Herbarium Św. Franciszka

Katowice 2012

Marcelin Jan Pietryja ofm

Tradycyjne ziołolecznictwo klasztorne

Wydawca: Herbarium św. Franciszka przy Klasztorze Braci Mniejszych Franciszkanów w Katowicach-Panewnikachul. Panewnicka 76, 40-760 Katowice-Panewniki, tel.: 32 25 26 870 wew. 380

http/www.herbarium.katowice.pl; e-mail: herbarium.franciscus@gmail.com

Biblioteka Herbarium Św. Franciszka

1

Recenzentprof. dr hab. Bożena Urbanek

RedakcjaMaciej Zweiffel

ZdjęciaAnna Czerny – str. 8, 52, 53, 54, 56, 57, 70–101

Stefan Gierlotka – str. 2 Ze zbiorów Herbarium – str 55, 59, 60, 64, 67, 68, 104, 105, 106, 112, 114, 116, 118, 120, 1222, 124, 126, 128, 130

Opracowanie graficzne i merytoryczne, przygotowanie do drukuEDYCJA – Książki Naukowe i Specjalistyczne

www.edycja.katowice.pl; edytaczerny@edycja.katowice.pl; tel.: 501 810 993

Pod honorowym Patronatem Wojewody Śląskiego dra Zygmunta Łukaszczyka

ISBN 978-83-936041-0-4ISBN 978-83-935389-5-9

© Copyrihgt by Herbarium św. Franciszka, Katowice 2012

7

Spis treści

Pokój i Dobro!9

Słowo wstępne Wojewody Śląskiego11

Wstęp13

Przedmowa17

Rośliny lecznicze w Biblii. Symbolika, właściwości zdrowotne i działanie 21

Ziołolecznictwo franciszkańskie. Historia i teraźniejszość47

Herbarium św. Franciszka. Miejsce niezwykłe63

Franciszkańskie Konferencje Zielarsko-Farmaceutyczne101

Polskie Towarzystwo Zielarzy i Fitoterapeutów105

Goście Herbarium109

Bibliografia130

2120

Rośliny lecznicze w Biblii.Symbolika, właściwości zdrowotne i działanie

N iepodważalny, aczkolwiek nie zawsze uświadamiany jest fakt, że życie na Ziemi nie byłoby możliwe bez roślin. Są wszechobecne w gospo-darce, żywieniu i lecznictwie, a także w sztuce, kulturze i nauce.

P ierwszym ogrodnikiem był... Bóg. Pielęgnował ogród, w którym osadził człowieka (por. Rdz 2,8). Nauczył go też uprawy roślin (por. Iz 28,24–26). Rośliny zostały wprowadzone do jego twór-

czych planów, dlatego spotykamy się z nimi na kartach Biblii bardzo często, począwszy od I księgi – Księgi Rodzaju (por. 1,11). Bardzo licz-ne są miejsca, w których rośliny występują jako porównania i symbole. Człowiek jest zresztą przyrównany roślinie: Zasadzeni w domu Pańskim, rozkwitną na dziedzińcach naszego Boga. Wydadzą owoc nawet i w starości, pełni soków i zawsze żywotni (Ps 92,14).

W nowotestamentalnej metaforze rośliny wiążą się ze wzrostem wewnętrznym, są symbolem pogłębiającego się życia. Zasadze-nie roślin i podlewanie ich to obrazy działalności apostołów.

Lecz tym, który daje wzrost, jest Bóg (por. 1 Kor 3,5). Rośliny wyobrażają także poszczególnych ludzi: Dobrym nasieniem są synowie królestwa, chwastem zaś synowie złego (Mt 13,38). Człowieka poznaje się po jego owocach, czyli po tym, co czyni: Każde dobre drzewo wydaje dobre owoce, a złe drzewo wydaje złe owoce. Nie może dobre drzewo wydawać złych owoców, ani złe drzewo wydawać dobrych owoców (Mt 7,17–20).

4746

P rekursorami rozwoju medycyny klasztornej i leczenia ziołami w Eu-ropie byli benedyktyni. Działalność w tym zakresie była zgodna z jedną z ich podstawowych reguł zakonnych: „chorych leczyć

przede wszystkim”. To dzięki ich wytrwałości i benedyktyńskiej cierpli-wości ocalały dzieła starożytnych mistrzów medycznych: Hipokratesa, Dioskurydesa, Galena i wielu innych, z których przez wiele wieków czerpano wiedzę i kształcono kolejne pokolenia medyków.

R ozwój medycyny klasztornej w Europie rozpoczął się w IV wieku. Zgodnie z postanowieniami Pierwszego Soboru Nicejskiego, zwo-łanego w 325 roku, biskupi zostali zobowiązani do zakładania przy

kapitułach i parafiach lecznic i przytułków. To właśnie benedyktyni jako pierwsi tworzyli takie placówki, przynosząc ulgę chorym i opuszczonym.

W ykonywanie posługi na rzecz chorych i cierpiących wymagało dobrej organizacji. Potrzebni byli odpowiednio wyedukowani medycy, pomieszczenia do badania i przyjmowania chorych

oraz medykamenty. Zakonnicy pełniący funkcje medyków, zwani infirma-

Ziołolecznictwo franciszkańskie.Historia i teraźniejszość

1. Rozwój medycyny klasztornejw Europie

Opactwo Sankt Galen, plan infirmerii z wiryndarzem