Marimba w muzyce orkiestrowej i jazzowej

PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie Seria: Edukacja Muzyczna 2009, z. III

Korneliusz Wiatr

Marimba w muzyce orkiestrowej i jazzowej

1. Marimba w ró nych odmianach muzyki rozrywkowej

W muzyce XX i XXI wieku istnieje wiele pozycji, które trudno jednoznacz-

nie zaliczy do muzyki klasycznej, b d te rozrywkowej. Wp ywa na to, w du-

ym stopniu, zastosowane przez kompozytora instrumentarium, w szczególno-

ci, gdy mamy do czynienia z rozbudowan sekcj instrumentów perkusyjnych,

które – dzi ki swojemu ludowemu pochodzeniu – znakomicie nadaj si do za-

stosowania we wszystkich niemal gatunkach muzycznych. Jednym z takich in-

strumentów jest – pochodz ca z Afryki Zachodniej – a za spraw XVI i XVII-

-wiecznych statków, przewo cych niewolników – spopularyzowana w Amery-

ce aci skiej (Gwatemala, Nikaragua, Meksyk) marimba.

Fot. 1. Ma a marimba afryka ska1

W muzyce klasycznej marimba ma zastosowanie jako instrument solowy

oraz orkiestrowy; wielu kompozytorów, zafascynowanych mo liwo ciami tech-

nicznymi i sonorystycznymi instrumentu, napisa o ciesz ce si du popularno-

ci Koncerty na marimb i orkiestr . W muzyce rozrywkowej marimba (po-

1 ród o: www.musicwithease.com.

226 Korneliusz Wiatr

dobnie jak wibrafon) znalaz a zastosowanie w du ych orkiestrach jazzowych lat

30., m.in. w big-bandach Duke’a Ellingtona, Paula Whitemana i in. Zdecy-

dowanie najcz ciej marimb us ysze mo na w zespo ach kameralnych typu

combo. Znakomicie brzmi w duecie z innym instrumentem, a tak e solo. Wi k-

szo wymienionych mo liwo ci konfiguracji aparatu wykonawczego na co

dzie w swojej „Marimba Restaurant” stosuje wybitny wirtuoz gry na tym in-

strumencie – Bongani Sotshononda. Wyst puje on w nast puj cych zespo ach:

— African Rhythm Band w sk adzie: marimba, vocal, gitary, fortepian, bass,

perkusja, instrumenty d te i in.; zespó wykonuje w asne kompozycje inspi-

rowane tradycyjn muzyk afryka sk oraz kompozycje ulubionych wspó -

czesnych twórców tego kontynentu, takich jak: Makeba2, Masekela, Ibra-

him3 i in.;

— orkiestry taneczne: James Frank and the Sticky Triggers, Tucan Tucan oraz

Blaze to kilkunastoosobowe zespo y graj ce niezwykle energetyczn muzy-

k taneczn w stylu American Big Band, Swing and Jive, South African

Sophiatown, Jazz, African and Cuban salsa music, Latin American and po-

pular covers;

— bardzo interesuj cym sk adem jest Boulevard Blues Band z wokalist Joh-

nem Mostertem, w fascynuj cy sposób adaptuj cy marimb w takich gatun-

kach jak delta blues czy Chicago blues;

2 Miriam M a k e b a (ur. 4 marca 1932 w Johannesburgu) – po udniowoafryka ska piosenkarka,

znana tak e jako Mama Afrika. We wczesnych latach 60. XX wieku, z powodów politycznych

wyjecha a z RPA i osiedli a si w USA. Sta a si jednym z symboli walki z apartheidem. Do ro-

dzinnego kraju wróci a w 1990 po uwolnieniu z wi zienia Nelsona Mandeli. Karier muzyczn

rozpocz a w 1953 w najs ynniejszym zespole po udniowoafryka skim The Manhattan

Brothers. W Stanach Zjednoczonych pocz tkowo wspó pracowa a z Harrym Belafontem. ( ró-

d o: wikipedia.pl). 3 Tak o Abdullahu Ibrahimie w swojej recenzji pisze Dionizy Pi tkowski: „Posta wybitnego pia-

nisty Abdullaha Ibrahima (znanego tak e jako Dollar Brand) jest w tym kontek cie szczególna –

oto bowiem przybywa muzyk uto samiany nie tylko z estetyk jazzu, ale tak e jako pionier

afro-jazzowej tradycji. To sam Duke Ellington, zauroczony w latach sze dziesi tych wirtuoze-

ri pianisty, zaproponowa mu udzia we wspólnych koncertach. Z czasem A. Ibrahim wprowa-

dzi do swojego rozleg ego repertuaru tak e wielkie standardy Ellingtona, a album Ode To Duke

Ellington sta si jednym z najbardziej znacz cych nagra dzisiejszego jazzu. Ale do historii tej

muzyki przechodzi A. Ibrahim g ównie jako piewca wielkiej afryka skiej tradycji tak subtelnie

wplecionej w jazzow wirtuozeri jego pianistyki. Artysta, który urodzi si i wychowa w Po-

udniowej Afryce, jest doskona ym piewc i mentorem «african-roots» we wspó czesnej muzy-

ce. Nie stroni c od odwa nych i nowoczesnych form, potrafi swoimi balladami nada ka demu

nagraniu i koncertowi walor wielkiego, artystycznego doznania. Nie bez powodu o recitale arty-

sty i jego Tria zabiegaj najwa niejsze sale koncertowe wiata, a sam pianista jest zawsze wiel-

k gwiazd najwi kszych festiwali jazzowych”. ( ród o: wikipedia.pl).

Marimba w muzyce rozrywkowej i jazzowej 227

— zdecydowanie najciekawszym projektem jest prowadzony przez prof. Mi-

ke’a Campbella Marimban Big Band, maj cy w swoim repertuarze afryka -

sk , ameryka sk i latynosk klasyk big-bandow .

Fot. 2. Zespó Batanai Marimba na festiwalu Bunk Fest4

Tak jak bogata w przeró ne style i gatunki jest muzyka rozrywkowa, tak

nieograniczone s mo liwo ci wykorzystania w niej tak wszechstronnego in-

strumentu, jakim jest marimba. Wyst puje ona w jazzie (od swingu po modern

jazz, szczególnie za w latin jazz), w muzyce latynoskiej (Afro-Cuban salsa

music i in.), w rocku (szczególnie progressive), w folku, w muzyce elektro-

nicznej (zw aszcza ambient), wreszcie w ró nego rodzaju gatunkach fusion

(jazz-rock, funk i in.) oraz muzyce eksperymentalnej. Wspólnym mianowni-

kiem tych ró nych gatunków muzyki jest improwizacja. W odró nieniu od mu-

zyki klasycznej, w której wykonawca realizuje zapisan przez kompozytora par-

tytur , w muzyce rozrywkowej, szczególnie z influencj jazzow oraz latynosk ,

muzyk instrumentalista improwizuje, czyli osobi cie jest kompozytorem b d

te wspó kompozytorem wykonywanego utworu.

Fot. 3. Model marimby firmy Adams5

4 ród o: www.bunkfest.co.uk.


2. Wybitni wirtuozi marimby

Wspó cze nie tworzy wielu wybitnych mistrzów marimby: wirtuozów-im-

prowizatorów i zarazem kompozytorów. Tworz oni dzie a o rozmaitej prowe-

niencji, a dzi ki swojej maestrii zawsze zyskuj uznanie krytyków oraz ogromn

popularno u publiczno ci. Na ogó koncerty z udzia em mistrzów marimby

pozostawiaj niezapomniane wra enia; arty ci niejednokrotnie prezentuj zna-

komity show6, o czym mog em osobi cie si przekona , uczestnicz c w organi-

zowanym od 1988 roku Mi dzynarodowym Festiwalu Perkusyjnym w Opolu.

Wielu z opisanych poni ej artystów mia em przyjemno pozna w a nie na

wspomnianym festiwalu, oraz na innych, coraz liczniej w naszym kraju i na

wiecie organizowanych.

Fot. 4. Marimbista Dave Samuels7 na festiwalu w Opolu

Kilkakrotnie wyst puj cy w Polsce Dave Samuels – ameryka ski muzyk

graj cy na marimbie i wibrafonie, nale y do wiatowej czo ówki. O jego

wszechstronno ci i reputacji wiadczy fakt, e nagrywa i wyst powa z artysta-

mi i zespo ami tak ró nymi jak: Gerry Mulligan, Oscar Peterson, Chet Baker,

5 ród o: www.adams-music.com. 6 Istnieje wiele utworów, które ju z za o enia s interesuj ce pod wzgl dem „choreograficz-

nym”, np. Stubernic Marka Forda, przeznaczony do wykonania przez trzech muzyków na jed-

nym instrumencie – wykonawcy graj swoje partie, podchodz c co chwil do marimby od innej

strony, graj c na ca ym instrumencie (wliczaj c rezonatory i stela ), niekiedy ty em do publicz-

no ci. Metoda kilku muzyków graj cych równocze nie na jednym instrumencie pochodzi bez-

po rednio z tradycji wykonawczej, znanej w Ameryce aci skiej. 7 ród o: www.ragtime.opole.pl/festiwal.


Stan Getz, Carla Bley, The Yellowjackets, Pat Metheny, Bruce Hornsby, Frank

Zappa, The Fantasy Band, Spyro Gyra oraz The Caribbean Jazz Project. Uro-

dzony w Chicago, zacz gra na perkusji w wieku 6 lat. Ucz szczaj c do li-

ceum, czy zainteresowania b bnami i klawiszami, a tak e zacz skupia sw

uwag na marimbie i wibrafonie. Po raz pierwszy da si pozna mi dzynaro-

dowej publiczno ci w 1974 roku jako cz onek sekstetu Gerry’ego Mulligana.

Przez nast pne kilka lat wspó tworzy , nagrywa i wyst powa z trzema ró nymi

zespo ami awangardowymi: Double Image, Gallery oraz Skylight Trio, z którym

gra od 1977 do 1994 roku i wyda 20 p yt. Zosta uhonorowany 5 nominacjami

do nagrody Grammy i tytu em Najlepszego Wibrafonisty przyznanym przez ma-

gazyny „Jazziz” i „Modern Drummer Magazine”. Jego nagrania solowe to:

Living Colors (MCA) (1988), Ten Degrees North (MCA), Natural Selection

(GRP) oraz Del Sol (GRP). Jego muzyka by a wykorzystywana w filmach

i w telewizji. W 1993 roku utworzy sekstet Carribbean Jazz Project, wraz

z Paquito D’River na saksofonie i klarnecie oraz Andym Narellem na perkusji.

Muzycy ci nagrali dwa albumy. W 1999 roku Samuels zosta „konkordowym ar-

tyst ” i reformowa „Carribbean Jazz Project”; w 2003 roku zespó zosta uhono-

rowany nagrod Grammy w kategorii „Best Latin Jazz Album” (The Gathering).

Najwi ksz popularno Samuels zdoby jednak z grup Spyro Gyra, b d c

obecnie jedn z najbardziej popularnych i osi gaj c komercyjny sukces grup

smooth jazzow .

„To musia a by dobra zabawa, kiedy m odzi, rozwijaj cy si arty ci mogli

gra naturalnie, to co w sobie czuli, nie martwi c si , gdzie ich muzyczny wysi-

ek zostanie zakwalifikowany przez radiowe kanony. Kiedy grali na instrumen-

tach, nie zastanawiali si , czy jest to jazz, pop, pop-jazz czy cho by fusion,

zw aszcza je li by a melodia, przygoda i szansa otwarcia si s uchaczom, którzy

to trwale pokochaj ” – w ten sposób okre laj pocz tki swojej kariery muzycy

grupy Spyro Gyra.

25 lat temu, na d ugo przed tym zanim w radiu zrodzi y si takie poj cia jak

smooth – contemporary jazz, Spyro Gyra tworzy o w asn instrumentaln hy-

bryd , wykorzystuj c elementy R&B, muzyki latynoskiej czy brazylijskiej.

Puszczaj c wodze fantazji uzyskiwano niepowtarzalne brzmienie, które z cza-

sem sta o si jednym z najpopularniejszych w ród zespo ów jazzowych. U progu

kariery krytycy cz sto atakowali zespó , który zmienia dotychczas obowi zuj -

ce jazzowe wzorce, cz c jazz z innymi, cz sto do egzotycznymi stylami. Te

stylistyczne eksperymenty s u y y g ównie podkre laniu tanecznej melodii, któ-

ra zawsze wyst powa a w ich „produkcjach”.


Fot. 5. Marimbista Bill Molenhof8

Kolejnym wybitnym muzykiem-marimbist jest Bill Molenhof. Rozpocz

swoj profesjonaln karier w 1974 roku, koncertuj c z piosenkark Olet

Adams. W wieku 21 lat zosta zaproszony przez wibrafonist Gary’ego Burtona,

w charakterze nauczyciela, do School of Music Berklee. W tym okresie wyst -

powa z pianist Jamesem Williamsem oraz gitarzyst Patem Metheny; nagrywa

te i komponowa pierwsz kolekcj utworów solowych na wibrafon Music of

the Day, wydan przez Kendor Music. Ta jedyna w swym rodzaju kolekcja by a

wznawiana dziesi ciokrotnie. W roku 1983 Bill Molenhof zadebiutowa w Eu-

ropie podczas Mi dzynarodowego Festiwalu w Tübingen w Niemczech. Od tej

pory pojawia si na wyst pach w Niemczech, Francji, Austrii, Holandii, Anglii,

Norwegii, Danii, Polsce, Czechach, Ukrainie, Brazylii, Urugwaju i Australii. Je-

go reputacj umocni y regionalne i ogólnokrajowe rozg o nie radiowe i telewi-

zyjne we wszystkich wymienionych kra-

jach. W ostatnich latach Molenhof zosta

zainspirowany do coraz wa niejszej, twór-

czej pracy jako kompozytor. Efekty jego

nowych stara widoczne s w wielu arty-

stycznych zamys ach takich jak np. kwin-

tet Illinois Boys, których wokalista inter-

pretuje teksty napisane przez samego Mo-

lenhofa.

Tworz cy na pograniczu muzyki kla-

sycznej i rozrywkowej, ponadto ze sporym

wp ywem rdzennego folkloru, Ney Ga-

briel Rosauro to dynamiczny solista-

-perkusista z Brazylii, kompozytor wielu

utworów oraz autor metod dydaktycznych

8 ród o: www.ragtime.opole.pl/festiwal. 9 ród o: www.ragtime.opole.pl/festiwal.

Fot. 6. Marimbista brazylijski Ney Rosauro9


w zakresie instrumentarium perkusyjnego. W 1987 roku uzyska dyplom w kla-

sie perkusji Wy szej Szko y Muzycznej w Würzburgu (Niemcy). Dalsze studia

kontynuowa w Stanach Zjednoczonych (University of Miami) w latach 1990–

1992. Wyst py i nagrania Neya Gabriela Rosauro w Brazylii, USA i Europie

odzwierciedlaj jego zainteresowania muzyk brazylijsk , prezentowan za po-

moc instrumentów perkusyjnych. Artysta prowadzi tak e kursy oraz warsztaty

muzyczne w Brazylii, USA, Niemczech i w Polsce. Od 1987 roku Ney Gabriel

Rosauro jest profesorem Federal University of Santa Maria w brazylijskim Rio

Grande do Sul.

David Friedman, znany na ca ym

wiecie wirtuoz marimby i wibrafonu,

kompozytor i nauczyciel jazzu, ma

swój w asny styl wykonawczy, zrodzo-

ny z ca kowicie odmiennych wp ywów

muzycznych. W 1977 r. Friedman by

wspó za o ycielem wyj tkowego duetu

na wibrafon i marimb , Double Image,

który zosta nominowany do niemieckiej

„Grammy”. Ich album, Double Image

zosta zrealizowany w specjalnej edycji

przez Enja Records. Jako lider w na-

uczaniu perkusji i jazzu, David Fried-

man stoi na czele Katedry Jazzu w Ho-

schule der Künste w Berlinie. Jest profe-

sorem jazzu od 1989 r. Jest równie autorem Mirror From Another, zbioru peda-

gogicznych etiud na wibrafon, i Vibraphone Technique, Dampening and Pedal-

ling. Arty ci malletu11 i perkusi ci na ca ym wiecie uwa aj to dzie o za najwa -

niejsz ksi k po wi con sztuce frazowania na wibrafonie.

Inny zespó Friedmana – Other Worlds (Inne wiaty) – jest triem o indywi-

dualnym brzmieniu instrumentacji, z udzia em niezwyk ego francuskiego akor-

deonisty Jeana Louisa Matiniera i ol niewaj cego ameryka skiego wirtuoza ba-

su Anthony’ego Coxa. Ponadto David Friedman wci realizuje specjalne zamy-

s y artystyczne, np. go cinny solowy wyst p dla NDR Big Band, z programem

z o onym z jego w asnych kompozycji. Regularnie te odbywa trasy koncertowe

i nagrywa p yty z Double Image, czyli wysoce oryginalnym duetem na mallet,

który tworzy ze swoim partnerem muzycznym od 20 lat, wspomnianym ju

wcze niej Davem Samuelsem. Latem 2001 r. Friedman zaprosi wirtuoza woka-

10 Ibidem. 11 Czyli instrumentów sztabkowych, takich jak: marimba, ksylofon, wibrafon, dzwonki itp.

Fot. 7. Marimbista David Friedman10


lu, Bobbiego McFerrina, aby uczci oficjalnie 10-lecie istnienia katedry jazzu na

University of the Arts. Niezale nie od tego czy wyst puje solo, czy w duecie

z Davem Samuelsem, Jasperem van Hoffem, Johnem Taylorem, Ferencem Snet-

bergerem, czy te ze swoim nowym triem Tambour, David Friedman „wdycha

d ugie, p ynne frazy w swoje solówki, poruszaj c si daleko poza ograniczenia

techniczne swojego instrumentu. Jego kompozycje s j zykiem harmonijnego i ryt-

micznego bogactwa z odcieniem ironii”12.

Fot. 8. Marimbista Mike Mainieri13

Kolejn postaci wiatowego jazzu jest urodzony w 1938 roku w Nowym

Jorku – Mike Mainieri. Zacz gra na marimbie i wibrafonie w wieku 10 lat.

Przed publiczno ci zacz si pojawia jako czternastolatek. Studiowa w Jul-

liard School of Music, potem do czy do big-bandu Paula Whitemana, aby na-

st pnie wyjecha na tras z orkiestr Buddy’ego Richa (lata 1956–1962).

Po odej ciu od Richa, Mainieri zosta nowojorskim muzykiem sesyjnym.

W latach 70. komponowa muzyk do telewizji i filmu. Gra z Jeremym Ste-

igiem (w zespole Jeremy And The Satyrs), za o y 16-osobowy zespó rockowy,

a potem prowadzi w asny kwartet (z perkusist Steve’em Gaddem). Dla potrzeb

w asnej muzyki i brzmienia skonstruowa synthi-vibe, wibrafon syntezatorowy

pozwalaj cy nie tylko na elektroniczn obróbk d wi ku, ale te rozwi zuj cy

problemy z nag o nieniem instrumentu na scenie14. Prze omowym momentem

12 Cyt. za http://www.ragtime.opole.pl/festiwal/oni.php?p=davidf, za zgod dyrektora Festiwalu,

pana Wojciecha Laska. 13 ród o: www.ragtime.opole.pl/festiwal. 14 “I was going to use it in this tour because Michael Brecker was going to use his electric EWI

(czyli saksofon syntezatorowy, przyp. aut.), but as Mike came very ill, I didn’t take it. But I use


w karierze (i muzyce) artysty by rok 1979, gdy Mainieri zwo a grup muzyków

sesyjnych na tras koncertow po Japonii. W sk ad zespo u weszli: Gadd (pó -

niej zast piony przez Petera Erskine’a), Michael Brecker (saksofony), Don Grol-

nick (fortepian) i Eddie Gomez (kontrabas). Zespó nazwano Steps, a po niej

Steps Ahead, a muzycy okre lili go jako „contemporary bebop band”. Nieba-

wem grupa ta sta a si jednym (obok wspomnianych wcze niej Spyro Gyra, The

Yellowjackets) z wa niejszych zespo ów fusion jazzu lat 80. i 90., a dla wibra-

fonisty (oraz pozosta ych muzyków) doskona odskoczni dla indywidualnych

wyst pów i karier.

3. Zespo y muzyki popularnej i jazzowej z marimb

Marimb jako instrument u ywany w muzyce popularnej w du ej mierze

rozpowszechni y zespo y Toto (np. utwór Africa) oraz Yes (album 90125). Dzi

najcz ciej wykorzystuje si go w etnicznych odmianach tej muzyki lub, rza-

dziej, dla dodania egzotyki w utworach. Instrument ten wykorzystywa tak e ra-

dykalny awangardowy zespó ameryka ski Captain Beefheart and His Magic

Band. Za o ycielem zespo u by gitarzysta grupy Omen – Alex Snouffer, a za

dat powstania zespo u uwa a si 28 lutego 1965, gdy Snouffer ostatecznie

zwerbowa jako wokalist Dona Vlieta. Stosunkowo cz ste zmiany muzyków

zaowocowa y a 42 ró nymi sk adami zespo u. Za klasyczny uchodzi sk ad: Don

Van Vliet (pseud. Captain Beefheart) – wokal, harmonijka, saksofony tenorowy

i sopranowy, klarnet basowy, musette, shenai i inne; Bill Harkleroad – gitara;

Jeff Cotton – gitara; Mark Boston – gitara basowa; John French – perkusja,

wokal, gitara, gitara basowa, marimba. Inni muzycy, których nale y wymieni

to: Art Tripp (pseud. Ed Marimba) – perkusja, marimba; Elliot Ingber – gitara;

Roy Estrada – gitara basowa; Bruce Fowler – puzon; Denny Walley – gitara;

Eric Drew Feldman – gitara basowa, instr. klawiszowe, melotron; Jeff Morris

Tepper – gitara. Oprócz Feldmana i Teppera wszyscy ci muzycy grali uprzednio

w grupie Franka Zappy Mothers of Invention i/lub w solowych projektach Zappy.

amplification of the vibraphone, pick ups in each bar. Without that you would not hear me in

this band! (Laughs)”; cyt. za: http://www.jazzhot.net/gb/gbjazzhot-vo31.html.


Fot. 9. Ekskluzywny model marimby „King George” firmy J.C. Deagan Company of Chicago15

Captain Beefheart and His Magic Band by pocz tkowo zespo em blu-

esowym. Don Van Vliet szybko zyska pozycj lidera i brzmienie grupy ewolu-

owa o w stron kra cowej awangardy. W 1967 r. ukazuje si pierwszy ich al-

bum Safe as Milk o charakterze bluesowym, rhythm & bluesowym i rockowym.

W 1968 r. mia si ukaza podwójny album It Comes To You In a Plain Brown

Wrapper, ale ostatecznie najpierw ukaza a si p yta Strictly Personal, a w dwa

lata pó niej Mirror Man. Album Strictly Personal mia o zapowiada awangar-

dowe aspiracje grupy, natomiast Mirror Man by zapisem jamowej sesji nagra-

niowej testuj cej improwizatorskie mo liwo ci muzyków i umiej tno ci nowego

gitarzysty Jeffa Cottona. Najlepsze utwory (np. Trust Us) s uwa ane za wybitne

przyk ady ambitnej i psychodelicznej (bo w tym stylu zosta album zmiksowa-

ny) muzyki rockowej. Po prawie rocznym pobycie w odosobnieniu w bardzo

ci kich warunkach16 grupa wydaje w 1969 r. prze omowy dla muzyki wiato-

wej album Trout Mask Replica17, który zosta nagrany w ci gu 4,5 godziny. Mu-

15 ród o: www.richsamuels.com; Firma ta zbudowa a tylko 102 egzemplarze tego typu instru-

mentu. 16 Legenda g osi, e muzycy nie mieli pieni dzy, od ywiali si tylko puszkowan soj i tym, co

zdo ali ukra … 17

„O ile muzycy byli narz dziami w rze bieniu muzyki, tak sama muzyka wykazuje wiele podo-

bie stw z malarstwem, a zw aszcza z ekspresjonistyczn abstrakcj . Malarstwo takich twór-

ców jak Jean Dubuffet, Franz Kline, Willem de Kooning, Hans Hoffman, Archille Gorky

a zw aszcza Jackson Pollock przedziera o si przez realizm w malarstwie w podobny sposób jak

Beefheart przez ustalone, wr cz spetryfikowane elementy muzyki popularnej. Beefheart jest

przecie wy mienitym malarzem, w duchu wymienionych powy ej, chocia rzadko ca kowicie

abstrakcyjnym. Je li chodzi o wp ywy muzyczne, to trzeba wymieni twórców free jazzowych:

Ornette’a Colemana, Alberta Aylera i Rolanda Kirka. Jednak je li prze ledzimy drog rozwoju

muzyki Beefhearta, to najbli sze powinowactwo znajdziemy u Johna Coltrane’a. Obaj w po-

dobny sposób przedzierali si przez blues. U Beefhearta kulminacj tej drogi jest Trout Mask


zyka zawarta na tym podwójnym wydawnictwie by a w wysokim stopniu awan-

gardowa. Najbardziej nowatorskie utwory sk ada y si z segmentów. Koniec

segmentu wytyczony by momentem, w którym wszyscy muzycy graj cy swoje

partie (nauczone na pami , bez jakichkolwiek improwizacji) w ró nych struktu-

rach rytmicznych (np. jeden gitarzysta gra swoj parti w takcie 4Ú4, drugi – 3

Ú4,

a basista np. 2Ú4) i w dodatku z niejednakow ilo ci taktów (gitarzysta móg

mie swoja parti 3-taktow , a basista 5-taktow ) schodzili si razem. I w tym

momencie nast powa nowy segment. W utworach tych nic si wi c nie powta-

rza o, ka da chwila przynosi a nowe zderzenia d wi ków i rytmów. Jedynymi

elementami improwizowanymi w tych utworach by y partie wykonywane przez

Dona Van Vlieta na saksofonach (i innych instrumentach d tych) i Victora Hay-

dena (pseud. The Mascara Snake) na klarnecie basowym. Album otwiera utwór

Frownland zaczynaj cy si w takcie 7Ú8. Pó niej ka dy z muzyków wykonuje

ci le swoj parti rytmiczn we w asnej tonacji do momentu zej cia si . Frown-

land jest uwa any za arcydzie o. Ka dy d wi k jest oryginalny, ka de uderzenie

w struny jest oryginalne, ka da sekunda jest oryginalna. Tu nic si powtarza. To,

co zosta o zagrane przed chwil , nie ma adnego wp ywu na to, co gra si w tej

chwili. Ka da chwila jest autonomiczn , absolutn jednostk . Mniej wi cej po

50 sekundach muzyka staje si rw cym potokiem, d wi ki instrumentów zderza-

j si w z o onych kontrapunktowych wzorach. Mimo tego wszystkiego jest to

blues, co wykazuje absolutnie nowatorski piew Dona Van Vlieta i fantastyczne

wykorzystanie marimby Arta Trippa.

Fot. 10. Amaambush Marimba Band na festiwalu 5 Seasons Music18

Marimba jest jednym z podstawowych instrumentów bardzo popularnych

ostatnio zespo ów perkusyjnych, zarówno szkolnych jak i profesjonalnych.

Replica, a u Coltrane’a prawdopodobnie Live in Seattle z 1965 r.” Cyt. za: http://pl.wikipedia.

org/wiki/Trout_Mask_Replica. 18 ród o: www.5sm.co.za/pics/EthnicWorld.


Wspomnie tutaj nale y: Percussion de Strasbourg (legendarny zespó istnie-

j cy nieprzerwanie od lat 60. XX wieku), Percussions Claviers de Lyon (nie-

zwykle dynamiczny i ekspresyjny) oraz Percussion Ensemble Stuttgart. Rów-

nie w Polsce istnieje wiele grup perkusyjnych, przede wszystkim powi zanych

z ruchem akademickim (Warszawska Grupa Perkusyjna, Krakowska Grupa

Perkusyjna i in.).

Z rodzimych solistów zdecydowanie wy-

ró niaj c si postaci jest Bernard Maseli

– wibrafonista, kompozytor, aran er, produ-

cent, pedagog, wyk adowca na Wydziale

Jazzu i Muzyki Rozrywkowej Akademii

Muzycznej w Katowicach. Karier na pol-

skiej scenie jazzowej rozpocz w 1985 roku

wraz z zespo em Walk Away na festiwalu

Jazz nad Odr we Wroc awiu, gdzie zdoby

g ówn nagrod solistyczn , a zespó pierw-

sze miejsce w swojej kategorii. W dorobku

Walk Away jest dziesi p yt d ugograj cych

i udzia we wszystkich najwi kszych festi-

walach jazzowych w kraju i za granic (czte-

rokrotnie festiwal Jazz Jamboree w Warsza-

wie, Jak – Jazz w Indonezji) oraz wielkie

trasy koncertowe wraz z Urszul Dudziak.

Zespó odby te tras koncertow z legen-

darnym tr baczem Milesem Davisem (jako tzw. support). W latach 1985–1987

B. Maseli wspó pracowa z zespo em Young Power, z którym nagra dwie p y-

ty. W 1992 roku wraz z pianist Zbigniewem Jakubkiem za o y duet pod nazw

Back In (dwie p yty). Od 1995 roku rozpoczyna trwaj ca do dzi wspó prac ze

znakomitym basist Krzysztofem ciera skim (pocz tkowo jako trio Music Pa-

inters wraz z perkusjonalist Jose Torresem, a ostatnio jako duet Big 2). Maseli

od kilku lat zajmuje si równie produkcj muzyczn . Zadebiutowa na tym ryn-

ku p ytami Tylko Chopin dla Lory Szafran, oraz p yt Melodies Anny Serafi -

skiej. Od 12 lat zajmuje pierwsze miejsce w kategorii „wibrafon”, w ankiecie

„Jazz Top” miesi cznika „Jazz Forum” oraz wysokie miejsca jako kompozytor

i aran er. Od kilku lat funkcjonuje autorski projekt B. Maselego, z saksofonist

Jerzym G ówczewskim i wokalist Kub Badachem, pod nazw The Globetrot-

ters. Zespó w krótkim czasie zdoby du popularno w ród fanów, czego wy-

razem s dwie p yty oraz blisko 130 zagranych koncertów i wspó praca z gwiaz-

19 Fotografia z archiwum festiwalu

Fot. 11. Wibrafonista Bernard Maseli

na festiwalu „Jazzobranie”19


d instrumentów perkusyjnych Nippy Noy (Indonezja–Holandia). Bernard Ma-

seli ma w dorobku wspó prac z: Urszul Dudziak, Micha em Urbaniakiem, Mi-

no Cinelu, Billem Brufordem, Deanem Brownem, Mike Sternem, Frankiem

Gambale, Davidem Fiuczy skim, Ericem Marienthalem, Bobem Malachem,

Matthew Garrisonem, Davem Samuelsem, Ew Bem, Lor Szafran i Mieczy-

s awem Szcze niakiem...Warto w tym miejscu zwróci uwag , e Maseli u ywa

zarówno instrumentarium tradycyjnego, czyli akustycznej marimby oraz wibra-

fonu, jak równie wersji elektronicznej instrumentu sztabkowego w postaci

KAT Mallett Midi Controller.

* * *

Omówieni w tym artykule arty ci stanowi tylko pewien procent muzyków

graj cych na marimbie muzyk rozrywkow . Faktem jest, e instrument ten zo-

sta dostrze ony przez profesjonalnych muzyków dopiero w XX wieku, a dzi ki

swoim przebogatym mo liwo ciom dynamicznym, wykonawczym, wyrazowym

i sonorystycznym najlepsze lata ma ci gle przed sob …

Fot. 12. Rdzenny mieszkaniec Gwatemali graj cy na w asnor cznie wykonanym instrumencie20

20 ród o: www.mayasautenticos.com.

Documents

Marimba w muzyce orkiestrowej i jazzowej