Polityka spójności: między rozwojem a transferami społecznymi?

Wprowadzenie do dyskusji

Konferencja Bilans członkostwa Polski w UE w perspektywie regionów

CE Natolin, 23 czerwca 2009

Marek W. KozakCentrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG

UW oraz Collegium Civitas

UWAGA: Opinie wyrażone w publikacji są opiniami autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Komisji Europejskiej. Ani Komisja Europejska, ani żadna inna osoba występujące w jej imieniu nie ponoszą

odpowiedzialności za treści zawarte w niniejszym dokumencie.

O porządku spotkania

• Wprowadzenie: silva rerum, czyli pokrótce dane, prowokacje, pytania

• Dyskusja o rozwoju regionalnym- jakie mamy doświadczenia?

- co udało nam się rzeczywiście osiągnąć od 2004 roku?

- co można i warto zmienić na przyszłość?

• Podsumowanie

Racjonalne wydatki publiczne

• Co to znaczy? I co znaczy: rozwój?• Jak oceniać racjonalność wydatków?• Przykłady kryteriów: czym się różnią?• Konsumpcja versus inwestycja• Punkt, linia, sieć• Dziś i jutro• Czynnik rozwoju w XXI wieku a inne• Wydać mądrze, wydać głupio: któż bez winy?

Teza:

w początkowym okresie po akcesji (2004-2008) realizacja polityki strukturalnej w regionach przyczyniała się bardziej do rozwiązywania problemów lokalnych, krótkoterminowych (mających związek przede wszystkim z poprawą poziomu życia), niż z tworzeniem długofalowych podstaw rozwoju ekonomicznego w XXI wieku (w tym z przemianą strukturalną)

Co decyduje o rozwoju?

• W średniowieczu i wcześniej? Gospodarka agrarna. Energia przyrody i mięśni.

• W okresie przemysłowym? Technologie druku i maszyny parowej. Infrastruktura. Przetworzona energia.

• W dobie postindustrialnej? Informacja, wiedza, innowacyjność, komunikacja

Czy narzędzia rozwoju z epok poprzednich warto stosować obecnie?

Nowe czynniki rozwoju w literaturze

• Gospodarka postindustrialna: czynniki rozwoju wg nowego paradygmatu:

• Globalizacja, innowacja, ICT (Gorzelak i in.)• Innowacja (Schumpeter, Camagni i in.)• Kapitał ludzki i społeczny (Bourdieu, Coleman,

Putnam)• Kapitał kulturowy (Weber, Harrison, Huntington,

Landes)• Instytucje (Veblen i in.) Kraje i regiony różnią się skalą kompromisu między

starym a nowym paradygmatem. Wygrywają te, które stosują nowy.

Czemu zawdzięczamy rozwój Polski po 2004?

• ???• Nowoczesne drogi i koleje?• Nowoczesna gospodarka?• Niskie ceny siły roboczej?• Inwestycje zagraniczne?• Środki UE?• Zarobki Polaków za granicą i transfery do

Polski?

Im bliżej życia, tym mniej nowego paradygmatu

Źródło: projekt 2005, NSS s. 35

marek w. kozak 11

Zatrudnienie osób 15-64 lata i deficyt wobec SLZatrudnienie osób 15-64 lata i deficyt wobec SL

Źródło: 4 raport o spójności, 2007

Dynamika PKB, NUTS 3, 2000-2006

Źródło: MRR, Rozwój regionalny w Polsce, raport 2009

FS w opinii Komisji

• Wolna konwergencja regionów

• Rośnie zróżnicowanie wewnątrzregionalne

• Szybsza konwergencja państw

• Raczej przyrost dochodu, niż miejsc pracy

• Większy wpływ na nowych członków

Źródło: III i IV Raporty o spójności, KE 2004 i 2007

EFRR: czynniki wpływu w UE 15

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Wyniki 2004-2006, kwiecień ‘09

Źródło: Informacja…, MRR, maj 2009

Realizacja projektów wszystkich OP, 2004-07

Źródło: MRR, Ocena postępów Polski.., lipiec 2008, s. 128

Co szło najłatwiej w ZPORR?Działania:

3.1 obszary wiejskie 61%

3.5 lokalna infrastruktura społeczna 58

1.3 regionalna infr. społeczna 57

Najgorzej:

2.4 reorientacja zawodowa 8

2.6 reg. strategie innowacji i transfer 9

2.3 reorientacja zawod. rolników10(Źródło: informacja…, MRR, 31.12.2006)

Nakłady na Strategię Lizbońską 2007-2013

Źródło: Wadecka, Biuletyn Informacyjny FS nr 9, s.29

PO Infrastruktura i środowisko, listopad 07• Priorytety: (nakłady z EFRR i FS w mld euro) • I. Gospodarka wodno – ściekowa 2,8

II. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi 1,2III. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska 0,6 IV. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska 0,2 V. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych 0,1VI. Drogowa i lotnicza sieć TEN-T 8,8VII. Transport przyjazny środowisku 7,7VIII. Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe 2,9IX.  Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku 0,7 X. Bezpieczeństwo energetyczne 1,0XI. Kultura i dziedzictwo kulturowe 0,5 XII. Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia 0,4XIII. Infrastruktura szkolnictwa wyższego 0,5XIV. Pomoc techniczna – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 0,2XV. Pomoc techniczna – Fundusz Spójności 0,4

Razem publiczne 21,2 mld euro (18,9 z UE). Transport 71%, szkolnictwo wyższe 2%, środowisko 18%. Razem 37 mld euro, z Unii 28 mld.

Przykład RPO Woj.. Dolnośląskiego, maj 2007Priorytety: mln euro UE• Przedsiębiorstwa i innowacyjność 309,8• Społeczeństwo informacyjne 97,1• Transport 228,6• Środowisko i bezpieczeństwo eko 130,9• Energetyka 36,4• Turystyka 66,8• Kultura 44,5• Edukacja 101,1• Zdrowie 54,7• Miasta 109,3• PT 33,9Razem 1561,5 mln euro, z tego 1213,1 z Unii. Środki prywatne:

162,0 mln euro.

marek w. kozak 21

Intensywność napływu BIZ, 2004Intensywność napływu BIZ, 2004

Źródło: 4 raport, 2007, s. 75

Wydatki na B+R jako % DRB

Źródło: Hanell, Neubauer, Journal of Nordregio 3/2006

100 najlepszych uniwersytetów UE

Źródło: Hanell, Neubauer, Journal of Nordregio 3/2006

EFEKTY

Źródło: MRR, Fundusze unijne a zróżnicowanie reg. Kraju.., 2008

Przykład 2006

• Eksport: 190 mld USD (CIA Factbook)

• Inwestycje zagraniczne: 16 mld euro (NBP)

• Środki UE: 2,8 mld euro (NBP)

• Zarobki Polaków za granicą i transfery do Polski: 4 mld euro (NBP)

Sukces jest zawsze względny

„Pomyślny okres jest wtedy, kiedy siła państwa wzrasta relatywnie do siły państw innych.

Jeżeli nasze siły zwiększają się w stosunku, powiedzmy, 10% rocznie, a sąsiadów w stosunku 20 procent, okres jest dla nas niepomyślny. Jeżeli nam sił ubywa po 40 procent, a naszym sąsiadom po 50 procent, wówczas okres jest pomyślny.”

(A. Bocheński, Dzieje głupoty w Polsce, Czytelnik, Warszawa 1988, s. 10)

m.kozak@uw.edu.pl

Porozmawiamy?

PKB na mieszkańca 2007

Źródło: MRR, Ocena postępów Polski.., lipiec 2008ci.., rys. 3

Region się rozwija. Co to znaczy?

• ?• Wzrost: zmiana tylko ilościowa (w danej strukturze)• „Przez rozwój rozumie się na ogół proces polegający

na pozytywnych zmianach ilościowych i jakościowych zachodzących w otoczeniu” (Brol 2001:192)

• „złożony, wielowymiarowy koncept, który obejmuje nie tylko wzrost gospodarczy i tradycyjne wskaźniki ‘społeczne’, jak ochrona zdrowia, edukacja i mieszkalnictwo, ale dąży też do potwierdzenia politycznej i kulturowej integralności i wolności jednostki w społeczeństwie” (Sharpley 2006:27).

Przykład 2006

• Dochód: 600 mld USD, pozycja w świecie: 22

• Dochód na 1 mk: 15,5 tys. USD• Tempo wzrostu PKB: 4,8% (pozycja 92;

2008) • Zatrudnienie: 17,4 – 29,2 – 53,4%• Eksport: 190 mld USD, pozycja 23• Inwestycje jako% PKB (2008) : 22,7% (poz.

75)