Upload
godoydelarosa2244
View
300
Download
67
Embed Size (px)
Citation preview
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
1/191
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
2/191
"NO LEER LO QUE BOLIVIA PRODUCE,
ES IGNORAR LO QUE BOLIVIA ES"
mrcelo grondin n.
MTODO
DEQUECHUA
RUNA SIMI
SEGUNDA EDICIN
Editorial "LOS AMIGOS DEL LIBROLa Paz - Cochabamba
!#
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
3/191
MTODO1971 Marcelo Grondin N. 1978egi!"ro de la #ro$iedad
%n"elec"&al De$'!i"o (egal
(.#. No. 18)78
198* Todo! lo! derec+o!re!er,ado! $ara la !eg&ndaEdici'n $or Edi"orial (o!Amigo! del (i-ro. (a #a /Ca!illa 001 Coc+a-am-a /Ca!illa 0* 2O(%3%A
DEQUECHUA
RUNA SIMI
Im$r%&o %' Boli(ia - Pri't%d i' Boli(ia
Editor%&) Editorial Lo& Ami*o& d%l Libro Im$r%&or%&)O++&%t "ALEA" Ltda, Orro-Boli(ia
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
4/191
RECONOCIMIEN.O
"RUNA SIMI" %& la r%alizaci/' d% todo ' *r$o d% (alio&o&colaborador%& &i' c0o co'cr&o 'o habr1a &ido $o&ibl% la
mat%rializaci/' d% %&ta obra,A&12 d%bo a*rad%c%r d% ma'%ra %&$%cial a Caroli'a Ort%*a A,$or & i'a$r%ciabl% colaboraci/' %' la $r%$araci/' d% lo&%3%rcicio&2 la $r%&%'taci/' $%da*/*ica d%l m4todo2 la%laboraci/' d%l (ocablario2 la r%(i&i/' d%l t%5to, 6%i*alm%'t% $r%cio&a la a0da d% E+ra1' Rodr1*%z B, %' la%laboraci/' $%da*/*ica 0 $r%&%'taci/' +i'al d%l libro,
.ambi4' ha &ido d% *ra' (alor la d%&i't%r%&ada a0da d%%5c%l%'t%& 7%chi&ta&) L%o(i*ildo A*irr% S,2 6roil8'S8'ch%z A, 0 Mario Mo'ta'o A,2 7i%'%& hici%ro' &0o %l
traba3o d% l%%r 0 r%(i&ar lo& ori*i'al%& d%l m4todo$%rmiti4'dom% $r%&%'tar2 co' && &*%r%'cia&2 ' co'3'to$lido d% l%ccio'%& d% 7%cha, I*alm%'t% mir%co'ocimi%'to a 9li8' Ro3a& R,2 7i%' r%(i&/ la $art%ca&t%lla'a co'trib0%'do a & m%3or $r%&%'taci/',
La +a&% +i'al2 %' la $r%$araci/' d% lo& ori*i'al%&2 +% co'+iadaa la Srta, Aida Mara:/' B,2 c0o co'ocimi%'to d%l 7%cha$%rmiti/ la corr%cta r%dacci/' +i'al d%l libro 0 %l %5c%l%'t%co$iado d% la& l%ccio'%&,
;a0a $ara todo& 0 cada 'o d% %llo& mi m8& &i'c%ror%co'ocimi%'to,
MARCELO GRONDIN N,
%NTODUCC%4N
"R'a Simi" 7i%r% &%r ' m4todo &%'cillo 0 $r8ctico 7% $%rmita %la$r%'diza3% r8$ido d% lo& $rim%ro& %l%m%'to& d% la l%'*a 7%chaba&8'do&% %' la&
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
5/191
1
9
b Co'&o'a't%&,
La& co'&o'a't%& &% $ro''cia' *%'%ralm%'t% como %' ca&t%lla'o, E'7%cha 'o %5i&t%' la& co'&o'a't%&) B2 C2 D2 @2 G2 ;2 0 H2 la& cal%& &olo &%%'c%'tra' %'
lo& ca&t%lla'i&mo&,Ci'co d% la& co'&o'a't%& ti%'%' &o'ido& di&ti'to& como &% i'dica a co'ti'a-
ci/')
#ONUNC%AC%4NOD%NA%A
#ONUNC%AC%4NA5#%ADA
#ONUNC%AC%4NE6#(O5%3A
C@chaJa $%'t%
C@@chha7a hormi*a *ra'd%
C@KchKaJa ro'co
P$am$a &%lo
P@$ham$a $la'o
PK$Kam$a0 %'t%rrar
.ta'ta 3'to
.@tha'ta (i%3o
.KtKa'ta $a'
J00 mo(%r&%
@Jh00 *%mir
KJK00 torc%r
?7all l%'*a
?@7hall ca$ot%2 r%bozo
?K7Kall0 cortar
c Ac%'taci/',
El ac%'to &% bica %' la $%'
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
6/191
imata3 3a7a0 9a7a07a a&i,Cha0 tata7a &ma3,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
7/191
#
EXPLICACIN GRAMATICALDI>LOGO "E' %l tr%' a Cochabamba"
;ERBO) "A" SER
El (%rbo !er*%'%ralm%'t% 'o &% %5$r%&a %' la t%rc%ra $%r&o'a &i'*lar2 0mcha& (%c%& d%l $lral2 %' %l ti%m$o $r%&%'t%,
E3) Cha0 aa7a armi, E&a criatra %& m3%r,
AR.ICULO DE6INIDO
No %5i&t%' lo& art1clo& d%+i'ido& %l2 la2 lo&2 la&,E3) Lla3ta7a 3at', El $%blo %& *ra'd%,
AR.ICULO INDE6INIDO
El art1clo i'd%+i'ido &no'o &% %5$r%&a ca'do %l ob3%to d% 7% &% trata%&t8 d%t%rmi'ado o ca'do &% 7i%r% i'&i&tir &obr% la 'atral%za d%l ob3%to,
E3) Imata3 Ja0 ?4 %& 4&to
a07a lla3ta, E&to %& ' $%blo,
El art1clo &no&% %5$r%&a ca'do %l ob3%to %& i'd%+i'ido 'o2 al*'o,
E3) Pita3 3a7a0 ?i4' %& a74lla9a7a07a U9 armi, A7 4lla %& 'a m3%r,
Ca'do %l art1clo &no ti%'% &%'tido NUMERAL &% %m$l%a &i%m$r% %l t4r-mi'o U,
SU6I9O) "?A"
E&t% &+i3o2 m0 &ado %' 7%cha2 cm$l% ' $a$%l %+/'ico, D% i*al ma-'%ra $%rmit% di&ti'*ir m8& +8cilm%'t% la& $art%& d% la +ra&%) &3%to2 com$l%m%'to,E' ci%rto modo &&tit0% %l art1clo d%+i'ido,
E3) Lla3ta?A 3at', El $%blo %& *ra'd%,
SU6I9O) ".A9"
E&t% &+i3o2 i*alm%'t% m0 &ado2 &i*'i+ica) 2 "am-i:n, Otra& (%c%& ti%'%$a$%l %+/'ico $ara &a(izar la %5$r%&i/',
E3 Ima.A9 Ja0 ?4 %& 4&to
C- Ima0'alla Q C/mo %&t8&
M- al%3lla, Q Bi%' 'o m8&,
C- Pita3 $a0 Q ?i4' %& 4l
M- Pa07a do' E*%'io, Q El %& do' E*%'io,
C- Pita3 3a7a0 Q 7i4' %& a74l
M- 9a7a07a Lca&, Q A74l %& Lca&,
C- Pita3 cha0 Q 7i4' %& 4&%
M- Cha07a 9o&4, Q E&% %& 9o&4,
C- Imata3 3a7a0 Q ?4 %& a74llo
M- 9a7a07a lla3ta, Q A74llo %& ' $%blo,
C- Imata3 Ja0 Q ?4 %& 4&to
M- a07a Ar7% %&taci/', Q E&ta %& la %&taci/' d% Ar7%,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
8/191
;1EJERCICIOS
1! I#$%$& '$() K$(*$ ++$&%$!Qu es sto? Esto es un pueblo.
(rio)
(puerta)(casa)(cerro)
! I#$%$& ,$() C$(*$ ./0'/!Qu es so? Eso es una puerta.
(casa)(piedra)(pueblo)(ro)
! P2%$& &$*$() J$*$(*$ /& %$%$!Quin es aqul? Aqul es algn seor.
(nio)(hombre)(padre)
(muer)3! P2%$& .$() P$(*$ *$42 !Quin es l? El es un hombre.
(seor)(muer)(nio)(esposa)
5! I#$%$& &$*$() J$*$(*$ 64*6!
Qu es aqullo? Aqullo es un cerro.
(ro)(piedra)(puerta)(casa)
7! K$( + +$&%$*$ &$%/0!
Este pueblo es grande.(nio)
(seor)
(cerro)
F
PLURALSUFIJO: "RI""CASTELLANISMOS"
VOCABULARIOcha3ra chacra&o'7o cora'!n&$a0 #iablo7a' t(, uste#maJi mano, bra'oJo&a bueno )#e cosa*,
sabroso-ri y, p(esmama ma#re, se$ora,#o$a
r'a& persona, "ente,hombre
mo&o3 nue+oato3 'orro7o&a esposoJKacha lin#o, hermoso,
bello, bueno)personas*
JKachita lin#ito
FRASES FUNDAMENTALESA, Imata3 Ja0UNA
a0UNA7a a&iS,?4 &o' %&ta& co&a&E&ta& &o' ca&a&,
Imata3 cha0UNACha0UNA7a cha3raS,
?4 &o' %&a& co&a&E&a& &o' chacra&,
Imata3 3a7a0UNA9a7a0UNA7a ma0S,
?4 &o' a7%lla& co&a&A74llo& &o' r1o&,
B, a0J'aRIa0J'a7a ato3J'a,
4&to&E&to& &o' zorro&,
Cha0J'aRICha0J'a7a la$izJ'a,
4&o&E&o& &o' l8$ic%&,
9a7a0J'aRI9a7a0J'a7a &$a0J'a,
a74llo&A74llo& &o' diablo&,
C, Imata3 Ja0J'aa0J'a7a PAPELJ'a,
?4 &o' 4&to&So' $a$%l%&,
Cha0J'a'Cha0J'a7a CAMIONJ'a,
4&o&E&o& &o' camio'%&,
AUTOMATISMOS
Imata3 Ja0J'a a0J'a7a a&i&,Imata3 cha0J'a Cha0J'a7a cha3ra&,
Imata3 3a7a0J'a 9a7a0J'a7a ma0&,Cha0J'ari Cha0J'a7a la$izJ'a,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
9/191
EXPLICACIN GRAMAT8ICALDI>LOGO "E' %l tr%' a Cochabamba"
PLURAL
con!onan"e
UNA) $alabra& t%rmi'ada& %'
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
10/191
>17
EJERCICIOS
1! I#$%$& '$('/0$) K$('/0$*$ ,$&4$!Qu son stas? Estas son chacras.
(manos)
(ros)(pueblos)(puertas)
! I#$%$& ,$('/0$) C$;'/0$*$ +$.2
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
11/191
1>
EXPLICACIN GRAMATICAL
!DI>LOGO "E' %l tr%' a Cochabamba"
IN.ERROGACIN) "C@U"
La i't%rro*aci/' &% %5$r%&a co' %l &+i3o "C@U",
E3) Cha07a a0chaC@U E& 4&o car'%
Ca'do ha0 ' $ro'ombr% i't%rro*ati(o ima2 %tc, %' la +ra&%2 'o &% &a %l
&+i3o "C@U",E3) IMAta3 Ja0 ?4 %& 4&to
El &+i3o "C@U" &% a:ad% a la $alabra 7% ti%'% ma0or 4'+a&i&,
E3) Cha0 a0chaC@U E& 4&o CARNECha0C@U a0cha ESO %& car'%
La i't%rro*aci/' 7% %' ca&t%lla'o i'cl0% la alt%r'ati(a "o"2 %' 7%cha &%%5$r%&a $or m%dio d%l &+i3o i't%rro*ati(o "C@U" colocado d%&$4& d% cada t4rmi-'o,
E3) a&i&C@U rmi&C@U So' ca&a& o $i%dra&
NEGACIN) "MANA,,,C@U"
La '%*aci/' &% %5$r%&a $or m%dio d% la& $art1cla& "MANA" 0 "C@U","MANA" $r%c%d% a la $art% d% la +ra&% 7% &% 7i%r% '%*ar, "C@U" &% a:ad% a la$alabra 7% l%(a %l 4'+a&i& d% la '%*aci/',
E3) MANA a0chaC@U, No %& car'%,
"ARI"
El ad(%rbio "ARI"2 ca'do &i*'i+ica r%&$%&ta a 'a $r%*'ta2 ll%(a %l ac%'to%' la
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
12/191
0
(lagos)(perros)(p!aros)(*lores)
! C$('/0$*$ $%6&'/0$,/) A4@? ,$('/0$*$ $%6&'/0$!'on "orros sos? 'i sos son "orros.
(papeles)#(diablos)(muchachas)
! J$*$(*$ %$0%$,/) M$0$? &$*$(*$ #$0$ %$0%$,/!Es pan aqullo? o aqullo no es pan.
(carne)(*lor)(perro)(p!aro)
3! K$(*$ =$2,/ 4/#2,/) K$(*$ =$2!Es sto casa o piedra? Esto es casa.
(hombre o muer)(perro o "orro)(pan o carne)(ro o lago)
5! J$*$(*$ (/4$&,/ ./'$,/) J$*$(*$ ./'$!Es aqullo blanco o roo? Aqullo es roo.
(nue&o o &ieo)(bueno o malo)
7! J$*$( .2*6*$ #$0$ ./'$,/!Aquellos p!aros no son roos.
(piedras)(*lores)(manos)(papeles)#
! C$( *6,$*$ #$0$ '$,$,/!Ese lago no es lindo.
(grande)(&ieo)
(nue&o)
PRESENTE DEL VERBOSINGULAR SUFIJOS: "MAN" - "MANTA"ORDEN DE LAS PALABRAS
VOCABULARIO&a$a ca#a, ca#a +e' quechi& noche, anochecercha0am0 lle"ar #e allma0 #!n#e, muy, cunriJ0 +er, conocer )un
lu"ar*ri0 ir$ri0 caminar, an#archa0a0 lle"ar-ma'ta #e, #es#eJ'a' ahora, hoy
$K'cha0 #a )opnoche*,#e #a
3am0 +enirma0JKa3 cun#ottama'ta por la ma$ana'o7a yo:a' camino-ma' a, haciaJar lejos7a0'a ayerJ'ita' ahora mismo,
este momento
FRASES FUNDAMENTALES
A, Sa$a $K'cha0 riNI, ;o0 cada d1a,
Sa$a $K'cha0 riNI, ;a& cada d1a,
Sa$a $K'cha0 riN, ;a cada d1a,
B, Ma0JKa3 ?ANri'JiNO?A7a &a$a $K'cha0 riNI,
C8'do (a& t
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
13/191
EXPLICACIN GRAMATICAL EXPLICACIN GRAMATICALF
PRESEN.E DEL ;ERBO
?no@a
?@an?$a
ri B ni
ri B niri B n RI IR8
o ,o
" ,a!:l ,a
El $r%&%'t% d%l (%rbo i'dica 'a acci/' 7% &% hac% r%*larm%'t%,
E3) Sa$a $K'cha0 %&c%lama' riNI, ;o0 a la %&c%la cada d1a,
El $r%&%'t% %5$r%&a tambi4' ' $a&ado c%rca'o o 7% ti%'% toda(1a 'ar%laci/' co' la &itaci/' $r%&%'t%,
E3) a0 ll a3tama' 3amNI, ;i'% a %&t% $%blo,?a0'a Ja0 lla3tama' 3amNI, @% (%'ido a0%r a %&t% $%blo,
No &% &a %l $ro'ombr% co' %l (%rbo &i'o ca'do &% 7i%r% i'&i&tir &obr% la$%r&o'a &3%to,
SU6I9O) "MAN"
E&t% &+i3o i'dica la dir%cci/ ' )
V
A o @acia
E3) Lla3taMAN ri'i, 6i al $%blo,
SU6I9O) "MAN.A"
E&t% &+i3o i'dica la $roc%d%'cia)
W
D% o D%&d%
E3) OrroMAN.A 3am'i, ;%'*o d% Orro,
ri B ni " ,a!
&!"ed ,a
La +orma N=%d% la &%*'da $%r&o'a %5$r%&a ta'to la +orma "como&!"ed,
La +orma U5TED'o ti%'% & corr%&$o'di%'t% %' 7%cha,
ORDEN DE LAS PALABRAS
El 7%cha l%*1timo ord%'a la& $alabra& d% 'a ma'%ra $ro$ia2 di&ti'ta d%la 7% tiliza' %l ca&t%lla'o otra& l%'*a&, El &3%to &% coloca al $ri'ci$io d% la+ra&% 0 %l (%rbo al +i'al,
Lo& com$l%m%'to& dir%cto % i'dir%cto &% coloca' %'tr% ambo&, El ord%' d%4&to& d%$%'d% d%l 4'+a&i& 7% &% 7i%ra dar al 'o o al otro, Lo& com$l%m%'to&m8& c%rca'o& al &3%to ti%'%' ma0or 4'+a&i&, Si %' la +ra&% %5i&t% ' ad(%rbio2%&t4 &% coloca a't%& d%l &3%to,
5UETO #ED%CADO 3E2O
AD3E2%O 5UETO #ED%CADO 3E2O
NO.A) A (%c%& &% cambia %&t% ord%' $ara dar ma0or 4'+a&i& como %' la& +ra&%&%5clamati(a&2 $or %3%m$lo,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
14/191
DI>LOGO "Cami'o a Cochabamba"
A- Ima0'alla2 do' G%rm8'al%3llach Ja'Ji
Q C/mo %&t8&2 do' G%rm8'E&t8& bi%' 'o m8&
G- Ar12 al% 3l la Ja'i2 Alb%rto, Q S12 %&to0 b i%' 'o m8&2 Alb%rto,
A- Ma0ma' ri' Ja0 tr%'ri Q a d/'d% (a %&t% tr%'
G- Cochabambama' ri', Q ;a a Cochabamba,
A- Ma0ma'ta cha0am' Q D% d/'d% ll%*/
G- La Pazma'ta cha0am', Q Ll%*/ d% La Paz,
A- La Pazma'tach cha0am'Ji Q Ll%*a&t% d% La Paz
G- Ma'a2 Llalla*ama'tacha0am'i, Q No2 ll%*4 d% Llalla*a,
A- Ma0JKa3 cha0am'Ji Q C8'do ll%*a&t%
G- 'a' ttama'ta cha0am'i, Q Ll%*4 %&ta ma:a'a,
A- Llalla*a7a Jarch Q E&t8 l%3o& Llalla*a
G- Ma'a Jarch2 Alb%rto,Ma'ach riJ'Ji
Q No %&t8 l%3o&2 Alb%rto,No co'oc%&
A- Ma'a riJ'ich, Q No co'ozco,
EJERCICIOS
1! S$.$ ./0,$( O4/46#$0 4202!+o, a -ruro cada da.
(al lago)
(al camino)(al pueblo)(a la casa)(a la chacra)
! S$.$ ,22 C6,$$#$#$0%$ &$#/0'2!+ienes de ochabamba cada noche.
(del cerro)(del lago)(del ro)(del camino)(de la casa)
! M$('$& ,$($#/0)u!ndo lleg/?
(&ino)(camin/)(ha ido)
3! C$(*$ L$ P$
(al camino)(al cerro)(al pueblo)(a la puerta)
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
15/191
7
SUFIJOS: "PI" - "AN"ADVERBIOS
VOCABULARIO
chaJi pie, pierna, pataichari %no es cierto&-a' con ms%ra7ocha caballero, se$or3aa auera$i&i pocora0 nacer
$arla0 hablar-$i enra abajo, #ebajo,
inerior$ata encima, altura,
arriba
FRASES FUNDAMENTALES
A, Ma0PIJa'JiOrroPIJa'i,
D/'d% %&t8&E&to0 %' Orro,
ImaPI ri'JiAtoPI ri'i,
E' 74 ha& ido@% ido %' ato,
ImaPI ri'Camio'PIri',
E' 74 ha ido@a ido %' cami/',
Sa$a $K'cha0 chaJiPIri', ;a a $i% cada d1a,
B, %ra7ochaAN3am'i, ;i'% co' %l caball%ro,
Cha0 tataANch 3am'JiAr12 $a0AN3am'i,
;i'i&t% co' %&% &%:or S12(i'% co' 4l,
PiANri'Alb%rtoANri',
Co' 7i4' +%6% co' Alb%rto,
C, 9aaMANri'i,UraMAN.A3am'Ji,Pi&iANra',
@% ido a+%ra,@a& (%'ido d% aba3o,@ac% co' $oco,
EXPLICACIN GRAMATICAL
SU6I9O) "Pl"
La $art1cla #li'dica %l l *ar d% bicaci/' d% 'a $%r&o'a o ' ob3%to,
E3 ) OrroPI Ja' i, E&to0 %' Orro,
.ambi4'2 %' la mi&ma +orma2 &% i'dica cal7i%r modo d% (ia3ar,
E3) tr%'PI %'tr%'
chaJiPI a $i%a'imalPI a lomo d% b%&tia
SU6I9O) "AN"
El &%'tido m8& im$orta't% d%l &+i3o AN%& %l acom$a:ami%'to) con,
E3) PiAN r i' Co' 7i4' ha idoAlb%rtoAN ri', @a ido co' Alb%rto,
AD;ERBIOS
Lo& ad(%rbio&2 *%'%ralm%'t%2 &% d%cli'a' como cal7i%r &&ta'ti(o,
E3) 9AAMAN ri'i, 6i a+%ra,
AUTOMATISMOS DI>LOGO "E' %l tr%' a Cochabamba"
Ima$i ri' Ato$i ri',Ma0$i Ja'Ji Orro$i Ja'i,Pia' 3am'Ji %ra7ochaa' 3am'i,Imaa' ra' Rmia' ra',
G- 'a'ri2 ma0ma' ri&a'Ji Cochabambama'ch
Q ahora2 d/'d% %&t8& 0%'doaca&o a Cochabamba
A- Ar12 do' G%rm8'2 Cochabamballa3tama' ri&a'i,
Q S12 do' G%rm8'2 (o0 a la cidadd% Cochabamba,
%5AN=lPara i'dicar 'a acci/' 7% &% %&t8 r%aliza'do %' %l
mom%'to actal2 &% i'cl0% la $art1cla 5A,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
16/191
>
G- ?h%cha cr&oma'ch Q Al cr&o d% 7%cha
A- Ar12 7%cha cr&oma', Q S12 al cr&o d% 7%cha,
G- Ma0ma'ta 3am'Jiri Q D% d/'d% ha& (%'ido
A- Poto&1 lla3tama'ta 3am'i, Q @% (%'ido d% Poto&1,G- Pia' 3am'Ji Q Co' 7i4' ha& (%'ido
A- A'to'ioa'2 do:a Mariaa'2 do'9lioa',
Q Co' A'to'io2 do:a Mar1a 0do' 9lio,
G- %Pa0J'aa'ch Q Co' %llo&
A- Ar12 do' G%rm8'2 $a0J'aa'3am'i,
Q S12 do' G%rm8'2 h% (%'idoco' %llo&,
G- Ima$i 3am' do' Ram/'Ato$ich tr%'$ich
Q E' 74 ha (%'ido do' Ram/'E' ato o %' tr%'
A- Ma'a tr%'$ich 3am' ato$i3am',
Q No ha (%'ido %' tr%' ha (%-'ido %' ato,
9a7a07a ?illacollo lla3tach2do' G%rm8'
Q A7%llo %& ?illacollo2 do'G%rm8'
G- Ar12 3a7a07a ?illacollo lla3ta, Q S12 a74l %& %l $%blo d%?illacollo,
A- 9at' lla3ta2 ichar1 Q E& ' $%blo *ra'd%, ;%rdad
G- Ar12 a, X9at' lla3ta2 do' Alb%rtoY Q S12 $%&, XE& ' $%blo *ra'-d%2 do' Alb%rtoY
!
EJERCICIOS
1! S$.$ ./0,$( ,$'2.2 ./4202!ada da camino a pie.
(caminas)
(camina)! K/02%$0 =4$*6,$=$0 &$#/02!
Ahora mismo &ine con el caballero.(he hablado)(he hecho)(he caminado)(he &isto)
! S$.$ ,22 &$=$#$0%$ &$#/0'2!ada noche &ienes de a*uera.
(de arriba)(de abao)
3! P22=$0 4/$02? 2,$4@)2e hecho con poco no es cierto?
(he ido)
(he &enido)(he caminado)(he llegado)
5! I#$.2 ,$($#/0'2) A02#$+.2 ,$($#/02!En qu has llegado? 2e llegado a lomo de bestia.
(en cami/n)#(en auto)#(en tren)#(a pie)
7! P2=$0 .$4+$0'2) S2.$'/0$=$0 .$4+$02!on quin has hablado? 2e hablado con las muchachas.
(el caballero)(el seor)(la muer)(el esposo)
! M$(.2 '$0'2) O4/46.2 '$02!3/nde est!s? Esto, en -ruro.
(en la casa)#(en el cerro)(a*uera)(abao)
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
17/191
F
FF# EXPLICACIN GRAMATICAL
PRESENTE DEL VERBO: PLURALSUFIJO: "PAJ"
VOCABULARIO
a'cha muy, mucho, #ema-sia#o )intensi#a#*
X3aJY +amos.J&iJ0 ale"rarse, ale"ra-$a3 para, #ella'JKa0 trabajar-$i& tambin, a(n, aunque,
tanto como$a0J'a ellos
'o7a'ch%3 nosotros )incl*'o7a0J nosotros )e/cl*tJ0 to#o, terminar0acha0 saberllo3&i0 salira&h7a a&hJa muchos7a'J'a uste#es:a:a hermana )#e la
mujer*
FRASES FUNDAMENTALES
A, Sa$a $K'cha0 Li&a'$arlaNC@E9,
Cada d1a hablamo& co' Li&,
Sa$a $K'cha0 Li&a' $arlaU, Cada d1a hablamo& co' Li&,
Sa$a $K'cha0 Li&a'$arlaNIC@E9,
Cada d1a Ud&, habla' co'Li&,
Sa$a $K'cha0 Li&a' $arlaNU, Cada d1a %llo& habla' co'Li&,
B, PiPA9lla'JKa'Ji Para 7i4' traba3a&
Cha0 %ra7ochaPA9lla'JKa'i, .raba3o $ara %&% caball%ro,
PiPA9lla'JKa' Para 7i4' traba3a
No7a0JPA9lla'JKa', .raba3a $ara 'o&otro&,
AUTOMATISMOS
Pi$a3 lla'JKa'ch%3P%dro$a3 lla'JKa'ch%3,Pi$a3 lla'JKa'Jich%3Li&$a3 lla'JKa0J,
PRESEN.E DEL ;ERBO) PLURAL
'$7a'ch%3 $arla-'ch%3 'o&otro& hablamo& i'cl,'o7a0J $arla-0J 'o&otro& hablamo& %5cl,7a'J'a $arla-'Jich%3 &t%d%& habla' hablaro'$a0J'a $arla-'J %llo& habla' hablaro'
D% ac%rdo a lo i'dicado %' la carta l%cci/'2 %l $r%&%'t% d%l (%rbo%5$r%&a tambi4' %l $r%t4rito,
La $rim%ra $%r&o'a d%l $lral ti%'% do& + orma&)
INCLUSI;A
La t%rmi'aci/' %' NCHEi'cl0% a todo&2 ta'to
I't%rloctor%&
a &1 mi&mo 0 a lo& 7% habla'2 ca'to a la $%r&o'a o Z [ \$%r&o'a& a 7i%'%& &% diri*% la $alabra, Aditor%&
E3) Pa0a' $arlaNC@E9, @ablamo& co' 4l, &t%d%&tam-
bi4'
ECLUEN.E
Por %l co'trario2 la +orma
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
18/191
E3) Pa0PA9 l la'JKa'ch%3, .raba3amo& $ara 4l,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
19/191
FFF
DI>LOGO "Cochabambama' cha0a'J,""Ll%*a' a Cochabamba,"
A- Do' G%rm8'2 Ja0ch
Cochabamba
Q Do' G%rm8'2 %&to %& Co
chabambaG- Ar1 a, a07a Cochabamba lla3ta, Q S1 $%&, E&ta %& la cidad
d% Cochabamba,
A- XA'cha 3at' Ja0 lla3ta7aY Q XE&ta cidad %& m0 *ra'd%Y
G- X9aJY 2 %&tacio'$i Ja&a0J, Q X;amo&Y2 %&tamo& %' la %&taci/',
E- Ima0'alla2 G%rm8' Q C/mo %&t8&2 G%rm8'
G- al%3lla2 E&t%ba', Pa07a do'Alb%rto,
Q Bi%' 'o m8&2 E&t%ba', El %&do' Alb%rto,
E- al%3llatach cha0am'Ji-ch%3
Q Ll%*aro' bi%' 'o m8&
G- Ar12 al%3 llata cha0am0J, Q S12 h%mo& l l%*ado bi%' 'om8&,
E- A'chata J&iJ'i, Q M% al%*ro mcho,
A- No7a$i& J&iJ'i2 do' E&t%ba', Q o tambi4' m% al%*ro2 do'E&t%ba',
A=U%& 'a %5$r%&i/' t1$ica d%l 7%cha, Si' &%r (%rbo &i*'i+ica ,amo!, A(E((ATA%l ad(%rbio com$l%m%'to dir%cto (a acom$a:ado d%l &+iio
"TA,
EJERCICIOS
1! P2.$& ++$0'$0,&) C$( =$4#2.$& ++$0'$0,&!1ara quin trabaamos? 5rabaamos para esa seora.
(nosotros 6 e7cl.)(ustedes)(ellos)
! T/%$#$0%$ $02#$+.2 &$#/0'2,&!8stedes &inieron a lomo de bestia por la maana.
(a pie)(a cami/n)#(en tren)#
! P2=$0 42('/) K$( %$%$=$0 42('/!on quin *uimos? 4uimos con este seor.
(ustedes)(ellos)(gente)
3! K/02%$0 %/'/0,& !5erminamos en este momento.
(ellos)
(nosotros - e7cl.)(ustedes)
5! P2'/0$%$& ($,$0'/) A*$ 4/0$ ($,$0'/!Quines saben? 'aben muchas personas.
(mueres)(muchachas)(hermanas)(caballeros)
7! P2.$& ++$0'$0'2,&) C$( =$4#2.$& ++$0'$('/!1ara quin trabaan (8ds.)? 5rabaamos para esa muer.
(esa esposa)(ese seor)(ese caballero)(ese padre)
! J$*$( $$ #$0$ ($,$0'/,/!Aquellas hermanas no saben.(hacen)(trabaan)(salen)(terminan)
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
20/191
7
FEXPLICACIN GRAMATICAL
F
FORMA PROGRESIVA "SA"ACUSATIVO "TA"
INFINITIVO COMPLEMENTO DIRECTO
VOCABULARIO
miJh0 comer, comi#am'a0 querer0a'a$a0 ayu#ar0achach%3 proesorJa&a0 estar-&a )orma pro"resi+a*
all$a "allina0aJ a"uaa$a0 lle+ara$am0 traera0'a jo+en )masc*cha'ta entonces, #espus
FRASES FUNDAMENTALES
A, Ma0ma' riSA'JiOrroma' riSA'i,Poto&ima' riSA'Ji,Scr%ma' riSA',
D/'d% %&t8& 0%'doE&to0 0%'do a Orro,E&t8& 0%'do a Poto&1,E&t8 0%'do a Scr%,
arma'ta 3amSA'ch%3,arma'ta 3amSA0J,arma'ta 3amSA'Jich%3,arma'ta 3amSA'J,
E&tamo& (i'i%'do d% l%3o&,E&tamo& (i'i%'do d% l%3o&,E&t8' (i'i%'do d% l%3o& Ud&,,E&t8' (i'i%'do d% l%3o& %llo&,
B, .Ka'ta.AmiJh&a'i,.Ka'ta.AmiJh&a'Ji,
.Ka'ta.AmiJh&a',
E&to0 comi%'do $a',E&t8& comi%'do $a',
E&t8 comi%'do $a',C, a'a$a0.Am'a&a'i,
a'a$a0.Am'a&a'Ji,a'a$a0.Am'a&a',
D%&%o a0dar,D%&%a& a0dar,D%&%a a0dar,
AU.OMA.ISMOS
Pita3 ri&a' Pa0 ri&a',.Ka'tata miJh&a'JichAr12 tKa'tata miJh&a'i,arma'tach 3am&a'JAr12 Jarma'ta 3am&a'J,
6ORMA PROGRESI;A) "SA"
$arla ] &a] 'i$arla ] &a] 'Ji$arla ] &a] '
%&to0 habla'do%&t8& habla'do%&t8 habla'do
$arla ] &a] 'ch%3$arla ] &a] 0J$arla ] &a] 'Jich%3$arla ] &a] 'J
%&tamo& habla'do i'cl,%&tamo& habla'do %5cl,%&t8' habla'do &t%d%&%&t8' habla'do %llo&
Para i'dicar 7% 'a acci/' &% %&t8 r%aliza'do %' %l mom%'to $r%&%'t% a7% &% r%+i%r%2 &% i'cl0% %' %l (%rbo %l i'+i3o 5A,
E&t% i'+i3o $%d% &ar&% %' ca&i todo& lo& ti%m$o& d%l (%rbo,
E3) Pa0J'aa' lla'JKaSA', E&t8 traba3a'do co' %llo&,
La $ro''ciaci/' d%l i'+i3o 5A(ar1a &%*
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
21/191
7
EJERCICIOS
FT
DI>LOGO "Cochabambama' cha0a'J,""Ll%*a' a Cochabamba"
E- ?h%cha cr&oma'ch3am&a'Ji2 Alb%rto
Q E&t8& (i'i%'do al cr&o d%7%cha2 Alb%rto
A- Ar1, Cr&oma' 3am&a'i, ?a'ri27h%chata 0acha'Jich
Q S12 %&to0 (i'i%'do al cr&o, t
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
22/191
8
>
SUSTANTIVOS SINGULARES CON:ADJETIVO POSESIVOSUFIJO: "NI" EUFNICO
VOCABULARIO7K%$i bulto3 chhiJa un pocochhiJa tan, tanto&ara ma'&ti nombre3chK0 peque$o, tro'o
a&a' msmi&JKi #ulce, sabroso0a0J0 entrarmallJ c!n#or$Kacha ropa, +esti#olla&a pesa#o
FRASES FUNDAMENTALES
A, .ata3am',.ataI3am',.ataN3am',
Mi $adr% ha (%'ido,. $adr% ha (%'ido,S $adr% ha (%'ido,
.ataNC@E93am',
.ataU3am',
.ataIC@E93am',
.ataNU3am',
N%&tro $adr% ha (%'ido,N%&tro $adr% ha (%'ido,S $adr% d% Ud&, ha (%'ido,S $adr% d% %llo& ha (%'ido,
B, achach%3Nl0 3am'chAr12 0achach%3Nl0Ji 3am',
@a (%'ido mi $ro+%&orS12 t $ro+%&or ha (%'ido,
achach%3Nl' 3am'chAr12 0achach%3Nl' 3am',
@a (%'ido & $ro+%&orS12 & $ro+%&or ha (%'ido,
achach%3NI'ch%3 3am'chAr12 0achach%3NI'ch%3 3am',
@a (%'ido '%&tro $ro+%&orS12 '%&tro $ro+%&or ha (%'ido,
achach%3Nl0J 3am'ch
Ar12 0achach%3Nl0Jich%3 3am',
@a (%'ido '%&tro $ro+%&or
S12 & $ro+%&or ha (%'ido,achach%3Nl0Jich%3 3am'chAr12 0achach%3Nl0J 3am',
@a (%'ido & $ro+%&or d% Ud&,S12 '%&tro $ro+%&or ha (%'ido,
achach%3Nl'J 3am'chAr12 0achach%3NI'J 3am',
@a (%'ido & $ro+%&or d% %llo&S12 & $ro+%&or d% %llo& ha (%'ido,
9EXPLICACIN GRAMATICAL
AD9E.I;O POSESI;O
-0 ^ mi
-0Ji ^ t-' ^ &
-'ch%3 ^ '%&tro
-0J ^ '%&tro-0Jich%3 ^ (%&tro-'J ^ &
El ad3%ti(o $o&%&i(o mi2 t2 &2 %tc, &% %5$r%&a $or lo& &+i3o&
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
23/191
#EJERCICIOS
DI>LOGO "Cochabamba %&tacio'$i,""E' la %&taci/' d% Cochabamba,"
E- 9aJ2 G%rm8', Q ;amo&2 G%rm8',
G- 9aJ2 E&t%ba', Q ;amo&2 E&t%ba',
E- Ma0$i 7K%$i0J i2 G%rm8' Q D/'d% %&t8 t blto2 G%r-m8'
G- P'J$i Ja&a', Q E&t8 %' la $%rta,
E- ?K%$i0Jiri2 Alb%rto Q t blto2 Alb%rto
A- a07a 7K%$i0, Q E&t% %& mi blto, A71 %&t8
E- Ma'ach lla&a Q No %& $%&ado
A- Ma'a, U3 chhiJalla2 a, Q No, U' $oco 'o m8&2 $%&,
E- XLla&a2 aY Imata a$a&a'Jiri Q XP%ro &12 %& $%&adoY ?4%&t8& ll%(a'do
A- ?h%cha libro&ta a$a&a'i, Q E&to0 ll%(a'do libro& d% 7%-cha,
E- Ima$a3 a&h7a libro&ta a$a&a-'Jiri
Q Para 74 %&ta& ll%(a'domcho& libro&
A- Sma3ta 7h%chata 0achaJa0tam'a&a'i,
Q E&to0 7%ri%'do a$r%'d%r %l7%cha m0 bi%',
1!- T$%$( *.2%$ $.$#/$0!9i padre est! tra,endo el bulto.
(ma")(carne)(ropa)(c/ndor)
!- $=$('2 $=$0 #2'2%$ #2'/$0!5u hio est! comiendo m!s dulce.
(pan)(carne)(comida)(gallina)
!- Y$,$,&020 ,$++#$0%$ ($('/#/$0!'u pro*esor est! entrando de la calle.
(a*uera)(patio)#(pla"a) #
3!- M$#$('/ /& ,2'$%$ ++$0'$$0!uestra madre est! trabaando un poco.(padre)(hio)(hermana)(to)#
5!- Q.2020,& ++$$ '$0'/!uestros bultos son pesados.
(grandes)(nue&os)(pequeos)
7!- T2'$020'/ &$=$.2 '$$0'/!'us *lores est!n a*uera.
(arriba)(abao)
(en el patio)#(en la chacra)!- I#$%$& /%2('2) M$4@$ /%2(*$!
u!l es tu nombre? 9i nombres es 9ara.(Elena)(Alberto)(:erm!n)(5oribio)(Esteban)(9arua)
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
24/191
GENITIVO H O POSESINUBICACIN DEL ADJETIVO
VOCABULARIO
&imi boca, palabrach$a colatha$a ni#o7Ko:i caliente, cli#oi&a barri"a, +ientre,
est!ma"o
chiri0 hacer ro, tener ro)pron*chiri rotaa cuatro7Kom%r +er#e0achaJa3 alumno
FRASES FUNDAMENTALES
A, Pablo9armi' &ma3,P%dro9a&i' 0ra3,Pablo9.Ala$iz'i' 3chK0,P%dro9.Acamio''i' $Ja,Pablo9.Aa&i' Jar,P%dro9PAaa' 3at',Pablo9PA.Acha3ra' Jo&a,P%dro9PA.Atata' 3am',S$a0PA&imi' &a3ra,Si$a&PAtata' 3am',S$a0PA.Ach$a' 3at',Si$a&PA.A$oll%ra' maJKa,
La m3%r d% Pablo %& m0 b%'a,La ca&a d% P%dro %& bla'ca,El l8$iz d% Pablo %& $%7%:o,El cami/' d% P%dro %& ro3o,La ca&a d% Pablo %&t8 l%3o&,El hi3o d% P%dro %& *ra'd%,La chacra d% Pablo %& b%'a,El $adr% d% P%dro ha (%'ido,La $alabra d%l diablo %& $%r(%r&a,;i'o %l $adr% d% la mchacha,La cola d%l diablo %& *ra'd%,La $oll%ra d% la mchacha %&(i%3a,
B, Cha0 a&%7a PUA,Cha0 PUAa&%7a 'o7a3$ata,a0 LLASAlibro7a 7a'$ata,
E&a ca&a %& ro3a,E&a ca&a ro3a %& m1a,E&t% libro $%&ado %& t0o,
AUTOMATISMOS
Pablo3 a&i' 0ra3,Si$a&$ata $oll%ra' maJKa,a0 lla&a libro7a 7a'$ata, P%dro3$ataaa' 3at', S$a0$a ch$a' 3at',
La $o&%&i/' &%%5$r%&a $or m%dio d% lo& &+i3o&)
- 9- 9.A- 9PA- 9PA.A
$ara la& $alabra& t%rmi'ada& %' ;OCAL,
- PA- PA.A
$ara la& $alabra& t%rmi'ada& %'CONSONAN.E o %' "",
El &o d% la& di+%r%'t%& +orma& r%&$o'd% a la& co&tmbr%& r%*io'al%& o al ritmo d% la+ra&%,
E3 ) P%dro9 a&i' $Ja, La ca&a d% P%dro %& ro3a,Si$a&PA.A $oll%ra' 7Kom%r, La $oll%ra d% la mchacha %& (%rd%,Si$a&PA mama' &ma3, La mam8 d% la mchacha %& b%'a
IMPOR.AN.E)El l%'*a3% $o$lar a:ad% a m%'do 'a al $o&%&i(o #A7% &i*% a la&
$alabra& t%rmi'ada& %' co'&o'a't% o %'
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
25/191
DI>LOGO "P%3$ata Ja0 a&%7a"
"D% 7i4' %& %&ta ca&a"
E- X9aJ a&ima'Y Q X;amo& a ca&aY
G- X9aJ2 ariY Q X;amo&2 $4&Y
E- al%3llach Cochabamba2G%rm8'
Q E&t8 bi%' Cochabamba2G%rm8'
G- Ar12 al%3lla a'cha 7Ko:i, Orrochiri, a&iri2 Jarch
Q S12 %&t8 bi%' 'o m8& hac%calor, E' Orro hac% +r1o, laca&a2 %&t8 l%3o&
E- Ma'a Jarch taa Jilom%trolla,
Q No %&t8 l%3o& &o' &/lo catroJil/m%tro&,
G- Do' Ma'%l cha0am'ch Q @a ll%*ado do' Ma'%l
E- Ar12 cha0am', Q S12 ha ll%*ado,
G- A&h7a 0achaJa3ch 3am'J7h%cha cr&o$a3
Q ;i'i%ro' mcho& alm'o&$ara %l cr&o d% 7%cha
E- Ar12 a&h7a Ja'J, Sma30achaJa3J'a,
Q S12 &o' mcho&, So' b%'o&alm'o&,
G- a0ch a&%7a Q E& 4&ta la ca&a
E- Ar12 Ja0, Q S12 4&ta %&,
G- P%3$ata Ja0 a&i Q D% 7i4' %& %&ta ca&a
E- Lca&$ata a&i', Q E& la ca&a d% Lca&,
G- Ma'ach 7a'$ata Q No %& la t0a
E- Ma'a 'o7a3$atach, Q No %& la m1a,
"PE9PA.A" - "ASE?A", D%la't% d% "3" 0 "?"2 "i" &% cambia %' "%",
".AA ILOME.ROLLA", A (%c%& %l &&ta'ti(o a't%c%dido d% ' ad3%ti(o'm%ral 'o ll%(a la caract%r1&tica d%l $lral "&" o "J'a", Por i'+l%'cia d%lca&t%lla'o2 &% la tiliza ca&i &i%m$r%,
EJERCICIOS
1! P2%$& ($('/$0) M$42$& *6$0 ($('/$0!Quin est! entrando? Est! entrando el esposo de 9ara.
(hio)(hermana)(madre)(padre)
! A+*6& ,/.$0 &$%/0!0a cola del perro es grande.
(boca)(pata)(barriga)
! P$+6&.$ =$20 &/,/(!0a casa de 1ablo es pequea.
(man/)(pie)(chacra)
3! S2.$.$ $+*60 '$,2%/!
El perro de la muchacha es lindo.(pegado)(pequeo)(grande)(malo)
5! G4#$0.$%$ %$%$0 ($,$0!El padre de :erm!n sabe.
(come)(sale)(a,uda)(se alegra)
7! P2*6&.$%$ %$.$0 (/4$&!El nido del p!aro es blanco.
(pesado)
(bueno)(caliente)! K$( %$=$ *.2 ./'$!
Estos cuatro bultos son roos.(pesados)(grandes)(pequeos)(&erdes)
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
26/191
1*
337 EXPLICACIN GRAMATICAL
DECLINACIN DEL SUSTANTIVO CON POSESIVO
VOCABULARIO
illa0 a+isara30a0 llamar, in+itar&a0JK0 cansarseaJi'J'a al"unos, una parte3i'a2 a3i'a as-3i'a comoJra3 mayor )en e#a#*,
por #ems, +arios
0ari0 or, escucharra'ti0 comprarch'Ja #ie'taJi0 cantar'i0 #ecira7% hermano #el +ar!n
FRASES FUNDAMENTALES.ataMAN'i'i,.atalAN$arla'i,.ataNMANilla'Ji,
L% di3% a mi $adr%,@abl4 co' t $adr%,A(i&a&t% a & $adr%,
[email protected]',.ataUPA9lla'JKa',[email protected]',
Llam/ a '%&tro $adr%,.raba3a $ara '%&tro $adr%,Lo &ab% $or & $adr% d% Ud&,,
.ataNU.A0ari'J,
.ataPA.Aa&iN.Ara'ti'J,ra3NIN.Am'aJ',
E&ccha' a & $adr%,Com$raro' la ca&a d% mi $adr%,L% 7i%r% a & ma0or,
Ma0ma' ri'Ji
a&iMANri'i,
D/'d% +i&t%
6i a mi ca&a,Pia' $arla'Ji@%rma'olAN$arla'i,
Co' 7i4' habla&t%@abl4 co' t h%rma'o,
MamaU.AriJ'JichAr12 [email protected]'i,
;i&t% a '%&tra madr%S12 h% (i&to a & madr%,
SUS.AN.I;O ` POSESI;O ` NI ` .ERMINACIN
El &&ta'ti(o &%*ido d%l &+i3o $o&%&i(o &% d%cli'a como cal7i%r&&ta'ti(o,
E3) a&i0MAN ri'i, 6i a mi ca&a,.ata0PA.A a&i'.A ra'ti'J, Com$ra' la ca&a d% mi $adr%,
Ca'do %l &+i3o t%rmi'a %' co'&o'a't% o %' ""2 &i*% la& r%*la& d%l&&ta'ti(o 7% t%rmi'a co' %&ta& $articlaridad%&) &% i'cl0% la $art1cla "NI"%'tr% %l &&ta'ti(o 0 la d%cli'aci/', ;%r l%cc, No, ,
E3) ra3NI'ta m'aJ', L% 7i%r% a & ma0or,
AUTOMATISMOS
.ata0ma' $arla'i, .ata0Jima'ta $arla'i,
.ata'a' $arla'i, .ata'ch%3ta a30a',
.ata0Jta a30a', .ata0Jich%3ta a30a',
.ata'Jta a30a',
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
27/191
39DI>LOGO "A&h7a cha0am'J,"
"Mcho& ha' ll%*ado,"
G- Ima0'alla2 do' Ma'%l Q C/mo %&t8&2 do' Ma'%lM- al%3lla, ?a'ri2 G%rm8'2
al%3llachQ Bi%' 'o m8&, t
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
28/191
11
5EXPLICACIN GRAMATICAL
51
FUTURO
VOCABULARIO
7Ka0a ma$ana7haa0 mirar, cui#ara3 otroJi'&a tresma'ara3 to#a+a, )antes que*7allari0 empe'ar7Ka0a mi'cha en uno #e los
pr!/imos #as
alli' bienmi'chha pasa#o ma$anaa&a' msJicha0 abririch8 tal +e', qui'sich8&2 ich& tal +e', qui's
FRASES FUNDAMENTALES
A, a&i0ma' riSA9, ;o0 a ir a mi ca&a,
?Ka0a riNI, ;a& a ir ma:a'a,
.ata07a a&i0ma' r%N?A, Mi $adr% (a a ir a mi ca&a,
@%rma'o'ch%3a' riSUNC@E9, ;amo& a ir co' '%&tro h%rma-'o,
XP%droY No7a0J a&i0Jma'riS?AU,
XP%droY No&otro& (amo& a ir a'%&tra ca&a,
a&i0Jich%3ma' riNIC@E9, ;a' a ir a & ca&a,
Pa0J'a7a lla3tama' r%N?ANU, Ello& ir8' al $%blo,
AUTOMATISMOS
Ma0ma' ri&a3Ma0ma' ri'JiMa0ma' r%'7aMa0ma' ri&'ch%3Pia' ri&7a0J
6U.URO
3am ] &a3 (%'dr4 3am ] &'ch%3 (%'dr%mo&3am ] &7a0J (%'dr%mo&
3am ] 'Ji (%'dr8& 3am ] 'Jich%3 (%'dr8'3amo ] '7a (%'dr8 3amo ] '7a'J (%'dr8'
El
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
29/191
F EJERCIC
IOS
DI>LOGO "A&a' 0achaJa3J'a cha0am&a'J,""E&t8' ll%*a'do m8& alm'o&,"
G- XE&t%ba'Y ,,, XU3 ato cha0am&a'Y Q XE&t%ba'Y ,,, XE&t8 ll%*a'do 'atoY
E- Pita3 3a m&a' Q ?i4' (i%'%
G- X9aJY X?haa&'ch%3Y Q X;amo&Y XMirar%mo&Y
E- B%'a& 'och%&, Ima0'allaJa'Jich%3 Cr&oma'ch3am&a'Jich%3
Q B%'a& 'och%&2 c/mo %&-t8' E&t8' (i'i%'do al cr&o
C- Ar12 cr&oma' 3am&a0J, Q S12 (%'imo& al cr&o,
G- Si'chita J&iJ0J, Ima&ti0Jich%3ri
Q No& al%*ramo& mcho,C/mo &% llama' &t%d%&
C- No7a0$ata Carm%'2 $a0$ata;ictoria2 $a0$a3tata3 A'ita,
Q El m1o %& Carm%'2 %l d% %lla;ictoria2 0 %l d% %lla A'ita,
G- Alli'tach cha0am'Jich%3 Q Ll%*aro' bi%'
;- Ar12 alli'ta cha0am0J, Q S12 ll%*amo& bi%',
G- 9aJ a&ima'2 a3 0achaJa3-J'ata &alda&'ch%3,
Q ;amo& a la ca&a2 &aldar%mo&a lo& d%m8& alm'o&,
XB%'a& 'och%&2 0achaJa3J'aYa0 Ji'&a &i$a&J'a7aOrroma'ta cha0am&a'J,?h%cha cr&oma' 3am&a'J,
Q XB%'a& 'och%&2 alm'o&YE&ta& tr%& &%:orita& %&t8' ll%-*a'do d% Orro, ;i%'%' alcr&o d% ?%cha,
.- o&a$acha, Ima0'alla Ja'Jich%3 Q M0 bi%', C/mo %&t8'
R- al%3lla Ja0J, .J0chcha0am'J
Q E&tamo& bi%', @a' ll%*adotodo&
A- Ma'ara3, aJ%'7a 7Ka0acha0amo'7a'J, Ich8 a'imal$i3am&a'J,
Q .oda(1a 'o, Al*'o& ll%*ar8'ma:a'a, .al (%z %&t8'(i'i%'do a lomo d% b%&tia,
L- Pita3 Poto&1 ma'ta 3amo'7a Q ?i4' (%'dr8 d% Poto&1
E- A'to'io 3amo'7a, Q ;a a (%'ir A'to'io,
A- ChKi&ima' cha0amo'7a2 Poto&1a'cha Jar Ja0ma'ta,
Q Ll%*ar8 a la 'och%2 Poto&1%&t8 m0 l%3o& d% a71,
1! S$('/$&!9e cansar.
(t)(l)(nosotros - incl.)(nosotros 6 e7cl.)(ustedes)(ellos)
! Q$($ *$++$42$&!Empe"ar maana.
(t)(l)(nosotros 6 incl.)(nosotros 6 e7cl.)(ustedes)(ellos)
! Q$($ '20$ +246%$ 4$0%2$&!9aana comprar tres libros.
(traer)(mirar)(lle&ar)(abrir)
3! M20,$ $*$ 4/0$%$ 42'/0'2!1asado maana &er!s mucha gente.
(otra)(m!s)(alguna)
5! Y$,$'$&.$%$ %$%$0=$0 &$#/*$('/!+endremos con el padre del alumno.
(hablaremos)(escucharemos)
(cantaremos)(miraremos)
7! M$('$& ($,$,&.$%$ ++$&%$0#$0 420'2) Q$($ 42$&!u!ndo ir!s al pueblo del pro*esor? ;r maana.
(casa)(escuela)#(colegio)#
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
30/191
1;
SUSTANTIVOS PLURALES CON SUFIJO POSESIVOHA+ 06#20$%2;6
"AY"
VOCABULARIO0a'a ne"ro7K%ll amarillo, pli#oJilla luna, meschKl "orroi&Ja0 #ostia' hay$hi&7a cinco
ira "or#o$h3lla0 lu"arma'Ja ollam3 semillatia0 haber, tenerJa' hay
FRASES FUNDAMENTALES
A, aaS'i$arla&a'JchAr12 aaS'iI$arla&a'J,
aaS'iNri&a'JchAr12 aaS'iNri&a'J,aaS'iUl%%&a'JchAr12 aaS'iIC@E9l%%&a'J,aaS'iNC@E93am&a'JchAr12 aaS'iNC@E93am&a'J,aaS'iNUmiJh&a'JchAr12 aaS'iNUmiJh&a'J,
E&t8' habla'do mi& hi3o&S12 t& hi3o& %&t8' habla'do,
E&t8' 0%'do && hi3o&S12 && hi3o& %&t8' 0%'do,E&t8' l%0%'do '%&tro& hi3o&S12 && hi3o& %&t8' l%0%'do,E&t8' (i'i%'do '%&tro& hi3o&S12 '%&tro& hi3o& %&t8' (i'i%'do,E&t8' comi%'do && hi3o&S12 && hi3o& %&t8' comi%'do,
B, La$iz'iUNA0ra3,La$iz'iIUNA0a'a,La$iz'iNUNA7K%ll,La$iz'iUUNA$Ja,
La$iz'iNC@E9UNA7Kom%r,La$iz'iIC@E9UNA&ma3,
Mi& l8$ic%& &o' bla'co&,.& l8$ic%& &o' '%*ro&,S& l8$ic%& &o' amarillo&,N%&tro& l8$ic%& &o' ro3o&,
N%&tro& l8$ic%& &o' (%rd%&,S& l8$ic%& d% Ud&, &o' b%'o&,
C, a&i$i 3 r'a .IAN,.Ka'ta .IAN,Ma'a tKa'ta ANch,
@a0 'a $%r&o'a %' la ca&a,@a0 $a',No ha0 $a',
AUTOMATISMOS
aa&'i0 3am&a'J,aa&'i' 3am&a'J,aa&'i'ch%3 3am&a'J,aa&'i0Jich%3 3am&a'J,.a'ta tia',
La$iz'i0J'a 0a'a,La$iz'i'J'a 0a'a,La$iz'i0JJ'a 0a'a,La$iz'i'JJ'a 0a'a,Ma'a tKa'ta Ja'ch,
EXPLICACIN GRAMATICAL
POSESIVO DE SUSTANTIVOS PLURALES
I, SUS.AN.I;O` S ` NI ` POSESI;O
%' (ocal
II, SUS.AN.I;O` NI ` POSESI;O ` UNA
%' co'&o'a't%
El $o&%&i(o $lral &% %5$r%&a d% do& ma'%ra& di&ti'ta& &%*
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
31/191
557 EJERCI
CIOS
DI>LOGO "Com$a:%ro&'i0J J'a' chKi&i cha0amo'7a'J,""N%&tro& com$a:%ro& ll%*ar8' %&ta 'och%,"
A- Ima0'alla Ja'Jich%3ri Q C/mo %&t8'
.- al%3lla Ja0J2 7a'J'ari Q E&tamo& bi%' 'o m8&2 0&t%d%&
A- al%3 lla, Ima &ti0Jir i Q Bi%' 'o m8&, C8l %& t'ombr%
D- No7a3$ata Dio'icio, Q El m1o %& Dio'icio,
A- Ma0ma'ta Ja'Jiri Q D% d/'d% %r%&
D- Poto&ima'ta, Q D% Poto&1,
A- Sma3 Or7oma'tach Q D%l "C%rro Rico"
D- A3i'ada, Q A&1 'o m8& %&,A- A&h7a r'ach tia' Poto&1
lla3ta$iQ @a0 mcha *%'t% %' la
cidad d% Poto&1
D- Ar12 a&h7a r'a tia', Q S12 ha0 mcha *%'t%,
A- Ma0JKa 3 cha0am'Jich%3 Q C8'do ha' ll%*ado
D- 'a' tard% cha0am0J, Q @%mo& ll%*ado %&ta tard%,
A- Pia' 3am'Jich%3 Q Co' 7i4' ha' (%'ido
D- Mar3aa' 3am0J, Q @%mo& (%'ido co' Mar3a,
A- Al li'tach 3am'Jich%3 Q @a' (%'ido bi%'
D- Ar12 alli'ta 3am0J, Q S12 h%mo& (%'ido bi%',
A- R'ama&i&'i0Jiri2 cha0amo-'7a'Jch
Q t& com$a:%ro&2 (a' all%*ar
D- R'ama&i&'i0J J'a' chKi&icha0amo'7a'J,
Q N%&tro& com$a:%ro&ll%*ar8' %&ta 'och%,
1! C$0%$ $$02( ($('60*$0'/!
3espus entrar!n mis hermanas. (tas)#(hias)(alumnos)
! K$( '2++$*$ 2'$( =$=$02('2 ,$($#60*$0'/!5us dos hios llegar!n este mes.
(cuatro)(otros)(tres)(cinco)
! Q$($ =$=$020,& =$=$020'/=$0 ./&++$0*$0'/!9aana nuestros hios ugar!n con sus hios.
(ir!n)(entrar!n)(estudiar!n)#
3! C/+/020 ./'$!'us gorros son roos.
(amarillos)(negros)(&erdes)
5! M$.$%$.2 ,/0'$ #$0'$ %2$0!'obre la mesa ha, die" ollas.
(cuatro)(dos)(algunas)(otras)
7! S2.$02('/'/0$*$ '$,$ '$0'/!uestras muchachas son lindas.
(gordas)
(negras)(p!lidas)
! M$0$ % $0%$ '$0,/!o ha, pan.
(dulce)(carne)(ollas)(semillas)
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
32/191
1>
DECLINACIN DE SUSTANTIVOS PLURALES CONSUFIJO POSESIVO
INFINITIVO
VOCABULARIOllaJiJ0 apenarse, pena7o0 #arJa&aJ0 +i+ir, +i#a&0a0 esperardi&$a*ara0 a"ra#ecercha$i me#io, entrella3tama&i paisano&i'chi #uro, #enso, uerte,
#emasia#or$ha caliente
o'7o0 enerme#a#,enermar
r$ha0 hacer calor, calor,quemar, sol
ta$0 pre"untar$:0 #ormir$:'a camama&JKa0 buscar3 una cosa
FRASES FUNDAMENTALES
A, .ata&'iMAN.A$arla'i,.ata&'ilANri'Ji,.ata&'iNPA.Aa&i' mo&o3,.ata&mUPA9ra&a',
@% hablado d% mi& $adr%&,@a& ido co' t& $adr%&,La ca&a d% && $adr%& %& '%(a,E&t8 haci%'do $ara '%&tro&$adr%&,
.ata&'[email protected]',
.ata&'iIC@E9MAN7o',
.ata&'iNU.A0ari',
Llama a '%&tro& $adr%&,Da a && $adr%& d% Ud&,,E&ccha a && $adr%& d% %llo&,
B, La$iz'i0UNA9.A color'i'JKachit,
El color d% mi& l8$ic%& %& li'do,
La$iz'i0JiUNA9.Acolor'i'$Ja,
El color d% t& l8$ic%& %& ro3o,
C, achach%3'i'ch%3UNAAN$arla&a', E&t8 habla'do co' '%&tro&$ro+%&or%&,La$iz'i0Jich%3UNAMAN.A$a*a',
Pa*a $or && l8$ic%& d% Ud&,,
achach%3'i'JUNA.A&0a&a'J,
E&t8' %&$%ra'do a && $ro+%&or%&,
D, MiJh'iE7a &ma3,P%dro3 IlaJi'iN&i'chi 3at',
. comida %& b%'a,La $%'a d% P%dro %& m0 *ra'-dr%,
AUTOMATISMOS.ata&'i0ma'ta $arla'i,
.ata&'i0Jia' ri'Ji,.ata&'i'$ata a&i' 0ra3,
.ata&'i0J$a3 ra&a',
achach%3'i0JJ'ama'ta $arla&a',
achach%3'i'ch%3J'aa' $arla&a'Ji,achach%3'i0Jich%3J'a$a3 ra&a'i,P%dro3 llaJi0'i$ &i'chi 3at',
!EXPLICACIN GRAMATICAL
DECLINACIN DE SUS.AN.I;OS PLURALES CON SU6I9OPOSESI;O
I, SUS.AN.I;O S+i3o d%
` S ` NI ` POSESI;O `%' (ocal d%cli'aci/'
II, SUS.AN.I;O S+i3o d%` NI ` POSESI;O 0 UNA `
%' co'&o'a't% d%cli'aci/'
Lo& &+i3o& d% d%cli'aci/' MAN2 MANTA2 #A2 %tc, &% a:ad%' al&&ta'ti(o $lral acom$a:ado d%l &+i3o $o&%&i(o2 &%*
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
33/191
7DI>LOGO "?h%cha cr&ota 7allari&',"
"Em$%zar%mo& %l cr&o d% 7%cha,"
G- Do' Ma'%l2 tJ0 cha0am'J27allari&'ch%3ch
Q Do' Ma'%l2 todo& ha' ll%-*ado2 (amo& a %m$%zar
M- Ar12 7allari&',XLla3tama&i&2 7h%cha cr&ota7allari&'ch%3Y
Q S12 (amo& a %m$%zar,XPai&a'o&2 %m$%zar%mo& %lcr&o d% 7%chaY
A- Do' Ma'%l2 3ta ta$0ta m'a-&a'i, 'a' chKi&i &ma3ta$:0ta m'a'i, No7a$a3$:'a Ja'7ach
Q Do' Ma'%l2 7i%ro $r%*'tar'a co&a, E&ta 'och% 7i%rodormir bi%', @abr8 'acama $ara m1
G- Ar12 Alb%rto2 tJ0'i0Jich%3$a3Ja'7a,
Q S12 Alb%rto2 habr8 $ara todo&Ud&,
M- Cha'ta2 7Ka0a la& ocho 0 m%diata7allari&'ch%3,
Q E'to'c%&2 %m$%zar%mo& ma-:a'a a la& ocho 0 m%dia,
A- Do' Ma'%l2 ima hora&tamiJh&'ch%3
Q Do' Ma'%l2 a 74 hora(amo& a com%r
G- .tama'ta miJh'Ji2cha$idiata miJh'Ji2 chKi&ima'$i&miJh'Ji2 Alb%rto,
Q ;a& a com%r $or la ma:a'a2(a& a com%r a m%dio d1a2 a la'och% tambi4' (a& a com%r2Alb%rto,
A- Di&$a*ara&'Ji2 do' G%rm8', Q Gracia&2 do' G%rm8',
M- Cha'ta2 7Ka0a la& ocho 0 m%diata7allari&'ch%3,
Q E'to'c%&2 %m$%zar%mo& ma-:a'a a la& ocho 0 m%dia,
A- Do' Ma'%l2 ima hora&ta$i&ci'a$i chKltiJam&'ch%3 Si'chi r$ha0 Ja0 Cochabamba$i,
Q Do' Ma'%l2 a 74 hora 'o&ba:ar%mo& %' la $i&ci'a @a-c% mcho calor a71 %' Co-
chabamba, G%'%ralm%'t% &% tiliza' lo& t4rmi'o& d%l ca&t%lla'o $ara %5$r%&ar la hora,P%ro2 %' %l cam$o2 la *%'t% ti%'% & $ro$ia di(i&i/' d%l ti%m$o2 7% corr%&$o'd%a && acti(idad%& rral%&) "l%(a'tar d%l &ol2",,,, %tc,
C+&l"i=AMU!&nc+eI, ;%r la l%cci/' &i*i%'t% $ara la %5$licaci/' d%l i'+i3o=AMU,
EJERCICIOS
1! $=$02('/#$0%$ ++$'2'/*$('/!5endremos pena de nuestros hios.
(paisanos)
(padres)(madres)
! C$=.2 ./0,$(%$ =$=$020,&%$ %$.//0,&!1reguntaremos a nuestros hios al medio da.
(esperaremos)(escucharemos)(llamaremos)(buscaremos)
! Y$,$,&020,&'/0$=$0 .$4+$/0,&!2ablaremos con nuestros pro*esores.
(muchachas)(alumnos)(amigos)#
3! T$%$02('2,$0 *60!
2a dado a sus padres (de 8ds.). (mirado)(buscado)(esperado)(escuchado)(dicho)(preguntado)
5! L$.2
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
34/191
10
7EXPLICACIN GRAMATICAL
F
"KU" - INDICATIVO
VOCABULARIO
tiaJ0 sentarse, resi#ir, +i+ir$a'ta0 equi+ocara&i0 reir&ama0 #escansar, respirarJaJ0 estarse, que#arse:a yaati0 po#errma0 caer
tha:iJ0 calmarse, amainarri3chKaJ0 parecerse a&7ha0 rpi#o, aprisa00a0 recor#ar, acor#arse
#e, recuer#o,pensar, mente
0achaJa0 apren#er )#e otro*
FRASES FUNDAMENTALESA, a'$i rmaU'i,
a'$i rmaU'Ji,a'$i rmaU',
M% h% ca1do %' %l cami'o,.% ha& ca1do %' %l cami'o,S% ha ca1do %' %l cami'o,
B, .J0 &arata miJhU'ch%3,.J0 &arata miJhU0J,.J0 &arata miJhU'Jich%3,.J0 &arata miJhU'J,
No& h%mo& comido todo %l ma1z,No& h%mo& comido todo %l ma1z,S% ha' comido todo %l ma1z,S% ha' comido todo %l ma1z,
C, ?K%$ita a$aU&'ch%3,?K%$ita a$aU&7a0J,?K%$ita a$aU'Jich%3,
?K%$ita a$aO'7a'J,
No& ll%(ar%mo& %l blto,No& ll%(ar%mo& %l blto,S% ll%(ar8' %l blto,
S% ll%(ar8' %l blto,D, ChKlta ra'tiU'i,
ChKlta ra'tiU'Ji,ChKlta ra'tiU',
M% h% com$rado ' *orro,.% ha& com$rado ' *orro,S% ha com$rado ' *orro,
E, .J0 &arata miJhU'ch%3, @%mo& comido todo %l ma1z,
.J0 &arata miJhU0J, @%mo& comido todo %l ma1z,
.J0 &arata miJhUJ'ch%3, No& h%mo& comido todo %l ma1z,
AUTOMATISMOS
a'$i rmaJ',ChKlta ra'tiJ',
?K%$ita a$aJ&'ch%3,Sarata miJhJ&7a0J
IN6I9O) "U"
RADICAL DEL ;ERBO ` U ` .ERMINACIN DEL ;ERBO
La $art1cla =Uhac% %l (%rbo r%+l%5i(o, P%d% &ar&% co' %&t% &%'tido%' todo& lo& ti%m$o& d%l (%rbo,
E3 ) a'$i rmaU'i, M% h% ca 1do %' %l cami'o,
A (%c%& a:ad% &%'tido d% $ro(%cho $ara %l mi&mo &3%to,
E3) Camio'ta ra'tiU'i, M% h% com$rado ' cami/',
.Ka'tata miJhU'i, M% h% comido %l $a',
Nota) D%la't% d% lo& i'+i3o& MU2 #U2 %l i'+i3o =Ucambia %' =A) =A/
MU2 =A#U.
"U"
La $art1cla
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
35/191
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
36/191
73 75EJERCICIOS
DI>LOGO "Lca& Alb%rtoa',""Lca& 0 Alb%rto,"
L- Ima0'alla2 Alb%rtoSma3tach &amariJ'Ji
Q C/mo %&t8&2 Alb%rto@a& d%&ca'&ado bi%'
A- Ar12 &ma3ta &amariJ'i, ?a'ri Q S12 h% d%&ca'&ado bi%', t
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
37/191
1
777
INFIJO: "MU"
VOCABULARIOor7ho0 sacar$ara llu+ia$ara0 llo+er, llu+iaa0ra aire, +iento, una
enerme#a# )parli-sis acial*
a0ram0 hacer +ientolla'th sombralla'th0 hacer sombra'i 3a0JKa3 nuncama'a 3a0JKa3 nunca
chra0 poner, colocar
tKiJam0 lorecerritKi nie+eritKim0 ne+ar7a&am0 helar7a&a hela#ai'ti sol$Ktm0 brotari'ti $Ktm0 sali#a #elsol'i no, ni$alla0 reco"er, co"er
)lores, etc*
ri$0 irse
FRASES FUNDAMENTALES
A, ?K%$ita a$aMU&a3,Ma0JKa3 cha0aMU'Jia&ima' 0a0JMU','ita' or7oMU'ch%3,.%m$loma'ta llo3&iMU'Jich%3,@%rma'o&'i0Ji a30aMU'J,
;o0 a tra%r %l blto,C8'do ha& ll%*ado@a %'trado a la ca&a,Acabamo& d% &acarlo,@a' &alido d%l t%m$lo,.& h%rma'o& ha' llamado,
B, U3 librota ra'tiMU&a3,?K%$ita a$aMU&a3,
Ir4 a com$rar ' libro,Ir4 a tra%r %l blto,
C, ParaMU&a',a0raMU&a', E&t8 llo(i%'do,@ac% (i%'to,
D, a&i0ma' ri&a3,RaMU&a3,RaMU'Ji,
;o0 a ir a mi ca&a,Ir4 a hac%r,;a& a ir a hac%r,
AUTOMATISMOS
?K%$ita a$am&a3,a7%&'i0Ji a30am'J,U3 librota ra'tim'Ji,Param&a',Ram&a3,
EXPLICACIN GRAMATICAL
IN6I9O) "MU"
%DEA KUNDAMENTA(
E( (UGAMO3%M%ENTO HAC%A... DE DONDEV 5E HA2(A
La id%a +'dam%'tal %5$r%&ada $or la $art1cla "MU" %& d%mo(imi%'to hacia %l l*ar d% do'd% &% habla o d% 'a acci/' 7% ll%(a %&ami&ma id%a, E' %&t% ca&o $%d% %5$r%&ar %l h%cho d% (%'ir d% all8 haciaac8 0 tambi4' $artir d% ac82 ir hacia all8 0 r%*r%&ar ac8,
E3) ?K%$i ta a$aMU&a3, ;o0 a tra%r %l blto,
#AT% DE ACLV% A((L
EGE5A W
E3) Ra'tiMU&a3, ;o0 a ir a com$rar,
KEN 4 MENO5 DE (A NATUA(EA
La %5$r%&i/' "$ara&a'" "%&t8 llo(i%'do" &% r%+i%r% a la ll(ia 7% ca%2&i' hac%r r%+%r%'cia a & $'to d% ori*%', Al i'clir la $art1cla MU &%%5$r%&a 7% %l +%'/m%'o ll%*a d% otra $art% hacia %l l*ar do'd% %&t8 la$%r&o'a 7% habla, R%lacio'a %l +%'/m%'o co' la $%r&o'a,
E3) ParaMU&a', E&t8 llo(i%'do, d% arriba
a0raMU&a', @ac% (i%'to, d% all1 haciaa71
NOTA .ambi4' &% &a%l i'+i3o MU $ara %5$r%&ar la id%a d% ir a"ra-aIarJ %tc,2 &i' d%+i'ir %5actam%'t% 7% acti(idad d%&arrollar8,
E3) RaMU&a3, Ir4 a hac%r,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
38/191
7>DI>LOGO ".KiJa& $Ktmo'7a'J tKiJamo'7a'J3a3,"
"La& +lor%& (a' a brotar 0 +lor%c%r,"
P- X.%r%&a2 $Kachata 3aama'taa$am0Y 'ita' $aramo'7a,
Q X.%r%&a2 tra% la ro$a d% a+%raY;a a llo(%r %' &%*ida,
.- Paramo'7ach Q ;a a llo(%rP- Ar12 &i'chita a0ram&a', Q S12 %&t8 haci%'do ' (i%'to
+%rt%,
.- X&iJ'iY .KiJa&7a JKachitta$Ktmo'7a'J tKiJamo'7a'Jta3,Ma'ach ritKimo'7a
Q XM% al%*roY La& +lot%& (a' abrotar 0 +lor%c%r m0 bo'ito,No (a a '%(ar
P- Ma'a2 Ja0 (all%$i ma'aritKim'ch, Or7o $ata$iritKim' 7a&am'ta3 Ja0$%7ama'a,
Q No2 'o 'i%(a %' %&t% (all%,Ni%(a 0 co'*%la %' lo& c%rro&a71 'o,
.- PKachata a$am&a3, 'ita'$aramo'7a2 ar1,
Q ;o0 a tra%r la ro$a, S12 (a allo(%r %' &%*ida,
P- ?Ka0a tKiJa&ta $alla&'ch%3cr&o$ita3 chra&'ch%3, .J00achaJa3J'a7a J&iJo'7a'J,
Q Ma:a'a (amo& a r%co*%r +lo-r%& 0 la& $o'dr%mo& %' %l ala,.odo& lo& alm'o& &% (a' aal%*rar,
79EJERCICIOS
1! I0%2 ./%/#/(%$ =$2(#$0%$ ++6&2#/02!2e salido de mi casa a la madrugada.
(t)(nosotros 6 e7cl.)(nosotros 6incl.)(ustedes)(ellos)
! M$42$& =$20#$0%$ #2'/(%$ $.$#/02!2e trado comida de la casa de 9ara.
(pan)(agua)(carne)(*lores)(gallinas)
! K/0$++$0 .$4$#/$0! N2 &$('$& '$(.2 .$4$#/0,/!'olamente ahora est! llo&iendo. Aqu nunca llue&e.
(ne&ando)(helando)
(brotando)(*loreciendo)(haciendo &iento)(haciendo sombra)
3! K/0$0 42./$&! R/$#/$&!Ahora me ir. +o, a ir a hacer.
(te ir!s) (&as)(se ir!) (&a)(nos iremos) (&amos)(se ir!n) (&an)
5! T4$/
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
39/191
1F
TT#
INFIJO: "CI"
VOCABULARIO
3o7Ko0 mojar3o7Ko moja#oa7ha chichaa7h%ta chichita'i'*ri oreja3m$Ki0 su#ar'i'a ue"o, brasa0achachi0 ense$ar, instruir0achaJ0 acostumbrarsecha0ra0J por eso
-ra0J por, a causa #ea07%0 escaparse, huir$%r7a pare#
chKaJi0 secarse, tener se#)pron*, se#
chKaJi secoto'7ori "ar"antaJ'Ja "ar"anta, cuellochi'Ja0 per#er,
#esaparecertta nochema cabe'ariJchi0 mostrar
cha0a'$i& pero, pese a eso7ol7% plata, #ineromillma lana
FRASES FUNDAMENTALES
A, a&ita raC@l'i,P%r7ata raC@I'Ji,C%'tata $a*aC@I'J,
@% ma'dado hac%r 'a ca&a,@a& ma'dado hac%r 'a $ar%d,@a' ma'dado $a*ar la c%'ta,
B, ?ol7%ta chi'JaC@l',Pa$a&ta cha0aC@I',Mama'ta J&iC@l',Cartata a$aC@I&a3,
?h%chata 0achaC@E'7a,
@izo $%rd%r %l di'%ro,@izo coc%r la& $a$a&,@izo al%*rar a & mam8,E'(iar4 har4 ll%(ar la carta,
E'&%:ar8 har8 &ab%r %l 7%cha,C, ?K%$ita a$aC@IMU'Ji,
Al7ota a&ima'tallo3&iC@IMU'Ji,U3 a&ita raC@IU'Ji,U3 m%&ata ra'tiC@IU'Ji,
@a& h%cho tra%r %l blto,@ar8& &alir al $%rro d% la ca&a,
.% ha& ma'dado hac%r 'a ca&a,
.% ha& h%cho com$rar 'a m%&a,
AUTOMATISMOSa&ita rachi',Mama'ta J&ichi',Al7ota a&ima'ta llo3&ichim'Ji,
EXPLICACIN GRAMATICAL
IN6I9O) "C@I"
%DEA KUNDAMENTA(
@ACER REALIHAR A?UELLO INDICADO POR EL;ERBO
E3) a&ita raC@I'i, @% ma'dado hac%r 'a ca&a,?h%chata 0achaC@E'7a, E'&%:ar8 7%cha, har8&ab%r
"DE9AR".ambi4' %5$r%&a la id%a d%) "PERMI.IR"
"LOGRAR"
E3) ?ol7%ta chi'JaC@I', @a d%3ado $%rd%r&% %l di'%ro,Al7ota a07%C@I', @a d%3ado %&ca$ar al $%rro,
RADICAL DEL ;ERBO ` CH% `=UMU
` .ERMINACIN
El i'+i3o CH%%& m0 &ado co' (aria& otra& $art1cla&2 %'tr% %lla& MU
0 =U,
E3) a&ita raC@IU'Ji, .% ha& ma'dado hac%r 'aca&a,
?K%$ita a$aC@IMU'Ji, @ar8& tra%r %l blto,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
40/191
TF
T EJERCICIOS
DI>LOGO "?h%chata 0achaJa&a3,"";o0 a a$r%'d%r %l 7%cha,"
L- Ima0'alla2 9lio al%3llach Q C/mo %&t8&2 9lio Bi%''o m8&
9- Ar12 al%3lla, achach%3'i'ch%3&ma3ta 0achachi' ma'a$a'tachi'ch,
Q S12 bi%' 'o m8&, N%&tro$ro+%&or %'&%:a m0 bi%' 'ohac% %7i(ocar,
A- XCha0a'$i& 3m$Kichi'Y Q XP%ro hac% &darY
L- A3i'ata 7h%chata 0achaJa'Ji-ch%32 Alb%rto,
Q A&1 (a' a a$r%'d%r 7%cha2Alb%rto,
A- Cha0ra0Jch 0achach%33m$Kichi'
Q Por %&o %l $ro+%&or hac% &-dar
L- A3i'alla2 Alb%rto, Q A&1 'o m8& %&2 Alb%rto,
9- X.o'7orita chKaJichi' Ja07h%cha7aY
Q XE&t% 7%cha hac% &%car la*ar*a'taY
L- Sma3tach 7h%chata0achaJa&a'Jich%3
Q E&t8' a$r%'di%'do bi%' %l7%cha
9- Ar12 cha0a'$i& 7h%cha7a a'chadi+icil, Pi&i $i&ima'ta 0achaJa&a3,
Q S12 $%ro a
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
41/191
17
T
FUTURO "SA"SUFIJO: "NTA"
VOCABULARIO&a$alla solo, solitarioata a$oallchhi nietoJh&Ja junto-'ta por, a tra+s #e30a0 beber
-Jama hasta, mientraslla'tKa le$aJachi sallam$a pala7h%$a' si"uiente, #etrs,
#epus
FRASES FUNDAMENTALESA, .Ka'tata a$aSA&a3,
.Ka'tata a$aSA'Ji,
.Ka'tata a$aSA'7a,.Ka'tata a$aSA&7a0J,
.Ka'tata a$aSA&'ch%3,
.Ka'tata a$aSA'Jich%3,
.Ka'tata a$aSA'7a'J,
E&tar4 ll%(a'do %l $a',E&tar8& ll%(a'do %l $a',
E&tar8 ll%(a'do %l $a',E&tar%mo& ll%(a'do %l $a',E&tar%mo& ll%(a'do %l $a',E&tar8' ll%(a'do %l $a',E&tar8' ll%(a'do %l $a',
B, .ari3aN.Ari&a&a3,Or7o ladoN.Ari&a'Ji,Lla3taN.Ari&a'7a,
E&tar4 0%'do $or .ari3a,E&tar8& 0%'do $or %l lado d%l c%rro,E&tar8 0%'do $or %l $%blo,
T
EXPLICACIN GRAMATICAL
6U.URO ` "SA"
El +troco' 5A %5$r%&a
[V
DOS ACCIONES[V
7% &% hac%'
al mi&moti%m$o
El +tro co' la +orma $ro*r%&i(a &$o'% 7% otra acci/' &% %&t8 ll%(a'do acabo al mi&mo ti%m$o,
E3) ?a' a&i0ma' ri'Ji2 'o7amiJh&a&a3,
. ir8& a mi ca&a2 0o %&tar4 co-mi%'do,
SU6I9O) "N.A"
E&ta $art1cla a*r%*a %l &%'tido d% $or2 $%ro co' la id%a d% 'a $%'%traci/'$r%ci&a %' %l l*ar i'dicado,
E3) Poto&iN.A ri&a&a3, E&tar4 0%'do $or Poto&1,$a&a'do $or %l m%dio d% lacidad
DI>LOGO "Ma0ma' &7ha0ta ri&a'Jiri
"D/'d% %&t8& 0%'do ta' a$rado"
AUTOMATISMOS
.Ka'tata a$a&a&a3,Or7o lado'ta ri&a&a3,
Lla3ta'ta ri&a'7a,
7 TTEJERCIC
IOS9- Ar1 a2 Orro'ta ri&a3, Bol%to&ta Q S12 $%&2 (o0 a ir $or Orro, ;o0 ra'ti&a3, A7hata toma&a'Jich a com$rar lo& bol%to&, ;a& a
9- B%'o& d1a&2 Alb%rto2ima0'alla JariJ&a'Ji
Q B%'o& d1a&2 Alb%rto2 c/mo%&t8&
A- al%3lla, Ma0ma' &7ha0ta
ri&a'Jiri
Q Bi%' 'o m8&, D/'d%
%&t8& 0%'do ta' a$rado9- Bol%to&ta ra'ti0ta m'a&a'i
La Pazma' ri&a3,Q D%&%o com$rar bol%to& (o0
a ir a La Paz,
A- Sa$alla0Jich (ia3a'Ji Q ;a& a (ia3ar &olo
9- Ma'a2 armi0a' aa&'i0a''o7aa' Jh&Ja (ia3a&7a0J,
Q No mi %&$o&a 0 mi& hi3o&(a' a (ia3ar co'mi*o,
A- Orro'tach ri'Ji - ;a& a ir $or Orro
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
42/191
%&tar toma'do chicha
A- Ar12 mi&JKi "'0lo'" a7hatatoma&a&a3,
Q S12 (o0 a %&tar toma'do 'a ricachicha "'0lo'",
A- Bol%to&ta ra'ti'Jich Q @a& com$rado lo& bol%to&
9- Ar12 7a'ri2 a7hatachtoma&a'Ji Q S12 0 t
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
43/191
18
>EXPLICACIN GRAMATICAL
T!
IMPERATIVOFRASE NOMINALES
VOCABULARIO
7Ka0t hilo #e lanaama no )prohibiti+o*3a'JKa tosta#oJti0 +ol+erchaJa puentema0lla0 la+ar )manos,
utensilios*
7ori oroa7a0 llorarcha0ma'ta #espusma0tK0 en+ol+er, ple"ard1a cumplea$osa$a0Jam0 traer
FRASES FUNDAMENTALES
A, XCarlo&2 tKa'tata a$amYXP%dro tKa'tata a$amC@UNYXCarlo&2 tKa'tata a$amSUNYXCarlo&2 tKa'tata a$amNAYXCarlo&2 P%dro2 tKa'[email protected]'tata a$amC@UNUY
XCarlo&2 tra% %l $a'YX?% P%dro trai*a %l $a'YXCarlo&2 trai*amo& %l $a'YXCarlo&2 trai*amo& %l $a'YXCarlo&2 P%dro2 trai*a' %l $a'Y
X?% trai*a' %l $a'Y
B, XCarlo&2 tKa'tata a$amLLAYX.Ka'tata [email protected]'tata a$amllaSUNY
XCarlo&2 tra% 'o m8& %l $a'YX?% trai*a 'o m8& %l $a'YX.rai*amo& 'o m8& %l $a'Y
C, XAMAtKa'tata a$amC@UYXAMAtKa'tata a$amC@UNC@UYXAMAtKa'tata a$amC@E9C@UY
XNo trai*a& $a'YX?% 'o trai*a $a'YXNo trai*a' $a'Y Ud&,
D, ?ORI RELO9ta m'a'i,CALAMINA PUNUta chra&a3,?OL?E PLA.OSta a$am&a3,?OL?EC@AAta riJ'Jich
Ma'a, RUMIMAUta riJ'i,
?i%ro ' r%lo3 d% oro,Po'dr4 'a $%rta d% calami'a,.ra%r4 $lato& d% $lata,Co'oc%& ?ol7%chaJaP%'t% d% Plata,No, Co'ozco Rmima0,R1o d% Pi%dra,
AUTOMATISMOS.Ka'tata a$am0,?ori r%lo3ta a$amch',Calami'a $'Jta chram'a,
?ol7% $lato&ta a$am0ch%3,Rmima0ta riJ'Jich
IMPERA.I;Oa, $%r&, a$am-SUN
a$am-NAa, $%r&, a$am- a$am-C@E9Fa, $%r&, a$am-C@UN a$am-C@UNU
E' la &%*'da $%r&o'a d%l &i'*lar2 %l im$%rati(o %& &%m%3a't% al i'+i'iti(o,Para +ormar la &%*'da $%r&o'a d%l $lral &% am%'ta %l CHE2 t1$ico d%l$lral,
E3) XCarlo&2 tKa'tata a$amY XCarlo&2 tra% %l $a'YXCarlo&2 P%dro2 tKa'tataa$amC@E9Y
XCarlo&2 P%dro2 trai*a' %l$a'Y
U&ado &i' &+i3o2 %l im$%rati(o2 &i*'i+ica 'a ord%' br&ca, Por %&o &% lo
&%l% &ar co' i'+i3o& 7% &a(iza' la %5$r%&i/', El ((A'o m8& %& m0tilizado,
E3) X.Ka'tata a$amLLA0Y X.ra% %l $a' 'o m8&Y
E' la &%*'da $%r&o'a &% tiliza tambi4' %l +tro $ara &i*'i+icar 'a
ord%' m8& &a(%,
E3) . Ka'tata a$amNI, ;a& a tra%r $a',
La $rim%ra $%r&o'a d%l $lral %& &imilar a la d%l +tro, U&ada co'
CHE&i*'i+ica 'a ord%' m8& &a(%,
E3) X.Ka' ta ta a$amSUNY X.rai*amo& %l $a'YX.Ka'tata a$am&'C@E9Y X.rai*amo& %l $a'Y
Para %5$r%&ar la $rim%ra $%r&o'a d%l $lral &% %m$l%a tambi4' lacaract%r1&tica d%l &b3'ti(o NA, E5$r%&a (oz d% ali%'to al mi&mo ti%m$o 7%
'a ord%',
E3) X. Ka'tata a$amNAY X.rai*amo& %l $a'YXRi$NAY X;amo'o&Y
El '%*ati(o d%l im$%rati(o &% %5$r%&a $or AMA ... CHU2%' l*ar d% MA/
NA ... CHU,
E3) AMA ri0C@U, No (a0a&,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
44/191
>
EXPLICACIN GRAMATICAL
Para i'dicar %l ori*%' mat%rial d% ' ob3%to &% &a %l &+i3o
"MAN.A",
E3) a0 r%lo37a 7oriMAN.A, E&t% r%lo3 %& d% oro,
P%ro) %l ob3%to %' &1 &% i'dica $or la 05ta$o&ici/',
E3) ?ORI RELO9ta m'a'i, ?i%ro ' r%lo3 d% oro,
No &% d%b% d%cir) "?orima'ta r%lo3ta m'a'i"2 a'7% $ord%+ormaci/' &% %&ccha a (%c%& d%cir a&1,
E&ta& +ra&%& 'omi'al%& +orma' ' &olo co'3'to 7% r%<a %'$alabra com$%&ta, Por lo ta'to2 &olam%'t% la LOGO "Pablito 7Ka0t $Kachata a$amch',""?% Pablito trai*a la ro$a d% la'a,"
M- XPablito2 3amlla0Y X?Ka0t$Kachata 3aama'ta a$a0Jam0Y
Q XPablito2 (%'Y X.ra% la ro$a d%la'a d% a+%raY
P- XMama02 ti%'da ma' ri&a'iY Sara3a'JKata ra'ti0ta m'a&a'i,
Q XE&to0 0%'do a la ti%'da2mam8Y ?i%ro com$rarto&tado d% ma1z,
M- Ma'a J'ita' ri'Jich a&h7atraba3o tia', X?haa02 A'dr4&tio0Ji 3am&a'Y
Q No (a& a ir %' %&t% i'&ta't%ha0 mcho traba3o, XMira2 tt1o A'dr4& %&t8 (i'i%'doY
A- Ima0'alla JariJ&a'Ji2 Mar1a Q C/mo %&t8&2 Mar1a
M- al%3lla2 A'dr4&2 0a0Jmlla0,X.iariJ0Y Ma0JKa3 cha0am-'Jiri
Q Bi%'2 A'dr4&2 $a&a 'o m8&,XSi4'tat%Y C8'do ha& ll%-*ado
A- 'ita' cha0am'i, Ahi3ado0$a3 7orir%lo3ta ra'tim'i, 9%(%& $a0$atadia'2 ichar1 Pablito2a7a&a'Jich XAma a7a0ch2
PablitoY Imama'ta llaJiJ&a'Jiri
Q Acabo d% ll%*ar, @% com$rado' r%lo3 d% oro $ara mi ahi3ado,El 3%(%& %& & cm$l%a:o&2(%rdad Pablito2 %&t8&
llora'do XNo llor%& PablitoYD% 74 t% %&t8& $o'i%'dotri&t%
P- .i%'dama' ri0ta m'a'i &ara3a'JKata m'a&a'i,
Q ?i%ro ir a la ti%'da d%&%oto&tado d% ma1z,
M- XMa'a r%'7achY a0 7Ka0t$Kachata tKa3&a0ta m'a&a'i,XaJta a$amch'Y
Q XNo ha d% irY D%&%o la(ar%&ta ro$a d% la'a, X?% trai*aa*aY
A- No7a a$am&a3, U3 ratitollatarich' cha0ma'ta mama0Jita&ma3ta 0a'a$a'Ji2 Pablito,
Ichar1
Q o lo h% d% tra%r, ?% (a0a$or ' ratito d%&$4& (a& aa0dar bi%' a t mam8,
;%rdad2 PablitoP- Ar12 t10 ,,, Di&$a*ara&'Ji
J'ita' Jtirim&a3,Q S12 t1o,,, Gracia&, ;ol(%r4
%' &%*ida,
M- X9a'ita2 cha0 7Ka0t $Kachata3aama'ta a$a0Jam0Y
Q X9a'ita2 tra% d% a+%ra %&aro$a d% la'aY
9- XE&tdia&a'i2 r'ama0Y iPablito7Ka0t $Kachata a$a0Jamch'Y
Q XE&to0 %&tdia'do2 mam8YX?%Pablito trai*a la ro$ad% la'aY
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
45/191
19
F>
EJERCICIOS
1! P46 *.$0 '2++$%$ '/%2#/,/0
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
46/191
EXPLICACIN GRAMATICAL
PRE._RI.O) "R?A"
m'a ] R?A] 'i m'a ] R?A] 'ch%3m'a ] R?A] 0J
m'a ] R?A] 'Ji m'a ] R?A] 'Jich%3m'a ] R?A m'a ] R?A] 'J
El i'+i3o QA i'dica %l $r%t4rito, .radc% %l im$%r+%cto2 %l $%r+%cto 0 %l$l&cam$%r+%ctod%l i'dicati(o ca&t%lla'o2 co' la& r%&%r(a& 7% &% i'dica' %' la&l%ccio'%& 0 r%&$%cto al im$%r+%cto $ro$iam%'t% 7%cha,
La t%rmi'aci/' d%l (%rbo %& la mi&ma 7% %' %l $r%&%'t%, E' la t%rc%ra$%r&o'a "m'ar7a" la Nha d%&a$ar%cido, Si' %mbar*o2 %' %l P%rLOGO "Ima0'alla JariJ&a'Ji2 comadr%0""Como %&t8&2 comadr% "
I- B%'o& d1a&2 comadr%02ima0'alla JariJ&a'Ji
Q B%'o& d1a&2 comadr%2 c/mo%&t8&
9- al%3lla2 comadr%02 ma0ma'tariJrim&a'Ji U'a0:a ma'a3am'Jich,
Q Bi%' 'o m8&2 comadr%2 d% d/'d%%&ta& a$ar%ci%'do @ac% ti%m$o 7%0a 'o (i%'%&,
"RE9SINIC@U", Co'oc%r ' l*ar a la $a&ada &% i'dica co' %l (%rbo"riJ0", Co'oc%r ' l*ar %' d%tall% &% i'dica co' %l (%rbo "r%3&i0", E&t%
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
47/191
;*>7
EJERCICIOS1! M$*$ /0$(%$ *6($.2 ++$0'$4*$) K20$ =$%$%$!
u!nto tiempo traba/ en la mina? 5res aos.(cuatro)(dos)
(cinco)(muchos)! M$('$& &$%/0 #$#$('2,& =$64*$) U0$($!
u!ndo muri/ su abuela? 2ace mucho tiempo.(abuelo)(nieta)(comadre)#(paisano)
! M$('$&%$& =$=*0%$ =$%/'64*$0'/) $=.$& '2++$.2 =$=*0%$ =$%/'64*$0'/!u!ndo &isitaron a su hermano? El mes pasado &isitaron a su hermano.
(una &e")(a,er)(hace mucho tiempo)(el ao pasado)(el otro da)
3! P2*$ '/%2%$ P6%6@ *6($#$0 ($('64*$('/!Entramos cinco &eces a la mina de 1otos.
(entraron)(entr)(entraste)(entr/)(entramos6 incl.)
5! Q$02#.$ *$(%/ ,/+/%$ %$&$4*$02!El otro da la& mi gorro de lana.
(busqu)(perd)(mostr)(compr)(hice)
7! T4$/
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
48/191
EXPLICACIN GRAMATICAL
!
DI>LOGO "Ma0$ita3 9a'cito0ri""D/'d% %&t8 mi 9a'ito"
PRE._RI.O CON 6ORMA PROGRESI;A "SA"
m'a ] SA] r7a'i m'a ] SA] r7a'ch%3m'a ] SA] r7a0J
m'a ] SA] r7a'Ji m'a ] SA] r7a'Jich%3m'a ] SA] r7a m'a ] SA] r7a'J
La +orma $ro*r%&i(a d%l $r%t4rito %& m0 &ada $ara r%cordar &itacio'%&$a&ada&2 $articlarm%'t% %' r%lato&, .radc% lo& ti%m$o& i'dicado& %' la l%cci/'a't%rior) %l im$%r+%cto2 $%r+%cto 0 $l&cam$%r+%cto,
E3) Pa0J'ata a30aSAR?ANI, L%& %&taba llama'do,
AD;ERBIOS SU6I9OS AD;ERBIALES
G%'%ralm%'t% lo& ad(%rbio& &% d%cli'a' como cal7i%r &&ta'ti(o,
D% l*ar,] E3) a0 a71 cha0 ah1 3a7a0 all1 ra aba3o2 %tc,
D% ti%m$o,] E3) ma0JKa3 ca'do :a$a3 a't%& 7a0'a a0%r2 %tc,
D% ca'tidad,] E3) a&h7a mcho $i&i $oco2 %tc,
D% a+irmaci/ ',] E3) ar1 &1 -$i& tambi4' -ta3 02 %tc,
D% '%*aci/ ',] E3) ma'a 'o 'ita3 tam$oco 'i 3a0JKa3 3am8&2 %tc,
D% dda,] E3) icha2 ich& 7iz8& -&i'a $ar%c% ch8 7iz8&2 %tc,
NO.A) Lo& ad(%rbio& d% l*ar &i%m$r% &% $r%&%'ta' acom$a:ado& d% al*
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
49/191
!# !
EJERCICIOS1! I,$ $0.2 #/&/*$ %$'$'/$4*$0'/!
Qui"!s las semillas se derramaban por el camino.(barro)(ro)(agua)(chacra)
! Q$02#.$ J/$0,2%6%$ *$%2$4*$02!%o estaba siguiendo a uanito el otro da.
(t)(l)(nosotros)(&osotros)(ellos)
! N6*$*$ #$0$ 6;&$%$ ./$$4*$02,/!%o no estaba lle&ando las o&eas.
(t)(l)(nosotros)(nosotros)
(&osotros)(ellos)
3! N2%$& M$42$%$ ./$$4*$02,/!5ampoco estaba lle&ando a 9ara.
(estabas)(est!bamos)(est!bamos)(8ds. estaban)(ellos estaban)(estaba)
5! J$#/$ 4*$ $ !%a estaba &iniendo.
(muriendo)(llorando)(ca,endo)(durmiendo)(abriendo)
7! N2 &$('$& ,$($0*$,/!o llegar! am!s.
(abrir!)(caer!)(seguir!)(guiar!)
E3%5%4N lo e!encial
1. CONUGAC%4N DE( 3E2O
a %nini"i,o
Q .odo& lo& (%rbo& t%rmi'a' %'
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
50/191
! !F0. ADET%3O
a CA(%K%CAT%3O S% a't%$o'% al &&ta'ti(o, E& i'(ariabl%,
PJatKiJa&, La& +lor%& ro3a&,
- AT%2UTO S% $o&$o'% al &&ta'ti(o, E& i'(ariabl%,
.KiJa& $Ja Ja'J, La& +lor%& &o' ro3a&,
. %NK%O5
a =UJ@ac% %l (%rbo r%+l%5i(o, E5$r%&a la id%a d% $ro(%cho $ara &1,
Ra'tiU&a3, M% com$rar4,
.Ka'tata miJhU&'ch%3, No& com%r%mo& $a',- MUJ Mo(imi%'to hacia la $%r&o'a 7% habla, E5$r%&a tambi4' la id%a d%
ir a.
A$aMU'I, .ra%r8&,
c CH%. @ac%r r%alizar a7%llo i'dicado $or %l (%rbo,
A$aC@I&7a0J, @ar%mo& ll%(ar,
F. ODEN DE #A(A2A5
El &3%to &% coloca al $ri'ci$io d% la oraci/' 0 %l (%rbo al +i'al co' %5c%$-ci/' d% la& +ra&%& i't%rro*ati(a& o d% 4'+a&i&, El ord%' d% lo& com$l%m%'to&d%$%'d% d%l 4'+a&i&,
P%dro7a tata'a' %&c%la ma' P%dro2 co' & $adr%2 tra%r8 $a'atKa'tata a$amo'7a, la %&c%la,
COMPARATIVOS
VOCABULARIO
lllla mentiroso, mentirach3cha cabello&llJKa menor7ha$a3 rico
:ai ojo&tKi claro, nti#o7h%lla pere'oso, lojo
FRASES FUNDAMENTALES
A, La Paz7a Orr7MAN.A ASAN3at',
La Paz %& m8& *ra'd% 7%Orro,
Cochabamba7a Poto&iMAN.AASAN7Ko:i,
Cochabamba %& m8& calro&a7% Poto&1,
No7a7a 7a'MAN.A ASAN0a'a
Ja'i,
o &o0 m8& '%*ro 7% t
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
51/191
!!
EXPLICACIN GRAMATICALDI>LOGO ".arabco$i &ma3ta 7h%chata
$arla'J,""E' .arabco habla' bi%' %l 7%cha,"
COMPARA.I;O DE SUPERIORIDAD
#%ME TEM%NO 5EGUNDO TEM%NO MANTA A5AN
Lo& com$arati(o& ta'to d% &$%rioridad como d% i'+%rioridad &% +orma' d% lami&ma ma'%ra)
o, S3%to o $rim%r t4rmi'o d% la com$araci/'2o, El &%*'do t4rmi'o d% la com$araci/' &%*ido d% MANTA.Fo, El moti(o d% la com$araci/' $r%c%dido d% A5AN,
E3) No7a7a 7a'MAN.AASAN 0a'a Ja'i,
o &o0 m8& mor%'o 7%t
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
52/191
;;
97
EJERCICIOS
1! L$ P$
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
53/191
!!!
EXPLICACIN GRAMATICALDI>LOGO XSma3ta diachaJ&7aY
XS% hab1a +%&t%3ado m0 bi%'Y
PLUSCUAMPER6EC.O) "S?A"
3a]m]S?A]'i
3a]m]S?A]'Ji3a]m]S?A
3a]m]S?A]'ch%33a]m]S?A]0J3a]m]S?A]'Jich%33a]m]S?A]'J
El $l&cam$%r+%cto &% %5$r%&a $or la i'cl&i/' d%l i'+i3o 5QA&%*ido d%la t%rmi'aci/' d%l $r%&%'t% d%l i'dicati(o, E' la t%rc%ra $%r&o'a &% &$rim% la N,E' %l P%r< &% la ma'ti%'%) "3am&7aN",
%dea &ndamen"al%(%'to $a&ado &or$r%'d%'t%,
'o $r%&%'ciado $or %l 'arrador,
La caract%r1&tica 5QA&ada %' %&t% ti%m$o d%l (%rbo2 %5$r%&a 'a &ita-
ci/' 7% ca&a &or$r%&a $or $r%&%'tar&% r%$%'ti'am%'t% o $or 'o hab%r &ido$r%(i&ta,
E3) XCha0amS?AYXUJh JaS?AY
X@ab1a ll%*adoYX@ab1a &ido $ro+'doY
E&t% ti%m$o %5$r%&a tambi4' &itacio'%& 7% %l 'arrador 'o ha $r%&%'ciado$%r&o'alm%'t%, E& (alio&o $ara r%latar &%:o&2 l%0%'da&2 %(%'to&2 %tc,
E3) 'a' tta &a a&ima'0a0J&7a,
E&ta 'och% %l ladr/' hab1a %'tradoa la ca&a,
Lo& otro& ca&o& d%l $l&cam$%r+%cto ca&t%lla'o2 &% tradc%' %' 7%cha $or%l $r%t4rito $%r+%cto co' QA,
E 3) ?a0'a ata 3amoR?A,Ma'a Ja0$ich Jar7a'Ji, @ab1a (%'ido %l a:o $a&ado,No hab1a& %&tado a71,
NO.A) La $rim%ra $%r&o'a d%l $lral "3am&7a0J" %& &imilar a la d%l +tro, Elco't%5to i'dica d% 7% ti%m$o &% trata,
$- B%'o& d1a&2 El%'a2 ima0'alla
JariJ&a'Ji
Q B%'o& d1a&2 El%'a2 c/mo
%&t8&E- al%3lla2 7a'r1 Q Bi%'2 0 t
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
54/191
;>
###
EJERCICIOS
1! U'/ '$*$
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
55/191
# #F
EXPLICACIN GRAMATICAL
PLUSCUAMPER6EC.O ` "SA"
RAH DEL ;ERBO ` 5A ` 5QA ` .ERMINACIN
El $l&cam$%r+%cto co' la +orma $ro*r%&i(a %5$r%&a 'a &itaci/' r%$%'ti'ao &or$r%'d%'t%2 o 'a acci/' 'o $r%&%'ciada $or %l 'arrador 0 7% &% d%&arrollami%'tra& otra co&a ocrr%, E& m0 &ado %' 'arracio'%&,
E3) A'to'io a&ima'0a0Jor7a, Cha0 rato7aP%dro $arlaSAS?A,
A'to'io %'tr/ a la ca&a, E'%&% mom%'to P%dro hab1a%&tado habla'do,
NO.A) Para %l %3%m$lo a't%rior2 %l 7%cha m8& $%r+%cto tiliza 'a +ra&% $ri'ci$al0 'a &bordi'ada, El &o d% do& +ra&%& $ri'ci$al%& 05ta$%&ta& r%&-
$o'd% al d%&%o d% r%&$%tar %l ritmo d% la& l%ccio'%&,
E- Ma0ta llaJiJ'i2 Pilar, Ima'a'ta3 Q Lo &i%'to2 Pilar, ?4 ha oc-rrido
P- ?a0'a m%rcadoma' ri&ar7a,Cha0llama'ta &i'chi 'a'a0ta
&i%'t%&7a &o'7o' lad$i2 cha'taa&i0Jma' Jtirimor7a, ?a0'achKi&i a&i0ma' la& '%(%ta0a0Jor7a'i, Pa07a $am$ama'rmaJ&7a, a7a&ar7a ma'a$arla0ta ati&a&7ach,
Q A0%r %&taba 0%'do al m%rca-do, D% r%$%'t% hab1a &%'tido
' *ra' dolor %' la r%*i/' d%lcoraz/' 0 hab1a r%*r%&ado a'%&tra ca&a, A0%r %' la 'o-ch% %'tr4 a mi ca&a a la& '%-(%, Ella &% hab 1a ca1do al&%lo, E&taba llora'do 'o$od1a hablar,
E- M%dicota a30amor7a'Jich Q 6i&t% a llamar al m%dico
P- Ar12 3amor7a, Q S12 (i'o,
E- Imatata3 '%r7a Q ?4 l% di3o
P- Si'chita lla'JKa'2 'i', Q Dic% 7% traba3a mcho,
E- 'a'ri alli'0aJ'ch Q ahora ha m%3orado
P- Ar12 a&i0$i &amariJ&a', 'ita'3 3am$ita $a0$a3 ra'tim&a3, U3ratoJama,
Q S12 %&t8 d%&ca'&a'do %' mica&a, E' &%*ida (o0 a ir acom$rar 'a m%dici'a $ara%lla, @a&ta l%*o,
E- RatoJamalla2 Pilar, a&i0Jima'3am&a3 mama0Jita atJ&a3,
Q @a&ta l%*o 'o m8&2 Pilar,;%'dr4 a t ca&a la (i&itar4 at mam8,
DI>LOGO "Mamita0$a3 3am$ita ra'tim&a3,""Ir4 a com$rar m%dici'a $ara mi mamita,"
E- B%'o& d1a&2 Pilar, Ima0'alla
JariJ&a'Ji
Q B%'o& d1a&2 Pilar, C/mo t%
&i%'t%&P- Ma'a al%3ch, Q No %&to0 bi%',
E- Imara0J Q Por 74
P- Mamita0 &o'7o'ma'ta o'7o&7a,Si'chi o'7o&7a Ja&a',
Q Mi mamita %&t8 %'+%rma d%lcoraz/', E&t8 m0 %'+%rma,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
56/191
;0
##
EJERCICIOS1! A0%6026*$ =$2#$0 ,$($#64*$! C$( 4$%6*$ P46 .$4+$$*$!
Antonio lleg/ a casa. En ese momento 1edro haba estado hablando.(cantando)(bailando)
(descansando)(mirando)! Q$(0$ %/%$#$0%$ =$2('2#$0 ($('64*$('/! C$( 4$%6*$ =$=$('2%$
&$#.2$*$0'/!A,er por la maana entramos a tu casa. En ese momento haban estadocurando a tu hio.
(baando)(hablando)(en&ol&iendo)(escuchando)
! O0*6*$ =$=$%$ '24/$*$0'2!2abas estado en&ol&iendo al nio en*ermo.
(,o)(nosotros)(nosotros)(ustedes)(ellos)(l)
3! R2$*$0'2,&!2aban estado ,endo.
(ugando)(descansando)(cantando)(bailando)
5! J$#.2%$ #$'$$*$0,&!2abamos estado buscando medicina.
(semilla)(sal)(dulce)(chicha)
7! M$0$ .$4+$(%$ $%2$*$,/!o poda hablar.
(respirar)(curar)(abrir)(gritar)(bailar)(&ol&er)
IMPERFECTO "J"SUFIJO: "PIS"
VOCABULARIO
&tKi0a0 temprano, aclararse,amanecer
tar$0 sembrarJall$a uer'achKo'Ja0 chuparJall$a0o3 uerteJir #iente, muelacha0$acha entonces$a7ari' ma#ru"a#a, ma$ana
3atari0 le+antar, retirara0JK0 cocinar, "uisarma0'i'$i3i'a #e +e' en cuan#oti$i0 cosechar, el ma'alla0 ca+ar7ar$a0 re"ar los campos
#e culti+o-$'i siempre, mismo
FRASES FUNDAMENTALES
A, Sa$a $K'cha0 cha3rama' r%9
JaNI,
Cada d1a &ol1a ir a la chacra,
Sa$a $K'cha0 Orroma' r%9JaNI,
Cada d1a &ol1a& ir a Orro,
Sa$a $K'cha0 Scr%ma' r%9, Cada d1a &ol1a ir a Scr%,
Sa$a Jilla a&i'ma' r%9JaNC@E9,
Cada m%& &ol1amo& ir a & ca&a,
Sa$a Jilla lla3ta0Jima' r%9JaU,
Cada m%& &ol1amo& ir a t $%blo,
Sa$a Jilla cha3ra'ma' r%9JaNIC@E9,
Cada m%& &ol1a' ir &t%d%& a &chacra,
Sa$a Jilla La Pazma' r%9JaNU,
Cada m%& &ol1a' ir a La Paz,
B, P%droPIS3amo'7a, P%dro tambi4' (%'dr8,P%droPISCarlo&PIS3amo'7a'J,
P%dro 0 Carlo& tambi4' (%'dr8',
AUTOMATISMOS
Sa$a $K'cha0 r%3 Ja'i,Sa$a $K'cha0 r%3 Ja'Ji,Sa$a Jilla r%3 Ja'ch%3,Sa$a Jilla r%3 Ja'J,P%dro$i& Carlo&$i& 3amor7a'J,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
57/191
#T#
EXPLICACIN GRAMATICALDI>LOGO "Cama' chKo'Ja0J&a',"
"S cama l% %&t8 7ita'do %l 8'imo,"
IMPER6EC.O "9"
r%9Ja'i r%9Ja'ch%3r%9Ja0J
r%9Ja'Ji r%9Ja'Jich%3r%9 r%9Ja'J
El im$%r+%cto 7%cha %5$r%&a la id%a d% "&ol%r hac%r",K I'dica 'a r%$%tici/'d% acto& o 'a co&tmbr% d% r%alizar al*o,
E3) Sa$a ata Orroma' r%9ANI,
Cada a:o &ol1a ir a Orro,
E' la t%rc%ra $%r&o'a &% &$rim% %l a5iliar "AN",
E3) Pa07a l la 3tama' r%9, _l iba al $%blo,
E' otro& ca&o&2 %l $r%t4rito im$%r+%cto ca&t%lla'o2 &% tradc% $or %l $r%t4rito2*%'%ralm%'t% co' la +orma $ro*r%&i(a,
E3) Orroma' riSAR?A'i$a0ri 3amSAR?A,
o iba a Orro 0 4l %&taba(i'i%'do,
"PIS"
"PIS"
".AMBI_N"
P%droPIS 3amo'7a, P%dro tambi4' (%'dr8,
"LLA,,, PIS""AL MENOS" "SI?UIERAK
.Ka'taLLAtaPIS ra'ti&a3, Al m%'o& com$rar4$a',
"PIS,,, PIS"".AN.O,,, COMO"
P%droPIS Carlo&PIS 3amo'7a'J, .a'toP%dro como Carlo& (%'dr8',
E- B%'o& d1a&2 Pilar2 ima0'allaJariJ&a'Ji
Q B%'o& d1a&2 Pilar2 c/mo t%&i%'t%&
P- al%3lla, Q Bi%' 'o m8&,
E- Mama0Jiri Q t mam8
P- Ma'a al%3ch, Camalla$i$'iJa&a' ma'a Jall$a0o3, Cama'$a0ta chKo'Ja0J&a', Cha0a'$i&mamita07a ma'a cama$i Ja0ta ati'ch $ri0ta$'i m'a',
Q No %&t8 bi%', E&t8 &i%m$r%%' & cama2 &i' +%rza&, Scama l% %&t8 7ita'do %l8'imo, Mi mam8 'o $%d%7%dar&% %' la cama 7i%r%a'dar &i%m$r%,
E- U&7ha0tach 3atariJ0ta m'a' Q ?i%r% l%(a'tar&% r8$ido
P- Ar12 lla'JKa0ta m'a', a$a3ta
&a$a $K'cha0 tata0a' cha3rama'r%3,
Q S12 7i%r% traba3ar, A't%&
&ol1a ir a la chacra co' mi$a$8 cada d1a,
E- Imata ra3 cha3ra$iri Q ?4 co&a hac1a %' lachacra
P- .ata0 tar$o3, Mama0ta3 $a0$a3a0JKo3 ma0'i'$i3i'a $a0ta 0a'a$a3,
Q Mi $a$8 &%mbraba, M1 ma-m8 &ol1a coci'ar $ara 4l d%(%z %' ca'do &ol1a a0-darl%,
E- Ich8& &i'chita lla'JKa3, 'a'ri2$ita3 cha3rata lla'JKa'
Q ?iz8& traba3aba mcho, ahora2 7i4' traba3a lachacra
P- 9a' h%rma'o0 cha3rata lla'JKa', Q Mi h%rma'o 9a' traba3a la
chacra,E- Cha0$acha tJ0 co'+ia'zaa'
&amariJch' mama0J%7a,Q E'to'c%& 7% t mam8 d%&-
ca'&% co' toda co'+ia'za,
P- Ar12 a3i'ata $a0ma' 'i&a3,?Ka0aJama,
Q S12 a&1 l% (o0 a d%cir, @a&tama:a'a,
E- ?Ka0aJamalla2 Pilar, Q @a&ta ma:a'a 'o m8&2 Pilar,
NOTA Para otro& &o& d%l &+i3o #%52 (%a la l%cci/' No, !, "MANA ALLPAO9") "&i' +%rza",La $art1cla
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
58/191
;1>
EJERCICIOS1! S$.$ ./0,$( #$'202(%$ #$(++$'6& '$02!
5odos los das me la&aba las manos.(los pies)(cabe"a)(cabellos)
(dientes)! S$.$ =$%$ %2.& '$0,&!
osech!bamos cada ao.(sembr!bamos)(cocin!bamos)(compr!bamos)(&endamos)#
! M$(020.2&20$ 06*$.2 C$4+6.2 $0,$ /%2($(%$ &$%$42'6& '$('/!3e &e" en cuando ,o , arlos nos le&ant!bamos mu, temprano.
(por la maana)(en la noche)(a medio da)(a media noche)
3! S$.$ ./0,$( ++$&%$#$0 4&!
ada da l iba al pueblo.(casa)(lago)(ro)(chacra)
5! C$#.6.2 %2$'6& '$02 02%$& &$('$&.2 =$('6&,/ '$02!%o &i&a en el campo , nunca cocinaba.
(sembraba)(cosechaba)(ca&aba)(descansaba)(regaba)
7! S20,2 '$++.$=$0 $++$&! N6*$.2!El ca&aba con mucha *uer"a. %o tambin.
(t tambin)(nosotros tambin)(ustedes tambin)(ellos tambin)
! E%4.2 P2+$4.2 ,$&4$(.2 .$.$%$ %$4.6& '$0'/!Ester , 1ilar sembraban papa en mi chacra.
(sembraban ma")(cosechaban ma")(ca&aban papa)
#!
SUPERLATIVO
VOCABULARIOllim$h limpiotll laco, huesola7ha oscuro, oscuri#a#
$hi:a enoja#o, bra+o$hi:aJ0 enojarsea3cha pobre, hurano
FRASES FUNDAMENTALES
A, No7a7a .UU0achaJa3-J'aMAN.A ASAN0a'a Ja'i,
o &o0 %l ma& mor%'o d% todo&lo& alm'o&,
Scr%7a .UUlla3ta&MAN.AASANJKachit,
Scr% %& la m8& li'da d% toda&la& cidad%&,
Alb%rto7a .UUr'a&MAN.A
ASAN7ha$a3,
Alb%rto %& %l m8& rico d% toda la
*%'t%,B, No7a7a .UU0achaJa3J'a-
MAN.A ASAN PISI0a'a Ja'i,So0 %l m%'o& mor%'o d% todo&lo& alm'o&,
?ala'%7a .UUra'cho&-MAN.A ASAN PISIJKachit,
?ala'i %& %l m%'o& li'do d% to-do& lo& ra'cho&,
Alb%rto7a .UUr'a&MAN.AASAN PISI0a'a,
Alb%rto %& %l m%'o& mor%'o d%toda la *%'t%,
C, Alb%rto7aANC@A&ma3 r'a,P%dro7a &ma3 r'aPUNI,
Alb%rto %& m0 b%'a *%'t%,P%dro %& m0 b%'a *%'t%,
AU.OMA.ISMOS
P%dro7a tJ0 r'a&ma'ta a&a' &ma3,Alb%rto7a tJ0 r'a&ma'ta a&a' $i&i 0a'a,Alb%rto7a a'cha &ma3 r'a,Alb%rto7a &ma3 r'a$'i,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
59/191
#
EXPLICACIN GRAMATICALDI>LOGO "?h%cha di+icil$'i,"
"El 7%cha %& m0 di+1cil,"
SUPERLA.I;O DE COMPARACIN
PRIMER.ERMINO
TU=ULOGO "o&ach Jar7a cam$o dia7a"
"E&t(o bi%' %l d1a d% cam$o"
PRE._RI.O "A" A M
'i-A-r7a-'Ji m% di3i&t%'i-A-r7a m% di3o'i-A-r7a-'Jich%3 m% di3%ro' Ud&,'i-A-r7a-'J m% di3%ro' %llo&
La $art1cla A&% a't%$o'% a la $art1cla QA7% &%:ala %l $r%t4ritod%l i'dicati(o,
E3) P%dro$i& 'i Ar7a, P%dro tambi4' m%di3o,
SU6I9O) "AMA"
tradc% la id%a d%) "@AS.A"
E3) OrroAMA$&aar7a'Ji,
M% ha& ll%(ado ha&taOrro,
El &+i3o =AMA %& m0 &ado co' ci%rto& ti%m$o& d%l (%rbo) &b3'ti(o2acci/' (%rbal2 %tc, E' %&to& ca&o& ti%'% tambi4' otro& &%'tido& como mien"ra!2%tc, ;%a l%cci/' No,
E- o&ach Jar7a cam$odia7a2 Alb%rto
QE&t(o bi%' %l d1a d% cam$o2Alb%rto
A- Ma'a Jo&ach Jar7a2 E&t%ba', Q No %&t(o bi%'2 E&t%ba',E- Imara0J Q Por 74
A- A'cha t%m$ra'ota $&aar7a'J, Q M% ll%(aro' m0 t%m$ra'o,
E- Cala Cala a'cha Jar2 Alb%rto,Cha0ra0J,
Q Cala Cala %&t8 m0 l%3o&2 Al-b%rto, 64 $or %&o,
A- Cha'ta ma'a ma0 Jar7ach,Ma'a &tKita illaar7a'Jich2E&t%ba', Ma'a chKltiJ0taat%r7a'ich, Cha'ta $%lota7achh&0Jor7a, Ratolla $h3-llar7a0J, athiata &7ha0tamiJhor7a'J, A7hatata3 rato$i30ar7a'J, athiaa' a7haa''o7a$a3 $i&i Jar7a,
Q L%*o 'o hab1a r1o, No m%a(i&a&t% claram%'t%2E&t%ba', No h% $odidoba:arm%, L%*o la $%lota &%d%&i'+l/, 9*amo& $or ' rato'o m8&, Comi%ro' m0r8$ido la "athia", la chicha&% la ha' b%bido %' 'mom%'to, @bo $oca"athia" 0 chicha $ara m1,
E- Pita3 a0JKor7a Q ?i4' coci'/
A- No7a a0JKor7a'i El%'ata30a'a$aar7a, Cha'ta Lca&a'G%'aroa' 0a'a$aar7a'J,
Q o coci'4 0 El%'a m%a0d/, D%&$4& Lca& 0G%'aro m% a0daro',
E- Ma'ach El%'aa' t&or7a'Ji Q No baila&t% co' El%'a
A- Ar1, A'cha JKacha El%'a7a$a0ra0J cam$o d1a *&taar7a,
Q S1, El%'a %& m0 bo'ita+% $or %lla 7% m% *&t/%l d1a d% cam$o,
E- Ima horaJama Jar7a'Jich%3 Q @a&ta 7% hora %&t(i%ro'
A- La& ci'coJamalla, Q @a&ta la& ci'co 'o m8&,
E- U3taa'ch cam$o diama'ri0ta m'a'Ji
Q ?i%r%& ir otra (%z al d1ad% cam$o
A- El%'itaa' r i&a3$'i2 ari , Q Co' El%'ita2 (o0 a ir & i%m$r%,
5/25/2018 Marcelo Grondin - Metodo de Quechua
67/191
;9
13
EJERCICIOS
1! P2%$& 02=$4*$) Q$0 02=$4*$0'2!Quin me dio? 5 me diiste.
(l)(ustedes)
(ellos)! C$'$'$#$ ./$=$4*$0'2,&? 2,$4@)
8stedes me lle&aron hasta el puente no es cierto?(camino)(!rbol)(mercado)#(mina)
! I#$0$$&) C/0'$ 4/0%/%$ /$=$4*$0'/!9e robaron die" hue&os. Qu har?
(siete)(tres)(ocho)(seis)(nue&e)
3! "M$(.2%$& .+6%$('2%$ ,/4$4*$0'2)"? %$./=$4*$!9e pregunt/ @3/nde pusiste tu pelota?@(compraste)(pinchaste)(perdiste)(buscaste)
5! Q.2%$ $.$,2=$4*$0'2,&!9e hicieron lle&ar el bulto.
(pala)(dinero)(lea)(ceni"a)(prendedor)
7! Q,/$.2 6&%$'$#$ (/.$(%$ ($,$02!' contar en quechua hasta seis.
(cuatro)(cinco)(nue&e)(siete)(tres)(ocho)
15
"A" HA M - IMPERATIVO"A" HA M - INFINITIVOSUFIJO: "RI"
VOCABULARIO3a$Ki0 co"er, a"arrarch'Jit amorcito, quer#ita0a$a0 yapar, aumentar,
a$a#ir$hll rasa#aJhchi chancho, cer#o, sucioalala0 qu ro
chKarJi carne puesta asecar
cho3r #uro3aJK harina$acha3 cienr%coba merca#o
FRASES FUNDAMENTALESA, XAlb%rto2 libro0Jita 7oAY
XLibro'ta 7oAC@UNY
XAlb%rto2 P%dro2 libro0Jich%3ta7oAC@E9YXLibro'Jta 7oAC@UNUY
XAlb%rto2 dam% t libroYX?% m% d4 & libroY
XAlb%rto2 P%dro2 d%'m% &libroYX?% m% d%' & libroY
B, a'a$aAta m'a'JichAr12 m'a'i,Libro'ta 7oAta m'a'chMa'a m'a'ch,
?i%r%& a0