Marek Pudełko

Rodzaje licencji – Sieci Komputerowe

2

Licencja oprogramowania Licencja na oprogramowanie to umowa na korzystanie z

utworu jakim jest aplikacja komputerowa, zawierana pomiędzy podmiotem, któremu przysługują majątkowe prawa autorskie do utworu, a osobą, która zamierza z danej aplikacji korzystać. Umowa taka określa pola eksploatacji (formy wykorzystania

utworu), czyli warunki na jakich licencjobiorca jest uprawniony do korzystania z programu.

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych jako podstawowe elementy określające pola eksploatacji wskazuje zakres, miejsce i czas korzystania z utworu, przy czym jest to wyliczenie przykładowe i strony umowy mogą dowolnie kształtować charakter licencji (biorąc jednak pod uwagę treść przepisów ustawowych, których strony nie mogą modyfikować - tzw. ius cogens).

3

Prawa użytkownika EULA – End User Licence Agreement – Licencja dla końcowego

użytkownika.

Licencje na oprogramowanie są najczęściej bardzo restrykcyjne i większość użytkowników nie czyta ich w całości (lub w ogóle).

Większość takich licencji ogranicza:

liczbę komputerów, na których można zainstalować oprogramowanie,

liczbę użytkowników

i wprowadzają inne ograniczenia niekoniecznie związane z technologią.

Standardowym elementem każdej niemal licencji oprogramowania jest klauzula o wyłączonej odpowiedzialności producenta z tytułu używania oprogramowania przez licencjobiorcę, której znaczenie polega na braku jakiejkolwiek odpowiedzialności producentów oprogramowania za np. skutki błędów w programach.

4

Licencja w trakcie instalacji

5

Odmiany licencji

Licencja na ilość komputerów Program można zainstalować na określonej liczbie

komputerów. Licencja na ilość użytkowników

Program jest instalowany na serwerze, a określona ilość użytkowników może się logować i korzystać z programu.

Program może być zainstalowany na większej ilości komputerów, ale z serwera korzysta ograniczona ilość osób

6

Rodzaje licencji Freeware Shareware Trial (Demoware) Adware Nagware (Annoyware) Liteware Crippleware Expireware Abandoware Registerware Shovelware

Foistware Careware (Charityware) Donationware Greenware Guiltware Postcardware Emailware Beerware Ransomware Citeware

7

Freeware Freeware (ang. free – bezpłatny) to licencja

oprogramowania umożliwiająca darmowe rozprowadzanie aplikacji bez ujawnienia kodu źródłowego.

Czasami licencja freeware zawiera dodatkowe ograniczenia (np. część jest całkowicie darmowa, a część darmowa jedynie do użytku domowego).

Termin został wymyślony przez Andrew Fluegelmana. Programy na licencji freeware mogą być nieodpłatnie

wykorzystywane, jednak zabrania się czerpania korzyści finansowych z dystrybucji przez osoby trzecie.

Licencja nie dotyczy dystrybucji produktów (dokumentów, grafiki, innych programów) stworzonych przy użyciu programów na licencji freeware. Nie ogranicza możliwości ani nie narzuca konieczności pobierania opłat za wytworzone produkty.

8

Shareware

Shareware (ang. to share – dzielić się, udostępniać) to rodzaj płatnego programu komputerowego, który jest rozpowszechniany bez opłat, ale z pewnymi ograniczeniami, do wypróbowania przez użytkowników. Czasami po okresie próbnym (najczęściej po miesiącu) za taki program trzeba płacić lub zrezygnować z korzystania z niego (wersja trial).

Czasami producent oprogramowania wydaje jedną wersję na licencji shareware a drugą (zazwyczaj z ograniczeniami, np. z blokadą dostępu do niektórych funkcji) na licencji freeware.

9

Trial Trial (z ang. próba) – rodzaj licencji na programy

komputerowe polegający na tym, że można go używać przez z góry ustalony czas (od 7 do 60 dni).

Programy na tej licencji są w pełni funkcjonalne. Po upływie ustalonego czasu, jedyną rzeczą, na którą pozwoli program to rejestracja albo usunięcie z dysku twardego.

Zazwyczaj wersje próbne rozprowadzane są na tej licencji.

10

Adware Adware - rodzaj licencji oprogramowania (zazwyczaj

zamkniętego).

Adware jest oprogramowaniem rozpowszechnianym za darmo, ale zawiera funkcję wyświetlającą reklamy, zwykle w postaci banerów reklamowych.

Wydawca oprogramowania zarabia właśnie na tych reklamach.

11

Nagware Nagware lub annoyware (ang. annoy - męczyć, nękać) -

oprogramowanie kategorii shareware,

Przerywa regularnie działanie (zazwyczaj przy najczęściej używanych funkcjach programu), aby wyświetlić żądanie uiszczenia zapłaty, które usunie ten komunikat.

Komunikat wymaga zwykle potwierdzenia ze strony użytkownika, zanim powróci do normalnego działania.

12

Liteware Liteware (ang. lite – lżejszy, okrojony)- nazwa rodzaju

programów komputerowych, które są rozprowadzane bezpłatnie, lecz posiadają znacznie mniejsze, ograniczone przez producenta, możliwości niż pełna, komercyjna wersja.

Po okresie 30 dni pojawiają się reklamy,przypomnienia (o konieczności zarejestrowania się) najczęściej w formie banerów.

13

Crippleware Crippleware to oprogramowanie, z którego

usunięto część funkcji, zwykle jednak działające bez ograniczeń czasowych, w którym uciążliwość spowodowana brakiem ma skłonić użytkownika do zakupienia pełnej wersji.

14

Expireware Expireware (ang. to expire - wygasać) -

oprogramowanie z wbudowanym momentem wygaśnięcia funkcjonowania:

Jst to predefiniowana data, liczba dni użytkowania lub liczba uruchomień programu.

15

Abandonware Abandonware - oprogramowanie, którego twórca już nie sprzedaje i

nie zapewnia dla niego obsługi.

To również oprogramowanie, którego twórca świadomie zaprzestał rozwoju i wsparcia produktu lub wręcz porzucił prawa autorskie.

W prawie wielu krajów (również w Polsce) brak takiej kategorii oprogramowania.

Żaden program komputerowy nie jest tak stary, żeby wygasły jego prawa majątkowe (75 lat).

Część firm już nie istnieje, a innym nie zależy na ochronie praw do tych konkretnych programów.

Wiele z tych programów (zwłaszcza gier) ma wartość dla producenta przy adaptacji na nowe platformy, jak na przykład GameCube, Game Boy Advance czy też PlayStation 2, czy telefony komórkowe.

16

Registerware Registerware - oprogramowanie, które do poprawnego działania

wymaga rejestracji przez Internet lub telefon.

W skład tego wchodzi podanie informacji o osobie lub instytucji korzystającej z oprogramowania.

17

Shovelware Shovelware (ang. to shovel – nazgarniać, nazbierać) to określenie

oprogramowania dodawanego w celu dopełnienia danego nośnika dystrybucji.

Stosowane jest wtedy gdy dystrybutor ma do dyspozycji pełny dysk CD lub DVD, a jego program zabiera mało miejsca. Zapełnia go wtedy innymi programami (najczęściej shareware lub freeware).

Termin ten był popularny we wczesnych latach 90-tych gdy programy zajmowały niewiele miejsca, a do dyspozycji były dyski CD 650-700MB, co było ekwiwalentem 400-500 dyskietek.

Stosowany obecnie np. dla dystrybucji klipów wideo w różnych formatach na jednym dysku.

18

Foistware Foistware (ang. to foist – narzucać) to rodzaj licencji w której skład

oprogramowania zostaje narzucony.

Najczęściej jest to sprzedaż wiązana typu nowy komputer z pakietem programów, dołożowy program antywirusowy, przeglądarka internetowa z dodatkowym paskiem zadań.

Licencja ta umożliwia promocję nowych produktów jak również pozbycie się starych zasobów z magazynu.

19

Careware

Careware - odmiana oprogramowania kategorii shareware, za którego nieograniczone działanie wymagane jest uiszczenie opłaty na rzecz wskazanej instytucji dobroczynnej; synonim charityware. Przykładem takiego programu są programy PITy,

ukazujące się co rok i przeznaczone do komputerowego wypełniania formularzy PIT.

20

Donationware Donationware to jeden z typów licencji.

Oprogramowanie na tej licencji może być dowolnie modyfikowane, kopiowane i dystrybuowane pod warunkiem, że licencjobiorca zapłaci autorowi symboliczną kwotę.

Wielkość opłaty zależy od licencjobiorcy.

21

Greenware Greenware (ang. green – zielony, ekologiczny) to licencja

oprogramowania umożliwiająca bezpłatne wykorzystywanie programu. Autor jednak odnosi się z prośbą, by w zamian zatroszczyć się o środowisko naturalne.

Zaleca między innymi: korzystanie z papieru do drukarek, który będzie się dać ponownie

przetworzyć, korzystanie z publicznego transportu, zaprzestanie palenia papierosów, ponowne wykorzystywanie plastikowych toreb, nie kupować produktów nieprzyjaznych dla środowiska, korzystać z rowerów w dojazdach do pracy/szkoły.

22

Guiltware Guiltware (ang. guilt = wina) - odmiana oprogramowania

typu freeware,

Zawiera pojawiającą się regularnie wiadomość, jak długo i ciężko autor pracował nad nim, i że użytkownik powinien przesłać na konto autora jakąś sumę pieniędzy;

komunikat ma wzbudzać u użytkownika poczucie winy.

23

Postcardware Postcardware (lub Cardware) - rodzaj licencji

oprogramowania.

Używany przez autorów, którzy udostępniają swoje programy za darmo.

W zamian za to oczekują, że użytkownik przyśle im kartkę pocztową (najczęściej z miejscowości, w której mieszka). Wymóg ten bywa mniej lub bardziej kategoryczny w zależności od konkretnej licencji.

Pierwszym programem rozpowszechnianym jako postcardware był JPEGView Aarona Gilesa. Innym znanym przykładem jest gra Ancient Domains of Mystery, której autor kolekcjonuje kartki pocztowe z całego świata.

24

Emailware

Emailware - rodzaj licencji oprogramowania.

Używany przez autorów, którzy udostępniają swoje programy za darmo.

W zamian za to oczekują, że użytkownik przyśle im e-maila.

25

Beerware Beerware to określenie licencji na oprogramowanie.

Pozwala użytkownikowi końcowemu na dowolne korzystanie z oprogramowania, pod warunkiem, że w wypadku spotkania autora użytkownik postawi mu piwo.

Licencja została wymyślona przez Johna Bristora 25 kwietnia 1987 roku. Od tego czasu powstało wiele programów dystrybutowanych na jej podstawie, zmieniano też jej znaczenie (np. na tak, by użytkownik był zobligowany jedynie do wypicia piwa "za zdrowie" autora).

26

Ransomware

Ransomware - oprogramowanie na pewnego rodzaju licencji, którego autor zgadza się na przeniesienie go do Open Source w zamian za określoną sumę pieniędzy.

27

Citeware

Citeware to rodzaj licencji oprogramowania. Zezwala on na uzycie danego programu przez

końcowego użytkownika dopóki jest on słuchaczem lub uczniem tej samej szkoły co autor programu.

Ten rodzaj dystrybucji jest często stosowany na uniwersytetach.

28

Public Domain

Public Domain (domena publiczna, własność publiczna) – tego typu licencje posiadają typy oprogramowania badź inne zbiory, na które wygasły już prawa autorskie lub nigdy nie były nimi objęte.

Do takiego oprogramowania istnieje swobodny dostęp, ponieważ w tym wypadku nie obowiązują już prawa autorskie.

Domena publiczna to zbiór wiedzy i twórczości stanowiący wspólny dorobek kulturowy i intelektualny ludzkości.

29

Domena publiczna W polskim prawodawstwie autorskie prawa

osobiste chronią utwór na czas nieograniczony i nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu W Polsce obecność utworu w domenie publicznej

oznacza jedynie brak jakichkolwiek praw majątkowych.

Zgodnie z polskim prawem autorskim (art. 36 i nast. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych) utwór przechodzi do domeny publicznej po upływie 70 lat od chwili śmierci twórcy, a w przypadku współtwórstwa od chwili śmierci ostatniego współtwórcy.

Jeżeli autor dzieła nie jest znany, wówczas okres ten liczy się od daty pierwszego rozpowszechnienia.

30

Oprogramowanie Public Domain

Nieprawidłowo terminu domena publiczna używa się w odniesieniu do oprogramowania typu copyleft (jak GNU GPL) oraz freeware / shareware. Ich licencja bowiem jest jak najbardziej związana z prawami autorskimi, tyle że można je używać bez większych ograniczeń.

Prawdziwe oprogramowanie public domain bywa publikowane np. na licencji X11 (potocznie zwanej licencją MIT) czy BSD.

31

OEM Licencja OEM (Original Equipment Manufacturer) – licencja

na oprogramowanie związana z zakupem nowego komputera. Jedna z bardziej znanych licencji,- najczęściej spotkana przy

zakupie produktów firmy Microsoft (Windows, Office). Licencja jest ważna TYLKO I WYŁACZNIE na komputer, wraz

z którym system został zakupiony.

Po wymianie jakiejkolwiek części w komputerze licencja może ulec unieważnieniu. Nie ma możliwości przeniesienia licencji na inny komputer.

Produkty OEM wymagają aktywacji produktu, co wiąże go z podzespołami komputera.

Przy wymianie płyty głównej w komputerze, BEZPOWROTNIE TRACI SIĘ licencję OEM na ten komputer. W takim przypadku pozostaje tylko zakup nowej licencji.(Wyjątek - licencji nie traci się gdy wymiana płyty głównej jest spowodowana jej uszkodzeniem - na podstawie ważnej gwarancji producenta).

32

GPL GPL - General Public License

Powszechna Licencja Publiczna GNU (GNU General Public License) jest jedną z licencji wolnego oprogramowania, która została sformułowana w 1988 przez Richarda Stallmana i Ebena Moglena na potrzeby Projektu GNU, na podstawie wcześniejszej Emacs General Public License.

Wersja 1. - styczeń 1989

Wersja 2 – czerwiec 1991

Wersja 3. - 29 czerwca 2007.

GPL jest obecnie najpopularniejszą licencją wolnodostępnego oprogramowania. Licząc według linii kodu w dystrybucji Red Hat Linux 7, 55.30% było udostępnione na licencji GPL, z czego 50.36% wyłącznie GPL.

33

Logo GPL

34

Cele licencji GNU GPL• wolność uruchamiania programu w dowolnym celu• wolność analizowania, jak program działa i

dostosowywania go do swoich potrzeb• wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii

programu • wolność udoskonalania programu i publicznego

rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność.

Jeżeli program nie gwarantuje użytkownikowi chociaż jednej z powyższych wolności, wówczas, według FSF, nie może być uznany za Wolne Oprogramowanie.

35

Kwestie dyskusyjne GNU GPL

Czy oprogramowanie na innej licencji może być dynamicznie linkowane z bibliotekami GPL. Sama licencja wyraźnie mówi, że wszystkie pochodne prace

bazujące na kodzie GPL muszą same opierać się na GPL. Nie jest jasne, czy plik wykonywalny, który jest dynamicznie linkowany z biblioteką może być uważany za pracę pochodną.

Kompatybilność z innymi licencjami Większość licencji wolnego oprogramowania, jak na

przykład licencja MIT, licencja BSD i LGPL jest kompatybilnych z GPL. Kod źródłowy oparty na nich może być włączony bez problemu do programu na GPL (całość będzie wtedy objęta GNU GPL).

Pewne licencje open source nie są kompatybilne z GPL - oparty o nie kod trudno jest ponownie użyć w innych projektach.

36

Krytyka GNU GPL

Krytycy GPL często określają licencję jako "wirusową", ze względu na to, że wszelkie prace bazujące na dziele objętym GPL muszą również być oparte o tę licencję. GPL oddziałuje na każdy program, który korzysta z

kodu GPL. Kod na licencji GNU GPL nie może być użyty w

programach o innych licencjach. Krytyka tego przymusu najczęściej jest

kierowana ze strony zwolenników mniej restrykcyjnych licencji, jak na przykład licencja BSD.