Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutela

Handboacutek fyrir myndmenntakennara

Margreacutet Paacutelsdoacutettir

Lokaverkefni til BEd-proacutefs

Haacuteskoacuteli Iacuteslands

Menntaviacutesindasvieth

1

Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutela

Handboacutek fyrir myndmenntakennara

Margreacutet Paacutelsdoacutettir

Lokaverkefni til BEd-proacutefs iacute kennslufraeligethi fyrir grunnskoacutela

Leiethsoumlgukennari Giacutesli THORNorsteinsson

Kennaradeild

Menntaviacutesindasvieth Haacuteskoacutela Iacuteslands

Februacutear 2013

2

Lokaverkefni til Bed proacutefs iacute kennslufraeligethi fyrir grunnskoacutela

Oacuteheimilt er aeth afrita greinargerethina nema meeth leyfi houmlfundar

copy Margreacutet Paacutelsdoacutettir 2013

Prentun Heacuteraethsprent Egilsstaethir 2013

3

Aacutegrip

THORNessi ritgereth er lokaverkefni houmlfundar til BEd proacutefs iacute grunnskoacutelakennarafraeligethum aacute

Menntaviacutesindasviethi Haacuteskoacutela Iacuteslands Yfirskrift verkefnisins er Litafraeligethi fyrir yngsta stig

grunnskoacutela Kennarahandboacutek

Handboacutekin inniheldur umfjoumlllun um myndmenntakennslu iacute grunnskoacutela skoacutelastefnuna

skoacuteli aacuten aethgreiningar og kennarahandboacutek sem aeligtlaeth er aeth kenna yngsta stigi grunnskoacutelans

litafraeligethi

Markmieth handboacutekarinnar er aeth kenna nemendum helstu thornaeligtti litafraeligethinnar en thornoacute aacute

mismunandi haacutett til aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroskastig nemenda Vieth gereth

handboacutekarinnar toacutek eacuteg tillit til skoacutelastefnunnar skoacuteli aacuten aethgreiningar Skoacuteli aacuten aethgreiningar

metur thornarfir og getu hvers nemanda fyrir sig og skipuleggur naacutemieth samkvaeligmt thornviacute Verkefnin

eru thornviacute fjoumllbreytt og misthornung til aeth oumlllum nemendum seacute faeligrt aeth leysa thornau Frekar verethur

fjallaeth um skoacutela aacuten aethgreiningar iacute kafla 3

Iacute handboacutekinni er efninu miethlaeth til nemenda baeligethi iacute formi mynda smaacutefyrirlestra

tilrauna og fraacutesagna Flest verkefnin eru aeligtlueth laeligsum nemendum en jafnframt eru iacute

handboacutekinni verkefni fyrir nemendur sem eru oacutelaeligsir Verkefnin voru moacutetueth meeth hliethsjoacuten af

aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela

Iacute ritgerethinni er litafraeligethinni einnig gereth skil fjallaeth um skoacutelastefnuna skoacuteli aacuten

aethgreiningar mikilvaeliggi fjoumllbreyttra kennsluaethferetha og verkefna og fagmiethun iacute

myndmenntakennslu

4

Efnisyfirlit

Aacutegrip3

Efnisyfirlit4

Formaacuteli6

1 Inngangur7

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum 8

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt8

22 DBAE ndash Fagmiethueth myndmenntakennsla9

23 Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela11

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar12

25 Naacutemsmat13

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar13

4 Litafraeligethin14

41 Litir14

42 Isaac Newton14

43 Litahringurinn14

44 Hugtoumlk lita15

441 Frumlitir15

442 Tvenndar- og thornrenndarlitir15

443 Andstaeligethulitir15

444 Svart og hviacutett16

445 Bloumlndun lita16

446 Heitir og kaldir litir16

5 Handboacutekin17

51 Litahringurinn og bloumlndun lita17

5

52 Regnboginn18

53 Svart og hviacutett18

54 Litasyacuten19

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin20

56 Graelignt graelignt graelignt20

6 Lokaoreth21

7 Heimildaskraacute22

71 Boacutekaskraacute22

72 Rafraelignar heimildir23

73 Myndaskraacute23

6

Formaacuteli

THORNetta lokaverkefni er samieth af meacuter undirrituethum nemanda aacute menntaviacutesindasviethi Haacuteskoacutela

Iacuteslands Eacuteg hef kynnt meacuter siethareglur Haacuteskoacutela Iacuteslands (2003 7 noacutevember sjaacute naacutenar

httpwwwhiisisskolinnsidareglur) og fylgt thorneim samkvaeligmt bestu vitund Eacuteg viacutesa til alls

thorness efnis sem eacuteg hef soacutett til annarra eetha eigin verka hvort sem um er aeth raeligetha aacutebendingar

myndir efni eetha orethalag Eacuteg thornakka oumlllum sem lagt hafa meacuter lieth meeth einum eetha oumlethrum haeligtti

en ber sjaacutelf aacutebyrgeth aacute thornviacute sem missagt kann aeth vera THORNetta staethfesti eacuteg meeth undirskrift minni

Reykjaviacutek ______________________ 2013

_________________________________

7

1 Inngangur

Aacutestaeligetha thorness aeth thornessi handboacutek vareth til var skortur aeth miacutenu mati aacute efni fyrir

myndmenntakennara aeligtlaeth til kennslu aacute yngsta stigi grunnskoacutelans Myndmenntakennarar

thornurfa aeth sinna margthornaeligttri kennslu iacute formfraeligethi fagurfraeligethi listasoumlgu listryacuteni skoumlpun og

litafraeligethi sem er megin viethfangsefni thornessarar handboacutekar Eftir aeth skoacutelastefnan skoacuteli aacuten

aethgreiningar vareth loumlgbundin hafa kennarar thornurft aeth sinna fjoumllbreyttum nemendahoacutepi Meeth

thornessa stefnu til hliethsjoacutenar vantar meira af vietheigandi naacutemsefni sem kennarar geta soacutett

innblaacutestur iacute Aukning hefur thornoacute orethieth aacute fraeligethsluefni fyrir kennara aacute rafraelignu formi td

vefsiacuteethum meeth verkefnum fyrir boumlrn

Kalla maeligtti heim okkar eitt stoacutert myndverk En ekki er haeliggt aeth leggja fagurfraeligethilegt

mat aacute thornetta myndverk ef vieth thornekkjum ekki grunnatriethi myndmenntakennslunnar og houmlfum

ekki oreth til aeth tjaacute okkur Myndmenntakennarinn getur gefieth nemandanum thornann orethaforetha

sem hann thornarf til aeth geta lagt fagurfraeligethilegt mat aacute hluti sem honum virethast hversdagslegir

og raeligtt um thornaacute THORNessi orethaforethi gefur thorneim vald til thorness aeth lyacutesa thornviacute sem fyrir augu thorneirra ber

Nemendur tileinka seacuter orethaforetha aacute mismunandi vegu Notkun thorneirra og endurtekning er thornoacute

thornaeth sem skapar meistara tungunnar En til thorness aeth endurtekning verethi ekki leiethigjoumlrn veretha

verkefnin sem kennarinn leggur fyrir nemendur aeth vera fjoumllbreytt

Litafraeligethin laeligrist thornoacute ekki einungis iacute gegnum myndmenntakennsluna heldur thornarf

nemandinn aeth laeligra um yacutemsa thornaeligtti aacute oumlethrum thornekkingarsviethum t d iacute eethlis- og naacutettuacuterufraeligethi

Samthornaeligtting mismunandi thornekkingarsvietha er thornviacute mikilvaeliggur vettvangur thornessarar kennslu

Iacute handboacutekinni eru sex kaflar meeth mismunandi viethfangsefnum og verkefnum

Iacute hverjum kafla er gereth grein fyrir markmiethum kennslunnar goumlgnum sem thornarf aeth uacutetvega

framkvaeligmd verkefna og lagethur er til froacuteethleikur aeligtlaethur kennaranum Geisladiskur meeth

verkefnunum aacutesamt fylgiskjoumllum fylgir naacutemsefninu sem haeliggt er aeth prenta uacutet Verkefnin eiga

thornaeth oumlll sameiginlegt aeth tengjast litafraeligethi houmlfetha til oacuteliacutekra getustiga og bjoacuteetha upp aacute

samthornaeligttingu vieth aethrar naacutemsgreinar

8

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt

Sumir telja aeth ekki seacute haeliggt aeth kenna myndlist en aethrir telja aeth ekki aeligtti aeth kenna hana

Enn aethrir telja aeth kennsla iacute myndlist hefti skoumlpunarhaeligfileika nemenda thornviacute huacuten hindri

hugmyndaflug thorneirra og tjaacuteningu Iacute myndmenntatiacutemum eigi fyrst og fremst aeth leggja aacuteherslu

aacute stuethning vieth verklega vinnu og leyfa nemendum aeth laeligra af eigin reynslu (Eisner 2002)

Ofangreint viethhorf sem vaeligri haeliggt aeth kalla aeth kenna meeth thornviacute aeth kenna ekki er ekki

erfitt aeth hnekkja thornoacute thornaeth virethist aacutehugavert iacute fyrstu Erfitt er td aeth fullyretha aeth nemendur

thornroskist best meeth kennslufraeligethilegri vanraeligkslu Aacuteskorun kennarans er heldur ekki

aethgeretharleysi heldur verethur hann aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroska nemenda Til aeth

stuethla aeth auknum vitsmunathornroska og haeligfni aacute einhverju sviethi er hinsvegar ekki haeliggt aeth nota

aacutekveethna kennsluaethfereth

Ingvar Sigurgeirsson (1999) nefnir nokkur megineinkenni goacuteethrar verklegar kennslu

Hann telur mikilvaeliggt aeth nemendum seacuteu ljoacutes markmiethin meeth naacuteminu og aeth thorneir geri seacuter grein

fyrir thornviacute hvernig hinar verklegu aeligfingar tengist annars vegar fraeligethilegri undirstoumlethu og hins

vegar hagnyacutetum viethfangsefnum Mikilvaeliggt er aeth skapa gott andruacutemsloft iacute vinnuryacutemi

verklegrar kennslu Upproumlethun boretha litir lyacutesing skyacuteringarmyndir og skipulag aacute

vinnusvaeligethum er daeligmi um thornaeligtti sem hafa aacutehrif aacute thornaeth andruacutemsloft sem skapast

Vinnuandinn er ekki siacutest mikilvaeliggur og veltur aacute kennara jafnt sem nemendum Kennarinn

verethur aeth syacutena einlaeliggan aacutehuga aacute viethfangsefnunum og nemendum Nemendum aeligtti aeth

finnast thornaeliggilegt aeth leita til kennarans THORNviacute er mikilvaeliggt aeth hann setji sig iacute spor thorneirra og

aethstoethi thornaacute aacuten thorness aeth gera liacutetieth uacuter kunnaacutettuleysi thorneirra Val aacute viethfangsefni thornarf aeth vera

markvisst og aacutehugavert svo thornaeth verethi fjoumllbreytt og aacuterangur nemenda af starfi thorneirra feli ekki iacute

seacuter mikla bieth Auk thornekkingar aacute kennsluaethferethum veretha kennarar aeth gera seacuter grein fyrir thornviacute aeth

fas thorneirra og viethbroumlgeth skipti einnig maacuteli iacute kennslunni

Goacuteeth kennsla birtist iacute yacutemsum myndum og thornarf aeth skipuleggja hana vel fyrirfram En

goacuteeth skipulagning flokkast thornoacute ekki undir kennslu thornviacute thornekkingu er ekki moumlgulegt aeth flytja daeligla

eetha senda beint iacute houmlfueth nemendans heldur thornarf aeth byggja aacute thornaacutetttoumlku nemandans Kennarar

geta thornoacute gert sitt besta til aeth miethla thornekkingunni og aethstoetha nemendur vieth aeth gera hana

merkingarbaeligra Carol Ann Tomlinson (2003) telur haacutegaeligethakennslu byggja aacute samspili kennara

9

og nemanda Nemendur eru moacutettaeligkilegri vieth aeth tileinka seacuter nyacuteja thornekkingu ef kennari virethir

thornaacute og styethur

Kennarinn moacutetar naacutemsumhverfi sem er samsett af aethstaeligethum sem hann byacuter til meeth

nemendum Iacute sumum tilfellum hviacutelir meginaacutebyrgethin aacute kennaranum en iacute oumlethrum tilfellum

skiptist huacuten aacute milli kennarans og eins eetha fleiri nemenda Ferlieth er thornoacute aldrei einleikur thornviacute aeth

nemandinn moacutetar thornaeth sem hann nemur af kennaranum eetha tileinkar seacuter iacute gegnum naacutemieth Iacute

gegnum thornaacutetttoumlku nemandans skapar kennarinn kringumstaeligethur sem gera honum kleift aeth

byggja aacute fyrri thornekkingu sinni Ef markmieth kennarans er td aeth dyacutepka skilning nemenda aacute

samspili lita verethur hann aeth meta hvernig haeliggt er aeth framkvaeligma kennsluna meeth tilliti til

thornekkingar og reynslu nemenda iacute litanotkun Kennarinn verethur aeth skapa kringumstaeligethur sem

vekja loumlngun nemandans til naacutems Vieth sliacutekar aethstaeligethur thornurfa verkefnin aeth maeligta thornekkingar-

og reynslustigi nemenda og stuethla aeth innihaldsriacuteku naacutemi Sliacutekt naacutem verethur aeth tengjast oumlethrum

thornaacutettum liacutefsins og vera hagnyacutett fyrir nemandann (Eisner 2002)

Eisner (2002) vill afnema thornaacute skoethun aeth listir seacuteu ekki vitsmunalega krefjandi eetha aeth

thornaeligr seacuteu starfsemi sem tengjast tilfinningalegum upplifunum frekar en hugsun Hinsvegar

telur hann aeth sliacutek skynjun seacute iacute raun vitraelignt fyrirbaeligri Hann telur margar af thorneim

margslungnu og gloumlggu myndum hugsunar birtast thornegar nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth vinna

markvisst aeth skapandi verkefnum hvort sem um er aeth raeligetha sjoacutenlistir dans toacutenlist

boacutekmenntir eetha thornegar thorneir ryacutena iacute listskoumlpun og meta hana (Eisner 2002 Xii)

Myndmenntakennsla er jafn mikilvaeligg naacutemsgrein iacute grunnskoacutelum landsins og aethrar

greinar Myndmennt veitir nemendum moumlrg naacutemsleg taeligkifaeligri til aeth thornroskast Td geta thornau

eflt sjoacutenskyn sitt og laeligrt um marga thornaeligtti er tengjast thornjaacutelfun iacute listraelignni upplifun

Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutela stefnir ekki aeth thornviacute aeth gera nemendur aeth fraeliggum

listamoumlnnum svo sem Picasso eetha Kjarval heldur aeth kenna thorneim aeth njoacuteta listarinnar Aacute

sama haacutett og allir veretha aeth laeligra lestur skrift og reikning aeligttu allir iacute samfeacutelaginu aeth geta lesieth

iacute umhverfi sitt og verieth faeligrir um aeth njoacuteta thorness iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson

1994)

22 DBAE fagmiethueth myndmenntakennsla

DBAE er kennslustefna sem vareth til iacute Bandariacutekjunum aacute 9 aacuteratug 20 aldar og hefur haft aacutehrif aacute

myndmenntakennslu iacute moumlrgum oumlethrum loumlndum svo sem aacute Iacuteslandi DBAE er kennslustefna

sem felur iacute seacuter fleiri naacutelgunaraethferethir iacute myndmenntakennslu Elliot W Eisner er helsti

hugmyndafraeligethingur DBAE stefnunnar sem nefnd hefur verieth fagmiethueth

10

myndmenntakennsla THORNessi stefna byggir aacute fjoacuterum thornaacutettum skoumlpun listgagnryacuteni soumlgu og

fagurfraeligethi Hver thornessara thornaacutetta aacute aeth thornroska haeligfni nemendanna til aeth skoetha og meta listaverk

en einnig heiminn sem thornessi listaverk eru skoumlpueth iacute Markmiethieth er aeth gera nemendum kleift

aeth upplifa list fraacute moumlrgum sjoacutenarhornum

DBAE byggir aacute fjoacuterum meginthornaacutettum (Dobbs 1991 10 - 11)

1 Menning Meeth thornviacute aeth ryacutena iacute list er unnt aeth greina thornroacuteun menningar iacute oacuteliacutekum loumlndum

Skoethun listaverka fraacute oacuteliacutekum menningarheimum eykur viacuteethsyacuteni nemenda aacute thornann heim sem

vieth lifum iacute Vieth sliacuteka skoethun faacute nemendur ekki aetheins taeligkifaeligri til aeth skilja sjaacutelfa sig og

arfleieth siacutena betur heldur kynnast thorneir mismunandi hugmyndum og tjaacuteningarleiethum sem

gefa til kynna oacuteliacutekar hefethir og oacuteliacuteka menningarheima

2 Skoumlpun Nemendur oumlethlast reynslu iacute aeth segja fraacute og tjaacute hugsanir tilfinningar og gildi aacute

myndraelignan haacutett Tilgangur thorness aeth gefa skoumlpunargleethi lausan tauminn er ekki saacute aeth leyfa

nemendum aeth kynnast oacuteliacutekum efnum til aeth skapa uacuter heldur eiga thorneir aeth gera aacutekveethnar

aeligfingar thornar sem reynir aacute leikni taeligkni og efnismeethfereth Meeth sliacutekri vinnu faacute nemendur

taeligkifaeligri til aeth virkja hug hjarta og houmlnd

3 Samskipti Meeth listkennslu faeligr kennari taeligkifaeligri til aeth opna dyr myndraeligns heims fyrir

nemendum Iacute thorneim heimi er aeth finna oacutetal mikilvaeligg skilaboeth sem td sjoacutenvarp og

toumllvusamskipti geta flutt milli einstaklinga oacutehaacuteeth landamaeligrum Listin opnar fyrir

moumlguleika aacute samskiptum thornar sem oacuteliacutekum hugmyndum tilfinningum og gildum er komieth aacute

framfaeligri aacute myndraelignan haacutett Nemendur thornurfa aeth vera laeligsir aacute umhverfi sitt til thorness aeth

geta skilieth nuacutetiacutemasamfeacutelag og verieth virkir thornaacutetttakendur iacute thornviacute

4 Val Meeth markvissri listkennslu geta nemendur laeligrt aeth vega og meta aacute gagnryacuteninn haacutett iacute

staeth thorness aeth laacuteta persoacutenulegan og huglaeliggan smekk raacuteetha Haeliggt er aeth kenna gagnryacutena

hugsun aacute marga vegu en thornar sem listin er svo fjoumllbreytt getur huacuten hjaacutelpaeth nemendum til

aeth gera seacuter grein fyrir aeth vandamaacutel maacute leysa aacute marga vegu og aeth oumlll vandamaacutel maacute leysa aacute

einhvern haacutett

Kennarahandboacutekin miacuten Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutelans fylgir markmiethum

skoumlpunarthornaacutettar fagmiethaethrar myndlistarkennslu Meeth thornviacute aeth laeligra um liti og oumlethlast faeligrni iacute

litabloumlndun til thorness aeth faacute yacutemis blaeligbrigethi lita geta nemendur orethieth haeligfari aeth meta eigin

verk verk feacutelaga sinna og verk atvinnulistamanna Haeligfni iacute aeth greina liti iacute moumlrg mismunandi

blaeligbrigethi nyacutetist nemendum einnig vieth skoethun aacute naacutettuacuterunni (Clark Day og Greer 1987)

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

1

Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutela

Handboacutek fyrir myndmenntakennara

Margreacutet Paacutelsdoacutettir

Lokaverkefni til BEd-proacutefs iacute kennslufraeligethi fyrir grunnskoacutela

Leiethsoumlgukennari Giacutesli THORNorsteinsson

Kennaradeild

Menntaviacutesindasvieth Haacuteskoacutela Iacuteslands

Februacutear 2013

2

Lokaverkefni til Bed proacutefs iacute kennslufraeligethi fyrir grunnskoacutela

Oacuteheimilt er aeth afrita greinargerethina nema meeth leyfi houmlfundar

copy Margreacutet Paacutelsdoacutettir 2013

Prentun Heacuteraethsprent Egilsstaethir 2013

3

Aacutegrip

THORNessi ritgereth er lokaverkefni houmlfundar til BEd proacutefs iacute grunnskoacutelakennarafraeligethum aacute

Menntaviacutesindasviethi Haacuteskoacutela Iacuteslands Yfirskrift verkefnisins er Litafraeligethi fyrir yngsta stig

grunnskoacutela Kennarahandboacutek

Handboacutekin inniheldur umfjoumlllun um myndmenntakennslu iacute grunnskoacutela skoacutelastefnuna

skoacuteli aacuten aethgreiningar og kennarahandboacutek sem aeligtlaeth er aeth kenna yngsta stigi grunnskoacutelans

litafraeligethi

Markmieth handboacutekarinnar er aeth kenna nemendum helstu thornaeligtti litafraeligethinnar en thornoacute aacute

mismunandi haacutett til aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroskastig nemenda Vieth gereth

handboacutekarinnar toacutek eacuteg tillit til skoacutelastefnunnar skoacuteli aacuten aethgreiningar Skoacuteli aacuten aethgreiningar

metur thornarfir og getu hvers nemanda fyrir sig og skipuleggur naacutemieth samkvaeligmt thornviacute Verkefnin

eru thornviacute fjoumllbreytt og misthornung til aeth oumlllum nemendum seacute faeligrt aeth leysa thornau Frekar verethur

fjallaeth um skoacutela aacuten aethgreiningar iacute kafla 3

Iacute handboacutekinni er efninu miethlaeth til nemenda baeligethi iacute formi mynda smaacutefyrirlestra

tilrauna og fraacutesagna Flest verkefnin eru aeligtlueth laeligsum nemendum en jafnframt eru iacute

handboacutekinni verkefni fyrir nemendur sem eru oacutelaeligsir Verkefnin voru moacutetueth meeth hliethsjoacuten af

aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela

Iacute ritgerethinni er litafraeligethinni einnig gereth skil fjallaeth um skoacutelastefnuna skoacuteli aacuten

aethgreiningar mikilvaeliggi fjoumllbreyttra kennsluaethferetha og verkefna og fagmiethun iacute

myndmenntakennslu

4

Efnisyfirlit

Aacutegrip3

Efnisyfirlit4

Formaacuteli6

1 Inngangur7

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum 8

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt8

22 DBAE ndash Fagmiethueth myndmenntakennsla9

23 Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela11

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar12

25 Naacutemsmat13

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar13

4 Litafraeligethin14

41 Litir14

42 Isaac Newton14

43 Litahringurinn14

44 Hugtoumlk lita15

441 Frumlitir15

442 Tvenndar- og thornrenndarlitir15

443 Andstaeligethulitir15

444 Svart og hviacutett16

445 Bloumlndun lita16

446 Heitir og kaldir litir16

5 Handboacutekin17

51 Litahringurinn og bloumlndun lita17

5

52 Regnboginn18

53 Svart og hviacutett18

54 Litasyacuten19

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin20

56 Graelignt graelignt graelignt20

6 Lokaoreth21

7 Heimildaskraacute22

71 Boacutekaskraacute22

72 Rafraelignar heimildir23

73 Myndaskraacute23

6

Formaacuteli

THORNetta lokaverkefni er samieth af meacuter undirrituethum nemanda aacute menntaviacutesindasviethi Haacuteskoacutela

Iacuteslands Eacuteg hef kynnt meacuter siethareglur Haacuteskoacutela Iacuteslands (2003 7 noacutevember sjaacute naacutenar

httpwwwhiisisskolinnsidareglur) og fylgt thorneim samkvaeligmt bestu vitund Eacuteg viacutesa til alls

thorness efnis sem eacuteg hef soacutett til annarra eetha eigin verka hvort sem um er aeth raeligetha aacutebendingar

myndir efni eetha orethalag Eacuteg thornakka oumlllum sem lagt hafa meacuter lieth meeth einum eetha oumlethrum haeligtti

en ber sjaacutelf aacutebyrgeth aacute thornviacute sem missagt kann aeth vera THORNetta staethfesti eacuteg meeth undirskrift minni

Reykjaviacutek ______________________ 2013

_________________________________

7

1 Inngangur

Aacutestaeligetha thorness aeth thornessi handboacutek vareth til var skortur aeth miacutenu mati aacute efni fyrir

myndmenntakennara aeligtlaeth til kennslu aacute yngsta stigi grunnskoacutelans Myndmenntakennarar

thornurfa aeth sinna margthornaeligttri kennslu iacute formfraeligethi fagurfraeligethi listasoumlgu listryacuteni skoumlpun og

litafraeligethi sem er megin viethfangsefni thornessarar handboacutekar Eftir aeth skoacutelastefnan skoacuteli aacuten

aethgreiningar vareth loumlgbundin hafa kennarar thornurft aeth sinna fjoumllbreyttum nemendahoacutepi Meeth

thornessa stefnu til hliethsjoacutenar vantar meira af vietheigandi naacutemsefni sem kennarar geta soacutett

innblaacutestur iacute Aukning hefur thornoacute orethieth aacute fraeligethsluefni fyrir kennara aacute rafraelignu formi td

vefsiacuteethum meeth verkefnum fyrir boumlrn

Kalla maeligtti heim okkar eitt stoacutert myndverk En ekki er haeliggt aeth leggja fagurfraeligethilegt

mat aacute thornetta myndverk ef vieth thornekkjum ekki grunnatriethi myndmenntakennslunnar og houmlfum

ekki oreth til aeth tjaacute okkur Myndmenntakennarinn getur gefieth nemandanum thornann orethaforetha

sem hann thornarf til aeth geta lagt fagurfraeligethilegt mat aacute hluti sem honum virethast hversdagslegir

og raeligtt um thornaacute THORNessi orethaforethi gefur thorneim vald til thorness aeth lyacutesa thornviacute sem fyrir augu thorneirra ber

Nemendur tileinka seacuter orethaforetha aacute mismunandi vegu Notkun thorneirra og endurtekning er thornoacute

thornaeth sem skapar meistara tungunnar En til thorness aeth endurtekning verethi ekki leiethigjoumlrn veretha

verkefnin sem kennarinn leggur fyrir nemendur aeth vera fjoumllbreytt

Litafraeligethin laeligrist thornoacute ekki einungis iacute gegnum myndmenntakennsluna heldur thornarf

nemandinn aeth laeligra um yacutemsa thornaeligtti aacute oumlethrum thornekkingarsviethum t d iacute eethlis- og naacutettuacuterufraeligethi

Samthornaeligtting mismunandi thornekkingarsvietha er thornviacute mikilvaeliggur vettvangur thornessarar kennslu

Iacute handboacutekinni eru sex kaflar meeth mismunandi viethfangsefnum og verkefnum

Iacute hverjum kafla er gereth grein fyrir markmiethum kennslunnar goumlgnum sem thornarf aeth uacutetvega

framkvaeligmd verkefna og lagethur er til froacuteethleikur aeligtlaethur kennaranum Geisladiskur meeth

verkefnunum aacutesamt fylgiskjoumllum fylgir naacutemsefninu sem haeliggt er aeth prenta uacutet Verkefnin eiga

thornaeth oumlll sameiginlegt aeth tengjast litafraeligethi houmlfetha til oacuteliacutekra getustiga og bjoacuteetha upp aacute

samthornaeligttingu vieth aethrar naacutemsgreinar

8

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt

Sumir telja aeth ekki seacute haeliggt aeth kenna myndlist en aethrir telja aeth ekki aeligtti aeth kenna hana

Enn aethrir telja aeth kennsla iacute myndlist hefti skoumlpunarhaeligfileika nemenda thornviacute huacuten hindri

hugmyndaflug thorneirra og tjaacuteningu Iacute myndmenntatiacutemum eigi fyrst og fremst aeth leggja aacuteherslu

aacute stuethning vieth verklega vinnu og leyfa nemendum aeth laeligra af eigin reynslu (Eisner 2002)

Ofangreint viethhorf sem vaeligri haeliggt aeth kalla aeth kenna meeth thornviacute aeth kenna ekki er ekki

erfitt aeth hnekkja thornoacute thornaeth virethist aacutehugavert iacute fyrstu Erfitt er td aeth fullyretha aeth nemendur

thornroskist best meeth kennslufraeligethilegri vanraeligkslu Aacuteskorun kennarans er heldur ekki

aethgeretharleysi heldur verethur hann aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroska nemenda Til aeth

stuethla aeth auknum vitsmunathornroska og haeligfni aacute einhverju sviethi er hinsvegar ekki haeliggt aeth nota

aacutekveethna kennsluaethfereth

Ingvar Sigurgeirsson (1999) nefnir nokkur megineinkenni goacuteethrar verklegar kennslu

Hann telur mikilvaeliggt aeth nemendum seacuteu ljoacutes markmiethin meeth naacuteminu og aeth thorneir geri seacuter grein

fyrir thornviacute hvernig hinar verklegu aeligfingar tengist annars vegar fraeligethilegri undirstoumlethu og hins

vegar hagnyacutetum viethfangsefnum Mikilvaeliggt er aeth skapa gott andruacutemsloft iacute vinnuryacutemi

verklegrar kennslu Upproumlethun boretha litir lyacutesing skyacuteringarmyndir og skipulag aacute

vinnusvaeligethum er daeligmi um thornaeligtti sem hafa aacutehrif aacute thornaeth andruacutemsloft sem skapast

Vinnuandinn er ekki siacutest mikilvaeliggur og veltur aacute kennara jafnt sem nemendum Kennarinn

verethur aeth syacutena einlaeliggan aacutehuga aacute viethfangsefnunum og nemendum Nemendum aeligtti aeth

finnast thornaeliggilegt aeth leita til kennarans THORNviacute er mikilvaeliggt aeth hann setji sig iacute spor thorneirra og

aethstoethi thornaacute aacuten thorness aeth gera liacutetieth uacuter kunnaacutettuleysi thorneirra Val aacute viethfangsefni thornarf aeth vera

markvisst og aacutehugavert svo thornaeth verethi fjoumllbreytt og aacuterangur nemenda af starfi thorneirra feli ekki iacute

seacuter mikla bieth Auk thornekkingar aacute kennsluaethferethum veretha kennarar aeth gera seacuter grein fyrir thornviacute aeth

fas thorneirra og viethbroumlgeth skipti einnig maacuteli iacute kennslunni

Goacuteeth kennsla birtist iacute yacutemsum myndum og thornarf aeth skipuleggja hana vel fyrirfram En

goacuteeth skipulagning flokkast thornoacute ekki undir kennslu thornviacute thornekkingu er ekki moumlgulegt aeth flytja daeligla

eetha senda beint iacute houmlfueth nemendans heldur thornarf aeth byggja aacute thornaacutetttoumlku nemandans Kennarar

geta thornoacute gert sitt besta til aeth miethla thornekkingunni og aethstoetha nemendur vieth aeth gera hana

merkingarbaeligra Carol Ann Tomlinson (2003) telur haacutegaeligethakennslu byggja aacute samspili kennara

9

og nemanda Nemendur eru moacutettaeligkilegri vieth aeth tileinka seacuter nyacuteja thornekkingu ef kennari virethir

thornaacute og styethur

Kennarinn moacutetar naacutemsumhverfi sem er samsett af aethstaeligethum sem hann byacuter til meeth

nemendum Iacute sumum tilfellum hviacutelir meginaacutebyrgethin aacute kennaranum en iacute oumlethrum tilfellum

skiptist huacuten aacute milli kennarans og eins eetha fleiri nemenda Ferlieth er thornoacute aldrei einleikur thornviacute aeth

nemandinn moacutetar thornaeth sem hann nemur af kennaranum eetha tileinkar seacuter iacute gegnum naacutemieth Iacute

gegnum thornaacutetttoumlku nemandans skapar kennarinn kringumstaeligethur sem gera honum kleift aeth

byggja aacute fyrri thornekkingu sinni Ef markmieth kennarans er td aeth dyacutepka skilning nemenda aacute

samspili lita verethur hann aeth meta hvernig haeliggt er aeth framkvaeligma kennsluna meeth tilliti til

thornekkingar og reynslu nemenda iacute litanotkun Kennarinn verethur aeth skapa kringumstaeligethur sem

vekja loumlngun nemandans til naacutems Vieth sliacutekar aethstaeligethur thornurfa verkefnin aeth maeligta thornekkingar-

og reynslustigi nemenda og stuethla aeth innihaldsriacuteku naacutemi Sliacutekt naacutem verethur aeth tengjast oumlethrum

thornaacutettum liacutefsins og vera hagnyacutett fyrir nemandann (Eisner 2002)

Eisner (2002) vill afnema thornaacute skoethun aeth listir seacuteu ekki vitsmunalega krefjandi eetha aeth

thornaeligr seacuteu starfsemi sem tengjast tilfinningalegum upplifunum frekar en hugsun Hinsvegar

telur hann aeth sliacutek skynjun seacute iacute raun vitraelignt fyrirbaeligri Hann telur margar af thorneim

margslungnu og gloumlggu myndum hugsunar birtast thornegar nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth vinna

markvisst aeth skapandi verkefnum hvort sem um er aeth raeligetha sjoacutenlistir dans toacutenlist

boacutekmenntir eetha thornegar thorneir ryacutena iacute listskoumlpun og meta hana (Eisner 2002 Xii)

Myndmenntakennsla er jafn mikilvaeligg naacutemsgrein iacute grunnskoacutelum landsins og aethrar

greinar Myndmennt veitir nemendum moumlrg naacutemsleg taeligkifaeligri til aeth thornroskast Td geta thornau

eflt sjoacutenskyn sitt og laeligrt um marga thornaeligtti er tengjast thornjaacutelfun iacute listraelignni upplifun

Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutela stefnir ekki aeth thornviacute aeth gera nemendur aeth fraeliggum

listamoumlnnum svo sem Picasso eetha Kjarval heldur aeth kenna thorneim aeth njoacuteta listarinnar Aacute

sama haacutett og allir veretha aeth laeligra lestur skrift og reikning aeligttu allir iacute samfeacutelaginu aeth geta lesieth

iacute umhverfi sitt og verieth faeligrir um aeth njoacuteta thorness iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson

1994)

22 DBAE fagmiethueth myndmenntakennsla

DBAE er kennslustefna sem vareth til iacute Bandariacutekjunum aacute 9 aacuteratug 20 aldar og hefur haft aacutehrif aacute

myndmenntakennslu iacute moumlrgum oumlethrum loumlndum svo sem aacute Iacuteslandi DBAE er kennslustefna

sem felur iacute seacuter fleiri naacutelgunaraethferethir iacute myndmenntakennslu Elliot W Eisner er helsti

hugmyndafraeligethingur DBAE stefnunnar sem nefnd hefur verieth fagmiethueth

10

myndmenntakennsla THORNessi stefna byggir aacute fjoacuterum thornaacutettum skoumlpun listgagnryacuteni soumlgu og

fagurfraeligethi Hver thornessara thornaacutetta aacute aeth thornroska haeligfni nemendanna til aeth skoetha og meta listaverk

en einnig heiminn sem thornessi listaverk eru skoumlpueth iacute Markmiethieth er aeth gera nemendum kleift

aeth upplifa list fraacute moumlrgum sjoacutenarhornum

DBAE byggir aacute fjoacuterum meginthornaacutettum (Dobbs 1991 10 - 11)

1 Menning Meeth thornviacute aeth ryacutena iacute list er unnt aeth greina thornroacuteun menningar iacute oacuteliacutekum loumlndum

Skoethun listaverka fraacute oacuteliacutekum menningarheimum eykur viacuteethsyacuteni nemenda aacute thornann heim sem

vieth lifum iacute Vieth sliacuteka skoethun faacute nemendur ekki aetheins taeligkifaeligri til aeth skilja sjaacutelfa sig og

arfleieth siacutena betur heldur kynnast thorneir mismunandi hugmyndum og tjaacuteningarleiethum sem

gefa til kynna oacuteliacutekar hefethir og oacuteliacuteka menningarheima

2 Skoumlpun Nemendur oumlethlast reynslu iacute aeth segja fraacute og tjaacute hugsanir tilfinningar og gildi aacute

myndraelignan haacutett Tilgangur thorness aeth gefa skoumlpunargleethi lausan tauminn er ekki saacute aeth leyfa

nemendum aeth kynnast oacuteliacutekum efnum til aeth skapa uacuter heldur eiga thorneir aeth gera aacutekveethnar

aeligfingar thornar sem reynir aacute leikni taeligkni og efnismeethfereth Meeth sliacutekri vinnu faacute nemendur

taeligkifaeligri til aeth virkja hug hjarta og houmlnd

3 Samskipti Meeth listkennslu faeligr kennari taeligkifaeligri til aeth opna dyr myndraeligns heims fyrir

nemendum Iacute thorneim heimi er aeth finna oacutetal mikilvaeligg skilaboeth sem td sjoacutenvarp og

toumllvusamskipti geta flutt milli einstaklinga oacutehaacuteeth landamaeligrum Listin opnar fyrir

moumlguleika aacute samskiptum thornar sem oacuteliacutekum hugmyndum tilfinningum og gildum er komieth aacute

framfaeligri aacute myndraelignan haacutett Nemendur thornurfa aeth vera laeligsir aacute umhverfi sitt til thorness aeth

geta skilieth nuacutetiacutemasamfeacutelag og verieth virkir thornaacutetttakendur iacute thornviacute

4 Val Meeth markvissri listkennslu geta nemendur laeligrt aeth vega og meta aacute gagnryacuteninn haacutett iacute

staeth thorness aeth laacuteta persoacutenulegan og huglaeliggan smekk raacuteetha Haeliggt er aeth kenna gagnryacutena

hugsun aacute marga vegu en thornar sem listin er svo fjoumllbreytt getur huacuten hjaacutelpaeth nemendum til

aeth gera seacuter grein fyrir aeth vandamaacutel maacute leysa aacute marga vegu og aeth oumlll vandamaacutel maacute leysa aacute

einhvern haacutett

Kennarahandboacutekin miacuten Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutelans fylgir markmiethum

skoumlpunarthornaacutettar fagmiethaethrar myndlistarkennslu Meeth thornviacute aeth laeligra um liti og oumlethlast faeligrni iacute

litabloumlndun til thorness aeth faacute yacutemis blaeligbrigethi lita geta nemendur orethieth haeligfari aeth meta eigin

verk verk feacutelaga sinna og verk atvinnulistamanna Haeligfni iacute aeth greina liti iacute moumlrg mismunandi

blaeligbrigethi nyacutetist nemendum einnig vieth skoethun aacute naacutettuacuterunni (Clark Day og Greer 1987)

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

2

Lokaverkefni til Bed proacutefs iacute kennslufraeligethi fyrir grunnskoacutela

Oacuteheimilt er aeth afrita greinargerethina nema meeth leyfi houmlfundar

copy Margreacutet Paacutelsdoacutettir 2013

Prentun Heacuteraethsprent Egilsstaethir 2013

3

Aacutegrip

THORNessi ritgereth er lokaverkefni houmlfundar til BEd proacutefs iacute grunnskoacutelakennarafraeligethum aacute

Menntaviacutesindasviethi Haacuteskoacutela Iacuteslands Yfirskrift verkefnisins er Litafraeligethi fyrir yngsta stig

grunnskoacutela Kennarahandboacutek

Handboacutekin inniheldur umfjoumlllun um myndmenntakennslu iacute grunnskoacutela skoacutelastefnuna

skoacuteli aacuten aethgreiningar og kennarahandboacutek sem aeligtlaeth er aeth kenna yngsta stigi grunnskoacutelans

litafraeligethi

Markmieth handboacutekarinnar er aeth kenna nemendum helstu thornaeligtti litafraeligethinnar en thornoacute aacute

mismunandi haacutett til aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroskastig nemenda Vieth gereth

handboacutekarinnar toacutek eacuteg tillit til skoacutelastefnunnar skoacuteli aacuten aethgreiningar Skoacuteli aacuten aethgreiningar

metur thornarfir og getu hvers nemanda fyrir sig og skipuleggur naacutemieth samkvaeligmt thornviacute Verkefnin

eru thornviacute fjoumllbreytt og misthornung til aeth oumlllum nemendum seacute faeligrt aeth leysa thornau Frekar verethur

fjallaeth um skoacutela aacuten aethgreiningar iacute kafla 3

Iacute handboacutekinni er efninu miethlaeth til nemenda baeligethi iacute formi mynda smaacutefyrirlestra

tilrauna og fraacutesagna Flest verkefnin eru aeligtlueth laeligsum nemendum en jafnframt eru iacute

handboacutekinni verkefni fyrir nemendur sem eru oacutelaeligsir Verkefnin voru moacutetueth meeth hliethsjoacuten af

aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela

Iacute ritgerethinni er litafraeligethinni einnig gereth skil fjallaeth um skoacutelastefnuna skoacuteli aacuten

aethgreiningar mikilvaeliggi fjoumllbreyttra kennsluaethferetha og verkefna og fagmiethun iacute

myndmenntakennslu

4

Efnisyfirlit

Aacutegrip3

Efnisyfirlit4

Formaacuteli6

1 Inngangur7

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum 8

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt8

22 DBAE ndash Fagmiethueth myndmenntakennsla9

23 Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela11

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar12

25 Naacutemsmat13

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar13

4 Litafraeligethin14

41 Litir14

42 Isaac Newton14

43 Litahringurinn14

44 Hugtoumlk lita15

441 Frumlitir15

442 Tvenndar- og thornrenndarlitir15

443 Andstaeligethulitir15

444 Svart og hviacutett16

445 Bloumlndun lita16

446 Heitir og kaldir litir16

5 Handboacutekin17

51 Litahringurinn og bloumlndun lita17

5

52 Regnboginn18

53 Svart og hviacutett18

54 Litasyacuten19

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin20

56 Graelignt graelignt graelignt20

6 Lokaoreth21

7 Heimildaskraacute22

71 Boacutekaskraacute22

72 Rafraelignar heimildir23

73 Myndaskraacute23

6

Formaacuteli

THORNetta lokaverkefni er samieth af meacuter undirrituethum nemanda aacute menntaviacutesindasviethi Haacuteskoacutela

Iacuteslands Eacuteg hef kynnt meacuter siethareglur Haacuteskoacutela Iacuteslands (2003 7 noacutevember sjaacute naacutenar

httpwwwhiisisskolinnsidareglur) og fylgt thorneim samkvaeligmt bestu vitund Eacuteg viacutesa til alls

thorness efnis sem eacuteg hef soacutett til annarra eetha eigin verka hvort sem um er aeth raeligetha aacutebendingar

myndir efni eetha orethalag Eacuteg thornakka oumlllum sem lagt hafa meacuter lieth meeth einum eetha oumlethrum haeligtti

en ber sjaacutelf aacutebyrgeth aacute thornviacute sem missagt kann aeth vera THORNetta staethfesti eacuteg meeth undirskrift minni

Reykjaviacutek ______________________ 2013

_________________________________

7

1 Inngangur

Aacutestaeligetha thorness aeth thornessi handboacutek vareth til var skortur aeth miacutenu mati aacute efni fyrir

myndmenntakennara aeligtlaeth til kennslu aacute yngsta stigi grunnskoacutelans Myndmenntakennarar

thornurfa aeth sinna margthornaeligttri kennslu iacute formfraeligethi fagurfraeligethi listasoumlgu listryacuteni skoumlpun og

litafraeligethi sem er megin viethfangsefni thornessarar handboacutekar Eftir aeth skoacutelastefnan skoacuteli aacuten

aethgreiningar vareth loumlgbundin hafa kennarar thornurft aeth sinna fjoumllbreyttum nemendahoacutepi Meeth

thornessa stefnu til hliethsjoacutenar vantar meira af vietheigandi naacutemsefni sem kennarar geta soacutett

innblaacutestur iacute Aukning hefur thornoacute orethieth aacute fraeligethsluefni fyrir kennara aacute rafraelignu formi td

vefsiacuteethum meeth verkefnum fyrir boumlrn

Kalla maeligtti heim okkar eitt stoacutert myndverk En ekki er haeliggt aeth leggja fagurfraeligethilegt

mat aacute thornetta myndverk ef vieth thornekkjum ekki grunnatriethi myndmenntakennslunnar og houmlfum

ekki oreth til aeth tjaacute okkur Myndmenntakennarinn getur gefieth nemandanum thornann orethaforetha

sem hann thornarf til aeth geta lagt fagurfraeligethilegt mat aacute hluti sem honum virethast hversdagslegir

og raeligtt um thornaacute THORNessi orethaforethi gefur thorneim vald til thorness aeth lyacutesa thornviacute sem fyrir augu thorneirra ber

Nemendur tileinka seacuter orethaforetha aacute mismunandi vegu Notkun thorneirra og endurtekning er thornoacute

thornaeth sem skapar meistara tungunnar En til thorness aeth endurtekning verethi ekki leiethigjoumlrn veretha

verkefnin sem kennarinn leggur fyrir nemendur aeth vera fjoumllbreytt

Litafraeligethin laeligrist thornoacute ekki einungis iacute gegnum myndmenntakennsluna heldur thornarf

nemandinn aeth laeligra um yacutemsa thornaeligtti aacute oumlethrum thornekkingarsviethum t d iacute eethlis- og naacutettuacuterufraeligethi

Samthornaeligtting mismunandi thornekkingarsvietha er thornviacute mikilvaeliggur vettvangur thornessarar kennslu

Iacute handboacutekinni eru sex kaflar meeth mismunandi viethfangsefnum og verkefnum

Iacute hverjum kafla er gereth grein fyrir markmiethum kennslunnar goumlgnum sem thornarf aeth uacutetvega

framkvaeligmd verkefna og lagethur er til froacuteethleikur aeligtlaethur kennaranum Geisladiskur meeth

verkefnunum aacutesamt fylgiskjoumllum fylgir naacutemsefninu sem haeliggt er aeth prenta uacutet Verkefnin eiga

thornaeth oumlll sameiginlegt aeth tengjast litafraeligethi houmlfetha til oacuteliacutekra getustiga og bjoacuteetha upp aacute

samthornaeligttingu vieth aethrar naacutemsgreinar

8

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt

Sumir telja aeth ekki seacute haeliggt aeth kenna myndlist en aethrir telja aeth ekki aeligtti aeth kenna hana

Enn aethrir telja aeth kennsla iacute myndlist hefti skoumlpunarhaeligfileika nemenda thornviacute huacuten hindri

hugmyndaflug thorneirra og tjaacuteningu Iacute myndmenntatiacutemum eigi fyrst og fremst aeth leggja aacuteherslu

aacute stuethning vieth verklega vinnu og leyfa nemendum aeth laeligra af eigin reynslu (Eisner 2002)

Ofangreint viethhorf sem vaeligri haeliggt aeth kalla aeth kenna meeth thornviacute aeth kenna ekki er ekki

erfitt aeth hnekkja thornoacute thornaeth virethist aacutehugavert iacute fyrstu Erfitt er td aeth fullyretha aeth nemendur

thornroskist best meeth kennslufraeligethilegri vanraeligkslu Aacuteskorun kennarans er heldur ekki

aethgeretharleysi heldur verethur hann aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroska nemenda Til aeth

stuethla aeth auknum vitsmunathornroska og haeligfni aacute einhverju sviethi er hinsvegar ekki haeliggt aeth nota

aacutekveethna kennsluaethfereth

Ingvar Sigurgeirsson (1999) nefnir nokkur megineinkenni goacuteethrar verklegar kennslu

Hann telur mikilvaeliggt aeth nemendum seacuteu ljoacutes markmiethin meeth naacuteminu og aeth thorneir geri seacuter grein

fyrir thornviacute hvernig hinar verklegu aeligfingar tengist annars vegar fraeligethilegri undirstoumlethu og hins

vegar hagnyacutetum viethfangsefnum Mikilvaeliggt er aeth skapa gott andruacutemsloft iacute vinnuryacutemi

verklegrar kennslu Upproumlethun boretha litir lyacutesing skyacuteringarmyndir og skipulag aacute

vinnusvaeligethum er daeligmi um thornaeligtti sem hafa aacutehrif aacute thornaeth andruacutemsloft sem skapast

Vinnuandinn er ekki siacutest mikilvaeliggur og veltur aacute kennara jafnt sem nemendum Kennarinn

verethur aeth syacutena einlaeliggan aacutehuga aacute viethfangsefnunum og nemendum Nemendum aeligtti aeth

finnast thornaeliggilegt aeth leita til kennarans THORNviacute er mikilvaeliggt aeth hann setji sig iacute spor thorneirra og

aethstoethi thornaacute aacuten thorness aeth gera liacutetieth uacuter kunnaacutettuleysi thorneirra Val aacute viethfangsefni thornarf aeth vera

markvisst og aacutehugavert svo thornaeth verethi fjoumllbreytt og aacuterangur nemenda af starfi thorneirra feli ekki iacute

seacuter mikla bieth Auk thornekkingar aacute kennsluaethferethum veretha kennarar aeth gera seacuter grein fyrir thornviacute aeth

fas thorneirra og viethbroumlgeth skipti einnig maacuteli iacute kennslunni

Goacuteeth kennsla birtist iacute yacutemsum myndum og thornarf aeth skipuleggja hana vel fyrirfram En

goacuteeth skipulagning flokkast thornoacute ekki undir kennslu thornviacute thornekkingu er ekki moumlgulegt aeth flytja daeligla

eetha senda beint iacute houmlfueth nemendans heldur thornarf aeth byggja aacute thornaacutetttoumlku nemandans Kennarar

geta thornoacute gert sitt besta til aeth miethla thornekkingunni og aethstoetha nemendur vieth aeth gera hana

merkingarbaeligra Carol Ann Tomlinson (2003) telur haacutegaeligethakennslu byggja aacute samspili kennara

9

og nemanda Nemendur eru moacutettaeligkilegri vieth aeth tileinka seacuter nyacuteja thornekkingu ef kennari virethir

thornaacute og styethur

Kennarinn moacutetar naacutemsumhverfi sem er samsett af aethstaeligethum sem hann byacuter til meeth

nemendum Iacute sumum tilfellum hviacutelir meginaacutebyrgethin aacute kennaranum en iacute oumlethrum tilfellum

skiptist huacuten aacute milli kennarans og eins eetha fleiri nemenda Ferlieth er thornoacute aldrei einleikur thornviacute aeth

nemandinn moacutetar thornaeth sem hann nemur af kennaranum eetha tileinkar seacuter iacute gegnum naacutemieth Iacute

gegnum thornaacutetttoumlku nemandans skapar kennarinn kringumstaeligethur sem gera honum kleift aeth

byggja aacute fyrri thornekkingu sinni Ef markmieth kennarans er td aeth dyacutepka skilning nemenda aacute

samspili lita verethur hann aeth meta hvernig haeliggt er aeth framkvaeligma kennsluna meeth tilliti til

thornekkingar og reynslu nemenda iacute litanotkun Kennarinn verethur aeth skapa kringumstaeligethur sem

vekja loumlngun nemandans til naacutems Vieth sliacutekar aethstaeligethur thornurfa verkefnin aeth maeligta thornekkingar-

og reynslustigi nemenda og stuethla aeth innihaldsriacuteku naacutemi Sliacutekt naacutem verethur aeth tengjast oumlethrum

thornaacutettum liacutefsins og vera hagnyacutett fyrir nemandann (Eisner 2002)

Eisner (2002) vill afnema thornaacute skoethun aeth listir seacuteu ekki vitsmunalega krefjandi eetha aeth

thornaeligr seacuteu starfsemi sem tengjast tilfinningalegum upplifunum frekar en hugsun Hinsvegar

telur hann aeth sliacutek skynjun seacute iacute raun vitraelignt fyrirbaeligri Hann telur margar af thorneim

margslungnu og gloumlggu myndum hugsunar birtast thornegar nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth vinna

markvisst aeth skapandi verkefnum hvort sem um er aeth raeligetha sjoacutenlistir dans toacutenlist

boacutekmenntir eetha thornegar thorneir ryacutena iacute listskoumlpun og meta hana (Eisner 2002 Xii)

Myndmenntakennsla er jafn mikilvaeligg naacutemsgrein iacute grunnskoacutelum landsins og aethrar

greinar Myndmennt veitir nemendum moumlrg naacutemsleg taeligkifaeligri til aeth thornroskast Td geta thornau

eflt sjoacutenskyn sitt og laeligrt um marga thornaeligtti er tengjast thornjaacutelfun iacute listraelignni upplifun

Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutela stefnir ekki aeth thornviacute aeth gera nemendur aeth fraeliggum

listamoumlnnum svo sem Picasso eetha Kjarval heldur aeth kenna thorneim aeth njoacuteta listarinnar Aacute

sama haacutett og allir veretha aeth laeligra lestur skrift og reikning aeligttu allir iacute samfeacutelaginu aeth geta lesieth

iacute umhverfi sitt og verieth faeligrir um aeth njoacuteta thorness iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson

1994)

22 DBAE fagmiethueth myndmenntakennsla

DBAE er kennslustefna sem vareth til iacute Bandariacutekjunum aacute 9 aacuteratug 20 aldar og hefur haft aacutehrif aacute

myndmenntakennslu iacute moumlrgum oumlethrum loumlndum svo sem aacute Iacuteslandi DBAE er kennslustefna

sem felur iacute seacuter fleiri naacutelgunaraethferethir iacute myndmenntakennslu Elliot W Eisner er helsti

hugmyndafraeligethingur DBAE stefnunnar sem nefnd hefur verieth fagmiethueth

10

myndmenntakennsla THORNessi stefna byggir aacute fjoacuterum thornaacutettum skoumlpun listgagnryacuteni soumlgu og

fagurfraeligethi Hver thornessara thornaacutetta aacute aeth thornroska haeligfni nemendanna til aeth skoetha og meta listaverk

en einnig heiminn sem thornessi listaverk eru skoumlpueth iacute Markmiethieth er aeth gera nemendum kleift

aeth upplifa list fraacute moumlrgum sjoacutenarhornum

DBAE byggir aacute fjoacuterum meginthornaacutettum (Dobbs 1991 10 - 11)

1 Menning Meeth thornviacute aeth ryacutena iacute list er unnt aeth greina thornroacuteun menningar iacute oacuteliacutekum loumlndum

Skoethun listaverka fraacute oacuteliacutekum menningarheimum eykur viacuteethsyacuteni nemenda aacute thornann heim sem

vieth lifum iacute Vieth sliacuteka skoethun faacute nemendur ekki aetheins taeligkifaeligri til aeth skilja sjaacutelfa sig og

arfleieth siacutena betur heldur kynnast thorneir mismunandi hugmyndum og tjaacuteningarleiethum sem

gefa til kynna oacuteliacutekar hefethir og oacuteliacuteka menningarheima

2 Skoumlpun Nemendur oumlethlast reynslu iacute aeth segja fraacute og tjaacute hugsanir tilfinningar og gildi aacute

myndraelignan haacutett Tilgangur thorness aeth gefa skoumlpunargleethi lausan tauminn er ekki saacute aeth leyfa

nemendum aeth kynnast oacuteliacutekum efnum til aeth skapa uacuter heldur eiga thorneir aeth gera aacutekveethnar

aeligfingar thornar sem reynir aacute leikni taeligkni og efnismeethfereth Meeth sliacutekri vinnu faacute nemendur

taeligkifaeligri til aeth virkja hug hjarta og houmlnd

3 Samskipti Meeth listkennslu faeligr kennari taeligkifaeligri til aeth opna dyr myndraeligns heims fyrir

nemendum Iacute thorneim heimi er aeth finna oacutetal mikilvaeligg skilaboeth sem td sjoacutenvarp og

toumllvusamskipti geta flutt milli einstaklinga oacutehaacuteeth landamaeligrum Listin opnar fyrir

moumlguleika aacute samskiptum thornar sem oacuteliacutekum hugmyndum tilfinningum og gildum er komieth aacute

framfaeligri aacute myndraelignan haacutett Nemendur thornurfa aeth vera laeligsir aacute umhverfi sitt til thorness aeth

geta skilieth nuacutetiacutemasamfeacutelag og verieth virkir thornaacutetttakendur iacute thornviacute

4 Val Meeth markvissri listkennslu geta nemendur laeligrt aeth vega og meta aacute gagnryacuteninn haacutett iacute

staeth thorness aeth laacuteta persoacutenulegan og huglaeliggan smekk raacuteetha Haeliggt er aeth kenna gagnryacutena

hugsun aacute marga vegu en thornar sem listin er svo fjoumllbreytt getur huacuten hjaacutelpaeth nemendum til

aeth gera seacuter grein fyrir aeth vandamaacutel maacute leysa aacute marga vegu og aeth oumlll vandamaacutel maacute leysa aacute

einhvern haacutett

Kennarahandboacutekin miacuten Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutelans fylgir markmiethum

skoumlpunarthornaacutettar fagmiethaethrar myndlistarkennslu Meeth thornviacute aeth laeligra um liti og oumlethlast faeligrni iacute

litabloumlndun til thorness aeth faacute yacutemis blaeligbrigethi lita geta nemendur orethieth haeligfari aeth meta eigin

verk verk feacutelaga sinna og verk atvinnulistamanna Haeligfni iacute aeth greina liti iacute moumlrg mismunandi

blaeligbrigethi nyacutetist nemendum einnig vieth skoethun aacute naacutettuacuterunni (Clark Day og Greer 1987)

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

3

Aacutegrip

THORNessi ritgereth er lokaverkefni houmlfundar til BEd proacutefs iacute grunnskoacutelakennarafraeligethum aacute

Menntaviacutesindasviethi Haacuteskoacutela Iacuteslands Yfirskrift verkefnisins er Litafraeligethi fyrir yngsta stig

grunnskoacutela Kennarahandboacutek

Handboacutekin inniheldur umfjoumlllun um myndmenntakennslu iacute grunnskoacutela skoacutelastefnuna

skoacuteli aacuten aethgreiningar og kennarahandboacutek sem aeligtlaeth er aeth kenna yngsta stigi grunnskoacutelans

litafraeligethi

Markmieth handboacutekarinnar er aeth kenna nemendum helstu thornaeligtti litafraeligethinnar en thornoacute aacute

mismunandi haacutett til aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroskastig nemenda Vieth gereth

handboacutekarinnar toacutek eacuteg tillit til skoacutelastefnunnar skoacuteli aacuten aethgreiningar Skoacuteli aacuten aethgreiningar

metur thornarfir og getu hvers nemanda fyrir sig og skipuleggur naacutemieth samkvaeligmt thornviacute Verkefnin

eru thornviacute fjoumllbreytt og misthornung til aeth oumlllum nemendum seacute faeligrt aeth leysa thornau Frekar verethur

fjallaeth um skoacutela aacuten aethgreiningar iacute kafla 3

Iacute handboacutekinni er efninu miethlaeth til nemenda baeligethi iacute formi mynda smaacutefyrirlestra

tilrauna og fraacutesagna Flest verkefnin eru aeligtlueth laeligsum nemendum en jafnframt eru iacute

handboacutekinni verkefni fyrir nemendur sem eru oacutelaeligsir Verkefnin voru moacutetueth meeth hliethsjoacuten af

aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela

Iacute ritgerethinni er litafraeligethinni einnig gereth skil fjallaeth um skoacutelastefnuna skoacuteli aacuten

aethgreiningar mikilvaeliggi fjoumllbreyttra kennsluaethferetha og verkefna og fagmiethun iacute

myndmenntakennslu

4

Efnisyfirlit

Aacutegrip3

Efnisyfirlit4

Formaacuteli6

1 Inngangur7

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum 8

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt8

22 DBAE ndash Fagmiethueth myndmenntakennsla9

23 Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela11

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar12

25 Naacutemsmat13

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar13

4 Litafraeligethin14

41 Litir14

42 Isaac Newton14

43 Litahringurinn14

44 Hugtoumlk lita15

441 Frumlitir15

442 Tvenndar- og thornrenndarlitir15

443 Andstaeligethulitir15

444 Svart og hviacutett16

445 Bloumlndun lita16

446 Heitir og kaldir litir16

5 Handboacutekin17

51 Litahringurinn og bloumlndun lita17

5

52 Regnboginn18

53 Svart og hviacutett18

54 Litasyacuten19

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin20

56 Graelignt graelignt graelignt20

6 Lokaoreth21

7 Heimildaskraacute22

71 Boacutekaskraacute22

72 Rafraelignar heimildir23

73 Myndaskraacute23

6

Formaacuteli

THORNetta lokaverkefni er samieth af meacuter undirrituethum nemanda aacute menntaviacutesindasviethi Haacuteskoacutela

Iacuteslands Eacuteg hef kynnt meacuter siethareglur Haacuteskoacutela Iacuteslands (2003 7 noacutevember sjaacute naacutenar

httpwwwhiisisskolinnsidareglur) og fylgt thorneim samkvaeligmt bestu vitund Eacuteg viacutesa til alls

thorness efnis sem eacuteg hef soacutett til annarra eetha eigin verka hvort sem um er aeth raeligetha aacutebendingar

myndir efni eetha orethalag Eacuteg thornakka oumlllum sem lagt hafa meacuter lieth meeth einum eetha oumlethrum haeligtti

en ber sjaacutelf aacutebyrgeth aacute thornviacute sem missagt kann aeth vera THORNetta staethfesti eacuteg meeth undirskrift minni

Reykjaviacutek ______________________ 2013

_________________________________

7

1 Inngangur

Aacutestaeligetha thorness aeth thornessi handboacutek vareth til var skortur aeth miacutenu mati aacute efni fyrir

myndmenntakennara aeligtlaeth til kennslu aacute yngsta stigi grunnskoacutelans Myndmenntakennarar

thornurfa aeth sinna margthornaeligttri kennslu iacute formfraeligethi fagurfraeligethi listasoumlgu listryacuteni skoumlpun og

litafraeligethi sem er megin viethfangsefni thornessarar handboacutekar Eftir aeth skoacutelastefnan skoacuteli aacuten

aethgreiningar vareth loumlgbundin hafa kennarar thornurft aeth sinna fjoumllbreyttum nemendahoacutepi Meeth

thornessa stefnu til hliethsjoacutenar vantar meira af vietheigandi naacutemsefni sem kennarar geta soacutett

innblaacutestur iacute Aukning hefur thornoacute orethieth aacute fraeligethsluefni fyrir kennara aacute rafraelignu formi td

vefsiacuteethum meeth verkefnum fyrir boumlrn

Kalla maeligtti heim okkar eitt stoacutert myndverk En ekki er haeliggt aeth leggja fagurfraeligethilegt

mat aacute thornetta myndverk ef vieth thornekkjum ekki grunnatriethi myndmenntakennslunnar og houmlfum

ekki oreth til aeth tjaacute okkur Myndmenntakennarinn getur gefieth nemandanum thornann orethaforetha

sem hann thornarf til aeth geta lagt fagurfraeligethilegt mat aacute hluti sem honum virethast hversdagslegir

og raeligtt um thornaacute THORNessi orethaforethi gefur thorneim vald til thorness aeth lyacutesa thornviacute sem fyrir augu thorneirra ber

Nemendur tileinka seacuter orethaforetha aacute mismunandi vegu Notkun thorneirra og endurtekning er thornoacute

thornaeth sem skapar meistara tungunnar En til thorness aeth endurtekning verethi ekki leiethigjoumlrn veretha

verkefnin sem kennarinn leggur fyrir nemendur aeth vera fjoumllbreytt

Litafraeligethin laeligrist thornoacute ekki einungis iacute gegnum myndmenntakennsluna heldur thornarf

nemandinn aeth laeligra um yacutemsa thornaeligtti aacute oumlethrum thornekkingarsviethum t d iacute eethlis- og naacutettuacuterufraeligethi

Samthornaeligtting mismunandi thornekkingarsvietha er thornviacute mikilvaeliggur vettvangur thornessarar kennslu

Iacute handboacutekinni eru sex kaflar meeth mismunandi viethfangsefnum og verkefnum

Iacute hverjum kafla er gereth grein fyrir markmiethum kennslunnar goumlgnum sem thornarf aeth uacutetvega

framkvaeligmd verkefna og lagethur er til froacuteethleikur aeligtlaethur kennaranum Geisladiskur meeth

verkefnunum aacutesamt fylgiskjoumllum fylgir naacutemsefninu sem haeliggt er aeth prenta uacutet Verkefnin eiga

thornaeth oumlll sameiginlegt aeth tengjast litafraeligethi houmlfetha til oacuteliacutekra getustiga og bjoacuteetha upp aacute

samthornaeligttingu vieth aethrar naacutemsgreinar

8

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt

Sumir telja aeth ekki seacute haeliggt aeth kenna myndlist en aethrir telja aeth ekki aeligtti aeth kenna hana

Enn aethrir telja aeth kennsla iacute myndlist hefti skoumlpunarhaeligfileika nemenda thornviacute huacuten hindri

hugmyndaflug thorneirra og tjaacuteningu Iacute myndmenntatiacutemum eigi fyrst og fremst aeth leggja aacuteherslu

aacute stuethning vieth verklega vinnu og leyfa nemendum aeth laeligra af eigin reynslu (Eisner 2002)

Ofangreint viethhorf sem vaeligri haeliggt aeth kalla aeth kenna meeth thornviacute aeth kenna ekki er ekki

erfitt aeth hnekkja thornoacute thornaeth virethist aacutehugavert iacute fyrstu Erfitt er td aeth fullyretha aeth nemendur

thornroskist best meeth kennslufraeligethilegri vanraeligkslu Aacuteskorun kennarans er heldur ekki

aethgeretharleysi heldur verethur hann aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroska nemenda Til aeth

stuethla aeth auknum vitsmunathornroska og haeligfni aacute einhverju sviethi er hinsvegar ekki haeliggt aeth nota

aacutekveethna kennsluaethfereth

Ingvar Sigurgeirsson (1999) nefnir nokkur megineinkenni goacuteethrar verklegar kennslu

Hann telur mikilvaeliggt aeth nemendum seacuteu ljoacutes markmiethin meeth naacuteminu og aeth thorneir geri seacuter grein

fyrir thornviacute hvernig hinar verklegu aeligfingar tengist annars vegar fraeligethilegri undirstoumlethu og hins

vegar hagnyacutetum viethfangsefnum Mikilvaeliggt er aeth skapa gott andruacutemsloft iacute vinnuryacutemi

verklegrar kennslu Upproumlethun boretha litir lyacutesing skyacuteringarmyndir og skipulag aacute

vinnusvaeligethum er daeligmi um thornaeligtti sem hafa aacutehrif aacute thornaeth andruacutemsloft sem skapast

Vinnuandinn er ekki siacutest mikilvaeliggur og veltur aacute kennara jafnt sem nemendum Kennarinn

verethur aeth syacutena einlaeliggan aacutehuga aacute viethfangsefnunum og nemendum Nemendum aeligtti aeth

finnast thornaeliggilegt aeth leita til kennarans THORNviacute er mikilvaeliggt aeth hann setji sig iacute spor thorneirra og

aethstoethi thornaacute aacuten thorness aeth gera liacutetieth uacuter kunnaacutettuleysi thorneirra Val aacute viethfangsefni thornarf aeth vera

markvisst og aacutehugavert svo thornaeth verethi fjoumllbreytt og aacuterangur nemenda af starfi thorneirra feli ekki iacute

seacuter mikla bieth Auk thornekkingar aacute kennsluaethferethum veretha kennarar aeth gera seacuter grein fyrir thornviacute aeth

fas thorneirra og viethbroumlgeth skipti einnig maacuteli iacute kennslunni

Goacuteeth kennsla birtist iacute yacutemsum myndum og thornarf aeth skipuleggja hana vel fyrirfram En

goacuteeth skipulagning flokkast thornoacute ekki undir kennslu thornviacute thornekkingu er ekki moumlgulegt aeth flytja daeligla

eetha senda beint iacute houmlfueth nemendans heldur thornarf aeth byggja aacute thornaacutetttoumlku nemandans Kennarar

geta thornoacute gert sitt besta til aeth miethla thornekkingunni og aethstoetha nemendur vieth aeth gera hana

merkingarbaeligra Carol Ann Tomlinson (2003) telur haacutegaeligethakennslu byggja aacute samspili kennara

9

og nemanda Nemendur eru moacutettaeligkilegri vieth aeth tileinka seacuter nyacuteja thornekkingu ef kennari virethir

thornaacute og styethur

Kennarinn moacutetar naacutemsumhverfi sem er samsett af aethstaeligethum sem hann byacuter til meeth

nemendum Iacute sumum tilfellum hviacutelir meginaacutebyrgethin aacute kennaranum en iacute oumlethrum tilfellum

skiptist huacuten aacute milli kennarans og eins eetha fleiri nemenda Ferlieth er thornoacute aldrei einleikur thornviacute aeth

nemandinn moacutetar thornaeth sem hann nemur af kennaranum eetha tileinkar seacuter iacute gegnum naacutemieth Iacute

gegnum thornaacutetttoumlku nemandans skapar kennarinn kringumstaeligethur sem gera honum kleift aeth

byggja aacute fyrri thornekkingu sinni Ef markmieth kennarans er td aeth dyacutepka skilning nemenda aacute

samspili lita verethur hann aeth meta hvernig haeliggt er aeth framkvaeligma kennsluna meeth tilliti til

thornekkingar og reynslu nemenda iacute litanotkun Kennarinn verethur aeth skapa kringumstaeligethur sem

vekja loumlngun nemandans til naacutems Vieth sliacutekar aethstaeligethur thornurfa verkefnin aeth maeligta thornekkingar-

og reynslustigi nemenda og stuethla aeth innihaldsriacuteku naacutemi Sliacutekt naacutem verethur aeth tengjast oumlethrum

thornaacutettum liacutefsins og vera hagnyacutett fyrir nemandann (Eisner 2002)

Eisner (2002) vill afnema thornaacute skoethun aeth listir seacuteu ekki vitsmunalega krefjandi eetha aeth

thornaeligr seacuteu starfsemi sem tengjast tilfinningalegum upplifunum frekar en hugsun Hinsvegar

telur hann aeth sliacutek skynjun seacute iacute raun vitraelignt fyrirbaeligri Hann telur margar af thorneim

margslungnu og gloumlggu myndum hugsunar birtast thornegar nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth vinna

markvisst aeth skapandi verkefnum hvort sem um er aeth raeligetha sjoacutenlistir dans toacutenlist

boacutekmenntir eetha thornegar thorneir ryacutena iacute listskoumlpun og meta hana (Eisner 2002 Xii)

Myndmenntakennsla er jafn mikilvaeligg naacutemsgrein iacute grunnskoacutelum landsins og aethrar

greinar Myndmennt veitir nemendum moumlrg naacutemsleg taeligkifaeligri til aeth thornroskast Td geta thornau

eflt sjoacutenskyn sitt og laeligrt um marga thornaeligtti er tengjast thornjaacutelfun iacute listraelignni upplifun

Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutela stefnir ekki aeth thornviacute aeth gera nemendur aeth fraeliggum

listamoumlnnum svo sem Picasso eetha Kjarval heldur aeth kenna thorneim aeth njoacuteta listarinnar Aacute

sama haacutett og allir veretha aeth laeligra lestur skrift og reikning aeligttu allir iacute samfeacutelaginu aeth geta lesieth

iacute umhverfi sitt og verieth faeligrir um aeth njoacuteta thorness iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson

1994)

22 DBAE fagmiethueth myndmenntakennsla

DBAE er kennslustefna sem vareth til iacute Bandariacutekjunum aacute 9 aacuteratug 20 aldar og hefur haft aacutehrif aacute

myndmenntakennslu iacute moumlrgum oumlethrum loumlndum svo sem aacute Iacuteslandi DBAE er kennslustefna

sem felur iacute seacuter fleiri naacutelgunaraethferethir iacute myndmenntakennslu Elliot W Eisner er helsti

hugmyndafraeligethingur DBAE stefnunnar sem nefnd hefur verieth fagmiethueth

10

myndmenntakennsla THORNessi stefna byggir aacute fjoacuterum thornaacutettum skoumlpun listgagnryacuteni soumlgu og

fagurfraeligethi Hver thornessara thornaacutetta aacute aeth thornroska haeligfni nemendanna til aeth skoetha og meta listaverk

en einnig heiminn sem thornessi listaverk eru skoumlpueth iacute Markmiethieth er aeth gera nemendum kleift

aeth upplifa list fraacute moumlrgum sjoacutenarhornum

DBAE byggir aacute fjoacuterum meginthornaacutettum (Dobbs 1991 10 - 11)

1 Menning Meeth thornviacute aeth ryacutena iacute list er unnt aeth greina thornroacuteun menningar iacute oacuteliacutekum loumlndum

Skoethun listaverka fraacute oacuteliacutekum menningarheimum eykur viacuteethsyacuteni nemenda aacute thornann heim sem

vieth lifum iacute Vieth sliacuteka skoethun faacute nemendur ekki aetheins taeligkifaeligri til aeth skilja sjaacutelfa sig og

arfleieth siacutena betur heldur kynnast thorneir mismunandi hugmyndum og tjaacuteningarleiethum sem

gefa til kynna oacuteliacutekar hefethir og oacuteliacuteka menningarheima

2 Skoumlpun Nemendur oumlethlast reynslu iacute aeth segja fraacute og tjaacute hugsanir tilfinningar og gildi aacute

myndraelignan haacutett Tilgangur thorness aeth gefa skoumlpunargleethi lausan tauminn er ekki saacute aeth leyfa

nemendum aeth kynnast oacuteliacutekum efnum til aeth skapa uacuter heldur eiga thorneir aeth gera aacutekveethnar

aeligfingar thornar sem reynir aacute leikni taeligkni og efnismeethfereth Meeth sliacutekri vinnu faacute nemendur

taeligkifaeligri til aeth virkja hug hjarta og houmlnd

3 Samskipti Meeth listkennslu faeligr kennari taeligkifaeligri til aeth opna dyr myndraeligns heims fyrir

nemendum Iacute thorneim heimi er aeth finna oacutetal mikilvaeligg skilaboeth sem td sjoacutenvarp og

toumllvusamskipti geta flutt milli einstaklinga oacutehaacuteeth landamaeligrum Listin opnar fyrir

moumlguleika aacute samskiptum thornar sem oacuteliacutekum hugmyndum tilfinningum og gildum er komieth aacute

framfaeligri aacute myndraelignan haacutett Nemendur thornurfa aeth vera laeligsir aacute umhverfi sitt til thorness aeth

geta skilieth nuacutetiacutemasamfeacutelag og verieth virkir thornaacutetttakendur iacute thornviacute

4 Val Meeth markvissri listkennslu geta nemendur laeligrt aeth vega og meta aacute gagnryacuteninn haacutett iacute

staeth thorness aeth laacuteta persoacutenulegan og huglaeliggan smekk raacuteetha Haeliggt er aeth kenna gagnryacutena

hugsun aacute marga vegu en thornar sem listin er svo fjoumllbreytt getur huacuten hjaacutelpaeth nemendum til

aeth gera seacuter grein fyrir aeth vandamaacutel maacute leysa aacute marga vegu og aeth oumlll vandamaacutel maacute leysa aacute

einhvern haacutett

Kennarahandboacutekin miacuten Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutelans fylgir markmiethum

skoumlpunarthornaacutettar fagmiethaethrar myndlistarkennslu Meeth thornviacute aeth laeligra um liti og oumlethlast faeligrni iacute

litabloumlndun til thorness aeth faacute yacutemis blaeligbrigethi lita geta nemendur orethieth haeligfari aeth meta eigin

verk verk feacutelaga sinna og verk atvinnulistamanna Haeligfni iacute aeth greina liti iacute moumlrg mismunandi

blaeligbrigethi nyacutetist nemendum einnig vieth skoethun aacute naacutettuacuterunni (Clark Day og Greer 1987)

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

4

Efnisyfirlit

Aacutegrip3

Efnisyfirlit4

Formaacuteli6

1 Inngangur7

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum 8

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt8

22 DBAE ndash Fagmiethueth myndmenntakennsla9

23 Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela11

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar12

25 Naacutemsmat13

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar13

4 Litafraeligethin14

41 Litir14

42 Isaac Newton14

43 Litahringurinn14

44 Hugtoumlk lita15

441 Frumlitir15

442 Tvenndar- og thornrenndarlitir15

443 Andstaeligethulitir15

444 Svart og hviacutett16

445 Bloumlndun lita16

446 Heitir og kaldir litir16

5 Handboacutekin17

51 Litahringurinn og bloumlndun lita17

5

52 Regnboginn18

53 Svart og hviacutett18

54 Litasyacuten19

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin20

56 Graelignt graelignt graelignt20

6 Lokaoreth21

7 Heimildaskraacute22

71 Boacutekaskraacute22

72 Rafraelignar heimildir23

73 Myndaskraacute23

6

Formaacuteli

THORNetta lokaverkefni er samieth af meacuter undirrituethum nemanda aacute menntaviacutesindasviethi Haacuteskoacutela

Iacuteslands Eacuteg hef kynnt meacuter siethareglur Haacuteskoacutela Iacuteslands (2003 7 noacutevember sjaacute naacutenar

httpwwwhiisisskolinnsidareglur) og fylgt thorneim samkvaeligmt bestu vitund Eacuteg viacutesa til alls

thorness efnis sem eacuteg hef soacutett til annarra eetha eigin verka hvort sem um er aeth raeligetha aacutebendingar

myndir efni eetha orethalag Eacuteg thornakka oumlllum sem lagt hafa meacuter lieth meeth einum eetha oumlethrum haeligtti

en ber sjaacutelf aacutebyrgeth aacute thornviacute sem missagt kann aeth vera THORNetta staethfesti eacuteg meeth undirskrift minni

Reykjaviacutek ______________________ 2013

_________________________________

7

1 Inngangur

Aacutestaeligetha thorness aeth thornessi handboacutek vareth til var skortur aeth miacutenu mati aacute efni fyrir

myndmenntakennara aeligtlaeth til kennslu aacute yngsta stigi grunnskoacutelans Myndmenntakennarar

thornurfa aeth sinna margthornaeligttri kennslu iacute formfraeligethi fagurfraeligethi listasoumlgu listryacuteni skoumlpun og

litafraeligethi sem er megin viethfangsefni thornessarar handboacutekar Eftir aeth skoacutelastefnan skoacuteli aacuten

aethgreiningar vareth loumlgbundin hafa kennarar thornurft aeth sinna fjoumllbreyttum nemendahoacutepi Meeth

thornessa stefnu til hliethsjoacutenar vantar meira af vietheigandi naacutemsefni sem kennarar geta soacutett

innblaacutestur iacute Aukning hefur thornoacute orethieth aacute fraeligethsluefni fyrir kennara aacute rafraelignu formi td

vefsiacuteethum meeth verkefnum fyrir boumlrn

Kalla maeligtti heim okkar eitt stoacutert myndverk En ekki er haeliggt aeth leggja fagurfraeligethilegt

mat aacute thornetta myndverk ef vieth thornekkjum ekki grunnatriethi myndmenntakennslunnar og houmlfum

ekki oreth til aeth tjaacute okkur Myndmenntakennarinn getur gefieth nemandanum thornann orethaforetha

sem hann thornarf til aeth geta lagt fagurfraeligethilegt mat aacute hluti sem honum virethast hversdagslegir

og raeligtt um thornaacute THORNessi orethaforethi gefur thorneim vald til thorness aeth lyacutesa thornviacute sem fyrir augu thorneirra ber

Nemendur tileinka seacuter orethaforetha aacute mismunandi vegu Notkun thorneirra og endurtekning er thornoacute

thornaeth sem skapar meistara tungunnar En til thorness aeth endurtekning verethi ekki leiethigjoumlrn veretha

verkefnin sem kennarinn leggur fyrir nemendur aeth vera fjoumllbreytt

Litafraeligethin laeligrist thornoacute ekki einungis iacute gegnum myndmenntakennsluna heldur thornarf

nemandinn aeth laeligra um yacutemsa thornaeligtti aacute oumlethrum thornekkingarsviethum t d iacute eethlis- og naacutettuacuterufraeligethi

Samthornaeligtting mismunandi thornekkingarsvietha er thornviacute mikilvaeliggur vettvangur thornessarar kennslu

Iacute handboacutekinni eru sex kaflar meeth mismunandi viethfangsefnum og verkefnum

Iacute hverjum kafla er gereth grein fyrir markmiethum kennslunnar goumlgnum sem thornarf aeth uacutetvega

framkvaeligmd verkefna og lagethur er til froacuteethleikur aeligtlaethur kennaranum Geisladiskur meeth

verkefnunum aacutesamt fylgiskjoumllum fylgir naacutemsefninu sem haeliggt er aeth prenta uacutet Verkefnin eiga

thornaeth oumlll sameiginlegt aeth tengjast litafraeligethi houmlfetha til oacuteliacutekra getustiga og bjoacuteetha upp aacute

samthornaeligttingu vieth aethrar naacutemsgreinar

8

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt

Sumir telja aeth ekki seacute haeliggt aeth kenna myndlist en aethrir telja aeth ekki aeligtti aeth kenna hana

Enn aethrir telja aeth kennsla iacute myndlist hefti skoumlpunarhaeligfileika nemenda thornviacute huacuten hindri

hugmyndaflug thorneirra og tjaacuteningu Iacute myndmenntatiacutemum eigi fyrst og fremst aeth leggja aacuteherslu

aacute stuethning vieth verklega vinnu og leyfa nemendum aeth laeligra af eigin reynslu (Eisner 2002)

Ofangreint viethhorf sem vaeligri haeliggt aeth kalla aeth kenna meeth thornviacute aeth kenna ekki er ekki

erfitt aeth hnekkja thornoacute thornaeth virethist aacutehugavert iacute fyrstu Erfitt er td aeth fullyretha aeth nemendur

thornroskist best meeth kennslufraeligethilegri vanraeligkslu Aacuteskorun kennarans er heldur ekki

aethgeretharleysi heldur verethur hann aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroska nemenda Til aeth

stuethla aeth auknum vitsmunathornroska og haeligfni aacute einhverju sviethi er hinsvegar ekki haeliggt aeth nota

aacutekveethna kennsluaethfereth

Ingvar Sigurgeirsson (1999) nefnir nokkur megineinkenni goacuteethrar verklegar kennslu

Hann telur mikilvaeliggt aeth nemendum seacuteu ljoacutes markmiethin meeth naacuteminu og aeth thorneir geri seacuter grein

fyrir thornviacute hvernig hinar verklegu aeligfingar tengist annars vegar fraeligethilegri undirstoumlethu og hins

vegar hagnyacutetum viethfangsefnum Mikilvaeliggt er aeth skapa gott andruacutemsloft iacute vinnuryacutemi

verklegrar kennslu Upproumlethun boretha litir lyacutesing skyacuteringarmyndir og skipulag aacute

vinnusvaeligethum er daeligmi um thornaeligtti sem hafa aacutehrif aacute thornaeth andruacutemsloft sem skapast

Vinnuandinn er ekki siacutest mikilvaeliggur og veltur aacute kennara jafnt sem nemendum Kennarinn

verethur aeth syacutena einlaeliggan aacutehuga aacute viethfangsefnunum og nemendum Nemendum aeligtti aeth

finnast thornaeliggilegt aeth leita til kennarans THORNviacute er mikilvaeliggt aeth hann setji sig iacute spor thorneirra og

aethstoethi thornaacute aacuten thorness aeth gera liacutetieth uacuter kunnaacutettuleysi thorneirra Val aacute viethfangsefni thornarf aeth vera

markvisst og aacutehugavert svo thornaeth verethi fjoumllbreytt og aacuterangur nemenda af starfi thorneirra feli ekki iacute

seacuter mikla bieth Auk thornekkingar aacute kennsluaethferethum veretha kennarar aeth gera seacuter grein fyrir thornviacute aeth

fas thorneirra og viethbroumlgeth skipti einnig maacuteli iacute kennslunni

Goacuteeth kennsla birtist iacute yacutemsum myndum og thornarf aeth skipuleggja hana vel fyrirfram En

goacuteeth skipulagning flokkast thornoacute ekki undir kennslu thornviacute thornekkingu er ekki moumlgulegt aeth flytja daeligla

eetha senda beint iacute houmlfueth nemendans heldur thornarf aeth byggja aacute thornaacutetttoumlku nemandans Kennarar

geta thornoacute gert sitt besta til aeth miethla thornekkingunni og aethstoetha nemendur vieth aeth gera hana

merkingarbaeligra Carol Ann Tomlinson (2003) telur haacutegaeligethakennslu byggja aacute samspili kennara

9

og nemanda Nemendur eru moacutettaeligkilegri vieth aeth tileinka seacuter nyacuteja thornekkingu ef kennari virethir

thornaacute og styethur

Kennarinn moacutetar naacutemsumhverfi sem er samsett af aethstaeligethum sem hann byacuter til meeth

nemendum Iacute sumum tilfellum hviacutelir meginaacutebyrgethin aacute kennaranum en iacute oumlethrum tilfellum

skiptist huacuten aacute milli kennarans og eins eetha fleiri nemenda Ferlieth er thornoacute aldrei einleikur thornviacute aeth

nemandinn moacutetar thornaeth sem hann nemur af kennaranum eetha tileinkar seacuter iacute gegnum naacutemieth Iacute

gegnum thornaacutetttoumlku nemandans skapar kennarinn kringumstaeligethur sem gera honum kleift aeth

byggja aacute fyrri thornekkingu sinni Ef markmieth kennarans er td aeth dyacutepka skilning nemenda aacute

samspili lita verethur hann aeth meta hvernig haeliggt er aeth framkvaeligma kennsluna meeth tilliti til

thornekkingar og reynslu nemenda iacute litanotkun Kennarinn verethur aeth skapa kringumstaeligethur sem

vekja loumlngun nemandans til naacutems Vieth sliacutekar aethstaeligethur thornurfa verkefnin aeth maeligta thornekkingar-

og reynslustigi nemenda og stuethla aeth innihaldsriacuteku naacutemi Sliacutekt naacutem verethur aeth tengjast oumlethrum

thornaacutettum liacutefsins og vera hagnyacutett fyrir nemandann (Eisner 2002)

Eisner (2002) vill afnema thornaacute skoethun aeth listir seacuteu ekki vitsmunalega krefjandi eetha aeth

thornaeligr seacuteu starfsemi sem tengjast tilfinningalegum upplifunum frekar en hugsun Hinsvegar

telur hann aeth sliacutek skynjun seacute iacute raun vitraelignt fyrirbaeligri Hann telur margar af thorneim

margslungnu og gloumlggu myndum hugsunar birtast thornegar nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth vinna

markvisst aeth skapandi verkefnum hvort sem um er aeth raeligetha sjoacutenlistir dans toacutenlist

boacutekmenntir eetha thornegar thorneir ryacutena iacute listskoumlpun og meta hana (Eisner 2002 Xii)

Myndmenntakennsla er jafn mikilvaeligg naacutemsgrein iacute grunnskoacutelum landsins og aethrar

greinar Myndmennt veitir nemendum moumlrg naacutemsleg taeligkifaeligri til aeth thornroskast Td geta thornau

eflt sjoacutenskyn sitt og laeligrt um marga thornaeligtti er tengjast thornjaacutelfun iacute listraelignni upplifun

Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutela stefnir ekki aeth thornviacute aeth gera nemendur aeth fraeliggum

listamoumlnnum svo sem Picasso eetha Kjarval heldur aeth kenna thorneim aeth njoacuteta listarinnar Aacute

sama haacutett og allir veretha aeth laeligra lestur skrift og reikning aeligttu allir iacute samfeacutelaginu aeth geta lesieth

iacute umhverfi sitt og verieth faeligrir um aeth njoacuteta thorness iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson

1994)

22 DBAE fagmiethueth myndmenntakennsla

DBAE er kennslustefna sem vareth til iacute Bandariacutekjunum aacute 9 aacuteratug 20 aldar og hefur haft aacutehrif aacute

myndmenntakennslu iacute moumlrgum oumlethrum loumlndum svo sem aacute Iacuteslandi DBAE er kennslustefna

sem felur iacute seacuter fleiri naacutelgunaraethferethir iacute myndmenntakennslu Elliot W Eisner er helsti

hugmyndafraeligethingur DBAE stefnunnar sem nefnd hefur verieth fagmiethueth

10

myndmenntakennsla THORNessi stefna byggir aacute fjoacuterum thornaacutettum skoumlpun listgagnryacuteni soumlgu og

fagurfraeligethi Hver thornessara thornaacutetta aacute aeth thornroska haeligfni nemendanna til aeth skoetha og meta listaverk

en einnig heiminn sem thornessi listaverk eru skoumlpueth iacute Markmiethieth er aeth gera nemendum kleift

aeth upplifa list fraacute moumlrgum sjoacutenarhornum

DBAE byggir aacute fjoacuterum meginthornaacutettum (Dobbs 1991 10 - 11)

1 Menning Meeth thornviacute aeth ryacutena iacute list er unnt aeth greina thornroacuteun menningar iacute oacuteliacutekum loumlndum

Skoethun listaverka fraacute oacuteliacutekum menningarheimum eykur viacuteethsyacuteni nemenda aacute thornann heim sem

vieth lifum iacute Vieth sliacuteka skoethun faacute nemendur ekki aetheins taeligkifaeligri til aeth skilja sjaacutelfa sig og

arfleieth siacutena betur heldur kynnast thorneir mismunandi hugmyndum og tjaacuteningarleiethum sem

gefa til kynna oacuteliacutekar hefethir og oacuteliacuteka menningarheima

2 Skoumlpun Nemendur oumlethlast reynslu iacute aeth segja fraacute og tjaacute hugsanir tilfinningar og gildi aacute

myndraelignan haacutett Tilgangur thorness aeth gefa skoumlpunargleethi lausan tauminn er ekki saacute aeth leyfa

nemendum aeth kynnast oacuteliacutekum efnum til aeth skapa uacuter heldur eiga thorneir aeth gera aacutekveethnar

aeligfingar thornar sem reynir aacute leikni taeligkni og efnismeethfereth Meeth sliacutekri vinnu faacute nemendur

taeligkifaeligri til aeth virkja hug hjarta og houmlnd

3 Samskipti Meeth listkennslu faeligr kennari taeligkifaeligri til aeth opna dyr myndraeligns heims fyrir

nemendum Iacute thorneim heimi er aeth finna oacutetal mikilvaeligg skilaboeth sem td sjoacutenvarp og

toumllvusamskipti geta flutt milli einstaklinga oacutehaacuteeth landamaeligrum Listin opnar fyrir

moumlguleika aacute samskiptum thornar sem oacuteliacutekum hugmyndum tilfinningum og gildum er komieth aacute

framfaeligri aacute myndraelignan haacutett Nemendur thornurfa aeth vera laeligsir aacute umhverfi sitt til thorness aeth

geta skilieth nuacutetiacutemasamfeacutelag og verieth virkir thornaacutetttakendur iacute thornviacute

4 Val Meeth markvissri listkennslu geta nemendur laeligrt aeth vega og meta aacute gagnryacuteninn haacutett iacute

staeth thorness aeth laacuteta persoacutenulegan og huglaeliggan smekk raacuteetha Haeliggt er aeth kenna gagnryacutena

hugsun aacute marga vegu en thornar sem listin er svo fjoumllbreytt getur huacuten hjaacutelpaeth nemendum til

aeth gera seacuter grein fyrir aeth vandamaacutel maacute leysa aacute marga vegu og aeth oumlll vandamaacutel maacute leysa aacute

einhvern haacutett

Kennarahandboacutekin miacuten Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutelans fylgir markmiethum

skoumlpunarthornaacutettar fagmiethaethrar myndlistarkennslu Meeth thornviacute aeth laeligra um liti og oumlethlast faeligrni iacute

litabloumlndun til thorness aeth faacute yacutemis blaeligbrigethi lita geta nemendur orethieth haeligfari aeth meta eigin

verk verk feacutelaga sinna og verk atvinnulistamanna Haeligfni iacute aeth greina liti iacute moumlrg mismunandi

blaeligbrigethi nyacutetist nemendum einnig vieth skoethun aacute naacutettuacuterunni (Clark Day og Greer 1987)

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

5

52 Regnboginn18

53 Svart og hviacutett18

54 Litasyacuten19

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin20

56 Graelignt graelignt graelignt20

6 Lokaoreth21

7 Heimildaskraacute22

71 Boacutekaskraacute22

72 Rafraelignar heimildir23

73 Myndaskraacute23

6

Formaacuteli

THORNetta lokaverkefni er samieth af meacuter undirrituethum nemanda aacute menntaviacutesindasviethi Haacuteskoacutela

Iacuteslands Eacuteg hef kynnt meacuter siethareglur Haacuteskoacutela Iacuteslands (2003 7 noacutevember sjaacute naacutenar

httpwwwhiisisskolinnsidareglur) og fylgt thorneim samkvaeligmt bestu vitund Eacuteg viacutesa til alls

thorness efnis sem eacuteg hef soacutett til annarra eetha eigin verka hvort sem um er aeth raeligetha aacutebendingar

myndir efni eetha orethalag Eacuteg thornakka oumlllum sem lagt hafa meacuter lieth meeth einum eetha oumlethrum haeligtti

en ber sjaacutelf aacutebyrgeth aacute thornviacute sem missagt kann aeth vera THORNetta staethfesti eacuteg meeth undirskrift minni

Reykjaviacutek ______________________ 2013

_________________________________

7

1 Inngangur

Aacutestaeligetha thorness aeth thornessi handboacutek vareth til var skortur aeth miacutenu mati aacute efni fyrir

myndmenntakennara aeligtlaeth til kennslu aacute yngsta stigi grunnskoacutelans Myndmenntakennarar

thornurfa aeth sinna margthornaeligttri kennslu iacute formfraeligethi fagurfraeligethi listasoumlgu listryacuteni skoumlpun og

litafraeligethi sem er megin viethfangsefni thornessarar handboacutekar Eftir aeth skoacutelastefnan skoacuteli aacuten

aethgreiningar vareth loumlgbundin hafa kennarar thornurft aeth sinna fjoumllbreyttum nemendahoacutepi Meeth

thornessa stefnu til hliethsjoacutenar vantar meira af vietheigandi naacutemsefni sem kennarar geta soacutett

innblaacutestur iacute Aukning hefur thornoacute orethieth aacute fraeligethsluefni fyrir kennara aacute rafraelignu formi td

vefsiacuteethum meeth verkefnum fyrir boumlrn

Kalla maeligtti heim okkar eitt stoacutert myndverk En ekki er haeliggt aeth leggja fagurfraeligethilegt

mat aacute thornetta myndverk ef vieth thornekkjum ekki grunnatriethi myndmenntakennslunnar og houmlfum

ekki oreth til aeth tjaacute okkur Myndmenntakennarinn getur gefieth nemandanum thornann orethaforetha

sem hann thornarf til aeth geta lagt fagurfraeligethilegt mat aacute hluti sem honum virethast hversdagslegir

og raeligtt um thornaacute THORNessi orethaforethi gefur thorneim vald til thorness aeth lyacutesa thornviacute sem fyrir augu thorneirra ber

Nemendur tileinka seacuter orethaforetha aacute mismunandi vegu Notkun thorneirra og endurtekning er thornoacute

thornaeth sem skapar meistara tungunnar En til thorness aeth endurtekning verethi ekki leiethigjoumlrn veretha

verkefnin sem kennarinn leggur fyrir nemendur aeth vera fjoumllbreytt

Litafraeligethin laeligrist thornoacute ekki einungis iacute gegnum myndmenntakennsluna heldur thornarf

nemandinn aeth laeligra um yacutemsa thornaeligtti aacute oumlethrum thornekkingarsviethum t d iacute eethlis- og naacutettuacuterufraeligethi

Samthornaeligtting mismunandi thornekkingarsvietha er thornviacute mikilvaeliggur vettvangur thornessarar kennslu

Iacute handboacutekinni eru sex kaflar meeth mismunandi viethfangsefnum og verkefnum

Iacute hverjum kafla er gereth grein fyrir markmiethum kennslunnar goumlgnum sem thornarf aeth uacutetvega

framkvaeligmd verkefna og lagethur er til froacuteethleikur aeligtlaethur kennaranum Geisladiskur meeth

verkefnunum aacutesamt fylgiskjoumllum fylgir naacutemsefninu sem haeliggt er aeth prenta uacutet Verkefnin eiga

thornaeth oumlll sameiginlegt aeth tengjast litafraeligethi houmlfetha til oacuteliacutekra getustiga og bjoacuteetha upp aacute

samthornaeligttingu vieth aethrar naacutemsgreinar

8

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt

Sumir telja aeth ekki seacute haeliggt aeth kenna myndlist en aethrir telja aeth ekki aeligtti aeth kenna hana

Enn aethrir telja aeth kennsla iacute myndlist hefti skoumlpunarhaeligfileika nemenda thornviacute huacuten hindri

hugmyndaflug thorneirra og tjaacuteningu Iacute myndmenntatiacutemum eigi fyrst og fremst aeth leggja aacuteherslu

aacute stuethning vieth verklega vinnu og leyfa nemendum aeth laeligra af eigin reynslu (Eisner 2002)

Ofangreint viethhorf sem vaeligri haeliggt aeth kalla aeth kenna meeth thornviacute aeth kenna ekki er ekki

erfitt aeth hnekkja thornoacute thornaeth virethist aacutehugavert iacute fyrstu Erfitt er td aeth fullyretha aeth nemendur

thornroskist best meeth kennslufraeligethilegri vanraeligkslu Aacuteskorun kennarans er heldur ekki

aethgeretharleysi heldur verethur hann aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroska nemenda Til aeth

stuethla aeth auknum vitsmunathornroska og haeligfni aacute einhverju sviethi er hinsvegar ekki haeliggt aeth nota

aacutekveethna kennsluaethfereth

Ingvar Sigurgeirsson (1999) nefnir nokkur megineinkenni goacuteethrar verklegar kennslu

Hann telur mikilvaeliggt aeth nemendum seacuteu ljoacutes markmiethin meeth naacuteminu og aeth thorneir geri seacuter grein

fyrir thornviacute hvernig hinar verklegu aeligfingar tengist annars vegar fraeligethilegri undirstoumlethu og hins

vegar hagnyacutetum viethfangsefnum Mikilvaeliggt er aeth skapa gott andruacutemsloft iacute vinnuryacutemi

verklegrar kennslu Upproumlethun boretha litir lyacutesing skyacuteringarmyndir og skipulag aacute

vinnusvaeligethum er daeligmi um thornaeligtti sem hafa aacutehrif aacute thornaeth andruacutemsloft sem skapast

Vinnuandinn er ekki siacutest mikilvaeliggur og veltur aacute kennara jafnt sem nemendum Kennarinn

verethur aeth syacutena einlaeliggan aacutehuga aacute viethfangsefnunum og nemendum Nemendum aeligtti aeth

finnast thornaeliggilegt aeth leita til kennarans THORNviacute er mikilvaeliggt aeth hann setji sig iacute spor thorneirra og

aethstoethi thornaacute aacuten thorness aeth gera liacutetieth uacuter kunnaacutettuleysi thorneirra Val aacute viethfangsefni thornarf aeth vera

markvisst og aacutehugavert svo thornaeth verethi fjoumllbreytt og aacuterangur nemenda af starfi thorneirra feli ekki iacute

seacuter mikla bieth Auk thornekkingar aacute kennsluaethferethum veretha kennarar aeth gera seacuter grein fyrir thornviacute aeth

fas thorneirra og viethbroumlgeth skipti einnig maacuteli iacute kennslunni

Goacuteeth kennsla birtist iacute yacutemsum myndum og thornarf aeth skipuleggja hana vel fyrirfram En

goacuteeth skipulagning flokkast thornoacute ekki undir kennslu thornviacute thornekkingu er ekki moumlgulegt aeth flytja daeligla

eetha senda beint iacute houmlfueth nemendans heldur thornarf aeth byggja aacute thornaacutetttoumlku nemandans Kennarar

geta thornoacute gert sitt besta til aeth miethla thornekkingunni og aethstoetha nemendur vieth aeth gera hana

merkingarbaeligra Carol Ann Tomlinson (2003) telur haacutegaeligethakennslu byggja aacute samspili kennara

9

og nemanda Nemendur eru moacutettaeligkilegri vieth aeth tileinka seacuter nyacuteja thornekkingu ef kennari virethir

thornaacute og styethur

Kennarinn moacutetar naacutemsumhverfi sem er samsett af aethstaeligethum sem hann byacuter til meeth

nemendum Iacute sumum tilfellum hviacutelir meginaacutebyrgethin aacute kennaranum en iacute oumlethrum tilfellum

skiptist huacuten aacute milli kennarans og eins eetha fleiri nemenda Ferlieth er thornoacute aldrei einleikur thornviacute aeth

nemandinn moacutetar thornaeth sem hann nemur af kennaranum eetha tileinkar seacuter iacute gegnum naacutemieth Iacute

gegnum thornaacutetttoumlku nemandans skapar kennarinn kringumstaeligethur sem gera honum kleift aeth

byggja aacute fyrri thornekkingu sinni Ef markmieth kennarans er td aeth dyacutepka skilning nemenda aacute

samspili lita verethur hann aeth meta hvernig haeliggt er aeth framkvaeligma kennsluna meeth tilliti til

thornekkingar og reynslu nemenda iacute litanotkun Kennarinn verethur aeth skapa kringumstaeligethur sem

vekja loumlngun nemandans til naacutems Vieth sliacutekar aethstaeligethur thornurfa verkefnin aeth maeligta thornekkingar-

og reynslustigi nemenda og stuethla aeth innihaldsriacuteku naacutemi Sliacutekt naacutem verethur aeth tengjast oumlethrum

thornaacutettum liacutefsins og vera hagnyacutett fyrir nemandann (Eisner 2002)

Eisner (2002) vill afnema thornaacute skoethun aeth listir seacuteu ekki vitsmunalega krefjandi eetha aeth

thornaeligr seacuteu starfsemi sem tengjast tilfinningalegum upplifunum frekar en hugsun Hinsvegar

telur hann aeth sliacutek skynjun seacute iacute raun vitraelignt fyrirbaeligri Hann telur margar af thorneim

margslungnu og gloumlggu myndum hugsunar birtast thornegar nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth vinna

markvisst aeth skapandi verkefnum hvort sem um er aeth raeligetha sjoacutenlistir dans toacutenlist

boacutekmenntir eetha thornegar thorneir ryacutena iacute listskoumlpun og meta hana (Eisner 2002 Xii)

Myndmenntakennsla er jafn mikilvaeligg naacutemsgrein iacute grunnskoacutelum landsins og aethrar

greinar Myndmennt veitir nemendum moumlrg naacutemsleg taeligkifaeligri til aeth thornroskast Td geta thornau

eflt sjoacutenskyn sitt og laeligrt um marga thornaeligtti er tengjast thornjaacutelfun iacute listraelignni upplifun

Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutela stefnir ekki aeth thornviacute aeth gera nemendur aeth fraeliggum

listamoumlnnum svo sem Picasso eetha Kjarval heldur aeth kenna thorneim aeth njoacuteta listarinnar Aacute

sama haacutett og allir veretha aeth laeligra lestur skrift og reikning aeligttu allir iacute samfeacutelaginu aeth geta lesieth

iacute umhverfi sitt og verieth faeligrir um aeth njoacuteta thorness iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson

1994)

22 DBAE fagmiethueth myndmenntakennsla

DBAE er kennslustefna sem vareth til iacute Bandariacutekjunum aacute 9 aacuteratug 20 aldar og hefur haft aacutehrif aacute

myndmenntakennslu iacute moumlrgum oumlethrum loumlndum svo sem aacute Iacuteslandi DBAE er kennslustefna

sem felur iacute seacuter fleiri naacutelgunaraethferethir iacute myndmenntakennslu Elliot W Eisner er helsti

hugmyndafraeligethingur DBAE stefnunnar sem nefnd hefur verieth fagmiethueth

10

myndmenntakennsla THORNessi stefna byggir aacute fjoacuterum thornaacutettum skoumlpun listgagnryacuteni soumlgu og

fagurfraeligethi Hver thornessara thornaacutetta aacute aeth thornroska haeligfni nemendanna til aeth skoetha og meta listaverk

en einnig heiminn sem thornessi listaverk eru skoumlpueth iacute Markmiethieth er aeth gera nemendum kleift

aeth upplifa list fraacute moumlrgum sjoacutenarhornum

DBAE byggir aacute fjoacuterum meginthornaacutettum (Dobbs 1991 10 - 11)

1 Menning Meeth thornviacute aeth ryacutena iacute list er unnt aeth greina thornroacuteun menningar iacute oacuteliacutekum loumlndum

Skoethun listaverka fraacute oacuteliacutekum menningarheimum eykur viacuteethsyacuteni nemenda aacute thornann heim sem

vieth lifum iacute Vieth sliacuteka skoethun faacute nemendur ekki aetheins taeligkifaeligri til aeth skilja sjaacutelfa sig og

arfleieth siacutena betur heldur kynnast thorneir mismunandi hugmyndum og tjaacuteningarleiethum sem

gefa til kynna oacuteliacutekar hefethir og oacuteliacuteka menningarheima

2 Skoumlpun Nemendur oumlethlast reynslu iacute aeth segja fraacute og tjaacute hugsanir tilfinningar og gildi aacute

myndraelignan haacutett Tilgangur thorness aeth gefa skoumlpunargleethi lausan tauminn er ekki saacute aeth leyfa

nemendum aeth kynnast oacuteliacutekum efnum til aeth skapa uacuter heldur eiga thorneir aeth gera aacutekveethnar

aeligfingar thornar sem reynir aacute leikni taeligkni og efnismeethfereth Meeth sliacutekri vinnu faacute nemendur

taeligkifaeligri til aeth virkja hug hjarta og houmlnd

3 Samskipti Meeth listkennslu faeligr kennari taeligkifaeligri til aeth opna dyr myndraeligns heims fyrir

nemendum Iacute thorneim heimi er aeth finna oacutetal mikilvaeligg skilaboeth sem td sjoacutenvarp og

toumllvusamskipti geta flutt milli einstaklinga oacutehaacuteeth landamaeligrum Listin opnar fyrir

moumlguleika aacute samskiptum thornar sem oacuteliacutekum hugmyndum tilfinningum og gildum er komieth aacute

framfaeligri aacute myndraelignan haacutett Nemendur thornurfa aeth vera laeligsir aacute umhverfi sitt til thorness aeth

geta skilieth nuacutetiacutemasamfeacutelag og verieth virkir thornaacutetttakendur iacute thornviacute

4 Val Meeth markvissri listkennslu geta nemendur laeligrt aeth vega og meta aacute gagnryacuteninn haacutett iacute

staeth thorness aeth laacuteta persoacutenulegan og huglaeliggan smekk raacuteetha Haeliggt er aeth kenna gagnryacutena

hugsun aacute marga vegu en thornar sem listin er svo fjoumllbreytt getur huacuten hjaacutelpaeth nemendum til

aeth gera seacuter grein fyrir aeth vandamaacutel maacute leysa aacute marga vegu og aeth oumlll vandamaacutel maacute leysa aacute

einhvern haacutett

Kennarahandboacutekin miacuten Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutelans fylgir markmiethum

skoumlpunarthornaacutettar fagmiethaethrar myndlistarkennslu Meeth thornviacute aeth laeligra um liti og oumlethlast faeligrni iacute

litabloumlndun til thorness aeth faacute yacutemis blaeligbrigethi lita geta nemendur orethieth haeligfari aeth meta eigin

verk verk feacutelaga sinna og verk atvinnulistamanna Haeligfni iacute aeth greina liti iacute moumlrg mismunandi

blaeligbrigethi nyacutetist nemendum einnig vieth skoethun aacute naacutettuacuterunni (Clark Day og Greer 1987)

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

6

Formaacuteli

THORNetta lokaverkefni er samieth af meacuter undirrituethum nemanda aacute menntaviacutesindasviethi Haacuteskoacutela

Iacuteslands Eacuteg hef kynnt meacuter siethareglur Haacuteskoacutela Iacuteslands (2003 7 noacutevember sjaacute naacutenar

httpwwwhiisisskolinnsidareglur) og fylgt thorneim samkvaeligmt bestu vitund Eacuteg viacutesa til alls

thorness efnis sem eacuteg hef soacutett til annarra eetha eigin verka hvort sem um er aeth raeligetha aacutebendingar

myndir efni eetha orethalag Eacuteg thornakka oumlllum sem lagt hafa meacuter lieth meeth einum eetha oumlethrum haeligtti

en ber sjaacutelf aacutebyrgeth aacute thornviacute sem missagt kann aeth vera THORNetta staethfesti eacuteg meeth undirskrift minni

Reykjaviacutek ______________________ 2013

_________________________________

7

1 Inngangur

Aacutestaeligetha thorness aeth thornessi handboacutek vareth til var skortur aeth miacutenu mati aacute efni fyrir

myndmenntakennara aeligtlaeth til kennslu aacute yngsta stigi grunnskoacutelans Myndmenntakennarar

thornurfa aeth sinna margthornaeligttri kennslu iacute formfraeligethi fagurfraeligethi listasoumlgu listryacuteni skoumlpun og

litafraeligethi sem er megin viethfangsefni thornessarar handboacutekar Eftir aeth skoacutelastefnan skoacuteli aacuten

aethgreiningar vareth loumlgbundin hafa kennarar thornurft aeth sinna fjoumllbreyttum nemendahoacutepi Meeth

thornessa stefnu til hliethsjoacutenar vantar meira af vietheigandi naacutemsefni sem kennarar geta soacutett

innblaacutestur iacute Aukning hefur thornoacute orethieth aacute fraeligethsluefni fyrir kennara aacute rafraelignu formi td

vefsiacuteethum meeth verkefnum fyrir boumlrn

Kalla maeligtti heim okkar eitt stoacutert myndverk En ekki er haeliggt aeth leggja fagurfraeligethilegt

mat aacute thornetta myndverk ef vieth thornekkjum ekki grunnatriethi myndmenntakennslunnar og houmlfum

ekki oreth til aeth tjaacute okkur Myndmenntakennarinn getur gefieth nemandanum thornann orethaforetha

sem hann thornarf til aeth geta lagt fagurfraeligethilegt mat aacute hluti sem honum virethast hversdagslegir

og raeligtt um thornaacute THORNessi orethaforethi gefur thorneim vald til thorness aeth lyacutesa thornviacute sem fyrir augu thorneirra ber

Nemendur tileinka seacuter orethaforetha aacute mismunandi vegu Notkun thorneirra og endurtekning er thornoacute

thornaeth sem skapar meistara tungunnar En til thorness aeth endurtekning verethi ekki leiethigjoumlrn veretha

verkefnin sem kennarinn leggur fyrir nemendur aeth vera fjoumllbreytt

Litafraeligethin laeligrist thornoacute ekki einungis iacute gegnum myndmenntakennsluna heldur thornarf

nemandinn aeth laeligra um yacutemsa thornaeligtti aacute oumlethrum thornekkingarsviethum t d iacute eethlis- og naacutettuacuterufraeligethi

Samthornaeligtting mismunandi thornekkingarsvietha er thornviacute mikilvaeliggur vettvangur thornessarar kennslu

Iacute handboacutekinni eru sex kaflar meeth mismunandi viethfangsefnum og verkefnum

Iacute hverjum kafla er gereth grein fyrir markmiethum kennslunnar goumlgnum sem thornarf aeth uacutetvega

framkvaeligmd verkefna og lagethur er til froacuteethleikur aeligtlaethur kennaranum Geisladiskur meeth

verkefnunum aacutesamt fylgiskjoumllum fylgir naacutemsefninu sem haeliggt er aeth prenta uacutet Verkefnin eiga

thornaeth oumlll sameiginlegt aeth tengjast litafraeligethi houmlfetha til oacuteliacutekra getustiga og bjoacuteetha upp aacute

samthornaeligttingu vieth aethrar naacutemsgreinar

8

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt

Sumir telja aeth ekki seacute haeliggt aeth kenna myndlist en aethrir telja aeth ekki aeligtti aeth kenna hana

Enn aethrir telja aeth kennsla iacute myndlist hefti skoumlpunarhaeligfileika nemenda thornviacute huacuten hindri

hugmyndaflug thorneirra og tjaacuteningu Iacute myndmenntatiacutemum eigi fyrst og fremst aeth leggja aacuteherslu

aacute stuethning vieth verklega vinnu og leyfa nemendum aeth laeligra af eigin reynslu (Eisner 2002)

Ofangreint viethhorf sem vaeligri haeliggt aeth kalla aeth kenna meeth thornviacute aeth kenna ekki er ekki

erfitt aeth hnekkja thornoacute thornaeth virethist aacutehugavert iacute fyrstu Erfitt er td aeth fullyretha aeth nemendur

thornroskist best meeth kennslufraeligethilegri vanraeligkslu Aacuteskorun kennarans er heldur ekki

aethgeretharleysi heldur verethur hann aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroska nemenda Til aeth

stuethla aeth auknum vitsmunathornroska og haeligfni aacute einhverju sviethi er hinsvegar ekki haeliggt aeth nota

aacutekveethna kennsluaethfereth

Ingvar Sigurgeirsson (1999) nefnir nokkur megineinkenni goacuteethrar verklegar kennslu

Hann telur mikilvaeliggt aeth nemendum seacuteu ljoacutes markmiethin meeth naacuteminu og aeth thorneir geri seacuter grein

fyrir thornviacute hvernig hinar verklegu aeligfingar tengist annars vegar fraeligethilegri undirstoumlethu og hins

vegar hagnyacutetum viethfangsefnum Mikilvaeliggt er aeth skapa gott andruacutemsloft iacute vinnuryacutemi

verklegrar kennslu Upproumlethun boretha litir lyacutesing skyacuteringarmyndir og skipulag aacute

vinnusvaeligethum er daeligmi um thornaeligtti sem hafa aacutehrif aacute thornaeth andruacutemsloft sem skapast

Vinnuandinn er ekki siacutest mikilvaeliggur og veltur aacute kennara jafnt sem nemendum Kennarinn

verethur aeth syacutena einlaeliggan aacutehuga aacute viethfangsefnunum og nemendum Nemendum aeligtti aeth

finnast thornaeliggilegt aeth leita til kennarans THORNviacute er mikilvaeliggt aeth hann setji sig iacute spor thorneirra og

aethstoethi thornaacute aacuten thorness aeth gera liacutetieth uacuter kunnaacutettuleysi thorneirra Val aacute viethfangsefni thornarf aeth vera

markvisst og aacutehugavert svo thornaeth verethi fjoumllbreytt og aacuterangur nemenda af starfi thorneirra feli ekki iacute

seacuter mikla bieth Auk thornekkingar aacute kennsluaethferethum veretha kennarar aeth gera seacuter grein fyrir thornviacute aeth

fas thorneirra og viethbroumlgeth skipti einnig maacuteli iacute kennslunni

Goacuteeth kennsla birtist iacute yacutemsum myndum og thornarf aeth skipuleggja hana vel fyrirfram En

goacuteeth skipulagning flokkast thornoacute ekki undir kennslu thornviacute thornekkingu er ekki moumlgulegt aeth flytja daeligla

eetha senda beint iacute houmlfueth nemendans heldur thornarf aeth byggja aacute thornaacutetttoumlku nemandans Kennarar

geta thornoacute gert sitt besta til aeth miethla thornekkingunni og aethstoetha nemendur vieth aeth gera hana

merkingarbaeligra Carol Ann Tomlinson (2003) telur haacutegaeligethakennslu byggja aacute samspili kennara

9

og nemanda Nemendur eru moacutettaeligkilegri vieth aeth tileinka seacuter nyacuteja thornekkingu ef kennari virethir

thornaacute og styethur

Kennarinn moacutetar naacutemsumhverfi sem er samsett af aethstaeligethum sem hann byacuter til meeth

nemendum Iacute sumum tilfellum hviacutelir meginaacutebyrgethin aacute kennaranum en iacute oumlethrum tilfellum

skiptist huacuten aacute milli kennarans og eins eetha fleiri nemenda Ferlieth er thornoacute aldrei einleikur thornviacute aeth

nemandinn moacutetar thornaeth sem hann nemur af kennaranum eetha tileinkar seacuter iacute gegnum naacutemieth Iacute

gegnum thornaacutetttoumlku nemandans skapar kennarinn kringumstaeligethur sem gera honum kleift aeth

byggja aacute fyrri thornekkingu sinni Ef markmieth kennarans er td aeth dyacutepka skilning nemenda aacute

samspili lita verethur hann aeth meta hvernig haeliggt er aeth framkvaeligma kennsluna meeth tilliti til

thornekkingar og reynslu nemenda iacute litanotkun Kennarinn verethur aeth skapa kringumstaeligethur sem

vekja loumlngun nemandans til naacutems Vieth sliacutekar aethstaeligethur thornurfa verkefnin aeth maeligta thornekkingar-

og reynslustigi nemenda og stuethla aeth innihaldsriacuteku naacutemi Sliacutekt naacutem verethur aeth tengjast oumlethrum

thornaacutettum liacutefsins og vera hagnyacutett fyrir nemandann (Eisner 2002)

Eisner (2002) vill afnema thornaacute skoethun aeth listir seacuteu ekki vitsmunalega krefjandi eetha aeth

thornaeligr seacuteu starfsemi sem tengjast tilfinningalegum upplifunum frekar en hugsun Hinsvegar

telur hann aeth sliacutek skynjun seacute iacute raun vitraelignt fyrirbaeligri Hann telur margar af thorneim

margslungnu og gloumlggu myndum hugsunar birtast thornegar nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth vinna

markvisst aeth skapandi verkefnum hvort sem um er aeth raeligetha sjoacutenlistir dans toacutenlist

boacutekmenntir eetha thornegar thorneir ryacutena iacute listskoumlpun og meta hana (Eisner 2002 Xii)

Myndmenntakennsla er jafn mikilvaeligg naacutemsgrein iacute grunnskoacutelum landsins og aethrar

greinar Myndmennt veitir nemendum moumlrg naacutemsleg taeligkifaeligri til aeth thornroskast Td geta thornau

eflt sjoacutenskyn sitt og laeligrt um marga thornaeligtti er tengjast thornjaacutelfun iacute listraelignni upplifun

Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutela stefnir ekki aeth thornviacute aeth gera nemendur aeth fraeliggum

listamoumlnnum svo sem Picasso eetha Kjarval heldur aeth kenna thorneim aeth njoacuteta listarinnar Aacute

sama haacutett og allir veretha aeth laeligra lestur skrift og reikning aeligttu allir iacute samfeacutelaginu aeth geta lesieth

iacute umhverfi sitt og verieth faeligrir um aeth njoacuteta thorness iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson

1994)

22 DBAE fagmiethueth myndmenntakennsla

DBAE er kennslustefna sem vareth til iacute Bandariacutekjunum aacute 9 aacuteratug 20 aldar og hefur haft aacutehrif aacute

myndmenntakennslu iacute moumlrgum oumlethrum loumlndum svo sem aacute Iacuteslandi DBAE er kennslustefna

sem felur iacute seacuter fleiri naacutelgunaraethferethir iacute myndmenntakennslu Elliot W Eisner er helsti

hugmyndafraeligethingur DBAE stefnunnar sem nefnd hefur verieth fagmiethueth

10

myndmenntakennsla THORNessi stefna byggir aacute fjoacuterum thornaacutettum skoumlpun listgagnryacuteni soumlgu og

fagurfraeligethi Hver thornessara thornaacutetta aacute aeth thornroska haeligfni nemendanna til aeth skoetha og meta listaverk

en einnig heiminn sem thornessi listaverk eru skoumlpueth iacute Markmiethieth er aeth gera nemendum kleift

aeth upplifa list fraacute moumlrgum sjoacutenarhornum

DBAE byggir aacute fjoacuterum meginthornaacutettum (Dobbs 1991 10 - 11)

1 Menning Meeth thornviacute aeth ryacutena iacute list er unnt aeth greina thornroacuteun menningar iacute oacuteliacutekum loumlndum

Skoethun listaverka fraacute oacuteliacutekum menningarheimum eykur viacuteethsyacuteni nemenda aacute thornann heim sem

vieth lifum iacute Vieth sliacuteka skoethun faacute nemendur ekki aetheins taeligkifaeligri til aeth skilja sjaacutelfa sig og

arfleieth siacutena betur heldur kynnast thorneir mismunandi hugmyndum og tjaacuteningarleiethum sem

gefa til kynna oacuteliacutekar hefethir og oacuteliacuteka menningarheima

2 Skoumlpun Nemendur oumlethlast reynslu iacute aeth segja fraacute og tjaacute hugsanir tilfinningar og gildi aacute

myndraelignan haacutett Tilgangur thorness aeth gefa skoumlpunargleethi lausan tauminn er ekki saacute aeth leyfa

nemendum aeth kynnast oacuteliacutekum efnum til aeth skapa uacuter heldur eiga thorneir aeth gera aacutekveethnar

aeligfingar thornar sem reynir aacute leikni taeligkni og efnismeethfereth Meeth sliacutekri vinnu faacute nemendur

taeligkifaeligri til aeth virkja hug hjarta og houmlnd

3 Samskipti Meeth listkennslu faeligr kennari taeligkifaeligri til aeth opna dyr myndraeligns heims fyrir

nemendum Iacute thorneim heimi er aeth finna oacutetal mikilvaeligg skilaboeth sem td sjoacutenvarp og

toumllvusamskipti geta flutt milli einstaklinga oacutehaacuteeth landamaeligrum Listin opnar fyrir

moumlguleika aacute samskiptum thornar sem oacuteliacutekum hugmyndum tilfinningum og gildum er komieth aacute

framfaeligri aacute myndraelignan haacutett Nemendur thornurfa aeth vera laeligsir aacute umhverfi sitt til thorness aeth

geta skilieth nuacutetiacutemasamfeacutelag og verieth virkir thornaacutetttakendur iacute thornviacute

4 Val Meeth markvissri listkennslu geta nemendur laeligrt aeth vega og meta aacute gagnryacuteninn haacutett iacute

staeth thorness aeth laacuteta persoacutenulegan og huglaeliggan smekk raacuteetha Haeliggt er aeth kenna gagnryacutena

hugsun aacute marga vegu en thornar sem listin er svo fjoumllbreytt getur huacuten hjaacutelpaeth nemendum til

aeth gera seacuter grein fyrir aeth vandamaacutel maacute leysa aacute marga vegu og aeth oumlll vandamaacutel maacute leysa aacute

einhvern haacutett

Kennarahandboacutekin miacuten Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutelans fylgir markmiethum

skoumlpunarthornaacutettar fagmiethaethrar myndlistarkennslu Meeth thornviacute aeth laeligra um liti og oumlethlast faeligrni iacute

litabloumlndun til thorness aeth faacute yacutemis blaeligbrigethi lita geta nemendur orethieth haeligfari aeth meta eigin

verk verk feacutelaga sinna og verk atvinnulistamanna Haeligfni iacute aeth greina liti iacute moumlrg mismunandi

blaeligbrigethi nyacutetist nemendum einnig vieth skoethun aacute naacutettuacuterunni (Clark Day og Greer 1987)

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

7

1 Inngangur

Aacutestaeligetha thorness aeth thornessi handboacutek vareth til var skortur aeth miacutenu mati aacute efni fyrir

myndmenntakennara aeligtlaeth til kennslu aacute yngsta stigi grunnskoacutelans Myndmenntakennarar

thornurfa aeth sinna margthornaeligttri kennslu iacute formfraeligethi fagurfraeligethi listasoumlgu listryacuteni skoumlpun og

litafraeligethi sem er megin viethfangsefni thornessarar handboacutekar Eftir aeth skoacutelastefnan skoacuteli aacuten

aethgreiningar vareth loumlgbundin hafa kennarar thornurft aeth sinna fjoumllbreyttum nemendahoacutepi Meeth

thornessa stefnu til hliethsjoacutenar vantar meira af vietheigandi naacutemsefni sem kennarar geta soacutett

innblaacutestur iacute Aukning hefur thornoacute orethieth aacute fraeligethsluefni fyrir kennara aacute rafraelignu formi td

vefsiacuteethum meeth verkefnum fyrir boumlrn

Kalla maeligtti heim okkar eitt stoacutert myndverk En ekki er haeliggt aeth leggja fagurfraeligethilegt

mat aacute thornetta myndverk ef vieth thornekkjum ekki grunnatriethi myndmenntakennslunnar og houmlfum

ekki oreth til aeth tjaacute okkur Myndmenntakennarinn getur gefieth nemandanum thornann orethaforetha

sem hann thornarf til aeth geta lagt fagurfraeligethilegt mat aacute hluti sem honum virethast hversdagslegir

og raeligtt um thornaacute THORNessi orethaforethi gefur thorneim vald til thorness aeth lyacutesa thornviacute sem fyrir augu thorneirra ber

Nemendur tileinka seacuter orethaforetha aacute mismunandi vegu Notkun thorneirra og endurtekning er thornoacute

thornaeth sem skapar meistara tungunnar En til thorness aeth endurtekning verethi ekki leiethigjoumlrn veretha

verkefnin sem kennarinn leggur fyrir nemendur aeth vera fjoumllbreytt

Litafraeligethin laeligrist thornoacute ekki einungis iacute gegnum myndmenntakennsluna heldur thornarf

nemandinn aeth laeligra um yacutemsa thornaeligtti aacute oumlethrum thornekkingarsviethum t d iacute eethlis- og naacutettuacuterufraeligethi

Samthornaeligtting mismunandi thornekkingarsvietha er thornviacute mikilvaeliggur vettvangur thornessarar kennslu

Iacute handboacutekinni eru sex kaflar meeth mismunandi viethfangsefnum og verkefnum

Iacute hverjum kafla er gereth grein fyrir markmiethum kennslunnar goumlgnum sem thornarf aeth uacutetvega

framkvaeligmd verkefna og lagethur er til froacuteethleikur aeligtlaethur kennaranum Geisladiskur meeth

verkefnunum aacutesamt fylgiskjoumllum fylgir naacutemsefninu sem haeliggt er aeth prenta uacutet Verkefnin eiga

thornaeth oumlll sameiginlegt aeth tengjast litafraeligethi houmlfetha til oacuteliacutekra getustiga og bjoacuteetha upp aacute

samthornaeligttingu vieth aethrar naacutemsgreinar

8

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt

Sumir telja aeth ekki seacute haeliggt aeth kenna myndlist en aethrir telja aeth ekki aeligtti aeth kenna hana

Enn aethrir telja aeth kennsla iacute myndlist hefti skoumlpunarhaeligfileika nemenda thornviacute huacuten hindri

hugmyndaflug thorneirra og tjaacuteningu Iacute myndmenntatiacutemum eigi fyrst og fremst aeth leggja aacuteherslu

aacute stuethning vieth verklega vinnu og leyfa nemendum aeth laeligra af eigin reynslu (Eisner 2002)

Ofangreint viethhorf sem vaeligri haeliggt aeth kalla aeth kenna meeth thornviacute aeth kenna ekki er ekki

erfitt aeth hnekkja thornoacute thornaeth virethist aacutehugavert iacute fyrstu Erfitt er td aeth fullyretha aeth nemendur

thornroskist best meeth kennslufraeligethilegri vanraeligkslu Aacuteskorun kennarans er heldur ekki

aethgeretharleysi heldur verethur hann aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroska nemenda Til aeth

stuethla aeth auknum vitsmunathornroska og haeligfni aacute einhverju sviethi er hinsvegar ekki haeliggt aeth nota

aacutekveethna kennsluaethfereth

Ingvar Sigurgeirsson (1999) nefnir nokkur megineinkenni goacuteethrar verklegar kennslu

Hann telur mikilvaeliggt aeth nemendum seacuteu ljoacutes markmiethin meeth naacuteminu og aeth thorneir geri seacuter grein

fyrir thornviacute hvernig hinar verklegu aeligfingar tengist annars vegar fraeligethilegri undirstoumlethu og hins

vegar hagnyacutetum viethfangsefnum Mikilvaeliggt er aeth skapa gott andruacutemsloft iacute vinnuryacutemi

verklegrar kennslu Upproumlethun boretha litir lyacutesing skyacuteringarmyndir og skipulag aacute

vinnusvaeligethum er daeligmi um thornaeligtti sem hafa aacutehrif aacute thornaeth andruacutemsloft sem skapast

Vinnuandinn er ekki siacutest mikilvaeliggur og veltur aacute kennara jafnt sem nemendum Kennarinn

verethur aeth syacutena einlaeliggan aacutehuga aacute viethfangsefnunum og nemendum Nemendum aeligtti aeth

finnast thornaeliggilegt aeth leita til kennarans THORNviacute er mikilvaeliggt aeth hann setji sig iacute spor thorneirra og

aethstoethi thornaacute aacuten thorness aeth gera liacutetieth uacuter kunnaacutettuleysi thorneirra Val aacute viethfangsefni thornarf aeth vera

markvisst og aacutehugavert svo thornaeth verethi fjoumllbreytt og aacuterangur nemenda af starfi thorneirra feli ekki iacute

seacuter mikla bieth Auk thornekkingar aacute kennsluaethferethum veretha kennarar aeth gera seacuter grein fyrir thornviacute aeth

fas thorneirra og viethbroumlgeth skipti einnig maacuteli iacute kennslunni

Goacuteeth kennsla birtist iacute yacutemsum myndum og thornarf aeth skipuleggja hana vel fyrirfram En

goacuteeth skipulagning flokkast thornoacute ekki undir kennslu thornviacute thornekkingu er ekki moumlgulegt aeth flytja daeligla

eetha senda beint iacute houmlfueth nemendans heldur thornarf aeth byggja aacute thornaacutetttoumlku nemandans Kennarar

geta thornoacute gert sitt besta til aeth miethla thornekkingunni og aethstoetha nemendur vieth aeth gera hana

merkingarbaeligra Carol Ann Tomlinson (2003) telur haacutegaeligethakennslu byggja aacute samspili kennara

9

og nemanda Nemendur eru moacutettaeligkilegri vieth aeth tileinka seacuter nyacuteja thornekkingu ef kennari virethir

thornaacute og styethur

Kennarinn moacutetar naacutemsumhverfi sem er samsett af aethstaeligethum sem hann byacuter til meeth

nemendum Iacute sumum tilfellum hviacutelir meginaacutebyrgethin aacute kennaranum en iacute oumlethrum tilfellum

skiptist huacuten aacute milli kennarans og eins eetha fleiri nemenda Ferlieth er thornoacute aldrei einleikur thornviacute aeth

nemandinn moacutetar thornaeth sem hann nemur af kennaranum eetha tileinkar seacuter iacute gegnum naacutemieth Iacute

gegnum thornaacutetttoumlku nemandans skapar kennarinn kringumstaeligethur sem gera honum kleift aeth

byggja aacute fyrri thornekkingu sinni Ef markmieth kennarans er td aeth dyacutepka skilning nemenda aacute

samspili lita verethur hann aeth meta hvernig haeliggt er aeth framkvaeligma kennsluna meeth tilliti til

thornekkingar og reynslu nemenda iacute litanotkun Kennarinn verethur aeth skapa kringumstaeligethur sem

vekja loumlngun nemandans til naacutems Vieth sliacutekar aethstaeligethur thornurfa verkefnin aeth maeligta thornekkingar-

og reynslustigi nemenda og stuethla aeth innihaldsriacuteku naacutemi Sliacutekt naacutem verethur aeth tengjast oumlethrum

thornaacutettum liacutefsins og vera hagnyacutett fyrir nemandann (Eisner 2002)

Eisner (2002) vill afnema thornaacute skoethun aeth listir seacuteu ekki vitsmunalega krefjandi eetha aeth

thornaeligr seacuteu starfsemi sem tengjast tilfinningalegum upplifunum frekar en hugsun Hinsvegar

telur hann aeth sliacutek skynjun seacute iacute raun vitraelignt fyrirbaeligri Hann telur margar af thorneim

margslungnu og gloumlggu myndum hugsunar birtast thornegar nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth vinna

markvisst aeth skapandi verkefnum hvort sem um er aeth raeligetha sjoacutenlistir dans toacutenlist

boacutekmenntir eetha thornegar thorneir ryacutena iacute listskoumlpun og meta hana (Eisner 2002 Xii)

Myndmenntakennsla er jafn mikilvaeligg naacutemsgrein iacute grunnskoacutelum landsins og aethrar

greinar Myndmennt veitir nemendum moumlrg naacutemsleg taeligkifaeligri til aeth thornroskast Td geta thornau

eflt sjoacutenskyn sitt og laeligrt um marga thornaeligtti er tengjast thornjaacutelfun iacute listraelignni upplifun

Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutela stefnir ekki aeth thornviacute aeth gera nemendur aeth fraeliggum

listamoumlnnum svo sem Picasso eetha Kjarval heldur aeth kenna thorneim aeth njoacuteta listarinnar Aacute

sama haacutett og allir veretha aeth laeligra lestur skrift og reikning aeligttu allir iacute samfeacutelaginu aeth geta lesieth

iacute umhverfi sitt og verieth faeligrir um aeth njoacuteta thorness iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson

1994)

22 DBAE fagmiethueth myndmenntakennsla

DBAE er kennslustefna sem vareth til iacute Bandariacutekjunum aacute 9 aacuteratug 20 aldar og hefur haft aacutehrif aacute

myndmenntakennslu iacute moumlrgum oumlethrum loumlndum svo sem aacute Iacuteslandi DBAE er kennslustefna

sem felur iacute seacuter fleiri naacutelgunaraethferethir iacute myndmenntakennslu Elliot W Eisner er helsti

hugmyndafraeligethingur DBAE stefnunnar sem nefnd hefur verieth fagmiethueth

10

myndmenntakennsla THORNessi stefna byggir aacute fjoacuterum thornaacutettum skoumlpun listgagnryacuteni soumlgu og

fagurfraeligethi Hver thornessara thornaacutetta aacute aeth thornroska haeligfni nemendanna til aeth skoetha og meta listaverk

en einnig heiminn sem thornessi listaverk eru skoumlpueth iacute Markmiethieth er aeth gera nemendum kleift

aeth upplifa list fraacute moumlrgum sjoacutenarhornum

DBAE byggir aacute fjoacuterum meginthornaacutettum (Dobbs 1991 10 - 11)

1 Menning Meeth thornviacute aeth ryacutena iacute list er unnt aeth greina thornroacuteun menningar iacute oacuteliacutekum loumlndum

Skoethun listaverka fraacute oacuteliacutekum menningarheimum eykur viacuteethsyacuteni nemenda aacute thornann heim sem

vieth lifum iacute Vieth sliacuteka skoethun faacute nemendur ekki aetheins taeligkifaeligri til aeth skilja sjaacutelfa sig og

arfleieth siacutena betur heldur kynnast thorneir mismunandi hugmyndum og tjaacuteningarleiethum sem

gefa til kynna oacuteliacutekar hefethir og oacuteliacuteka menningarheima

2 Skoumlpun Nemendur oumlethlast reynslu iacute aeth segja fraacute og tjaacute hugsanir tilfinningar og gildi aacute

myndraelignan haacutett Tilgangur thorness aeth gefa skoumlpunargleethi lausan tauminn er ekki saacute aeth leyfa

nemendum aeth kynnast oacuteliacutekum efnum til aeth skapa uacuter heldur eiga thorneir aeth gera aacutekveethnar

aeligfingar thornar sem reynir aacute leikni taeligkni og efnismeethfereth Meeth sliacutekri vinnu faacute nemendur

taeligkifaeligri til aeth virkja hug hjarta og houmlnd

3 Samskipti Meeth listkennslu faeligr kennari taeligkifaeligri til aeth opna dyr myndraeligns heims fyrir

nemendum Iacute thorneim heimi er aeth finna oacutetal mikilvaeligg skilaboeth sem td sjoacutenvarp og

toumllvusamskipti geta flutt milli einstaklinga oacutehaacuteeth landamaeligrum Listin opnar fyrir

moumlguleika aacute samskiptum thornar sem oacuteliacutekum hugmyndum tilfinningum og gildum er komieth aacute

framfaeligri aacute myndraelignan haacutett Nemendur thornurfa aeth vera laeligsir aacute umhverfi sitt til thorness aeth

geta skilieth nuacutetiacutemasamfeacutelag og verieth virkir thornaacutetttakendur iacute thornviacute

4 Val Meeth markvissri listkennslu geta nemendur laeligrt aeth vega og meta aacute gagnryacuteninn haacutett iacute

staeth thorness aeth laacuteta persoacutenulegan og huglaeliggan smekk raacuteetha Haeliggt er aeth kenna gagnryacutena

hugsun aacute marga vegu en thornar sem listin er svo fjoumllbreytt getur huacuten hjaacutelpaeth nemendum til

aeth gera seacuter grein fyrir aeth vandamaacutel maacute leysa aacute marga vegu og aeth oumlll vandamaacutel maacute leysa aacute

einhvern haacutett

Kennarahandboacutekin miacuten Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutelans fylgir markmiethum

skoumlpunarthornaacutettar fagmiethaethrar myndlistarkennslu Meeth thornviacute aeth laeligra um liti og oumlethlast faeligrni iacute

litabloumlndun til thorness aeth faacute yacutemis blaeligbrigethi lita geta nemendur orethieth haeligfari aeth meta eigin

verk verk feacutelaga sinna og verk atvinnulistamanna Haeligfni iacute aeth greina liti iacute moumlrg mismunandi

blaeligbrigethi nyacutetist nemendum einnig vieth skoethun aacute naacutettuacuterunni (Clark Day og Greer 1987)

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

8

2 Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutelum

21 Hvernig aacute aeth kenna myndmennt

Sumir telja aeth ekki seacute haeliggt aeth kenna myndlist en aethrir telja aeth ekki aeligtti aeth kenna hana

Enn aethrir telja aeth kennsla iacute myndlist hefti skoumlpunarhaeligfileika nemenda thornviacute huacuten hindri

hugmyndaflug thorneirra og tjaacuteningu Iacute myndmenntatiacutemum eigi fyrst og fremst aeth leggja aacuteherslu

aacute stuethning vieth verklega vinnu og leyfa nemendum aeth laeligra af eigin reynslu (Eisner 2002)

Ofangreint viethhorf sem vaeligri haeliggt aeth kalla aeth kenna meeth thornviacute aeth kenna ekki er ekki

erfitt aeth hnekkja thornoacute thornaeth virethist aacutehugavert iacute fyrstu Erfitt er td aeth fullyretha aeth nemendur

thornroskist best meeth kennslufraeligethilegri vanraeligkslu Aacuteskorun kennarans er heldur ekki

aethgeretharleysi heldur verethur hann aeth koma til moacutets vieth mismunandi thornroska nemenda Til aeth

stuethla aeth auknum vitsmunathornroska og haeligfni aacute einhverju sviethi er hinsvegar ekki haeliggt aeth nota

aacutekveethna kennsluaethfereth

Ingvar Sigurgeirsson (1999) nefnir nokkur megineinkenni goacuteethrar verklegar kennslu

Hann telur mikilvaeliggt aeth nemendum seacuteu ljoacutes markmiethin meeth naacuteminu og aeth thorneir geri seacuter grein

fyrir thornviacute hvernig hinar verklegu aeligfingar tengist annars vegar fraeligethilegri undirstoumlethu og hins

vegar hagnyacutetum viethfangsefnum Mikilvaeliggt er aeth skapa gott andruacutemsloft iacute vinnuryacutemi

verklegrar kennslu Upproumlethun boretha litir lyacutesing skyacuteringarmyndir og skipulag aacute

vinnusvaeligethum er daeligmi um thornaeligtti sem hafa aacutehrif aacute thornaeth andruacutemsloft sem skapast

Vinnuandinn er ekki siacutest mikilvaeliggur og veltur aacute kennara jafnt sem nemendum Kennarinn

verethur aeth syacutena einlaeliggan aacutehuga aacute viethfangsefnunum og nemendum Nemendum aeligtti aeth

finnast thornaeliggilegt aeth leita til kennarans THORNviacute er mikilvaeliggt aeth hann setji sig iacute spor thorneirra og

aethstoethi thornaacute aacuten thorness aeth gera liacutetieth uacuter kunnaacutettuleysi thorneirra Val aacute viethfangsefni thornarf aeth vera

markvisst og aacutehugavert svo thornaeth verethi fjoumllbreytt og aacuterangur nemenda af starfi thorneirra feli ekki iacute

seacuter mikla bieth Auk thornekkingar aacute kennsluaethferethum veretha kennarar aeth gera seacuter grein fyrir thornviacute aeth

fas thorneirra og viethbroumlgeth skipti einnig maacuteli iacute kennslunni

Goacuteeth kennsla birtist iacute yacutemsum myndum og thornarf aeth skipuleggja hana vel fyrirfram En

goacuteeth skipulagning flokkast thornoacute ekki undir kennslu thornviacute thornekkingu er ekki moumlgulegt aeth flytja daeligla

eetha senda beint iacute houmlfueth nemendans heldur thornarf aeth byggja aacute thornaacutetttoumlku nemandans Kennarar

geta thornoacute gert sitt besta til aeth miethla thornekkingunni og aethstoetha nemendur vieth aeth gera hana

merkingarbaeligra Carol Ann Tomlinson (2003) telur haacutegaeligethakennslu byggja aacute samspili kennara

9

og nemanda Nemendur eru moacutettaeligkilegri vieth aeth tileinka seacuter nyacuteja thornekkingu ef kennari virethir

thornaacute og styethur

Kennarinn moacutetar naacutemsumhverfi sem er samsett af aethstaeligethum sem hann byacuter til meeth

nemendum Iacute sumum tilfellum hviacutelir meginaacutebyrgethin aacute kennaranum en iacute oumlethrum tilfellum

skiptist huacuten aacute milli kennarans og eins eetha fleiri nemenda Ferlieth er thornoacute aldrei einleikur thornviacute aeth

nemandinn moacutetar thornaeth sem hann nemur af kennaranum eetha tileinkar seacuter iacute gegnum naacutemieth Iacute

gegnum thornaacutetttoumlku nemandans skapar kennarinn kringumstaeligethur sem gera honum kleift aeth

byggja aacute fyrri thornekkingu sinni Ef markmieth kennarans er td aeth dyacutepka skilning nemenda aacute

samspili lita verethur hann aeth meta hvernig haeliggt er aeth framkvaeligma kennsluna meeth tilliti til

thornekkingar og reynslu nemenda iacute litanotkun Kennarinn verethur aeth skapa kringumstaeligethur sem

vekja loumlngun nemandans til naacutems Vieth sliacutekar aethstaeligethur thornurfa verkefnin aeth maeligta thornekkingar-

og reynslustigi nemenda og stuethla aeth innihaldsriacuteku naacutemi Sliacutekt naacutem verethur aeth tengjast oumlethrum

thornaacutettum liacutefsins og vera hagnyacutett fyrir nemandann (Eisner 2002)

Eisner (2002) vill afnema thornaacute skoethun aeth listir seacuteu ekki vitsmunalega krefjandi eetha aeth

thornaeligr seacuteu starfsemi sem tengjast tilfinningalegum upplifunum frekar en hugsun Hinsvegar

telur hann aeth sliacutek skynjun seacute iacute raun vitraelignt fyrirbaeligri Hann telur margar af thorneim

margslungnu og gloumlggu myndum hugsunar birtast thornegar nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth vinna

markvisst aeth skapandi verkefnum hvort sem um er aeth raeligetha sjoacutenlistir dans toacutenlist

boacutekmenntir eetha thornegar thorneir ryacutena iacute listskoumlpun og meta hana (Eisner 2002 Xii)

Myndmenntakennsla er jafn mikilvaeligg naacutemsgrein iacute grunnskoacutelum landsins og aethrar

greinar Myndmennt veitir nemendum moumlrg naacutemsleg taeligkifaeligri til aeth thornroskast Td geta thornau

eflt sjoacutenskyn sitt og laeligrt um marga thornaeligtti er tengjast thornjaacutelfun iacute listraelignni upplifun

Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutela stefnir ekki aeth thornviacute aeth gera nemendur aeth fraeliggum

listamoumlnnum svo sem Picasso eetha Kjarval heldur aeth kenna thorneim aeth njoacuteta listarinnar Aacute

sama haacutett og allir veretha aeth laeligra lestur skrift og reikning aeligttu allir iacute samfeacutelaginu aeth geta lesieth

iacute umhverfi sitt og verieth faeligrir um aeth njoacuteta thorness iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson

1994)

22 DBAE fagmiethueth myndmenntakennsla

DBAE er kennslustefna sem vareth til iacute Bandariacutekjunum aacute 9 aacuteratug 20 aldar og hefur haft aacutehrif aacute

myndmenntakennslu iacute moumlrgum oumlethrum loumlndum svo sem aacute Iacuteslandi DBAE er kennslustefna

sem felur iacute seacuter fleiri naacutelgunaraethferethir iacute myndmenntakennslu Elliot W Eisner er helsti

hugmyndafraeligethingur DBAE stefnunnar sem nefnd hefur verieth fagmiethueth

10

myndmenntakennsla THORNessi stefna byggir aacute fjoacuterum thornaacutettum skoumlpun listgagnryacuteni soumlgu og

fagurfraeligethi Hver thornessara thornaacutetta aacute aeth thornroska haeligfni nemendanna til aeth skoetha og meta listaverk

en einnig heiminn sem thornessi listaverk eru skoumlpueth iacute Markmiethieth er aeth gera nemendum kleift

aeth upplifa list fraacute moumlrgum sjoacutenarhornum

DBAE byggir aacute fjoacuterum meginthornaacutettum (Dobbs 1991 10 - 11)

1 Menning Meeth thornviacute aeth ryacutena iacute list er unnt aeth greina thornroacuteun menningar iacute oacuteliacutekum loumlndum

Skoethun listaverka fraacute oacuteliacutekum menningarheimum eykur viacuteethsyacuteni nemenda aacute thornann heim sem

vieth lifum iacute Vieth sliacuteka skoethun faacute nemendur ekki aetheins taeligkifaeligri til aeth skilja sjaacutelfa sig og

arfleieth siacutena betur heldur kynnast thorneir mismunandi hugmyndum og tjaacuteningarleiethum sem

gefa til kynna oacuteliacutekar hefethir og oacuteliacuteka menningarheima

2 Skoumlpun Nemendur oumlethlast reynslu iacute aeth segja fraacute og tjaacute hugsanir tilfinningar og gildi aacute

myndraelignan haacutett Tilgangur thorness aeth gefa skoumlpunargleethi lausan tauminn er ekki saacute aeth leyfa

nemendum aeth kynnast oacuteliacutekum efnum til aeth skapa uacuter heldur eiga thorneir aeth gera aacutekveethnar

aeligfingar thornar sem reynir aacute leikni taeligkni og efnismeethfereth Meeth sliacutekri vinnu faacute nemendur

taeligkifaeligri til aeth virkja hug hjarta og houmlnd

3 Samskipti Meeth listkennslu faeligr kennari taeligkifaeligri til aeth opna dyr myndraeligns heims fyrir

nemendum Iacute thorneim heimi er aeth finna oacutetal mikilvaeligg skilaboeth sem td sjoacutenvarp og

toumllvusamskipti geta flutt milli einstaklinga oacutehaacuteeth landamaeligrum Listin opnar fyrir

moumlguleika aacute samskiptum thornar sem oacuteliacutekum hugmyndum tilfinningum og gildum er komieth aacute

framfaeligri aacute myndraelignan haacutett Nemendur thornurfa aeth vera laeligsir aacute umhverfi sitt til thorness aeth

geta skilieth nuacutetiacutemasamfeacutelag og verieth virkir thornaacutetttakendur iacute thornviacute

4 Val Meeth markvissri listkennslu geta nemendur laeligrt aeth vega og meta aacute gagnryacuteninn haacutett iacute

staeth thorness aeth laacuteta persoacutenulegan og huglaeliggan smekk raacuteetha Haeliggt er aeth kenna gagnryacutena

hugsun aacute marga vegu en thornar sem listin er svo fjoumllbreytt getur huacuten hjaacutelpaeth nemendum til

aeth gera seacuter grein fyrir aeth vandamaacutel maacute leysa aacute marga vegu og aeth oumlll vandamaacutel maacute leysa aacute

einhvern haacutett

Kennarahandboacutekin miacuten Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutelans fylgir markmiethum

skoumlpunarthornaacutettar fagmiethaethrar myndlistarkennslu Meeth thornviacute aeth laeligra um liti og oumlethlast faeligrni iacute

litabloumlndun til thorness aeth faacute yacutemis blaeligbrigethi lita geta nemendur orethieth haeligfari aeth meta eigin

verk verk feacutelaga sinna og verk atvinnulistamanna Haeligfni iacute aeth greina liti iacute moumlrg mismunandi

blaeligbrigethi nyacutetist nemendum einnig vieth skoethun aacute naacutettuacuterunni (Clark Day og Greer 1987)

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

9

og nemanda Nemendur eru moacutettaeligkilegri vieth aeth tileinka seacuter nyacuteja thornekkingu ef kennari virethir

thornaacute og styethur

Kennarinn moacutetar naacutemsumhverfi sem er samsett af aethstaeligethum sem hann byacuter til meeth

nemendum Iacute sumum tilfellum hviacutelir meginaacutebyrgethin aacute kennaranum en iacute oumlethrum tilfellum

skiptist huacuten aacute milli kennarans og eins eetha fleiri nemenda Ferlieth er thornoacute aldrei einleikur thornviacute aeth

nemandinn moacutetar thornaeth sem hann nemur af kennaranum eetha tileinkar seacuter iacute gegnum naacutemieth Iacute

gegnum thornaacutetttoumlku nemandans skapar kennarinn kringumstaeligethur sem gera honum kleift aeth

byggja aacute fyrri thornekkingu sinni Ef markmieth kennarans er td aeth dyacutepka skilning nemenda aacute

samspili lita verethur hann aeth meta hvernig haeliggt er aeth framkvaeligma kennsluna meeth tilliti til

thornekkingar og reynslu nemenda iacute litanotkun Kennarinn verethur aeth skapa kringumstaeligethur sem

vekja loumlngun nemandans til naacutems Vieth sliacutekar aethstaeligethur thornurfa verkefnin aeth maeligta thornekkingar-

og reynslustigi nemenda og stuethla aeth innihaldsriacuteku naacutemi Sliacutekt naacutem verethur aeth tengjast oumlethrum

thornaacutettum liacutefsins og vera hagnyacutett fyrir nemandann (Eisner 2002)

Eisner (2002) vill afnema thornaacute skoethun aeth listir seacuteu ekki vitsmunalega krefjandi eetha aeth

thornaeligr seacuteu starfsemi sem tengjast tilfinningalegum upplifunum frekar en hugsun Hinsvegar

telur hann aeth sliacutek skynjun seacute iacute raun vitraelignt fyrirbaeligri Hann telur margar af thorneim

margslungnu og gloumlggu myndum hugsunar birtast thornegar nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth vinna

markvisst aeth skapandi verkefnum hvort sem um er aeth raeligetha sjoacutenlistir dans toacutenlist

boacutekmenntir eetha thornegar thorneir ryacutena iacute listskoumlpun og meta hana (Eisner 2002 Xii)

Myndmenntakennsla er jafn mikilvaeligg naacutemsgrein iacute grunnskoacutelum landsins og aethrar

greinar Myndmennt veitir nemendum moumlrg naacutemsleg taeligkifaeligri til aeth thornroskast Td geta thornau

eflt sjoacutenskyn sitt og laeligrt um marga thornaeligtti er tengjast thornjaacutelfun iacute listraelignni upplifun

Myndmenntakennsla iacute grunnskoacutela stefnir ekki aeth thornviacute aeth gera nemendur aeth fraeliggum

listamoumlnnum svo sem Picasso eetha Kjarval heldur aeth kenna thorneim aeth njoacuteta listarinnar Aacute

sama haacutett og allir veretha aeth laeligra lestur skrift og reikning aeligttu allir iacute samfeacutelaginu aeth geta lesieth

iacute umhverfi sitt og verieth faeligrir um aeth njoacuteta thorness iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson

1994)

22 DBAE fagmiethueth myndmenntakennsla

DBAE er kennslustefna sem vareth til iacute Bandariacutekjunum aacute 9 aacuteratug 20 aldar og hefur haft aacutehrif aacute

myndmenntakennslu iacute moumlrgum oumlethrum loumlndum svo sem aacute Iacuteslandi DBAE er kennslustefna

sem felur iacute seacuter fleiri naacutelgunaraethferethir iacute myndmenntakennslu Elliot W Eisner er helsti

hugmyndafraeligethingur DBAE stefnunnar sem nefnd hefur verieth fagmiethueth

10

myndmenntakennsla THORNessi stefna byggir aacute fjoacuterum thornaacutettum skoumlpun listgagnryacuteni soumlgu og

fagurfraeligethi Hver thornessara thornaacutetta aacute aeth thornroska haeligfni nemendanna til aeth skoetha og meta listaverk

en einnig heiminn sem thornessi listaverk eru skoumlpueth iacute Markmiethieth er aeth gera nemendum kleift

aeth upplifa list fraacute moumlrgum sjoacutenarhornum

DBAE byggir aacute fjoacuterum meginthornaacutettum (Dobbs 1991 10 - 11)

1 Menning Meeth thornviacute aeth ryacutena iacute list er unnt aeth greina thornroacuteun menningar iacute oacuteliacutekum loumlndum

Skoethun listaverka fraacute oacuteliacutekum menningarheimum eykur viacuteethsyacuteni nemenda aacute thornann heim sem

vieth lifum iacute Vieth sliacuteka skoethun faacute nemendur ekki aetheins taeligkifaeligri til aeth skilja sjaacutelfa sig og

arfleieth siacutena betur heldur kynnast thorneir mismunandi hugmyndum og tjaacuteningarleiethum sem

gefa til kynna oacuteliacutekar hefethir og oacuteliacuteka menningarheima

2 Skoumlpun Nemendur oumlethlast reynslu iacute aeth segja fraacute og tjaacute hugsanir tilfinningar og gildi aacute

myndraelignan haacutett Tilgangur thorness aeth gefa skoumlpunargleethi lausan tauminn er ekki saacute aeth leyfa

nemendum aeth kynnast oacuteliacutekum efnum til aeth skapa uacuter heldur eiga thorneir aeth gera aacutekveethnar

aeligfingar thornar sem reynir aacute leikni taeligkni og efnismeethfereth Meeth sliacutekri vinnu faacute nemendur

taeligkifaeligri til aeth virkja hug hjarta og houmlnd

3 Samskipti Meeth listkennslu faeligr kennari taeligkifaeligri til aeth opna dyr myndraeligns heims fyrir

nemendum Iacute thorneim heimi er aeth finna oacutetal mikilvaeligg skilaboeth sem td sjoacutenvarp og

toumllvusamskipti geta flutt milli einstaklinga oacutehaacuteeth landamaeligrum Listin opnar fyrir

moumlguleika aacute samskiptum thornar sem oacuteliacutekum hugmyndum tilfinningum og gildum er komieth aacute

framfaeligri aacute myndraelignan haacutett Nemendur thornurfa aeth vera laeligsir aacute umhverfi sitt til thorness aeth

geta skilieth nuacutetiacutemasamfeacutelag og verieth virkir thornaacutetttakendur iacute thornviacute

4 Val Meeth markvissri listkennslu geta nemendur laeligrt aeth vega og meta aacute gagnryacuteninn haacutett iacute

staeth thorness aeth laacuteta persoacutenulegan og huglaeliggan smekk raacuteetha Haeliggt er aeth kenna gagnryacutena

hugsun aacute marga vegu en thornar sem listin er svo fjoumllbreytt getur huacuten hjaacutelpaeth nemendum til

aeth gera seacuter grein fyrir aeth vandamaacutel maacute leysa aacute marga vegu og aeth oumlll vandamaacutel maacute leysa aacute

einhvern haacutett

Kennarahandboacutekin miacuten Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutelans fylgir markmiethum

skoumlpunarthornaacutettar fagmiethaethrar myndlistarkennslu Meeth thornviacute aeth laeligra um liti og oumlethlast faeligrni iacute

litabloumlndun til thorness aeth faacute yacutemis blaeligbrigethi lita geta nemendur orethieth haeligfari aeth meta eigin

verk verk feacutelaga sinna og verk atvinnulistamanna Haeligfni iacute aeth greina liti iacute moumlrg mismunandi

blaeligbrigethi nyacutetist nemendum einnig vieth skoethun aacute naacutettuacuterunni (Clark Day og Greer 1987)

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

10

myndmenntakennsla THORNessi stefna byggir aacute fjoacuterum thornaacutettum skoumlpun listgagnryacuteni soumlgu og

fagurfraeligethi Hver thornessara thornaacutetta aacute aeth thornroska haeligfni nemendanna til aeth skoetha og meta listaverk

en einnig heiminn sem thornessi listaverk eru skoumlpueth iacute Markmiethieth er aeth gera nemendum kleift

aeth upplifa list fraacute moumlrgum sjoacutenarhornum

DBAE byggir aacute fjoacuterum meginthornaacutettum (Dobbs 1991 10 - 11)

1 Menning Meeth thornviacute aeth ryacutena iacute list er unnt aeth greina thornroacuteun menningar iacute oacuteliacutekum loumlndum

Skoethun listaverka fraacute oacuteliacutekum menningarheimum eykur viacuteethsyacuteni nemenda aacute thornann heim sem

vieth lifum iacute Vieth sliacuteka skoethun faacute nemendur ekki aetheins taeligkifaeligri til aeth skilja sjaacutelfa sig og

arfleieth siacutena betur heldur kynnast thorneir mismunandi hugmyndum og tjaacuteningarleiethum sem

gefa til kynna oacuteliacutekar hefethir og oacuteliacuteka menningarheima

2 Skoumlpun Nemendur oumlethlast reynslu iacute aeth segja fraacute og tjaacute hugsanir tilfinningar og gildi aacute

myndraelignan haacutett Tilgangur thorness aeth gefa skoumlpunargleethi lausan tauminn er ekki saacute aeth leyfa

nemendum aeth kynnast oacuteliacutekum efnum til aeth skapa uacuter heldur eiga thorneir aeth gera aacutekveethnar

aeligfingar thornar sem reynir aacute leikni taeligkni og efnismeethfereth Meeth sliacutekri vinnu faacute nemendur

taeligkifaeligri til aeth virkja hug hjarta og houmlnd

3 Samskipti Meeth listkennslu faeligr kennari taeligkifaeligri til aeth opna dyr myndraeligns heims fyrir

nemendum Iacute thorneim heimi er aeth finna oacutetal mikilvaeligg skilaboeth sem td sjoacutenvarp og

toumllvusamskipti geta flutt milli einstaklinga oacutehaacuteeth landamaeligrum Listin opnar fyrir

moumlguleika aacute samskiptum thornar sem oacuteliacutekum hugmyndum tilfinningum og gildum er komieth aacute

framfaeligri aacute myndraelignan haacutett Nemendur thornurfa aeth vera laeligsir aacute umhverfi sitt til thorness aeth

geta skilieth nuacutetiacutemasamfeacutelag og verieth virkir thornaacutetttakendur iacute thornviacute

4 Val Meeth markvissri listkennslu geta nemendur laeligrt aeth vega og meta aacute gagnryacuteninn haacutett iacute

staeth thorness aeth laacuteta persoacutenulegan og huglaeliggan smekk raacuteetha Haeliggt er aeth kenna gagnryacutena

hugsun aacute marga vegu en thornar sem listin er svo fjoumllbreytt getur huacuten hjaacutelpaeth nemendum til

aeth gera seacuter grein fyrir aeth vandamaacutel maacute leysa aacute marga vegu og aeth oumlll vandamaacutel maacute leysa aacute

einhvern haacutett

Kennarahandboacutekin miacuten Litafraeligethi fyrir yngsta stig grunnskoacutelans fylgir markmiethum

skoumlpunarthornaacutettar fagmiethaethrar myndlistarkennslu Meeth thornviacute aeth laeligra um liti og oumlethlast faeligrni iacute

litabloumlndun til thorness aeth faacute yacutemis blaeligbrigethi lita geta nemendur orethieth haeligfari aeth meta eigin

verk verk feacutelaga sinna og verk atvinnulistamanna Haeligfni iacute aeth greina liti iacute moumlrg mismunandi

blaeligbrigethi nyacutetist nemendum einnig vieth skoethun aacute naacutettuacuterunni (Clark Day og Greer 1987)

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

11

23 Aacuteherslur uacuter aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir myndmennt

Kroumlfur iacuteslenskrar aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela fyrir myndmennt haldast iacute hendur vieth skoethanir

EW Eisner og stefnu DBAE Samkvaeligmt Eisner thornurfa boumlrn aeth meta hvern thornaacutett iacute myndverkum

siacutenum um leieth og thornau skapa verkieth eetha gefa thornviacute gaum hvernig hvert nyacutett skref fellur inn iacute

heildina Ef barn er aeth hugsa um aeth baeligta rauethum og gulum lit heitum litum iacute mynd sem er

samsett uacuter koumlldum litum thornarf barnieth aeth vega og meta yacutemsa moumlguleika og sjaacute fyrir seacuter hver

endanleg aacutehrif aacute verkieth veretha (Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007)

Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela skilgreinir thornekkingu sem safn staethreynda loumlgmaacutela kenninga

og aethferetha Iacute almennum hluta aethalnaacutemskraacuter er tekieth fram aeth innan hverrar naacutemsgreinar ber

aeth gaeligta thorness aeth jafnvaeliggi seacute milli boacuteklegra og verklegra thornaacutetta Skoumlpunarthornaacutetturinn sem er

mikilvaeliggur iacute myndmenntakennslu verethur aeth vera iacute samhengi vieth thornaacute thornekkingu sem

nemandanum er gefin

THORNroskun leikni nemandans iacute beitingu mismunandi aethferetha iacute myndmennt er mikilvaeligg

Leikni er baeligethi vitsmunaleg og verkleg og felur iacute seacuter aeth geta beitt aethferethum verklagi og

roumlkreacutettri hugsun Leikni og thornekking leietha af seacuter haeligfni sem felur svo iacute seacuter yfirsyacuten og getu til aeth

hagnyacuteta thornekkingu og leikni THORNekking leikni og haeligfni eru lykilhugtoumlk iacute Aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutela (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 36-37)

Naacutem iacute myndmennt skal vera vieth haeligfi hvers og eins og stuethla aeth alhlietha thornroska allra

nemenda Kennari aacute aeth leggja sig fram um aeth kynnast hverjum thorneim nemanda sem hann

kennir thornviacute naacutem tekur mieth af thornroska persoacutenugereth haeligfileikum getu og aacutehugasviethi hvers og

eins Einnig er mikilvaeliggt aeth kennarar aacute misjoumlfnun thornekkingarstigum vinni saman aeth menntun

nemenda eftir thornviacute sem framast er kostur (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 4-42)

Naacutemsgoumlgn sem notueth eru gegna mjoumlg thornyacuteethingarmiklu hlutverki til aeth naacute fram

markmiethum skoacutelastarfsins THORNau eiga aeth vera iacute samraeligmi vieth gildandi loumlg og aethalnaacutemskraacute aacute

hverjum tiacutema (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2011 47)

Samkvaeligmt Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela fyrir listgreinar (2007) felur myndmenntanaacutem iacute

seacuter skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennsla skal byggjast aacute thornviacute aeth thornroska faeligrni nemanda aacute baacuteethum thornessum sviethum

en vaeliggi og samspil aacute milli thornessara thornaacutetta verethur aeth fara eftir aldri og thornroska nemenda

Nemendum skulu kynnt loumlgmaacutel og aethferethir myndlistar til thorness aeth thorneir geti unnieth aacute agaethan

haacutett meeth stigvaxandi sjaacutelfstaeligethi aeth gereth eigin verka (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 9)

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

12

Liacutef og starf iacute nuacutetiacutemathornjoacuteethfeacutelagi byggir mjoumlg aacute myndraelignni reynslu einstaklinga og

tengist upplifunum svo sem uacuter naacutettuacuterunni af prentverki af listaverkum og nytjahlutum uacuter

sjoacutenvarpi af auglyacutesingaspjoumlldum uacuter kvikmyndum og uacuter toumllvum ofl Myndmenntakennsla

verethur thornviacute aeth vera markviss og reyna aacute fleiri en myndskoumlpun nemenda Ef myndmennt

byggir ekki aacute markvissri kennslu er erfitt aeth kenna hana sem almennan thornaacutett innan

grunnskoacutelans Myndmenntakennsla verethur aeth vera hluti af thorneirri menntun sem grunnskoacutelinn

aacute aeth miethla til allra nemenda sinna THORNetta thornyacuteethir aeth nemendur veretha laeligsir aacute umhverfi sitt og iacute

stakk buacutenir til aeth sjaacute thornaeth iacute gegnum listraeligna upplifun (Eiriacutekur THORNorlaacuteksson 1994 32-33)

24 Aacutefangamarkmieth iacute myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Viethfangsefni houmlfundar liacutetur aeth yngsta aldurstigi grunnskoacutelans og aacute aeth lokum aeth maeligta

aacutefangamarkmiethum fyrir myndmennt iacute lok 4 bekkjar

Baeligethi er loumlgeth aacutehersla aacute mikilvaeliggi thorness aeth nemendur handleiki hinar yacutemsu tegundir

efna og aacutehalda og laeligri um loumlgmaacutel og grunnhugtoumlk myndlistarinnar Vieth innloumlgn verkefna aacute

yngsta aldursstiginu er mikilvaeliggt aeth viethfangsefnin tengist naacutenasta umhverfi nemandans og

hugarheimi hans (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Vieth lok 4 bekkjar aacute nemandi aeth geta nyacutett seacuter grunnlitina einfaldar litabloumlndur og

litatoacutena iacute eigin skoumlpun Hann aacute aeth geta sett fram aacute sjoacutenraelignan haacutett eigin upplifanir eetha

iacutemyndanir og geta notaeth yacutemis efni meeth margviacuteslegum aacutehoumlldum Nemandi aacute aeth geta tjaacuteeth

tilfinningar siacutenar skoethanir og hugmyndaheim sinn iacute myndverki aacute einfaldan haacutett og getaeth

skapaeth myndverk iacute yacutemsum tilgangi Nemandi thornarf jafnframt aeth thornekkja hugtoumlk og heiti sem

tengjast loumlgmaacutelum og aethferethum sem gereth verkefna byggja aacute hverju sinni

Myndmenntanaacutem felur iacute seacuter aacutekveethieth ferli sem maacute skilgreina sem faeligrnithornaeligttina

skoumlpun tuacutelkun og tjaacuteningu annars vegar og skynjun greiningu og mat hins vegar

Myndmenntakennslan aacute sjaacutelf aeth mietha aeth thornviacute aeth thornroska faeligrni nemenda aacute baacuteethum

thornessum sviethum Eethlilegt vaeliggi og samspil aeligtti aeth vera aacute milli thornessara thornaacutetta eftir aldri og

thornroska nemenda (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007 11- 12)

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

13

25 Naacutemsmat

Siacutemat og sjaacutelfsmat er mikilvaeliggt til aeth naacute aacuterangri iacute aeth thornroska myndmenntafaeligrni og til

aeth thornroacutea jaacutekvaeligeth og lifandi viethhorf til thornaacutetttoumlku iacute listinni alla aeligvi Naacutemsmat byggist thornannig baeligethi

aacute goumlgnum um vinnuferlieth tilraunum og undirbuacuteningi nemandans og aacute fullunnu fraacutegengnu

verki

Nauethsynlegur thornaacutettur til thorness aeth naacutemsmat seacute jaacutekvaeligtt og uppbyggilegt er siacutemat THORNaeth

auethveldar kennaranum aeth sjaacute hvort viethfangsefnin seacuteu reacutett valin og nemendur geta thornaacute fylgst

meeth eigin framfoumlrum (Menntamaacutelaraacuteethuneytieth 2007)

Meeth sjaacutelfsmati er aacutett vieth thornegar nemandi metur siacuten eigin verk aacute gagnryacuteninn haacutett meeth

hliethsjoacuten af markmiethum og viethmiethum um aacuterangur Sjaacutelfsmat getur baeligethi farieth fram aacute meethan

verkefni er unnieth eetha aeth loknum aacutefanga Sjaacutelfsmat snyacutest thornoacute ekki einungis um thornaeth aeth gefa

sjaacutelfum seacuter einkunn fyrir verkefni heldur felur thornaeth iacute seacuter aeth hugsa um sig sem naacutemsmann THORNaeth

thornarf aeth laeligra og thornjaacutelfa sjaacutelfsmat og aacutehrifamest er ef thornaeth fer fram meethan aacute naacutemi stendur (THORNoacutera

Bjoumlrk Joacutensdoacutettir 2008 49)

Naacutemsmat sem byggt er aacute syacutenismoumlppu hentar vel iacute listgreinum og aeth mati Hart (1994)

er megintilgangur sliacuteks mats aeth auethvelda kennurum aeth meta naacutem og framfarir nemenda

auethvelda foreldrum aeth vita hvernig boumlrnum thorneirra gengur iacute naacuteminu kennurum og

fraeligethsluyfirvoumlldum gert auethveldar aeth meta naacutemieth og kennsluna en einnig aacute naacutemsmat aeth

virkja nemendur iacute aeth meta eigin naacutem (Hart 1994 24-25)

3 Skoacuteli aacuten aethgreiningar

Iacute Aethalnaacutemskraacute (2011) stendur aeth oumlll boumlrn aacute grunnskoacutelastigi eigi reacutett aacute aeth stunda skyldunaacutem iacute

almennum grunnskoacutelum sem eiga aeth koma til moacutets vieth einstaklingsmiethaethar thornarfir allra

nemendanna

THORNegar talaeth er um skoacutela aacuten aethgreiningar er aacutett vieth skoacutela thornar sem komieth er til moacutets vieth

naacutems- og feacutelagslegar thornarfir hvers og eins THORNaeth er gengieth uacutet fraacute thornviacute aeth allir faacutei joumlfn eetha jafngild

taeligkifaeligri til naacutems og aeth naacutem hvers einstaklings seacute aacute thorneirra forsendum

Einkenni skoacutela aacuten aethgreiningar er virething fyrir reacutetti allra nemenda til aeth taka thornaacutett iacute

naacutemssamfeacutelagi heimaskoacutelans oacutehaacuteeth atgervi eetha stoumlethu thorneirra Markmiethieth er aeth bjoacuteetha oumlllum

upp aacute goacuteetha menntun og aeth borin seacute virething fyrir fjoumllbreytileika mismunandi thornoumlrfum

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

14

haeligfileikum og einkennum nemenda Aacutehersla skal loumlgeth aacute aeth uacutetryacutema allri mismunun og

aethgreiningu (Aethalnaacutemskraacute 2011)

Skoacuteli aacuten aethgreiningar hvetur til einstaklingsmiethaeths naacutems og thornarf aeth sjaacute til thorness aeth

aethstaetha aethferethir og annaeth sem til thornarf seacute til staethar svo aeth allir nemendur hljoacuteti kennslu vieth

sitt haeligfi THORNoumlrf er aacute aeth verkefni seacuteu misthornung og aeth fleacutettaeth seacute inn iacute kennsluna listraelignum og

skapandi aacuteherslum (Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir 2004)

4 Litafraeligethin

41 Litir

Litir eru allt iacute kringum okkur og oumlll skynjum vieth thornaacute en thornoacute aacute mismunandi haacutett Litir geta haft

aacutehrif aacute tilfinningar okkar og oumlll eigum vieth okkur uppaacutehalds lit thornar sem smekkur okkar er

mismunandi

THORNar sem er ljoacutes thornar er litur Ef birtan er mikil sjaacuteum vieth fjoumllbreytta liti en thornar sem

birtan er dauf getur verieth erfitt aeth greina aacute milli litanna Hver litur hefur siacutena bylgjulengd THORNaeth

getur verieth misjafnlega auethvelt aeth greina oacuteliacuteka liti en auethveldast er aeth greina liti regnbogans

Iacute naacutettuacuterunni birtast litir sem mismunandi ljoacutesbylgjur Hver hlutur endurkastar fraacute seacuter

aacutekveethnum bylgjum sem vieth getum seacuteeth sem liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta

Skuacuteladoacutettir 1998 7-8)

42 Isaac Newton

Isaac Newton var breskur viacutesindamaethur sem uppgoumltvaethi aacuterieth 1666 aeth soacutelarljoacutesieth inniheacuteldi liti

og aacuterieth 1704 naacuteethi hann aeth greina liti litroacutefsins sem voru rauethur rauethgulur gulur blaacuter

fjoacutelublaacuter og rauethfjoacutelublaacuter THORNessa niethurstoumlethu feacutekk hann meeth thornviacute aeth laacuteta geisla soacutelarinnar skiacutena

iacute gegnum glerstrending THORNannig saacute hann litroacutef regnbogans (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur

Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199811)

43 Litahringurinn

Moses Harris kom meeth fyrstu kenninguna um litahringinn um miethja aacutetjaacutendu oumlld Frumlitirnir

mynda thornriacutehyrning iacute litahringnum thornar sem gulur er efst rauethur niethri til haeliggri og saacute blaacutei er

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

15

niethri til vinstri Litirnir sem blandast koma svo aacute milli frumlitanna (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og

Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 21)

Mynd 11 Litahringurinn

44 Hugtoumlk lita

441 Frumlitir

Robert Boyle setti fram kenningu aacute aacutetjaacutendu oumlld um aeth frumlitirnir vaeligru thornriacuter gulur rauethur og

blaacuter THORNeir kallast frumlitir thornviacute aeth thorneir eru ekki blandaethir uacuter oumlethrum litum Uacuter frumlitunum er

haeliggt aeth blanda mjoumlg marga liti (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 1998 13-

14)

442 Tvenndar og thornrenndarlitir

Tvenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda tveimur frumlitum en thornaacute faacuteum vieth thornrjaacute liti Gulur og blaacuter

mynda graelignan lit saacute guli og rauethi mynda rauethgulan lit og aeth lokum myndast fjoacutelublaacuter meeth

bloumlndun blaacutea og rauetha litarins

THORNrenndarlitir faacutest meeth thornviacute aeth blanda saman tveimur tvenndarlitum Saacute gulbruacuteni

myndast vieth bloumlndun aacute rauethgulum og graelignum lit rauethbruacutenn faeligst vieth bloumlndun aacute rauethgulum

og fjoacutelublaacuteum lit og aeth lokum faeligst blaacutegraacuter litur meeth thornviacute aeth blanda saman fjoacutelublaacuteum og

graelignum lit (Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir 199815)

443 Andstaeligethulitir

THORNeir litir sem kallast andstaeligethulitir eru thorneir sem eru aacute moacuteti hvor oumlethrum iacute litahringnum

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

16

Andstaeligethir litir fara oft vel saman thornar sem thorneir draga fram hvorn annan (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og

Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 1998 22)

44 4 Svartur og hviacutetur

Svarti liturinn endurkastar engu ljoacutesi og thornviacute sjaacuteum vieth engan lit Svart er andstaeligetha hviacuteta

litarins Hviacuteti liturinn endurkastar oumlllum litabylgjum og thornannig sjaacuteum vieth einungis hviacutett THORNetta

geta nemendur uppgoumltvaeth sjaacutelfir iacute verkefninu Litahringurinn og bloumlndun lita thornar sem thorneir

eiga aeth buacutea til litaskiacutefu sem er laacutetin snuacuteast (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir

199816)

Meeth svoumlrtum og hviacutetum lit er haeliggt aeth blanda marga graacutea toacutena En einnig er haeliggt aeth

lyacutesa og dekkja alla liti meeth thornviacute aeth blanda svoumlrtum eetha hviacutetum lit saman vieth (Hroumlnn

Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199817)

445 Bloumlndun lita

Bloumlndun litarefna kallast fraacutedraeligg litabloumlndun en bloumlndun ljoacutess kallast viacuteethlaeligg litabloumlndun Til

aeth skilja betur fraacutedraeligga litabloumlndun er haeliggt aeth nota litaethar glaeligrur iacute frumlitunum Til daeligmis

er gul glaeligra loumlgeth aacute glugga og siacuteethan er suacute blaacutea loumlgeth ofan aacute og thornaacute verethur graelignt ljoacutes Fraacutedraeligg

litabloumlndun aacute einnig vieth um bloumlndun aacute vatnslitum eetha thornekjulitum

Viacuteethlaeligg litabloumlndun faeligst meeth thornviacute aeth nota vasaljoacutes meeth litasiacuteum iacute Fyrst er varpaeth

rauethu ljoacutesi og svo graelignu ljoacutesi Uacutetkoman verethur gulur litur Iacute viacuteethlaeliggri bloumlndun er gefieth ljoacutes en iacute

fraacutedraeliggri litabloumlndun er ljoacutes dregieth fraacute (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199827-

28)

446 Heitir og kaldir litir

Alla liti er haeliggt aeth flokka iacute tvo hoacutepa sem kallast bdquoheitirldquo og bdquokaldirldquo litir THORNeir litir sem flokkast

undir bdquoheitaldquo liti eru rauethur rauethgulur og gulur Blaacuteir graelignir og fjoacutelublaacuteir litir kallast bdquokaldirldquo

litir (Hroumlnn Aacuternadoacutettir og Sigriacuteethur Aacute Skuacuteladoacutettir 199818)

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

17

5 Um handboacutekina

51 Litahringurinn og bloumlndun lita

Iacute fyrsta kafla handboacutekarinnar oumlethlast kennarinn grunn sem hjaacutelpar honum aeth kenna

litafraeligethina Efninu er skipt aacute thornrjaacuter kennslustundir sem hver um sig aeligtti ekki aeth vera styttri en

60 miacuten Seacuterhver kennslustund byrjar aacute smaacutefyrirlestri Fyrsti fyrirlesturinn uacutetskyacuterir frumliti og

bloumlndun thorneirra annar kynnir litahringinn og saacute thornriethji andstaeligethuliti og hugtoumlkin heitir og kaldir

litir

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mikilvaeliggar iacute kennslu og byggja aacute thornekkingu og skilningi kennara

aacute viethfangsefninu Kennari verethur thornoacute aeth gaeligta thorness aeth reyna aeth gera ekki of moumlrgum

hugtoumlkum skil THORNess vegna hefur viethfangsefnum litafraeligethinnar verieth skipt aacute thornrjaacuter

kennslustundir sem auk fyrirlestranna byggja aacute verklegri kennslu og umraeligethum En einnig er

thornar verkefnieth litarugl sem fellur undir vinnuboacutekarkennslu sem er iacute thornessu tilfelli einskonar

upprifjun aacute thornekkingaratriethum kennslustundanna (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27-73)

Nyacute hugtoumlk laeligrast ekki af beinni kennslu einni og seacuter Nemendur thornurfa aeth faacute taeligkifaeligri

til aeth meethhoumlndla hugtoumlkin iacute umraeligethum Iacute verklegum hluta kennslustundanna thornegar boumlrn eru

aeth faacutest vieth aeth maacutela myndir eetha buacutea til litaskiacutefu skapast goacuteethar aethstaeligethur fyrir kennarann aeth

koma umraeligethum af staeth thornar sem nemendur faacute taeligkifaeligri til aeth aeligfa sig aeth nota tiltekin hugtoumlk

Meeth thornviacute aeth skoetha og raeligetha liti iacute myndum viethurkenndra listamanna sem er eitt af

viethfangsefnum fyrstu og thornriethju kennslustundar kynnast thorneir listgagnryacuteni og fagurfraeligethi

Markmieth fagmiethaethar myndmenntakennslu sem hefur haft aacutehrif aacute aethalnaacutemskraacute

grunnskoacutelans iacute myndmennt er aeth thornroska haeligfni nemenda til thorness aeth skilja og meta list Meeth

thornviacute aeth greina liti iacute myndum geta nemendur aacutettaeth sig betur aacute hvaeth thornaeth er vieth myndir sem

thorneim liacutekar Nemendur eru aeth yfirfaeligra sjoacutenraelignt maacutel iacute talaeth maacutel Myndmenntakennsla sem

leggur riacuteka aacuteherslu aacute umfjoumlllun nemenda um listaverk eykur haeligfni thorneirra til thorness aeth koma

auga aacute sjoacutenraelignar eigindir iacute listaverkum sem iacute thornessu tilfelli eru litir (Roacutesa K Juacuteliacuteusdoacutettir 2007

126)

Skoumlpun verethur thornoacute aacutevallt aeth vera lykilatriethi iacute myndmenntakennslu Iacute fyrstu

kennslustundinni proacutefa nemendur sig aacutefram og skapa siacutena eigin liti THORNeir eru aeth oumlethlast haeligfni

sem nyacutetist thorneim svo iacute aacuteframhaldandi skoumlpun myndverka

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

18

52 Regnboginn

Regnboginn er toumlfrandi sjoacuten sem hefur heillaeth mannfoacutelkieth fraacute oacutemunatiacuteeth THORNessi kafli

handboacutekarinnar tengir fegureth hans vieth eethlisfraeligethilega eiginleika hans og soumlgur af honum

Samthornaeligtting faggreina eins og vieth sjaacuteum heacuter er ekki nyacute hugmynd en rannsoacuteknir hafa

syacutent oacutetviacuteraeligetha kosti thornessarar aethferethar Meeth thornviacute aeth samthornaeligtta eethlis- og litafraeligethi aacutetta

nemendur sig aacute thornviacute aeth thornekkingarsvieth eru haacuteeth hvort oumlethru og aeth suacute fegureth sem vieth upplifum

tengist viacutesindum (Shallaway Beach 1998 114)

THORNessum kafla er meethal annars aeligtlaeth thornaeth erfietha hlutverk aeth kenna boumlrnum aeth

soacutelarljoacutesieth inniheldur liti Kennslustund byrjar thornoacute ekki aacute fyrirlestri sem aacute aeth uacutetskyacutera fyrir

nemendum aeth allt sem vieth sjaacuteum sem liti er iacute rauninni ljoacutes heldur er gaacutetan um regnbogann

notueth sem kveikja Kennaranum er aeligtlaeth aeth lauma eethlisfraeligethilegum upplyacutesingum um ljoacutesieth

inn iacute umraeligethu um regnbogann

Til thorness aeth kennslan beri aacuterangur verethur kennarinn aeth buacutea nemendur undir hana

Hann aacute ekki aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute aeth miethla nyacuterri thornekkingu iacute upphafi tiacutemans heldur aacute

hann aeth fraeligetha nemendur meeth hliethsjoacuten af fyrri thornekkingu thorneirra og aacutehuga (hugsmiacuteethahyggja)

THORNegar nemendur eru tilbuacutenir aeth meethtaka nyacutejar upplyacutesingar verethur kennarinn aeth sjaacute til thorness

aeth thornau laeligri aacute virkan haacutett (Mary og Roger 2007 67-68)

Iacute thornessari kennslustund faacute nemendur taeligkifaeligri til aeth handfjatla glerstrending leyfa

ljoacutesinu aeth fara iacute gegnum hann og sjaacute hvernig thornaeth greinist iacute oacuteliacuteka liti Litroacutef er heacuter meeth orethieth

aacutethornreifanlegt og hugtakieth skapast iacute thorneirra eigin houmlndum Iacute seinni hluta kennslustundarinnar faacute

nemendur aeth maacutela myndir thornar sem regnboginn aacute aeth koma fram Heacuter faacute thorneir taeligkifaeligri til aeth

proacutefa sig aacutefram meeth litabloumlndun og hleypa hugarfluginu af staeth

53 Svarthviacutett

Eins og titill kaflans gefur til kynna eru nemendum kynntir moumlguleikar svarta og hviacuteta

litarins Kveikja fyrstu kennslustundarinnar er Guernica mynd iacute graacutetoacutenum eftir Picasso sem

kennari varpar aacute vegg Umraeligethan byrjar um litatoacutenana iacute myndinni og hvaetha tilfinningu huacuten

vekur upp iacute nemendum meeth tilliti til thorness aeth litir hafa mismunandi aacutehrif aacute foacutelk Nemendur

aeligfa sig iacute bloumlndun graacutetoacutena og maacutela siacuteethan mynd Iacute annarri kennslustundinni eru sami liturinn

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

19

skoethaethur vieth mismunandi ljoacutesskilyrethi og aacute bloumlndun lita meeth mismiklum svoumlrtum eetha hviacutetum

lit svo aeth margir litatoacutenar faacuteist kynnt fyrir nemendum Iacute verkefni kennslustundarinnar thornurfa

nemendur aeth tuacutelka dag og noacutett og maacutela tvaeligr myndir meeth sama viethfangsefni Oumlnnur myndin

aacute thornoacute aeth endurspegla daginn en hin noacutettina

Meeth thornviacute aeth kenna nemendum um litatoacutena og bloumlndun thorneirra sem aacutesamt uacutetliacutenum

mynstri formi og aacutefereth eru grunnthornaeligttir myndlistarinnar erum vieth aeth hjaacutelpa nemendum til

aeth oumlethlast meiri haeligfni til eigin skoumlpunar THORNessir thornaeligttir eru jafn mikilvaeliggir fyrir myndlist og oreth

eru fyrir ritlist Samhlietha thornroacuteun taeligknilegrar haeligfni er thornoacute mikilvaeliggt aeth skapa vettvang fyrir

thornroacuteun tilfinninga (Robinson 2007101)

54 Litasyacuten

Iacute fjoacuteretha kafla handboacutekarinnar er tekin fyrir litasyacuten dyacutera og manna Kennslustundin hefst aacute thornviacute

aeth kennarinn varpar myndum aacute vegg af oacuteliacutekri syacuten dyacutera og manna aacute liti Hlutir uacuter

kennslustundinni eru skoethaethir iacute ljoacutesi thorness hvernig oacuteliacutek dyacuter myndu sjaacute thornaacute Heacuter gefst faeligri aacute aeth

samthornaeligtta liacuteffraeligethi og myndmennt meeth thornviacute aeth kynna fyrir nemendum thornaacute staethreynd aeth litir

eins og vieth sjaacuteum thornaacute eru haacuteethir eiginleikum mannsheilans Heili annarra liacutefvera tuacutelkar boethin

fraacute augunum aacute annan haacutett

Goacuteethar uacutetskyacuteringar eru mjoumlg mikilvaeliggar iacute kennslu en hinsvegar er vandasamt aeth gera

grein fyrir thornviacute iacute hverju goacuteethar uacutetskyacuteringar eru raunverulega foacutelgnar THORNekking og skilningur

kennara aacute viethfangsefninu skiptir miklu maacuteli um thornaeth hvernig honum tekst aeth uacutetskyacutera fyrir

oumlethrum (Ingvar Sigurgeirsson 1999 27) Myndmenntakennari sem aeligtlar seacuter aeth vekja aacutehuga

nemenda aacute liacuteffraeligethilegum thornaeligtti lita verethur aeth vera vel kunnugur efninu Handboacutekin biacuteethur upp

aacute froacuteethleik fyrir kennarann sem auethveldar undirbuacutening kennslu

Iacute tiacutemanum raeligethir kennarinn vieth nemendur um kosti og galla thorness fyrir liacutefverur aeth

litirnir birtist thorneim meeth thorneim haeligtti sem thorneir gera

Verkefni kennslustundarinnar felst siacuteethan iacute thornviacute aeth nemendur velja seacuter litasyacuten eins dyacuters

og maacuteli samkvaeligmt thornviacute

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

20

55 Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin

Iacute kaflanum Iacuteslenski hesturinn og sauethkindin eru tekin fyrir heiti litir og litbrigethi iacuteslenska

hestsins og sauethkindarinnar Kennslustundin byrjar aacute thornviacute aeth kennarinn varpar myndum af

hestum og sauethkindum aacute vegg sem syacutena oacuteliacutek litbrigethi thorneirra Nemendur reyna aeth giska aacute

heiti litbrigetha dyacuteranna og thornyacuteething og uppruni heitanna eru skoethueth Iacute framhaldi thornessa vinna

nemendur verkefni thornar sem thorneir velja seacuter eitt litbrigethi og reyna aeth naacute reacutettum blaeligbrigethum

fram meeth litabloumlndun Nemendur mega thornar aeth auki skapa sitt eigieth litbrigethi til aeth nota aacute dyacuter

og gefa thornviacute nafn THORNar sem aethalaacutehersla kaflans er litabloumlndun verethur ekki loumlgeth seacuterstoumlk aacutehersla

aacute aeth nemendur kunni aeth teikna hest og kind og er thornviacute iacute boethi uacutetprentanleg uacutetliacutenuteikning af

dyacuterunum

Iacute thornessum kafla er thornaeth kennaranum iacute sjaacutelfsvald sett hversu djuacutept hann vill kafa iacute

litbrigethi sauethkindarinnar og hesta THORNetta raeligethst thornoacute helst af naeligrumhverfi nemendans

Nemendur sem buacutea iacute sveit komast sjaacutelfsagt iacute meiri snertingu vieth huacutesdyacuter en borgarboumlrnin

Boumlrn tileinka seacuter nyacute hugtoumlk meeth thornviacute aeth nota thornau THORNoacute aeth hugtakieth bdquosvartbotnoacutettldquo seacute td ekki til

iacute orethaforetha allra heimila er skemmtilegt aeth kynna thornaeth Iacuteslensk menning er seacuterstoumlk og thornviacute

mikilvaeliggt aeth halda uppi okkar arfleifeth

56 Graelignt graelignt graelignt

Graelignt graelignt graelignt er kafli thornar sem raeligddir eru mismunandi toacutenar graeligna litarins

Kennslustundin hefst aacute thornviacute aeth kennari varpar myndum af mismunandi graelignum litbrigethum aacute

vegg Kennarinn leiethir nemendur iacute umraeligethu um oacuteliacuteku litbrigethin og hvernig bloumlndun annarra

lita vieth thornau geti breytt thorneim Til aeth leggja betri aacuteherslu aacute aeth graelignn kemur iacute mismunandi

toacutenum bera nemendur saman oacuteliacuteka hluti iacute skoacutelastofunni eetha fliacutekur siacutenar Ef thorness er kostur

getur thornetta verieth uacutetikennsluverkefni thornar sem nemendur skoetha groacuteethur sem er mismunandi aacute

litinn Nemendur proacutefa sig aacutefram iacute aeth blanda oacuteliacuteka graeligna toacutena og aeth maacutela mynd

Iacute aacutefangamarkmiethum iacute lok 4 bekkjar kemur fram aeth thornaeth seacute kjoumlrieth taeligkifaeligri aeth tengja

saman viethfangsefni iacute naacutenasta umhverfi vieth hugarheim nemendans (Aethalnaacutemskraacute 2007)

Uacutetikennsla er skilgreind sem kennsla sem fer fram reglulega utandyra og thornviacute um

vettvangsfereth aeth raeligetha iacute verkefninu Graelignt graelignt graelignt Umhverfieth og naacutettuacuteran iacute kring aacute aeth

vera efniviethur kennslunnar sem byggist aacute thornviacute aeth haeliggt seacute aeth nota meeth beinum haeligtti thornaeth sem

naacutettuacuteran eetha umhverfieth hefur upp aacute aeth bjoacuteetha (Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur ed) Eins og kemur

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

21

fram iacute Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela (2011) aeligtti kennarinn aeth nyacuteta naacutettuacuteruna og umhverfieth sem

vettvang naacutems og kennslu

6 Lokaoreth

Vieth gereth handboacutekarinnar laeligrethi eacuteg margt og dyacutepkaethi thornekkingu miacutena aacute litafraeligethi sem eacuteg tel

mikilvaeliggt skilyrethi thorness aeth veretha goacuteethur myndmenntakennari Hugtoumlk litafraeligethinnar eru moumlrg

og litabloumlndun thornviacute meginaacuteherslan iacute verkefnunum Meacuter thornoacutetti thornviacute mikilvaeliggt aeth gera verkefni

handboacutekarinnar fjoumllbreytt og skemmtileg svo hugtoumlkin kaeligmust sem best til skila THORNoacute verkefni

handboacutekarinnar seacuteu aeligtlueth yngsta stigi grunnskoacutelans n thornoacute geta kennarar thornoacute uacutetfaeligrt sum

verkefnin og lagt fyrir eldri nemendurg Sum verkefnanna bjoacuteetha upp aacute samthornaeligttingu sem

gefur kennurum annarra greina taeligkifaeligri aeth nyacuteta thornau Er thornaeth von miacuten aeth kennarar geti notaeth

verkefnin og nemendur haf gagn af thorneim um langa framtiacuteeth

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

22

7 Heimildaskraacute

71 Boacutekaskraacute

Clark G A Day M D og Greer D (1987) Disciplinebased Art Education Becoming

Students of Art Journal of Aesthetic Education 21(2) 129-193

Dobbs S M (2003) A Guide to Discipline-Based Art Education Learning in and Through Art

(3uacutetg) Los Angeles The Paul Getty Museum

Eiriacutekur THORNorlaacuteksson (1994) Nauethsyn listkennslu aacute runnskoacutelastigi 12 (2) 28-33 Reykjaviacutek Nyacute

menntamaacutel

Eisner EW (2002) The Arts and the Creation of Mind Harrisonburg Virginia RR

Donnelley amp Sons

Hart Diane (1994) Authentic Assessment A Handbook for Educators Menlo Park CA

Addison-Wesley Pub Co

Hroumlnn Arnarsdoacutettir og Sigriacuteethur Aacuteguacutesta Skuacuteladoacutettir (1998) Heimur litanna Reykjaviacutek Una-

Boacutekarforlag

Mary R og Roger J (2007) Inside the Learning Mind Primary Children and their Learning

Processes Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) Beginning teaching beginning learning London Open

University Press

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2011) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela almennur hluti Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth (2007) Aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela listgreinar Reykjaviacutek

Menntamaacutelaraacuteethuneytieth

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

23

Moyles G (2007) Mummyacutes Face is Green Developing Thinking and Skills in Art London

Beginning Teaching Beginning Learning Iacute Moyles J (ritstjoacuteri) London Open

University Press

Roacutesa Kristiacuten Juacuteliacuteusdoacutettir 2007 Gildi fagurfraeligethi iacute myndlistakennslu ungra barna Iacute Kristiacuten

Bjarnadoacutettir og Sigruacuten Klara Hannesdoacutettir (Ritstj) THORNekking - thornjaacutelfun - thornroski 30 aacutera

afmaeliglisrit DKG bls 119 - 128 30 Delta Kappa Gamma Feacutelag kvenna iacute fraeligethslustoumlrfum

aacute Iacuteslandi

Shallaway L Beach L (1998) Learning to Teach Not Just for Beginners The Essential

Guide for All Teacher USA

Thomas A (2000) Fjoumllgreindir iacute skoacutelastofunni (Erla Kristjaacutensdoacutettir thornyacuteddi) Reykjaviacutek JPV

uacutetgaacutefa

THORNoacutera Bjoumlrk Joacutensdoacutettir (2008) Naacutemsmat meeth aacuteherslu aacute leiethsagnarmat Akureyri Stell

72 Rafraelignar heimildir

Eliacuten G Oacutelafsdoacutettir (2004) Nemandinn iacute naeligrmynd Skapandi naacutem iacute fjoumllbreyttu umhverfi (bls

20) Reykjaviacutek Fraeligethslumiethstoumleth Reykjaviacutekur Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwmenntamalaraduneytiisutgefid-efninamskraradalnamskra-

grunnskola

Naacutettuacuteruskoacuteli Reykjaviacutekur (ed) Soacutett 12 januacutear 2013 af

httpwwwnatturuskoliisdefaultaspsid_id=27793amptre_rod=003|amptId=1

73 Myndaskraacute

Mynd 11 Litahringurinn bls 17 httpwwwgoogleisimgreshl=enampclient=firefox-

aamphs=hQFampsa=Xamptbo=damprls=orgmozillaisofficialampbiw=1958ampbih=952amptbm=ischamptbnid=4

24

VPTJEwbgAH_bMampimgrefurl=httpwwwartsparxcomcolorwheelaspampdocid=EBzazg62ZF

2hOMampimgurl=httpwwwartsparxcomimagescolorwheel-

mini01gifampw=300amph=306ampei=5JP0UKLhFoaZ0QWfz4HoAQampzoom=1ampiact=hcampvpx=812ampvp

y=301ampdur=4974amphovh=227amphovw=222amptx=84ampty=126ampsig=109489928514295638349amppa

ge=1amptbnh=141amptbnw=138ampstart=0ampndsp=60ampved=1t429r17s0i196