायाथमळदरोखपरिाह`१७,००० (१३,०००+५,०००-१,०००) २) रिणककायाथमळदरोखपरिाह`५,००० ३)आवरथककायाथमळदरोखपरिाह`१,००,०००

११. कपनतीकड खाती च सपतती आवण च दया आह. ऋणको-`१,२०,०००, धनको-` ६०,००० ददयविपतर-`४०,००० मासाठा-`६०,००० सटतीअिजारद-` २०,००० बकओवहरडाफट-` २०,००० च अनपा काढा.

उतर : चअनपा=५ः३

394

१२) कपनतीचती च सपतती ` ६,००,०००, आवण वच च अनपा २ः१ आह वहा च दया शोधन काढा? उतर : चददया=`३,००,०००

१३) चददया- `३,००,०००, खदळदभाडि- ` ८,००,००० सामगरती- `२,००,००० रद अनपा काढा. उतर : जदअनपा=३ः१

१४) सक ाभ अनपा काढा. विरिी- `२,७०,०००, वनविळखरददती- ` १,५०,००० विरिीअनपा- `२०,००० सिरणसकध- `२५,००० पररचनसकध- `४५,००० उतर : सकाभअनपा=३२%

१५) खाती मावहतीिरन शधद नफा अनपा काढा. विरिीमााचदमलय- `३,५०,०००, पररचानखचथ- ` ३०,००० विरिी- `५,००,००० विरिीपर- ` ३०,००० उतर : पररचानअनपा=८०.८५%

१६) आरणन करा? १) चसपतती- `३,००,०००, २) चददया- `१,००,०००, च अनपा काढा. उतर : चअनपा=३ः१

कती कायथ ः

१) िथमानपतरा/िावषथकअहिापरवसधदझाददकपनतीचद ाळदबदवमळिाआवणतयािरन नातमक ाळदबद यारकरा.

२) िथमानपतरा/िावषथकअहिापरवसधदझाददकपनतीचदनफा ोटाखादआवण ाळदबदवमळिाआवणतयािरनकपनतीचािावषथकआहिाआवणविविधअनपाशोधनकाढा.

bbb

395

१०. लखाकनात सगणकाचा उपयोग (Computer in Accounting)

१०.१सगणकीयलखाकनपरणालीचीसकलपना.

१०.२सगणकीयलखाकनपरणालीचीवशिषट.

१०.३सगणकीयलखाकनपरणालीचमहतव.

१०.४सगणकीयलखाकनपरणालीचघटक.

१०.५हसतशलखीतलखाकनवसगणकीयलखाकनकाययपरणालीचीतलना.

१०.६सगणकीयलखाकनआजावलीचसतरोत.

१०.७कायदिीरशवरधदबनावट(Pirated)लखाकनआजावली.(Software)

कषमता विधान ः

o या परकरणाचा अभयास कलयानतर विदारथी : सगणकीय लखाकन ि तयाच घटक समजतो. सगणकीय लखाकनाची िविषट, महति आवण मयायादा समजतो. लखाकनाची विविध वििरण सगणकादार समजन घि िकतो. विविध सगणकीय पकजस िापरणयास सकषम होतो.

१०.१ सगणकीय लखाकन परणालीची सकलपना :वतयमानकाळातपरतयकजणसगणकाचामरोठापरमाणातवापरकरतात.सगणकीयवमाशहतीततजानाचयाकातीमळआधशनक

वयावसाशयकसकलपनाबदललयाजयामळशनणययपरशकया,जलद,अचकवसरोपयाझालया.सगणकीयलखाकनपरणालीहीलखाकनपरशकयासरोपीकरत,तसचजासतउपयकतवसवयचलीतकरत.

सगणकीय लखाकन परणाली महणजच अशयापरकारची आजावली जयामळ आपण शवशवध उपयकत माशहती ही लखाकनपरणालीमधयसाठविकतरो.हीपरणालीसगणक,सगणकमहाजालतसचअनकदरसथसगणकीयउपकरणयाचयादारजरोडललीअसत.सगणकीयलखाकनपरणालीदारवयवसायातशवशवधपरकारचउपयकतअहवालवशववरणपतबनवलीजातात.

अशतियमहतवाचीगरोषटमहणजहअहवालबनशवतानासवयमानयलखाकनततवाचा(GenerallyAcceptedAccountingPrinciples-GAAP)शवचारकलाजातरो.

१०.२ सगणकीय लखाकन परणालीची िविषट :१) एकातमक सकलीत माविती :सगणकीयलखाकनपरणालीचीरचनाअशयापरकारकललीअसतकीजयादारखरदी,

शवकी,आशथयकनोदी,पगारनोदी,उतपादननोदीअशयाअनकवयावसाशयकपरशकयाहासरोपयावसवयचशलतहरोतात.सगणकीयलखाकनामळअचक,अदययावतवयावसाशयकमाशहतीहीतातकाळउपलबधहरोत.सगणकीयलखाकनह वयवसथापन सचना परणालीMIS (Management Information System) बररोबर एकशततकामकरन हपरमडळानावयावसाशयकपरशकयासहजसरोपयाआशणमलयवशधयतकरणयासाठीमदतकरत.

अभयास घटक

396

२) अचकता ि गतीमानता :सगणकीयलखाकनातउपभरोकतयालासमजतीलअसअनकआराखडअसतातजताबडतरोबअचकपण वयवहाराचया माशहतीची नोद परशवतात. तयामळ वयवहाराची नोद हरोताच शवशवध माशहती व अहवालसवयचशलतररतयातयारहरोतात.

३) िरीत वनणणयपरवरिया : सगणकीयलखाकनपरणालीदारताबडतरोबमाशहतीउपलबधहरोतजयामळतवरीतशनणययघणसरोपहरोत.तयामळचपरमडळासशनयरोजन,गाहकआधारवाढवण,शवसतततवयवसथापनसचनापरणाली(MIS)अहवालतयारकरण,तसचअतयतमहतवाचीवसपणयमाशहतीतवरीतउपलबधहरोत.

४) मयाणवित ि एकातमक :हसतशलखखतलखाकनािीतलनाकरताअशतियकमीवळातमहणजचअनकशवखततयलखआपणासकाहीसकदातचउपलबधहरोऊिकतात.

५) वििोब पसतकाची िरीत उपलबधता :सगणकीयलखाकनपरणालीदारअनकखातयाचातकता,अहवाल,खातवहाहाकाहीबटणदाबनतवरीतउपलबधहरोतात.महसलपरकारातीलतरीजपतक,नफा-तरोटावताळबदतसचअनकखातपसतकजसकीररोखपखसतका,बकचीनोदपखसतका,खरदीपखसतका,शवकीपखसतकाहसवयकरोणतयाहीवळीतयारसवरपातशमळतात.

६) सरवकषतता :सगणकीयलखाकनपरणालीहीहसतशलखीतलखाकनापकासरशकतवगरोपनीयअसत. तयाचयासरकापरणालीमळअनकउपभरोकतयानावगवगळासतरावरचीसरकाउपलबधकरनदतायत.

७) पारििणकता :सगणकीयलखाकनपरणालीमळररोजचयावयावसाशयकपरशकयामधयपरचडपारदियकतापरापतहरोणयासमदतहरोत.

८) खायाच िगगीकरण :सगणकीयलखाकनासाठीएकसारखयासवरपाचयाखातयाचागटकरणगरजचअसत.साधारणपणखातयाचीशवभागणीसपतती,दयता,उतपनन,खचययापरकारातकलीजात.आवशयकतनसारयागटाचीआणखीनछरोटागटातशवभागणीकरतायत.

१०.३ सगणकीय लखाकन परणालीच मिति : सगणकीयलखाकनपरणालीहीअनकवयवसायससथावकपनयासाठीमहतवाचीअसत.

१) सियचवलत :लखाकनआजावलीदारसवयपरकारचीआकडमरोडहीसवयचशलतपदधतीनअशतियकमीवळातहरोत.२) अनक उपभोका :लखाकनमाशहतीचाउपयरोगशनरशनराळाशठकाणाहनसरशकतपणकलाजाऊिकतरो.वयवसायातील

लखाकनाचीमाशहतीऑनलाईनशकवाऑफलाईनपदधतीनकायायलयातशकवाकायायलयाबाहरहीउपलबधहरोत.मरोठावयवसायातअनकउपभरोतयानायातएकाचवळीशवशवधनोदीकरणसहजिकयहरोत.

३) अचकता :सगणकीयलखाकनपरणालीहीहसतशलखीतपरणालीपकाजासतअचककामकरत.अनकपरकारचयाबरीज,वजाबाकी,आकडवारीसगणकीयआजावलीनआपरोआपहरोतात.

४) गतीमानता :सगणकीयलखाकनपरणालीहीहसतशलखीतपरणालीपकाजासतगतीनकामकरत.करोणतहीअहवालहउपभरोकतयालाताबडतरोबउपलबधहरोतात.

५) मलय कपात :अनकआशथयकवयवहाराचीनोदहीसगणकीयलखाकनपरणालीतएकदाचकरावीलागत.तयामळकमीमनषयबळातहकामिकयहरोत,तयामळपिाचीबचतहरोत.

६) पदधतिीर ि िळत नोि :सगणकीयलखाकनपरणालीतवयवहाराचीनोदहीवळतवअचकपदधतीनहरोत.७) मोठा परमाणात सगरिण कषमता :हसतशलखखतलखाकनातपरतयकआशथयकवरायसाठीसवततशहिबपसतकबाळगावी

लागतात.पणसगणकीयलखाकनपरणालीमधयमातअनकआशथयकवरााचीमाशहतीएकशततसाठवतायत.८) सवकषपत सिरप :मरोठापरमाणातअसललयाआशथयकनोदीसगणकीयलखाकनपरणालीतअशतियकमीजागतसाठवन

ठवतायतात.सगणकाचयाहाडयशडसकवरहीमाशहतीसाठवनदसऱयाएखादयाउपकरणावरपणहीमाशहतीसरशकतपणसाठवतायत.

397

९) मावितीच िसतातरण ि सामावयकरण :जयालरोकानायालखाकननरोदीमधयसवारसयआहअिालरोकािीमाशहतीचसामाशयकरणसगणकीयलखाकनपरणालीचसरोपहरोत.हीमाशहतीशपरटआऊटचयासवरपातअथवाएकासगणकातनदसरीकडइटरनटदारवपनडाईवहदारदऊिकतरो.

१०.४ सगणकीय लखाकन परणालीच घटक : (अ)हाडयवअर (ब)आजावली(Software) (क)वयवसायातीलकमयचारी

अ) िारणिअर (Hardware) : सगणकातीलहाडयवअरहअसइलकटरॉशनकसाधनआहजयादारशडसकडाईवह,मरॉशनटर,शपरटरअशयासवय गरोषटी एकमकानाजरोडलयाजातात.अदययावतलखाकनपरणालीमधय यासगणकीयजाळाचीमाशहतीचयासामाशयशककरणासाठीगरजअसत.याजाळादारजयासगणकातसवयमाशहतीसाठवललीआह,तरोमखयसगणकइतरसगणकानाजरोडललाअसतरो.हाडयवअरवसरॉफटवअरयाचाएकमकािीयरोगयजरोसमनवयसाधनअककक(Auditor)एकाजागीबसनभारतातीलकरोणतयाहीराजयातीलजसकीमहाराषट,कनायटकइ.राजयातीलगाहकाचयाआशथयकवयवहाराचयानोदीपाहिकतरो.तयामळअककणाचकामहकमीखचायतवजासतगतीनहरोऊिकत.

ब) आजािली (Software) : सगणकानजयापरकारकामकरणअपशकतआहतयासवयआजाचासचमहणजचआजावली(Software)जयामधयमाशहतीसाठवलीजातववयवसायासउपयकतअहवालतयारहरोतात.अनकलखाकनआजावलीयाइतरसगणकीयपरशकयपकासवततपणकामकरतात.

१०.४.१ लखाकनासाठी आिशयक कागिपताची वनवमणती :लखाकनाचयाआजावलीत(Software)खालीलघटकाचाउपयरोगहरोतरो.अ) लखाकनासाठी आिशयक कागिपताची वनवमणती : सगणकीय आजावलीदार वयवसायातील अनक नोदीसाठी

आवशयककागदपततयारकरतातजसकीररोखपावती,चलनइ.ब) वयििाराची नोि : सधयाचयाकाळातसगणकीयलखाकनआजावलीदार ररोजचया वयवहाराची नोद हरोत जयामळ

कागदाचीबचतहरोत.

Ledger Accounts

Credit

Balance Sheet

Debit

Liability AssetIncome Expenditure

Profit & Loss Account

398

क) तरीजपतक ि आवणक आराखरा तयार करण :आशथयकवयवहाराचीनोदझालयानतरपढआपरोआपचआवशयकतयाखातयाततयाचीनोदहरोत.लखाकनपरमाणकाचयामदतीनवयापारीखात,नफा-तरोटाखातवताळबदतयारकरणइ.साठीसगणकसचनाकाययकमतयारकरिकतरो.

१०.४.२ मनषयबळ :करोणतीही परणाली यिसवी हरोण ही तया परणालीवरकामकरणाऱया मनषयबळावरअवलबनअसत.अदययावतलखाकन

परणालीहीलखाकनाचजाननसललयावयकतीचापणसहभागकाहीपरमाणाततयातकरत.

Input (Data)

Processing (Accounting)

Output (Reports)

वयवहाराचासतरोतअसललयाकागदपतादारजसकीशवकीचीपावती,बकशडपरॉशझटचीपावती,खरदीआदिइ.उपयकतमाशहतीहीसगणकीयलखाकनातनोदकरणयासाठीवापरलीजात. सगणकीयलखाकनपरणालीततीमाशहतीहीएकाशवशिषटआराखडातवशवशिषटकमानलागत.असवयवहारजयामधयअपणयमाशहतीशदललीआहजसकीतारीखउपलबधनसण,खातकमाकनसणइ.महतवाचीमाशहतीशदललीनसणअशयासवरपाचयावयवहाराचीनोदसगणकातहरोतनाही. शनणययपरशकयसाठीआवशयकअहवालमहणजचशनषकरय,तयाचसवरपहऋणकरोचपतक,धनकरोचपतक,साठाचीनोद,तरीजपतक,शमळकतीचपतक,ताळबदइ.असत.

१०.५ िसतवलखीत लखाकन परवरिया ि सगणकीय लखाकन परवरिया यातील तलना :

तलनच मिि िसतवलतखत लखाकन सगणकीय लखाकन१. वयाखया हसतशलखखतलखाकनहीअिीपरशकयाआह

की जयादार आपलयाला वयवसायातीलपरतयक वयवहाराचया ररोजकीदय व खातवहीसवरपातलयानोदीठवावयालागतात.

हा परशकयमधय आपण शवशवध सगणकीयआजावलीचा उपयरोग वयवहाराचया सगणकीयनोदणीकरताकरतरो.

२. आकरमोर हसतशलखीतलखाकनामधयबरीज,वजाबाकीइ.आकडमरोडपरतयकशलहनकलीजात.उदा. एखादया खातयातील शिललकिरोधणयाकरताआपणजमा व नावहातीलआवशयक आकडमरोड करत फरक िरोधनकाढतरो.

सगणकीयलखाकनपरशकयतवयवहाराचीनोदहीपरतयकररतयाकरावीलागत.पणपरतयकखातयाचीशिललक ही परतयकपण आकडमरोड करतासगणकीयआजावलीदारआपरोआपशमळत.

३. खातवनिाय नोि हसतशलखीत लखाकन परशकयत आपणररोजकीदय तपासन तथील रकमा जमा व नावहा बाजला शवशवध खातयामधय शलहीतरो.सदर रककम खातयामधय वळती करतानातयामधयमानवीचकाहरोऊिकतात.

सगणकीयलखाकनपरणालीतशवशवधखातयामधीलनोदहीसवयचशलतपदधतीनहरोऊनमानवीचकाटाळतायतात.

399

४. तरीज पतक (परीकषा सची)

हालखाकनपरणालीमधयआपलयालासवयखातयातीलशिललकहीतरीजपतकातघयावीलागत.

सगणकीय लखाकन परणालीत तरीजपतक हआपरोआपतयारहरोत.

५. समायोजन नोिी समायरोजनाचया शकदय नोदी व तयाचयाखातवहीतील नोदी अिा दरोनही नोदी एकामागएकपदधतीनकलयाजातात.

सगणकीय लखाकनामधय कवळ समायरोजनाचयाशकदयनोदीकलयाजातात,तरखातवहीचयानोदीसगणकआपरोआपकरीतअसतरो.

६. आवणक नोिी ि पतक

अनक वयवहारातील अहवाल व पतककाळजीपवयक परतयक बनवाव बागतात.तरीजपतकातील रकमा शमळकतपतकातवताळबदातसथानातररतकलयाजातात.

सगणकीयलखाकन परणालीतआशथयकअहवालआपरोआप तयार हरोतात. तसच परतयक नशवनवयवहाराचयानोदीनतरचबदलहरोतजातात.

७. िावणक वििबपसतकात नोिी

वरायअखरीला लखशनक पढील आशथयकवरायसाठीअनकआशथयकअहवालाचीपतयताकरत असतरो. परतयक खातयाची शिललकरककमपढीलआशथयकवरायसाठीसथानातररतकलीजात.

सगणकीयलखाकनआजावलीतपढीलआशथयकवरायसाठीआवशयकअहवालहआपरोआपतयारहरोतात.खातयातीलशिललकरकमाहीआपरोआपसथानातररतहरोतात.

१०.६ सगणकीय लखाकन आजािलीच सतोत :लखाकनआजावलीहासगणकीयलखाकनपरणालीचाआवशयकभागआह.अशतियमहतवाचीबाब महणजकरोणतीही

लखाकनआजावलीशवकतघणयापववीवयवसायातीललखाकनाचकामकरणाऱयाकमयचाऱयाचीलखाकनातीलकाययशनपणताबघणफायदिीरठरल.सगणकावरकामकरणाऱयावयकतीलखाकनाचयाकामासजबाबदारअसतात.सगणकनाही.

खालीलदरोनपररखसथतीतलखाकनआजावलीचीगरजपडत.

(अ)जवहाहसतशलखखतलखाकनपरणालीबदलनसगणकीयलखाकनपरणालीअवलबलीजात.(ब) गरजनसारचालसगणकीयलखाकनपरणालीचीजागानशवनपरणालीघत.

१०.६.१ लखाकन आजािलीच सच :परतयकलखाकनआजावलीसचहालखाकनाची शकयाकरनउपभरोकतयाचयागरजनसारवगवगळअहवालतयारकरतरो.

लखाकनआजावलीसचाचवगवीकरणआपणखालीलपरकारकरिकतरो.(अ)वापरणयासतयार(ब) सानकशलत(क) तयारकरनघतलल(ड) खलयासतरोतामधनउपलबध

वरीलपरतयकगटाचीसवत:चीवशिषठआहत.

लखाकनआजावलीचीशनवडहीजयातयावयवसायातीललखाकनवमहसलाचयागरजनसारकलीजात.

१०.६.२ (अ) िापरणयास तयार :अिापरकारचीलखाकनपरणालीहीसाधारणलघउदयरोजकानाजयाचररोजचआशथयकवयवहारहकमीअसताततयानाउपयरोगी

पडत.कारणया परणालीची शकमतकमीअसनवापरकरणाऱया उपभरोकतयाचीसखया ही मयायशदतअसत. या परणाली शिकणयाससरोपयाअसतात.तयामळचमाशहतीचीगरोपनीयताफारिीराहिकतनाहीवसगणकपरणालीमधयघरोटाळहरोणयाचीिकयतावाढत.

400

परणालीचपरशिकणसरोपअसजकीबरचवळापरणालीचापरवठादारमफतररतयादतरो.पणबऱयाचवळाअिापरणालीइतरमाशहतीचयापरणालीबररोबरसहजपणजरोडतायतनाहीत.

१०.६.२ (ब) सानकवलत :उपभरोकतयाचयागरजनसारयापरकारचयापरणालीआजावलीमधयबदलकरतात.बाजारातशमळणारीतयारपरणालीहीसवाानाच

उपयकतअसतअसनाही.

उदा.तयारपरणालीमधयमालाचासाठावशवकीचीनोदहीसवततपणहरोतअसतपणउपभरोकतयालामातशवकीझालयानतरतयाचामालाचयासाठावरहरोणारापररणामसवयचशलतपदधतीनहरोणअपशकतअसलजसानकशलतपरणालीतिकयआह.

मरोठावमधयमसवरपाचयावयवसायासाठीसानकशलतपरणालीउपयकतठरतकारणहीपरणालीइतरमाशहतीपरणालीिीजरोडतायत.यापरणालीचीशकमतववापरासाठीचाखचयहासाधारणपरणालीपकाजासतअसतरो.उपभरोकतयासाठीहीपरणालीसानकलकरतानापरणालीमधयआवशयकतबदलवसरोयीकलयाजातात.माशहतीवपरणालीचीगरोपनीयताहीसानकशलतपरणालीतराखलीजात.परतहीपरणालीवापरणयासाठीउपभरोकतयालापरशिकणाचीगरजअसतवपरशिकणाचाखचयहाजासतअसतरो.

१०.६.२ (क) तयार करन घतलल :मरोठा वयवसायामधय लखाकन परणाली हा गरजपरमाण तयार कलया जातात. तयामधय अनक कमयचारी वगवगळा

भौगरोशलकसथानाहनतयावरकामकरिकतात.यापरणालीचयावापरासाठीशविरपरशिकणाचीगरजअसत.अिापरकारचयापरणालीउपभरोकतयाचयाशविरगरजाचीकाळजीघतातववयवसथापनसचनापरणालीचाMIS(ManagementinformationSystem)महतवाचाभागबनतात.यापरणालीगरोपशनयतावसतयतापाळनएकावळीअनकउपभरोकतयानायापरणालीचावापरकरदतात.

१०.६.२ (र) खलया सतोतामधन उपलबध :लघउदयरोगाचीलखाकन परणालीची गरजकमी शकमतीत उपलबधसगणकीय परणाली वापरनिकय हरोत. तयामळखलया

सतरोतामधनइटरनटदारउपलबधपरणालीचातिरोधघतात.यापरकारचयापरणालीइटरनटदारडाऊनलरोडकरनत तयाचावापरकरतात.

उदा.GNU Khata ही सगणकीय लखाकन परणाली लघउदयरोगासाठी तसच वयखकतक वापरासाठी खलया सतरोतादारउपलबधआह.

१०.७ कायििीर (Legal) विरधि बनािट (Pirated) लखाकन आजािली :बाजारातशवशवधपरकारचयासगणकीयलखाकनपरणालीउपलबधआहत.उपभरोकतातयाचयागरजनसारकायदिीरवखलया

सतरोतात उपलबध परणालीची शनवडकर िकतरो. कायदिीर लखाकनआजावलीचा वापर हा सरायसपण करतरो यतरो पण बनावट(Pirated)लखाकनआजावलीतमाशहतीनाशहिीहरोऊिकत.

कायमकायदिीरलखाकनआजावलीचावापरकलापाशहजकारणयापरकारचयापरणालीमधयकालानरपबदलकरणहसरोपजात.उदा.VAT,GSTइ.

l कायििीर आजािली -करोणतयाहीबधनाशिवाय,याआजावलीवापरिकतरो.l परायवकषक आजािली - यापरकारचीआजावलीहीफकतपरातयशककासाठीवापरलीजात.l बनावट(Pirated) आजािली -हीएकभदनकललीपरणालीअसनतीपणयकायायखनवतकरतायत.काहीपरमाणात

शतचनकसानझाललअसत.

यरोगय सगणकीयलखाकन परणालीचया शनवडीसाठी परथम वयकतीलालखाकनाशवरयीचयाकपनीचया गरजा जाणन घयावयालागतात.काहीलहानपरमाणातउपलबधअसललयासगणकीयलखाकनपरणालीवगवगळापरकारकामकरतातववयवसायालासहाययकरणयासकारणीभतठरतात.

उदा.TallyERP9,Miracle,Busy,Focus,&Wings

401

Tally सगणक परणालीमधय खात वनमाणण करण ि याचया पायऱया

मागण - Gateway of Tally - Accounts Info - Ledgers - Single Ledger - Choose Create

Step १: Tally चयाGatewayचयासकीनवरनAccountsinforलाजाव.

CompanyInformationSelectCompany

LoginasRemoteUser

Backup

Restore

Quit

Step २ :CompanyCreationचीWindowखालीलशचतानसारसकीनवरशदसत.सवयसशवसतरमाशहतीयासकीनवरभरलीजात.

१०.८.१ खातगटाची वनवमणती ि पायऱया :लखाकनपरशकयसाठीहसतशलखखतलखाकनपरणालीतीलकाहीसाकशतकभारचाउपयरोगहरोतरो.परतसगणकीयलखाकनाचया

परशकयतहसाकताकअतभयतअसतातजयामळशवशवधखाती,तयाचगट,अहवालहअचकपणआपरोआपतयारहरोतात.

उपभरोकतयाचयागरजनसारशवशवधसगणकीयपरणालीउपलबधआहत.काहीसगणकपरणालीयावापरासअशतियसरोपयाअसनलखाकनाचयामानकानाअनसरनतयारकललयाअसतात.

402

How to create voucher account in Tally Softwareउदा.:

१) शी.अमरोलिमाययाचयाकडनउधारीनमालाचीखरदीखली.`२५,०००

403

Tally मधील परमाणकाच (Voucher) च परकार

परमाणक परकारVoucher Types

याच उपयोग

F4(Contra) l बकतररोखभरतीl बकतनररोखकाढलीl ररोखखातयातनररोखखातयातसथानातरणl बकतनदसऱयाबकखातयातसथानातरण

F5(Payment) l सगळापरकारचीदयक(ररोखअथवाबक)यापरमाणकातदाखवतात.l नावशलहीललाररोखशकवाबकरककम.l दरोनपरकारलखाकनअसिकत,Single Entry Mode शकवा Double Entry Mode.

F6(Receipt) l फकतदरोनपरकारचयाजमारकमाअसतात.l ररोखपावतीआशणबकचीपावती.l दरोनहीपावतयाचीनोदहरोत.l जमापावतयाररोखशकवाबकअसिकत.l दरोनपरकारलखाकनअसिकत,Single Entry Mode शकवा Double Entry Mode.

F7(Journal) l ररोखीवयशतररकतसवयवयवहारासाठीयाचावापरहरोतरो.l उदा.Depreciation,provisions,transferentries,purchaseoffixedassets

oncredit.l यापरमाणकाचाउपयरोगउधारीखरदीवशवकीसाठीहरोतनाही.

F8(Sales) l याचावापरररोखवउधारीचयाशवकीनोदीसाठीहरोतरो.l दरोनपरकारदाखवतायतात‘‘पािती’’ ि ‘‘परमाणक’’.l खातयामधयररोखवगाहकयाचादरोनहीखातयातनोदहरोत.

F9(Purchase) l याचावापरररोखवउधारीचयाखरदीचयानोदीसाठीहरोतरो.l दरोनपरकारदाखवतायतात‘‘पािती’’ ि ‘‘परमाणक’’.l खातयामधयपरवठादारवररोखयादरोनहीखातयातनोदहरोत.

सिाधयाय : १० HHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHH

पर.१ िसतवनषठ परशनअ) खाली विललया पयाणयामधन योगय पयाणयाची वनिर करन विधान पनिा वलिा.

१) .............यापराथशमककागदपतादारTallyमधयकरोणतयाहीआशथयकवयवहाराचीनोदहरोत. अ) ररोजकीदय ब)तरीजपतक क)परमाणक ड)फाईल

२) .............मधयपरतयकशदवसाचीशिललकशनवडललयापरमाणकापरमाणशदसत. अ) नोदवही ब)खातवही क)ररोजकीदय ड)दनशदननोदवही

३) कायमठवखात.............यागटातमरोडत. अ) गतवणक ब)चलदयता क)बक ड)चलसपतती

404

ब) पढील विधानासाठी एक िबि, सजा वकिा िबिसमि दा.१) (BillsReceivable)यणरककमयाचीमाशहतीयातनोदवतात.२) Tallyहीसगणकपरणालीयापरकारातमरोडत.३) एखादीमाशहतीसगणकातनोदवणयासाठीवखसवकारणयासाटीहीकळदाबतात.(Shortkey)४) भदनकललीपरणालीजीथरोडापरमाणातखराबझाललीआह.५) सगणकीयपरणालीतसवयआकडमरोडहीजयामळआपरोआपकलीजात.

क) विधान चक की बरोबर त सागा.१) Alt+Dहीसशकपतकळपरमाणकाचीनोदरददकरत.२) TallyमधयF६काययकळहीखचयपरमाणकाकररताआह.३) कायदिीरसगणकपरणालीहीसरशकतवपणयपणकायायखनवतपरणालीअसत.४) पगारखातहअपरतयकखचययापरकारातमरोडत.५) सगणकपरणालीहीउपभरोकतयाचयागरजनसारसानकशलतकरतायऊिकतनाही.

र) एका िाकयात उतर वलिा :१) सगणकीयलखाकनपरणाली(CAS)महणजकाय?२) Tallyसगणकपरणालीतखातयाचीशनशमयतीकरायचयापायऱयासपषटकरा.३) Tallyमधयअहवालकसपाहतायतील?४) वगवगळीपरमाणककरोणती?५) परणालीतनशवनकपनीशनमायणकरणाऱयापायऱयासपषटकरा.

पर.५ ोरकयात उतर दा.१) हसतशलखीतलखाकनवसगणकीयलखाकनाचाफरकसपषटकरा.२) कायदिीरवबनावट(Pirated)परणालीमधलाफरकसागा.३) लखाक,परणालीमहणजकाय?४) सगणकीयलखाकनपरणालीचमहतवसपषटकरा.५) सगणकीयलखाकनपरणालीचघटकशविदकरा.

bbb

405

उततरसची (Answer Key)

१. भागीदारीची ओळख व भागीदारीची अततम खाती (Introduction of Partnership and Partnership Final Accounts)

पर. अ) खालील तदलला पायाामधन ोग पाया तनवडन सपरया वाक पना तला.

उततर : १) अ २) ड ३) अ ४) ब ५) ब ६) अ ७) ड

पर. ब) खालील तवधानानसाठी एक शबद / शबद सम / सजा तला.

उततर : १) भागीदार २) उचल ३) भागीदारी ससा ४) भारती भागीदारी कादा ५) नोदरी ६) भागीदारी करार ७) ससर भाडवल पधदती ८) नफा तवभाजन अनपात ९) अससर भाडवल पधदती १०) चाल खात ११) पवयादतत खचया १२) वातयाक खाती १३) चलसपतती १४) तरलतचा आधार(order of liquidation) १५) नफातोटा खात १६) सपतती बाज १७) शधद नफा

पर. क) खालील तवधान ‘बरोबर’ तकवा ‘चक त तला.

उततर : १) चक २) चक ३) बरोबर ४) बरोबर ५) चक ६) चक ७) चक ८) चक ९) बरोबर १०) चक ११) बरोबर १२) बरोबर १३) चक १४) चक १५) चक

पर. ड) गटात न बसरारा शबद ओळखा (Find odd one)

उततर : १) वतन २) खरदी ३) पराप तवपतर ४) द तवपतर ५) घसारा

पर. इ) तवधान परया करा.

उततर : १) समान २) वकसलपक ३) कादशीर उतपनन ४) अमायातदत ५) चाल ६) नफा तोटा ७) सकत व परतकाची ८) भागीदारी करार ९) नाव १०) उतपनन ११) चाल १२) जमातशललक १३) वापार खचया १४) मसली परापी (आगमपरापी) १५) खरदी १६) पवयादतत खचया १७) ससर सपतती १८) परतकष १९) खचया २०) जातरात

पर. ग) खालील तवधानाशी तमी समत आात की असमत त तला.

उततर : समत- ४, ५, ६, ८, ११, १२ असमत-१, २, ३, ७, ९, १०, १३, १४, १५, १६

406

२. नफा न कमतवराऱा ससाची खाती (Accounts of Not for Profit Concerns)

पर. अ) खाली तदलला पायाामधन ोग पायााची तनवड करा.

उततर : १) सामातजक २) भाडवली परापी ३) नामधारी खात ४) सपतती ५) दता ६) वाढावा ७) उतपनन - खचया खात ८) रोख व बक तशललक ९) सवा १०) भाडवली

पर. ब) पढील तवधानाकररता एक शबद / सजा तकवा शबद सम दा.

उततर : १) नफा न कमतवरारी ससा २) उतपनन - खचया खात ३) तवतशषट दरगी ४) भाडवल परापी ५) उतपनन - खचया खात ६) परापी - शोधन खात ७) अपराप (र बाकी) उतपनन ८) वाढावा ९) भाडवल तनधी १०) भाडवल परापी

पर. क) पढील तवधान बरोबर की चक त सकारर सागा.

उततर : बरोबर - १,४,७,१० चक - २,३,५,६,८,९

पर. ड) ररकामा जागा भरा.

उततर : १) वापारीक, २) सवा ३) वासततवक ४) रोख, ५) नफा-तोटा, ६) शोधन ७) नामधारी ८) उतपनन-खचया ९) भाडवल परापी १०) चाल

पर. फ) तकता परया करा (Complete the Table).१)

उततर : १) ` १५,००० (खचया) २) ` ४,००० (खचया) ३) ` २३,००० (उतपनन) ४) ` १,५०० (तट) ५) ` ३,७०० (वाढावा)

२)

उततर : १) ` १,००० २) ` ७०० ३) ` १,६०० ४) ` १,४०० ५) ` ४,५०० ६) ` ४००

३)

उततर : १) ` १,१०० २) ` १,८०० ३) ` ६५० ४) ` २,९०० ५) ` ४५० ६) ` ३,१००

पर. ग) खालील बाबीची गरना करा.

उततर : १) घसारा - ` १,२५०, २) वाज - ` ९,६००, ३) लखन सामगी वापरली - ` २३,००० ४) उतपनन खचायाचा नाव ` १५,००० ५) गाल पसतक ` ५०,०००.

407

पर. ) गटात न बसरारा शबद ओळखा (Find odd one).

उततर : १) परापी शोधन खात २) पगार ३) लखन सामगी ४) ररलानस उदोग ५) शधद नफा

३. भागीदारीची पनरयाचना (Reconstitution of Partnership) भागीदाराचा परवश (Admission of a Partner)

पर. अ) ोग पाया तनवडा.

उततर : १) १२:८: ५ २) अततररकत भाडवल ३) पनमयालाकन खात ४) रोकड / बक ५) भाडवल

पर. ब) खालील तवधानासाठी एक शबद, शबदसम तकवा सजा सचवा.

उततर : १) अततररकत नफा पदधत २) पनमयालाकन खात /नफा तोटा समाोजन खात ३) खाती ४) जन परमार ५) अतधमल पदधत ६) तागाच परमार ७) सामान / साधारर नफा ८) भागीदाराच भाडवल / चाल खात ९) अतवतरीत नफा १०) तागाच परमार.

पर. क) चक तक बरोबर सकारर सागा.

उततर : बरोबर : १, २, ५, ९, १० चक : ३, ४, ६, ७,८

पर. इ) उदारर सोडवा.

उततर : १) नवीन परमार - २:१:१ २) तागाच परमार - ५:१ ३) तागाच परमार - ७:३

पर. फ) कोषटक परया करा.

उततर : १) सरासरी नफा २) तवतनोतजत भाडवल ३) कमी कलल मल ` ४०,०००, सकधाच मल ` २,००,०००

पर. ग) गटात न बसरारा शबद ओळखा.

उततर : १) तरसामगी २) पनमयालाकनावरील नफा ३) मलाकन पदधत

४. भागीदारीची पनरयाचना (Reconstitution of Pertnership) भागीदाराची तनवतती (Retirement of Partner)

पर. अ) खालील तदलला पायाामधन ोग उततर तनवडा.

उततर : १) सवया भागीदारामध २) नाव ३) कजया ४) नवीन ५) लाभाच ६) ३:२

408

पर. ब) खालील तदलला पायाामधन ोग उततर तनवडा.

उततर : १) पनमयालाकनावरील नफा २) लाभाच परमार ३) पनमयालाकनावरील तोटा ४) लाभाच परमार ५) खाती ६) भाडवल / चाल खात

पर. क) खालील तवधान बरोबर की चक त सकारर तला.

उततर : बरोबर : १, २, ४ चक : ३, ५, ६

पर. ड) ररकामा जागी ोग शबद तलहन वाक पना तला.

उततर : १) जन परमार २) नाव ३) नफातोटा समाोजन खात ४) भाडवल ५) लाभाच

५. भागीदारीची पनरयाचना (Reconstitution of Partnership) भागीदाराचा मत (Death of Partner)

पर. अ) खालील तदलला पायाामधन ोग पाया तनवडन वाक पना तला.

उततर : १) भागीदाराची तनवतती / मतचा फादा उरलला भागीदाराना ोतो. २) लाभाच परमार ३) सपतती ४) तनवतती ५) वारसदाराच कजया खात

पर. ब) पढील तवधानासाठी एक शबद / सजा / शबदसम दा.

उततर : १) नफा २) वारसदार ३) सामान तनधी / सतचती ४) मत भागीदार ५) लाभाच परमार

पर. क) खालील तवधान चक की बरोबर त सकारर तला.

उततर : बरोबर : २, ४ चक : १, ३, ५

पर. ड) ररकामा जागी ोग शबद भरन वाक पना तला..

उततर : १) दता २) लाभ ३) सपतती ४) जन परमार ५) खाती

६. भागीदारीच तवसजयान (परतवलन तकवा समापी) (Dissolution of Partnership)

पर. अ) खालील तदलला पायाामधन ोग पायााची तनवड करा व तवधान परया तला.

उततर : १) रोखीकरर खात २) रोख/ बक खात ३) नफा वाटप परमार ४) नाव ५) रोखीकरर खात ६) नादार/ तदवाळखोर ७) पसतकी मल ८) तवसतजयात ९) जमा १०) तवसजयान

409

पर. ब) खालील तवधानासाठी एक शबद/ सजा/ शबदसम तला.

उततर : १) रोखीकरर तोटा २) तवसजयान ३) रोखीकरर खात ४) भाडवली तट ५) रोखीकरर नफा ६) सपततीच रोखीकरर ७) आकससमक दता ८) अनोदीत सपतती ९) रोखीकरर खात

१०) तवसजयान / रोखीकरर खचया

पर. क) खालील तवधान चक की बरोबर त सकारर तला.

उततर : बरोबर - २, ३, ६, ८, ९ चक - १, ४, ५, ७, १०

पर. फ) तकता परया करा.

उततर : १) ` १६,००० २) ` २८,००० ३) ` ५,००० ४) ` ३४,००० ५) ` २८,०००

७. तवतनम तवपतर तकवा हडी (Bills of Exchange)

पर. अ) ोग पाया तनवडन वाक पना तला.

उततर : १) आायी २) मसदा ३) पवयीचा ४) २५ जान. २०२० ५) आायी ६) तीन ७) ६ माचया, २०२० ८) सरकारी अतधकारी ९) अनादरर १०) द-तवपतर

पर. ब) खालील तवधानासाठी एक शबद, शबदसम तकवा सजा सचना.

उततर : १) सवलतीच तदवस २) नोदरी खचया ३) आदाता ४) पषातकती ५) नोदरी अतधकारी ६) तवपतराच नतनीकरर ७) अनग तवपतर (सोहडी) ८) तवपतरधारक ९) तवपतर वटतवर १०) बडीत कजया

पर. क) चक की बरोबर सागा.

उततर : चक - १, ३, ४, ८, १० बरोबर - २, ५, ६, ७, ९

पर. ड) गटात न बसरारा शबद ओळखा.

उततर : १) नोदरी २) दशयानी तवपतर ३) नोदरी अतधकारी ४) नोदरी खचया ५) मसदा

पर. इ) खालील तवधान परया करा.

उततर : १) तवपतराच तनवतयान २) तदवाळखोर वसकत ३) तट/ननता ४) लखन ततीनसार तवपतर (After date bill) ५) वापारी हडी ६) आताया ७) दशयानोततर तवपतर ८) नोदरी ९) सळाबाबत सशतया १०) बक सवाशलक

पर. ग) खालील तवधानाशी तमी समत आात का असमत त सागा.

उततर : समत - ३, ४, ५, ६, १० असमत - १, २, ७, ८, ९

410

पर. ) सोडवा. (Calculations)

उततर : १) ` ८२५ २) i) ` ९०० ii) ` ६०० iii) ` ३०० ३) ` १८,२०० ४) ` ५३,००० ५) ` १६,७२५ ६) १६ ऑगसट, २०१९

पर. ज) खालील नमन तार करा.

उततर : १) i) ३ एतपरल, २०१९ ii) २४ नोव, २०१९ iii) २५ जान, २०२० iv) २ माचया, २०२० v) १७ ऑगसट, २०१९.

२) i) पररपकवता तती - १७ फबवारी २०२० - कादतशर द तदनाक २० फबवारी, २०२० ii) पररपकवता तती - १२ ऑगसट २०२० - कादतशर द तदनाक १४ ऑगसट, २०२० iii) पररपकवता तती - २३ जानवारी २०२० - कादतशर द तदनाक २५ जानवारी, २०२० iv) पररपकवता तती - २० तडसबर २०१९ - कादतशर द तदनाक २३ तडसबर, २०१९ v) पररपकवता तती - २१ फबवारी २०१९ - कादतशर द तदनाक २४ फबवारी, २०१९

८. परमडळ खाती (Company Accounts) भागाच लखाकन (Issue of Shares)

पर. अ) खालील तदलला पायाामधन ोग पायााची तनवड करा आतर तवधान पना तला.

उततर : १) भाडवल तनधी २) ताळबदाची दता बाज ३) लाभाश ४) मातती पतरक ५) १०% ६) नाव ७) मायातदत ८) नाममातर/अतधकत भाडवल ९) कीत ाचना १०) अतगयात तनमावली

पर. ब) खालील परतक तवधानाकररता एक शबद/सजा तकवा शबद सम दा.

उततर : १) अपराप ाचना/कीत मागरी २) सम मलावर तनगयामन ३) भागधारक ४) सकत सकध परमडळ/कपनी ५) अतभदतत/तवकी झालल भाडवल ६) पवायातधकार भाग ७) सम भाग ८) मागरी न कलल भाडवल

पर. क) खालील तवधान बरोबर की चक सकारर सागा.

उततर : बरोबर - ३, चक - १,२,४,५,६

पर. ड) खालील तवधानाशी आपर समत आात तकवा असमत आात त सागा.

उततर : समत - ३,५,७, ८,१० असमत - १,२,४, ६, ९

पर. फ) खालील तवधान परया करा.

उततर : १) परवाजीवर/अतधमलावर २) अतधकत ३) कीत मागरी/अपराप ाचना ४) पवायातधकार ५) सम (Equity) ६) सकत सकध परमडळ/कपनी ७) अतभदतत/तवकीत भाडवल ८) अतनगयातमत

411

पर. ग) खालील सबधीची गणना करा.

उततर : १) ` ३,५०० २) ` १०,००० ३) ` १६,००० ४) ` ८,००,००० ५) ` १९,९८,००० ६) ` २,०००

९. विततीय वििरणाच विशलषण(Analysis of Financial Statement)

पर. अ) खालील विललया पयायायामधन योगय पयायाय वनिडन िाकय पना वला.

उततर : १) शदध विकरी २) चल सपतती ३) चल सपतती - सककध ४) विकरी - सकल लाभ ५) पररचालन अनपात ६) सामानय आधार ७) चल ियता ८) २:१ ९) तरलता

पर. ब) पढील विधानासाठी एक शबि, सजा वककिा शबि सम दा.

उततर : १) तलनातमक उतपनन वििरण २) सकल लाभ अनपात ३) विततीय वििरणाच विशलषण ४) अनपात ५) तरल सपतती ६) वनयोवित भाडिलािर परतािा ७) तलनातमक ताळबि

८) रोख परिा वििरण ९) विततीय १०) तरल अनपात

पर. क) खालील विधान चक वक बरोबर सकारण त वला.

उततर : बरोबर - २, ४, ५, ६, ७, ८, ९, १०, ११ चक - १, ३, १२

१०. लखाकनात सगणकाचा उपयोग (Computer in Accounting)

पर. अ) खाली विललया पयायायामधन योगय पयायायाची वनिड करन विधान पना वला.

उततर : १) परमाणक २) िनविन नोि िी ३) गतिणक

पर. ब) खाली विललया पयायायामधन योगय पयायायाची वनिड करन विधान पना वला.

उततर : १) ऋणको २) वयापारी ३) Ctrl + A ४) बनािट (Pirated) परणाली ५) सियचवलत

पर. क) विधान चक करी बरोबर त सागा.

उततर : बरोबर : १, ३, ४ चक : २, ५

bbb

412

Notes

212.00