Mascavleblis cigni V - 10.indd

mzia surgulaZemzia surgulaZe

nino mindaZenino mindaZe

vaJa neiZevaJa neiZe

koba xaraZekoba xaraZe

iza garseniSviliiza garseniSvili

lia garseniSvililia garseniSvili

nino mamalaZenino mamalaZe

me-5 me-5 klasiklasi

maswavleblis

wigni

grifi mieniWa 2011 wels saqarTvelos ganaTlebisa

da mecnierebis saministros s.s.i.p erovnuli

saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris mier.

me-2 gamocemame-2 gamocema

2

Cveni saqarTvelo, me-5 klasi. maswavleblis wigni

me-2 gadamuSavebuli gamocema

sagani: Cveni saqarTvelo

gamomcemeli: Sps “logos presi”

avtorebi: mzia surgulaZe, nino mindaZe, vaJa neiZe, koba

xaraZe, iza garseniSvili, lia garseniSvili, nino mamalaZe

mTavari redaqtori: la Sa be raia

Tanaredaqtorebi: konstantine iantbeliZe, ekaterine

sumbaTaSvili

garekanis dizaini: diana rusitaSvili

grifis miniWebis weli: 2011

ISBN 978-9941-418-25-9

Sps “logos presi”

ilia WavWavaZis gamziri 15a, Tbilisi 0179

tel. 291-51-01

www.logospress.ge

© Sps “logos presi”, 2011

© mzia surgulaZe, nino mindaZe, vaJa neiZe, koba xaraZe,

iza garseniSvili, lia garseniSvili, nino mamalaZe, 2011

es gamocema daculia saqarTvelos kanoniT saavtoro

da momijnave uflebebis Sesaxeb. gamocemis romelime

nawilis reproducireba, kopireba an gadacema meqanikuri

Tu eleqtronuli formiT akrZalulia gamomcemlobis

werilobiTi nebarTvis gareSe.

Our Georgia, 5th grade. Teacher’s Book2nd edition

Mzia Surguladze, Vazha Neidze, Nino Mindadze, Koba Kharadze, Iza Garsenishvili, Lia Garsenishvili, Nino Mamaladze

Published by Logos Press Ltd15a, Chavchavadze Ave., 0179, Tbilisi, Georgiatel.: +995 32 2915101www.logospress.ge

3

re cen zia V-VI kla se bis sa xel mZRva ne los Tvis “Cve ni sa qar Tve lo”

sa xel mZRva ne lo Si „Cve ni sa qar Tve lo“ in teg ri re bu lia sa mi sa ga ni: is to ri a,

ge og ra fia da sa mo qa la qo ga naT le ba. aq Se su lia yve la sa Wi ro Te ma da Tav moy-

ri lia sa in te re so in for ma ci a, ro me lic gam did re bu lia vi zu a lu ri ma sa liT.

mi si Ses wav la mo zards sa Su a le bas mis cems, ga ic nos Cve ni qvey nis mra val fe ro-

va ni bu ne ba, is to ri a, xal xi da tra di ci e bi.

ma ri na pi ti u riS vi li

is to ri is mas wav le be li

q. Tbi li sis #90 sa ja ro sko la

sa xel mZRva ne lo ”Cve ni sa qar Tve lo” efuZ ne ba or wli an sag nob riv prog ra mas

da kon cef cia mTli a nad izi a rebs erov nu li sas wav lo geg mis moTx ov nebs.

sa xel mZRva ne lo xel Si aRe bi sas uk ve im sa xu rebs yu radR e bas da sur vils

aCens, rom da aT va li e ro, ga ec no da me ti ga i go Se ni sam Sob los bu ne bis, da-

sax le be bis, mo sax le o bis, tra di ci e bis, wes -Cve u le be bis Se sa xeb. mos wav le ga-

i gebs, ra ar se bi Ti niS ne bi iyo da ma xa si a Te be li sa qar Tve los mxa re e bis Tvis.

wi nam de ba re sa xel mZRva ne lo Ti mos wav le, faq tob ri vad, imog za u rebs sa qar-

Tve los yve la mxa re Si, mi e ce ma sa Su a le ba, aR mo a Ci nos maT So ris msgav se ba da

gan sxva ve be bi, ga i az rebs Ti To e u lis uni ka lu ro bas.

mo ce mu lia ga mar Tu li sac no ba ro apa ra ti — sar Ce vi, leq si ko ni da ter min-

Ta sa Zi e be li, rac mos wav les bav Svo bi dan ve as wav lis sa xel mZRva ne lo sa da zo-

ga dad sa mec ni e ro li te ra tu ris mox ma re bis we sebs.

ilus tra ci e bi sa xel mZRva ne los mniS vne lo va ni Rir se ba a, rac ma sa las uf-

ro aR qmads xdis. ru ke bi da sxva ilus tra ci e bi ara mxo lod teq ste bis lo gi-

ku ri Se mav seb le bi a, ara med sa gan ma naT leb lo mniS vne lo bi sa a, rac da va le beb-

Si ik ve Te ba, de ta lu ri in struq ci e bi ki mas wav leb lis wig nSia mo ce mu li.

ma na na ra ti a ni

ge og ra fi is eq sper ti

erov nu li sas wav lo geg me bi sa da Se fa se bis cen tri

sa xel mZRva ne lo 2011-2016 wle bis erov nu li sas wav lo geg mis sa fuZ vel zea

Seq mni li, ro me lic V-VI kla seb Si is to ri is, ge og ra fi i sa da sa mo qa la qo ga-

naT le bis in teg ri re bul swav le bas iT va lis wi nebs. mi si sa Su a le biT mos wav le

ga ec no ba sa qar Tve los bu neb riv pi ro bebs, mo sax le o bis ma xa si a Teb lebs, mxa-

re ebs, qar Tu li me ur ne o bi sa da kul tu ris tra di ci ul dar gebs; asa kob ri vi

mo na ce me bis gaT va lis wi ne biT Tvals mi a dev nebs sa qar Tve los mra val sa u ku no-

van is to ri as.

sa in te re sod da mra val fe rov nad gad mo ce mu li sas wav lo ma sa la mos wav les

sa Su a le bas mis cems, er Tma neTs da u kav Si ros war su li da Ta na med ro ve o ba, rac

xels Se uwy obs mis pat ri ot, pa su xis mgeb lo bis mqo ne mo qa la qed Ca mo ya li be bas.

ni ko loz si la ga Ze

is to ri is eq sper ti

erov nu li sas wav lo geg me bi sa da Se fa se bis cen tri

4

SinaarsiSinaarsi

I. Cveni saqarTvelo, V_VI klasebis seriis . Cveni saqarTvelo, V_VI klasebis seriis

erTiani koncefcia 5erTiani koncefcia 5

moswavlis wignebi 5

maswavleblis wigni 5

II. sagnobrivi programa sazogadoebriv II. sagnobrivi programa sazogadoebriv

mecnierebebSi 6mecnierebebSi 6

zogadi nawili 6

ZiriTadi midgomebi 8

III. V-VI klasi, Cveni saqarTvelo, sagnobrivi III. V-VI klasi, Cveni saqarTvelo, sagnobrivi

standarti 12standarti 12

ori wlis bolos misaRwevi Sedegebi

mimarTulebebis mixedviT 12

ori wlis bolos misaRwevi Sedegebi

da indikatorebi 13

IV. Sefaseba sazogadoebriv mecnierebebSi 18IV. Sefaseba sazogadoebriv mecnierebebSi 18

Sefasebis mizani 18

Sefasebis ori tipi 18

moswavleTa Sefasebis (niSnebis weris)

sistema 20

oficialuri statusis mqone niSnebi 21

semestruli niSnis Semadgeneli nawilebi 21

Sefasebis komponentebi sazogadoebriv

mecnierebebSi 21

Semajamebeli davalebis komponenti 22

Semajamebeli davalebis savaldebulo

minimaluri raodenoba 23

gamocdis tipebi 23

niSnebis gamoangariSebis wesi 24

safexuris daZleva 25

moswavleebis akademiuri miRwevebis

aRiareba 25

specialuri saganmanaTleblo saWiroebis

mqone (sssm) moswavlis akademiuri

moswrebis Sefaseba 26

skolis mier misaRebi

gadawyvetilebebi SefasebasTan

dakavSirebiT 26

V. Sefasebis rubrikis nimuSebi 26V. Sefasebis rubrikis nimuSebi 26

prezentaciis Sefasebis rubrika 26

proeqtis Sefasebis ganzogadebuli

rubrika 27

referatis Sefasebis rubrika 28

diskusiis Sefasebis rubrika 28

Semajamebeli davalebis konkretuli magaliTi

istoriaSi 29

referatis Sefasebis rubrika 29


istoriaSi 29


geografiaSi 31

VI. meTodikis ZiriTadi orientirebi 32 VI. meTodikis ZiriTadi orientirebi 32

swori leqsikis gamoyeneba 32

kavSirebi sagnebs Soris 32

aqcenti mravalmxriv perspeqtivaze 32

aqcenti pirovnuli Rirsebebis

ganviTarebaze 32

disciplina 32

moswavleTa daswreba 32

daswrebis aRricxva 33

sssm moswavleebis daswreba da gacdenebi 33

gakveTilis dagegmva 33

gakveTilis, Temis, Tavis Sejameba 33

VII. gakveTilebis scenarebSi gamoyenebuli VII. gakveTilebis scenarebSi gamoyenebuli

interaqtiuli meTodebi 34interaqtiuli meTodebi 34

blumis taqsonomia 35

VIII. Sinaarsisa da misaRwevi Sedegebis ruka 36VIII. Sinaarsisa da misaRwevi Sedegebis ruka 36

IX. gakveTilebis scenarebi, komentarebi da IX. gakveTilebis scenarebi, komentarebi da

savarjiSoebis pasuxebi 40savarjiSoebis pasuxebi 40

X. Tavebis Semajamebeli savarjiSoebis X. Tavebis Semajamebeli savarjiSoebis

pasuxebi 63pasuxebi 63

XI. bibliografia 64XI. bibliografia 64

XII. internet-resursebi 67XII. internet-resursebi 67

5

moswavlis wignebi moswavlis wignebi

V-VI kla se bis sa xel mZRva ne lo e bi “Cve ni sa qar Tve-

lo” erTiani seriis farglebSi age bu lia mxa reT-

mcod ne o bi Ti prin ci piT. mos wav le ga ec no ba ge og-

ra fi u li da is to ri u li mec ni e re be bis im Zi ri Tad

cne bebs da me To debs, rom le bic da ex ma re ba gak-

ve Ti le bis aT vi se ba Si, mar ti vi sa az rov no da va le-

be bis da mo u ki deb lad Ses ru le ba Si, _ ma ga li Tad,

mo wo de bu li ma sa lis aR we ra- sis te ma ti za cia- Se da-

re baSi, ad gi lis /mov le nis siv rcu li/ dro u li ko-

or di na te biT gan sazR vraSi da sxv.

V klas Si mos wav le ga ec no ba sa qar Tve los mra-

val fe ro van lan dSafts, bu neb riv re sur sebs da

zo ga dad zo na lu ri me ur ne o be bis gan ma pi ro bebel

ga re mos, ra mac, sxva faq to re bTan er Tad, xe li Se-

uwyo sa qar Tve los is to ri ul -ge og ra fi u li mxa-

re e bis (kuTx e e bis) Ca mo ya li be bas.

cal ke ul kuTx es V kla sis sa xel mZRva ne lo-

Si eZR vne ba cal ke Te ma. yo vel maT gan Si Se su lia

ge og ra fi u li da is to ri u l-eTnografiuli Te-

ma ti kis gak ve Ti le bi, rom le bic mos wav les Se saZ-

leb lo bas mis cems er Ti a no ba Si aRiq vas ga re mo da

ada mi a ni, ga ec nos kuTx is mde ba re o bas, sazR vrebs,

ha vas, bu neb riv re sur sebs da ma Ti aT vi se bis is to-

ri as kuTx i saT vis tra di ci ul sa sof lo- sa me ur neo

da xe los nur dar geb Tan, ase ve Ta na med ro ve sa me-

war meo saq mi a no bas Tan kav Sir Si. mos wav les war-

mod ge na Se eq mne ba mo sax le o bis tra di ci ul yo fa-

cxov re ba ze; sa zo ga do eb ri vi cxov re bis da ma re gu-

li re bel ada Teb ze; sa xal xo da sa o ja xo dRe sas wa-

u leb ze, maT re li gi ur xa si aT ze; aR zrdis we seb ze

da spor tis sa xe o beb ze; Ta na med ro ve de mog ra fi-

ul vi Ta re ba ze; sxva das xva eT ni kur da re li gi ur

jgu feb Tan Ta nacx ov re bis ga moc di le ba ze.

V klasis sa xel mZRva ne lo mos wav les da ex ma re ba

Se i mec nos cal ke u li kuTx is Ta vi se bu re ba, amas Ta-

na ve da i na xos maT So ris mud mi vad ar se bu li eko-

no mi ku ri da kul tu ru li kav Si re bi, Se a fa sos su-

li e ri da ma te ri a lu ri faq to re bis (sar wmu no e bis,

vaW ro ba- xe los no bis, gze bis) mniS vne lo ba kuTx e Ta

in teg ra ci is pro ce si saT vis. kuTx is is to ri is gad-

mo ce mi sas Se ir Ce va ise Ti ma ga li Te bi, rom le bic

mos wav les ga u ad vi lebs V klas Si da iwy os, xo lo

VI-Si ga iR rma vos ise Ti cne be bis ga az re ba, ro go-

ri ca a: sa zo ga do e ba, sa xel mwi fo, po li ti ku ri mar-

Tvis sis te ma, sa zo ga do eb ri vi fe ne bi da jgu fe bi.

upi ra te sad VI klas Si mos wav le ga ec no ba ga mor Ce-

ul is to ri ul pi rebs, ma Ti saq mi a no bis mniS vne lo-

bas kuTx i sa da mTli a nad Cve ni sam Sob los is to-

ri ul cxov re ba Si. war su lis moR va we Ta Ser Ce vi sas

gaT va lis wi ne bu li iq ne ba sa moR va weo sfe ro, ma Ti

saq mi a no bis mniS vne lo ba sa er To erov nu li (po li-

ti ku ri, su li e ri, sa zo ga do eb ri vi) da sa mo qa la qo

Ri re bu le be bis Seq mna- ga dar Ce ni saT vis.

sa qar Tve los is to ri u li kuTx e e bis lo ka lur

Ta vi se bu re beb Tan er Tad sa xel mZRva ne lo eb ma un-

da uC ve nos kuTx e Ta ga nu yof lo ba, Ti To e u li

kuTx is ad gi li da gan sa kuT re bu li ro li er Ti a ni

sa qar Tve los kul tu rul da po li ti kur cxov re-

ba Si, ga aZ li e ros mos wav le Si er Ti a ni sam Sob los

aR qma da mo qa la qe ob ri vi so li da ro bis gan cda.

gak ve Til Ta kon kre tu li Te ma ti ka da da va le be bi

Se far de bu li iq ne ba am ri gis amo ca neb Tan.

V-VI kla se bis “Cve ni sa qar Tve los” sag nob ri vi

prog ra mis moTx ov nis gaT va lis wi ne biT — V klas Si

ar iq nas ga mo ye ne bu li dro is xa zi — ga mom cem lo-

bam da av tor Ta jguf ma mi zan Se wo ni lad mi iC ni es

V kla sis sa xel mZRva ne lo Si wi na plan ze iyos wa-

mo we u li sa qar Tve los kuTx e e bis ga re mos Tan da

eT nog ra fi ul Ta vi se bu re beb Tan da kav Si re bu li

sa kiTx e bi, is to ri i sa da sa mo qa la qo ga naT le bis

Te ma ti ka ki ZiriTadad VI kla sis sa xel mZRva ne lo-

Si aisaxos. amiT, er Ti mxriv, Ta vi dan iq ne ba aci-

le bu li is to ri is mi To lo gi za ci is ara sa sur ve li

Se de gi, rac bu neb ri vad moh yve bo da is to ri u li

faq te bi sa da mov le ne bis is to ri u li dro is gan

mowy ve tiT, epo qa lu ri kon teq stis ga re Se war mod-

ge nas, xo lo, me o re mxriv, es sa Su a le bas mis cems

mos wav les, mi i Ros cod na Tan mim dev ru lad, mar-

ti vi dan rTu lis ken svlis prin ci piT: kuTx e e bis

ga re mo sa da eT nog ra fi is sa in te re sod gac no ba

iq ne ba er Tgva ri Se sa va li, rom lis mi za nia in te re-

si ga uR vi vos mos wav les momdevno klasebSi Ta vi si

qvey nis war su li sa da dRe van de lo bis Se sas wav lad,

sa zo ga do e bis gan vi Ta re bis is to ri is ukeT ga sa ge-

bad.

maswavleblis wignimaswavleblis wigni

maswavleblis wignSi mocemulia yvela tipuri

gakveTilis scenari. maTi Sed ge ni sas Cve ni mi za ni

iyo gak ve Ti li mos wav li saT vis sa in te re so da sa-

xa li so gag ve xa da. da va le be bis Sed ge ni sas ga viT-

va lis wi neT mos wav le Ta in te re se bi da asa kob ri vi

Se saZ leb lo be bi da mos wav lis gak ve Ti liT da sa in-

te re seb lad Se ve ca deT ga mog ve ye ne bi na in te raq-

ti u li swavlebis me To de bis sxva das xva for ma.

I. Cve ni sa qar Tve lo, V-VI kla se bis sa xel mZRva ne lo e bis I. Cve ni sa qar Tve lo, V-VI kla se bis sa xel mZRva ne lo e bis

er Ti a ni kon cef ciaer Ti a ni kon cef cia

6

1.1. zo ga di na wi li1.1. zo ga di na wi li

a) Se sa va li

sa zo ga do eb ri vi mec ni e re be bis sag nob riv jguf Si

ga er Ti a ne bu lia mo mij na ve dis cip li ne bi - is to-

ri a, ge og ra fi a, sa mo qa la qo ga naT le ba, sa mo qa la-

qo Tav dac va da usaf rTxo e ba. sa qar Tve los zo ga-

di ga naT le bis sis te ma Si maT sak van Zo ad gi li uWi-

ravT. isi ni xels uwy o ben in for mi re bu li, aq ti u ri

da pa su xis mgeb lo bis grZno bis mqo ne mo qa la qis aR-

zrdas. aw vdi an mos wav les in for ma ci as mSob li u ri

ga re mos Se sa xeb. ga na pi ro be ben mis pat ri ot da hu-

ma nur ada mi a nad Ca mo ya li be bas. amas Tan, aR niS nu li

sag ne bis swav le bas ga dam wyve ti mniS vne lo ba aqvs

mos wav li saT vis sa mo qa la qo kom pe ten ci e bis Se mu-

Sa ve bi sa da sa zo ga do e ba Si sa mo qa la qo kul tu ris

dam kvid re bi saT vis. zo ga di ga naT le bis sa mi ve sa-

fe xur ze (dawy e bi Ti, sa ba zo da sa Su a lo sko la) es

sag ne bi is wav le ba ko or di ni re bu lad mos wav lis

asa kob ri vi Ta vi se bu re be bi sa da Se saZ leb lo be bis

gaT va lis wi ne biT. sas wav lo pro ce si age bu lia mem-

kvid re o bi To bi sa da uwy ve to bis prin cip ze.

b) sa zo ga do eb ri vi mec ni e re be bis swav le bis miz ne bi

da amo ca ne bi

sa zo ga do eb ri vi mec ni e re be bis swav le bis mi za ni a:

• mos wav les cod na Ses Zi nos is to ri is, ge og ra fi-

is, sa mar Tlis, eko no mi kis, po li ti ki sa da sxva

sa zo ga do eb ri vi mec ni e re be bis sa fuZ vleb Si.

• da ex ma ros mos wav les sam ya ros erT mTli a no bad

aR qma Si da gan sazR vros sa qar Tve los ad gi li

mim di na re pro ce seb Si.

• xe li Se uwy os mos wav lis pat ri o tad da pa su xis-

mgeb lo bis mqo ne mo qa la qed Ca mo ya li be bas.

• xe li Se uwy os mos wav lis Ta vi su fal pi rov ne bad

da sa zo ga do e bis srul fa so van wev rad Ca mo ya li-

be bas.

• da ex ma ros mos wav les hu ma nu ri msof lmxed ve lo-

bis Ca mo ya li be ba Si.

• axal gaz rdebs ga mo u mu Sav deT mtki ce ne bis yo fa,

ga nu vi Tar deT eq stre ma lur si tu a ci eb Si Se uc-

dom lad da usaf rTxod moq me de bis una ri, Se eZ-

loT ur Ti er Tdax ma re ba, sa ku Ta ri da gver diT

myo fis si cocx lis ga dar Ce na sxva das xva sa xis sa-

gan ge bo vi Ta re ba Si.

cod na

sa zo ga do eb ri vi mec ni e re be bi xels uwy obs cod nis

Se Ze nas, rac au ci le be lia mo zar dis Ta vi su fal

pi rov ne bad da pa su xis mge bel mo qa la qed Ca mo ya-

li be bi saT vis. sxva das xva sa zo ga do eb riv mec ni e re-

be bis Ses wav la ex ma re ba mos wav les, rom msof lio

kon teq stSi ga i az ros sa ku Ta ri qvey nis sa xel mwi-

fo eb ri vi, kul tu ru li, eko no mi ku ri da po li ti-

ku ri in te re se bi. imav dro u lad, mos wav lem un da

II. sagnobrivi prog ra ma sa zo ga do eb riv mec ni e re beb SiII. sagnobrivi prog ra ma sa zo ga do eb riv mec ni e re beb Si

ico des, ra bu neb riv ga re mo Si cxov robs, ra zi a ni

Se iZ le ba mi a ye nos ga re mos ada mi a nis ama Tu im moq-

me de bam, ro gor Se i nar Cu nos da da ic vas bu neb ri-

vi ga re mo. swo red, sa zo ga do eb ri vi mec ni e re be bis

Ses wav liT uvi Tar de ba mo zards cod na pi rad, oja-

xur da sa zo ga do eb riv cxov re ba Si da mo u ki de bel

ga dawy ve ti le ba Ta mi Re ba- gan xor ci e le bis Se sa xeb.

dRe van del di na mi kur, eT ni ku rad da kul tu ru-

lad mra val fe ro van sam ya ro Si sa zo ga do e bis fun-

qci o ni re bi saT vis gan sa kuT re bul mniS vne lo bas

iZens ur Ti er TSe mec ne ba. swo red, sa zo ga do eb ri vi

mec ni e re be bis Ses wav li sas xde ba im cod nis mi Re-

ba, rac ex ma re ba mos wav les ada mi a nis uf le be bis

dac va sa da pi rov ne bis pa ti vis ce ma Si, sa ku Ta ri da

sxvi si TviT myo fa do bis Se sa nar Cu ne ba Si.

mos wav lem, asa kis Se sa ba mi sad, cod nis na bij -

na bij aT vi se bis gziT, un da ico des Tu ra aris

po li ti ku ri sis te ma, ka no ni, ro go ri po li ti ku ri

sis te me bi ar se bobs; un da ga ac no bi e ros sa ku Ta ri

pa su xis mgeb lo be bi da uf le be bi de mok ra ti u li sa-

zo ga do e bi sa da ka no nis uze na e so bis wi na Se; un da

ic nob des ada mi a nis uf le ba Ta dac vis sa er Ta So ri-

so Car Co ebs, ada mi a nis uf le ba Ta dac vis me qa niz-

meb sa da sa Su a le bebs sa qar Tve lo Si da a.S.

mos wav le un da ac no bi e reb des Tavs, ro gorc sa-

ku Ta ri oja xis, sa zo ga do e bis, sas ko lo Te mi sa Tu

kla sis, sa me ze ob lo Te mis, re fe ren tu li jgu fis

(iq ne ba es eT ni ku ri Tu re li gi u ri um ci re so ba Tu

sa ti tu lo na cia da a.S.), qar Tu li sa zo ga do e bis

wev rad; ic nob des sa ku Ta ri qvey nis, sa zo ga do e bi sa

da re fe ren tu li Te mis kul tu ras; sa qar Tve lo-

Si Tu msof li o Si mcxov re bi sxva sa zo ga do e be bis

kul tu ras; iaz reb des, ras niS navs zrun vis eTi ka

da ra tom aris is Ri re bu li da a.S.

mos wav le na bij -na bij, sa fe xu reb ri vad, un da

ga ec nos Ta vi si qvey nis eko no mi ku ri mdgo ma re o-

bis Zi ri Tad as peq tebs: Sro mi sa da sa mom xma reb lo

ba zars, mi ni ma lur xel fass da msyid ve lo bi Tu-

na ri a no bas da a.S.; SeZ le bis dag va rad, un da iyos

in for mi re bu li mom xma reb lis uf le beb sa da mo-

va le o beb ze, pa su xis mgeb lo bi Ti da eTi ku ri mox-

ma re bis mniS vne lo ba sa da prin ci peb ze; gam Wvir va-

lo bis mniS vne lo ba ze da a.S.

mos wav lem un da na bij -na bij, sa fe xu re ob ri-

vad Se iT vi sos cod na iseT sfe ro eb ze, ro go ri caa

mdgra di gan vi Ta re ba, ga re mos dac va, cxov re bis

jan sa Ri we si, si cocx li sa da jan mrTe lo bi saT vis

sa Si Si si tu a ci e bis Se fa se ba, sa gan ge bo vi Ta re beb-

Si moq me de ba, in di vi du a lu ri da ko leq ti u ri dac-

vis sa Su a le be bis ga mo ye ne ba, da za ra le bul TaT vis

eqi mam de li ga da u de be li dax ma re bis aR mo Ce na; un-

da Se ig rZnos sa ku Ta ri qvey nis ad gi li; re gi o nis

kav Si ri ev ro pa sa da msof li o Si mim di na re pro ce-

seb Tan; un da ga ac no bi e ros yve la am pro ce sis ur-

Ti er Tkav Si ri; un da ga ac no bi e ros ka cob ri o bis,

ro gorc msof li os er Ti a ni sa zo ga do e bis wi na Se

mdga ri po li ti ku ri, eko no mi ku ri, ga re mos dac vi-

Ti da so ci a lu ri ga mow ve ve bi.

7

am pro ces Si igu lis xme ba, rom mos wav les in-

for ma ci is da uf le bis pa ra le lu rad uvi Tar de ba

spe ci fi ku ri da zo ga di unar -Cve ve bi, uya lib de ba

ma Ral zne ob ri vi Ri re bu le be bi.

kon kre tu li Te ma ti ka/ sa kiTx e bi/ kon cef ci e bi

gaS li lia Ti To e u li kla si sa da sag nis prog ra mis

Si na ar sSi. aR niS nu li cod nis Se Ze na iT va lis wi nebs

ara mxo lod sag nob riv spe ci fi ka sa da uwy ve to bas,

ara med mos wav le Ta asa kob riv Se saZ leb lo bebs.

unar -Cve ve bi

mSob li u ri qvey ni sa da msof li os mniS vne lo va-

ni is to ri ul -ge og ra fi u li mov le ne bis Ses wav lis

pro ces Si mos wav les un da ga nu vi Tar des Sem de gi

una re bi:

• siv rce Si ori en ta cia

• in for ma ci is mo po ve ba da or ga ni ze ba

• ko mu ni ka cia

• swav lis una ri

• kvle va

• Se moq me de bi Ti una ri

• faq te bi sa da mov le ne bis is to ri u li

in ter pre ta cia

• Tval sa Ci no e be bis ga mo ye ne ba da Seq mna

• ge og ra fi u li mov le ne bis, pro ce se bi sa da

ka non zo mi e re be bis gav rce le bis dad ge na

• Ta nam Srom lo ba

• sa mo qa la qo po zi ci is Se mu Sa ve ba,

kri ti ka da dac va

• to le ran to ba

• pi rov nu li da sa zo ga do eb ri vi prob le mis ga az-

re ba da sxva das xva sa kiTx ebs So ris kav Si re bis

dad ge na

• pi rov nu li da sa zo ga do eb ri vi prob le mis ga-

daW ra

• sa zo ga do eb ri vi si tu a ci e bi sa da pro ce se bis mo-

de li re ba

• si cocx li sa da jan mrTe lo bi saT vis sa Si Si si tu-

a ci e bis Se fa se ba

• sa gan ge bo vi Ta re beb Si moq me de ba

da mo ki de bu le be bi

mos wav le un da aRi zar dos ma Ral zne ob riv Ri re-

bu le beb ze da fuZ ne bu li da mo ki de bu le be biT:

• ada mi a nis Rir se bi sa da uf le be bis pa ti vis ce ma

• Ta nag rZno ba da mzrun ve lo ba

• sam Sob los siy va ru li

• prin ci pu lo ba da mo qa la qe ob ri vi si ma ma ce

• ke Til sin di si e re ba da Sro mis moy va re o ba

• Ta nas wo ro ba

• to le ran to ba

• sa mar Tli a no ba da ka no nis pa ti vis ce ma

• usaf rTxo, jan mrTe li cxov re bis we sis ga zi a-

re ba;

• ada mi a nis si cocx lis xel Se u xeb lo ba da mis jan-

mrTe lo ba ze zrun va;

• sa xel mwi fo sa da mi si gmi re bi sad mi pa ti vis ce ma.

g) sa zo ga do eb ri vi mec ni e re be bis swav le ba sxva das-

xva sa fe xur ze

dawy e bi Ti sa fe xu ri

sko lis dawy e biT sa fe xur ze sa zo ga do eb ri vi mec-

ni e re be bis da mo u ki de be li Ses wav la iwy e ba V kla-

si dan. mos wav le e bi ori wlis gan mav lo ba Si Se is-

wav li an kurss “Cve ni sa qar Tve lo”. am sag nis Tvis

re ko men de bu li sas wav lo dat vir Tva yo vel wli u-

rad gan sazR vru lia 3 kvi re u li sa a TiT.

2-wli a ni sas wav lo kur si “Cve ni sa qar Tve lo”

mos wav les ex ma re ba sa ku Ta ri qvey nis mra val mxri-

vad da nax va sa da mis da mi siy va ru lis gaR rma ve ba-

Si.

am asak Si mos wav le eb ma un da ga i Ta vi son, rom

Ta vad isi ni sa zo ga do e bis sxva wev re bis msgav sad

sa qar Tve los mo qa la qe e bi ari an. maT un da ga i az-

ron, rom sa qar Tve los mo qa la qe ebs sa er To ga-

re mo, war su li, aw myo da mo ma va li aer Ti a nebT da

rom dRe van de li sa qar Tve lo, ro gorc sa xel mwi-

fo, maT er Ti a no bas efuZ ne ba.

kur sis far gleb Si, V kla si dan bav Svi iwy ebs:

is to ri is sa kiTx e bis Ses wav las, ge og ra fi is sa-

fuZ vle bi sa da Zi ri Ta di me To de bis da uf le bas -

sxva das xva is to ri ul -ge og ra fi u li in for ma ci is

asax vis gra fi ku li sa Su a le be bis (ru ka, glo bu si,

cxri li, di ag ra ma, gra fi ki, fo to, sqe ma tu ri na-

xa ti da sxva) ga mo ye ne bas, ec no ba sa mo qa la qo sa-

zo ga do e bi saT vis da ma xa si a Te bel Zi ri Tad prin ci-

pebs.;

sas wav lo kur sis cen trSia ada mi a ni, uSu a lod

mis gar Se mo ar se bu li sam ya ro da sa qar Tve lo Si

ma Ti ur Ti er Tkav Si ris xan grZli vi is to ri a.

dawy e bi Ti sa fe xu ris am etap ze mos wav le ec no-

ba sa ku Tar qve ya nas, mis mxa re ebs, ad gi lebs, rom-

leb sac war sul Si mom xda ri sxva das xva sa in te re so

am ba vi, pi rov ne ba da kul tu ris Zeg li ukav Sir de-

ba. es ga aR vi vebs mos wav lis cno bis moy va re o bas

war su lis mi marT da ymaw vi lebs gan sxva ve bu li

da gan cal ke ve bu li in for ma ci is er Ti a nad aR qma-

ga az re bas ga u ad vi lebs. asa kob riv Ta vi se bu reb ze

day rdno biT iwy e ba sxva das xva au ci le be li cne be-

bis gar kve va, rac mom dev no sa fe xur ze mos wav lis

cno bi e re ba Si ga mok ve Ti lad gam Tli an de ba mi si

sam Sob los cne bad. yo ve li ve ze moT xse ne bu li Se-

is wav le ba mxa reT mcod ne o bi Ti prin ci pis ga mo ye ne-

biT.

mxa reT mcod ne o bis prin ci piT sam Sob los is to-

ri i sa da ge og ra fi is Ses wav li sas, bav Sve bi ga ar-

kve ven, rom sa qar Tve los er T-er Ti Zi ri Ta di ma-

xa si a Te be li mi si bu neb ri vi, eT ni ku ri, re li gi u ri

da kul tu ru li mra val fe rov ne ba a.

V-VI kla seb Si mos wav le e bi sa qar Tve los is to-

ri is um niS vne lo va nes sa kiTx ebs ga ec no bi an. mas-

wav leb lis dax ma re biT bav Sveb ma un da SeZ lon

sxva das xva - so ci a lu ri, eko no mi ku ri, po li ti ku-

ri, kul tu ru li - kuTx iT da a kav Si ron sa qar Tve-

los war su li da Ta na med ro ve o ba. in for ma ci is

mi Re bi saT vis maT sxva das xva sa xis wya ro e bi un da

mi va wo doT, rac am asa kis Tvis Se sa fe ri si siR rmis

8

gan sji sa da wvdo mis sa Su a le bas mis cems. Se de gad,

mos wav le e bi ima sac aR mo a Ce nen, rom war su li sxva-

das xva per speq ti vi dan Se iZ le ba iq nes da na xu li da

ga ge bu li.

mos wav le un da ic nob des Ta vis sacx ov re bel

ga re mos, sa qar Tve los Rir sSe sa niS nav ad gi lebs,

mis mra val fe ro van kul tu ras, bu neb riv pi ro bebs,

bu neb riv re sur seb sa da eko no mi kis gav rce le bul

dar gebs.

mos wav le e bi ec no bi an Tu ro go ri gav le na aqvs

war suls aw myo ze da ga re mo pi ro bebs ada mi a ne-

bis ga dawy ve ti le beb ze, ro gor cxov rob da xal xi

ad re, ro gor iReb dnen ga dawy ve ti le bebs, ro gor

Sro mob dnen da omob dnen, ra yo fi Ti Ta vi se bu-

re be bi axa si a Teb daT da a. S. am in for ma ci is Se-

Ze nas Tan er Tad, ymaw vi lebs uvi Tar de baT dro is

Seg rZne ba. isi ni Tan da Tan SeZ le ben mniS vne lo va ni

is to ri u li Tu ge og ra fi u li mov le ne bis qro no-

lo gi ur Car Co Si moq ce vas.

isi ni Tval naT liv da i na xa ven ada mi an Ta ga moc-

di le bis mra val fe rov ne bas. mos wav le e bi SeZ le ben

ga i az ron rac uk ve icod nen, an ax la ga i ges sa ku-

Tar Tav ze, ro gorc pi rov ne ba ze, mo qa la qe sa da

sa zo ga do e bis wev rze.

mos wav le eb ma un da ga i az ron ra aris eri da sa-

xel mwi fo, ro gor iq mne ba igi dro sa da siv rce Si,

ro gor aris war mod ge ni li igi ymaw vil Ta uSu a lo

ga re mo Si, maT yo vel dRi ur cxov re ba Si. mos wav le-

eb ma un da Se is wav lon Zi ri Ta di ter mi ne bi da cne-

be bi, rom le bic qve moT aris mo ce mu li:

1. is to ria - sa ga ni da mi za ni, wya ro e bi, in ter-

pre ta ci a, uwy ve to ba da cvli le ba;

2. ge og ra fia _ ru ka; te ri to ri a, sazR vre bi,

ad mi nis tra ci u li da na wi le ba, mxa re, re gi o ni, bu-

neb ri vi ga re mo, re li e fi, hid rog ra fi a, kli ma ti,

flo ra, fa u na, bu neb ri vi re sur se bi, mo sax le o ba,

da sax le be bi, eko no mi kis dar ge bi,, kav Si ri bu ne ba sa

da ada mi ans So ris, ga re mos dac va;

3. dro _ qro no lo gi a, war su li, aw myo, mo ma va-

li, ka len da ri, dro is er Te u le bi, ad re/ gvi an, is-

to ri u li epo qa/ pe ri o di;

4. siv rce _ bu neb ri vi ga re mo, ad gi li, te ri-

to ri a, bu neb ri vi da an Tro po ge nu li lan dSaf ti _

da sax le bis ti pe bi da fun qci e bi;

5. eko no mi ka _ sa sof lo da sa qa la qo me ur ne o ba,

vaW ro ba, fu la di ur Ti er To be bi da ko mu ni ka ci e bi:

gze bi, tran spor ti: sax me le To, sam di na ro, sazR-

va o, sa ha e ro; mo bi lu ri, fos ta, el -fos ta;

6. mec ni e re ba _ ga naT le ba, aR mo Ce na, ga mo go ne-

ba, pro fe si a, dak vir ve ba, kvle va, da sa bu Te ba, mec-

ni e ru li az ris gan vi Ta re ba;

7. kul tu ra _ ar qi teq tu ra, dam wer lo ba, tra-

di ci a, wes -Cve u le ba, ada Ti, fol klo ri, mec ni e re-

ba;

8. re li gia _ ri tu a li, mi To si, RvTis msa xu re ba,

rwme na;

9. eri _ pi rov ne ba, oja xi, wi nap re bi, sa zo ga do-

e ba/ fe ne bi da mi si wev re bi, qce vis nor me bi, we se bi,

mo sax le o ba _ So ba do ba/ mok vda vo ba, bu neb ri vi ma-

te ba, um rav le so ba /um ci re so ba, sqe sob riv -a sa kob-

ri vi struq tu ra;

10. sa xel mwi fo _ mo qa la qe, mmar Tve lo ba da mi-

si for me bi, po li ti ka, ka no ni, usaf rTxo e ba, kon-

fliq ti da Ta nam Srom lo ba, wes ri gi, sa mar Ta li,

sim bo li ka;

”Cve ni sa qar Tve los” stan dar tiT gaT va lis wi-

ne bu li Se de ge bis mi saR we vad sa zo ga do eb ri vi mec-

ni e re bis mas wav le be li swav le bis mra val fe ro van

mid go mebs un da flob des, ra Ta sag nis Ses wav li sas

mos wav le eb ma efeq tu rad aiT vi son mniS vne lo va ni

cne be bi, ga ni vi Ta ron unar -Cve ve bi da uf ro mom za-

de bu le bi aR moC ndnen sa ba zo sa fe xu ris Tvis.

Zi ri Ta di mid go me bi:Zi ri Ta di mid go me bi:

cne be bis Ses wav la

sa zo ga do eb ri vi mec ni e re be bis sa ba zo da sa Su a lo

sa fe xu reb ze swav la mxo lod mos wav lis sa Ta na do

mom za de bis pi ro beb Sia Se saZ le be li. rTu li so ci-

a lu ri, kul tu ru li da po li ti ku ri mov le ne bis

Ses wav la da ga az re ba Se uZ le be li a, Tu mos wav le e-

bi ar ic no ben Zi ri Tad sa ba zi so cne bebs.

sa zo ga do eb ri vi mec ni e re be bis Tvis mniS vne lo-

va ni cne be bi mTe li kur sis man Zil ze ga az re bu lad,

mra val mxri vad un da da mu Sav des. es war ma te bu lad

mi iR we va am cne be bis re a lur cxov re bas Tan, pi rad

ga moc di le ba sa da ga re mos Tan da kav Si re biT. ma Ti

mra val mxri vi da mu Sa ve ba mos wav le e bis mi er sa qar-

Tve los war su lis sxva das xva ma ga li Te bis gac no-

biT, Sem dgom ma Ti ga az re bi Ta da maT So ris sxva-

das xva sa xis kav Si re bis dad ge niT mo xer xde ba. siR-

rmi se u li Ses wav lis Se de gad mos wav le e bi SeZ le ben

nas wav lis sxva das xva kon teq stTan adap ti re bas.

dawy e bi Ti sa fe xu ris am etap ze bav Sve bi swav-

lo ben mar ti vi ge og ra fi u li kvle vis Ca ta re bas.

Se sa ba mi sad, da va le be bis da geg mvi sas Sem de gi ori-

en ti re bi un da iyos gaT va lis wi ne bu li:

wya ro eb sa da /an Tval sa Ci no e beb Tan mu Sa o ba

- in for ma ci is mo Zi e ba /aT vi se ba/ gad mo ce mis sxva-

das xva sa Su a le be bis ga mo ye ne ba.

gak ve Ti lis Ca sa ta reb lad mas wav le be li un da

iye neb des mra val fe ro van wya ro eb sa da Tval sa-

Ci no e bebs. es Se iZ le ba iyos sa xel mZRva ne lo eb Si

ar se bu li sxva das xva sa xis wya ro e bi, mas wav leb lis

mi er Te mis Se sa ba mi sad mom za de bu li, mos wav lis

mi er Seq mni li da Seg ro ve bu li ma sa la, do ku men tu-

ri Tu mxat vru li fil mi; sa o ja xo fo to al bo me bi,

do ku men te bi, mi mo we ra, Zve li niv Te bi (mag. sa mu-

Sao ia ra Ri, Tu Zve li te le fo nis apa ra ti). wya ro-

eb sa da Tval sa Ci no e beb Tan mu Sa o ba xde ba ro gorc

sak la so oTax Si, ase ve kla sis ga re Tac, ma ga li Tad,

mu ze u meb Si, sko lis ezo Si.

ze moT aR we ri li Zi ri Ta di sa in for ma cio wya-

ro e bi ise un da iyos Ser Ce u li, rom mos wav le ebs

nel -ne la ga nu vi Tar deT kiTx vis sa ba zi so una re bi

(Si na ar sis ga mo ta na, sak van Zo sa kiTx e bis ga mo cal-

ke ve ba pa ra le le bis mo Zi e bi sa da das kvne bis ga mo-

ta nis Tvis). bav Sve bi un da ga er kvnen, rom „wa kiTx va“

teq sti sac Se iZ le ba da fo to su ra Tis an niv Ti sac.

es yo ve li ve in for ma ci is mo Zi e bas gu lis xmobs.

9

Sem deg etap ze mos wav le e bi mi Re bu li in for ma-

ci is Se da re ba/ kla si fi ci re ba ze mu Sa o ben mag.:

• cxri lis an ba ra Te bis sa Su a le biT aj gu febs

beW dvis, kom pi u te ris an sxva Ta na med ro ve eleq-

tro nu li sa ko mu ni ka cio sa Su a le be bis ga mo go ne-

be bis Se de gebs;

• ru kis dax ma re biT cxril Si aj gu febs qa la qebs

sa qar Tve los mxa re e bis mi xed viT;

• ada rebs er Tma neTs sa xel mwi fo mmar Tve lo bis

sxva das xva for mas da ir Cevs, mi si az riT mis Tvis

mi sa Rebs;

• asa xe lebs sxva das xva da sax le bis fun qci o ni-

re bis Tvis au ci le bel pi ro bebs; msje lobs maT

mniS vne lo ba ze.

• am asak Si un da Ca e ya ros sa fuZ ve li, ase ve, mos-

wav le e bis unars, Ta vad ga mo xa ton vi zu a lu rad

in for ma cia (gra fi ki, cxri li, na xa ti). mos wav le-

Ta mo na wi le o biT Seq mni li Tval sa Ci no e be bis ga-

mo ye ne ba sas wav lo re sur sad zrdis mos wav le Ta

mo ti va ci as.

si mu la cia

ze moT Ca moT vli li sa ba zi so cne be bis kar gad ga-

sa ge bad mos wav le e bi saT vis sak ma od sa in te re so da

na yo fi e ri iq ne ba si tu a ci u ri an pro ce sis si mu la-

ci is teq ni kis ga mo ye ne ba.

• mas wav leb lis dax ma re biT Ta nak la se leb Tan er-

Tad mos wav le dgams sak la so speq takls ga mor-

Ce ul sa xel mwi fo moR va we ze; msje lobs speq tak-

lSi gad mo ce mu li is to ri u li faq te bis Se sa xeb

(mag.: ~pa ta ra ka xi~)

• mo na wi le obs kon kre tu li re sur sis ara ra ci o na-

lu rad ga mo ye ne bis si mu la ci ur Ta ma Seb Si, mag.:

sa a xal wlo naZ vis xe e biT an bzo ba ze tye Si moW-

ri li bziT vaW ro ba).

• am gva ri aq ti vo be bi da ex ma re ba bav Svebs prob le-

mis /cne bis de kon struq ci a sa da Sem deg er Ti an,

ga az re bul aR qma Si. si mu la ci is er Ter Ti for-

maa ase ve ro lu ri Ta ma Se bi. ro lu ri Ta ma Se bi sas

mos wav le e bi ga i Ta ma Se ben sxva das xva si tu a ci as,

sa dac sxva das xva da in te re se bu li mxa re e bis an

pi rov ne be bis per speq ti vi dan aR we ren mov le nas,

pro cess an cne bas.

msje lo ba/ ga az re ba

am eta pi saT vis da geg mi li sa var ji So e bi da aq ti vo-

be bi un da efuZ ne bo des met -nak le bad uk ve aT vi se-

bul in for ma ci as, mag.:

• Ca moT vlis da axa si a Tebs mmar Tve lo ba Si mo na wi-

le is to ri ul pir Ta mi er ga ta re bul sa xel mwi-

fo Ro nis Zi e bebs. gan sazR vravs maT Se de gebs;

• dro is ska la ze aR niS navs, mi si az riT, yve la ze

mniS vne lo van oTx (an xuT) qar Tvel po li ti kur

moR va wes uZ ve le si dro i dan dRem de da axa si a-

Tebs maT;

• Ca moT vlis oms (Tav dac vi Ti, dam pyrob lu ri),

axa si a Tebs mis Se de gebs;

• msje lobs ga dam wyve ti brZo le bis, ga mo Ce ni li

me fe e bi sa da sxva cno bil is to ri ul pir Ta moR-

va we o bis Se sa xeb.

Ta nag rZno ba da ga Ta vi se ba/ em pa tia

war su lis si mu la ci ur re kon struq ci as Tan er Tad

gan sa kuT re biT sa xa li so da na yo fi e ria ga sa Ta vi-

se be li sa var ji So e bis Se mo ta na yo vel dRi u ri yo-

fis, wes -Cve u le be bis aR we ri sas, rac sa Su a le bas

mis cems mos wav le ebs ara mar to ga i az ron ara med

Se ig rZnon war sul Si mcxov re bi ada mi a ne bis mo ti-

va ci e bi, sur vi le bi, oc ne be bi. ma Ti Tva liT da i-

na xon sam ya ro, ga ni ca don sxva epo qis ada mi a ne bis

cxov re ba.

mos wav le Ta sa Ta na do or ga ni za cia _ so ci a lu ri da

sa ko mu ni ka cio unar -Cve ve bis mra val mxri vi gan vi-

Ta re bis Tvis au ci le be li ele men ti a.

sa zo ga do eb ri vi mec ni e re be bis mas wav le bel ma kla-

sis or ga ni ze bi sas, ma ga li Tad jgu fu ri mu Sa o bi-

sas, mos wav le ebs mis ces Se saZ leb lo ba er Tob li-

vad ga dawy vi ton da sa xu li amo ca ne bi, mo ir gon

gan sxva ve bu li ro le bi: ne bis mi er mos wav les un da

eZ le o des sa Su a le ba sxva das xva dros iyos pre zen-

ta to ri an li de ri. Tu ki mos wav le aris kar gi pre-

zen ta to ri, es ar niS navs imas, rom mas yo vel Tvis

un da eva le bo des jguf Si Ca ta re bu li sa mu Sa os

war dge na.

Ri re bu le be bis gan vi Ta re ba

ada mi a ni da sa zo ga do e ba _ mi mar Tu le bis Se de ge-

bis mi saR we vad mniS vne lo va nia ma Ti gan xil va mos-

wav lis pi rad ga moc di le ba ze day rdno biT. oja xi-

sa Tu mSob li u ri mxa ris ma ga li Te bis gan xil viT.

mas wav le bel ma sas wav lo pro ce si un da war mar Tos

ise, rom mos wav le ebs ga nu vi Ta ros ada mi a nis Rir se-

bis, Ta vi suf le bi sa da Ta nas wo ro bis pa ti vis ce ma.

am Ri re bu le beb ze day rdno biT xe li un da Se uwy os

mos wav le e bis eTi ku ri da pa su xis mgeb li a ni qce vis

Ca mo ya li be bas. Ri re bu le be bi vi Tar de ba ada mi a nis,

mo qa la qis uf le ba- mo va le o be bis swav le bis gziT,

rac ey rdno ba Cve ni qvey nis kul tu rul mem kvid re-

o bas, tra di ci ebs. sa mo qa la qo Ri re bu le be bis Ca-

mo ya li be biT ga nu vi Ta ros sam Sob los siy va ru li.

ga mo i ye nos ise Ti wya ro e bi, rom le bic mos wav le ebs

da a fiq rebs aq tu a lur sa kiTx eb ze da ga nu vi Ta rebs

po zi ti ur da mo ki de bu le bebs.

klas ga re Se mu Sa o ba _ ori en ti re bu lia in for ma ci-

is sxva das xva sa Su a le biT mo Zi e bis una ris gan vi Ta-

re ba ze.

am asa kob riv jguf Tan, sag nis spe ci fi ki dan ga mom-

di na re, au ci le be lia da i geg mos klas ga re Se sa mu-

Sa o e bi. es ad vi lad gan sa xor ci e le be li a, rad gan

mos wav le Ta uSu a lo (o jaxs, ubans, qu Cas, sko las,

Tems...) ga re mos exe ba. sko lis ga reT mos wav le ebs

un da da e va loT awar mo on dak vir ve be bi (mag. tran-

spor tis moZ ra o ba ze, ar qi teq tu ra ze), mo i Zi on

sa Wi ro in for ma cia in ter vi us sa xiT, lo ka lu ri

is to ri e bis Seg ro ve ba gva ris ge ne a lo gi a ze, Tu

qu Cis, sof lis, qa la qis Se sa xeb da a.S. ga a ke Ton

azom ve bi mar Sru tis Tu sqe mis Se saq mne lad, Seq-

mnan Ca na xa te bi. am gva ri aq ti vo be bi sag nis Ses wav-

las uf ro sa xa li sos gax dis, xo lo cod nis mi Re-

bis gze bi uf ro efeq tu ri iq ne ba.

10

da sa xe le bu li me To du ri mid go me bi ara mar to ze-

pi rad, ara med we ri lo bi Tic Se saZ loa gan xor ci-

el des.

d) sag ne bis swav le bis or ga ni ze ba _ dawy e bi Ti sa fe-

xu ri

I, II, III da IV kla seb Si sa qar Tve los is to ri is, ge og-

ra fi i sa da sa mo qa la qo aR zrdis ele men te bi Se dis

sxva sas wav lo sag neb Si (qar Tu li ena da li te ra-

tu ra, bu ne bis mety ve le ba, es Te ti ku ri da Sro mi Ti

aR zrda, ma Te ma ti ka).

V-VI kla seb Si sa qar Tve los is to ri a, ge og ra fia

da sa mo qa la qo aR zrda is wav le ba in teg ri re bu li

sa xiT.

I - IV kla seb Si sa mo qa la qo Tav dac vi sa da usaf-

rTxo e bis sa kiTx e bi in teg ri re bu lia bu ne bis mety-

ve le bi sa da fi zi ku ri ga naT le bis /spor tis (Sem-

dgom Si spor ti) sas wav lo prog ra meb Si; Tum ca, IV

klas Si er Ti se mes tris gan mav lo ba Si, ja mu rad 12

sa a Ti spe ci a lu rad ga mo yo fi lia sag ni saT vis ”moZ-

swav le bis mi mar Tu le be bi sag ne bi sa da kla se bis mi xed viT

მიმართულებებიმიმართულებები ჩვენი ჩვენი საქართველოსაქართველო ისტორიაისტორია გეოგრაფიაგეოგრაფია სამოქა ლაქო სამოქა ლაქო

განათლებაგანათლება

სამოქა ლაქო სამოქა ლაქო თავდაცვა და თავდაცვა და უსაფრთხოებაუსაფრთხოება

დრო და სივრცე 5-6 7, 8, 9,10 7-11 7-8

გარემო და ეკონომიკა 5-6 7, 9, 11, 12 7-11 7-8

სახელმწიფო მმართველობა და პოლიტიკა 5-6 7-9, 11-12 7-8

კულტურა და რელიგია 5-6 7-9, 11-12 7-8

ადამიანი და საზოგადოება 5-6 7-9, 11,12 7-8

გარემო და სოციალური სისტემები 8 7- 11

პიროვნული განვითარება 9-10

მდგრადი განვითარება 9-10

თვითმმართველობა და მმართველობა 9-10

ისტორიული ინტერპრე-ტაცია და კვლევა 10

კომუნიკაცია 10 12გეოგრაფიული კვლევა 12

პირადი უსაფრთხოების უზრუნველყოფა 4, 8, 12

საგანგებო ვითარებებში უსაფრთხო ქცევის საფუძვლები

4, 8, 12

გადაუდებელი ექიმამდელი დახმარება 12

ra o bis usaf rTxo e ba” (re ko men de bu lia sas wav lo

wlis me o re se mes trSi);

V-VI kla seb Si sa gan Si Se ma va li Te ma ti ka in teg-

ri re bu lia bu ne bis mety ve le bis, sa zo ga do eb ri vi

mec ni e re be bi sa spor tis sas wav lo prog ra meb Si.

e) sag ne bis swav le bis mi mar Tu le be bis aR we ra (V-VI

kla se bis Tvis)

erov nul sas wav lo geg ma Si gan sazR vru lia yo ve-

li kla sis an sa fe xu ris bo los sas wav lo pro ce sis

Se de ge bi da mos wav lis mi er ma Ti miR we vis in di ka-

to re bi. Se de ge bi daj gu fe bu lia mi mar Tu le be bis

mi xed viT. Ti To e u li mi mar Tu le ba asa xavs sag nis

swav le bis Zi ri Tad da niS nu le bas da efuZ ne ba erT

an ram de ni me dis cip li nas. is to ri is X da ge og ra-

fi is XII kla se bis stan dar tis mi mar Tu le be bi gan-

sazR vru lia kvle vi Ti da sa ko mu ni ka cio unar -Cve-

ve bis Se sa ba mi sad.

sa zo ga do eb ri vi mec ni e re be bis mi mar Tu le ba Si

“dro da siv rce” ga er Ti a ne bu li Se de ge bi pir vel

11

rig Si mos wav les dro sa da siv rce Si ori en ti re bis

unars sZens.

mi mar Tu le ba dro da siv rce gam Wo lia ge og-

ra fi a Si. es mi mar Tu le ba aer Ti a nebs ge og ra fi i-

saT vis iseT mniS vne lo van Te meb sa da unar -Cve vebs,

ro go re bi caa ru kis kiTx va, Tval sa Ci no e be bis ana-

li zi, in ter pre ta cia da Seq mna; ase ve te ri to ri e-

bis, ge og ra fi u li mde ba re o bis gan sazR vra; ge og-

ra fi ul ga re mos, ge o lo gi ur dros, ge og ra fi u li

mov le ne bis, pro ce se bi sa da ka non zo mi e re be bis

gav rce le bis cod nas.

is to ri is Sem Txve va Si mos wav le euf le ba iseT

fun da men tur cne bebs, ro go re bi caa dro is er Te-

u le bi, ad re/ gvi an, war su li, aw myo, mo ma va li, qro-

no lo gia (m.S. ge oq ro no lo gi u ri wel TaR ricx va),

wel TaR ricx va, pe ri o di za ci a, sa u ku ne, aTas wle-

u li, ka len da ri, is to ri u li epo qe bi/ pe ri o de bi,

epo qa da re gi o ni.

ga re mo da eko no mi ka

mi mar Tu le bis “ga re mo da eko no mi ka” mi za nia mos-

wav les da a na xos bu neb ri vi ga re mo sa da eko no mi-

kis mniS vne lo ba ada mi an Ta sa zo ga do e bi saT vis. es

mi mar Tu le ba aer Ti a nebs bu neb ri vi ga re mos, bu-

neb ri vi re sur se bis, mo sax le o bis, eko no mi kis dar-

ge bis gac no bi e re bi sa da Ses wav li sa ken mi mar Tul

Se de gebs. mos wav les sa Su a le ba eZ le va ga ac no bi-

e ros ge og ra fi u li faq to re bis ur Ti er Tkav Si ri

da ur Ti er Tda mo ki de bu le ba. ama ve mi mar Tu le ba Si

gam Wo la daa war mod ge ni li ga re mos dac vi Ti cno bi-

e re bis Ca mo ya li be be bis ken mi mar Tu li Se de ge bi.

am mi mar Tu le ba Si ga er Ti a ne bu li Se de ge bi mos wav-

les aZ levs sa Su a le bas aRiq vas eko no mi ki sa da bu-

neb ri vi faq to re bis ur Ti er Tgav le na. ga ac no bi e-

ros am kav Si re bis cva le ba do ba dro sa da siv rce Si

da ka non zo mi e re be bi.

sa xel mwi fo mmar Tve lo ba da po li ti ka

am mi mar Tu le bis mi za nia mos wav les sa Su a le ba mis-

ces ga ac no bi e ros sa xel mwi fos ra o ba da fun qci-

e bi. aRiq vas po li ti ku ri pro ce se bis mniS vne lo ba

da zo ga di ka non zo mi e re be bi. da ex ma ros mos wav les

is to ri u li faq te bis gan zo ga de ba Si.

kul tu ra da re li gia

am mi mar Tu le bis mi za nia mos wav les da a na xos de-

da mi wa ze ada mi a nis Seq mni li kul tu ru li mem kvid-

re o bis mra val fe rov ne ba da da ex ma ros mis kla si-

fi ci re ba Si. xe li Se uwy os mas is to ri u li epo qe bi

da mxa re e bi ga nas xva vos maT Tvis da ma xa si a Te be li

eT nog ra fi u li yo fi sa da kul tu ris miR we vebs sa-

fuZ vel ze. da ex ma ros mos wav les re li gi is ra o bi sa

da mniS vne lo bis gan sazR vra Si. war mod ge na Se uq-

mnas msof li o Si ar se bu li re li gi u ri sis te me bis

mra val fe rov ne ba ze.

ada mi a ni da sa zo ga do e ba

am mi mar Tu le bis mi za nia mos wav les da a na xos, rom

is to ri is mTa var Se moq meds ada mi a ni war mo ad gens,

ro mel sac Ta vi si uf le be bi da sa zo ga do e bis wi-

na Se gar kve u li val de bu le be bi ga aC ni a. ada mi an-

Ta sa zo ga do e ba sxva das xva so ci a lu ri fe ne bis gan

Sed ge ba. mos wav lem un da ico des Tu ro go ri iyo

sxva das xva is to ri ul epo qa Si sxva das xva so ci a lu-

ri fe nis ada mi a ne bis uf leb ri vi mdgo ma re o ba da

sa zo ga do eb riv cxov re ba Si ma Ti Car Tu lo bis xa-

ris xi.

12

III. V-VI klasi, Cveni saqarTveloIII. V-VI klasi, Cveni saqarTvelo

sagnobrivi standartisagnobrivi standarti

ori wlis bolos misaRwevi Sedegebi mimarTulebebis mixedviT:ori wlis bolos misaRwevi Sedegebi mimarTulebebis mixedviT:

დრო და სივრცედრო და სივრცესახელმწიფო სახელმწიფო მმართველობა და მმართველობა და პოლიტიკა პოლიტიკა

გარემო და გარემო და ეკონომიკაეკონომიკა

ადამიანი და ადამიანი და საზოგადოებასაზოგადოება

კულტურა და კულტურა და რელიგიარელიგია

საზ. მეც.V-VI. 1. საზ. მეც.V-VI. 1. მოსწავლეს შეუძლია რუკების კითხვა და გამოყენება.

საზ. მეც.V-VI.6. საზ. მეც.V-VI.6. მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს სხვადასხვა ისტორიულ ეპოქაში საქართველოში არსებული მმართველობის ფორმები.

საზ. მეც.V-VI.10.საზ. მეც.V-VI.10. მოსწავლეს შეუძლია ჩამოთვლოს საქართველოს მოსახლეობის მახასიათებლები.

საზ. მეც.V-VI.15. საზ. მეც.V-VI.15. მოსწავლეს შეუძლია ამოიცნოს სხვადასხვა ნიშანი და პირობა, რომელთა მიხედვითაც ადამიანი ამა თუ იმ საზოგადოებას მიაკუთვნებს თავს.

საზ.მეც.V-VI.20.საზ.მეც.V-VI.20. მოსწავლეს შეუძლია აღწეროს საქართველოში არსებული რელიგიები.

საზ. მეც.V-VI. 2.საზ. მეც.V-VI. 2. მოსწავლეს შეუძლია გამოიყენოს და შექმნას ინფორმაციის გადმოცემის სხვადასხვა საშუალება (ცხრილი, გრაფიკი, ფოტო, სქემა, ჩანახატი).

საზ. მეც.V-VI.7.საზ. მეც.V-VI.7. მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს საქართველოს ისტორიის გამორჩეული პიროვნებები, რომლებიც ქვეყნის მმართ-ვე ლობაში მონა-წილეობდნენ.

საზ. მეც.V-VI.11.საზ. მეც.V-VI.11. მოსწავლეს შეუძლია დააკავშიროს საქართველოს გეოგრაფიულ ობიექტები დასახლებების ტიპებთან.

საზ. მეც.V-VI.16.საზ. მეც.V-VI.16. მოსწავლეს შეუძლია შეადაროს სხვადასხვა საზოგადოებები მათთვის დამახასიათებელი ნიშან-თვისებებისა და წესების მიხედვით.

საზ. მეც.V-VI.21.საზ. მეც.V-VI.21. მოსწავლეს შეუძლია განასხვავოს კულტურის სხვადასხვა კომპონენტები და განიხილოს მათი ურთიერთკავშირი

საზ. მეც.V-VI. საზ. მეც.V-VI. 3. 3. მოსწავლეს შეუძლია შეადგინოს სქემატური რუკები.

საზ. მეც.V-VI.8.საზ. მეც.V-VI.8. მოსწავლეს შეუძლია იმსჯელოს პიროვნებებისა და სხვადასხვა სოციალური ფენის როლზე საქართველოს ისტორიაში.

საზ. მეც.V-VI.12.საზ. მეც.V-VI.12. მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს მხარე ბუნებრივი რესურსების მიხედვით და იმსჯელოს მათ მნიშვნელობაზე.

საზ. მეც.V-VI.17. საზ. მეც.V-VI.17. მოსწავლეს შეუძლია აღწეროს ადამიანის ღირსების, თავისუფლებისა და თანასწორობის დაცვა სხვადასხვა ეპოქაში.

საზ.მეც.V-VI.22.საზ.მეც.V-VI.22. მოსწავლეს შეუძლია აღწეროს საქართველოს მოსახლეობის კულტურათა მსგავსება-განსხვავებების გამოვლინებები და განიხილოს შესაბამისი მიზეზები.

საზ. მეც.V-VI.4. საზ. მეც.V-VI.4. მოსწავლეს შეუძლია განმარტოს და გამოიყენოს ქრონოლოგიუ-ური ერთეულე-ბი (წელიწადი, საუკუნე, ათასწლეული) და წელთაღრიცხვის სისტემა (ძველი და ახალი ერა).

საზ. მეც.V-VI.9. საზ. მეც.V-VI.9. მოსწავლეს შეუძლია შეადაროს ომისა და მშვიდობის შედეგები მოსახლეობისათვის საქართველოს ისტორიის სხვადასხვა პერიოდში.

საზ. მეც.V-VI.13. საზ. მეც.V-VI.13. მოსწავლეს შეუძლია მსჯელობა ბუნებრივი რესურსების რაციონალურ და მრავალმხრივ გამოყენებაზე.

საზ.მეც.V-VI.18. საზ.მეც.V-VI.18. მოსწავლეს შეუძლია განასხვავოს ბავშვის უფლება-მოვალეობები სხვადასხვა საზოგადოებაში.

საზ.მეც.V-VI.23. საზ.მეც.V-VI.23. მოსწავლეს შეუძლია იმსჯელოს მოგზაურობებისა და ვაჭრობის მნიშვნელობაზე.

საზ. მეც.V-VI.5. საზ. მეც.V-VI.5. მოსწავლეს შეუძლია დააკავშიროს ისტორიული ფაქტები შესაბამის ეპოქებთან.

საზ. მეც.V-VI.14. საზ. მეც.V-VI.14. მოსწავლეს შეუძლია მსჯელობა კომუნიკაციების განვითარებაზე უძველესი დროიდან დღემდე.

საზ.მეც.V-VI.19. საზ.მეც.V-VI.19. მოსწავლეს შეუძლია დააკავშიროს კანონიერება და მშვიდობიანი თანაარსებობა.

13

qarTlis dedaqalaqad

Tbilisis gamocxadeba

daviT aRmaSeneblis

gamefeba

pirveli qarTuli wignis dabeWdva

mi mar Tu le ba: dro da siv rce mi mar Tu le ba: dro da siv rce

saz. mec.V-VI. 1. mos wav les Se uZ lia ru ke bis kiTx va da

ga mo ye ne ba.

Se de gi Tval sa Ci no a, Tu mos wav le:

• am JRav nebs ru ke bis le gen dis cod nas;

• amo ic nobs sa qar Tve los mo sazR vre qvey neb sa da

msxvil ge og ra fi ul obi eq tebs;

• iye nebs po li ti kur ru kas /at lass da amo ic nobs

sa qar Tve los mxa re eb sa da sam xa reo cen trebs;

• ru ke bis dax ma re biT ga ni xi lavs sa qar Tve los

sazR vre bis cvli le bebs sxva das xva is to ri ul

epo qa Si;

• uC ve nebs gzebs, rom le bi Tac sa qar Tve lo ukav-

Sir de ba ga re sam ya ros (mag. Sa vi zRvis sa Su a le-

biT);

• gan sazR vravs da mo i Zi ebs ko or di na te bis sa Su a-

le biT ge og ra fi ul obi eq tebs ru ka ze;

• ar Cevs da iye nebs sa Wi ro in for ma ci as Te ma tu ri

ru ke bi dan.

saz. mec.V-VI. 2. mos wav les Se uZ lia ga mo i ye nos da Seq-

mnas in for ma ci is gad mo ce mis sxva das xva sa Su a le ba

(cxri li, gra fi ki, fo to, sqe ma, Ca na xa ti).


• kiTx u lobs da iye nebs gra fi keb sa da cxri leb Si

mo ce mul in for ma ci as;

• ada rebs sxva das xva sa Su a le biT gad mo ce mul in-

for ma ci as ra i me niS niT (mag. wle bis, an far To bis

mi xed viT);

• ax dens sxva das xva sa Su a le be bi dan mo po ve bu li

in for ma ci is kla si fi ci re bas;

• er Ti ti pis sa Su a le biT mo ce mul in for ma ci as

aj gu febs er Ti an ori niS nis mi xed viT;

• is to ri ul an ge og ra fi ul in for ma ci as war mo-

ad gens sxva das xva sa Su a le be biT.

saz. mec.V-VI. 3. mos wav les Se uZ lia Se ad gi nos sqe ma-

tu ri ru ke bi.


• av sebs sa qar Tve los kon tu rul ru kebs (re li e-

fis for me bi, hid rog ra fi u li obi eq te bi, mxa re e bi

da da sax le be bi, xu roT moZR vru li Zeg le bi);

• ad gil ze ata rebs mar tiv azom vebs da aR niS navs

obi eq tebs ad gi lis geg ma ze;

• mSob li u ri mxa ris ru kis Sed ge ni sas mas ze asa xavs

au ci le bel ele men tebs - sa Ta u ri, le gen da, sim bo-

lo e bi, ho ri zon tis mxa re e bi.

saz. mec.V-VI.4. mos wav les Se uZ lia gan mar tos da ga-

mo i ye nos qro no lo gi u ri er Te u le bi (we li wa di, sa-

u ku ne, aTas wle u li) da wel TaR ricx vis sis te ma (Zve-

li da axa li era).


• ufar debs dro is er Te u lebs er Tma neTs (mag. aTas-

wle u li - 10 sa u ku ne; sa u ku ne - 100 we li da a. S.);

• iye nebs ter mi nebs - Zve li era /a xa li era, Cvens

wel TaR ricx vam de/ Cve ni wel TaR ricx viT, Zve li

ori wlis bo los mi saR we vi Se de ge bi da ma Ti in di ka to re biori wlis bo los mi saR we vi Se de ge bi da ma Ti in di ka to re bi

wel TaR ricx viT/ axa li wel TaR ricx viT, qris te-

So bam de/ qris te So bi dan;

• dro is xaz ze (ska la ze) aR niS navs kon kre tul is-

to ri ul Ta ri Rebs an is to ri ul pe ri o debs.

saz. mec.V-VI.5. mos wav les Se uZ lia da a kav Si ros is-

to ri u li faq te bi Se sa ba mis epo qeb Tan.


• asa xe lebs mniS vne lo van is to ri ul faq tebs;

• asa xe lebs im sa u ku ne sa da aTas wle uls, ro mel-

sac mi e kuT vne ba kon kre tu li Ta ri Ri;

• ga nas xva vebs kon kre tul is to ri ul mov le nas

prin ci piT - ad re da gvi an; mag.:

mi mar Tu le ba: sa xel mwi fo mmar Tve lo ba

da po li ti ka

saz. mec.V-VI.6. mos wav les Se uZ lia da a xa si a Tos sxva-

das xva is to ri ul epo qa Si sa qar Tve lo Si ar se bu li

mmar Tve lo bis for me bi.


• Ca moT vlis sxva das xva ti pis mmar Tve lo bis sis-

te mis Zi ri Tad ma xa si a Teb lebs; maT aR mniS vnel

ter mi nebs da swo rad iye nebs maT;

• ada rebs er Tma neTs mmar Tve lo bis sxva das xva

for mas.

saz. mec.V-VI.7. mos wav les Se uZ lia da a xa si a Tos sa-

qar Tve los is to ri is ga mor Ce u li pi rov ne be bi, rom-

le bic qvey nis mmar Tve lo ba Si mo na wi le ob dnen.


• Ca moT vlis sxva das xva dros moR va we is to ri ul

pi rebs, gan sazR vravs maT rols mmar Tve lo ba Si;

• ga nas xva vebs er Tma ne Ti sa gan mmar Tve lebs epo qe-

bis mi xed viT ;

• Ca moT vlis da axa si a Tebs mmar Tve lo ba Si mo na wi-

le is to ri ul pir Ta mi er ga ta re bul sa xel mwi fo

Ro nis Zi e bebs. ga moT qvams sa ku Tar mo saz re bas maT

Se de geb ze;

• dro is ska la ze aR niS navs, mi si az riT, yve la ze

mniS vne lo van oTx (an xuT) qar Tvel po li ti kur

moR va wes uZ ve le si dro i dan dRem de da axa si a Tebs

maT.

saz. mec.V-VI.8. mos wav les Se uZ lia im sje los pi rov-

ne be bi sa da sxva das xva so ci a lu ri fe nis rol ze sa-

qar Tve los is to ri a Si.


• ir Cevs war su lis sa zo ga do e bis er T-erT so ci-

a lur fe nas da aR wers am fe nis Tval sa Ci no war-

14

mo mad gen lis yo vel dRi ur cxov re bas (mag. gle xi,

az na u ri, va Wa ri, xe lo sa ni, mec ni e ri da a.S.);

• epo qis Se sa ba mi sad asa xe lebs sxva das xva ga mo Ce-

nil pi rov ne bas, gan sazR vravs maT so ci a lur sta-

tuss (mag: me fe, va Wa ri, mo na di re, ban ki ri, mi waT-

mflo be li, pre zi den ti, mec ni e ri da a.S.).

saz. mec.V-VI.9. mos wav les Se uZ lia Se a da ros omi sa da

mSvi do bis Se de ge bi mo sax le o bi saT vis sa qar Tve los

is to ri is sxva das xva pe ri od Si.


• Ca moT vlis omis sa xe o bebs (Tav dac vi Ti, dam-

pyrob lu ri), axa si a Tebs maT Se de gebs;

• asa xe lebs mSvi do bi a ni xer xe biT mi Re bul ga dawy-

ve ti le bebs sa qar Tve los is to ri a Si. mis da de biT

da uar yo fiT Se de gebs. kon tu rul ru ka ze aR niS-

navs sa qar Tve los is to ri is sxva das xva pe ri o dis

brZo le bis ad gils (mag. did go ris, ba si a nis, gar ni-

sis, krwa ni sis da a.S.);

• ada rebs sxva das xva epo qis sa qar Tve lo Si omis

war mo e bis we sebs (da mo ki de bu le ba tyve Ta, daW-

ril Ta da da Ru pul Ta mi marT. msje lobs we se bi sa

da ka no ne bis dac vis au ci leb lo ba ze omis dros);

• mo i po vebs in for ma ci as bu ne ba Si omiT ga mow ve-

ul eko lo gi ur cvli le beb ze (wya li, ha e ri, ni a da-

gi, tye); cvli le be bis Se de gebs war mo ad gens cxri-

lis an na xa tis (pla ka tis) sa xiT.

mi mar Tu le ba: ga re mo da eko no mi ka

saz. mec.V-VI. 10. mos wav les Se uZ lia Ca moT va los sa-

qar Tve los mo sax le o bis ma xa si a Teb le bi.


• ad gens kav Sirs bu neb riv ma te bas, So ba do ba sa da

mok vda o bas So ris;

• kla sis an lo ka lu ri ga re mos mo na ce me bis mi xed-

viT axa si a Tebs sa qar Tve los mo sax le o bis sqe sob-

riv da asa kob riv struq tu rebs;

• asa xe lebs sa qar Tve lo Si mcxov reb eT ni kur da

re li gi ur um ci re so bebs;

• ru kis dax ma re biT aR wers sa qar Tve los mo sax le-

o bis eT ni kur da re li gi ur mra val fe rov ne bas;

• ga moT qvams sa ku Tar azrs mig ra ci is Se saZ lo mi-

ze zeb ze da moh yavs Se sa ba mi si ma ga li Te bi (mag. bu-

neb ri vi pi ro be bi, eko lo gi a, ome bi)

• Ca moT vlis sa qar Tve los sxva das xva re gi o neb Si

gan vi Ta re bul me ur ne o bis ti pebs.

saz. mec.V-VI.11. mos wav les Se uZ lia da a kav Si ros sa-

qar Tve los ge og ra fi u li obi eq te bi da sax le be bis

ti peb Tan.


• fo to su ra Tis an ru kis ga mo ye ne biT aR wers sxva-

das xva te ri to ri is Tvis da ma xa si a Te bel pe i zaJs

(mag. mTe bi, tye e bi, da sxva);

• as xva vebs sa qar Tve lo Si gav rce le bul sacx ov re-

be li sax lis ti pebs;

• ukav Si rebs sax le bis ar qi teq tu ras ge og ra fi ul

ga re mos;

• as xva vebs sxva das xva ti pis da sax le bebs da msje-

lobs kon kre tul ge og ra fi ul ga re mo Si ma Ti ga-

Ce nis mi ze zeb ze (mag. ra tom aar se ben qa la qebs mdi-

na re e bis na pi reb ze, ra tom gvxvde ba Zve li na sax la-

re bi mi u val ad gi leb Si);

• sa qar Tve los kon tu rul ru ka ze aR niS navs sxva-

das xva ti pis da sax le bebs (qa la qi, da ba, so fe li);

• asa xe lebs sxva das xva da sax le bis fun qci o ni re-

bis Tvis au ci le bel pi ro bebs; msje lobs maT mniS-

vne lo ba ze;

• er Tma neTs ada rebs sa ku Ta ri da sxva da sax le bu-

li pun qtis bu neb riv pi ro bebs.

saz. mec.V-VI.12. mos wav les Se uZ lia da a xa si a Tos mxa-

re bu neb ri vi re sur se bis mi xed viT da im sje los maT

mniS vne lo ba ze.


• ada rebs sxva das xva ge og ra fi ul ga re mo Si ar se-

bul or sa mo sax los da ad gens maT So ris gan sxva-

ve bas (ma sa la, ar qi teq tu ra);

• ad gens sa qar Tve los sxva das xva re gi on Si mo po-

ve bu li bu neb ri vi re sur se bis nus xas;

• ad gens im bu neb ri vi re sur se bis nus xas, rom le-

bic ga mo i ye ne ba mis qa laq sa Tu so fel Si da aR niS-

navs maT kon tu rul ru ka ze;

• ir Cevs ro me li me bu neb riv re surss da msje lobs

mis mniS vne lo ba ze re gi o nis gan vi Ta re bis Tvis;

• bu neb riv re sur sebs akav Si rebs qvey nis (re gi o-

nis) sa me ur neo saq mi a no bas Tan.

saz. mec.V-VI.13. mos wav les Se uZ lia msje lo ba bu neb-

ri vi re sur se bis ra ci o na lur da mra val mxriv ga mo-

ye ne ba ze.


• aj gu febs er Ti ma sa lis gan dam za de bul niv Tebs

(mag., Ti xis gan mzad de ba qo Ta nic da agu ric);

• ga mo sa xavs re sur se bis sa xec vli le bas mo po ve bi-

dan mox ma re bam de (mag. xor ba li- fqvi li- pur -fun-

Tu Se u lo ba);

• msje lobs sa qar Tve los /mi si ro me li me re gi o-

nis ze da pi ru li wyle bis mra val fe rov ne ba ze, maT

mniS vne lo ba ze da Se de gebs war mo ad gens mis Tvis

sa sur ve li for miT;

• msje lobs wylis re sur sis ra ci o na lur ga mo ye-

ne ba ze da da bin Zu re bis Ta vi dan aci le bis gzeb ze;

• asa xe lebs tyis ga mo ye ne bis gan sxva ve bul sa xe-

ebs;

• ga mo yofs tyiT sar geb lo bis ga re mo saT vis usaf-

rTxo for mebs;

• ad gens mox ma re bis sag nebs, ro mel Ta me o ra di ga-

da mu Sa ve baa Se saZ le be li.

saz. mec.V-VI.14. mos wav les Se uZ lia msje lo ba ko mu-

ni ka ci e bis gan vi Ta re ba ze uZ ve le si dro i dan dRem-

de.


• er kve va ima Si, Tu ra da de bi Ti cvli le be bi mo u-

ta na dam wer lo bis ga mo go ne bam ka cob ri o bas;

15

• aj gu febs beW dvis, kom pi u te ris an sxva Ta na med-

ro ve eleq tro nu li sa ko mu ni ka cio sa Su a le be bis

ga mo go ne be bis Se de gebs;

• dro is ska la ze aR niS navs tran spor tis sxva das-

xva sa xe o bis ga mo go ne bas da mis gan vi Ta re bas;

• Ca moT vlis tran spor tis sa Su a le bebs, msje lobs

maT da niS nu le ba ze sxva das xva ga re mo Si; moh yavs

ma ga li Te bi.

mi mar Tu le ba: ada mi a ni da sa zo ga do e ba

saz. mec.V-VI.15. mos wav les Se uZ lia amo ic nos sxva-

das xva ni Sa ni da pi ro ba, ro mel Ta mi xed vi Tac ada mi-

a ni ama Tu im sa zo ga do e bas mi a kuT vnebs Tavs.


• asa xe lebs im so ci a lur jgu feb sa Tu sa zo ga-

do e bebs, ro mel Ta wev ra dac mi aC nia sa ku Ta ri Ta vi

(mag.: oja xi, kla si, sag va re u lo, sko la, sa me gob-

ro, mo cek va ve Ta an sam bli da sxva);

• ga nas xva vebs sa ku Ta ri Ta vis sxva das xva sa zo ga-

do e bi sad mi mi kuT vne bis pi ro bebs (mag.: asa ki, sis-

xliT na Te sa vo ba, sqe si, sa mety ve lo ena, sacx ov re-

be li da a.S.)

• Ca moT vlis ro me li me so ci a lu ri jgu fi sa Tu sa-

zo ga do e bis wev rTa sa er To ni San -Tvi se bebs (mag.:

na Te sa o ba, ga reg no ba, xa si a Ti, in te re si, una ri,

Ta nag rZno ba, asa ki, siy va ru li, mSob li u ri ena, ge-

mov ne ba da a.S.);

• msgav si ni San -Tvi se be bi sa da pi ro be bis ga mo yo-

fiT am ya rebs kav Sirs im so ci a lur jgu feb sa Tu

sa zo ga do e bebs So ris, ro mel Tac mi a kuT vnebs sa-

ku Tar Tavs;

• msje lobs ada mi a ne bis mra val fe rov ne bis, ma Ti

gan mas xva ve be li da sa er To ni San -Tvi se be bis Se sa-

xeb;

• asa xe lebs da aR wers mi ze zebs, ris ga moc pa tivs

scems im sa zo ga do e bis wev rebs, ro mel sac mi e kuT-

vne ba;

• sa ub robs ada mi a nis aR mSe neb lo biT da da man gre-

vel Se saZ leb lo beb ze, am Cnevs pir ve lis upi ra te-

so bas da Tavs mi a kuT vnebs aR mSe ne bel Ta er To-

bas.

saz. mec.V-VI.16. mos wav les Se uZ lia Se a da ros sxva-

das xva sa zo ga do e be bi maT Tvis da ma xa si a Te be li ni-

San -Tvi se be bi sa da we se bis mi xed viT.


• aR wers Zi ri Ta di so ci a lu ri jgu fe bi sa Tu sa-

zo ga do e be bi saT vis da ma xa si a Te bel Tvi se beb sa da

we sebs (mag.: oja xi, sko la, mSob li u ri da sax le ba,

mSob li u ri is to ri u li mxa re).

• aR wers im sa zo ga do e ba Ta msgavs Ta vi se bu re bebs,

rom le bic mniS vne lo va nia Ta nak la se le bi saT vis;

• ada rebs er Ti ti pis sa zo ga do e bis (mag.: oja xi,

sa me zob lo, uba ni) Ta vi se bu re bebs sa qar Tve los

sxva das xva mxa re Si;

• mSob li u ri mxa ris an sa qar Tve los ma ga liT ze

ada rebs sxva das xva ti pis sa zo ga do e bis (mag.: oja-

xi, sa me zob lo, uba ni) Ta vi se bu re bebs.

saz. mec.V-VI.17. mos wav les Se uZ lia aR we ros ada mi a-

nis Rir se bis, Ta vi suf le bi sa da Ta nas wo ro bis dac-

va sxva das xva epo qa Si.


• sa ku Ta ri sity ve biT gan mar tavs, ras niS navs Rir-

se ba, Ta vi suf le ba da Ta nas wo ro ba;

• akav Si rebs ada mi a ne bis mra val fe rov ne bas maT

uf le beb sa da Ta nas wo ro bas Tan;

• mSob li u ri mxa ris an sa qar Tve los ma ga liT ze

ada rebs ada mi a nis Rir se bis, Ta vi suf le bi sa da Ta-

nas wo ro bis dac vas.

saz .mec.V-VI.18. mos wav les Se uZ lia ga nas xva vos bav-

Svis uf le ba- mo va le o be bi sxva das xva sa zo ga do e ba-

Si.


• axa si a Tebs Tvi Tor ga ni ze bis mniS vne lo bas yo-

vel dRi ur cxov re ba Si;

• aR wers sa ku Tar pa su xis mgeb lo bas Ta nak la se le-

bis mi marT jgu fu ri/ gun du ri mu Sa o bi sas;

• gan mar tavs sa ku Tar uf le ba- mo va le o bebs sxva-

das xva sa zo ga do e ba Si (mag.: ojax Si, sko la Si, sa na-

Te sa vo Si, sa me zob lo Si da a.S.);

• msje lobs bav Svi sa da zrdas ru le bis uf le ba-

mo va le o bebs So ris msgav se ba- gan sxva veb ze;

saz .mec.V-VI.19. mos wav les Se uZ lia da kav Si ros ka no-

ni e re ba da mSvi do bi a ni Ta na ar se bo ba.


• av lens zrdi lo bi a ni da usaf rTxo qce vis we se-

bis cod nas;

• aR wers sa gan ge bo vi Ta re ba Si sa ku Ta ri qce vis we-

sebs;

• aR wers, Tu ra saf rTxes uq mnis sa zo ga do e ba sa

da pi rov ne bas ka no nis dar Rve vis da us je lo ba;

• ga nas xva vebs sa zo ga do e ba Si mi Re bul we sebs sa-

xel mwi fo saT vis da ma xa si a Te be li ka no ne bis gan;

• ga nas xva vebs ada mi an Ta qce vas, ro mel Ta mo ra-

lu ri da sa mar Tleb ri vi Se fa se be bi er Tma neTs ar

em Txve va;

• amo ic nobs ada mi a nebs So ris kon fliq tis Zi ri-

Tad mi ze zebs;

• moh yavs sxva das xva erov ne bi sa da sar wmu no e bis

ada mi a nebs So ris mSvi do bi a ni Ta nacx ov re bis ma ga-

li Te bi;

• asa bu Tebs, Tu ra tom un da icx ov ron mSvi do bi-

a nad da Rir se u lad sxva das xva erov ne bi sa da sar-

wmu no e bis ada mi a neb ma.

mi mar Tu le ba: kul tu ra da re li gia

saz .mec.V-VI.20. mos wav les Se uZ lia aR we ros sa qar-

Tve lo Si ar se bu li re li gi e bi.


• asa kis Se sa ba mi sad es mis da msje lobs re li gi is

da niS nu le ba sa da ad gil ze ada mi a nis cxov re ba Si;

• ru ka ze mi u Ti Tebs qris ti a no bi sa da sxva mis Tvis

cno bi li re li gi e bis gav rce le bis are a lebs Ta na-

med ro ve sa qar Tve lo Si;

16

• ada rebs sa qar Tve los sxva das xva mxa re eb Si ar se-

bul re li gi eb sa da maT Tan da kav Si re bul ri tu a-

leb s/kul tu rul tra di ci ebs (mag.: qor wi li, dak-

rZal va, axa li we li) ;

• es mis, rom yve la re li gia hu ma nu ri fa se u lo be-

bis ma ta re be li a.

saz. mec.V-VI.21. mos wav les Se uZ lia ga nas xva vos kul-

tu ris sxva das xva kom po nen te bi da ga ni xi los maT

ur Ti er Tkav Si ri


• Ca moT vlis kul tu ris dar gebs an kom po nen tebs

da aR wers maT ga mov li ne bebs;

• sa ku Ta ri sity ve biT gan mar tavs, ras niS navs kul-

tu ru li ada mi a ni;

• axa si a Tebs qar Tu li kul tu ris ro me li me

dargs;

• asa xe lebs xal xu ri kul tu ris mis Tvis cno bil

ni mu Sebs; SeZ le bis dag va rad ga mo yofs maT Si kul-

tu ru li tra di ci e bis ele men tebs;

• ga nas xva vebs qar Tul kul tu ra ze da sav lu ri an

aR mo sav lu ri kul tu ris gav le nas (mag.: Cac mu lo-

ba, ar qi teq tu ra);

saz .mec.V-VI.22. mos wav les Se uZ lia aR we ros sa qar-

Tve los mo sax le o bis kul tu ra Ta msgav se ba- gan-

sxva ve be bis ga mov li ne be bi da ga ni xi los Se sa ba mi si

mi ze ze bi.


• aj gu febs sa qar Tve los sxva das xva mxa ris (kuTx-

is) xal xur Tqmu le bebs, leq seb sa da sim Re rebs;

• aR wers Ta vis mSob li ur kuTx e Si mde ba re xu roT-

moZR vrul Zegls (Zeg lebs);

• aR wers sa qar Tve lo Si mcxov re bi erov ne be bis

sa o ja xo Tu re li gi ur dRe sas wa u lebs da av lebs

maT So ris pa ra le lebs;

• ada rebs sa qar Tve los is to ri u li mxa re e bi saT-

vis da ma xa si a Te bel wes -Cve u le bebs (kul tu ru li

mra val fe rov ne ba).

saz .mec.V-VI.23. mos wav les Se uZ lia im sje los mog za-

u ro be bi sa da vaW ro bis mniS vne lo ba ze.


• msje lobs mog za u ro be bis Se saZ lo Se de geb ze

(mag,: ga moc di le bis /cod nis ga da ta na er Ti qvey-

ni dan me o re Si, vaW ro bis gan vi Ta re ba, kul tu ris

sxva das xva as peq te bis cvli le ba);

• msje lobs ucx o e li mog za u re bis mi er sa qar Tve-

los Se sa xeb Seg ro vi li cno be bis mniS vne lo ba ze

qvey nis Ses wav li saT vis;

• axa si a Tebs sazR var ga reT qar Tu li sa gan ma naT-

leb lo ke re bis saq mi a no bas da maT gav le nas kul-

tu rul pro ce seb ze sa qar Tve lo Si (mag.: aTo nis

mTa, pet ri wo nis mo nas te ri da a. S.).

prog ra mis Si na ar si

(gaT vli lia or we li wad ze)

dro da siv rce:

1. sa qar Tve los mde ba re o ba da sazR vre bi/ me zob-

le bi da ga re sam ya ro;

2. sa qar Tve los sax me le To me zob le bi;

3. Sa vizR vis pi ra qvey ne bi;

4. ar qe o lo gi u ri mem kvid re o ba;

5. ucx o e le bis Tva liT da na xu li sa qar Tve lo;

6. dro da is to ria - qro no lo gia da wel TaR ricx-

va;

7. ro gor da ra tom war mo iS va ka len da ri;

sa qar Tve los bu ne ba:

8. re li e fis for me bi: mTe bi, qe de bi da dab lo be-

bi;

9. hid rog ra fi a: mdi na re e bi, tbe bi, wyal sa ca ve bi,

myin va re bi, Wa o be bi;

sa qar Tve los kli ma ti:

10. gan sxva ve be bi da sav le Ti sa da aR mo sav le Tis

kli mats So ris;

11. gan sxva ve be bi ba ri sa da mTis kli mats So ris;

sa qar Tve los is to ri ul -ge og ra fi u li mxa re e bi (ge-

og ra fi u li da xa si a Te ba, is to ri ul -eT nog ra fi u li

da xa si a Te ba):

12. qar Tli

13. ka xe Ti

14. ime re Ti

15. Tu Se Ti

16. fSav -xev su re Ti

17. xe vi

18. mTi u le Ti/ gu da ma ya ri

19. sa meg re lo

20. gu ria

21. sva ne Ti

22. ra Wa- leCx u mi

23. af xa ze Ti

24. sam cxe

25. ja va xe Ti

26. aWa ra

27. sa qar Tve los is to ri u li mi we bi (dRe van de li

sa qar Tve los far glebs ga reT)

mo sax le o ba:

28. de mog ra fi u li mdgo ma re o ba sa qar Tve lo Si Zve-

lad da ax la;

29. So ba do ba da mok vda o ba;

30. bu neb ri vi moZ ra o ba - mar ti vi ma ga li Te bis gan-

xil va ab so lu tur ricx veb Si;

31. sqe sob ri vi struq tu ra;

32. asa kob ri vi struq tu ra;

33. mig ra cia da mi si ga mom wve vi mi ze ze bi da Se de-

ge bi;

sa qar Tve los bu neb ri vi re sur se bis ge og ra fi a:

34. tyis re sur se bi;

35. wylis re sur se bi;

36. sa sar geb lo wi a Ri se u li;

17

37. re sur se bis sa xec vli le ba mo po ve bi dan mox ma-

re bam de;

38. re sur se bi da Se sa ba mi si me ur ne o bis dar ge bi;

39. re sur se bis ra ci o na lu ri ga mo ye ne ba da dac va;

40. me o ra di ga da mu Sa ve ba;

41. bu ne ba Si omiT ga mow ve u li cvli le be bi;

ga re mo da eko no mi ka:

42. Sem gro veb lu ri me ur ne o bi dan mwar mo eb lur me-

ur ne o bam de, qvis ia ra Re bi dan li To nis ia ra Re-

bam de;

43. qar Tve li xal xis sa me ur neo yo fa;

44. xe los no bis tra di ci u li dar ge bi;

45. fu lis mi moq ce va sa qar Tve lo Si;

46. teq ni ku ri prog re si (cxe ni- bor ba li -u re mi;

cecx li- Wra qi- na Tu ra;

ma nu faq tu ru li war mo e bi dan kom pi u te ram de; me-

di a- sa Su a le be bis evo lu ci a);

47. me war me o ba da qvel moq me de ba;

sa xel mwi fo da mmar Tve lo ba:

48. Sa vi zRva : le gen da ar go nav te bis Se sa xeb, Zve-

li ber Znu li axal Se ne bi, Ta na med ro ve o ba;

49. far na vaz me fe (le gen da far na va zis Se sa xeb);

50. wi na req ris ti a nu li pan Te o ni da rwme na- war-

mod ge ne bi sa qar Tve lo Si;

51. ro mi da sa qar Tve lo (far sman qve lis stum ro ba

rom Si);

52. qris ti a no bis gav rce le ba sa qar Tve lo Si (an-

dria pir vel wo de bu li da si mon ka na ne li, wmin-

da ni no);

53. vax tang gor ga sa li (Tbi li sis da ar se ba, brZo-

le bi ira ne leb Tan da Crdi lo eT kav ka si e leb-

Tan);

54. bi zan ti a -i ra nis ome bi da qar Tu li sa me fo e bi

(gu baz me fe, ai e ti da far ta Ze);

55. ara bo ba da sa qar Tve lo (mur van yru da da viT

da kon stan ti ne mxe i Ze e bi, abul -ka si mi da mi qel

gob ro ni);

56. da viT ku ra pa la ti da Tor ni ke eris Ta vi;

57. bag rat III (sa qar Tve los ga er Ti a ne ba, be di is ta-

Za ri );

58. da viT aR ma Se ne be li (er wu xis omi, did go ris

omi, da vi Tis wig ne biT ga ta ce ba, ga lo ba ni si-

na nu li sa ni);

59. Ta ma ris epo qa (Ta ma ris sa xe qar Tul li te ra-

tu ra Si, Ta ma ris gaTx o ve bis sa kiTx i, Sam qo ri,

ba si a ni, Tqmu le be bi Ta ma ris saf la vis Se sa xeb);

60. mon Ro le bi da sa qar Tve lo (cot ne da di a ni, de-

met re Tav da de bu li);

61. gi or gi brwyin va le (Ta na med ro ve Ta cno be bi gi-

or gi brwyin va lis Se sa xeb, ie ru sa li mis siw min-

de e bi);

62. qar Tve li xal xis gmi ru li brZo lis epi zo de bi

Te mur len gis wi na aR mdeg;

63. gi or gi VIII da sa qar Tve los daS la (i o Tam zed-

gi ni Ze);

64. lu ar sab I, si mon I;

65. qar Tve li xal xis gmi ru li brZo lis epi zo de bi

Sah -a ba sis wi na aR mdeg (fe re id ne li qar Tve le bi,

qe Te van wa me bu li, gi or gi sa a ka Ze da mar tyo fi-

sa da ma rab dis brZo le bi, bax tri o nis brZo la);

66. om Si qce vis we se bi da omis msxver plTa ka te-

go ri e bi;

67. sul xan -sa ba or be li a nis el Co ba ev ro pa Si;

68. erek le II (as pin Zis brZo la, krwa ni sis brZo la);

69. ge or gi ev skis traq ta ti da qar Tu li sa xel mwi-

fo eb ri o bis ga uq me ba;

70. sa qar Tve lo ru se Tis im pe ri is Se mad gen lo ba Si

(qar Tu li mi we bis Se mo er Te ba, 1832 wlis SeT-

qmu le ba, Ter gda le u le bi);

71. sa qar Tve los de mok ra ti u li res pub li ka 1918-

1921 ww (pir ve li res pub li kis dro Sa, ger bi,

him ni, kon sti tu ci a, ko jor -ta bax me lis brZo-

le bi);

72. qar Tve li gmi re bi me o re msof lio om Si;

73. 9 ap ri lis tra ge dia da sa qar Tve los da mo u ki-

deb lo bis aR dge na;

Ta na med ro ve sa qar Tve lo da ga re sam ya ro;

aR zrda, ga naT le ba, kul tu ra:

74. qar Tu li fol klo ri (mu si ka, cek va, xal xu ri

po e zi a);

75. stu mar mas pin Zlo ba sa qar Tve lo Si;

76. qor wi li/ /glo va (lxi ni sa da Wi ris aR niS vna

sa qar Tve lo Si);

77. tra di ci u li da Ta na med ro ve oja xi;

78. aR zrdis xal xu ri we se bi, did gva ro van Ta aR-

zrda Sua sa u ku ne eb Si;

79. spor tis tra di ci u li sa xe o be bi;

80. ga naT le bis ke re bi sa qar Tve lo Si;

81. we ra- kiTx vis ga mav rce le be li sa zo ga do e bi dan

uni ver si te tam de (i li a, ia kob go ge baS vi li, iva-

ne ja va xiS vi li);

82. qar Tu li stam ba;

83. qar Tu li xe lov ne ba;

84. qar Tu li pre sa;

85. qar Tu li sa gan Zu ris Tav ga da sa va li -eq vTi me

Ta ya iS vi li;

ada mi a ni da sa zo ga do e ba:

86. ada mi a ne bis mra val fe rov ne bis niS ne bi;

87. oja xi da sxva so ci a lu ri jgu fe bi;

88. ada mi a nis Rir se ba;

89. ada mi a nis uf le be bi da Ta vi suf le be bi;

90. bav Svis uf le be bi da Ta vi suf le be bi;

91. ada mi a nis uf le be bi, mo va le o be bi da we se bi;

92. ada mi a nis Rir se ba, pa ti vis ce ma da mSvi do bi a ni

Ta nacx ov re ba;

93. we se bi da ka no ne bi;

94. Ta nas wo ro ba da sa mar Tli a no ba;

95. sa zo ga do eb ri vi fe ne bi:

a) fe o da lu ri aris tok ra tia - fe o da lu ri ma mu-

li);

b) qar Tu li mar Tlma di de be li ek le sia (TeT ri da

Sa vi sam Rvde lo e ba, asu re li ma me bi);

g) sa zo ga do e bis da ba li fe na (gle xo ba, msa xu re bi,

va War -xe los ne bi);

d)so ci a lu ri jgu fe bis uf leb ri vi mdgo ma re o ba

fe o da lur sa qar Tve lo Si; qar Tu li ja ri;

96. Zve li qar Tu li sa mar Ta li;

18

97. po li ti ku ri par ti e bi;

98. ada mi a nis uf le be bi Ta na med ro ve sa qar Tve lo-

Si;

99. eT ni ku ri da re li gi ur -kon fe si u ri mra val fe-

rov ne ba

a) qar Tve li xal xi;

b) mra va leT ni ku ri sa qar Tve lo

g) Tbi li su ri sub kul tu ra;

d) qa la qi da so fe li Zve lad da ax la;

e) iZu le biT ga da ad gi le bu le bi sa qar Tve lo Si;

v) ras niS navs cne ba - ,,sa qar Tve los mo qa la qe’’;

da sax le be bi

100. uZ ve le si da sax le be bi/ ma Ti fun qci e bi/ da sax-

le be bis gan vi Ta re ba sa qar Tve lo Si (sa qar Tve-

los is to ri u li qa la qe bi); sa for ti fi ka cio

na ge bo be bi sa qar Tve lo Si;

101. Ta na med ro ve sa sof lo da sax le ba;

102. sa qa la qo da sax le ba;

103. da sax le be bis fun qci e bi;

mog za u ro be bi

104. ucx o e li mog za u re bi sa qar Tve lo Si, ma Ti mar-

Sru te bi, ma Ti mog za u ro bis Se de ge bi;

105. qar Tve li mog za u re bi, ma Ti mar Sru te bi, ma Ti

mog za u ro bis Se de ge bi;

tran spor ti da ko mu ni ka ci e bi

106. gze bi da mi mos vlis sa Su a le be bi;

107. sat ran spor to gze bi, rom le bi Tac sa qar Tve-

lo ukav Sir de ba ga re sam ya ros;

108. tran spor tis sa xe e bis cvli le ba dro Si;

109. tran spor ti da ga re mo;

110. sa ko mu ni ka cio sa Su a le be bis gan vi Ta re ba;

111. qar Tu li an ba ni;

sa Wi ro Tval sa Ci no e be bi: Te ma tu ri is to ri u li

ru ke bi; sa qar Tve los fi zi kur -ge og ra fi u li ru ka,

sa qar Tve los sa sar geb lo wi a Ri se u lis ru ka, mar-

ti vi di ag ra me bi, sa qar Tve los da sax le be bis ru ka,

sa qar Tve los is to ri ul -ge og ra fi u li pro vin ci e-

bis ru ka.

Se fa se bis mi za ni

sa zo ga do eb riv mec ni re beb Si Se fa se bis mi za nia

swav la- swav le bis xa ris xis mar Tva. es gu lis xmobs,

er Ti mxriv, swav lis xa ris xis ga um jo be se bas, me-

o re mxriv, swav lis xa ris xis Se mow me bas. xa ris xis

ga um jo be se ba ukav Sir de ba swav lis pro cess, xa-

ris xis Se mow me ba ki - swav lis Se degs.

Se fa se bis ori ti pi

Se fa se bis miz ni dan ga mom di na re, mniS vne lo va ni a,

rom mos wav le Ta Se mow me ba da u kav Sir des aram xo-

lod swav le bis Se degs, ara med swav lis pro ces sac.

amis uz run vel sa yo fad sko la Si ga mo i ye ne ba ori

ti pis Se fa se ba: gan msazR vre li da gan ma vi Ta re be-

li.

gan msazR vre li Se fa se ba ad gens mos wav lis miR-

we vis do nes sa er To nor mas Tan mi mar Te biT da iZ-

le va imis gan sazR vris sa Su a le bas, Tu ram de nad

da e uf la igi sag nob ri vi prog ra me biT gan sazR-

vrul cod na sa da unar -Cve vebs.

gan msazR vre li Se fa se ba akon tro lebs swav lis

xa risxs, igi gan sazR vravs Ti To e u li mos wav lis

cod nis do nes.

gan ma vi Ta re be li Se fa se bis mi za nia swav lis

xa ris xis ga um jo be se bis uz run vel yo fa, swav le-

bis pro ces Si Ti To e u li mos wav lis gan vi Ta re bis

maq si ma lu rad xel Sewy o ba. es zo ga di ga naT le bis

yve la ze mniS vne lo va ni pe da go gi u ri amo ca na a, ro-

IV. Se fa se ba sa zo ga do eb riv mec ni e re beb SiIV. Se fa se ba sa zo ga do eb riv mec ni e re beb Si

gorc amas xaz gas miT aR niS navs di mit ri uz na Ze:

”swav la Si Zi ri Ta dia ... im Za le bis gan vi Ta re ba,

ro mel nic swav lis pro ces Si mo na wi le o ben”; (di-

mit ri uz na Ze, bav Svis fsi qo lo gi a, sas ko lo asa kis

fsi qo lo gi a, Tbi li si, 2003, gv. 445).

gan ma vi Ta re be li Se fa se bi sas mas wav le be li mos-

wav le Ta saq mi a no bas amow mebs ara ma Ti miR we vis

do nis gan sas je lad da niS ne bis da sa we rad, ara med

maT da sax ma reb lad. igi ak vir de ba Ti To e ul mos-

wav les swav lis pro ces Si, Se is wav lis maT sa Wi ro-

e bebs, ra Ta am moTx ov ni le ba Ta gaT va lis wi ne biT

da geg mos sa gak ve Ti lo pro ce si da Ti To e ul maT-

gans maq si ma lu rad Se uwy os xe li win svla Si. mas wav-

le be li qmnis Ta nam Srom lo biT da kon struq ci ul

sas wav lo ga re mos, sa dac mos wav le ebs ar afer-

xebT arc mar cxis da arc wa ru ma teb lo bis Si Si.

maT ne bis mi er Sem Txve va Si mas wav leb lis rCe vi sa da

mxar da We ris ime di aqvT. aseT ga re mo Si Ti To e u li

mos wav le, cod nis do nis mi u xe da vad, axa li cod nis

Se Ze niT, ga moc di le bis gam did re bi Ta Tu una re bis

ga um jo be se bi Taa da ka ve bu li.

gan ma vi Ta re be li Se fa se bis pro ces Si mas wav-

le bel Tan er Tad Car Tu le bi ari an mos wav le e bic.

isi nic cdi lo ben, mas wav leb lis dax ma re biT, da ad-

gi non sa ku Ta ri moTx ov ni le be bi, Zli e ri da sus ti

mxa re e bi, Se ma fer xe be li faq to re bi. am pro ce seb Si

Car Tva aya li bebs maT Si TviT Se fa se bi sa da TviT-

gan vi Ta re bis unar -Cve vebs, zrdis maT qme du na ri a-

no ba sac da pa su xis mgeb lo ba sac.

19

qvemoT SemoTavazebulia TviTSefasebis konkretuli instrumentis nimuSi, romelic SesaZloa ga-

moyenebul iqnes proeqtis ganxorcielebisas. moswavles SeuZlia imdenjer Seavsos aseTi tipis baraTi,

ramdeni aqtivobac eqneba mas Sesasrulebeli proeqtis msvlelobisas. am baraTebis nakrebi warmoadgens

e.w. “proeqtis dRiurs”.

ganmaviTarebeli Sefasebisas upiratesad gamo-

iyeneba iseTi saSualebebi, rogorebicaa sityvieri

komentari, rCeva-darigeba, dakvirvebis furcle-

bi, TviTSefasebisa da urTierTSefasebis sqemebi,

codnis aTvisebis, an unaris ganviTarebis etapebis

gamomxatveli doneebi. sasurvelia, sami an oTxi

(magaliTad, 3 done - aTvisebulia, aTvisebulia

nawilobriv, auTvisebelia; 4 done - flobs sru-

lyofilad, flobs umeteswilad, flobs nawilo-

briv, ver flobs); aTvisebis Tu flobis doneebiT

Sedgenili Sefasebis an TviTSefasebis sqemebi ma-

swavlebelsac da moswavlesac saSualebas aZlevs,

dinamikaSi dainaxos konkretuli codnis Tu una-

ris aTvisebis procesi.

20

saqarTvelos zogadsaganmanaTleblo skolebSi Sefa-

sebis sistema aris oTxdoniani da aTquliani. 10 sau-

keTeso niSania, 1 ki – yvelaze dabali. aTquliani si-

stema, erTi mxriv, ufro zusti Sefasebis saSualebas

iZleva, meore mxriv, met saSualebas aZlevs maswavle-

bels, aCvenos moswavles sakuTari progresi Tu re-

gresi.

I-IV klasebSi moswavleTa wliuri Sefaseba niSnebiT

ar xdeba. am klasebSi semestris bolosa da wlis bo-

los klasis damrigebelma sakuTari da sxva maswavle-

blebisgan miRebuli informaciis safuZvelze unda

daweros mokle Semajamebeli werilobiTi Sefaseba,

romelSic daaxasiaTebs moswavles, aRniSnavs mis war-

matebebs da miuTiTebs, raSi sWirdeba gavarjiSeba mo-

swavles sakuTari SesaZleblobebis ukeT gamosavle-

nad.

V-XII klasebSi niSnebi iwereba 10 quliani sistemiT.

V-XII klasebSi saganSi ”sporti” moswavle fasdeba

CaTvlis sistemiT: CaeTvala/ar CaeTvala.

moswavleTa Sefasebis (niSnebis weris) sistemamoswavleTa Sefasebis (niSnebis weris) sistema

21

oficialuri statusi aqvs Semdeg niSnebs:

• sagnis mimdinare da Semajamebeli niSnebi — saSinao, saklaso da Semajamebeli komponentis niSnebi,

romlebsac moswavle iRebs semestris ganmavlobaSi;

• sagnis semestruli niSani — saganSi miRebuli Sefaseba TiToeul semestrSi (semestruli gamocdis

Cabarebis SemTxvevaSi gamoiTvleba misi gaTvaliswinebiT; gamoTvlis wesi ix.qvemoT) ;

• sagnis wliuri niSani — semestruli niSnebidan gamomdinare Sefaseba saganSi. wliur niSanSi SeiZle-

ba wliuri gamocdis niSanic aisaxos, Tu aseTi gamocda gaTvaliswinebulia saskolo saswavlo gegmiT

da skolis mier gansazRvrulia, rom mas gavlena eqneba sagnis wliur niSanze (ix. qvemoT, gamocdis

tipebi);

• saerTo wliuri niSani — sagnebis wliuri niSnebidan gamomdinare Sefaseba;

• safexuris saerTo niSani — zogadi ganaTlebis romelime safexuris (dawyebiTi, sabazo, saSualo)

saerTo Sefaseba.

oficialuri statusis mqone niSnebioficialuri statusis mqone niSnebi

1. saklaso samuSao

2. saSinao davaleba

3. Semajamebeli davaleba

ras iTvaliswinebs TiToeuli komponentis

Sefaseba?

1. saklaso samuSao

fasdeba Semdegi codna da unarebi:

• problemis gaazreba

• komunikacia

• swavla

• TanamSromloba

• sazogadoebriv cxovrebaSi aqtiuri

monawileoba

semestruli niSnis Semadgeneli nawilebisemestruli niSnis Semadgeneli nawilebi

sazogadoebriv mecnierebebSi TiToeuli semestris manZilze moswavleebi fasdebian sami komponentis

mixedviT:

samive komponents erTnairi wona aqvs.

saklaso da saSinao davalebebis komponentebSi gamoiyeneba rogorc ganmsazRvreli, ise ganmaviTa-

rebeli Sefaseba.

ganmsazRvrel SefasebaSi iwereba niSani.

ganmaviTarebeli Sefasebisas upiratesad gamoiyeneba iseTi saSualebebi, rogorebicaa sityvieri ko-

mentari, rCeva-darigeba, dakvirvebis furclebi, TviTSefasebisa da urTierTSefasebis sqemebi, codnis

aTvisebis, an unaris ganviTarebis etapebis gamomxatveli doneebi. sasurvelia, sami an oTxi (magaliTad,

3 done - aTvisebulia, aTvisebulia nawilobriv, asaTvisebelia; 4 done - flobs srulyofilad, flobs

umeteswilad, flobs nawilobriv, ver flobs); aTvisebis Tu flobis doneebiT Sedgenili Sefasebis an

TviTSefasebis sqemebi maswavlebelsac da moswavlesac saSualebas aZlevs, dinamikaSi dainaxos konkre-

tuli codnis Tu unaris aTvisebis procesi.

1. saSinao davaleba

2. saklaso davaleba

3. Semajamebeli davaleba

Sefasebis komponentebi sazogadoebriv mecnierebebSi:Sefasebis komponentebi sazogadoebriv mecnierebebSi:

• SemoqmedebiToba

• istoriuli drois gageba

• garemoze pasuxismgeblobisa da zrunva

• istoriuli kvleva

• geografiuli kvleva

• sivrceSi orientacia

• istoriuli epoqis gancda

• TvalsaCinoebebis gamoyeneba da Seqmna

unarebi fasdeba Semdegi aqtivobebiT:

• TemasTan dakavSirebiT dasmuli kiTxvebiT

• dasmul kiTxvaze gacemuli pasuxiT

• gansaxilvel sakiTxTan dakavSirebuli

msjelobiTa da analiziT

22

• ganxiluli movlenebisa da procesebisadmi

sakuTari damokidebulebis gamoxatviT

• dasmuli problemis gadaWris gzis SeTavazebiT

• jgufur muSaobaSi Setanili wvliliT

• diskusiaSi monawileobis sixSiriT

• axsnili cnebebisa da terminebis ganmartebebiTa

Tu gamoyenebiT

• movlenebisa da procesebis ganxilvisas

sakuTari mosazrebis dasabuTebiT

• TvalsaCinoebebis gamoyenebiTa da SeqmniT

• prezentaciiT

• drois limitis dacviT

• diskusiaSi gamoTqmuli mosazrebebiTa da

argumentebiT

2. saSinao davaleba

fasdeba Semdegi codna da unarebi:


• informaciis mopoveba da organizeba

• kavSirebisa da mimarTebebis dadgena

• komunikacia

• swavla

• TanamSromlobia

• problemis gadaWra

• SemoqmedebiToba

• istoriuli drois gageba

• garemoze pasuxismgeblobisa da zrunva

• istoriul-geografiuli kvleva


• istoriuli epoqis gancda


• kritikuli azrovneba

unarebi fasdeba Semdegi aqtivobebiT:

• cnebebisa da terminebis ganmartebebiTa Tu

gamoyenebiT

• movlenebisa da procesebis ganxilvisas

mosazrebebis argumentirebiT

• dasmul kiTxvaze gacemuli pasuxiT

• gansaxilvel sakiTxTan dakavSirebuli

msjelobiTa da analiziT

• dasmuli problemis gadaWris gzis

CamoyalibebiT

• TvalsaCinoebebis gamoyenebiTa da SeqmniT

• prezentaciiT

• diskusiaSi gamoTqmuli mosazrebebiTa da

argumentebiT

• weriTi namuSevris Seqmna

3. Semajamebeli Sefaseba

fasdeba Semdegi unarebi:

• kritikul pirobebSi (testi, sakontrolo da

sxva) codnisa da unar-Cvevebis gamomJRavneba


• informaciis mopoveba da organizeba

• kavSirebisa da mimarTebebis dadgena

• komunikacia

• istoriul-geografiuli kvleva

• problemis gadaWra

• SemoqmedebiToba


• istoriuli epoqis gancda da interpretaca


• garemoze pasuxismgebloba da zrunva

• kritikuli azrovneba

Semajamebeli davalebebis tipebi:

• sakontrolo wera

• testireba

• kiTxva-pasuxi

• Tema/ese

• prezentacia

• proeqti

• referati

• kvleva

• diskusia/debatebi

• konferencia

moTxovnebi, romlebsac unda akmayofilebdes

Semajamebeli davalebebi

• davalebis TiToeul tips unda axldes Tavisi

Sefasebis zogadi rubrika;

• zogadi rubrika unda dazustdes konkretuli

davalebis pirobisa da ganvlili masalis

gaTvaliswinebiT;

• 10 qula unda gadanawildes rubrikaSi Semaval

kriteriumebze;

• miTiTebuli unda iyos sagnobrivi standartis

is Sedegebi, romelTa Sefasebasac emsaxureba

Semajamebeli davaleba.

Semajamebeli davalebis komponenti ukavSirde-

ba swavla-swavlebis Sedegs. am komponentSi unda

Sefasdes erTi saswavlo monakveTis (Tema, Tavi,

paragrafi, sakiTxi) Seswavla-damuSavebis Sede-

gad miRweuli Sedegebi. konkretuli saswavlo

erTeulis dasrulebisas moswavlem unda SeZlos

standartiT gansazRvruli codnisa da unarebis

warmoCena. Sesabamisad, Semajamebeli davalebebi

unda afasebdes Sesabamisi sagnis standartiT gan-

sazRvrul Sedegebs. magaliTad, ucxouri enebis

standartis Sedegebi komunikaciis unars guli-

Semajamebeli davalebis komponentiSemajamebeli davalebis komponenti

sxmobs (mosmena, kiTxva, zepiri metyveleba, weri-

Ti metyveleba), amdenad, Semajamebel davalebebSi

aucilebelia komunikaciuri unaric mowmdebodes

da ara, vTqvaT, mxolod raime konkretuli grama-

tikuli wesis codna.

standartis moTxovnaTa dasafarad, rekomen-

debulia Semajamebel davalebaTa mravalferova-

ni formebis gamoyeneba. Semajamebel davalebaTa

tipebi SeiZleba iyos: testi daxuruli da Ria

kiTxvebiT, Txzuleba, proeqtis prezentacia, mo-

xseneba-referati, saxviTi namuSevari (mag. naxati,

23

kolaJi, naZerwi da sxv.), savele-gasvliTi samuSa-

os angariSi, koncerti, warmodgena da sxv. davale-

bis formis SerCevisas gasaTvaliswinebelia sagnis

specifika.

semestris msvlelobisas Catarebuli Semaja-

mebeli Sefasebebis Semdeg rekomendebulia ko-

mentarebis dawera imaTTvis, romlebmac aucile-

blad unda gamoasworon sakuTari Sedegebi, raTa

semestruli Sefaseba hqondeT dadebiTi. aseve,

SeiZleba daiweros komentari, Tu moswavlem wina

SefasebasTan SedarebiT mniSvnelovnad gaaumjo-

besa Tavisi moswreba. amis aRniSvna mniSvnelovan

stimuls miscems moswavles imisTvis, rom swavlis

xarisxi semestris bolomde SeinarCunos.

erovnuli saswavlo gegma TiToeuli sagnisaTvis

gansazRvravs semestris ganmavlobaSi Casatarebel

Semajamebel davalebaTa savaldebulo minimalur

raodenobas. es raodenoba miTiTebulia klasebis

mixedviT mocemul saaTobriv badeSi.

skolas SeuZlia, Sexedulebisamebr, gansa-

zRvrul minimumze meti raodenobis Semajamebeli

davaleba Caataros, rac gansazRvruli unda iyos

saskolo saswavlo gegmiT.

TiToeuli Semajamebeli davaleba fasdeba

konkretuli niSniT. moswavle valdebulia Se-

asrulos klasSi Catarebuli yvela Semajamebeli

davaleba (magaliTad, Tu erovnuli saswavlo geg-

miT gansazRvrulia romelime saganSi, me-8 klasSi,

Semajamebeli davalebis savaldebulo minimaluri raodenobaSemajamebeli davalebis savaldebulo minimaluri raodenoba

pirvel semestrSi 4 Semajamebeli samuSaos Cata-

reba, xolo saskolo saswavlo gegmis mixedviT

unda Catardes 5, es niSnavs, rom am skolis yvela

merveklaseli valdebulia I semestrSi Seasrulos

5 Semajamebeli davaleba am konkretul saganSi).

Tu moswavle ar Seasrulebs Semajamebul samuSa-

os gacdenis gamo, skola valdebulia, misces mas

gacdenili Semajamebeli davalebebis aRdgenis sa-

Sualeba. Semajamebel davalebaTa aRdgenis wesi

ganisazRvreba saskolo saswavlo gegmiT. aRdge-

niTi samuSao unda dainiSnos semestris msvlelo-

bisas. aRdgeniTi Semajamebeli samuSao SeiZleba

Sesruldes individualuri an jgufuri grafikis

mixedviT.

zogadsaganmanaTleblo sistemaSi SesaZlebelia Catardes Semdegi tipis gamocdebi:

• semestruli gamocda;

• wliuri (saswavlo wlis damamTavrebeli) gamocda;

• saSemodgomo gamocda;

• eqsternatis formiT daZlevis gamocda.

gamocdis tipebigamocdis tipebi

semestruli gamocda

semestruli gamocda iniSneba im SemTxvevaSi, Tu

moswavles niSnis gaumjobeseba surs. ganixileba

ori SemTxveva: 1) rodesac moswavles, romelsac

semestris ganmavlobaSi sagnisTvis wlis manZilze

daTmobili saaTebis 1/4 da metis gacdenis gamo

daaklda semestruli niSnis 20% da am niSnis ga-

mosworeba surs da 2) rodesac moswavle Tvlis,

rom ufro maRali Sefaseba ekuTvnis. (ix. sagnis

semestruli niSnis gamoangariSebis wesi).

pirvel SemTxveva:

imisaTvis, rom moswavlem SeinarCunos semestru-

li niSani, romelic mas qonda niSnis 20%-iT da-

klebamde, man gamocdaze unda miiRos igive an

ufro maRali niSani (magaliTad: Tu moswavlis

semestruli niSania 8, xolo 1/4 da meti saaTis

gacdenis gamo mas daaklda 20% da Sedegad misi

semestruli niSani gaxda 6,4 (damrgvalebuli =6),

amasTanave am moswavlem gamocdaze miiRo niSnebi:

8, 9 an 10, maSin misi Tavdapirveli semestruli

niSani SenarCundeba da iqneba 8)

Tu moswavle gamocdaze miiRebs ufro dabal ni-

Sans, vidre iyo misi semestruli niSani 20%-is da-

klebamde, misi sagnis semestruli niSani iangari-

Seba Semdegnairad: 20%-iT daklebul semestrul

niSans emateba gamocdis niSani da jami iyofa

orze. (magaliTad: Tu moswavlis semestruli ni-

Sania 8, xolo 1/4 da meti saaTis gacdenis gamo mas

daaklda 20% da Sedegad misi semestruli niSani

gaxda 6,4 (damrgvalebuli =6), amasTanave am moswa-

vlem gamocdaze miiRo 7, maSin misi semestruli

niSani iqneba 6+7=13 : 2=6,5; damrgvalebuli =7)

meore SemTxveva:

moswavlis mSobeli/kanonieri warmomadgeneli we-

rilobiT mimarTavs skolis direqcias. direqto-

ri ganixilavs sakiTxs da iRebs gadawyvetilebas

moswavlis semestrul gamocdaze daSveba-ardaSve-

bis Sesaxeb. aseTi moswavlis gamocdaze daSvebis

SemTxvevaSi, gamocdaze gasuli moswavlis sagnis

semestruli niSani gamoiTvleba Semdegi wesiT: ga-

mocdis niSani emateba semestrul niSans da jami

iyofa orze.

semestruli gamocda iniSneba semestris da-

srulebidan araugvianes ori kviris vadaSi.

saswavlo wlis damamTavrebeli gamocda

saswavlo wlis damamTavrebeli gamocdis daniSvna-

ardaniSvnis sakiTxi wydeba saskolo saswavlo geg-

24

miT. Tu skolas surs wliuri gamocdis daniSvna,

man saswavlo wlis dawyebamde unda gansazRvros,

romel klasSi/klasebSi da romel saganSi/sagnebSi

Caatarebs am gamocdas da eqneba Tu ara am gamoc-

dis niSans gavlena sagnis wliur niSanze. am saki-

Txis dadebiTad gadawyvetis SemTxvevaSi, wliuri

niSnis gamoTvlisas wliuri gamocdis niSani ema-

teba semestrul niSnebs da jami iyofa samze.

saSemodgomo gamocda

Tu moswavlem ver gadalaxa konkretul saganSi/

sagnebSi skolis mier gansazRvruli barieri, sko-

la valdebulia moswavles dauniSnos

saSemodgomo gamocda Sesabamis saganSi/sagneb-

Si. saSemodgomo gamocdamde skola valdebulia,

gauwios konsultaciebi moswavleebs im saganSi/sa-

gnebSi, romlebSic maT ver gadalaxes dadgenili

barieri.

saSemodgomo gamocdis Catarebis procedura

ganisazRvreba saskolo saswavlo gegmiT axali sa-

swavlo wlis dawyebamde.

moswavle sagnis/sagnebis wliur Sefasebas

iRebs saSemodgomo gamocdis safuZvelze (anu sa-

Semodgomo gamocdis niSani xdeba sagnis wliuri

niSani).

eqsternatis formiT daZlevis gamocda

am gamocdas abareben is moswavleebi, romlebic

gansazRvrulia „eqsternatis formiT miRebuli

ganaTlebis sertificirebis debulebis damtkice-

bis Sesaxeb“ saqarTvelos ganaTlebisa da mecnie-

rebis ministris 2010 wlis 5 martis 15/n brZa-

nebiT, aseve, is moswavleebi romelTac saSualo

safexurze saswavlo wlis manZilze konkretuli

sagnisaTvis gaTvaliswinebuli saaTebis 1/2-ze

meti aqvT gacdenili.

sagnis semestruli niSnis gamoangariSebis wesi:

moswavlis mier semestris ganmavlobaSi samive

komponentSi miRebuli niSnebis jami unda gaiyos

miRebuli niSnebis raodenobaze.

miRebuli qula unda damrgvaldes mTelis si-

zustiT. (magaliTad, 6.15 mrgvaldeba 6-mde, 8.5

mrgvaldeba 9-mde).

im SemTxvevaSi, Tu moswavles ara aqvs Sesrule-

buli yvela Semajamebeli davaleba, misi semestru-

li niSnis gamosaangariSeblad samive komponentSi

miRebuli niSnebis jami unda gaiyos miRebuli ni-

Snebis da Seusrulebeli Semajamebeli davalebe-

bis raodenobis jamze.

niSnebis gamoangariSebis wesiniSnebis gamoangariSebis wesi

magaliTi:

1. klasSi semestris ganmavlobaSi Catarda 4 Se-

majamebeli davaleba;

2. erT-erTma moswavlem, mxolod 2 Semajamebe-

li davaleba Seasrula;

3. moswavlem semestris ganmavlobaSi miiRo 7

niSani (8, 10, 8, 9, 8 10, 7 ). aqedan ori Semajamebel,

danarCeni ki - saSinao da saklaso davalebebSi;

4. ramdenadac moswavlem ar Seasrula 2 Sema-

jamebeli davaleba, misi niSnebis jami unda gaiyos

ara 7-ze (anu, ara mis mier miRebuli niSnebis ra-

odenobaze), aramed 9-ze, (anu miRebuli niSnebis

raodenobas damatebuli Seusrulebeli Semajame-

beli davalebebis raodenoba);

5. moswavlis semestruli niSani iqneba:

8+10+8+9+8+10+7 = 60 : 9 = 6,7=7

25

sagnis wliuri niSani

moswavle TiToeuli semestris bolos iRebs sa-

gnis semestrul Sefasebas. wlis bolos maswavle-

beli am ori semestruli Sefasebis saSualo ariT-

metikulis gamoTvliT saganSi saboloo niSans

wers. sagnis wliuri niSani mrgvaldeba mTelis

sizustiT (magaliTad, 7.25 mrgvaldeba 7-mde, 9.5

mrgvaldeba 10-mde).

Tu saskolo saswavlo gegma iTvaliswinebs

wliuri gamocdis Catarebas da gansazRvrulia,

rom am gamocdis niSanic aisaxeba wliur niSanze

(ix. zemoT, gamocdis tipebi, wliuri (saswavlo

wlis damamTavrebeli) gamocda), maSin sagnis wliu-

ri niSani sami Sefasebis saSualo ariTmetikulia

(damrgvalebuli mTelis sizustiT).

saerTo wliuri niSani

saerTo wliuri niSani gamoiTvleba safexuris

farglebSi moswavlis klasidan klasSi gadayvanis

miznebisTvis.

saerTo wliuri niSani erTi niSniT unda ga-

moixatebodes. am niSnis gamoTvla xdeba Semdegi

formuliT: vkrebT erovnuli saswavlo gegmiT ga-

Tvaliswinebuli yvela savaldebulo sagnis (me-11

da me-12 klasebis SemTxvevaSi, agreTve, savalde-

bulo arCeviTi sagnis/sagnebis/programis) wliur

niSans da jams vyofT niSnebis saerTo raodeno-

baze. saerTo wliuri niSani mrgvaldeba meaTedis

sizustiT (magaliTad, 7.14 mrgvaldeba 7.1-mde,

8.15 mrgvaldeba 8.2-mde, xolo 9.27 mrgvaldeba

9.3-mde). aRniSnulidan gamonakliss warmoadgens

SemTxveva, rodesac niSani, romelic metia 5.0-ze

da naklebia 5.1-ze mrgvaldeba 5.1-mde.

safexuris saerTo niSani

safexuris saerTo niSani gamoiTvleba imave prin-

cipiT, romliTac iTvleba saerTo wliuri ni-

Sani, anu vajamebT safexuris manZilze naswavli

sagnebis yvela wliur niSans (mag. maTematika me-

10 klasi, qarTuli me-10 klasi, maTematika me-11

klasi, qarTuli me-11 klasi, maTematika me-12 kla-

si, qarTuli me-12 klasi da a.S.) da vyofT niSne-

bis saerTo raodenobaze. safexuris saerTo ni-

Sani mrgvaldeba meaTedis sizustiT (magaliTad,

6.55 mrgvaldeba 6.6-mde, 7.58 mrgvaldeba 7.6-mde,

xolo 9.43 mrgvaldeba 9.4-mde). aRniSnulidan ga-

monakliss warmoadgens SemTxveva, rodesac niSani,

romelic metia 5.0-ze da naklebia 5.1-ze mrgval-

deba 5.1-mde.

saqarTvelos teritoriaze 2008 wlis agvisto-

Si ruseTis federaciis mxridan ganxorcielebu-

li samxedro agresiis Sedegad dazaralebuli im

moswavleebisaTvis, romlebisTvisac ver xerxdeba

zogadi ganaTlebis safexurebSi Semavali sagnebis

wliuri niSnebis amsaxveli dokumentaciis moZieba,

zogadi ganaTlebis safexuris saerTo niSani ga-

moiTvleba zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba-

Si arsebuli am moswavleTa mier gavlili sagnebis

wliuri niSnebis amsaxveli dokumentaciis safu-

Zvelze.

dawyebiTi safexuri daZleulad CaiTvleba, Tu

moswavlis saerTo safexuris niSani (damrgvalebis

Semdeg) iqneba aranakleb 5.1-isa, rac aZlevs mas

sabazo safexurze swavlis gagrZelebis uflebas.

sabazo safexuri daZleulad CaiTvleba, Tu



safexuris daZlevasafexuris daZleva

sabazo ganaTlebis atestatis aRebis an saSualo

safexurze gadasvlis uflebas.

saSualo safexuri daZleulad CaiTvleba, Tu



saatestato gamocdaze gasvlis uflebas.

saerTo wliuri an saerTo safexuris niSani 8, 9 da

10 gulisxmobs wlis an safexuris warCinebiT dam-

Tavrebas. yoveli wlis bolos TiToeuli safexu-

risaTvis unda moewyos saerTo Sekreba, romelzec

warCinebul moswavleebs waradgenen warCinebis xa-

risxis mixedviT. SesaZleblobebis mixedviT, sko-

las SeuZlia aseTi moswavleebis dajildovebac.

aseTi RonisZiebebi mniSvnelovnad zrdis akade-

miuri moswrebisadmi interess moswavleebSi.

skolam wlis bolos sajarod unda gamoacxados

mxolod warCinebulebis vinaoba. dauSvebelia yve-

la moswavlis qulebis sajarod gamocxadeba. na-

klebad warmatebulTa vinaobis skolis masStabiT

gamocxadebam SeiZleba mniSvnelovnad daTrgunos

aseTi moswavleebi da uaryofiTad imoqmedos maT

momaval warmatebebze. piri, romlis saSualo sa-

fexuris saerTo niSania 10 damrgvalebis gareSe,

moswavleebis akademiuri miRwevebis aRiarebamoswavleebis akademiuri miRwevebis aRiareba

iRebs sruli zogadi ganaTlebis oqros medalo-

snis atestats. piri, romlis saSualo safexuris

saerTo niSani meaTedebamde damrgvalebis Sedegad

aris 9.8 da 9.9, iRebs sruli zogadi ganaTlebis

vercxlis medalosnis atestats.

pirze, romelmac winamdebare saswavlo geg-

miT gaTvaliswinebuli saSualo safexuris sagani/

sagnebi warCinebiT daZlia eqsternatis formiT,

oqrosa da vercxlis medalosnis atestati ar ga-

icema.

saqarTvelos teritoriaze 2008 wlis agvisto-

Si ruseTis federaciis mxridan ganxorcielebuli

samxedro agresiis Sedegad dazaralebul moswa-

vleze sruli zogadi ganaTlebis oqros medalo-

snis atestati gaicema, Tu am moswavlis niSnebis

amsaxveli zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi

arsebuli dokumentaciis safuZvelze, misi saSu-

26

alo safexuris saerTo niSania 10 damrgvalebis

gareSe, xolo Tu moswavlis saSualo safexuris

saerTo niSani meaTedebamde damrgvalebis Sedegad

aris 9.8 da 9.9, moswavleze gaicema sruli zogadi

ganaTlebis vercxlis medalosnis atestati.

Tu skolas yavs specialuri saganmanaTleblo

saWiroebis mqone moswavle (SemdgomSi - sssm mo-

swavle), skolam unda SeimuSaos misi saswavlo mi-

znebi, rac gulisxmobs, rom unda ganisazRvros

moswavlis mosalodneli akademiuri winsvla da

swavlisaTvis Sesabamisi da aucilebeli pirobebi,

gaTvaliswinebuli unda iyos moswavlis janmrTe-

lobis mdgomareobis (gauaresebis) gavlena akade-

miur moswrebaze.

sssm moswavlis akademiuri moswrebis Sefaseba

xdeba imave principiT, romliTac xdeba nebismi-

ri sxva moswavlis akademiuri moswrebis Sefaseba.

im SemTxevaSi, rodesac sssm moswavle ganaTlebas

iRebs modificirebuli saswavlo gegmiT, fasdeba

moswavlis mier modificirebuli saswavlo gegmiT

gansazRvruli miznebis miRwevis done. moswavle,

romelic warmatebiT sZlevs modificirebul sa-

swavlo gegmas, fasdeba maRali quliT.

skolam saswavlo wlis dasawyisSi, erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvruli principebis Sesabamisad,

unda daazustos moswavleebis Sefasebis is sistema, romliTac ixelmZRvanelebs misi yvela maswavlebeli.

skolam unda daadginos:

a) ra aris is minimaluri barieri, romelic moeTxoveba moswavles imisaTvis, rom klasidan klasSi

gadavides;

b) ra aris is minimaluri barieri, romlis gadalaxvac moeTxoveba moswavles imisaTvis, rom sagani

daZleulad CaeTvalos. minimaluri barieris dadgenisas, skolam unda gaiTvaliswinos, rom safexuris

warmatebiT damTavrebisTvis, moswavles unda hqondes saerTo safexuris qula, aranakleb 5.1-isa

(damrgvalebis Semdeg), garda am gegmiT dadgenili gamonaklisi SemTxvevebisa. es ki niSnavs imas, rom

misi qulebi klasebis mixedviTac sakmarisi unda iyos imisaTvis, rom am Sedegs miaRwios;

g) rogor unda aRidginos moswavlem gacdenili masala, dasWirdeba Tu ara mas damatebiTi gakveTilebi

da sxv.;

d) iniSneba Tu ara gamocda/gamocdebi? Tu skola niSnavs aseT (wliur) gamocdas, unda ganisazRvros

romel safexurze da romel sagnebSi? eqneba Tu ara am gamocdaze miRebul qulas zegavlena wliur

niSanze;

e) saskolo saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli damatebiTi savaldebulo sagnis/ sagnebis Sefasebis

principebi.

specialuri saganmanaTleblo saWiroebis mqone (sssm) specialuri saganmanaTleblo saWiroebis mqone (sssm)

moswavlis akademiuri moswrebis Sefasebamoswavlis akademiuri moswrebis Sefaseba

skolis mier misaRebi gadawyvetilebebi SefasebasTan dakavSirebiTskolis mier misaRebi gadawyvetilebebi SefasebasTan dakavSirebiT

მოსწავლის სახელი, გვარიმოსწავლის სახელი, გვარი

საინტერესო შესავალი (პრობლემის იდენტიფიცირება) 1

კვლევების/ნაშრომის წარმოჩენის უნარი 1

შემოქმედებითი უნარი 1

prezentaciis Sefasebis rubrikaprezentaciis Sefasebis rubrika

am SemTxvevaSi moswavleebs TiToeul kriteriumSi eniWeba nuli an erTi qula da saboloo qulis ga-

mosayvanad iTvleba maTi jami. maqsimaluri jami aris aTi qula.

V. Sefasebis rubrikis nimuSebi:V. Sefasebis rubrikis nimuSebi:

27

პრობლემის გადაჭრის გზების შეთავაზება 0

თემის გასაგებად წარმოდგენა (ლოგიკური ჯაჭვი) 0

საუბარი (გამართულობა, ტემბრი) 1

თვალსაჩინოებების გამოყენება 0

აუდიტორიასთან კონტაქტი 1

ინფორმაციის ფლობის უნარი (ადეკვატური კითხვა-პასუხი) 1

დროის ლიმიტის დაცვა 0

ჯამი 6

proeqtis Sefasebis ganzogadebuli rubrikaproeqtis Sefasebis ganzogadebuli rubrika

maqsimaluri jamuri qulis gayofiT samze moxdeba mogrovili qulebis aTqulian Sefasebaze gadayvana

ელემენტარულიელემენტარული1 ქულა1 ქულა

მისაღებიმისაღები2 ქულა2 ქულა

ოსტატურიოსტატური3 ქულა3 ქულა

1.მიზანი1.მიზანიარ არის კარგად გამოკვეთილი, ბუნდოვანია

ხდება ერთ მიზანზე ფოკუსირება

კარგად გამოკვეთილი მიზნები, მარტივად აღსაქმელი

2.ორგანიზება 2.ორგანიზება

სუსტად ორგანიზებული, არ არის იდეებს შორის ლოგიკური ჯაჭვი, რაც აბნევს მკითხველს/მსმენელს

გააზრებულია თანმიმდევრულობა, ორგანიზების ნიშნებით, ზოგი გადასვლა იდეებს შორის არის მარტივი, ზოგი გაუგებარი

კარგად ორგანიზებული ფორმატი, ლოგიკური გადასვლა ერთი იდეიდან მეორეზე, ორგანიზება ზრდის პროექტის ეფექტურობას

3.შინაარსის 3.შინაარსის კორექტულობაკორექტულობა

გვხვდება ხშირი შეუსაბამო, მცდარი ინფორმაცია, შეყავს შეცდომაში მკითხველი/მსმენელი

ძირითადად კორექტულია, ზოგიერთი შეუსაბამო ან მცდარი ინფორმაციით

მთლიანად კორექტული, ფაქტები ზუსტი და მკაფიო

4.ენობრივი 4.ენობრივი გამართულობაგამართულობა

ენობრივად გაუმართავი, ხშირი შეცდომებით

ენობრივად გამართული, მცირე შეცდომებით

ენობრივად გამართულია, დაცულია პუნქტუაციის ნიშნები

5.კვლევა5.კვლევა

კვლევა არაეფექტურადაა დაგეგმილი, გამოყენებული წყარო არ არის სანდო, ანალიზი ზედაპირულია

კვლევა დაგეგმილია, მაგრამ ჯგუფის პოტენციალი მთლიანად არ არის გამოყენებული, შეზღუდული რაოდენობის წყაროებია გამოყენებული, ანალიზი მისაღებია

კვლევა სწორად არის დაგეგმილი, გამოყენებულია არაერთი წყარო (ავტორიტეტული კვლევები და მოპოვებული მასალები საველე კვლევიდან) და ანალიზი სიღრმისეულია

6.თვალსაჩინოებები6.თვალსაჩინოებები

თვალსაჩინოებები ხშირად შინაარსთან შეუსაბამოა, ან არ არის ჯგუფის მიერ შექმნილი

თვალსაჩინოებების კავშირი შინაარსთან არის, მაგრამ ერთფეროვანია, გამოიყენება მოძიებული და ჯგუფის მიერ შექმნილი

მრავალფეროვანი, შინაარსის შესატყვისი, აკურატულად შესრულებული

7.შემოქმედებითობა7.შემოქმედებითობამცირე შემოქმედებითი ენერგიის დანახარჯი ჯგუფის მხრიდან

ზოგჯერ ჩანს ჯგუფის ორიგინალური აზრები და ეხმარება პროექტის უკეთ წარმოჩენაში

ჩანს ჯგუფის ორიგინალობა, სიახლე და თავისებური ხედვა, რაც პროექტს საინტერესოს ხდის

28

8.კავშირები 8.კავშირები საგნებთანსაგნებთან

არ ჩანს ჯგუფის კომპეტენცია საგნებში, გვხვდება ფაქტების უზუსტო ინტერპრეტირება

არის მოსაზრებების კავშირი ერთ ან ორ საგნიდან მიღებულ ცოდნასთან

ხდება მთავარი მოსაზრებების დაკავშირება სხვადასხვა საგნებიდან მიღებულ ცოდნასთან, რაც მიუთითებს მრავალი მიმართულებით ჯგუფის კომპეტენტურობაზე

9.დასკვნები9.დასკვნებიარ არის ჩამოყალიბებული დასკვნები

დასკვნები ჩამოყალიბებულია კვლევის ადეკვატურად, მაგრამ არ არის მკაფიო

დასკვნებში არის სიახლე (ორიგინალობა), ლოგიკური კავშირი კვლევასთან და ჩამოყალიბებული მკაფიოდ

10.პრეზენტაცია10.პრეზენტაცია

ეფექტურად არ არის წარმოჩენილი პროექტის არსი, უჭირს აზრის ჩამოყალიბება და პასუხების გაცემა, არ არის მიზნობრივად გამოყენებული თვალსაჩინოებები

ბუნდოვნად ჩამოყალიბებული პროექტის არსს, იყენებს თვალსაჩინოებებს, პასუხობს შეკითხვების უმეტესობას

ნათლად ჩამოყალიბებული პროექტის არსი, მკაფიო მეტყველება, აუდიტორიაზე გათვლილი, ძირითადი იდეებია გაშლილი, იყენებს თვალსაჩინოებებს და პასუხობს ყველა კითხვას

referatis Sefasebis rubrikareferatis Sefasebis rubrika

am SemTxvevaSi me-3 da me-5 kriteriumebi fasdeba 0-2 quliT, xolo yvela danarCeni 0 an 1 quliT.

maqsimaluri jami aris aTi qula.

მოსწავლის სახელი, გვარიმოსწავლის სახელი, გვარი1.

1.მიზანი/თეზისი – კვლევის შედეგად გამოთქმული ძირითადი იდეა 1

2.რეფერატის ორგანიზება 1

3.შინაარსის კორექტულობა, ფაქტობრივი საიმედოობა 2

4.ენობრივი გამართულობა 0

5.კვლევა 2

6.ილუსტრაციები/ თვალსაჩინოებები1 1

7.შეთავაზებული მოსაზრების არგუმენტებითა და მაგალითებით გამყარება 1

8.დასკვნები 1

ჯამი 9

diskusiis Sefasebis rubrikadiskusiis Sefasebis rubrika

konkretul moswavles TiToeuli kriteriumis gaswvriv eniWeba Sesabamisi qula, jamdeba yvela

kriteriumSi miRebuli qulebi da iyofa eqvsze (gamoiTvleba maTi saSualo ariTmetikuli)

III დონე (8-10 ქულა)III დონე (8-10 ქულა) II დონე (5-7 ქულა)II დონე (5-7 ქულა) I დონე (1-4 ქულა)I დონე (1-4 ქულა)

მოსმენამოსმენაყოველთვის უსმენს და თვალყურს ადევნებს ორატორს

ხშირად უსმენს და უყურებს ორატორს

იშვიათად უსმენს და უყურებს ორატორს

საუბარისაუბარი მკაფიოდ მეტყველებს და უყურებს მსმენელებს

ძირითადად მეტყველება გასაგებია და უყურებს მსმენელებს

მეტყველება არამკაფიოა, მსმენელებს უჭირთ გაგება

29

არავერბალური არავერბალური კომუნიკაციაკომუნიკაცია

შეუძლია ეფექტურად აღიქვას და გამოიყენოს არავერბალური კომუნიკაციის ფორმები (თვალით, ჟესტებით, გამომეტყველებით, ხმით)

ხშირად შეუძლია დაამყაროს არავერბალური კონტაქტი

იშვიათად იყენებს არავერბალურ კომუნიკაციის ფორმებს

მონაწილეობამონაწილეობა

უჩვენებს ინტერესს დისკუსიის თემისადმი საჭირო კომენტარებითა და აზრების გამოთქმით

ძირითადად გამოხატავს ინტერესს. კომენტარები და აზრები ყოველთვის არაა თემის გარშემო

მცირე ინტერესი აქვს. არ გამოხატავს ან ვერ უკავშირებს თავის მოსაზრებებს სადისკუსიო თემას

კოოპერაციაკოოპერაცია

თანამშრომლობს თანაკლასელებთან, აცლის სხვებს აზრის გამოთქმას და იცავს დისკუსიის წესებს

ძირითადად თანამშრომლობს თანაკლასელებთან, ზოგჯერ ერთვება სხვის საუბარში, ძირითადად იცავს დისკუსიის წესებს

იშვიათად თანამშრომლობს და იცავს დისკუსიის წესებს.

მოსაზრების მოსაზრების არგუმენტირებაარგუმენტირება

მოსაზრება ორიგინალურია და გამყარებულია ფაქტებით, ცნებებით. არის ლოგიკური კავშირი საკითხთან

მოსაზრების გასამყარებლად გამოყენებულია სადავო ფაქტები და ცნებები

მოსაზრება მოკლებულია ლოგიკურ კავშირს საკითხთან და არ არის გამყარებული ფაქტებით

Semajamebeli davalebis konkretuli magaliTi istoriaSi: Semajamebeli davalebis konkretuli magaliTi istoriaSi:

dawereT Tema : ,,pirveli jvarosnuli laSqroba‘’.

a) CamoayalibeT kvlevis ZiriTadi idea, Tezisi

b) daicaviT referatis struqtura (Sesavali, ZiriTadi nawili, daskvna) da Temas daurTeT

bibliografia, romelSic miuTiTebT gamoyenebul literaturas.

g) saTanado faqtobrivi masala imgvarad daamuSaveT, rom saSualeba mogeceT imsjeloT Semdeg

sakiTxebze:

ratom da rogor ganviTarda evropelTa eqspansia axlo aRmosavleTSi•

ra iyo ganmapirobebli mizezebi•

ra Sedegebi mohyva am laSqrobas•

d) msjelobisas ganixileT gansxavebuli poziciebi, SeajereT, CamoayalibeT Tqveni pozicia da

daasabuTeT igi;

e) referatis srulyofilad dasamuSaveblad da argumentirebis SesaZleblobisTvis: gaecaniT da

daamuSaveT pirveladi da meoradi wyaroebi (moiZieT samecniero literatura/ samecniero internet-

masala)

referatis Sefasebis rubrikareferatis Sefasebis rubrika

მიზანი/თეზისი – მიზანი/თეზისი – კვლევის ძირითადი კვლევის ძირითადი იდეის ჩამოყალიბებაიდეის ჩამოყალიბება

0-1

0 ქულა - კვლევის მიზანი არ არის განსაზვრული / სწორად არ არის კვლევის მიზნის განსაზღვრული.

_

1 ქულა - შერჩეულ თემასთან მიმართებაში მკაფიოდ ხდება იმ კითხვების წარმოჩენა შესავალში, რომლებზეც არის პასუხი გაცემული რეფერატში

30

რეფერატის რეფერატის ორგანიზება ორგანიზება (რეფერატის (რეფერატის სტრუქტურა-სტრუქტურა-შესავალი, ძირითადი შესავალი, ძირითადი ნაწილი, დასკვნები) ნაწილი, დასკვნები) და გამოყენებული და გამოყენებული რესურსი, რის ბაზაზეც რესურსი, რის ბაზაზეც შეიქმნა რეფერატიშეიქმნა რეფერატი

0-1

0 ქულა - არაა გამოკვეთილი რესურ-სები, რის საფუძველზეც შესრულდა რეფერატი, ნაშრომს არ აქვს სტრუქტურა, რეფერატს არ აქვს ადექვატური ბიბლიოგრაფია

_

1 ქულა - კარგად ჩანს რა ბაზაზე შეასრულა მოსწავლემ რეფერატი; შემოთავაზებული ბიბლიოგრაფია სამეცნიერო ნაშრომებითაა დაკომპლექტებული.

შინაარსის შინაარსის კორექტულობა, კორექტულობა, ფაქტობრივი ფაქტობრივი საიმედოობასაიმედოობა

0-2

0 ქულა - მოძიებული მასალა ძალიან მწირია, არ იცნობს პირველად წყაროებს, მეორადი წყაროებიც არაა დამუშავებული.

1 ქულა - მოძიებული მასალა შეიცავს პირველად და მეორად წყაროებს, თუმცა წარმოდგენილი წყაროები ზედაპირულადაა დამუშავებული, ანუ მოსწავლე მხოლოდ ნაწილობრივად გაიაზრებს მასალას.

2 ქულა - იცნობს პირველად და მეორად წყაროებს, მოხმობილი ფაქტები სანდოა,რადგან სწორად ხდება წყაროს ამოკითხვა; პირველადი და მეორადი წყაროები სათანადოდაა დამუშავებული, მოსწავლე ავლენს კრიტიკული დამოკიდებულებას წყაროსადმი

ენობრივი ენობრივი გამართულობაგამართულობა 0-1

0 ქულა - ენა გაუმართავია, აზრები არათანმიმდევრულადაა გადმოცემული.

_ 1 ქულა - ენა ნათელი და გასაგებია,მსჯელობა თანამიმდევრული.

კვლევა (წყაროების კვლევა (წყაროების ურთიერთშეჯერებისა ურთიერთშეჯერებისა და შეპირისპირების და შეპირისპირების საფუძველზე საფუძველზე საკუთარი ვარაუდების საკუთარი ვარაუდების შემუშავება)შემუშავება)

0-2

0 ქულა - მოსწავლეს არ გააჩნია არავითარი ვარაუდი/ები თემასთან მიმართებაში, მისი რეფერატი ორიგინალური ნაშ-რომის შთაბეჭდილებას არ ქმნის; მოსწავლე არ ავლენს წყაროების ანალიზის უნარს, შეიმჩნევა პლაგიატობა.

1 ქულა - მოსწავლე გარკვეულწილად ავლენს წყაროების ანალიზის უნარს, თუმცა უჭირს წყაროებში ფაქტებისა და ვარაუდების გარჩევა, შესაბამისად მათ მიერ გამოთქმული ზოგიერთი ვარაუდი საფუძველს მოკლებულია.

2 ქულა - მოსწავლე კარგად განასხვავებს ფაქტსა და ვარაუდს, სათანადოდ ამუშავებს პირველად და მეორად წყაროებს, მათი გაანალიზების საფუძველზე გამოთქვამს სათანადო ვარაუდები, თანამიმ-დევრულად დალა-გებული მასალის საფუძველზე ახერხებს თავისთვის საინტერესო კითხვებზე პასუხი იპოვოს.

ილუსტრაციები/ ილუსტრაციები/ თვალსაჩინოებები2თვალსაჩინოებები2 0-1 _ _ _

შეთავაზებული შეთავაზებული მოსაზრების მოსაზრების არგუმენტებითა არგუმენტებითა და მაგალითებით და მაგალითებით გამყარებაგამყარება

0-2

0 ქულა - არ აქვს საკუთარი პოზიცია/საკუთარ პოზიციას ვერ ამყარებს არგუმენტებით,

1 ქულა - ცდილობს შემოგვთავაზოს საკუთარი ხედვა საკითხთან მიმართებაში, თუმცა მყარად ვერ გრძნობს თავს მასალასთან დამოკიდებულებაში და საკუთარ პოზიციის დაცვა უჭირს.

2 ქულა - ავლენს საგნის კარგ ცოდნას, დამუშავებული მა-სალის მოშველიებით კარგად აყალიბებს საკუთარ პოზიციას და ამყარებს მას არგუმენტებით; მსჯელობს თამამად, ანგარიშს უწევს, მაგრამ ბრმად არ ენდობა ავტორიტეტებს.

8. დასკვნები8. დასკვნები 0-1

0 ქულა - რეფერატში მოცემული დასკვნები არაარგუმენტირებული და მცდარია

1 ქულა - აჯამებს იმ შედეგებს, რაც მისცა კვლევამ და კარგად ახერხებს ამის მკითხველამდე მიტანას.

ჯამური ჯამური ქულაქულა

31

warmoadgineT Tema — ,, germaniis kompleqsuri daxasiaTeba”,

a) ganixileT Semdegi sakiTxebi: 1) germaniis fizikur-geografiuli mdebareoba, 2) bunebrivi

resursebi, 3) mosaxleoba (sqesobriv-asakobrivi struqtura, migracia, ekonomikurad aqtiuri

mosaxleoba) 4) ekonomikuri mdgomareoba (meurneobis dargebi, transporti), 5) politikuri

mdgomareoba (politikuri struqtura).

b) imsjeleT da gamoitaneT daskvnebi (qveynis adgili msoflio politikur rukaze da misi

ganviTarebis momavali perspeqtivebi).

standarTan Sesabamisoba — magaliTi SesabamisobaSia X klasis istoriis standartis mimarTulebis —

istoriuli interpretacia da kvleva — me-4, me-5, me-6, me —7 Sedegebsa da mimarTulebis — komunikacia

— me-8 SedegTan; aseve XI klasis istoriis standartis mimarTulebis — saxelmwifo mmarTveloba da

politika — me-5 SedegTan.

Semajamebeli davalebis konkretuli magaliTi geografiaSi:Semajamebeli davalebis konkretuli magaliTi geografiaSi:

Sefasebis kriteriumebiSefasebis kriteriumebi

განიხილავს პირველ ხუთ საკითხს

0-1-2 0 ქულა - ზედაპირულად განიხილავს მხოლოდ ერთ ან ორ საკითხს

1 ქულა - განიხილავს დავალებაში მოცემული საკითხების ნახევარზე მეტს

2 ქულა - განიხილავს ხუთივე საკითხს

იცავს შინაარსობრივ თანამიმდევრობას

0-1

0 ქულა - არათანამიმდევრულად გადადის ერთი საკითხიდან მეორეზე.

------------------ 1 ქულა - თანმიმდევრულად განიხილავს საკითხებს

ავლენს ანალიზისა და კრიტიკულ აზროვნებს უნარს

0-2

0 ქულა - ყურადღებას ამახვილებს მხოლოდ ფაქტებზე, არ ავლენს კრიტიკული აზროვნების უნარს.

1 ქულა აანალიზებს ერთ-ორ საკიტხს და მათ მიმართ გამხატვს საკუთარ დამოკიდებულებას

2 ქულა მოსწავლე აანალიზებს მასალაში მოცემულ საკითხებს, გამოხატავს მათთან დაკავშირებით საკუთარ პოზიციას

იყენებს თვალსაჩინოებებს 0-1

0 ქულა - თვალსაჩინოება არ არსებობს ან ძალიან მწირია

------------------ 1 ქულა - მოხსენებას ახლავს მრავალფეროვანი თვალსაჩინოება

საუბრობს გარკვევით და გამართულად

0-10 ქულა - საუბრობს გაურკვევლად, ჭირს აზრის გამოტანა

1 ქულა - საუბრობს გარკვევით, გაართულად მეტყველებს

პასუხობს დასმულ კითხვებს, ავლენს შესწავლილი საკითხების ცოდნას

0-10 ქულა-საერთოდ ვერ პასუხობს აუდიტორიის მიერ დასმულ კითხვებს,

1ქულა-ადეკვატურად პასუხობს კითხვებს, ავლენს ცოდნასა და ანალიზის უნარს

იცავს დროის ლიმიტს 0-1 0 ქულა - არ იცავს დროის

ლიმიტს1 ქულა - დროის ლიმიტი დაცულია

გამოაქვს დასკვნა/ები 0-1-2

0 ქულა - ვერ გამოაქვს დასკვნა/გამოაქვს არადეკვატური დასკვნა/ები.

1ქულაგამოაქვს გარკვეული დასკვნები, მაგრამ ვერ ასაბუთებს მათ.

2 ქულა -გამოაქვს საინტერესო დასკვნები, განმარტავს მათ სოციალურ-ეკონომიკური კონტექსტის და მნშვნელოვანი ფაქტორების გაანალიზების საფუძველზე, მსჯელობა საინტერესოა და დამაჯერებელი.

standarTan Sesabamisoba — Semajamebeli davaleba SesabamisobaSia XI klasis geografiis standartis meore

SedegTan: geo.XI.2. moswavles SeuZlia socialur-ekonomikuri xasiaTis globaluri problemebis

32

swo ri leq si kis ga mo ye ne ba swo ri leq si kis ga mo ye ne ba

gak ve Til ze swo ri leq si kis ga mo ye ne ba xels uwy-

obs mos wav le eb Si swav le bis pri o ri te te bis ga Ta-

vi se bas. mniS vne lo va ni a, mas wav le be li xSi rad iye-

neb des iseT fra zebs, rom le bic Se i ca ven az rov-

ne bas Tan da kav Si re bul sity vebs: „mo vi fiq roT,

amo vic noT, ga vi az roT, da va xa ris xoT, Se va fa soT“.

swav le bis pro ces Si ase ve xSi rad un da da is vas ise-

Ti Se kiTx ve bi, rom le bic xels uwy obs da sti muls

aZ levs az rov ne bas. sko lam un da Ca mo a ya li bos

fiq ris kul tu ra da Se sa ba mi si ga re mo fiq ri saT-

vis. mas wav le be li amas da va le beb sa da gak ve Ti leb-

ze ga mo ye ne bu li leq si kiT un da uwy ob des xels.

mos wav les ar un da eSi no des sa ku Ta ri az ris ga-

moT qmis.

kav Si re bi sag nebs So ris kav Si re bi sag nebs So ris

sko la Si mi Re bu li ga moc di le ba, cod na da unar -

Cve ve bi ada mi ans un da aZ lev des Se saZ leb lo bas,

sam ya ro aRiq vas mTli a no ba Si. Se sa ba mi sad, sag ne bi,

rom le bic sko la Si is wav le ba, un da iT va lis wi neb-

des er Tma neT Tan mWid ro kav Sirs. unar -Cve ve bi da

sa ba zo cod na, ro mel Ta gan vi Ta re bac un da mox-

des sko la Si, un da iyos im de nad far To pro fi-

lis, rom da ex ma ros mos wav les war ma te bis miR we-

va Si ara erT ro me li me, ara med ne bis mi er sfe ro Si,

ro mel Sic is ga ag rZe lebs moR va we o bas.

aq cen ti mra val mxriv per speq ti va ze aq cen ti mra val mxriv per speq ti va ze

mov le ne bis Se fa se ba, iq ne ba es is to ri u li, fi zi-

ku ri Tu es Te ti ku ri, un da mox des mra va li kuTx-

iT. sas wav lo ma sa lis mra va li kuTx iT Se fa se ba

xels uwy obs mos wav le eb Si kri ti ku li az rov ne bis

Ca mo ya li be bas, rac au ci le be lia ste re o ti pe bis

daZ le vi saT vis. sa az rov no kiTx vas mra va li swo ri

pa su xi aqvs. sko lis mo va le o ba a, da ex ma ros mos-

wav le ebs am swo ri pa su xe bis aR mo Ce na Si prob le mis

sxva das xva kuTx iT Se fa se bi sas. sko lam au ci leb-

lad un da Se uwy os xe li sas wav lo da we se bu le ba Si

mra val fe rov ne bis ar se bo bas ara mar to mos wav le-

e bis in te re se bis gaT va lis wi ne biT, ara med enob ri-

vi, re li gi u ri Tu eT ni ku ri gan sxva ve bu lo bi sad mi

pa ti vis ce mis gziT da sxva das xva ide i sa da aR mo-

Ce nis da fa se biT.

aq cen ti pi rov nu li Rir se be bis aq cen ti pi rov nu li Rir se be bis

gan vi Ta re ba ze gan vi Ta re ba ze

sko lam gan sa kuT re bu lad un da mi aq ci os yu radR e-

ba ise Ti Ri re bu le be bis gan vi Ta re bas, ro go ri caa

Rir se ba, sa mar Tli a no ba, ur Ti er Tpa ti vis ce ma,

sxvi si az ris mos me na da aRi a re ba. mniS vne lo va ni a,

rom sko la Si di di yu radR e ba mi eq ces ise Ti gav-

rce le bu li se nis aR mof xvras, ro go ri caa pla gi-

a to ba (a nu sxvi si az re bis miT vi se ba). sko la un da

qmni des iseT at mos fe ros, sa dac sxvi si, mos wav li-

sa Tu mas wav leb lis, mec ni e ri sa Tu mwer lis az re-

bis sa kuT rad ga sa Re ba sir cxvi lad iT vle ba. mos-

wav lem un da ga i az ros, rom sxvi si naS ro mis miT-

vi se ba da sa ku Tar miR we vad ga mocx a de ba ise Ti ve

qur do ba a, ro go ric sxvi si niv Tis mi sa kuT re ba.

mniS vne lo va ni a, rom mas wav le be li pi rad ma ga liT-

ze aC ve neb des mos wav les, ras niS navs sa mar Tli a-

no ba da ur Ti er Tpa ti vis ce ma.

dis cip li na dis cip li na

sko lam un da ga nu vi Ta ros mos wav le ebs sa ku Ta ri

mo va le o be bis ga az re bis da sa zo ga do eb ri vi wes ri-

gis dac vis unar -Cve ve bi. mas wav leb le bis ma ga li Ti

ga dam wyve tia sko la Si mSvi di da saq mi a ni ga re mos

Se saq mne lad. sko la Si nor ma lu ri at mos fe ros

da sa ner gad ase ve ga dam wyve tia mos wav le e bi saT-

vis imis Ca ner gvac, rom sko la ma Ti sa kuT re ba a.

mxo lod amis ga az re biT Se iZ le ba maT ua ri Tqvan

sas ko lo in ven ta ri sa Tu Se no bis gan zrax da zi a-

ne ba ze, sko leb Si uxe Si kon fliq te bis wa mowy e ba-

ze da sxva. ad mi nis tra ci u li zo me bi, rom leb sac

sko la iye nebs mos wav le e bis da sas je lad, ise un da

iyos or ga ni ze bu li, rom mos wav le Ta Rir se ba ar

Se i la xos. sko la Si dis cip li nis mxriv mniS vne lo-

van sa xel mZRva ne los un da war mo ad gen des sko lis

Si na ga na we si da qce vis ko deq si, ro mel sac yve la

mos wav le un da ic nob des. emo ci u ri da qce vi Ti

prob le me bis mqo ne mos wav le ebs so ci a lu ri qce vis

spe ci fi ku ri in struq ci e bi sWir de baT. maT nak le-

bad mkac ri ga re mo un da Se vuq mnaT da ga viT va li-

wi noT, rom yu radR e bis ga fan tu lo ba, im pul su ri

qce va, hi pe raq ti u ro ba sak ma od far To daa gav rce-

le bu li bav Sveb Si.

mos wav le Ta das wre ba mos wav le Ta das wre ba

Ta na med ro ve sa gan ma naT leb lo pro ce si mo iTx ovs

mos wav le e bis mxriv gan sa kuT re bul aq ti u ro ba. es

gu lis xmobs mos wav le e bis mi er ara mxo lod aq ti-

ur mo na wi le o bas ga naT le bis mi Re bis pro ces Si,

ara med Ta na to le bis swav lis pro ces Si mo na wi le-

o ba sac. gak ve Til ze jgu fu ri mu Sa o bi sas, pro eq-

teb Si mo na wi le o bi sas, war mod ge ne bis da geg mvi sa

Tu gan xor ci e le bi sas mos wav le e bi er Tma neTs ex-

ma re bi an sxva das xva kon cef ci is uke Te sad ga ge-

ba Si, unar -Cve ve bis da uf le ba- gan vi Ta re ba Si da

da mo ki de bu le be bis Ca mo ya li be ba Si. Se sa ba mi sad,

mos wav le e bis das wre bis uz run vel yo fa sko lis

er T-er Ti mniS vne lo va ni saz ru na vi a. mos wav le e-

bis das wre bis re gu la ru li aR ricx va, mi si ana li-

zi da prob le meb ze re a gi re ba sko lis di req ci is

pa su xis mgeb lo ba a. dam ri ge be li val de bu li a, mos-

wav lis mSo bel s/ka no ni er war mo mad ge nels mi a wo-

dos das wre bis we se bis Se sa xeb zus ti in for ma ci a,

ra sac ze dam xed ve lo bas uwevs sko lis di req to ri.

dam ri geb lis war dgi ne bis sa fuZ vel ze sko lis di-

req to ri val de bu lia we ri lo bi Ti for miT dro-

VI. me To di kis Zi ri Ta di ori en ti re biVI. me To di kis Zi ri Ta di ori en ti re bi

33

u lad Se aty o bi nos mos wav lis mSo bel s/ka no ni er

war mo mad ge nels mos wav lis mi er gak ve Ti lis /gak ve-

Ti le bis gac de nis faq ti sa da mis gan ga mom di na re

mo sa lod ne li Se de ge bis Se sa xeb.

das wre bis aR ricx va das wre bis aR ricx va

mos wav le Ta gac de ne bi aRi ricx e ba Jur nal Si. gak-

ve Ti leb ze mos wav le Ta das wre bis yo vel dRi u ri

aR ricx vis war mo e ba ze pa su xis mge be lia sag nis mas-

wav le be li.

sssm mos wav le e bis das wre ba da gac de ne bi sssm mos wav le e bis das wre ba da gac de ne bi

sko lam maq si ma lu ri Za lis xme va un da gas wi os imi-

saT vis, rom mos wav le e bi re gu la ru lad da es wron

gak ve Ti lebs. sssm mos wav le e bis mi er ga mow ve u li

gac de ne bi sa pa ti od Ca iT vle ba, Tu ki es ga mow ve-

u lia avad myo fo biT, mSob lis an me ur vis uu na ro-

biT, mok le va di a ni mog za u ro biT, ax lo na Te sa vis

gar dac va le biT. Tu gak ve Ti le bis gac de na aRe ma-

te ba or Tves, ma Sin sko la val de bu lia sssm mos-

wav li saT vis sa gan ma naT leb lo mom sa xu re ba uz-

run vel yos sax lis an sa a vad myo fos pi ro beb Si. Tu

sssm mos wav le mniS vne lov nad Ca mor Ca mo di fi ci-

re bu li sas wav lo geg miT da sa xul wli ur miz nebs,

sa qar Tve los ga naT le bi sa da mec ni e re bis sa mi nis-

tros mul ti dis cip li nu ri gun di da mos wav lis

mSo be li/ me ur ve er Tad iRe ben ga dawy ve ti le bas,

rom mos wav lem ga i me o ros aR niS nu li kla si.

gak ve Ti lis da geg mvagak ve Ti lis da geg mva

mas wav le be li gak ve Ti lis da geg mvisas ga mo yofs im

Zi ri Tad mo men tebs, rom lis Ses ru le ba sac sa Wi-

rod mi iC nevs gak ve Til ze. am miz niT igi win da win

ad gens geg mas. geg mis Sed ge ni sas igi xel mZRva ne-

lobs Sem de gi prin ci pe biT:

1. ras un da mi aR wi on mos wav le eb ma gak ve Til ze?

(Se de gi)

2. ro gor un da mi vaR wi oT sa sur vel Se degs?

3. ro gor ga vi goT, miR we u lia Tu ara Se de gi?

mas wav le be li sa gak ve Ti lo pro cess war mar Tavs

am kiTx veb ze pa su xe bi dan ga mom di na re. igi val de-

bu lia win da win gan sazR vros, ra Tan mim dev ro biT

Ca a ta rebs ama Tu im sa mu Sa os da ro gor ga a na wi-

lebs mas dro Si. Si na ar sob ri vad gak ve Ti li Sed ge-

ba sa mi fa zi sa gan:

pro vo ci re bapro vo ci re ba — am dros mas wav le be li ax dens

mos wav le Ta cod nis mo bi li ze bas kon kre tul sa-

kiTx Tan da kav Si re biT;

siR rmi se u li wvdo ma siR rmi se u li wvdo ma — igu lis xme ba ma sa lis

Ses wav la sxva das xva for miT — leq ci a, dis ku si a,

sa xel mZRva ne lo Si mo ce mu li teq sti sa da wya ro-

e bis gac no ba, sqe me bis gar Ce va- ga a na li ze ba, ru kis

Ses wav la da sxva.

ref leq sia anu ga az re baref leq sia anu ga az re ba — Se ma ja me be li eta pi,

rom lis dro sac xde ba mos wav lis Se moq me de bi Ti

da kri ti ku li az rov ne bis gan vi Ta re ba, pa ra le le-

bis gav le ba, mo saz re be bis ga moT qma da da sa bu Te-

ba, msje lo ba, ga dawy ve ti le bis mi Re ba, Se ja me ba.

mas wav leb lis wig nSi Cvens mi er Se mo Ta va ze bul

gak ve Ti lis mo de leb Si “gak ve Ti lis mi za ni” mi Ti-

Te bu li ar gvaqvs. igi nawilobriv warmodgenilia

moswavlis wignis yoveli gakveTilis dasawyis-

Si (Tematuri mizani anu ras Seityobs moswavle

mocemuli gakveTilidan), nawilobriv — yoveli

gakveTilis scenarSi mocemul “gansaviTarebel

unarebSi” (ra unarebi unda ganuviTaros maswavle-

belma moswavleebs), nawilobriv ki — “Sinaarsisa

da misaRwevi Sedegebis rukaSi” (gv. 11-21).

rac Se e xe ba gak ve Til ze ga mo sa ye ne bel ma sa las

— sa xel mZRva ne lo, rve u li, pas ta — Cav Tva leT,

rom mos wav les yve la gak ve Til ze Tan un da hqon-

des, xo lo sxva dam xma re ma sa le bi — ru ka, car ci,

da fa, Ta ba xis fur cle bi, flo mas te re bi, sqe me bi

da sxva Tval sa Ci no e ba — ga mo i ye ne ba mas wav leb lis

Se xe du le bi sa mebr da amas is Ta vad geg mavs yo ve-

li gak ve Ti li saT vis (ix. XI. sagakveTilo procesSi

gamosayenebeli resursebis sarekomendacio Ca-

monaTvali).

ase ve, mi Ti Te bu li ara gvaqvs, mag ram vgu lis-

xmobT, rom yo ve li gak ve Ti lis bo los mas wav le-

be li ax dens gak ve Ti lis Se ja me bas da mos wav le Ta

pa su xe bis ar gu men ti re bul Se fa se bas, ra sac sa gan-

ge bod gan vmar tavT mom dev no qve Ta veb Si.

gak ve Ti lis, Te mis, Ta vis Se ja me bagak ve Ti lis, Te mis, Ta vis Se ja me ba

gak ve Ti lis Se ja me ba xde ba prob le mur kiTx veb ze

pa su xe bis ga ce miT, mas wav leb lis mi er dis ku si e bis

das ru le bi Ta da maT Tvis Se ma ja me be li gan mar te-

be bis mi ce miT, di ag ra me bis Sed ge niT (ro gor ga ar-

Tva Ta vi klas ma sa mu Sa os). sa a mi sod gak ve Ti le bis

um rav le so bas (mos wav lis wig nSi) ax lavs Se ma ja-

me be li da va le be bi — sa kiTx is kvle va, Txzu le bis

da we ra, dis ku sia da sxv.

yo ve li Ta vis bo los mos wav lis wig nSi mo ce mu-

lia Ta vis Se ma ja me be li sa var ji So e bi: tes te bi da

da va le be bi, ro me lic mas wav le bels ex ma re ba mos-

wav lis cod nis dad ge na Si da, ama ve dros, Se saZ leb-

lo bas aZ levs Se a mow mos sa ku Ta ri Ta vi: ram de nad

SeZ lo gak ve Til Si, Te ma Si Tu Tav Si gan sazR vru li

miz ne bis gan xor ci e le ba.

34

1. g.i. — go neb ri vi ie ri Si.1. g.i. — go neb ri vi ie ri Si. am me To diT mas wav-

le be li sas wav lo miz nis Se sa ba mi sad ax dens Te mis

wi nas war Ser Ce va sa da Se kiTx vis sa xiT Ca mo ya li-

be bas.

2. v.d. — ve nis di ag ra ma.2. v.d. — ve nis di ag ra ma. me To dis sa xel wo de ba

ukav Sir de ba in gli se li ma Te ma ti ko sis, jon ve nis

sa xels. ve nis di ag ra ma Sed ge ba ori an me ti rgo-

li sa gan da iZ le va Se da re bi Ti ana li zis sa Su a le-

bas.

3. d.d. — dro is di ag ra ma.3. d.d. — dro is di ag ra ma. me To di ga mo i ye ne ba

faq te bi sa da mov le ne bis dros Tan da sa kav Si reb-

lad. igi sa Su a le bas aZ levs mos wav le ebs Tval sa-

Ci nod da a mu Sa von is to ri u li faq te bis, mov le ne-

bis Sem cve li di di teq ste bi da sa kiTx e bi.

4. 3-2-1 stra te gi a.4. 3-2-1 stra te gi a. me To di ga mo i ye ne ba teq stis

wa kiTx vis, Tval sa Ci no e bis daT va li e re bis, fil mis

nax vis, pro eq te bis das ru le bis Sem deg. me To dis

ga mo ye ne ba Sem de gi sa xiT xde ba: teq stis an /da wya-

ro e bis gac no bis Sem deg mas wav le be li sTxovs mos-

wav le ebs 2-3 wi na da de biT Ca mo we ron:

• 3 ram, ra mac da ma in te re sa;

• 2 ram, ris Se sa xe bac min da ga vi go;

• 1 ram, ris Se sa xe bac si a mov ne biT vim sje leb di.

es me To di zrdis mos wav le Ta mo ti va ci as gak ve-

Ti lis pro ces Si. mi si mi za nia mos wav lis gan wyo ba

sa gak ve Ti lo pro ce si sad mi da Te mis mi marT in te-

re sis gaR vi Ze ba. igi xels uwy obs az ris mo bi li ze-

bas da sxar tad ga moT qmis una ris ga mo mu Sa ve bas.

5. k.n.s. — kiTx va ni San Ta sis te miT.5. k.n.s. — kiTx va ni San Ta sis te miT. me To di ga-

mo i ye ne ba axa li gak ve Ti lis teq stze mu Sa o bi sas,

xels uwy obs ma sa lis aT vi se bas, aaq ti u rebs sa kiTx-

is Se sa xeb ar se bul cod nas, avi Ta rebs kri ti ku li

az rov ne bi sa da in for ma ci is da xa ris xe bis unars.

me To dis aR we ra:

mos wav le e bi teq stis kiTx vi sas ki de eb ze ake-

Te ben aR niS vnebs (sa sur ve lia — ub ra lo fan qriT):

“ ” — Tu in for ma cia nac no bi a, “+” — Tu in for-

ma cia axa li a, “—” Tu in for ma cia ma Ti az ris sa pi-

r is pi ro a, “?” — Tu ar eTan xme bi an an ga u ge ba ri a,

Sem deg mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs Se av son

sqe ma:

+ — ?

Sem deg ki mar Ta ven dis ku si as da pa su xo ben mas-

wav leb lis mi er das mul Se kiTx vebs:

• ra iyo ise Ti, rac teq stis wa kiTx vam de ico-

diT?

• ra aR moC nda ise Ti, rac teq stis wa kiTx vam gas-

wav laT?

• ra iyo ise Ti, ri si sa pi ris pi roc ico diT (an;

ra sac ar eTan xme biT)?

• ra Se kiTx ve bi da ge ba daT?

6. 6. T-sqe ma-sqe ma — ga mo i ye ne ba sa pi ris pi ro mo saz re-

ba Ta ga mo saT qme lad, mov le ne bi sa Tu faq te bis Se-

sa pi ris pi reb lad da Se sa da reb lad, moq med gmir Ta

da sa xa si a Teb lad, in for ma ci is da sa xa ris xeb lad.

7. v.m.v. — vi ci, min da vi co de, vis wav le.7. v.m.v. — vi ci, min da vi co de, vis wav le. me To di

ga mo i ye ne ba sa gak ve Ti lo teq stze mu So bi sas. gviC-

ve nebs, ra is wav la mos wav lem am teq stiT, aZ li e-

rebs teq stis kiTx vi sa da mas ze mu Sa o bis mo ti va-

ci as, avi Ta rebs kiTx vis das mi sa da we ri Ti mety ve-

le bis unar -Cve vebs.

8. a.k.r. — aso ci a ci u ri kav Si re bis ru ka.8. a.k.r. — aso ci a ci u ri kav Si re bis ru ka. da fis

an fur clis cen trSi, sas wav lo miz ni dan ga mom di-

na re, iwe re ba sity va an fra za, ro mel sac lo gi ku-

rad ukav Si re ben imas, ris aso ci a ci a sac ga mo iw vevs

igi aR niS nul Te mas Tan da kav Si re biT. xels uwy obs

in for ma ci is Sek re bi sa da daj gu fe bis, Te mis ga az-

re bis, das kvne bis ga ke Te bis, Se moq me de bi Ti da lo-

gi ku ri az rov ne bis unar -Cve ve bis ga mo mu Sa ve bas.

9. Se kiTx ve bi — Ria an da xu ru li ti pis.9. Se kiTx ve bi — Ria an da xu ru li ti pis. da xu-

ru li kiTx va mo iTx ovs mxo lod “di ax” da “a ra” pa-

suxs. igi ga mo i ye ne ba, Zi ri Ta dad, cod nis Se sa mow-

meb lad da faq tis kon sta ta ci i saT vis. Ria Se kiTx-

va mo wo de bu lia sxva das xva az rTa ga mo sav le nad,

sa ka ma Tod. igi Se iZ le ba dav yoT jgu fe bad: hi po-

Te tu ri, gan sji Ti, wa ma xa li se be li, mas ti mu li re-

be li, Se ma ja me be li, kvle vi Ti, Se ma Tan xme be li.

hi po Te tu ri — “ras ifiq reb an mo i moq me deb Sen,

Tu...?” ase Ti me To di mos wav les ex ma re ba war mo-

sax vis una ris gan vi Ta re ba Si, mi mar Tavs mis go ne bas

fiq ri sa da gan sji sa ken.

gan sji Ti — “ro gor Seg viZ lia xe li Se vuwy oT am

prob le mis ga daW ras?”

wa ma xa li se be li — “sa in te re so a, ra mox da Sem-

deg?” mos wav le ad gens STa beW di le be bi sa da ga-

moc di le bis ga zi a re bas.

mas ti mu li re be li — “ra az ris xar?” mas wav le-

be li ag rZno bi nebs mos wav les, rom mi si az ri mniS-

vne lo va ni a.

kvle vi Ti — “ra tom fiq rob ase?” xels uwy obs

mos wav les da u fiq rdes sa kiTxs, SeZ los sa ku Ta ri

az ris da sa bu Te ba.

Se ma ja me be li — mos wav le ebs eZ le vaT Se saZ leb-

lo ba ga a na li zon me gob ris mo saz re ba, gan sazR-

vron, eTan xme bi an Tu ara mas. kiTx va: “ra tom fiq-

robT ase?”

Se ma Tan xme be li — “e Tan xme biT Tu ara ga moT-

qmul mo saz re bas?” am Se kiTx viT Se iZ le ba ka ma Tis

pro vo ci re ba an ka ma Tis das ru le ba. mas wav le be li

un da eca dos kon sen su sis miR we vas an, Tu es Se-

uZ le be li a, ax dens gan sxva ve bu li az ris da fiq si-

re bas da sa kiTxs to vebs Ri ad. me o re Sem Txve va Si

amas ax dens Se kiTx viT — “Se iZ le ba Tu ara es sa-

kiTxi gar kve u lad Ca iT va los?”

10. dis ku si a10. dis ku si a — iwy e ba mo ti va ci iT, ro me lic

gu lis xmobs prob le mis an kon kre tu li Sem Txve-

vis aR we ras, gaT val sa Ci no e bas. mas wav le be li mos-

wav le ebs us vams kiTx vebs: ra? ro gor? ra tom? ra

mox de bo da, rom? ram iqo nia gav le na? aris Tu ara

al ter na ti va? tra di ci u li me To diT swav le bi sa-

gan gan sxva ve biT, Se saZ leb lo bas iZ le va da vi na-

xoT, rom yo ve li mtki ce ba mra val sa Tuo mxa res

Se i cavs.

VII. gak ve Ti le bis sce na reb Si ga mo ye ne bu li in te raq ti u li me To de biVII. gak ve Ti le bis sce na reb Si ga mo ye ne bu li in te raq ti u li me To de bi

35

11. rol Si Ca ye ne ba. 11. rol Si Ca ye ne ba. me To di gu lis xmobs mos wav-

lis Ca ye ne bas gar kve u li per so na Jis an mkvlev ris

rol Si sa kiTx is ukeT ga Ta vi se bis, ga ge bis miz niT.

12. de ba te bi12. de ba te bi — age bu lia mo na wi le Ta wi nas war

da geg mil ga mos vleb ze. war mo mad gen le bi ar Ce ul-

ni un da iy vnen Ti To e u li jgu fi dan. ka maT Si mo-

na wi le obs jgu fis Ti To war mo mad ge ne li rig ri-

go biT.

13. in ter vi u13. in ter vi u — mis Ca sa ta reb lad sa Wi roa win-

da win mom za de ba: miz nis da sax va da kiTx ve bis Sed-

ge na. igeg me ba teq ni ku ri mxa rec. in ter vi us aRe ba

Se saZ le be lia oja xis wev re bis, me zob lis, ub ra-

lod nac no bis an uc no bi sa gan. mi si Ca ta re ba Se-

uZ lia erT an ram de ni me mos wav les. au ci le be lia

Se de ge bis gan xil va da Se ja me ba.

blu mis taq so no mia aris az rov ne bis sis te ma da ba-

li do nis az rov ne bi dan ma Ra li do nis az rov ne bi s-

ken, ro me lic cno bi lia pe da go gi u ri taq so no mi is

sa xel wo de biT. mas sa Ta ve da u do ame ri kel ma mec-

ni er ma ben ja men blum ma. igi az rov ne bis gan ma vi Ta-

re be li eq vssa fe xu ri a ni mo de li a. Se mog Ta vazebT

blu mis taq so no mi is sqemas, romelzedac mo ce mu-

lia sas wav lo miz ne bis Zi ri Ta di ka te go ri e bi:

I — amoc no ba-gax se ne ba:I — amoc no ba-gax se ne ba: am etap ze mos wav le sa-

gak ve Ti lo Te mas Tan da kav Si re bu l mis Tvis nac nob

in for ma ci as go ne ba Si aRid gens. pa su xobs kiTx veb-

ze: vin? ra? ram de ni? sad?; kiTx veb ze sava ra u dod

ga mo sa ye ne be li zmne bi a: ga i me o re, ga ix sene, aR we-

re, Ca moT va le, da a sa xe le.

II — ga ge ba: II — ga ge ba: am etap ze mos wav le axal ma sa las

iZens da cod nis Se mec ne bas ax dens (ma sa lis ar-

sSi wvdo mis una ri). pa su xobs kiTx va ze “ro gor? ”

kiT veb ze sa va ra u dod ga mo sa ye ne be li zmne bia: gan-

mar te, ax se ni, Ca a nac vle, mi ak vli e, gad mo e ci de-

da az ri, ga nas xva ve, Sec va le fra za.

III — ga mo ye ne ba:III — ga mo ye ne ba: es ka te go ria mi u Ti Tebs Ses wav-

li li ma sa lis ga mo ye ne bis unar ze kon kre tul pi-

ro beb Si da axal si tu a ci eb Si. kiTx ve bia: ro me li?

ro go ri?

ga mo sa ye ne be li zmne bia: da am tki ce, da ad gi ne,

ga moT va le, mo am za de, ga dawy vi te, aC ve ne, da a kav Si-

re, aR mo a Ci ne, mi u sa da ge, gar daq me ni, da a la ge.

IV — ana li zi:IV — ana li zi: es ka te go ria mi u Ti Tebs mTli a ni

ma sa lis struq tu rul ele men te bad daS lis unar-

ze. aq igu lis xme ba er Ti mTe li dan na wi le bis ga-

mo yo fa, maT So ris ur Ti er T kav Si re bis dad ge na,

mTe lis or ga ni za ci is prin ci pe bis da nax va.

kiTx vaa: ra tom?

ga mo sa ye ne be li zmne bia: gaa a na li ze, da ya vi, ga-

mo ya vi Zi ri Ta di, da ar wmu ne, da a xa si a Te, ipo ve, Se-

a pi ris pi re, gan sazR vre.

V — sin Te ziV — sin Te zi: es ka te go ria mi u Ti Tebs ele men te-

bis kom bi ni re bis iseT unar ze, ro ca xde ba axa li

mTli a no bis Seq mna. ase Ti axa li pro duq ti Se iZ le-

ba iyos mox se ne ba, moq me de ba Ta geg ma an mo na cem Ta

mo wes ri ge bu li sqe ma, pro eq ti da a. S. kiTx ve bia:

ra mox de ba, Tu...? ro gor Se a mow meb am Se xe du le-

bas? ro gor Se ad gen cxrils? ki dev ro gor Sei-

Zle ba prob le mis ga dawy ve ta? ro gor daaj gu fe?

ga mo sa ye ne be li zmne bia: ga na zo ga de, Se ad gi ne,

ga da aj gu fe, Se a ja me, ga am Tli a ne, Se a mow me, daa-

xaris xe, ga a mar ti ve, da as ru le.

VI — Se fa se ba:VI — Se fa se ba: es ka te go ria gu lis xmobs ama Tu

im ma sa lis mniS vne lo bis Se da re bas kon kre tu li

miz nis mi saR we vad. mos wav lis msje lo ba un da em-

ya re bo des mka fio kri te ri u mebs. Se fa se bis do ne

gu lis xmobs yve la wi na sas wav lo miz nis miR we vas

pli us Se fa se bi T msje lo bas.

kiTx ve bia: ro gor Sea fa seb di... saq ci els? ram-

de nad sa mar Tli ani a... ga dawy veti le ba? ra das-

kvne bis ga mo ta na Se iZ le ba? Se ni azriT, ro gor un-

da moq ce u li yo?

ga mo sa ye ne be li zmne bia: Se a fa se, im sje le, awon -

da wo ne, ga mo i ta ne das kvna, ga ak ri ti ke, uar ya vi...

blu mis taq so no mia blu mis taq so no mia

amoc no ba-gax se ne baamoc no ba-gax se ne ba

ga ge baga ge ba

ga mo ye ne baga mo ye ne ba

ana li ziana li zi

sin Te zisin Te zi

Se fa se ba Se fa se ba

36

VIII. Sinaarsisa d

a m

isaRwevi S

edegebis r

uka

VIII. Sinaarsisa d

a m

isaRwevi S

edegebis r

uka

par

agr

af

is

dasa

xel

eba

stand

ar

tis

Ses

abamisi

Sed

egeb

i

kiTx u lobs da iye nebs ru kebs.

iye nebs da qmnis in for ma ci is gad mo ce mis sxva das-xva sa Su a le bebs (cxri li, gra fi ki, fo to, sqe ma, Ca na xa ti).

ad gens sqe ma tur ru kebs.

gan mar tavs da iye nebs qro no lo gi ur er Te u leb sa (we li wa di, sa u ku ne, aTas wle u li) da wel TaR ricx-vis sis te mas (Zve li da axa li era).

akav Si rebs is to ri ul faq tebs Se sa ba mis epo qeb Tan.

axa si a Tebs sxva das xva epo qa Si sa qar Tve lo Si dam-kvid re bul mmar Tve lo bis for mebs.

axa si a Tebs sa qar Tve los is to ri a Si ga mor Ce ul, mniS vne lo van pi rov ne bebs, rom le bic mo na wi le ob-dnen mmar Tve lo ba Si.

ada rebs sxva das xva epo qa Si sa qar Tve los mcxov reb-Ta mo na wi le o bas sa q vey no/ sa z o ga do ebri vi mniS vne-lo bis saq me eb Si.

ada rebs omi sa da mSvi do bis Se de gebs mo sax le o bi-saT vis sa qar Tve los is to ri is sxva das xva pe ri od Si.

ik vlevs sa qar Tve los mo sax le o bis ma xa si a Teb lebs.

akav Si rebs sa qar Tve los ge og ra fi ul obi eq tebs da sax le be bis ti peb Tan.

axa si a Tebs mxa res bu neb ri vi re sur se bis mi xed viT da msje lobs maT mniS vne lo ba ze.

msje lobs bu neb ri vi re sur se bis ra ci o na lur da mra val mxriv ga mo ye ne ba ze.

msje lobs ko mu ni ka ci e bis gan vi Ta re ba ze uZ ve le si dro i dan dRem de.

axa si a Tebs ada mi a nis sxva das xva sa zo ga do e be bi sad-mi mi kuT vne bis ni San -Tvi se beb sa da pi ro bebs.

ada rebs sxva das xva sa zo ga do e bebs maT Tvis da ma xa-si a Te be li ni San -Tvi se be bi sa da we se bis mi xed viT.

ada rebs ada mi a nis Rir se bis, Ta vi suf le bi sa da Ta-nas wo ro bis dac vas sxva das xva epo qa Si.

bav Svis uf le ba- mo va le o be bis ga mo ye ne bas mi u sa da-gebs sxva das xva sa zo ga do e bis we sebs.

akav Si rebs ka no ni e re bas, de mok ra ti a sa da sa mo q a-laqo sa zo ga do e bas.

aR wers sa qar Tve lo Si ar se bul re li gi ebs.

asxvavebs kulturis komponentebs da ganixilavs maT urTierTkavSirs.

axa si a Tebs sa qar Tve los mo sax le o bis kul tu ra Ta msgav se ba- gan sxva ve be bis ga mov li ne bebs da ga ni xi-lavs Se sa ba mis mi z ez ebs.

msje lobs sxva das xva mas Sta bis mog za u ro be bis gav-le na ze sa qar Tve los kul tu ra ze.

12

34

56

78

910

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

1. ra d

agexmareba

Seni s

amSobl

os w

ar-

sul

isa d

a d

Revan-

del

obis S

eswavl

aSi?

2. Cveni s

amSobl

o

— s

aqarTvel

o

3. sad m

debareobs

da v

is e

mezobl

eba

saqarTvel

o?

4. saqarTvel

os

bu neb rivi p

irobebi

5. saqarTve-

los r

el

iefi

6. saqarTvel

os

bunebrivi r

esursebi

7. saqarTvel

os d

a-

cul

i t

eritoriebi

8. dmanisi

37

par

agr

af

is

dasa

xel

eba

stand

ar

tis

Ses

abamisi

Sed

egeb

i

12

34

56

78

910

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

9. Trial

eTis

kul

tura

10. ra r

ol

s a

s-

rul

ebda S

avi z

Rva

saqarTvel

osTvis

Zvel

ad?

11. Savi z

Rvis d

Re-

vandel

i m

niSvnel

oba

saqarTvel

osTvis

12. pirvel

i q

ar-

Tul

i s

axel

mwifo.

mefe f

arnavazi

13. qristiano-

bis g

avrcel

eba

saqarTvel

oSi

14. asurel

i m

ame-

bis n

akval

evze

15. kl

deSi n

akveTi

dasaxl

ebebi

16/1

7. Tamar m

efe

18. gzebi d

a m

imos-

vl

is s

aSual

ebebi

19. saqarTvel

os

cixesimagreebi

20/2

1. Tbil

isi

— s

aqarTvel

os

dedaqal

aqi

22. mtkvari

23/2

4. Sida q

arTl

i

25/2

6. qvemo q

arTl

i

27/2

8. kaxeTi

29/3

0. TuSeTi

31/3

2. fSavi

38

par

agr

af

is

dasa

xel

eba

stand

ar

tis

Ses

abamisi

Sed

egeb

i

12

34

56

78

910

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

33/3

4. xevsureTi

35/3

6. xevi

37/3

8. mTiul

eTi

39/4

0. imereTi

41/4

2. samegrel

o

43/4

4. guria

45/4

6. svaneTi

47/4

8. raWa

49/5

0. l

eCxumi

51/5

2. afxazeTi

53/5

4. samcxe

55/5

6. javaxeTi

57/5

8. aWara

59. saqarTvel

os

istoriul

i m

iwebi

60. aRmosavl

eTi

saqarTvel

os i

sto-

riul

i q

al

aqebi

61. dasavl

eTi

saqarTvel

os i

sto-

riul

i q

al

aqebi

62. xvna-T

esva

63. marcvl

eul

is

mosavl

is a

Reba

64. ras a

mzadebdnen

marcvl

eul

isgan

saqarTvel

oSi?

65. rTvel

i

66. mecxvareoba

39

par

agr

af

is

dasa

xel

eba

stand

ar

tis

Ses

abamisi

Sed

egeb

i

12

34

56

78

910

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

67. ras a

mzadeben

matyl

isgan m

TaSi?

68. Tibva

69. meTuneoba

70. qarTul

i s

acx-

ovrebel

i s

axl

i

71. tradiciul

i d

a

Tanamedrove o

jaxi

72. stumar-

maspinZl

oba

73. qorwil

i

saqarTvel

oSi

74. Soba-a

xal

we -

liwadi a

qarTvel

oSi

75. qarTul

i x

al

xu-

ri m

usika d

a c

ekva

76. berikaoba-

yeenoba T

bil

isSi

77. saxadiani a

vad-

myofis m

ovl

a Z

vel

saqarTvel

oSi

78. aRzrdis

xal

xuri w

esebi

79. sportul

i

saqarTvel

o

80. ganaTl

ebis

kerebi s

aqarTvel

oSi

81. wera-k

iTxvis

gamavrcel

ebel

i

sazogadoebidan

universitetamde

40

IX. gakveTilebis scenarebi, komentarebi da savarjiSoebis pasuxebiIX. gakveTilebis scenarebi, komentarebi da savarjiSoebis pasuxebi

gak ve Ti li 1. ra da gex ma re ba Se ni sam Sob los gak ve Ti li 1. ra da gex ma re ba Se ni sam Sob los

war su li sa da dRe van de lo bis Ses wav la Si?war su li sa da dRe van de lo bis Ses wav la Si?

gan sa vi Ta re be li una re bi: teq stze mu Sa o bis, dak-

vir ve bis, wya ro ze mu Sa o bis, Se sa ba mi so bis dad ge-

nis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav leb lis Txov niT mos-

wav le e bi ec no bi an gak ve Til Si mo ce mul teqsts (7

wT). kiTx ve bis sa Su a le biT mas wav le be li ar kvevs,

ro gor ga i ges mos wav le eb ma sa xel mZRva ne los swav-

le bis me To di da mi za ni (5 wT).

Sem deg mas wav le be li mok led sa ub robs wya ros

ra o ba ze, mis mra val fe ro vne ba ze da mos wav le ebs

sTxovs, da a sa xe lon Se sa ba mi si ma ga li Te bi (7 wT).

ga ni xi la ven cno ba 1-s da Sem deg mu Sa o ben wya ro

a- ze (17 wT). bo los as ru le ben gak ve Ti lis Se ma ja-

me bel da va le bas (8 wT). gak ve Ti lis msvle lo bi sas

wya ro a-s mo na ce meb ze day rdno biT sa ub ro ben uZ-

ve les rwme na- war mod ge neb ze.

gak ve Ti li 2. Cve ni sam Sob lo _ sa qar Tve logak ve Ti li 2. Cve ni sam Sob lo _ sa qar Tve lo


vir ve bis, msje lo bis da das kvnis ga ke Te bis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: sa sur ve lia gak ve Ti lis

dawy e ba mas wav leb lis mi ni- leq ci iT, ker Zod: pe da-

go gi gan mar tavs, rom qvey nis ukeT mar Tvis miz niT

sxva das xva dros sa qar Tve lo iyo fo da 1. sa me fo

2. sa e ris Ta vo

3. sam Tav ro

4. sa Ta va do

5. sad ro So

6. ra i o ni

(Ca mo wers da fa ze) (5 wT).

mas wav leb lis Txov niT, mos wav le e bi kiTx u lo ben

teqsts (kuTx e e bi dan wya ro a-s CaT vliT) (10 wT).

Sem deg msje lo ben wya ro a-s qveS mo Tav se bul sa-

var ji So eb ze (6 wT). mu Sa o bas ag rZe le ben wya ro b,

g-s gan xil viT (6 wT). Sem deg we ri lo biT as ru le ben

wya ro g-s qveS mo Tav se bul sa var ji Sos (8 wT). sa-

mu Sa os da as ru le ben Se ma ja me be li sa var ji So e bis

pa su xe bis mom za de biT (7 wT).

ko men ta ri mas wav leb le bis Tvis: wya ro g-s gan xil-

vi sas sa qar Tve lo sa me fo- sam Tav ro e bis ger be bis

Se sa xeb mci re in for ma ci is mi wo de baa da saS ve bi (3

wT).

gak ve Ti li 3 sad mde ba re obs da vis eme zob-gak ve Ti li 3 sad mde ba re obs da vis eme zob-

le ba sa qar Tve lo?le ba sa qar Tve lo?

gan sa vi Ta re be li una re bi: ru ka ze mu Sa o bis, dak-

vir ve bis, msje lo bis, das kvnis ga ke Te bis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav le be li gak ve Tils

iwy ebs go neb ri vi ie ri Sis me To dis ga mo ye ne biT (10

wT.). mos wav le ebs us vams kiTx vebs, ro mel Ta pa su-

xe bi da fa ze iwe re ba (pa su xis ga sa ce mad mos wav le-

eb ma un da ga mo i ye non sa qar Tve los fi zi ku ri ru-

ka _ ked lis an sa xel mZRva ne los da nar Ti #1): 1)

ro me li oTxi qve ya na eme zob le ba sa qar Tve los?

2) da a la ge isi ni ho ri zon tis mxa re e bis mi xed viT.

3) ro mel zRva ze aqvs sa qar Tve los ga sas vle li?

4) Tqve ni sity ve biT ax se niT, ra aris sazR va ri?

5) ro gor fiq robT, ro mel qve ya nas Tan aqvs sa-

qar Tve los yve la ze grZe li sazR va ri? 6) ras niS-

navs “sa sazR vro- gam Sve bi pun qti”? 7) iciT Tu ara

sad mde ba re obs sa qar Tve lo Si sa sazR vro- gam Sve bi

pun qte bi? mo iy va neT ma ga li Ti. Sem deg, Si na ar sis

re a li za ci is Tvis, mos wav le ebs 8 wu Ti eZ le vaT,

rom yu radR e biT wa i kiTx on wya ro a da pa su xi gas-

cen Se kiTx vebs. da va le bis Se mow me bis Sem deg kla si

jgu fe bad iyo fa: 15-18 wu Tis gan mav lo ba Si mu Sa o-

ben kon tu rul ru ka ze, ro mel zec un da da i ta non

sa qar Tve los mo sazR vre qvey ne bis, ru se Tis fe de-

ra ci a Si Se ma va li res pub li ke bi sa da mxa re e bis sa-

xe le bi, aR niS non mo sazR vre bu neb ri vi zRu de e bi

(mdi na re e bi, tbe bi, uRel te xi le bi), rom leb zec

ga dis sa qar Tve los sazR va ri. mos wav le eb ma un da

gan sazR vron is ad gi le bi, sa dac gax sni li un da

iyos sa ba Jo da sa sazR vro- gam Sve bi pun qti. Ses ru-

le bu li da va le bis pre zen ta ci as 5-7 wu Ti eT mo-

ba. sa Si nao da va le bad eZ le vaT gak ve Ti lis bo los

dar Tul sa var ji So eb ze we ri lo bi Ti pa su xe bis ga-

ce ma.

gak ve Ti li 4. sa qar Tve los bu neb ri vi pi ro-gak ve Ti li 4. sa qar Tve los bu neb ri vi pi ro-

be bibe bi

gan sa vi Ta re be li una re bi: ru ka sa da teq stze mu-

Sa o bis, Se da re bis, msje lo bis, sa ku Ta ri az ris ga-

moT qmis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav leb lis Txov niT mos-

wav le e bi ec no bi an teqsts, a da b wya ro ebs. sa Wi ro

obi eq tebs eZe ben ru ka ze (Se saZ le be lia mas wav leb-

lis dax ma re ba) (7 wT). Sem deg msje lo ben wya ro b-s

qveS mo Tav se bul sa var ji So eb ze (7 wT). gak ve Ti lis

ma sa las ec no bi an bo lom de (7 wT) da Tan mim dev ro-

biT pa su xo ben cno ba 2-is qveS da teq stis da sas-

ruls mo Tav se bul sa var ji So ebs. (10 wT). pa su xe bis

gac no bis (4 wT) Sem deg amo ar Ce ven 1-li Se ma ja me be-

li sa var ji Sos Se mo Ta va ze bul er T-erT va ri ants

da ax sni an sa ku Tar ar Ce vans (6 wT).

sa Si nao da va le ba: me-2 Se ma ja me be li sa var ji So ( mi-

Ti Te bis Tvis 2 wT).

gak ve Ti li 5 sa qar Tve los re li e figak ve Ti li 5 sa qar Tve los re li e fi

gan sa vi Ta re be li una re bi: wya ro eb sa da ru keb ze

mu Sa o bis, dak vir ve bis sa fuZ vel ze das kvne bis ga-

mo ta nis, we ri lo bi Ti msje lo bis, in di vi du a lu-

rad, wyvil Si da jgu fu rad mu Sa o bis.


iwy ebs go neb ri vi ie ri Sis me To diT. mos wav le eb ma

in di vi du a lu rad, gan vli li ma sa lis sa fuZ vel ze,

5-7 wu Tis gan mav lo ba Si kon tu rul ru ka ze un da

aR niS non sa qar Tve los re li e fis Zi ri Ta di for-

me bi: mTe bi, qe de bi, dab lo be bi, va ke e bi, uRel te xi-

le bi da a.S. na mu Sev re bis Se mow me bis (4 wT.) Sem deg

mas wav le be li da fa ze Ca mo wers mTe bis sa xel wo de-

bebs da mos wav le ebs sTxovs, ukar na xon Ti To e u-

41

li maT ga nis da niS nu le ba. ma ga li Tad: li xis qe di _

da sav le Ti da aR mo sav le Ti sa qar Tve los gam yo fi;

kav ka si o ni _ ba ri e ru li sazR va ri da a.S. (5 wT.).

mom dev no 5 wu Tis gan mav lo ba Si mos wav le eb ma ru-

ka ze un da ipo von: kav ka si o ni, Tri a le Tis da mes xe-

Tis qe de bi, Si da qar Tlis va ke da wyal tu bo. ru kis

ga mo ye ne biT ga ar kvi on, ro me li qe de bi, mTe bi Tu

dab lo be bi sazR vra ven maT.

Sem de gi 10 wu Tis gan mav lo ba Si mos wav le e bi

wyvi lad mu Sa o ben. wya ro e bis wa kiTx vis Sem deg da-

ma te biT obi eq tebs uma te ben kon tu rul ru kas.

gak ve Ti lis mi wu ruls mas wav le be li klass

yofs jgu fe bad da aZ levs sap re zen ta ci od da va-

le bas: “sa qar Tve los re li e fis mra val fe rov ne ba”.

da va le ba Se iZ le ba Ses rul des we ri lo biT an na xa-

tiT (10 wT) pre zen ta ci as 5 wu Ti eT mo ba. sa Si nao

da va le bad eZ le vaT gak ve Ti lis bo los dar Tu li

sa var ji So e bi.

gak ve Ti li 6. sa qar Tve los bu neb ri vi re sur-gak ve Ti li 6. sa qar Tve los bu neb ri vi re sur-

se bise bi

gan sa vi Ta re be li una re bi: teq stsa da ru ka ze mu Sa-

o bis, msje lo bis, Se da re bis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav leb lis mi Ti Te biT

mos wav le e bi leq si ko ni dan amo i kiTx a ven ter mins

“re sur si”, ga i az re ben mis mniS vne lo bas (3 wT). pe-

da go gis Txov niT rve ul Si Ca mo we ren im re sur sebs,

rom le bic maT gak ve Ti lis war ma te biT war mar-

Tvis Tvis ga mo ad ge baT (sa sur ve lia da fa ze da fiq-

si re ba) (6 wT). Sem deg kvlav mas wav leb lis Txov niT

rve ul Si Ca moT vli an maT Tvis cno bil bu neb riv

re sur sebs (5 wT). mos wav le e bi ec no bi an gak ve Ti-

lis ma sa las (wya ro a-s CaT vliT) (5 wT) da mo am za-

de ben 1-li bu li ti a ni sa var ji Sos pa suxs (sa mu Sao

srul de ba jgu feb Si) (6 wT). amis Sem deg mos wav le-

e bi ec no bi an ma sa las sqema 1-is CaT vliT (6 wT) da

pa su xo ben sa var ji So ebs. Sem deg we ri lo biT pa su-

xo ben Se ma ja me bel sa var ji Sos (10 wT).

gak ve Ti li 7. sa qar Tve los da cu li te ri to-gak ve Ti li 7. sa qar Tve los da cu li te ri to-

ri e biri e bi

gan sa vi Ta re be li una re bi: jguf Si mu Sa o bis, pre-

zen ta ci is, msje lo bis, Se da re bis, sa ku Ta ri az ris

ga moT qmis, ru ka sa da teq stze mu Sa o bis.


Te mis da sa xe le biT iwy ebs _ ~sa qar Tve los da cu-

li te ri to ri e bi” da mos wav le ebs sTxovs, ga moT-

qvan mo saz re be bi da cu li te ri to ri e bis Se sa xeb.

sa sur ve li a, mos wav le Ta mo saz re be bi da fa ze Ca mo-

we ron (5 wT). am sa kiTx ze me ti in for ma ci is mi sa-

Re bad mas wav leb lis mi Ti Te biT in di vi du a lu rad

ec no bi an teqsts qveTavamde ~la go de xis nak rZa li”

(5 wT) da av se ben Se Ta va ze bul cxrils.

da cu li te ri to ria da saS ve bia ak rZa lu lia

am sa mu Sa os das ru le bis Sem deg mos wav le e bi

oTx jguf Si na wil de bi an (um jo be si a, ga da na wil-

dnen sur vi li sa mebr) da mu Sa o ben: I jgu fi _ la-

go de xis nak rZa li, II _ vaS lo v nis da cu li te ri to-

ri e bi, III _ bor jom -xa ra ga u lis erov nu li par ki, IV

kol xe Tis erov nu li par ki. Ti To e u li jgu fi ase ve

upa su xebs mi Ti Te bul ma sa la Si das mul Se kiTx vas

(8 wT). pre zen ta ci i sas ma sa lis war mod ge nas Tan er-

Tad au ci le be lia ru kis ga mo ye ne ba (8 wT). gan xil-

vi sas da saS ve bia sxva jgu fis wev ris mo saz re bis

mos me nac. II jgu fis pre zen ta ci i sas sa Wi roa leq-

si ko nis dax ma re biT ga ni mar tos ste pi sa da Wa lis

mniS vne lo be bi.

sa sur ve li a, mas wav le bel ma mos wav le ebs wa rud-

gi nos spe ci a lu ri ru ka, ro me lic maT war mod ge-

nas Se uq mniT sa qar Tve lo Si da cu li te ri to ri e bis

sim rav le sa da mra val fe rov ne ba ze. da saS ve bia mi-

ni- leq ci ac (5 wT). Sem deg mos wav le e bi we ri lo biT

upa su xe ben Se ma ja me bel sa var ji So ebs (6 wT). pa su-

xe bis Se je re bis Tvis 3 wu Ti.

sa Si nao da va le ba: maT Tvis xel mi saw vdo mi sa-

Su a le biT (in ter ne ti, wig ni) mo i po von in for ma cia

sa qar Tve los ro me li me da cu li te ri to ri is Se sa-

xeb da, SeZ le bis dag va rad, war mo ad gi non fo to ma-

sa lac. sa sur ve li a, ga mo fe nis mowy o bac.

pa su xe bi Se ma ja me be li sa var ji So e bis Tvis:

sav. 1: a).

sav. 2: Sa vi kldis tba _ la go de xis nak rZa li. pa-

li as to mis tba _ kol xe Tis erov nu li par ki.

sav. 3: a) swo ri a, b) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: le-

o par di vaS lo v nis da cul te ri to ri eb ze bi nad-

robs, g) swo ri a, d) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: ire mi

bor jom -xa ra ga u lis erov nul par kSi bi nad robs.

e) swo ri a, v) swo ri a: pa li as to mis tba uwin zRvis

yu re iyo, z) swo ri a. T) swo ri a: vaS lo v nis da cu li

te ri to ri e bi de dof lis wya ros ra i on Si mde ba re-

obs, de dof lis wya ro ki ka xeTs ekuT vnis, i) Sec-

do ma a, swo ri pa su xi a: bu ne bis Ses wav la da mec ni e-

ru li kvle ve bi ori ve gan daS ve bu li a.

gak ve Ti li 8. dma ni sigak ve Ti li 8. dma ni si

gan sa vi Ta re be li una re bi: mos me nis, dak vir ve bis,

az ris ga mo xat vis, msje lo bis, ru ka ze mu Sa o bis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: gak ve Ti lis dawy e bi sas mas-

wav le be li sTxovs mos wav le ebs ga ix se non mec ni e-

re bis dar ge bi. Sem deg ga ec non wya ro a-s da mo i-

fiq ron, ra ti pis wya roa war mod ge ni li fo to ma sa-

la ze da mec ni e re bis ro me li dar gi swav lobs mas

(7 wT).

pa su xe bis mos me nis Sem deg mas wav le be li mok-

led sa ub robs dma ni sis aR mo Ce nis mniS vne lo ba ze

(5 wT), wya ro b da cno ba 1-is gan xil vi sa da maT

qveS mo Tav se bu li bu li ti a ni sa var ji So e bis Ses-

ru le bis Sem deg mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs

ga moT qvan va ra u di, ra tom wa mo vid nen uZ ve le si

ada mi a ne bi af ri ki dan Crdi lo e TiT, Crdi lo- da-

sav le TiT? (12 wT).

mas wav le be li mos wav le ebs esa ub re ba, Tu ro gor

ax de nen pa le o an Tro po lo ge bi Ta vis qa le bis mi-

xed viT ada mi a nis sa va ra u do ga reg no bis aR dge nas.

Sem deg ak vir de bi an “dma ni sel mzi as da zez vas” da

ada re ben Ta na med ro ve ada mi a nis ga reg no bas, ga mo-

yo fen gan mas xva ve bel niS nebs (10 wT).

gak ve Ti lis bo los aT va li e re ben su raT ze war mod-

42

ge nil “dma ni se li ada mi a nis” ia raRs da upa su xe ben

kiTx vebs (7 wT). gak ve Ti lis msvle lo bi sas iye ne ben

ru kebs (da nar Ti # 3, 4).

gak ve Ti li 9. Tri a le Tis kul tu ragak ve Ti li 9. Tri a le Tis kul tu ra

gan sa vi Ta re be li una re bi: wya ro ze mu Sa o bis, dak-

vir ve bis, msje lo bis, az ris ga mo xat vis, ru ka ze

mu Sa o bis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav leb lis mi Ti Te-

biT mos wav le e bi ec no bi an sa xel mZRva ne lo Si mo-

ce mul teq stsa da wya ro a-s. iye ne ben ru kas (da-

nar Ti 1) da eZe ben da sa xe le bul te ri to ri as _ qve-

mo qar Tli, Tri a le Tis ze ga ni (7 wT).

yor Ra nis gac no bis Sem deg mas wav le be li svams

kiTx vas: ra ze mety ve lebs is faq ti, rom yor Ra ne bi

gan sxva ve bu li zo mi sa a? (5 wT).

sa va ra u do pa su xe bis mos me nis Sem deg yu radR-

e biT ec no bi an wya ro b-s: aR we ren yor Ra nis sam-

Se neb lo ma sa las, asa xe le ben yor Ran Si Ca ta ne bul

niv Tebs, ada re ben Tri a le Tis kul tu ris ma ta re-

bel Ta dak rZal vis tra di ci as Ta nam ed ro ves. Se-

saZ le be lia ga keT des mci re eq skur si im dro in de-

li ada mi a ne bis re li gi u ri war mod ge ne bis Se sa xeb

(10 wT).

wya ro g-s daT va li e re bis Sem deg msje lo ben,

xe los no bis ro me li dar gis gan vi Ta re ba ze mety ve-

lebs su ra Teb ze (2, 3, 4, 5) war mod ge ni li niv Te bi (5

wT). mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, ga moT qvan

va ra u di, ki dev ra in for ma ci is Sem cve lia wya ro g

(v)-ze war mod ge ni li eq spo na ti (7 wT). sa va ra u dod

pa su xe bis mos me nis Sem deg as ru le ben gak ve Til Si

mo Tav se bul sa var ji So ebs (8 wT).

pasuxebi zogierTi Semajamebeli savarjiSo-

sTvis:

sav. 2: b).

sav. 3: d).

sav. 4: a) Secdomaa, swori pasuxia: TrialeTis

yorRanebis gaTxrebis Sedegad arqeologebma

aRmoaCines Sromis iaraRebi, WurWeli da fufunebis

sagnebi, b) sworia, g) sworia, d) sworia, e) sworia.

gak ve Ti li 10. ra rols as ru leb da Sa vi gak ve Ti li 10. ra rols as ru leb da Sa vi

zRva sa qar Tve los Tvis Zve lad?zRva sa qar Tve los Tvis Zve lad?

gan sa vi Ta re be li una re bi: teq stze da wya ro eb ze

mu Sa o bis, dak vir ve bis, msje lo bis, az ris ga moT-

qmis, das kvnis ga ke Te bis, ru kis ga mo ye ne bis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: gak ve Ti li iyo fa or na wi-

lad.

I gak ve Til ze mas wav leb lis mi Ti Te biT mos wav le e bi

ec no bi an gak ve Ti lis teq stsa da cno ba 1-s (cno-

ba ze mu Sa o ben k.n.s. me To diT) (15 wT). Sem deg cno-

ba 1-dan amo i we ren da sa xe le bul pir Ta sa xe lebs

da aj gu fe ben maT war mo mav lo bis mi xed viT (mag:

ber Ze ni _ kol xi) (10 wT). mos wav le e bi ak vir de bi an

wya ro a-s da ga moT qva men va ra uds, ra xer xiT ex ma-

re ba me dea ia sons (mas wav le bel ma ikiTx os, Tu ici-

an ra i me me de as saq mi a no bis Se sa xeb) (7 wT). Sem deg

msje lo ben wya ro a-s qve moT mo ce mu li bu li ti a ni

sa var ji Sos Se sa xeb (10 wT).

II gak ve Ti li iwy e ba b da g wya ro e bis gan xil viT. mas-

wav leb lis Txov niT mos wav le e bi ada re ben aRniS-

nul wya ro ebs da ga mo yo fen maT So ris sa er Tos

(10 wT). Sem deg I gak ve Til ze gan xi lu li teq sti sa

da wya ro bis (b, g) mi xed viT axa si a Te ben kol xe Tis

eko no mi kur mdgo ma re o bas, as ru le ben wya ro g-s

qveS mo ce mul da va le bas (10 wT).

mos wav le e bi ga nag rZo ben teq stze mu Sao bas da

asa xe le ben ber Zen Ta saq mi a no bis sfe ro ebs. iye-

ne ben wya ro e-s da teq stSi eZe ben da sa xe le bul

ber Znul axal Se nebs (7 wT). Sem deg ec no bi an wya ro

d-s da aj gu fe ben da sav le Ti sa da aR mo sav le Tis

ber Znul ko lo ni ebs. upa su xe ben e wya ros qveS mo-

Tav se bul bu li ti an kiTx vas (10 wT).

mos wav le e bi as ru le ben Se ma ja me bel sa var ji-

Sos da ake Te ben das kvnebs (10 wT).

gak ve Ti li 11. Sa vi zRvis dRe van de li mniS-gak ve Ti li 11. Sa vi zRvis dRe van de li mniS-

vne lo ba sa qar Tve los Tvisvne lo ba sa qar Tve los Tvis

gan sa vi Ta re be li una re bi: jguf Si mu Sa o bis, msje-

lo bis, sa ku Ta ri az ris ga moT qmis, teq stze mu Sa-

o bis.


mos wav le e bi ec no bi an gak ve Ti lis gan kuT vnil ma-

sa las (12 wT). Sem deg av se ben da fa ze mom za de bul

cxrils (3 wT).

bu neb ri vi re sur si mniS vne lo ba sa qar Tve los Tvis

Sa vi zRva

1. 2. 3. 4.

Ca moT vli li mniS vne lo be bis Se sa ba mi sad kla si

iyo fa 4 jgu fad: 1-li msje lobs nav sad gu re bi sa da

tvir Te bis ga da zid vis Se sa xeb, me-2 amu Sa vebs Tev-

zWe ras, me-3 sa ub robs sub tro pi kul kul tu reb ze,

me-4 ake Tebs ku ror te bis ana lizs. Ti To e u li daw-

vri le biT ga ni xi lavs sa kiTxs da ase ve upa su xebs

Se sa ba mis sa var ji Sos. me oTxe jgu fis wev reb ma un-

da upa su xon kiTx vas: gar da bu neb ri vi pi ro be bi sa,

ki dev ra da ma te bi Ti sa Wi ro e be bia ga saT va lis wi ne-

be li Sav zRva ze dam sve ne bel Ta mi sa zi dad?

jgu febs sa mu Sa od eZ le vaT 12 wT, pre zen ta cia

10 wT.

da sas ruls mTe li kla si as ru lebs Se ma ja me bel

sa var ji Sos (6 wT).

gak ve Ti li 14. asu re li ma me bis nak va lev zegak ve Ti li 14. asu re li ma me bis nak va lev ze

gan sa vi Ta re be li una re bi: dak vir ve bis, msje lo bis,

az ris ga mo xat vis, das kvnis ga ke Te bis, ru ka ze mu-

Sa o bis.


mos wav le e bi ec no bi an sa xel mZRva ne lo Si mo ce mul

teq stsa da wya ro a-s, Ca moT vli an yve la mo nas ters

(wya ro a-s ga mo ye ne biT), ro me lic asu rel ma mebs

da u ar se bi aT. ama ve dros mi u Ti Te ben sa qar Tve los

ro mel kuTx e Sia Ti To e u li maT ga ni (as ru le ben

wya ro a-s qveS mo Tav se bul bu li ti an sa var ji Sos)

(10 wT).

Sem deg mos wav le e bi ec no bi an teq stis dar Ce nil

43

na wils da Ca moT vli an, ras aer Ti a neb da sa mo nas-

tro kom pleq si. mas wav leb lis dax ma re biT msje-

lo ben, ra tom cdi lob dnen be re bi da sax le bi sa gan

Sors yof nas, ra tom xde bo da wig ne bis Tar gmna da

ga da we ra Zi ri Ta dad mo nas treb Si (10 wT).

mos wav le e bi dak vir ve biT ga ni xi la ven fo to-

masa las, ada re ben asu rel ma ma Ta mi er da ar se bul

mo nas trebs er Tma neTs, wya ro e bi dan iwe ren asu-

rel ma ma Ta sa xe lebs (7 wT). as ru le ben gak ve Ti lis

bo los ar se bul sa var ji So ebs (15 wT).

gak ve Ti li 15. klde Si nak ve Ti da sax le be bigak ve Ti li 15. klde Si nak ve Ti da sax le be bi

gan sa vi Ta re be li una re bi: teq stze da wya ro ze mu-

Sa o bis, Se da re bis, we ri Ti mety ve le bis.


iwy ebs kldis Zeg leb ze sa ub riT. aR niS navs, rom

tra di cia uZ ve le si dro i dan mo dis, ro ca ada mi-

an ma bu neb ri vi mRvi me e bi sa da ga moq va bu le bis re-

kon struq cia mo ax di na (Se iZ le ba mo iy va nos ma ga-

li Te bi) (10 wT).

Sem deg mos wav le ebs sTxovs, ga ec non sa xel-

mZRva ne lo Si mo ce mul teq stsa da wya ro ebs (i ye-

nebs k. n. s. me Tods) (15 wT).

Ti To e u li wya ros gan xil vi sas mos wav le e bi iye-

ne ben ru kebs (da narT 1-3) da eZe ben te ri to ri as,

sa dac es Zeg le bi mde ba re obs (5 wT). Sem deg mos wav-

le e bi as ru le ben gak ve Ti lis bo los mo Tav se bul

sa var ji So ebs. sa sur ve li a, me o re Se ma ja me be li sa-

var ji So Se as ru lon ve nis di ag ra mis me To diT (12

wT).

mas wav le bel ma yu radR e ba un da ga a max vi los im

faq tze, rom sa SiS ro e bis Sem Txve va Si am ti pis na-

ge bo be bi mTel mo sax le o bas itev da.

sa Si nao da va le bad Se as ru lon mok le sa eq skur-

sio teq sti klde Si nak veT er T-erT da sax le ba ze.

gak ve Ti li 17. gze bi da mi mos vlis sa Su a le-gak ve Ti li 17. gze bi da mi mos vlis sa Su a le-

be bibe bi

gan sa vi Ta re be li una re bi: wya ro ze mu Sa o bis, dak-

vir ve bis, msje lo bis, das kvnis ga mo ta nis.


wav le be li sTxovs mos wav le ebs ga ix se non, ma Ral-

mTi an sof leb Si mog za u ro bi sas Tu Se u niS navT

gan sxva ve ba mTi sa da ba ris sof lis gzebs So ris (5

wT). mi Re bu li pa su xe bis gan xil vis Sem deg mos wav-

le e bi ec no bi an wya ro a da wya ro b-s, cno ba 1-s.

ma sa lis gac no bis Sem deg mos wav le e bi Ca moT-

vli an gze bis ti pebs: sa cal fe xo, sa ur me, sa mar xi-

le; ada re ben ubor blo da bor bli an tran sports

da upa su xe ben kiTx vas: ra tom iye neb dnen ubor blo

tran sports Zi ri Ta dad mTis sof leb Si? (15 wT).

mas wav le be li yu radR e bas amax vi lebs urem ze

da sTxovs mos wav le ebs, ga moT qvan va ra u di, ra tom

aqvs urems ori bor ba li (mTa go ri a ni re li e fis pi-

ro beb Si or bor bli a ni ure mi uf ro mo xer xe bu lad

ga da ad gil de bo da) mas wav le bel ma xa zi un da ga us-

vas, rom bu neb ri vi ga re mo gan sazR vravs tran por-

tis tips (10 wT).

Sem deg mos wav le e bi ec no bi an sam di na ro gzebs

(wya ro g) da Ca moT vli an mdi na re ze ga da sas vlel

sa Su a le bebs _ fo ni, bo gi ri, bon dis xi di, Ta Ro-

va ni xi di (7 wT), as ru le ben gak ve Til Si mo ce mul

da va le bas (7 wT).

gak ve Ti li 18. sa qar Tve los ci xe si mag re e bigak ve Ti li 18. sa qar Tve los ci xe si mag re e bi

gan sa vi Ta re be li una re bi: wya ro eb ze mu Sa o bis, mos-

me nis, dak vir ve bis, Se da re bis, das kvnis ga ke Te bis.


iwy ebs teq stze da wya ro a- ze mu Sa o biT (5 wT). Sem-

deg mos wav le e bi as ru le ben pir vel bu li ti an sa-

var ji Sos, kiTx u lo ben da us me nen er Tma neTs (10

wT).

mas wav leb lis mi Ti Te biT ec no bi an wya ro ebs (b,

g, d, e, v), msje lo ben maT sa er To da gan mas xva-

ve bel niS neb ze da ga mok ve Ten maT da niS nu le bas:

ci xe, ci xe- qa la qi, ci xe- ga la va ni, ci xe- dar ba zi (15

wT). bo los as ru le ben gak ve Til Si mo Tav se bul sa-

var ji So ebs. ax de nen me o re sa var ji Sos pre zen ta-

ci as (15 wT).

pa su xe bi pirveli Se ma ja me be li sa var ji So s Tvis:

sav. 1: a) swo ri a, b) swo ri a, g) swo ri a, d) Sec-

do ma a, swo ri pa su xi a: snos ci xe xe vis Rir sSe sa-

niS na o ba a, e) swo ri a, v) Sec do ma a, swo ri pa su xi a:

yvar lis ci xe dRe van de li qa la qis cen trSi dgas,

z) swo ri a.

gak ve Ti le bi 20/21. Tbi li si _ sa qar Tve los gak ve Ti le bi 20/21. Tbi li si _ sa qar Tve los

de da qa la qide da qa la qi

gan sa vi Ta re be li una re bi: dak vir ve bis, ru ka ze mu-

Sa o bis, msje lo bis, das kvne bis ga mo ta nis.

gak ve Ti li 20-is msvle lo ba: mas wav le be li gak ve-

Tils iwy ebs ru ka ze sa qar Tve los de da qa la qis

Cve ne biT. Sem deg sTxovs mos wav le ebs, ga ix se non,

ra ici an qa laq Tbi li sis Se sa xeb (5 wT.).

amis Sem deg mos wav le ebs ava lebs, da xe don Tbi-

li sis ru kas da gan sazR vron, ro me li kuTx e e bi

esazR vre ba am qa laqs. da va le ba srul de ba we ri-

lo biT (7 wT.).

v.m.v. (vi ci, min da vi co de, vis wav le) me To dis

ga mo ye ne biT mos wav le e bi ec no bi an wya ro a-s. amis

Sem deg mas wav le be li cod nis Se sa mow meb lad iye-

nebs da xu rul kiTx vebs. mos wav le e bi upa su xe ben

wya ro a-s bo los mo Tav se bul bu li ti an sa var ji-

So ebs (15 wT.).

Sem deg mas wav le be li mos wav le ebs esa ub re ba

Tbi li sis eT ni kur mra val fe rov ne ba ze da sTxovs,

ga moT qvan Ta vi an Ti az ri, ram ga mo iw via ase Ti eT-

ni ku ri siW re le Tbi lis Si. kar gi iq ne ba, Tu mas-

wav le be li aq ve mok led mi mo i xi lavs im re li gi ebs,

ro mel Ta sa lo ca veb sac dRes vxvde biT qa la qis

Zvel ub neb Si. aq ve xa zi un da ga es vas, rom re li gi-

u ri da eT ni ku ri gan sxva ve ba ar un da iyos xal xTa

da pi ris pi re bis mi ze zi da Tbi li si amis er T-er Ti

ma ga li Tia (10 wT.).

gak ve Ti li 21


wav le be li mos wav le ebs ava lebs, ga ec non wya ro g-s

da mis fo to ma sa las (7 wT.). Sem deg mos wav le ebs

44

sTxovs ga moT qvan az ri, ra tom aRar ar se bobs Tav-

Sey ris mo e da ni, sa dac xal xi er Tma neTs xvde bo da da

axal am bebs igeb da? sTxovs isa ub ron ima ze, ra gziT

vrcel de ba in for ma cia dRes. mos wav le ebs eZ le vaT

Se saZ leb lo ba, ga a a na li zon Ta nak la se lis mo saz re-

ba da aR niS non, eTan xme bi an Tu ara mas (7 wT.).

Tbi li sis Rir sSe sa niS na o beb ze sa ub ri sas mos-

wav le e bi iye ne ben wya ro d-s da mis Se sa ba mis fo to-

ma sa las. wya ro e-s gac no bis Sem deg mas wav le be li

sTxovs mos wav le ebs, im sje lon, ram de nad Se iZ le ba

Se e sa ba me bo des si nam dvi les le gen da Tbi li sis da-

ar se bis Se sa xeb (7 wT.).

mos wav lee bi ak vir de bi an Tbi li sis gerbs da

msje lo ben, ro gor aris asa xu li Tbi li sis ger bze

is to ri u li si nam dvi le, ram de nad sa in te re so is-

to ri u li wya roa is (5 wT.) (mas wav le bel ma un da

aR niS nos, rom ger bic is to ri u li wya ro a).

gak ve Ti lis bo los mos wav le e bi as ru le ben sa-

var ji So ebs da mas wav leb li sa gan iRe ben da va le bas

(8 wT.) _ Se ad gi non mok le sa eq skur sio teq sti Tbi-

lis ze.


go gir dis aba no ebs.

sav. 2: so lo la ki, mTaw min da, av la ba ri, di du be-

na Za la de vi, ve re.

sav. 3: el mav lebs, kve bis pro duq tebs, sam Se neb-

lo ma sa lebs.

sav. 4: a) swo ri a, b) Sec do ma a, swo ri pa su xi a:

Tbi li si sas me li wyliT Tbi li sis zRvi dan ma rag-

de ba, g) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: mTaw min da ze as-

vla man qa nis gar da fu ni ku li o ri Tac Se iZ le ba,

d) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: pan Te o ni, e) swo ri a,

v) swo ri a, z) swo ri a, T) Sec do ma a, swo ri pa su xi a:

go gir dis aba no ebs sam kur na lo Tvi se be bi aqvT,

i) swo ri a, k) swo ri a, l) swo ri a: igi mdi na re iv ris

da gu be biT Seq mnes.

gakveTili 22. mtkvarigakveTili 22. mtkvari

me-2 bulitiani sav. wyaro b-s qveS:

mdinare SeiZleba gamoyenebul iqnas rogorc sa-

transporto da tvirTis gadasazidi saSualeba.

mdinares SeuZlia mosaxleoba moamaragos sakvebi

produqtiT (TevziT). didi mdinaris wyali, ro-

gorc wesi, sasmelad uvargisia, samagierod misi

sarwyavad gamoyenebaa SesaZlebeli. mdinaris me-

SveobiT SesaZlebelia eleqtroenergiis gamomuSa-

veba. agreTve is SesaZloa sanaxaobaTa da sportu-

li Sejibrebebis adgiladac iqces. Zvelad mdina-

res wisqvilis asamuSavebladac iyenebdnen.

gak ve Ti le bi 25/26. qve mo qar Tligak ve Ti le bi 25/26. qve mo qar Tli

gan sa vi Ta re be li una re bi: ru keb ze, teq stsa da wya-

ro eb ze mu Sa o bis, Se da re bis, dis ku si is, sa ku Ta ri

az ris ga moT qmis.

gak ve Ti li 25


iwy ebs a.k.r. (aso ci a ci u ri kav Si re bis ru ka) aq ti-

vo biT da sTxovs mos wav le ebs, gaix se non, ra ici an

qvemo qar Tlis Se sa xeb. mas wav le be li da fis cen-

trSi wers sityva qvemo qarTls. ra sac mos wav le e-

bi Ca moT vlian, mas wav le be li yve la fers Ca mo wers

da fa ze am sity vis gar Se mo. (5 w T). am aq ti vo bis

Sem deg mos wav le e bi ru kis dax ma re biT da ad ge nen

qvemo qarTlis mo sazR vre kuTx e ebs da qvey nebs:

qvemo qarTls Crdi lo e Ti dan esazR vre ba: sam cxe,

Si da qar Tli, Tbi li si; aR mo sav le Ti dan ka xe Ti;

samxreT-aRmosavleTiT azer ba i ja ni; samxreTiT

som xe Ti; dasavleTiT ja va xe Ti (5 wT). amis Sem deg

mas wav le be li klass 4 jgu fad yofs da Ti To e ul

maT gans aZ levs da va le bas, ga ec non qvemo qar Tlis

mde ba re o bas da mo sax le o bas sa xel mZRva ne lo dan.

qve mo qar Tlis ru kis dax ma re biT da mi si le gen dis

ga mo ye ne biT da ad gi non da fur cel ze amo we ron

Sem de gi ge og ra fi u li obi eq te bis sa xel wo de be bi:

1. jguf ma _ qvemo qar Tlis mdi na re e bi,

2. jguf ma _ tbe bi da wyal sa ca ve bi,

3. jguf ma _ qe de bi da mwver va le bi,

4. jguf ma _ qa la qe bi da teq stSi nax se ne bi

sof le bi (15 wu Ti).

mas wav le be li wi nas war mo am za debs cxrils, ro-

mel sac da fa ze da xa zavs:

mdi na re e bi

tbe bi da

wyal sa ca-

ve bi

qe de bi da

mwver va-

le bi

qa la qe bi

da sof-

le bi

yo ve li jgu fis mi er fur cel ze (Ta ba xis an ne-

bis mi e ri zo mis, ro me lic Tval sa Ci no e bi saT vis ga-

mod ge ba) Ses ru le bu li da va le ba da mag rde ba Wi-

kar tiT Se sa ba mis gra fa Si. Ti To e u li jgu fi dan

er Ti mos wav le moaxdens Ta vi si da va le bis pre zen-

ta ci as (ma g., qv. qar Tlis mdi na re e bi, rom leb sac

saqarTvelos fi zi kur ru ka zec aC ve nebs) (20 wT).

sax lSi mi e ce maT we ri lo bi Ti da va le ba _ wya ro

b-s qveS bu li tiani savarjiSoebi.

gak ve Ti li 26

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav le be li axal gak ve-

Tils da iwy ebs mi ni-leq ci iT: ra aris mecx o ve le-

o ba, memce na re o ba da bu neb ri vi re sur se bi, ri Tac

mdi da ria qvemo qar Tli (5 w T).

da nar Ti #5-is ga mo ye ne biT da ad gi non: sof lis

me ur ne o bis ro me li dar ge bia mniS vne lov nad gan vi-

Ta re bu li qve mo qar TlSi da maT gan ro me lia ga-

mor Ce u li sxva kuTx e eb Tan Se da re biT. mos wav le-

eb ma da va le ba Se as ru lon wyvi leb Si (10 wT).

mos wav le e bi ag rZe le ben teq stze mu Sa o bas “vi-

ci, mi nda vi co de, vis wav le” me To dis mi xed viT.

mos wav le e bi Tan mim dev ro biT av se ben sa mi ve gra-

fas: ~vi ci~ gra fa Si we ren yve la fers, rac maT

ici an gan sa xil ve li sa kiTx is Se sa xeb axa li ma sa-

lis mi wo de bam de. a xa li ma sa lis gac no bis Sem deg

~vis wav le” gra fa Si we ren imas, rac Se ity ves axa li,

xo lo ~min da vi co de” gra fa Si we ren imas, rac maT

ain te re sebT.

vi ci min da vi co de vis wav le

45

da va le bas mos wav le e bi wyvi leb Si Se as ru le ben

da bo los ra m de ni me maT ga ni kla sis wi na Se war mo-

ad gens Ses ru le bul da va le bas (30 w T).

sa Si nao da va le bad we ri lo biT mi e ce maT Se ma ja-

me be li da va le ba.

sa var ji So e bis pa su xe bi:

bu li tiani sav. wya ro d-s qveS

qv. qar Tlis te ri to ri a ze ga dis som xeT Tan da

azer ba i jan Tan da ma kav Si re be li sa av to mo bi lo da

sar ki nig zo gze bi.

pa su xe bi zogierTi Se ma ja me be li sa var ji So s-

Tvis:

sav. 1: g)

sav. 2: var Zi a, xi dis Ta vi.

sav. 3: a) swo ri a, b) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: qar-

Tve leb Tan er Tad cxov ro ben som xe bi, azer ba i ja-

ne le bi, ber Zne bi, ger ma ne le bi, g) swo ri a, d) swo-

ri a, e) swo ri a, v) swo ri a, z) Sec do ma a, swo ri pa su-

xi a: be Ta ni is ta Za ri mdi na re ve res xe o ba Si dgas,

T) swo ri a, i) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: jan da ris

tba sa qar Tve lo sa da azer ba i ja nis sazR var ze

mde ba re obs.

gak ve Ti le bi 27/28. ka xe Tigak ve Ti le bi 27/28. ka xe Ti



az ris ga moT qmis.

gak ve Ti li 27


iwy ebs mos wav le e bi sad mi Txov niT, da a sa xe lon ilia

Wav Wa va Zi sa da ni ko fo ros ma nis mSob li u ri kuTxe

(2 wT.). pa su xe bis mi Re bis Sem deg sa qar Tve los ru-

kis dax ma re biT gan sazR vra ven ho ri zon tis mxa res,

ro me lic maT sa ku Ta ri da sax le bu li pun qti dan

ka xe Tis mi mar Tu le biT ga da ad gi le bis sa Su a le-

bas mis cemT (2 wT.). Sem deg kvlav ru kis ga mo ye ne-

biT we ri lo biT as ru le ben qve Ta vi “mde ba re o bis”

qve moT mo ce mul 1-l bu li ti an sa var ji Sos, ker-

Zod asa xe le ben ka xe Tis mo sazR vre kuTx e eb sa da

qvey nebs (6 wT.). pre zen ta ci is Sem deg (3 wT.) mos-

wav le e bi in di vi du a lu rad ec no bi an qve Tavs “mde-

ba re o ba”, wya ro a-s (5 wT.) da kon tu rul ru ka ze

mas wav leb lis dax ma re biT aR niS na ven ka xe Tis mniS-

vne lo van fi zi kur er Te u lebs (qve Ta vis “mde ba re-

o ba” qveS mo Tav se bu li me-2 bu li ti a ni sa var ji So)

(8 wT.), ris Sem de gac kvlav ru kis dax ma re biT pa su-

xo ben wya ro a-s qveS mo Tav se bu li 1-l sa var ji Sos

(3 wT.) da we ri lo biT as ru le ben me-2 sa var ji Sos (3

wT). pre zen ta ci is (2 wT.) Sem deg in di vi du a lu rad

ga ni xi la ven qve Tavs “mo sax le o ba” da wya ro b-s (8

wT.).

sa Sinao da va le ba _ ris ga ge ba gsurT ka xe Tis

Se sa xeb?

ko men ta ri mas wav leb le bi saT vis:

iran Si ga da sax le bu li fe re id ne li qar Tve-

le bis Se sa xeb mci re o de ni in for ma ci is mi wo de ba

_ fe re i da ni ira nis Su a gul Si mde ba re er T-er Ti

pro vin ciaa da iq me-17 sa u ku ne Si sa qar Tve lo dan

ga da sax le bu li qar Tve le bi cxov ro ben. kom paq tu-

rad da sax le bis wya lo biT maT dRem de Se i nar Cu-

nes qar Tu li ena da erov nu li TviT Seg ne ba. qar-

Tvel Ta mniS vne lo va ni na wi li aR moC nda Tur qeT Si,

azer ba i jan Si.

gak ve Ti li 28

gak ve Ti lis msvle lo ba: sa sur ve li a, me-2 gak ve Ti-

li da iwy os sa Si nao da va le bis gan xil viT, vi na i dan

igi mos wav le Ta in te ress, mza o bas ga mo xa tavs ka xe-

Tis Se sa xeb in for ma ci is mi sa Re bad (Se saZ le be li a,

wa ri mar Tos dis ku si is an kiTx va- pa su xis re Jim Si)

(8 wT.). am sa mu Sa os das ru le bis Sem deg mos wav le-

e bi in di vi du a lu rad ec no bi an qve Tavs “me ur ne o-

ba” da wya ro g-s (5 wT.), ris Sem de gac msje lo ben

wya ros qve moT mo ce mul kiTx va ze (3 wT.). mas wav-

leb lis mi Ti Te biT ec no bi an ka xe Tis Rir sSe sa niS-

na o bebs (5 wT.), ris Sem de gac we ri lo biT as ru le-

ben bu li ti an da Se ma ja me bel sa var ji So ebs (4 wT.).

da sas ruls, mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs,

Ti To e ul ma maT gan ma Ta vi war mo id gi nos eq skur si-

am ZRo lad da Ca moT va los, ras aC ve neb da, da aT va-

li e re bi neb da ucx o el tu ris tebs an Ta na to lebs

ka xe Tis ga sac no bad (10 wT.) (sa mu Sao srul de ba we-

ri lo biT). da va le bis Ses ru le bis Sem deg mos wav-

le e bi awy o ben Ta vi an Ti na fiq ra lis pre zen ta ci as

(10 wT.)

pasuxebi zogierTi Semajamebeli savarjiSo s-

Tvis:

sav. 1. samSvildis.

sav. 2. yvareli.

sav. 3. b).

sav. 4. g).

sav. 5. a) Secdomaa, swori pasuxia: mdinareebi

iori da alazani mingeCauris wyalsacavSi

Cedineba, b) sworia, g) sworia, d) Secdomaa, swori

pasuxia: kaxeTi saqarTvelos aRmosavleT nawilSi

mdebareobs, e) sworia, v) Secdomaa, swori pasuxia:

yvarelSi ilia WavWavaZe daibada, z) sworia,

T) sworia, i) sworia, k) Secdomaa, swori pasuxia:

bodbis monasterSi wminda ninoa dakrZaluli.

gak ve Ti le bi 29/30. Tu Se Tigak ve Ti le bi 29/30. Tu Se Ti

gan sa vi Ta re be li una re bi: teq stsa da ru ka ze mu Sa-

o bis, mi zez -Se de gob ri vi kav Si re bis dad ge ni sa da

ar gu men ti re bu li msje lo bis, sa ku Ta ri az ris ga-

moT qmi sa da sxvi si mo saz re bis mos me nis, jguf Si

mu Sa o bis.

gak ve Ti li 29

gak ve Ti lis msvle lo ba: sa sur ve li a, mas wav le bel-

ma gak ve Ti li da iwy os in te raq ti u li me To de bi dan

er T-er Tis, ker Zod, aso ci a ci u ri kav Si re bis ru-

kis (a.k.r.) sa Su a le biT. amis Tvis da fis an fur-

clis cen trSi, sas wav lo miz ni dan ga mom di na re,

da we ros sity ve bi: cxva ri, na ba di, xa li Ca- far da gi

an Ses Ta va zos ma Ti su ra Te bi (1 wT.). amis Sem deg

mo is mi nos mos wav le e bis mi er ga moT qmu li mo saz-

re be bi am sity ve bis kav Si ris Se sa xeb. mas wav le be-

li iye nebs Ria ti pis kiTx vebs (hi po Te turs _ ras

fiq robT? mas ti mu li re bels _ ra az ris xarT? Se-

ma Tan xme bels _ eTan xme biT Tu ara mo saz re bas?) (6

46

wT.). Sem deg mas wav le be li mi mar Tavs mos wav le ebs:

ga in te re sebT, sa qar Tve los ro mel kuTx es Tan Se-

iZ le ba Tqve ni na az re vis da kav Si re ba? es gax lavT

Tu Se Ti (1 wT.). mi si ukeT gac no bi sa da ad gil mde-

ba re o bis dad ge nis miz niT mos wav le e bi ak vir de bi an

Te mis da sawy is Si mo Tav se bul sa qar Tve los sqe ma-

tur ru kas (2 wT.), mo i mar jve ben maT Tvis sa sur ve-

li fe ris fan qars da kon tu rul ru ka ze afe ra de-

ben Tu SeTs (3 wT.) (a miT srul de ba mu Sa o ba pir vel

bu li ti an sa var ji So ze).

am sa mu Sa os das ru le bis Sem deg in di vi du a lu-

rad ec no bi an qve Tavs “mde ba re o ba” (3 wT.) da Tu-

Se Tis sqe ma tu ri ru kis ga mo ye ne biT av se ben mas wav-

leb lis mi er da fa ze wi nas war mom za de bul cxrils

(7 wT.) (me-2 bu li ti a ni sa var ji So).

cxri li #1

ho ri zon tis mxa reTu Se Tis mo sazR vre ge og ra fi u-

li obi eq te bi

1. Crdi lo e Ti

2. sam xre Ti

3. aR mo sav le Ti

4. da sav le Ti

amis Sem deg in di vi du a lu rad ec no bi an wya ro

a-s (4 wT.), iyo fi an 3 jgu fad. I jgufs ana li zis-

Tvis eZ le va 1-li, II jgufs _ me-2, III jgufs _ me-3

da me-4 su ra Te bi (5 wT.), ris Sem de gac ake Te ben

pre zen ta ci as (6 wT.).

sa Si nao da va le bad rve u leb Si ixa za ven mas wav-

leb lis mi er wi nas war mom za de bul cxrils (5 wT.),

ro me lic iT va lis wi nebs teq sti dan Tu Se Tis bu-

neb ri vi pi ro be bis amo we ra sa da sa ku Ta ri az ris

ga mo xat vas.

cxri li #2

bu neb ri vi pi ro be biaad vi lebs Tu aZ ne lebs mo sax-

le o bis ar se bo ba- saq mi a no bas?

gak ve Ti li 30

gak ve Ti lis msvle lo ba: gak ve Ti li da iwy e ba sa Si-

nao da va le bis gan xil viT, mox de ba az rTa Se je re ba

(Ria ti pis kiTx vis sa Su a le biT) (5 wT.) da mas wav-

leb lis Txov niT ec no bi an qve Tavs “mo sax le o ba”,

wya ro b-s da ak vir de bi an su ra Tebs (7 wT.). Ti To-

e u li jgu fi ake Tebs er Ti su ra Tis pre zen ta ci as.

me-3 jgu fi ase ve upa su xebs am qve Ta vis me-2 bu li-

ti an sa var ji Sos (6 wT.), ris Sem de gac in di vi du a-

lu rad as ru le ben qve Ta vis 1-l bu li ti an sa var-

ji Sos (4 wT). Sem deg ec no bi an qve Ta vebs: me ur ne o ba

da Rir sSe sa niS na o be bi (6 wT.). amis Sem deg I jgu fi

mu Saobs wya ro g-ze, II _ d-ze, III _ e- ze da ake Te-

ben pre zen ta ci as (6 wT.). amis Sem dgom mos wav le e bi

in di vi du a lu rad we ri lo biT upa su xe ben: qve Ta vis

“mo sax le o ba” me-3 bu li ti an sa var ji Sos, Se ma ja-

meb lis me-3, 4, 5-s (7 wT.). pa su xe bis Se je re bis Tvis

2 wT.

me-3 bulitiani sav. wyaro b-s qveS: arRunis xeoba,

snos xeoba,

bulitiani sav. wyaro g-s qveS: saojaxo sastumro

imave SenobaSi (saxlSi) mdebareobs, sadac Tavad

ojaxis wevrebi cxovroben. swored isini zrunaven

stumrebis sakvebiT da sastumro pirobebis

uzrunvelyofisTvis. diasaxlisi amzadebs sauzmes,

sadils, vaxSams. danarCenebi alageben stumrebis

oTaxebs da a. S.

pasuxebi zogierTi Semajamebeli savarjiSos-

Tvis:

sav. 3: mTavar alazans.

sav. 4: kaxeTSi, axmetis raionSi, alvanis velze;

zemo alvani.

sav. 5: a) Secdomaa, swori pasuxia: TuSeTi ka-

vkasionis mTavari qedis CrdiloeT kalTebze mde-

bareobs, b) sworia, g) sworia, e) Secdomaa, swo-

ri pasuxia: zamTarSi TuSeTSi moxvedra mxolod

vertmfreniT SeiZleba, v) Secdomaa, swori pasuxia:

abanos uReltexiliT TuSeTSi gadasvla kaxeTidan

SeiZleba, z) sworia, T) sworia, i) Secdomaa, swori

pasuxia: oreTis tba sofel omalosTan mdebare-

obs, k) sworia.

gak ve Ti li 31/32 fSavigak ve Ti li 31/32 fSavi

bulitiani sav. wyaro a-s qveS: mura daTvi, kavka-

siuri iremi.

pasuxebi zogierTi Semajamebeli savarjiSos-

Tvis:

sav. 3: vaJa-fSavelas saxl-muzeumi CargalSi, va-

Jas wyaro, wminda giorgis saxelobis eklesia so-

fel maRaroskarSi.

sav. 4: Cargali, maRaroskari, ukanafSavi.

sav. 5: a) Secdomaa, swori pasuxia: fSavis mo-

saxleobis klebasTan erTad mcirdeba soflebis

raodenobac, b) sworia, g) Secdomaa, swori pasu-

xia: saxnav-saTesi miwis simwiris gamo fSavSi baR-

venaxebs ar aSeneben, d) sworia, e) sworia, v) Sec-

domaa, swori pasuxia: wminda giorgis saxelobis

eklesia sofel maRaroskarSi mdebareobs, z) swo-

ria, T) sworia.

gak ve Ti le bi 33/34. xev su re Tigak ve Ti le bi 33/34. xev su re Ti



az ris ga moT qmis.

gak ve Ti li 33


da iwy ebs aq ti vo biT — go neb ri vi ie ri Si. da wers

da fa ze sity va xev su reTs da sTxovs mos wav le ebs

ga ix se non ra ici an da ra wa u kiTx avT xev su re Tis

Se sa xeb. mos wav le Ta pa su xebs mas wav le be li wers

da fa ze sity va xev su re Tis gar Se mo (5 wu Ti) . a mis

Sem deg mos wav le e bi kiTx u lo ben wig ni dan teqsts

xev su re Tis mde ba re o bis Se sa xeb. sa qar Tve los fi-

zi ku ri ru ki sa da sa xel mZRva ne lo Si mo ce mu li

xev su re Tis ru kis dax ma re biT Ca moT vli an xev su-

re Tis mo sazR vre kuTx e eb sa da qve ya nas (15 wu Ti).

xev su re Tis mo sazR vre kuTx e e bi a: xe vi, mTi u-

le Ti, fSa vi, Tu Se Ti. qve ya na _ ru se Ti (in gu Se Ti,

CeC ne Ti)

gak ve Ti li grZel de ba wya ro a- ze mu Sa o biT,

rom lis mi xed vi Tac mos wav le e bi aR we ren xev su re-

Tis bu ne bas (10 wu Ti).

47

ga ec no bi an wya ro b-s xev su re Tis mo sax le o-

bas. mos wav le e bi ga moT qvamen Ta vi anT mo saz re bebs

wya ro ze day rdno biT, ro gor exa me ba xev su re Tis

sof le bi ga re mos (5 wu Ti).

gak ve Ti lis bo lo na wi li da eT mo ba Se da re bas

_ mos wav le ada rebs er Tma neTs xev su re Ti sa da

Ta vi si sa ku Ta ri sacx ov re be li ad gi lis bu neb ri v

pi ro bebs. ami saT vis mas wav le bels Se uZ lia ga mo i-

ye nos ve nis di ag ra ma. ve nis di ag ra ma Sed ge ba ori

ga dam kve Ti rgo lis gan da iZ le va Se da re bi Ti ana-

li zis sa Su a le bas. wre e bis ga dak ve Tis seq tor Si

mos wav le e bi Ca mo we ren msgav se bas, xo lo iq, sa dac

wre e bi ar kve Ten er Tma neTs gan mas xva ve bel niS nebs

(10 wu Ti).

gak ve Ti li 34

gak ve Ti lis msvle lo ba: gak ve Ti lis dar Ce ni li na-

wi le bi _ xev su re Tis me ur neo ba da Rirs Se sa niS-

na o be bi mas wav le bels Se uZ lia da a mu Sa ve bi nos

kiTx vani San Ta sis te miT (k.n.s.). mos wav le teq stis

kiTx vi sas fan qriT mo niS navs im in for ma ci as, ro-

me lic mis Tvis nac no bi a, ni Sans ~plu si~ (+) das vams

mis Tvis axa l in for ma ci as Tan, xo lo kiTx vis ni Sans

(?) Tu in for ma cia mis Tvis ga u ge ba ria an ar eTan-

xme ba. Sem deg mos wav le e bi pa su xo ben mas wavleb lis

mi er das mul kiTx vebs: ra iyo nac no bi teq stSi?

axa li ra Se is wav leT? ra iyo ga u ge ba ri an ras ar

da e Tan xmeT? (20 wu Ti). mas wav le be li Se ma ja me be li

da va le bis me-2 kiTx va ze _ Se ni az riT, ram ga na pi-

ro ba xev su re Tis mo sax le o bis bar Si Ca sax le ba? _

ga mar Tavs sak la so dis ku si as. dis ku sia xels Se-

uwy obs ise Ti mniS vne lo va ni unar -Cve ve bis Ca mo ya-

li be bas, ro go re bi ca a: aq ti u ri mos me na, sa ku Ta ri

az ris ga moT qma da ar gu men ta ci a, msje lo ba, gan-

sxva ve bu li az ris ga zi a re bis una ri (20 wu Ti).

wya ro d-s qve moT mo ce mul bu li ti an sa var ji-

So ebs, rom le bic kon tu rul ru ka ze mu Sa o bas mo-

iTx ovs, mas wav le be li mos wav le ebs sax lSi sa mu Sa-

od mis cems.

ase ve we ri lo biT sa Si nao da va le bad mi e ce maT

Se ma ja me be li da va le ba- kiTx ve bi.

me-3 bu li ti a ni sav. wya ro e-s qveS:

tbe bi da Wa u xe bi — sam xreT -da sav le TiT,

so fe li Sa ti li — Crdi lo -aR mo sav le TiT,

so fe li le ba is ka ri — sam xre TiT.


sTvis:

sav. 3. Wauxi.

sav. 4. b)

sav. 5. a) sworia, b) Secdomaa, swori pasuxia:

arxotiswyali da arRuni piriqiTa xevsureTis

mdinareebia, g) Secdomaa, swori pasuxia: abude-

lauris tbebi damdnari yinulisgan warmoiqmna.

d) sworia, e) sworia, v) sworia, z) Secdomaa,

swori pasuxia: didTovlobis gamo xevsureTis

saavtomobilo gza mxolod zafxulobiT moqmedebs,

T) Secdomaa, swori pasuxia: roSkis lodebi mTidan

myinvarma Camoitana. i) Secdomaa, swori pasuxia:

Wauxebi kldovani mTebia.

gak ve Ti le bi 35/36. xe vi gak ve Ti le bi 35/36. xe vi

gan sa vi Ta re be li una re bi: sxva das xva sa xiT mi wo de-

bu li in for ma ci is da mu Sa ve bis, Se da re bis, msje-

lo bis, wya ro eb sa da ru keb ze mu Sa o bis, das kvnis

ga mo ta nis.

gak ve Ti li 35

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav leb lis Txov niT

mos wav le e bi aT va li e re ben yve la fo to su raTs (2

wT.), ris Sem de gac kiTx va ze _ fo to e bis gan xil vis

Sem deg ro gor da a xa si a Teb diT xevs? _ ga moT qva men

STa beW di le bebs (3 wT.) (Ti To e u lis na az re vi, sa-

sur ve li a, Ca mo i we ros da fa ze), mde ba re o bis dad-

ge nis miz niT kiTx u lo ben qve Tavs _ mde ba re o ba da

ec no bi an ru kas (5 wT.), ris Sem de gac we ri lo biT

as ru le ben wya ro a-s qveS mo Tav se bul 1-l bu li-

ti an sa var ji Sos (5 wT.). mas wav leb lis mi Ti Te biT

ec no bi an wya ro a-s (3 wT.), ris mi xed vi Tac rve ul Si

we ri lo biT axa si a Te ben xe vis bu ne bas (5 wT.) (pre-

zen ta cia 3 wT.). kvlav yu radR e biT aT va li e re ben

ru kas da pa su xo ben wya ro a-s qveS mo Tav se bul me-2

bu li ti an sa var ji Sos, ris Sem de gac kiTx u lo ben

qve Tavs _ mo sax le o ba da wya ro b-s (6 wT.). ru ka ze

mo Zeb ni an so fel ju Tas da da ba ste fan wmin das da

Se as ru le ben aR niS nu li wya ros qveS mo Tav se bul

bu li ti an sa var ji Sos (4 wT.). (mas wav le bels Se uZ-

lia so fel ju Ta ze mi a wo dos in for ma ci a, rom igi

dRe i saT vis, gu da ur Tan er Tad, yve la ze maR la,

2200 m-ze mde ba re mud mi vi sa mo sax lo a. ase ve Se saZ-

le be lia aleq san dre yaz be gis Se sa xeb da ma te bi Ti

in for ma ci is mi wo de ba. (2 wT.)

mas wav le be li yu radR e bas amax vi lebs, rom

kuTxe tu riz mi sa da mTam svle lo bis cno bi li cen-

tri a. Tu vin mes es ad gi le bi mo na xu le bu li aqvs,

Se uZ li a, pi ra di gan cde bis, STa beW di le be bis ga zi-

a re ba Ta nak la se le bis Tvis (3 wT.).

sa Si nao da va le bis kiTx vas iwe ren rve ul Si _

ro gor fiq robT, ra Se iZ le ba ga keT des, rom xe vis

sof le bi ar da i ca los zam Tar Si? mas wav le be li

mi a niS nebs sa yo facx ov re bo pi ro beb ze, mi mos vlis

sa Su a le beb ze da a. S. (mi Ti Te bis Tvis 2 wT.).

gak ve Ti li 36

gak ve Ti lis msvle lo ba: gak ve Ti li iwy e ba sa Si nao

da va le bis gan xil viT (7 wT.), ris Sem de gac mos wa-

le e bi Ca moT vli an xe vis bu ne bis Ta vi se bu re bebs (3

wT.) da ec no bi an am pi ro be bis Tvis da ma xa si a Te bel

me ur ne o bas (qve Ta vi _ me ur ne o ba) (5 wT.) da pa su-

xo ben bu li ti an sa var ji Sos (3 wT.). xe vis Rir sSe-

sa niS na o be bis gac no bis miz niT in di vi du a lu rad

kiTx u lo ben wya ro g-s, da sa xe le bul obi eq tebs

eZe ben ru ka ze (6 wT.), ris Sem de gac msje lo ben wya-

ros qveS mo Tav se bu li bu li ti a ni sa var ji Sos sa-

va ra u do pa su xeb ze (6 wT.). msje lo bis das ru le bis

Sem deg we ri lo biT as ru le ben Se ma ja me bel sa var-

ji So ebs (10 wT.).

sa Si nao da va le ba _ 1. mog za u ro ba xev Si, 2. cno-

bi li mo xe ve e bi

(a mo ir Ci on da war mo ad gi non mci re Txzu le bis

sa xiT) (mi Ti Te bis Tvis 2 wT.).

48

pa su xe bi zogierTi Se ma ja me be li sa var ji Sos-

Tvis:

sav. 1: tyar Se Ti, myin var wve ri.

sav. 2: Ter gi, snos wya li, dev da ra ki.

sav. 3: g)


tyar Se Tis mTa Ta vad aris Cam qra li vul ka ni,

g) swo ri a, d) swo ri a, e) Sec do ma a, swo ri pa su xi a:

xe vis ad gi lob riv mo sax le o bas “mo xe ve ebs” uwo de-

ben, v) swo ri a, z) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: qe Te ri-

si Tru sos xe o ba Si ar se bu li mi ne ra lu ri wyle bis

sa xel wo de ba a, T) swo ri a, i) swo ri a, k) swo ri a.

gak ve Ti le bi 37/38. mTi u le Tigak ve Ti le bi 37/38. mTi u le Ti

gan sa vi Ta re be li una re bi: dak vir ve bis, msje lo-

bis, Se da re bis, ana li zis, ru keb sa da teq stze mu-

Sa o bis, das kvnis ga mo ta nis, in di vi du a lu rad da

wyvil Si mu Sa o bis.

gak ve Ti li 37

gak ve Ti lis msvle lo ba: gak ve Ti lis dawy e bi sas, sa-

sur ve li a, mas wav le bels mom za de bu li hqon des sa-

qar Tve los fi zi ku ri da kon tu ru li ru ke bi, xo-

lo mos wav le ebs _ kon tu ru li. mas wav le be li maT

ac no bebs, rom Se is wav li an sa qar Tve los kuTx es _

mTi u leTs, ro me lic gu da may ri sa da lo mi sis qe-

debs So ris mde ba re obs. mas wav leb li sa ve dax ma re-

biT (ge og ra fi ul obi eq tebs aC ve nebs ru ka ze) mos-

wav le e bi kon tu rul ru keb ze sa sur ve li fe riT

da i ta nen mTi u leTs (5 wu Ti).

ru kis dax ma re biT ga ar kveven mTi u le Tis mo-

sazR vre kuTx e ebs: xev su re Ti, fSa vi, Si da qar Tli,

xe vi (3 wu Ti).

mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, in di vi du a-

lu rad ga ec non wya ro a-s, (5 wu Ti), ris Sem de gac

mos wav le e bi wyvi leb Si mu Sao ben wya ro a-s qve moT

mo ce mul bu li teb ze (5 wu Ti).

Ca moT vli li mdi na re e bi dan mTi u leTs ar ekuT-

vnis: ar xo tis wya li, xev su re Tis arag vi.

mos wav le e bi ag rZe le ben mTi u le Tis mo sax le-

o bis Se sa xeb teq stze in di vi du a lu rad mu Sao bas,

xo lo wya ro b-s gan xil vis Sem deg (10 wu Ti) we ri-

lo biT aR we ren so fel qve Se Tis pe i zaJs (5 wu Ti).

gak ve Tilis bo lo etap ze ga i mar Te ba sak la so

msje lo ba Te ma ze (15 wu Ti), Tu ro gor aum jo be-

sebs mo sax le o bis sa yo facx ov re bo pi ro bebs gzis

gay va na. mas wav leb li mo is mens ram de ni me mos wav lis

ar gu men ti re bul pa suxs da Se a fa sebs maT. wya ro

g-s mo na ce me bi sa da sa qar Tve los ru kis ga mo ye ne-

biT mos wav le e bi gan sazR vra ven, rom sa qar Tve los

sam xed ro gza ga dis: Si da qar Tlze, mTi u leT ze da

xev ze.

sa Si nao da va le bad mas wav le be li mos wav le ebs

sTxovs, T sqe mis me To dis ga mo ye ne biT, we ri lo biT

Ca mo a ya li bon, ra da de bi Ti da uar yo fi Ti Se de ge-

bi Se iZ le ba moh yves gze bis gay va nas.

gak ve Ti li 38

gak ve Ti lis msvle lo ba: sa sur ve li a, gak ve Ti li da-

iwy os sa Si nao da va le bis gan xil vi Ta da Se fa se biT

(10 wu Ti).

gak ve Ti li grZel de ba mTi u le Tis me ur ne obi sa

da Rirs Se sa niS na o be bis Ses wav liT. mos wav le e bi

ec no bi an sa xel mZRva ne lo Si mo ce mul teqsts (10

wu Ti).

Se ma ja me bel fa za Si mos wav le e bi upa su xe ben

kiTx vebs, rom le bic mo ce mu lia sa xel mZRva ne lo-

Si gak ve Ti lis bo los (1, 2, 3 kiTx ve bi) (10-15 wu-

Ti), xo lo rve u leb Si we ri lo biT Se as ru le ben me-4

kiTx vas.

me-2 bu li ti a ni sav. wya ro a-s qveS: ar xo tis wya-

li, xev su re Tis arag vi.

me-2 bu li ti a ni sav. wya ro g-s qveS: sa qar Tve los

sam xed ro gza ga dis xev ze.

bu li ti a ni sav. wyaro d-s qveS: gu da may ris Can-

Cqe ri, lo mi sis wm. gi or gis sa xe lo bis ek le sia qve-

mo mle Ta Si, gu da u ri.


Tvis:

sav. 3: gu da u ri.

sav. 4: a) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: mTi u le Ti

kav ka si o nis mTa va ri qe dis sam xre TiT mde ba re obs;

mTi u le Ti mde ba re obs gu da may ri sa da lo mi sis qe-

debs So ris. Ta vad gu da may ris qe di ki kav ka si o nis

mTa va ri qe dis sam xre TiT aris, b) swo ri a, g) Sec-

do ma a, swo ri pa su xi a: uwin sa fos to cxe ne bis ga-

mo sac vle li sad gu ri gu da u ri iyo, d) swo ri a, e)

swo ri a, v) Sec do ma a. swo ri pa su xi a: mTi u le bis Zi-

ri Ta di sa me ur neo saq mi a no ba mecx o ve le o ba a; xor-

ble u li ki mci re ra o de no biT moh yavT, z) swo ri a.

gak ve Ti li 39/40. ime re Ti gak ve Ti li 39/40. ime re Ti

gan sa vi Ta re be li una re bi: ru ka ze mu Sa o bis, ma sa-

lis da mu Sa ve bis, Se da re bis, ar gu men ti re bu li

msje lo bis.

gak ve Ti li 39

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav le be li sa qar Tve-

los fi zi kur ru ka ze mos wav le ebs aC ve nebs li xis

qeds da mi ni- leq ci iT ga ac nobs lix si qi Ta mxa res,

imi ers anu ime reTs (3 wu Ti). Sem deg mos wav le ebs

sTxovs, ga ec non qve Tavs _ mde ba re o ba da wya ro

a-s da da ex ma ron ime re Tis sazR vre bis da sa xe le-

ba Si.

ase ve we ri lo biT as ru le ben wya ros qveS mo-

Tav se bul 1-l bu li ti an sa var ji Sos, ro me lic

mo sazR vre kuTx e e bis da sa xe le bas gu lis xmobs (6

wu Ti). am sa mu Sa os das ru le bis Sem deg mos wav le-

e bi wya ro a- Si gan xi lul Ti To e ul ge og ra fi ul

obi eqts aC ve ne ben ru ka ze (mas wav leb lis dax ma re-

biT), asa xe le ben kuTx is yve la ze grZel mdi na re sa

da im qa la qebs, rom le bic am mdi na ris na pi reb zea

ga Se ne bu li (8 wu Ti). wya ro a- dan mi Re bu li in for-

ma ci is sa fuZ vel ze axa si a Te ben ime re Tis bu ne bas

(5 wu Ti).

ime re Tis mo sax le o bi sa da sa mo sax lo ad gi le-

bis gac no bis miz niT kiTx u lo ben qve Tavs _ mo sax-

le o ba da wya ro ebs b da g (6 wu Ti), ris Sem de gac

ori ve wya ros ga mo ye ne biT asa xe le ben (da fa ze Ca-

mo we ren) ime re Tis xuT mdi na res (1-li bu li ti a-

ni wya ro b-s qveS) da aC ve ne ben ru ka ze (sa Wi ro e bis

Sem Txve va Si mas wav leb lis dax ma re biT) (5 wu Ti).

amis Sem deg mas wav leb lis Txov niT, da a sa xe le ben

49

qa laqs, ro mel sac msof lio mniS vne lo ba mo u ta na

mad nis mo po ve bam (3 wu Ti).

sa Si nao da va le ba _ wya ro b-s qveS me-2 bu li ti-

a ni sa var ji So _ ime re Tis ro me li Rir sSe sa niS na o-

bis nax vas mo i sur veb di yve la ze me tad da ra tom?

(mi Ti Te bis Tvis 2 wu Ti).

gak ve Ti li 40

gak ve Ti lis msvle lo ba: gak ve Ti li da iwy e ba sa Sinao

da va le bis gan xil viT (8 wu Ti). rad gan sa kiTxi Rir-

sSe sa niS na o bebs exe bo da, um jo be si a, sa mu Sao am

qve Ta vis gan xil viT gag rZel des (10 wu Ti). sa sur-

ve li a, mas wav le bel ma mos wav le ebs ge laT ze, kar-

stul mRvi me eb sa da mo wa me Tas mo nas ter ze mi ni-

leq cia Ses Ta va zos, xo lo kacx is sve tis gan xil vi-

sas sa ber ZneT Si ar se bul ~me te o ra zec~ mi a wo dos

in for ma cia (6 wu Ti) (Tu mos wav les una xavs ro me-

li me maT ga ni un da mi e ces STa beW di le be bis ga zi-

a re bis Se saZ leb lo ba 4 wT). mas wav le be li ag rZe-

lebs _ ase Ti Rir sSe sa niS na o be bis gac no bis Sem deg

albaT ga in te re sebT ra saq mi a no biT aris da ka ve-

bu li iqa u ri mo sax le o ba? amis Tvis ec no bi an qve-

Tavs _ me ur ne o ba da wya ro d-s (6 wu Ti) da Sem deg

as ru le ben Se ma ja me bel sa var ji So ebs (8 wu Ti).

sa Sinao da va le ba _ er Ti kvi ris Sem deg un da

war mo ad gi non in for ma cia mSob li u ri kuTx e e bis

Rir sSe sa niS na o be bis Se sa xeb.

Se fa se bi sas, sa sur ve li a, yu radR e ba mi eq ces

ru ka ze mu Sa o bis, teq stis da mu Sa ve bis, ana li zis

unars, sa ku Ta ri mo saz re bis war mo Ce ni sa da sxvi si

az ris ga zi a re bis Se saZ leb lo bas.


sav. 1: xa Su ri

sav. 2: ge la Ti, ubi sa, mo wa me Ta.

sav. 3: yvirila, rioni, Zirula, tyibuli, wyal-

wiTela.

sav. 4: a) swo ri a, b) swo ri a, g) Sec do ma a, swo ri

pa su xi a: tyi bu li qa la qi a, d) Sec do ma a, swo ri pa-

su xi a: so fel Sro Sa Si Wur Wels Ti xis gan am za de-

ben e) swo ri a, v) sworia, z) swo ri a, T) swo ri a, i)

swo ri a: ime re Tis dab lo bi kol xe Tis aR mo sav le Ti

na wi li a. k) swo ri a.

gak ve Ti le bi 41/42. sa meg re lo gak ve Ti le bi 41/42. sa meg re lo

gan sa vi Ta re be li una re bi: sa ku Ta ri az ris ga moT-

qmis, msje lo bis, ru ka sa da wya ro eb ze mu Sa o bis.

gak ve Ti li 41

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav le be li mi mar Tavs

mos wav le ebs _ sa qar Tve los ki dev er Ti kuTxea sa-

meg re lo. mi si ad gil mde ba re o bis da sad ge nad ga e-

ca niT qve Tavs _ mde ba re o ba, ga mo i ye neT ru ka da

upa su xeT 1-l bu li ti an sa var ji Sos (8 wT.). Ses ru-

le bu li da va le bis Se mow me bis (4 wT.) Sem deg mos-

wav le e bi ec no bi an wya ro a-s, aT va li e re ben fo to-

ma sa las, upa su xe ben qve moT mo ce mul sa var ji Sos

da da sa xe le bul obi eq tebs aC ve ne ben ru ka ze (10

wT.).

sa meg re los mo sax le o bi sa da mi si Ta vi se bu re-

be bis ga sac no bad kiTx u lo ben qve Tavs “mo sax le-

o ba” (5 wT.). sa meg re los zo gier Ti mniS vne lo va ni

da sax le bu li ad gi lis gac no ba xde ba wya ro b-s sa-

Su a le biT (10 wT.), ris Sem de gac ru kis dax ma re biT

upa su xe ben wya ros qveS mo Tav se bul sa var ji Sos (4

wT.).

sa Si nao da va le ba _ uf ro se bis dax ma re biT mo i-

Zi eT sa in te re so ma sa la sa meg re los bu ne bis, mos-

xle o bi sa da ma Ti saq mi a no bis Se sa xeb.

gak ve Ti li 42


iwy os sa Si nao da va le bis gan xil viT (8 wT.). mas wav-

le be li mos wav le ebs mi u Ti Tebs, rom da ma te bi Ti

in for ma ci is mi sa Re bad ga ec non qve Tavs me ur ne o ba

da wya ro g-s (8 wT.). sa mu Sa os das ru le bis Sem deg

da fa ze Ca mo we ron me ur ne o bis is dar ge bi, rom-

le bic kuTx is da xa si a Te bis sa Su a le bas iZ le va (4

wT.). mas wav le be li mi mar Tavs klass _ samegreloSi

mra va li Rir sSe sa niS na o ba a. wya ro d-s da fo to-

ma sa lis sa Su a le biT Tqven ga ec no biT zo gi erT

maT gans (10 wT.). Sem deg mos wav le e bi we ri lo biT

as ru le ben Se ma ja me bel sa var ji Sos (5 wT.). mas-

wav le be li svams kiTx vas _ eq skur si am ZRo li rom

iyoT, ras aC ve neb diT stu mars sa meg re los ga sac-

no bad? mos wav le e bi Ca na wers ake Te ben rve ul Si (7

wT.), Sem deg ki awy o ben Ta vi an Ti naS ro mis mok le

pre zen ta ci as (3 wT.).


sav. 1: cxe nis wya li, te xu ri, aba Sa, xo bi, en gu ri.

sav. 2: g).

sav. 3: sam tre di a, zes ta fo ni.

sav. 4: d).


stra bo ni ber Ze ni ge og ra fi iyo, g) swo ri a, d) swo-

ri a, e) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: anak lia zRvis pi ra

so fe li a, v) swo ri a, z) swo ri a, T) Sec do ma a, swo ri

pa su xi a: eg ri sis qe di sa meg re los Crdi lo e Ti dan

ak ravs, i) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: en gur he si yve-

la ze met eleq tro e ner gi as ga mo i mu Sa vebs.

gak ve Ti le bi 43/44. gu ri agak ve Ti le bi 43/44. gu ri a

gan sa vi Ta re be li una re bi: Se da re bis, ana li zis, das-

kvnis ga mo ta nis, ru ka ze mu Sa o bis.

gak ve Ti li 43

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav leb lis dax ma re biT

mos wav le e bi war mo sax viT mog za u ro ben Sa vi zRvis

sa na pi ros gas wvriv da Cer de bi an kuTx e ze, ro me-

lic mo i cavs Co xa ta u ris, ozur ge Ti sa da lan Cxu-

Tis ra i o nebs (3 wT.). mas wav le be li svams kiTx vas

_ sa qar Tve los ro mel kuTx e zea sa u ba ri? pa su xis

mi Re bis Sem deg mos wav le e bi ec no bi an qve Tavs ~mde-

ba re o ba” da kon tu rul ru ka ze afe ra de ben da sax-

le bu li kuTx is te ri to ri as (6 wT.). ru ka ze mu Sa-

o bis das ru le bis Sem deg we ri lo biT upa su xe ben

qve Ta vis qve moT mo ce mul me-2 sa var ji Sos (5 wT.),

(pa su xe bis Se je re bis Tvis 2 wT.). mas wav leb lis mi-

Ti Te biT mos wav le e bi iwy e ben wya ro a-s gan xil vas

da yve la da sa xe le bul obi eqts aC ve ne ben ru ka ze (6

wT.). Sem deg ec no bi an qve Tavs ~mo sax le o ba” da ga-

mo yo fen gu ru le bis gan sa kuT re bul Tvi se bebs (6

wT.). wya ro b-s Ti To e u li obi eq tis Se sa xeb kiTx-

u lo ben da sa Wi ro e bi sa mebr mu Sa o ben ru ka ze (10

wT.). dar Ce ni li dro, Se saZ le be li a, mas wav le bel ma

50

ga mo i ye nos gu ru li sim Re ris mo sas me nad (da axl.

7 wT.).

gak ve Ti li 44

gak ve Ti lis msvle lo ba: gak ve Ti li iwy e ba qve Ta vis

~me ur ne o ba” gan xil viT da wya ro g-s gac no biT (8

wT.). mas wav leb lis Txov niT mo s wav le e bi da fa ze

Ca mo we ren im kul tu rebs, ro mel Ta moy va ni Tac

ari an da saq me bu li gu ri a Si da mi u Ti Te ben im faq-

to reb ze, ro me lic maT ar se bo bas uwy o ben xels (6

wT.). Sem deg mos wav le e bi Ca moT vli an sam rew ve lo

da sa ku ror to da niS nu le bis obi eq tebs da mas wav-

leb lis dax ma re biT gan sazR vra ven maT rols sa-

qar Tve los Tvis (6 wT.). mas wav leb lis mi Ti Te biT

ec no bi an gu ri is Rir sSe sa niS na o bebs (wya ro d) da

ak vir de bi an fo to ebs (6 wT.). mos wav le e bi we ri-

lo biT as ru le ben wya ros qve moT mo Tav se bul sa-

var ji Sos (5 wT.), ris Sem de gac in di vi du a lu rad

as ru le ben Se ma ja me bel sa var ji So ebs (10 wT.). (pa-

su xe bis Se je re bis Tvis 3 wT.).

bu li ti a ni sav. wya ro a-s qveS: me fis wya ro


sav. 1: Semoqmedis, jumaTis.


gu ri is te ri to ri a ze ga dis ba Tu mi sa da ozur ge-

Tis ken mi ma va li rki nig za, g) swo ri a, d) Sec do ma a,

swo ri pa su xi a: ju ma Tis mo nas te ri mdi na re su fsi s

xe o ba Si mTis wver ze mde ba re obs, e) swo ri a, v) Sec-

do ma a, swo ri pa su xi a: na beR la vi mi ne ra lu ri wya-

ros wya li a, z) swo ri a, T) Sec do ma a, swo ri pa su xi a:

gu ri is ha va Tbi li da te ni a ni a.

sav. 3: b)

sav. 4: b)

gak ve Ti le bi 45/46. sva ne Tigak ve Ti le bi 45/46. sva ne Ti


vir ve bis, Se da re bis, az ris ga moT qmis, das kvne bis

ga ke Te bis.

gak ve Ti li 45

gak ve Ti lis msvle lo ba: aq ti vo ba _ mas wav le be li

gak ve Tils da iwy ebs go neb ri vi ie ri SiT. da fa ze da-

wers sity va sva neTs, rom lis gar Se moc Ca mo wers,

rac ici an, ga ge bu li aqvT da ra aso ci a ci ebs iw-

vevs mos wav le eb Si sva ne Ti (5 wu Ti.) mas wav le be li

gak ve Tils ag rZe lebs da iye nebs me Tods ~jiq so~,

ami saT vis klass da yofs oTx ka ci an jgu fe bad. mag.,

Sem Txve vi Ti Ser Ce vis gziT. ( ga iT va leT pir ve li-

dan me oTx em de da daj guf diT er Tad pir ve le bi,

me o re e bi da a.S. ) jgu fis yo vel wevrs in di vi du-

a lu rad da e va le ba kon kre tu li Te mis da mu Sa ve ba

da Te mas Tan mo ce mu li bu li tis Ses ru le ba. es Te-

me bi a: 1. sva ne Tis ge og ra fi u li mde ba re ba, 2. mo-

sax le o ba, 3. me ur ne o ba 4. Rir Se sa niS na vi ad gi le bi

(10 wu Ti).

amis Sem deg mas wav leb lis mi Ti Te biT yo ve li

mos wav le jgu fis yve la wevrs ga ac nobs Ta vis Te-

mas (15- 20 wu Ti) da mTli a no ba Si ga a er Ti a ne ben mas

sa er To pre zen ta ci is sa xiT. e .i. yo vel jgufs eq-

ne ba Ti To sa er To naS ro mi (15-20 wu Ti).

Se fas de ba mos wav le Ta in for ma ci is mo Zi e bi sa

da mas ze mu Sa o bis una ri, jgu fu ri mu Sa o bis una ri

da Car Tu lo ba.

sa Si nao da va le bad mi e ce maT Se ma ja meb li sa-

var ji So _ sva ne Ti sa da af xa ze Tis me ur ne o be bis

Se da re ba. ase ve da ma te bi Ti (mag., fo to e bis, Ca na-

xa te bis) in for ma ci is mo Zi e ba gzam kvle vis Se saq-

mne lad.

gak ve Ti li 46

gak ve Ti lis msvle lo ba: gak ve Tils mas wav le be li

da iwy ebs ma sa lis ga me o re biT. ami saT vis is mos-

wav le ebs da us vams wi nas war mom za de bul kiTx vebs:

mag., da ix ma reT ru ka da upa su xeT kiTx vebs: 1. sad

mde ba re obs sva ne Ti? 2. Ca moT va leT sva ne Tis mo-

sazR vre kuTx e e bi. 3. ro me li mdi na re e bi mi e di ne ba

sva neT Si? 4. kav ka si o nis qe dis ro mel mxa res mo i-

cavs sva ne Ti? 5. ram den da ro mel na wi le bad iyo fa

sva ne Ti? 6. ro me li cno bi li mwver val e bi gvxvde ba

sva neT Si? 7. ra Rir sSe sa niS na o be biT aris cno bi li

sva ne Ti? 8. ra gav le nas ax dens sva ne Tis bu ne ba mo-

sax le o bis sa me ur neo saq mi a no ba ze? 9. Ca moT va leT

sva ne Tis me ur ne o bis mTa va ri dar ge bi (10 wu Ti).

wi na gak ve Til ze jgu fu ri sa er To pre zen ta ci-

e bis, da ma te biT mo Zi e bu li in for ma ci i sa da vi zu-

a lu ri ma sa le bis ga mo ye ne biT mo am za de ben erT sa-

er To pre zen ta ci as, mi ni- gzam kvlevs _ sva ne Ti (20

wu Ti). pre zen ta cia ga mo i fi ne ba Tval sa Ci no ad gi-

las _ sak la so oTax Si, ke del ze. am pre zen ta cia-

gzam kvle viT Se jam de ba mTli a ni Te ma, ga keT de ba

das kvne bi (mag., sam To- saTx i la mu ro spor tis gan-

vi Ta re bis per speq ti ve bi sva neT Si). Se fa se ba mox-

de ba mos wav le Ta mo na wi le o biT da TviT Se fa se biT

(10 wu Ti).

bulitiani sav. wyaro a-s win:

sva ne Tis mo sazR vre mxa re e bi a: ra Wa, leCx u mi,

sa meg re lo, af xa ze Ti.

mo sazR vre qve ya na ru se Ti (ya ra Ca eT- Cer qe ze Ti,

ya bar do- bal ya re Ti).

sva ne Tis mo sazR vre qe de bi a: kav ka si o nis mTa-

va ri qe di, leCx u mis qe di, eg ri sis qe di, ko do ris

qe di.

bu li ti a ni sav. wya ro a-s qveS: mdi na re en gu ri

mi e di ne ba sa meg re lo Si da af xa ze Tis sazR var ze,

mdi na re cxe nis wya li: ra Wa-leCx u misa da qv. sva ne-

Tis, sa meg re lo-ze mo sva ne Tis da ime re Tis sazR-

var ze.

bu li ti a ni sav. wya ro b-s qveS:

mTa va ri sa av to mo bi lo gzis gas wvriv mde ba re

da sax le bu li pun qte bi a: mes ti a, ie na Si, la xa mu la,

xa i Si.

bu li ti a ni sav. qveTavis “meurneoba” qveS:

uf ro met far Tob ze tye e bi gav rce le bu lia

sva neT Si vid re qve mo qar TlSi.

sva ne Ti sa er To af xa ze Ti

meZ ro xe o ba

me Ro re o ba

me xi le o ba,

na di ro ba,

me fut kre o ba,

me sa qon le o ba

me Ca i e o ba, me cit-

ru se o ba,

me ve na xe o ba, me-

Tam ba qo e o ba

mem ce na re o-

ba: qe ri, Wva vi,

kar to fi li

qva nax Si ris mo-

po ve ba

51

xe- tyis Wra da

dam za de ba

pa su xe bi me-3 Se ma ja me be li sa var ji Sos Tvis

a) Sec do ma a, b) swo ri a, g) Sec do ma a, swori

pasuxia: mdinare enguris saTave Sxaris ZirSia.

d) swo ri a, e) Sec do ma a, swori pasuxia: svaneTSi

mohyavT qeri, Wvavi, kartofili, v) swo ri a.

gak ve Ti le bi 47/48. ra Wagak ve Ti le bi 47/48. ra Wa

gan sa vi Ta re be li una re bi: ru ka ze mu Sa o bis, in for-

ma ci is da mu Sa ve bis, ma sa lis mo Zi e bis, msje lo bis.

gak ve Ti li 47


ma gak ve Ti li da iwy os mi ni- leq ci iT: ra Wa da sav-

le Ti sa qar Tve los er T-er Ti ula ma ze si kuTx e a,

mis ga nu me o re bel Ta vi se bu re bas qmnis kav ka si o ni,

mdi na re ri o ni, mTis fer dob ze Se fe ni li sof le bi,

gan sa kuT re bu li dax ve wi lo biT na ge bi ek le si a- mo-

nas tre bi (3 wT.). Tval sa Ci no e bis Tvis mos wav le e-

bi aT va li e re ben Te mis fo to ma sa las (3 wT.), Sem-

deg ec no bi an Se mo Ta va ze bul ru keb sa da qve Tavs

“mde ba re o ba” (5 wT.). pre zen ta ci i sas mos wav le e bi

yu radR e bas amax vi le ben ra Wis ad gil mde ba re o ba-

ze, mo sazR vre kuTx e eb sa da qveya na ze (6 wT.). pre-

zen ta ci is Sem deg wya ro a-s sa Su a le biT ec no bi an

kuTx is bu ne bis zo gi erT mniS vne lo van obi eqts da

Zeb ni an ru ka ze (6 wT.). am sa mu Sa os das ru le bi sas

pa su xo ben 1-l sa var ji Sos (kvlav ru kis dax ma re-

biT) (3 wT.). mas wav le be li ga nag rZobs gak ve Tils

da mos wav le ebs sTxovs, Tu vin mes Se xe ba aqvs raW-

ve leb Tan, ga ix se nos ma Ti cxov re bi se u li ra i me

de ta li, saq mi a no ba (4 wT.), ris Sem de gac ac nobs

qve Tavs “mo sax le o ba” da wya ro b-s (8 wT.).

sa Si nao da va le bis mi Ti Te bis Tvis 3 wT.

1. vis Tvi sac xel mi saw vdo mia in ter ne tiT sar-

geb lo ba, mo i Zi os sa in te re so ma sa la ra Wis Se sa-

xeb.

2. sax lSi uf ro se bis dax ma re biT mo i Zi on da ga-

ec non ga lak ti on ta bi Zis leqss “qe ba Ta qe ba ni-

kor wmin das”.

gak ve Ti li 48


da va le bis gan xil viT (6 wT.) (Tav da pir ve lad mxo-

lod 1-li), Sem deg mos wav le e bi kiTx u lo ben qve-

Tavs _ me ur ne o ba da pa su xo ben mis qve moT mo ce-

mul sa var ji Sos (6 wT.). pre zen ta ci is Sem deg ec-

no bi an ra Wis Rir sSe sa niS na o bebs (wya ro g) (6 wT.).

klas Si kiTx u lo ben leqss “qe ba Ta qe ba ni kor wmin-

das” (6 wT.) da we ri lo biT pa su xo ben Se ma ja me be-

li sa var ji Sos me-2 kiTx vas (5 wT.) pre zen ta ci is

(6 wT.) Sem deg ec no bi an (4 wT.) da pa su xo ben (4 wT.)

wya ro g-s qve moT mo ce mul kiTx vas da 1-l Se ma ja-

me bel sa var ji Sos.

savarjiSoebis pasuxebi

1-li bulitiani sav. wyaro b-s qveS: zvavs, mewyers,

wyaldidobas, setyvas.


sTvis:

sav. 2. WanWaxi.

sav. 3. Saori, luxuni, Sareula.

sav. 4. g).

sav. 5. a) sworia: raWas CrdiloeTidan kavkasionis

qedis centraluri nawili akravs, b) sworia,

g) Secdomaa, swori pasuxia: raWa saqarTvelos

Crdilo-aRmosavleT nawilSi mdebareobs, d)

sworia, e) Secdomaa, swori pasuxia: Rebi raWis

udidesi sofelia, v) sworia, z) Secdomaa, swori

pasuxia: mindacixe da barakonis eklesia sof.

wesis RirsSesaniSnaobebia. T) Secdomaa, swori

pasuxia: nikorwmindis eklesia sof. nikorwmindaSi

mdebareobs.

sav. 6: b).

gak ve Ti le bi 49/50. leCx u migak ve Ti le bi 49/50. leCx u mi


Se da re bis, ana li zis, ru keb sa da teq stze mu Sa o-

bis, das kvnis ga ke Te bis, jguf Si mu Sa o bis.

gak ve Ti li 49

gak ve Ti lis msvle lo ba: aq ti vo ba — “a so ci a ci u ri

ru ka” (10 wu Ti).

mas wav le be li da fis cen trSi wers sity vebs —

da sav leT sa qar Tve los kuTx e e bi. mos wav le e bi Ta-

vi an Ti cod nis mi xed viT am sity ve bis gar Se mo Se av-

se ben sa qar Tve los kuTx e e bis Ca mo naT vals.

“pa u ze biT kiTx va” — (25 wu Ti). gak ve Ti li

grZel de ba ~pa u ze biT kiTx viT~ wyvi leb Si _ wya ro

a. yo vel ge og rafiul obi eqts po u lo ben ru ka ze.

as ru le ben bu li te bis da va le bebs:

leCx u mis mo sazR vre kuTx e e bi a: sa meg re lo, ime-

re Ti, sva ne Ti, ra Wa. mo sazR vre qe de bi: leCx u mis,

eg ri sis, ra Wis.

mag. Tri a le Tis klde ka ri qve mo qar TlSi wya-

ro a.) 1.

mdi na re cxe nis wya li sa Ta ves iRebs kav ka si o nis

wyal gam yo fi qe di dan, qve mo sva ne Ti. igi mdi na re

ri o nis mar jve na Se na ka dia da Ca e di ne ba Sav zRva-

Si.

cxri lis Sev se ba ru kis dax ma re biT (10 wu Ti).

mdi na re e bi wyal sa ca ve bi

Sa o ri Sa o ris

la ja nu ri la ja nu ris

en gu ri jvris

gak ve Ti li 50

gak ve Ti lis msvle lo ba: sas wav lo re sur se bi: http://xvam li. ge (do ku men tu ri fil mi xvam lis mTis Se sa xeb)

gak ve Ti li da iwy e ba leCx u mis mde ba re o bas Tan

da kav Si re bu li wi na ma sa lis gan me o re bi Ta da cod-

nis Se fa se biT (10-15 wu Ti).

mas wav le be li kla sis erT na wils Ses Ta va zebs

Te mas leCx u mis mo sax le o ba, me o res _ me ur ne o ba

da Rirs Se sa niS na o be bi. Te me bis da mu Sa ve bi sa da

Ses wav li saT vis mi e ce maT (10 wu Ti), ris Sem de gac

3-2-1- stra te gi is mi xed viT Ca mo we ren rve u leb Si:

3 ram ra mac da a in te re sa, 2 ram ris Se sa xe bac un da

rom ga i gos da 1 ram ra zec im sje leb da (15 wu Ti).

gak ve Ti lis da sas ruls im sje le ben, ra iyo maT-

Tvis sa in te re so, Se fas de ba ma Ti we ri Ti da va le ba,

aq ti vo ba 3-2-1-is mi xed viT da Car Tu lo ba gak ve Ti-

lis msvle lo ba Si.

sa Si nao da va le bad mi e ce maT sa xel mZRva ne lo Si

52

mo ce mu li Se ma jame be li da va le ba.

pa su xe bi zo gi er Ti sa var ji Sos Tvis

bu li ti a ni sav. wya ro a-s Tavze: fSa vi, xev su re-

Ti, mTi u le Ti, xe vi, Tu Se Ti, sva ne Ti.

me-2 bu li ti a ni sav. qveTavis “meurneoba” qveS:

ra Wa, ka xe Ti, ime re Ti.


sav. 1: ca ge ri.

sav. 2: meR vi ne o ba.

sav. 3: la ja nu ri, cxe nis wya li, as kis wya li.

sav. 4: a) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: leCx u mis er-

Ta der Ti qa la qi ca ge ri a, b) swo ri a, g) swo ri a, d)

swo ri a, e) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: leCx u mi mTa-

go ri a ni kuTx e a, v) swo ri a, z) Sec do ma a, swo ri pa-

su xi a: ar qe o lo gi u ri gaTx re bis Se de gad Zvir fa si

gan Zi, so fel la i la Sis gar da, qa laq ca ger Ta nac

aR mo a Ci nes.

sav. 5:

sof. ze da sa ir me sve ti se bu ri klde e bi

sof. la i la Si brin ja os cu le bi

xvam lis mTa ga moq va bu li

sof. Rvi ri Si Can Cqe ri

gak ve Ti li 51/52. af xa ze Tigak ve Ti li 51/52. af xa ze Ti


Se da re bis, ana li zis, ru keb sa da teq stze mu Sa o-

bis, das kvnis ga ke Te bis, jguf Si mu Sa o bis.

gak ve Ti li 51

gak ve Ti lis msvle lo ba:

gak ve Ti lis dawy e bi sas, sa sur ve li a, mas wav le bels

mom za de bu li hqon des sa qar Tve los fi zi ku ri da

kon tu ru li ru ke bi, xo lo mos wav le ebs _ kon tu-

ru li. mas wav le be li maT ac no bebs, rom Se is wav-

li an sa qar Tve los Crdi lo- da sav leT na wil Si

mde ba re kuTx es _ af xa zeTs. mas wav leb li sa ve dax-

ma re biT (ge og ra fi ul obi eq tebs aC ve nebs ru ka ze)

mos wav le e bi kon tu rul ru keb ze aR niS na ven: Sav

zRvas, kav ka si o nis qeds, sa meg re lo- ze mo sva neTs.

(me ti Tval sa Ci no e bis Tvis ima ve sa mu Sa os as ru-

lebs mas wav le be li kon tu rul ru ka ze) (3 wu Ti).

amis Sem deg mos wav le e bi afe ra de ben Ca moT vlil

sazR vreb Si moq ce ul af xa ze Tis te ri to ri as (2

wu Ti), ec no bi an pir vel bu li ti an sa var ji Sos da

aR niS vnebs ake Te ben kon tu rul ru ka ze (Tu sa Wi-

ro gax da mas wav leb lis dax ma re biT) (4 wu Ti). amis

Sem deg ga ni xi la ven wya ro a-s. sa mu Sao na wil de ba 4

jguf Si: I ga ni xi lavs 1-s; II jgu fi _ 2-s, III jgu fi

_ 3-s, IV jgu fi _ 4, 5-s (4 wu Ti). pir ve li jgu fi

da ma te biT as ru lebs wya ros qveS 1-l bu li ti an sa-

var ji Sos. pre zen ta ci i sas (6 wu Ti) xde ba gan xi lu-

li ma sa lis Tvis sa Wi ro ge og ra fi u li obi eq te bis

ru ka ze Cve ne ba da pa ra le lu rad kon tu rul ru-

keb ze mu Sa o ba (6 wu Ti). am sa mu Sa os das ru le bis

Sem deg yve la in di vi du a lu rad as ru lebs wya ro a-s

qveS mo Tav se bul me-2 bu li ti an sa var ji Sos (2 wu-

Ti). mas wav le be li mu Sao bas ga nag rZobs Ria kiTx-

vis das miT: ro go ria Tqve ni STa beW di le be bi af xa-

ze Tis bu ne ba ze? sa sur ve li a, pa su xe bi Ca mo i we ros

da fa ze (2 wu Ti). Tqve ni az riT, ase Ti bu ne ba Tu mi-

i zi dav da ada mi ans sacx ov reb lad? ra tom? (3 wu Ti)

ar gu men ti re bu li pa su xe bis mi Re bis Sem deg mas-

wav le be li sTxovs mos wav le ebs, ga ec non qve Tavs _

mo sax le o ba. vid re mos wav le e bi ec no bi an teqsts,

mas wav le be li da fa ze am za debs cxrils, ro me lic

mos wav le eb ma un da Se av son.

af xa ze Tis mo sax le o bis Se mad gen lo ba

omam de (1992-1993) omis Sem dgo mi pe ri o di

mkvid ri

Ca mo sax le bu li

Sem deg mas wav le be li svams kiTx vas _ ro gor

fiq robT, mxo lod af xa zeT Sia mo sax le o bis ase Ti

mra va le ro va ni Se mad gen lo ba, Tu mTel sa qar Tve-

lo Si? (pa su xi sas Se saZ le be lia Ca moT va lon qve ya-

na Si mcxov re bi ki dev sxva erov ne bis xal xe bi). ro-

gor fiq robT, axer xe ben Tu ara isi ni (yve la er-

Tad) mSvi do bi an cxov re bas? pa su xe bi Ca mo i we re ba

da fa ze.

mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, ga moT qvan

mSvi do bi a ni cxov re bis Tvis sa Wi ro ver si e bi (5 wu-

Ti). (a mas iT va lis wi nebs qve Ta vis _ mo sax le o ba _

qveS mo Tav se bu li bu li ti a ni sa var ji So). Sem deg

jgu feb Si (2 jgu fi) _ I jgu fi da II jgu fi er Tad

ixi lavs so xums, III, IV jgu fi _ gag ras. pre zen ta ci-

i sas iye ne ben ru kas da sa Ta na do aR niS vnebs ake Te-

ben kon tu rul ru ka ze (3 wu Ti).

sa Si nao da va le ba _ Tqve ni az riT, ra prob le me-

bi Se iq mna omis Sem deg af xa zeT Si mo sax le o bi sa da

bu ne bis Tvis? mo i fiq reT am prob le me bis mog va re-

bis Tvis au ci le be li pi ro be bi. na az re vis gad mo ce-

ma Se giZ li aT: Ca na xa tiT, dRi u riT, fo to ma sa liT,

mi mar TviT, we ri liT da Tqven mi er mo fiq re bu li

sxva sa Su a le biT.

gak ve Ti li 52

gak ve Ti lis msvle lo ba:

sa sur ve li a, gak ve Ti li da iwy os sa Si nao da va le bis

gan xil viT (10 wu Ti) mas wav le be li mad lo bas ga da-

ux dis maT ide e bi saT vis da ga moT qvams va ra uds,

rom mo ma va li mSvi do bi a ni Ta nacx ov re biT gag-

rZel de ba. Sem deg mos wav le ebs sTxovs, ga ni xi lon

qve Ta vi _ me ur ne o ba, ro me li Tac isi ni ga i ge ben,

af xa ze Tis mra va le ro va ni mo sax le o ba omam de pe-

ri od Si ra saq mi a no biT iyo da ka ve bu li, Se a da ron

ka xe Tis sof lis me ur ne o bas (1-li Se ma ja me be li)

(sa mu Sao srul de ba cxri lis sa xiT) (10 wu Ti).

sof lis me ur ne o bis dar geb Si

ka xeT Si af xa zeT Si

(pre zen ta ci is Tvis 6 wu Ti)

Sem deg mos wav le e bi ec no bi an qve Tavs _ Rir sSe-

sa niS na o be bi _ wya ro g (6 wu Ti). mu Sa o ben 4 jgu-

fad I _ 1, II _ 2, III _ 3, 4, IV _ 5, 6 (sa sur ve lia mas-

wav le bel ma be di is mo nas tris Se sa xeb da ma te biT

mi a wo dos in for ma ci a, rom aq dak rZa lu lia er-

Ti a ni sa qar Tve los pir ve li me fe bag rat III) jgu-

fe bis pre zen ta ci is Tvis un da ga mo i yos 8 wu Ti _

Ti To e uls 2 wu Ti. da sas ruls mos wav le e bi we ri-

53

lo biT pa su xo ben bo lo or bu li ti an sa var ji Sos

(5 wu Ti).

qve Ta vi dan “mo sax le o ba” mos wav le e bi asa xe le-

ben Tbi li sis Zvel ub nebs. iyo fi an jgu fe bad da

Ti To e u li jgu fi iRebs da va le bas: mo i Zi on sxva-

das xva ti pis ma sa la Tbi li sis Zve li ub ne bi sa da

qu Ce bis Se sa xeb (I jgu fi _ so lo la kis Se sa xeb, II

jgu fi _ aba no Tub nis da a. S.) (5 wT.). da va le ba

srul de ba er Ti kvi ris gan mav lo ba Si.


Tvis:

sav. 1: am tye li, bzi fi.

sav. 2: be di is.

sav. 3: zug di di.

sav. 4: a) swo ri a, b) swo ri a, g) swo ri a, d) swo ri a,

e) swo ri a, v) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: qva nax Sirs

tyvar Cel Si mo i po ve ben, z) Sec do ma a, swo ri pa su-

xi a: af xa zeT Si dRes Zi ri Ta dad af xa ze bi, ru se bi

da som xe bi cxov ro ben, T) af xa ze Tis ha va Tbi li

da te ni a ni a.

gak ve Ti le bi 53/54. sam cxegak ve Ti le bi 53/54. sam cxe

gan sa vi Ta re be li una re bi: wya ro eb sa da ru ka ze mu-

Sa o bis, ma sa lis mo Zi e bis, msje lo bis, sa ku Ta ri az-

ris ga moT qmis.

gak ve Ti li 53

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav le be li mi mar Tavs

mos wav le ebs, ru ka ze aC ve non mdi na re mtkva ri da

mi si xe o bis ze mo na wi li (3 wT.). amis Sem deg ga ni xi-

lon qve Ta vi “mde ba re o ba” da iq Ca moT vli li obi-

eq te bis ru ka ze Cve ne biT ga mo yon sam cxis te ri to-

ria (5 wT.). am sa mu Sa os das ru le bis Sem deg ec no bi-

an wya ro a-s da da sa xe le bul fi zi kur er Te u lebs

aC ve ne ben ru ka ze (8 wT.). mu Sa o bis pro ces Si iye-

ne ben war mod ge nil fo to ma sa las. Sem deg ec no bi an

qve Tavs “mo sax le o ba” (4 wT.). mas wav le be li mci re

ko men tars ake Tebs am kuTx e Si som xu ri mo sax le o-

bis Tav moy ris mi ze zeb ze da mi u Ti Tebs, rom qar-

Tve leb ma da som xeb ma xan grZli vi Ta nacx ov re bis

pe ri o di mSvi do bi a nad gan vles (3 wT.). klas Si mu-

Sa o ba grZel de ba wya ro b-s gac no biT. mos wav le e bi

aq ti u rad iye ne ben ru kas da sa xe le bu li obi eq te-

bis saC ve neb lad (8 wT.) (am ad gi le bis ukeT war mod-

ge nis Tvis maT ex ma re ba fo to ma sa la).

sam cxis mo sax le o bis saq mi a no bas ec no bi an qve-

Ta vi dan “me ur ne o ba” (5 wT.). mas wav leb lis Txov niT

mos wav le e bi da fa ze Ca mo we ren dar gebs, rom le bic

am kuTx is mo sax le o bis sa me ur neo saq mi a no ba ze uq-

mniT war mod ge nas (5 wT.). mu Sa o bis da sas ruls ga-

ni xi la ven wya ro g-s da upa su xe ben mis qve moT mo-

ce mul sa var ji Sos (4 wT.).

sa Si nao da va le ba _ in ter ne tis an en cik lo pe di-

is sa Su a le biT mo i po ve cno be bi bor jo mis xe o bis

Se sa xeb, ga a ca ni klass. da va le ba Se as ru le er Ti

kvi ris va da Si.

gak ve Ti li 54


iwy os mas wav leb lis kiTx viT, ro gor da a xa si a Teb-

diT sam cxis bu ne bas ram de ni me wi na da de biT? pa-

su xe bi fiq sir de ba da fa ze (6 wT.). sa mu Sao grZel-

de ba mas wav leb lis mi Ti Te biT _ sam cxis bu neb riv

si la ma zes ada mi a nis saq mi a no biT Seq mni li Rir sSe-

sa niS na o be bic ema te ba. ama Si da sar wmu neb lad ga-

ni xi leT wya ro d (3 wT.). wya ros gan xil va xde ba

yve las ga sa go nad (8 wT.). mas wav le be li mci re ko-

men tars ake Tebs var Zi i sa da va nis qva be bis Se sa xeb

(mag., va nis qva be bis ked leb ma Se mog vi na xes “vef xis-

tya os nis” stro fe bis uZ ve le si war we re bi) (3 wT).

mos wav le e bi upa su xe ben wya ros qveS mo Tav se bul

1-l da me-2 sa var ji Sos da msje lo ben (6 wT.). am

sa mu Sa os das ru le bis Sem deg we ri lo biT as ru le-

ben Se ma ja me bel sa var ji So ebs (10 wT.) (pa su xe bis

Se je re bis Tvis 4 wT.).


sav. 1: xer Tvi si.

sav. 2: g).

sav. 3: b).

sav. 4: kar to fi li.

sav. 5: a) swo ri a, b) swo ri a, g) Sec do ma a, swo ri

pa su xi a: q. axal ci xe Si mdi na re focx o vi mo e di ne-

ba, d) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: sam cxe Si Zi ri Ta dad

qar Tve le bi da som xe bi cxov ro ben, v) swo ri a.

gak ve Ti le bi 55/56. ja va xe Tigak ve Ti le bi 55/56. ja va xe Ti

gan sa vi Ta re be li una re bi: wya ro eb sa da ru keb ze

mu Sa o bis, dak vir ve bis, ana li zis, Se da re bis, das-

kvnis ga mo ta nis.

gak ve Ti li 55

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav le be li teq stSi Se-

mo Ta va ze bu li xal xu ri leq siT (wya ro a) cdi lobs

mos wav le e bis yu radR e ba mi iq ci os (2 wT.).

mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, kuTx is ad-

gil mde ba re o bis ga sar kve vad ga ec non qve Tavs –

mde ba re o ba, kon tu rul ru ka ze sa sur ve li fe riT

mo niS non ja va xe Ti da upa su xon qve Ta vis me-2 bu-

li ti an sa var ji Sos, ro mel sac cxri lis sa xiT war-

mo ad ge nen (mi Ti Te bis Tvis _ 2 wT., sa mu Sa os Se sas-

ru leb lad ki mos wav le ebs eZ le vaT 10 wT.):

ho ri zon tis

mxa re

sa qar Tve los

kuTx e e bi

sxva te ri to-

ri e bi

amis Sem deg in di vi du a lu rad ec no bi an wya ro b

da g-s da kvlav av se ben mas wav leb lis mi er Se Ta va-

ze bul cxrils, Sem deg ki war we rebs uke Te ben Ca-

moT vlil tbebs (10 wT.).

ge og ra fi u li obi-

eq tida ma xa si a Te be li Ta vi se bu re ba

mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, vi sac Se saZ-

leb lo ba eq ne ba, in ter ne tis sa Su a le biT mo i Zi on

da er Ti kvi ris Sem deg war mo ad gi non in for ma cia

fa rav ni sa da ta bawy u ris tbe bis Se sa xeb. Sem deg

mos wav le e bi ec no bi an qve Tavs _ mo sax le o ba _ wya-

ro g-sTan er Tad (10 wT.). mas wav le be li Ria kiTx-

ve bis sa Su a le biT amow mebs mos wav le e bis teq stze

mu Sa o bis xa risxs da msje lo bis unars. (svams kiTx-

54

vebs, is mens mos wav le Ta Tun dac mci re ko men ta-

rebs da Tvi To nac aZ levs gan mar te bebs) (8 wT.).

ko men ta ri mas wav leb lis Tvis:

mas wav le bel ma Ta vi un da aa ri dos sa kiTx is

zed met po li ti ze bas, rad gan mos wav le ebs jer ar

ga aC ni aT sa Ta na do cod na da una re bi is to ri u li

mov le ne bi sa da faq te bis swo rad Se fa se bi sa da ga-

a na li ze bis Tvis. Se sa ba mi sad, am is to ri ul Te ma ti-

kas mos wav le e bi mom dev no kla seb Si ga ec no bi an

sa Si nao da va le ba: teq sti dan mi Re bu li in for-

ma ci is sa fuZ vel ze we ri lo biT da a xa si a TeT ja va-

xe Tis bu neb ri vi pi ro be bi (mi Ti Te bis Tvis 3 wT.).

gak ve Ti li 56


ma gak ve Ti li sa Si nao da va le bis gan xil viT da-

iwy os (8 wT.). Sem deg igi svams kiTx vas _ ro gor

fiq robT, aseT ge og ra fi ul ga re mo Si me ur ne o bis

ra dar ge bi Se iZ le ba gan vi Ta re bu li yo ja va xeT Si?

mci re ko men ta re bis mos me nis Sem deg mos wav le e bi

ec no bi an qve Tavs _ me ur ne o ba, wya ro d-s da av se-

ben cxrils (10 wT.):

ja va xe Tis me ur ne o bis dar-

ge bi Zve li dro i dan dRem de

Ta na med ro ve ja va xe Tis

me ur ne o bis dar ge bi

(sa sur ve lia wya ro d-s qveS mo Tav se bul bu li-

ti an sa var ji So ze pa su xi ga e ces Se da re bis xer-

xiT)

Sem deg mos wav le e bi ec no bi an Rir sSe sa niS na o-

bebs _ wya ro d _ (8 wT.) da mas wav leb lis Txov niT

Ca mo we ren:

vi co di ga vi ge

(3 wT.)

pre zen ta ci is Tvis ga mo e yo faT 5 wT. Sem deg in-

di vi du a lu rad as ru le ben wya ro d-s qveS mo Tav se-

bul da Se ma ja me bel sa var ji So ebs (10 wT.).

sa Si nao da va le ba (mi Ti Te bis Tvis 1 wT.)

vTqvaT, da ga va les eq skur si am ZRo lo ba. ja va xe-

Tis ukeT ga sac no bad jgu fis wev rebs ro me li obi-

eq te bis nax vas Ses Ta va zeb di? ra tom?


sav. 1: ye lis da ba za le Tis.

sav. 2: fo ka.

sav. 3: g).

sav. 4: a) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: ja va xe TSi

farTobiT yve la ze di di tba fa rava ni a, b) swo-

ri a, g) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: ja va xe Ti Tur-

qeTs hqon da dapy ro bi li. d) Sec do ma a, swo ri pa-

su xi a: a xal qa la qi sa qar Tve lo Si er T-erT yve la ze

Zvel qa la qad aris miC ne u li. e) swo ri a, v) Sec do ma a,

swo ri pa su xia: wmin da ni nos saxels fo kis ek le si-

is mSe neb lo ba ukav Sir de ba, z) swo ri a, T) Sec do-

ma a, swo ri pa su xi a: ja va xe Tis mo sax le o ba qar TlSi,

ime reT sa da gu ri a Si ga da sax le bu la, i) swo ri a.

gak ve Ti le bi 57/58. aWa ragak ve Ti le bi 57/58. aWa ra


ru ka ze mu Sa o bis, das kvnis ga ke Te bis.

gak ve Ti li 57

gak ve Ti lis msvle lo ba: gak ve Ti li iwy e ba mas wav-

leb lis mi mar TviT mos wav le e bi sad mi _ kuTx e, ro-

mel sac dRes ga ec no biT, Tqven Tvis gan sa kuT re biT

cno bi lia sazR vao ku ror te biT. Se saZ le be li a,

zo gi erTs da gis ve ni aT ki dec am mxa re Si. da fiq-

rdiT, ro mel kuTx e zea sa u ba ri. ro mel zRva ze

aqvs mas ga sas vle li (3 wT.)? pa su xis mi Re bis Sem-

deg mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, ru kis dax-

ma re biT Ca moT va lon sazR vao ku ror te bi (3 wT.).

am sa mu Sa os das ru le bis Sem deg ec no bi an qve Tavs

“me ur ne o ba” da upa su xe ben 1-l sa var ji Sos (6 wT.).

wya ro a-s gan xil vi sas da sa xe le bul ge og ra fi ul

obi eq tebs aC ve ne ben ru ka ze (5 wT.). aWa ris mo sax-

le o bis ga sac no bad in di vi du a lu rad kiTx u lo ben

qve Tavs ~mo sax le o ba” (6 wT.). mas wav le be li mos-

wav le ebs sTxovs, Tvi Ton da as ru lon da fa ze Se-

Ta va ze bu li wi na da de be bi: 1. aWa ris mo sax le o ba

.............. ba to no bis qveS iyo. 2. aWa ra sa qar Tve los

kuTx e ebs So ris yve la ze .............. da sax le bu li a.

3. gan sxva ve bu li .............. ga mo mo sax le o ba ara Ta-

nab ra daa ga na wi le bu li (8 wT.). am sa mu Sa os das ru-

le bis Sem deg ec no bi an wya ro b-s da Ca moT vlil

ge og ra fi ul obi eq tebs aC ve ne ben ru ka ze (5 wT.).

sa mu Sa os ag rZe le ben ba Tu mis Se sa xeb in for ma ci-

is gan xil viT (3 wT.). mas wav le be li svams kiTx vas _

vin mes xom ar una xavs Ta na med ro ve ba Tu mi, ra STa-

beW di le ba gaqvT? is me nen yve la msur ve lis azrs

(3 wT.).

sa Si nao da va le ba _ Tqve ni az riT, ra tom in te-

res de ba yo vel wli u rad uf ro me ti ada mi a ni aWa-

riT?

gak ve Ti li 58


da va le bis gan xil viT (8 wT.). Sem deg ec no bi an qve-

Tavs _ ~me ur ne o ba” (4 wT.). upa su xe ben mas wav leb lis

kiTx vas _ ra uwy obs xels me ur ne o bis Ca moT vli li

dar ge bis gan vi Ta re bas (6 wT.)? Sem deg iwy e ben Rir-

sSe sa niS na o be bis gac no bas da yve la obi eqts SeZ-

le bis dag va rad aC ve neben ru ka ze (10 wT.).

da sas ruls, mos wav le e bi mu Sa o ben Se ma ja me bel

sa var ji So eb ze (10 wT.). mas wav le bel Tan er Tad

aje re ben pa su xebs (5 wT.).

pasuxebi Semajamebeli savarjiSoebisTvis:

sav. 1. Woroxi, kintriSi, sxalTa, Wvani.

sav. 2. a) sworia, b) sworia, g) sworia, d) Sec-

domaa, swori pasuxia: aWaris mosaxleobis didi

nawili zRvispira raonebSi cxovrobs, e) sworia,

v) Secdomaa, swori pasuxia: aWara 300 wlis gan-

mavlobaSi TurqeTis batonobis qveS iyo, z) swo-

ria, T) Secdomaa, swori pasuxia: aWaraSi gaSene-

bulia Caisa da citrusis plantaciebi, i) sworia,

k) Secdomaa, swori pasuxia: arsianis qedi aWaris

aRmosavleTiT mdebareobs, l) sworia: gonios cixe

Woroxis SesarTavTan, e. i. TurqeTis sazRvarTan

mdebareobs.

55

gak ve Ti li 59. sa qar Tve los istoriuli gak ve Ti li 59. sa qar Tve los istoriuli

mi we bimi we bi

gan sa vi Ta re be li una re bi: ru ka ze mu Sa o bis, mos me-

nis, msje lo bi sa da das kvne bis ga mo ta nis.


wav le be li sTxovs mos wav le ebs, da ak vir dnen mo-

ce mul ru kas. wi Te li fan qriT mkveT rad ga a fe ra-

don sa qar Tve los sa xel mwi fo sazR vre bi, Sem deg

amo i we ron is kuTx e e bi, rom le bic sa qar Tve los

sa xel mwi fo sazR vrebs ga reT dar Ca. mas wav le be-

li uTi Tebs, rom es kuTx e e bi sa qar Tve los is to-

ri u li mi we bi a. yu radR e bas amax vi lebs, rom yve la

aR niS nu li ga na pi ra kuTxea da ami tom mter Ta gan

pir vel dar tymas swo red isi ni iReb dnen (10 wT.).

Sem deg mi ni- leq ci is sa Su a le biT mas wav le be li

mos wav le ebs ac nobs ori mus li mu ri sa xel mwi fos

_ ira ni sa da os ma le Tis swraf vas sa qar Tve los da-

uf le bi saT vis (5 wT.).

is to ri u li mi we bis gan xil va iwy e ba is to ri u-

li he re Ti dan. mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs,

ru kis sa Su a le biT da ad gi non, sad mde ba re ob da he-

re Ti. mi u Ti Tebs, rom ge og ra fi u li mde ba re o bis,

bu neb ri vi sim did ris “wya lo biT” igi ira ni sa da

os ma le Tis yu radR e bis cen trSi mo eq ca. Se deg mac

ar da a yov na _ igi Tur qe Ti sa da ira nis kuT vni le-

bad iq ca. ara nak leb da a za ra les he re Ti le keb mac

(mi u Ti Tos le ke bis sacx ov re be li te ri to ri a).

aq ve mas wav le be li gan mar tavs ter mi nis “in gi-

lo” mniS vne lo bas. asa xe lebs qur mu xis (ka xis r-ni)

wm. gi or gis ta Zars, ro mel sac dRem de sa Tu Tad

uv li an in gi lo qar Tve le bi (5 wT.).

Sem deg mos wav le e bi ru kis sa Su a le biT gan sazR-

vra ven laz Ta gan sax le bis are als Zve lad da msje-

lo ben, Zi ri Ta dad ra saq mi a no biT iy vnen la ze bi

da ka ve bul ni. mas wav le be li mi u Ti Tebs, rom isi ni

sa u ke Te so xiTx u ro e bic iy vnen (7 wT.).

la ze Tis Sem deg mos wav le e bi sam xreT -da sav le-

Ti sa qar Tve los, is to ri ul ze mo qarTls _ mes-

xeTs “es tum re bi an”. ru kis dax ma re biT msje lo ben,

ra tom gax da es kuTxe mtre bis in te re sis sa ga ni

(a qe dan ad vi lad Se iZ le bo da SeW ra ro gorc da-

sav leT, ise aR mo sav leT sa qar Tve lo Si, ker Zod —

qar TlSi), Sem deg ec no bi an teqsts _ mes xe Ti da

ru kis dax ma re biT ad ge nen Ca moT vli li kuTx e e bi-

dan ro me li aRar Se dis sam xreT -da sav le Ti sa qar-

Tve los dRe van del sazR vreb Si (7 wT.). da va le bis

Ses ru le bis Sem deg mas wav le be li uTi Tebs, rom

sa qar Tve los is to ri ul te ri to ri a ze dRem de ar

gam qra la qar Tu li kva li. amis das tu ria mra va li

ek le si i sa Tu nan gre vis naS Ti mes xe Tis mi wa ze: par-

xa li, oS ki, ba na, iS xa ni (5 wT.).

gak ve Ti lis bo los mos wav le e bi as ru le ben sa-

var ji So ebs (4 wT.).


sav. 1: a) swo ri a, b) swo ri a: la zeTs Tur qeT Si

la zis tans uwo de ben, g) Sec do ma a, swo ri pa su xi a:

sa in gi los qar Tve leb ma qar Tu li ena da adaT -we-

se bi Se i nar Cu nes, d) swo ri a, e) swo ria v) Sec do ma a,

swo ri pa su xi a: sa in gi lo a zer ba i ja nis te ri to ri-

a ze mde ba re obs.

sav. 2: b).

gak ve Ti li 60 aR mo sav le Ti sa qar Tve los is-gak ve Ti li 60 aR mo sav le Ti sa qar Tve los is-

to ri u li qa la qe bito ri u li qa la qe bi

gan sa vi Ta re be li una re bi: ru ka ze mu Sa o bis, dak vir-

ve bis, msje lo bis, az ris ga moT qmis.


iwy ebs mi ni- leq ci iT. mos wav le ebs uam bobs, rom sa-

qar Tve lo Si sa qa la qo cxov re ba uZ ve le si dro i dan

ar se bob da. amas adas tu rebs Zvel qar Tu li, som xu-

ri da ber Znul -ro ma u li wya ro e bi, ar qe o lo gi u ri

mo na ce me bi. igi ase ve mi u Ti Tebs, rom Zve li qa la-

qe bis ume te so ba na qa la qa rad ix se ni e ba, na wi li ki

dRem de ag rZe lebs si cocx les (5 wT.).

amis Sem deg mos wav le ebs sTxovs, Tu Se uZ li aT,

da a sa xe lon qa la qe bi, rom le bic war sul Sic ar se-

bob da da dRe sac ga nag rZo ben ar se bo bas.

Sem deg da fa ze wers sity vas ~na qa la qa ri~ da

mos wav le ebs sTxovs, ga moT qvan va ra u di, ra mi ze-

zeb ma Se iZ le ba ga da aq ci os qa la qi na qa la qa rad (5

wT.).

mos wav le e bi mu Sa o ben teq stze (k.n.s.-s me To-

diT), ru ka ze eZe ben yve la da sa xe le bul qa laq sa

da na qa la qars. yu radR e bas amax vi le ben da sa xe le-

bu li qa la qe bis ge og ra fi ul mde ba re o ba ze, ada-

re ben er Tma neTs da ga mo yo fen gan sxva ve buls (10

wT.).

mas wav le be li mi a niS nebs qa la qe bis zRvas Tan an

mdi na res Tan ax los mde ba re o bis au ci leb lo bas da

svams kiTx vas: Tqve ni az riT, ra tom iyo sa Wi ro qa-

la qi saT vis wyal Tan (mdi na res Tan, zRvas Tan) si ax-

lo ve?

sa va ra u do pa su xe bis mos me nis Sem deg kvlav

ekiTx e ba mos wav le ebs:

1. ra ar se bi Ti gan sxva ve baa Zvel da axal qa la-

qebs So ris?

2. ra saq mi a no biT iyo da ka ve bu li qa la qis mo-

sax le o ba? (10 wT.)

Sem deg mas wav le be li uTi Tebs, rom yve la qa-

laqs aqvs mniS vne lo va ni ma xa si a Te be li, rom li Tac

es qa la qi aRiq me ba, ma ga li Tad, vax tang gor gas lis

Zeg lis xse ne biT Tbi li si gvax sen de ba. Sem deg mos-

wav le e bi ak vir de bi an fo to ma sa las da asa xe le ben,

ras Tvli an ma xa si a Teb lad qa laq Te la vi sT vis, go-

ris Tvis, siR na Ri sT vis (5 wT.). Sem deg iyo fi an or

jgu fad da ada re ben ro me li me or qa laqs. I jgu fi

ada rebs siR naR sa da gors (ve nis di ag ra mis ga mo ye-

ne biT), xo lo II jgu fi _ Te lav sa da rus Tavs). mos-

wav le e bi da ad ge nen maT sa er To da gan mas xva ve bel

niS nebs (mde ba re o ba, ar qi teq tu ru li ier sa xe da

sxv., ro mel sac Se niS na ven). gak ve Ti lis da sas ruls

mos wav le e bi awy o ben Ta vi an Ti naS ro me bis pre zen-

ta ci as (8 wT.).

gak ve Ti li 61. da sa vle Ti sa qar Tve los is-gak ve Ti li 61. da sa vle Ti sa qar Tve los is-

to ri u li qa laqe bito ri u li qa laqe bi

gan sa vi Ta re be li una re bi: teq stze mu Sa o bis, nas-

wav lis ga mo ye ne bis, we ri lo bi Ti sa mu Sa os Ses ru-

le bis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: mos wav le e bi ec no bi an

teqsts “qu Ta i si” da iwy e ben mis gan xil vas, ag reT ve

wya ro a-s da wya ro b-s (sa sur ve lia mas wav le bel ma

56

ga a ke Tos mci re ko men ta ri ge la Tis aka de mi is Se sa-

xeb) (7-10 wT.). mas wav le be li kiTx ve bis sa Su a le biT

amow mebs teq stis gac no bis xa risxs da is mens wya ro

a-s qve moT mo ce mu li kiTx vis pa suxs (10 wT).

qu Ta i sis Rirs Se sa niS na o be bis ga sac no bad kiTx-

u lo ben wya ro g-s, mas wav le be li mos wav le ebs

sTxovs ga ix se non mi Ti ar go nav teb ze (5-7 wT.). mos-

wav le e bi pa su xo ben wya ros qve moT mo ce mul kiTx-

vas da we ri lo biT as ru le ben Se ma ja me bel sa var-

ji So ebs (5-7 wT.).

Sem deg mos wav le e bi ec no bi an teqsts “va ni”, wya-

ro d-s da wya ro e-s, xde ba va nis na qa la qa ris ad-

gil mde ba re o bis mi Ti Te ba ru ka ze. mas wav le be li

sa ub robs kol xeT ze da mis kav Si reb ze sa ber ZneT-

Tan, ag reT ve va nis gaTx re bis mniS vne lo ba ze; mos-

wav le e bi pa su xo ben wya ro d-s qveS mo ce mul kiTx-

vas (10-15 wT.).


sav. 1: da viT aR ma Se neb lis.

sav. 2: mwva ney va vi la.

sav. 3: b).

sav. 4: a) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: ia so nis mRvi-

mis mi da mo eb Si ire mi, Sve li da daT vi aRar bi nad-

robs, b) swo ri a, g) swo ri a, d) Sec do ma a, swo ri pa-

su xi a: qu Ta i si kav ka si is er T-er Ti yve la ze Zve li

qa la qia e) swo ri a, v) swo ri a, z) Sec do ma a, swo ri

pa su xi a: wyal wi Te la ka ni o nis sa xe li a, ro me lic

mdi na re wyal wi Te las xe o bas gas devs, T) Sec do ma a,

swo ri pa su xi a: bag rat III-is mi er aSe ne buli ta Z ris-

gan dRes mxo lod nan gre ve bia Se mor Ce ni li, i) swo-

ri a.

gak ve Ti li 62. xvna- Tes vagak ve Ti li 62. xvna- Tes va

gan sa vi Ta re be li una re bi: dak vir ve bis, pa ra le le-

bis gav le bis, Se da re bis, lo gi ku ri az rov ne bis.


iwy ebs a.k.r. me To diT: da fa ze wers sity vas “gu-

Ta ni” da sTxovs mos wav le ebs ga moT qvan az ri ris

aso ci a ci as iw vevs. Sem deg svams kiTx vas _ “ra iciT

guT nis Se sa xeb?” (7 wT.).

pa su xe bis mos me nis Sem deg mok led sa ub robs

sa qar Tve lo Si sax vne li ia ra Re bis mra val fe rov-

ne ba ze da xazs us vams, rom aseT mra val gva ro bas

ga na pi ro bebs sa qar Tve los ge og ra fi u li ga re mo.

aqe dan ga mom di na re, aR mo sav leT sa qar Tve lo Si mi-

wis sax na vad xSi rad iye neb dnen did gu Tans, ro-

mel Sic ram de ni me uRe li xa ri iyo Seb mu li. Sem deg

mos wav le ebs us vams Ria ti pis kiTx vas _ “Tqve ni

az riT, ra tom abam dnen gu Tan Si ram de ni me uRel

xars?” sa va ra u do pa su xis mos me nis Sem deg Tvi To-

nac gan mar tavs, rom aR mo sav leT sa qar Tve lo Si

xSi ri gval ve bis ga mo mi wa ma ga ri a, ami tom sa Wi roa

di di, Zli e ri gam we vi Za la, rom ni a da gi Rrmad mo-

ix nas (15 wT.). yu radR e bas amax vi lebs guT ne u lis

wev reb ze (guT nis de da, mex re), ur Ti er Tdax ma re bis

for ma ze (mod ga mi). mos wav le e bi as ru le ben pir vel

da me o re bu li ti an sa var ji So ebs (8 wT.). Sem deg

ec no bi an “o ro ve las” teqsts da aq ve un da aRi niS-

nos, rom oro ve la Zve lad, qris ti a no bis mi Re bam-

de mi waT moq me de bis Rmer Tad mo i az re bo da. sTxovs

mos wav le ebs, upa su xon pir vel bu li ti an sa var ji-

Sos cno ba 1-is Sem deg. pa su xis Sem deg mos wav le-

eb ma im sje lon, sa i dan ra fu Zis gan war mos dge ba

sity va “mek vle” (9 wT.)

Sem deg mas wav le be li sa ub robs xa ris gan sa kuT-

re bul rol ze qar Tve li gle xis cxov re ba Si (3 wT.)

da sTxovs mos wav le ebs, Sem de gi gak ve Ti lis Tvis

mo i Zi on ra me in for ma cia xa ris Se sa xeb sa qar Tve-

lo Si.


Tvis :

sav. 2: a) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: ane u li Se-

mod go ma ze da sa Te sad mom za de bul mi was ewo de ba,

b) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: guT nis de da xa rebs win

mi uZR o da, zogjer ki ukan mihyveboda. g) swo ri a,

d) swo ri a, e) swo ri a.

sav. 3: d).

ko men ta ri mas wav leb lis Tvis

mi waT moq me de ba sa qar Tve lo Si uZ ve le si dro i-

dan iyo gan vi Ta re bu li. is Ta vis Ta vad or dargs

me min dvre o ba sa da meve na xe o bas aer Ti a nebs. me min-

dvre o ba mar cvle u lis moy va nas gu lis xmobs. sa-

qar Tve los mra val fe ro van ma bu ne bam xe li Se uwyo

aq sxva das xvag va ri ji Sis mar cvle u lis: xor blis,

qe ris, Wva vis, si min dis, Ro mis.... gav rce le bas. mar-

cvle u lis moy va nas xan grZli vi pro ce si uZR o da

win. sa Wi ro iyo mi si da Tes va. da sa Te sad ki _ mi-

wis mom za de ba, ni a da gis da mu Sa ve ba. zog jer ni a-

da gis da sa mu Sa veb lad tyis ga Cex vac ux de bo daT.

tyes ga zaf xul ze ga Ce xav dnen, xe ebs moW rid nen xis

Zi rebs ki zaf xul Si cecxls wa u ki deb dnen, es aad-

vi leb da Zi re bis amo Zir kvas da mi wis mo sax na vad

mom za de bas. am we siT mi wis mo sax na vad mom za de bas

axos aRe ba ewo de ba.

Tav da pir ve lad mi was xe lis ia ra RiT, To xi Ta

da ba riT amu Sa veb dnen. mi wis da sa mu Sa ve be li xe-

lis ia ra Re bi jer ki dev qvis xa na Si gvxvde ba. Sem-

deg uk ve Se iq mna sax vne li ia ra Ri, ro mel sac gam-

we vi Za la esa Wi ro e bo da. sa qar Tve los bu ne bis

sxva das xvag va ro ba ni a da gis na ir sa xe o bas ga na pi-

ro beb da. sxva das xvag va ri ni a da gis na ir sa xe o ba ki

sxva das xvag var sax vnel ia raRs mo iTx ov da. swo red

ami tom sa qar Tve lo Si sax vne lis sxva das xva sa xe o ba

iyo gav rce le bu li da sa qar Tve los ~sax vne li ia-

ra Ris cocx a li mu ze u mic~ ki uwo des. sax vnel ia-

raRs Zvel sa qar Tve lo Si er qvans uwo deb dnen.

aR mo sav leTi sa qar Tve los bar Si uwin mi was di-

di guT niT xnav dnen. gu Tans mxo lod sax nis -sak ve-

Te li aqvs rki nis. sax nis -sak ve Te li guT nis is na wi-

li a, ro me lic mi was af xvi e rebs, belts Wris.

gu Tans win guT nis de da mi uZR o da _ xa rebs mi-

mar Tu le bas aZ lev da. zog sax vnels ki guT nis de da

ukan mih yve bo da da sax vne liT swor kvals av leb da,

kvals as wo reb da. xa re bis gam re ki, dam pu re be li da

mom vle li mex re iyo. dRe xa rebs di lis mex re uv-

li da, Ra miT ki _ Ra mi sa.

~ra ki xvna- Tes va da mo sav lis moy va na sa uf lo

saq med iyo miC ne u li, am saq mis avan -Ca va ni guT nis-

de da, Wku is sa kiTx a v ka cad iT vle bo da. imis sity-

vas sxva wo na da fa si hqon da, ui mi sod so fe li ara-

na ir saq mes ar ga dawy vet da, arc av sa da kargs” (n.

57

Sa ta i Ze, pu ris is to ri a).

xvnas Tes va moh yve bo da. mox nul kvleb Si Tesls

xe liT hyrid nen. da Te sil mi wa ze ki kab dos ga da a-

ta reb dnen. kab do sa xe lu ri a ni fi ca ri a, ro mel sac

far cxi _ mi wis ga saf xvi e re be li ia ra Ri aqvs mob mu-

li. zog jer mxo lod farcxs ga da a ta reb dnen, Tes-

li Rrmad rom Ca su li yo mi wa Si da da Te si li mi wac

rom mos wo re bu li yo. sa qar Tve lo Si mar cvle uls

ga zaf xul zec Tes dnen da Se mod go ma zec, es mar-

cvle u lis jiS ze da bu neb riv pi ro beb ze iyo da-

mo ki de bu li. Se mod go ma ze da sa Te sad mom za de bul

mi was ane u li ewo de ba. gle xis oja xi sa ku Ta ri Za-

le biT mi wis mox vnas ver axer xeb da, ram de ni me uRe-

li xa ri glexs ar hyav da, zogs arc gu Ta ni hqon da,

ami tom me zob le bi da mo ke Te e bi xvnis dros er Tma-

neTs ex ma re bod nen xa riT, guT ni Ta Tu mu Sa xe liT.

aseT dax ma re bas mod ga mi ewo de ba. mod ga mis Ti To-

e ul wevrs Ta vi si mo va le o ba hqon da. mod gams mas-

pin Ze li gu lux vad umas pin Zlde bo da.

aR mo sav leT sa qar Tve los bar Si mi was mor wyva

sWir de ba. sar wya vad aq mdi na res iye neb dnen. sa-

gan ge bo dac gah yav daT sar wyavi ar xe bi. uZ ve le si

sar wya vi ar xe bis mi wa Si Caf lul na wi lebs ax lac

po u lo ben.

xa ris ga re Se sa qar Tve los bar Si Ta vis ga ta na

Za li an uWir daT. xa ri oja xis mar Ce na lad iT vle-

bo da.

Tqmu le ba xa ri sa da ir mis Se jib ris Se sa xeb

RmerTs qve ya nad ada mi a ni rom ga u Ce ni a, ima zec

ufiq ri a, mas Ta vi ro gor Se e na xa. dam xma red ro me-

li pi ruty vi ga mo ad ge bo da. ire mi da xa ri mo ux mia

da ub rZa ne bi a: ga i qe ciT da vinc uf ro ma le ga-

da ir bens cas, imas da va sa Cuq re bo. ire mi mar Tlac

gaq ce u la, mag ram sir bi liT daR li la da mom kvda-

ra. mxo lod mi si nak va le vi dar Ce ni la ca ze. mas ir-

mis nax to mi hqvi a. xa ri ki din jad wa su la, cox niT.

gvi an mi uR we via cis ka ba do nis Tvis, mag ram ma inc

mi su la. xa ris nak va le vic das Ce nia cas, mas xa ris

na va li ewo de ba. Sem deg ukur Txe bia RmerTs xa ri,

mi si qe di da u lo cia da mis Tvis ada mi anis Se nax vis

tvir Ti da u kis re bi a.

mas wav le bel ma aux snas bav Svebs am Tqmu le bis

ar si, ker Zod isa ub ros xa ris mniS vne lo bis Se sa xeb

qar Tve li xal xis yo fa Si.

gak ve Ti li 63. marcvleulis mosavlis aRebagak ve Ti li 63. marcvleulis mosavlis aReba

gan sa vi Ta re be li una re bi: dak vir ve bis, lo gi ku ri

az rov ne bis, pa ra le le bis gav le bis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav le be li da fa ze wers

sity vas “mka TaT ve” da mos wav le ebs sTxovs da Sa-

lon sity va or na wi lad ise, rom ori da mo u ki de be-

li, srul mniS vne lo va ni sity va mi i Ron. Sem deg mas-

wav le be li gan mar tavs sity va “mkis” mniS vne lo bas

(7 wu Ti).

mas wav le bels moh yavs sul xan -sa ba se u li gan-

mar te ba _ “lew va ya nis da beg va a” da Sem deg mos wav-

le ebs sTxovs, ga moT qvan va ra u di, ra igu lis xme ba

ya nis da beg va Si; da ak vir dnen wya ro a-s da ipo von

ya nis da sa beg vi ia ra Ri. mas wav le bel ma un da gan-

mar tos, rom kev ri, Zi ri Ta dad, fiW vis xi sa gan

mzad de bo da, rad gan fiW vi io lad ar lpe bo da (10

wu Ti).

amis Sem deg teq sti sa da su ra Te bis ga mo ye ne-

biT mos wav le e bi Tan mim dev ro biT aR we ren sa mu Sao

pro cess mkis da sawy i si dan mar cvle u lis da bi na ve-

bam de; ec no bi an yve la im sa me ur neo ia raRs, ra sac

am dros iye neb dnen (wya ro a, b) (10 wu Ti).

Sem deg mos wav le e bi kiTx u lo ben xal xur leqss

da gan mar ta ven Ti To e ul stri qons (10 wu Ti).

sa Si nao da va le ba: Sem de gi gak ve Ti lis Tvis war-

mo ad gi non Sro mi Ti pro ce sis am sax ve li leq si an

sim Re ra (3 wu Ti).

gak ve Ti li 64. ras amzadebdnen gak ve Ti li 64. ras amzadebdnen

marcvleulisgan saqarTveloSi?marcvleulisgan saqarTveloSi?


vid re ada mi a ni pu ris cxo bas is wav li da, ma nam-

de sak ma od xan grZ liv ma drom ga i a ra. Tav da pir ve-

lad mar cvle uls ar fqvav dnen da mo xar Suls fa-

fis sa xiT Wa mdnen. sa qar Tve lo Si ax lac mi ir Tme-

ven Zve li we siT mom za de bul mo xar Sul xor bals _

wan dil sa da kor kots.

sa qar Tve lo Si mar cvle u li Zve li dro i dan

moh yav daT. ar qe o lo gi u ri gaTx re bi sas mec ni e reb-

ma uZ ve les mar cvle uls mi ag nes. cno bi lia pu ris

ga mocx o bis ori we si _ sa fuv ri a ni da usa fuv ro.

usa fuv ro purs uf ro ad re acx ob dnen, Tum ca mas

ume te sad sa qar Tve los mTi a neT Si acx o ben da xmi-

ads uwo de ben. xmi ads ga mocx o bis Ta vi si we si aqvs.

xmi a dis coms ga xu re bul sip qva ze, kec ze an ub ra-

lod cxel na car Si acx ob dnen, dRes ki sacx o bad

ta fac ga mo i ye ne ba. mog vi a ne biT sa fu a ris dam za-

de bis wess mi ag nes, sa fu ars Cven Si pu ris de das an

xaSs uwo de ben.

sa qar Tve los sxva das xva kuTx e Si sxva das xva na i-

ri pu ri cxve bo da da ax lac cxve ba. pu ri gan sxvav-

de bo da mar cvle u lis sa xe e bis mi xed viT: if qlis,

Wva vis, qe ris. ase ve gan sxva ve bu li iyo for mi sa da

fe ris mi xed viT: mrgva li, grZe li, brtye li, gu la-

mo Re bu li mes xu ri... TeT ri, Sa vi, ru xi... yve las-

Tvis cno bi lia To nis, So Tis, de das pu ri. To nis

purs ax la qar Tul pur sac uwo de ben, So Tis pu ri

Zri Ta dad ka xeT sa da qar TlSi cxve ba. sxva das xva

sa xis pu ris ga mocx o ba ume tes wi lad xor blis jiS-

ze iyo da mo ki de bu li.

aR mo sav leT sa qar Tve los mTi a neT Si xor blis

ise Ti ji Se bi mo di o da, ro mel Ta mar cvals we bov-

ne ba ak lda. co mi To nis ked leb ze ver ek ro bo-

da. ami tom aq purs ke ra ze ga xu re bul sip qva ze

an fur ne Si acx ob dnen. aR mo sav leT sa qar Tve los

bar Si To ne iyo gav rce le bu li. To ne sam na i ri a: mi-

wa Si mTli a nad Cad gmu li, na xev rad Cad gmu li da

mi wis ze da.

ja va xeT Si purs pa ta ra fur ne Si acx ob dnen.

fur ne sax lSi hqon daT ga mar Tu li. Tu ojax Si

fur ne ar iyo, ma Sin purs brtyel Txel qva ze _

saj ze acx ob dnen.

sam cxe- ja va xe Tis zo gi erT so fel Si fur nis-

Tvis gan kuT vni li spe ci a lu ri pa ta ra na ge bo bac

iyo, mas ~fur nis sax lsac~ eZax dnen. ~fur nis sax-

58

lSi~ fur ne qvis gan an agu ri s ga naa amo Se ne bu li.

mi si wi na na wi li oT xkuTx e di a. aqvs rki nis moZ ra-

vi ka ri. pu ris ga mo sacx o bad mom za de bu li co mi

fur ne Si spe ci a lu ri niC biT Seh qon daT.

sa qar Tve lo Si ,,pu ris cxo ba oja xis uf ro si

di a sax li sis mo va le o ba iyo. igi sa Ta na do Ta da-

rigs wi na Ra miT da i Wer da; fqvils gac ri da da xaSs

da a ye neb da. sa ce ri or gva ri hqon da ,,wmin da~ (,,sam-

tki ci~ //,,mer di ni~...) da msxvil Tvli a ni. msxvil-

Tvli ans yo vel dRi u ri xar jis pu ris Tvis iye neb da,

wmin das ki sadR e sas wa u lod. co mi di liT un da ga-

da e zi la- ga da e xaS me bi na (sa fu a ri Se e ri a). gun debs

ki ma nam de ar amo iy van da, sa nam To ne ar ga xur de bo-

da. To ne ki mzad ma Sin iT vle bo da, ro ca ked le bi

da TeT rde bo da. mxur va le anu cxa re To nes na car-

TuT qiT (nac ri sa da wylis na za viT) ga a ne leb da,

cxo bis win To nes ma rils ,,aW mev da~ (ma ril wyals

ked leb ze mi ap ku reb da), Sig co ta o den fqvils Cay-

ri da ba ra qi saT vis da Rvi no sac Ca aw ve Teb da, Tav-

wak ru li da pi rax ve u li jer gar dac vli li Ta Sen-

do bas ity o da, me re pir jvars ga da i sa xav da, pu ris

mad lze da i lo ce bo da da cxo bas Se ud ge bo da~ (gi-

or gi go ci ri Ze, kve bis xal xu ri kul tu ra da suf-

ris tra di ci e bi sa qar Tve lo Si, Tb. 2007, gv. 134).

purs ram de ni me dRe Si er Txel acx ob dnen. ga-

mom cxvar pu rebs ki do ban Si ina xav dnen, rad gan xis

ki dob neb Si pu ri rbi lad ina xe bo da.

da sav leT sa qar Tve los bar Si xor ba li nak le-

bad mo di o da. aq pu ris ma giv ro bas Ro mi swev da,

Sem deg ki si min dic Se mo vi da da mWa dis cxo ba da-

iwy es.

sa sur ve li a, mas wav le bel ma wa i kiTx os nug zar

Sa ta i Zis moTx ro ba ~pu ris is to ri a~ da bav Sveb Tan

er Tad ga ni xi los.


Tvis:

sav. 2. g).

sav. 3. a) sworia, b) Secdomaa, swori pasuxia:

kaxur SoTis purs “dedas puric” hqvia. g) Secdomaa,

swori pasuxia: qarTul nadims “puroba” hqvia.

d) sworia, e) sworia, v) sworia, z) sworia.

gak ve Ti li 65. rTve ligak ve Ti li 65. rTve li

gan sa vi Ta re be li una re bi: dak vir ve bis, wa kiTx u lis

gaaz re bis, az ris ga mo xat vis, msje lo bis.


wav le be li wre Si wers sity vas “rTvel i” da mos wav-

le ebs sTxovs, da a sa xe lon, ra aso ci a ci as iw vevs

maT Si es sity va (3 wT.). (rTve li – ka la Ti, sa Ta Ta-

re qva bi, qvev ri, saw na xe li, Cur Cxe la, ma ra ni, Ta-

Ta ra, go do ri, aki do, ka la Ti...). da va le bis Ses ru-

le bis Sem deg mos wav le e bi kiTx u lo ben cno ba 1-s

da as ru le ben bu li ti an sa var ji Sos (3 wT.).

wya ro a-s gac no bis Sem deg mas wav le be li svams

kiTx vas: ras gva uwy ebs ar qe o lo gi u ri wya ro, ra

das kvna Se iZ le ba ga mo vi ta noT am mo na ce meb ze day-

rdno biT (5 wT.)?

mos wav le e bi kvlav ec no bi an teqsts, cno ba 2-s

da wya ro b-s. amis Sem deg mas wav le be li sTxovs

mos wav le ebs, amok ri fon gak ve Ti li dan da rve ul Si

Ca mo we ron rTvel Si sa Wi ro in ven ta ri, da aj gu fon

da niS nu le bis mi xed viT (15 wT.).

da va le bis Ses ru le bis Sem deg mas wav le be li

kvlav svams kiTx vas: ro gor fiq robT, meb rZo lebs

sag zlad Cur Cxe la ra tom mih qon daT? (5 wT.) (ka-

lo ri u li a, did xans inaxeba, msu bu qi a).

mos wav le e bi bo los ec no bi an nawy ve tebs ra fi-

el eris Ta vi sa da io seb no neS vi lis leq se bi dan da

as ru le ben da va le bas (7 wT.).

gak ve Ti lis msvle lo bi sas av se ben gak ve Ti lis

da sawy is Si Se Ta va ze bul da va le bas (3 wT).


sa qar Tve lo Si me ve na xe o ba- meR vi ne o ba uZ ve le-

si dro i dan iyo gan vi Ta re bu li. es ar qe o lo gi ur-

ma gaTx reb mac da a das tu res. jer ki dev brin ja os

xa na Si aR mo Ce ni lia yur Znis wip we bi. uf lis ci xe Si

an ti ku ri qa la qis gaTx re bi sas ki aR mo a Ci nes ori

ve e ber Te la au zi, rom le bic Rvi nis da sa wu rad mi-

iC ni i es, di di au zi _ ~saw nax lad~, pa ta ra _ ~sat-

kbi led~, yur Zni dan ga mo wu ru li wve nis da sa le-

qad. Rvi no mox se ni e bu lia qar Tu li li te ra tu ris

uZ ve les Zeg lSi ~Su Sa ni kis wa me ba~. pu ri da Rvi-

no iyo sa qar Tve los eko no mi ku ri ke Til dRe o bis

sim bo lo _ “da iyo qar Tlsa Si na pu ri da Rvi no

fri a di~ _ ase axa si a Tebs qar Tlis ke Til dRe o bas

me Ter Tme te sa u ku nis me ma ti a ne [a. le ki aS vi li, Sen

xar ve na xi, Tb., 1972]. sa gu lis xmo a, rom swo red

va zis jvriT mo eq ca qar Tve li xal xi qris ti a nul

sar wmu no e ba ze.

me ve na xe o ba- meR vi ne o biT odiT gan gan Tqmu li

iyo ka xe Ti. va xuS ti bagrationis da xa si a Te biT, ka-

xu ri Rvi no ~war Ci ne bu li a~.

sa qar Tve lo Si mra va li ji Sis yur Ze ni xa robs.

mar to ka xeT Si yur Znis 70 sa xe o ba mo dis. maT So-

ris cno bi li: sa fe ra vi, rqa wi Te li da sxv. yve la

ka xe li gle xis kar -mi da mo Si ve na xia ga Se ne bu li _

sax lis ax los pa ta ra, xo lo sof lis bo los di di

zvre bi.

ve na xeb Si xSi rad xe xi lic iyo dar gu li. va xuS-

tis sity ve biT: ~ve na xis ki dur Ta ze da xil ni mra-

val ni~.

ve na xis ga sa Se neb lad mi was mom za de ba un da. mi-

was da ba ra ven da sa ve na xe ~Sa rebs~ ga av le ben. Sa-

reb Si ki va zis gan aW ril rqa- lerws dar ga ven. Sem-

deg ki wa moz rdil, day lor te bul vazs sa gul da-

gu lod uv li an.

rTve li Se mod go ma ze iwy e ba. mas xan grZli vi

sam za di si sWir de ba. iw ne ba ka la Te bi da god re bi,

irecx e ba qvev re bi...

rTve lis Tvis mSral, mzi an aminds ar Ce ven. un-

da mo ik ri fos mSra li yur Ze ni. ami tom yur Zens di-

liT, na mis SeS ro bis Sem deg kre fen.

mok re fil yur Zens ga da ar Ce ven suf ris yur Zens

cal ke ina xa ven. Rvi nis da sa wu ri yur Ze ni ki ma ran Si

mi aqvT da saw na xel Si Rvi nos wu ra ven.

gak ve Ti li 66. mecxvareobagak ve Ti li 66. mecxvareoba

gan sa vi Ta re be li una re bi: ru ka ze mu Sa o bis, dak vir-

ve bis, az ris ga moT qmis, das kvne bis ga mo ta nis.

gak ve Ti le bis msvle lo ba: mas wav le be li gak ve Tils

59

iwy ebs fi zi kur ru ka ze Tu Se Tis Cve ne biT. mos wav-

le e bi mas wav leb lis dax ma re biT msje lo ben Tu Se-

Tis ge og ra fi u l ga re mo ze da lo gi ku rad mi di an

das kvnam de, rom me ur ne o bis dar ge bi dan Tu SeT Si

yve la ze me tad xel say re li pi ro be bia mecx o ve le-

o bis Tvis (7 wT.).

mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, da fiq rdnen

da upa su xon, ro go ri kli ma tu ri pi ro be bia Tu-

SeT Si. ma Ti az ris mos me nis Sem deg svams kiTx vas:

ro gor fiq robT, ra ga mo sa va li un da na xos TuS ma

mecx va rem, rom zam Tar Si cxvris fa ra ga mok ve bos?

(7 wT.)

pa su xe bis mi Re bis Sem deg mos wav le eb ma ru ka ze

un da aC ve non sa va ra u do mar Sru ti Tu Se Ti dan ka-

xe Tis ken, Si ra qis ve lam de, aR niS non is pun qte bi,

rom leb sac ga iv li an bar Si Ca mo sas vle lad (5 wT.).

Sem deg mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, ga ec-

non teqsts; (wya ro eb sa da leqss). amo i we ron Tu Si

mwyem sis tan sac me li, ia ra Ri, sak ve bi, yo fi Ti sag-

ne bi (Wur We li) da Se av son cxri li: (10 wT.).

ia ra Ri sak ve bi tan sac me li Wur We li

wya ro b-s sa Su a le biT, ag reT ve fo to ma sa la ze

dak vir ve biT, ec no bi an yve lis dam za de bis teq no-

lo gi as (5 wT.). Sem deg kiTx u lo ben leqss da as ru-

le ben da va le bas (8 wT.).

gak ve Ti li 67. ras am za de ben maty lis gan gak ve Ti li 67. ras am za de ben maty lis gan

mTa Si?mTa Si?

pa su xe bi Se ma ja me be li sa var ji So e bis-

Tvis:

sav. 1: b)

sav. 2: Te qa.

sav. 3: a) swo ri a, b) swo ri a, g) swo ri a, d) Sec-

do ma a, swo ri pa su xi a: Te qis mo Tel va rTu li pro-

ce si a, e) Sec do ma a, swo ri pa su xi a: maty lis CeC va

qa le bis saq me iyo, ami tom “mCe Ce la o beb ze” qalebi

iy rid nen xol me Tavs v) swo ri a.

gak ve Ti li 68. Tib va gak ve Ti li 68. Tib va


vir ve bis, Se da re bis, az ris ga moT qmis, das kvne bis

ga ke Te bis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: mas wav le be li da fa ze wers

sity vas “Tib va” da mos wav le ebs sTxovs, ax snan

sity vis mniS vne lo ba (5 wT.).

Sem deg mos wav le e bi ec no bi an teqsts k.n.s.-s me-

To diT (10 wT.).

teq stis gac no bis Sem deg mas wav le be li mos wav-

le ebs ava lebs, amo i we ron is sa me ur neo ia ra Re bi,

rom le bic Tib vi sas ga mo i ye ne bo da da mo Zeb non

isi ni mo ce mul fo to eb ze (5 wT).

mos wav le e bi msje lo ben Tib vi sas sa mu Sao dro-

is ga na wi le ba ze, ada re ben Tib vis pro cess mTa sa

da bar Si da sa ub ro ben maT So ris gan sxva ve bis ga-

mom wvev mi ze zeb ze (5 wT.).

mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, ga moT qvan

va ra u di, ra tom mRe rod nen Tib vi sas (5 wT.).

Sem deg mas wav leb lis mi Ti Te biT mos wav le e bi

we ren Txzu le bas “er Ti dRe mTi ba veb Tan mTa Si”

(un da ga mo i ye non Se sa ba mi si ter mi ne bi) (7 wT.). da-

sas ruls awy o ben pre zen ta ci as (5 wT.).

gak ve Ti lis msvle lo bi sas ki as ru le ben mo ce-

mul sa var ji So ebs (3 wT.).


sa qar Tve lo Si mi waT moq me de bas Tan er Tad me sa-

qon le o bac aris gan vi Ta re bu li. zaf xul Si sa qo ne-

li sa Zov reb ze ned li ba la xiT ik ve be ba. zam Tar Si

ki mas Zi ri Ta dad Ti viT kve ba ven. Tib va zaf xul Si,

iv nis Si iwy e ba. karg amin dSi, di liT ad re, sa nam ba-

laxs cva ri Se aS re bo da, mTi ba ve bi mxar ze ga de bu-

li ce le biT sa Tib Si ga vi dod nen da Tib vas Se ud-

ge bod nen.

~zaf xu li ax la dge ba da jer mxo lod sa Ti-

bad ga su lan min dor Si, aTi o de vaJ ka ci Cam dga ra

ba lax Si. erT rig ze gam wkri ve bu la, xel Si ce le bi

uWi ravT da ki Ji niT mi uy ve bi an min dors. ba la xi mi-

wa ze efi ne ba. mce la ve bis kvals qa le bi mih yve bi an,

qa lebs fiw le bi uWi ravT da im mo ce lil ba laxs

kar gad Sli an, nes ti rom ar ai Ros, uf ro kar-

gad ga moS res da da bu lu le bu li zvi nad da ad gan~

(nawy ve ti Ta maz bi bi lu ris moTx ro bi dan ~we li wa-

dis dro ni~).

Tib vis dam Tav re bis Sem deg ba la xi kar gad rom

ga mom Sra li yo, er Ti an ram de ni me dRe We le bad da-

fe nils to veb dnen. Sem deg ki focx iT ax vet dnen da

bu lu le bad dad gam dnen sa Tib Si.

bu lu li mkvid rad ar aris na ge bi. ami tom co-

ta xan Si ram de ni me bu luls mi wa Si mag rad Ca so bil

sar ze ~Zi re bad~ aa geb dnen.

“gi na xavT Ti vis zvi ni, ~Ti vis sax li~, min dor-

Si aqa -iq amow vdi li, TiT qos ~ka ra vi a o~? ~kar vis~

Tav ze jo xis wve reb sac amo uy via Ta vi. es grZe li

Wo ki amag rebs ve e ba zvins, erT ve e ba zog jer sax-

lis to la gor ga lad aq cevs qar -wvi mis gan rom ar

da i Sa los~ (nawy ve ti Ta maz bi bi lu ris moTx ro bi-

dan ~we li wa dis dro ni”).

mwe rals aR we ri li aqvs Tib va bar Si. mTa Si ki

ve e ba, ~sax lis to la~ zvi ne bi ar id gme bo da, Tum ca

zvi nis age bis prin ci pi igi ve iyo.

sa qar Tve los bar Si sa Ti bi dan Ti va Zi ri Ta dad

ur miT Ca moh qon daT, mTa Si ki Ti vas zam Tram de

to veb dnen da mar xi liT an sa Ta riT Ca moh qon daT

mTre lebs _ ase eZax dnen Ti vis Ca mom zi da vebs. sa-

Ta ri ka vi an jox ze da fe ni li kar gad dat kep ni li

da sab liT Sek ru li Ti va a. sa Ta ris jo xis kav ze sa-

bels ga mo a bam dnen, sa bels zur gze ga da ig deb dnen

da sri al -sri a liT Ca mo zi dav dnen Ti vas mTi dan.

ra mo de ni me sa Ta ris er Tad ga dab mac scod ni aT.

aR mo sav leT sa qar Tve los mTi a neT Si sa Ti bad

Ti bis sam Sa baTs ga di od nen. ma nam de ki sa lo cavs

Se sa wirs swi rav dnen na Ti bis si ux vi sa da sa qon lis

ba ra qi a no bi saT vis. Tib vis dros Se is ve neb dnen ce-

lis tars da ey rdno bodnen da naR vli an sim Re ras

mRe rod nen, ax lo bel mic va le buls igo neb dnen. am

sim Re ras xev su reT Si gvrins uwo de ben.

,,ga ux mob da mTebs mTib lis gvri ni, fer do be bi

nam xre ve biT aW rel de bo da. da zam Tre bam de Ti vis

60

zvi nebs iq to veb dnen, Sem deg ki bar Si Ca mo aT rev-

dnen. sa xi fa To iyo mTe bi dan Ti vis Ca mo ye ne ba. er-

Tma neT ze ga dab mul zvi nebs zurgs mis cem dnen da

ci ca bo ze bu qiT moh qrod nen Ti va da mTre li” (Ti-

na oCi a u ri, xev su re Ti da xev su re bi, Tb., 1977, gv.

63).

am bo ben, rom ce lis tar ze gvri nis dam Re re bis

mi za ni mic va le bu lis su le bis ke Til gan wyo bis mo-

po ve ba iyo. sje ro daT, rom mic va le bu lis su le bi

maT da ex ma re bod nen da zam Tar Si Ti vac da naw vel

-nadR ve bic (rZe da rZis pro duq te bi) ux vad eq ne-

bo daT. uwin min dvris Wa bu ki RvTa e bis ar se bo bac

swam daT da isic je ro daT, rom igi kvde bo da da

Sem deg isev aR sdge bo da. fiq ro ben, rom naR vli a ni

sim Re riT Wa bu kis ud ro od da Rup vas glo vob dnen.

gak ve Ti li 70. qar Tu li sacx ov re be li sax ligak ve Ti li 70. qar Tu li sacx ov re be li sax li

gan sa vi Ta re be li una re bi: dak vir ve bis, Se da re bis,

das kvne bis ga ke Te bis, lo gi ku ri az rov ne bis, ru-

ka ze mu Sa o bis.

gak ve Ti lis msvle lo ba: gak ve Ti lis dawy e bis Ta na ve

mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, ga ec non gak ve-

Til Si mo ce mul fo to ma sa la sa da a da b wya ro-

ebs (9 wT.). dak vir ve bis Sem deg ga a ke Ton Se da re ba

sacx ov reb lis ti pebs So ris da imu Sa on ve nis di-

ag ra ma ze (6 wT.) :

mTis sacx ov re be li

ba ris sacx ov re be li

Sem deg gak ve Til Si mo ce mu li sacx ov reb lis ti-

pe bi war mo sax viT ga na la gon sa qar Tve los fi zi kur

ru ka ze (3 wT.).

amis Sem deg mas wav le be li mos wav le ebs esa ub-

re ba sa qar Tve los bu neb ri vi pi ro be bis mra val fe-

rov ne ba ze (re li e fi, kli ma ti), mkveT rad ga mo yofs

mTi sa da ba ri saT vis da ma xa si a Te bel niS nebs. sa ub-

ris bo los mos wav le ebs sTxovs, upa su xon wya ro

a-s qveS mo Tav se bul pir vel bu li ti an sa var ji Sos

(4 wT.).

mas wav le be li ag rZe lebs sa u bars da xazs us vams,

rom da sav leT sa qar Tve lo Si no tio (nes ti a ni) ha-

va a. aqe dan ga mom di na re, sax lic ise Ti ma sa lis gan

Sen de bo da, ro me lic io lad gaS re bo da. sa sur ve-

lia mi u Ti Tos sam Se neb lo ma sa lad ga mo sa ye ne be li

foT lo va ni xis ji Se bi: mu xa, Te la, wab li, wi fe li;

wiw vo va ni _ fiW vi, naZ vi (4 wT.).

sa ub ris dam Tav re bis Sem deg mas wav le be li iye-

nebs Ria ti pis, Zi ri Ta dad kvle vi Ti sa xis (“ra tom

fiq rob ase?”) kiTx vas, ag reT ve Se ma ja me bel da Se-

ma Tan xme bel kiTx vebs (“e Tan xme biT Tu ara ga moT-

qmul mo saz re bas”) da mos wav le e bi as ru le ben ori-

ve Se ma ja me bel sa mu Sa os (7 wT.).

gak ve Ti lis bo los aR we ren dar bazs (wya ro b-s

bu li ti a ni sa var ji So) da msje lo ben, ra tom ika-

vebs ke ria dar baz Si cen tra lur ad gils (5 wT.).

gak ve Ti lis msvle lo bi sas sa sur ve lia yu radR-

e ba ga max vil des sam Se neb lo teq ni kis ma Ral do ne-

ze, da rba zis, ker Zod gvir gvi nis, ma ga liT ze: gvir-

gvi nis bo Ze bi er Tma neT Tan da kav Si re bu lia Se ma-

er Teb lis ga re Se.

gak ve Ti lis Se ja me bi sas yu radR e ba un da ga max-

vil des, ram de nad gan sazR vravs ge og ra fi u li ga-

re mo sacx ov reb lis tips (3 wT.).

me ti Tval sa Ci no e bis miz niT sa sur ve li a, gas-

vli Ti gak ve Ti li Ca tar des gi or gi Ci ta i as sa-

xe lo bis eT nog ra fi ul mu ze um Si Ria cis qveS

TbilisSi.

gak ve Ti li 71. tradiciuli da Tanamedrove gak ve Ti li 71. tradiciuli da Tanamedrove

ojaxiojaxi


sav.2: b). sav. 3: g). sav. 4: g).

gak ve Ti li 72. stu marmas pin Zlo bagak ve Ti li 72. stu marmas pin Zlo ba


Tvis:

sav. 1: g).

sav. 2: b).


stu mar mas pin Zlo ba uZ ve le si da uni ver sa lu ri

tra di ci a a. qar Tve le bi odiT gan gan Tqmu le bi iy-

vnen stu mar Tmoy va re o biT da stu mar mas pin Zlo bac

sa u ke Te so icod nen. gri gol or be li an ma ase da a-

xa si a Ta qar Tve li eri: ,,e ri pu ra di, gu la di, meb-

rZo li Sa vis be di sa~...

mec ni er Ta az riT, stu mar mas pin Zlo bas eko no-

mi ku ri, zne ob ri vi da re li gi u ri sa fuZ vle bi ga-

aC ni a.

mas pin Ze li pa ti vis ce miT un da mopy ro bo da yve-

las, vinc mis ojax Si fexs Sed gam da. igi un da mo es-

ve ne bi na, da e pu re bi na, sa u ke Te sod un da ga mas pin-

Zle bo da. ga moT qma _ ,,stu ma ri RvTi sa a~ sa qar Tve-

lo Si stum ri sad mi da mo ki de bu le bas kar gad ga-

mo xa tavs. am ga moT qmas qris ti a nu li ar siT xsni an

da uqo ne li sa da upo va ris mi Re baga mas pin Zle ba Si

RvTa eb ri vi stum ris pa ti vis ce mas gu lis xmo ben.

stu ma ri uwin mxo lod ucx os, So ri dan mo suls

gu lis xmob da. ilia abu la Zis gan mar te biT, Zvel

qar Tul Si _ ~stu mar T/stum ris -mo yu a re ba/ mo yu-

ro ba _ ucx oT moy va re bas~ aR niS nav da, xo lo ~stu-

ma ri~, ~ucx os, wve uls~. rac Se e xe ba mas pin Zels, sa-

bas gan mar te biT, igi ~sax li sa da lxi nis ufa li a~

e.i. zus tad gad mos cems mas pin Ze lis mo va le o bas _

ojax Si, sax lSi stum ris lxi niT dax ved ras. mog-

vi a ne biT sity va ~stu mar ma~ ze mo aR niS nul mniS vne-

lo bas Tan er Tad, axa lic Se i Zi na da igi sa er Tod

ojax Si mo sul, wve ul ada mi ans aR niS navs. Tum ca am

sity vas Zve li mniS vne lo bac ar da u kar gavs, wve ul

ax lo bels asec ety vi an ~Ta vi suf lad iya vi, stu ma-

ri xom ara xa ro~. stum ro ba sxva das xvag va ri iyo _

mow ve viT, da pa ti Je bi Ta da da pa ti Je bis ga re Se. da-

pa ti Je ba ume te sad sa o ja xo lxin Si icod nen. mag.,

qor wil Si da u pa ti Jeb lad stu ma ri ar mi vi do da.

stu mar mas pin Zlo ba gu lis xmob da stum ris mi-

Re bis, ga mas pin Zle bi sa da gas tum re bis we sebs.

stu ma ri si xa ru liT, Ri mi liT un da mi e RoT. stum-

ris Sub lSek ru li dax ved ra sir cxvi lad iT vle bo-

da. stu mars Ta vis mxrivac un da da ec va gar kve u li

we se bi. mag., Tu ma ma ka ci mo vi do da ojax Si, mas au-

ci leb lad un da mi e ba re bi na ia ra Ri oja xis di a sax-

61

li si sT vis. es, er Ti mxriv, niS nav da, rom stu ma-

ri mas pin Zels sru lad en do bo da, me o re mxriv, ki

mas pin Z lis mi er stu m ris yo vel gva ri saf rTxis gan

dac vas gu lis xmob da. stum ris pa tiv sa ce mad oja xi

ara fers iSu reb da. mis Tvis gan kuT vni li iyo sa u-

ke Te so ad gi li, oTa xi. SeZ le bu li oja xe bi stum-

ris Tvis sa ku Tar kar -mi da mo Si sax lsac ki ageb-

dnen. ase Ti sax li uwin sa qar Tve lo Si gzis pi ra sac

Sen de bo da da ~sas tum ro sax li~ ewo de bo da. sas-

tum ro sax lSi yve la fe ri iyo stum ris mi sa Re bad _

Ru me li, lo gi ni, Se Sa... aseT sax lSi mgzav ri usas-

yid lod aTev da Ra mes. sas tum ro sax lebs sof lis

mo sax le o ba mo ri ge o biT uv li da.

mas wav le bels Se uZ lia pa ra le lis gav le ba ax-

lan del sas tum ro eb sa da Zve le bur sa sa tum ro

sax lebs So ris.

gak ve Ti li 73 qorwili saqarTveloSi gak ve Ti li 73 qorwili saqarTveloSi


qor wils fSav Si niS no ba us wreb da. niS no ba ze va Jis

oja xi qa lis ojax Si mi di o da, sar Zlos ni Sans mi u-

tan da da suf ra iS le bo da. dad gin de bo da qor wi-

lis dRec da ne fis oja xic sa qor wi lo sam za diss

iwy eb da. acx ob dnen purs, klav dnen sak lavs, ima ra-

geb dnen sa s mels...

qor wi lis dRes ne fe may re biT sa co lis ojaxs

ew ve o da. iq mas sa co le da mi si may re bi dax vde bod-

nen. ne fe- de do fals Tav ze gvir gvi nebs da ad gam-

dnen da bed ni e re bas mi u lo cav dnen. ga iS le bo da

suf ra. sa Ra mo Jams aiS le bod nen, ne fi o ni jvris

da sa we rad ga e Su re bod nen. jvris we ris Sem deg

erT-er Ti ma ya ri win wa vi do da da cxen ze aki de bul

qa lis mziTvs _ lo gins, ta ni sa moss, Wur Wel sa da

sxva aTas wvril mans ne fis ojax Si mi i tan da.

da Ra me bi sas ne fe mi u ax lov de bo da saxls. ser-

gi ma ka la Tia ase aR wers ne fe- de dof lis mi ge be-

bas: ~Ra mis wyvdi a dia da To fe bis We qa -el viT ne-

fis ojaxs may ri o ni mo ad ga. ne fi ons cxe ne bi Ca-

mo ar Tves da isi ni sax lis de re fan ze da jar dnen.

ne fi onis win ne fe- de do fa li da a ye nes da yve la ni

sax lis ka ris ken ga e mar Tnen. sax lis Sig niT ka reb-

Si mor Tu li ~ne fis de da~ dad ga, ri mel sac Tav ze

wop wo pa fSa u ri grZel bew va qu di exu ra da xel-

Si xon Ca eWi ra. xon Ca ze id ga er bo na re vi Taf li a ni

ja mi da sa fu a ri (xa Si). ne fis de dad ir Ce ven xan Si-

Se sul man di lo sans. is ne fis na Te sa via da qvri vi

da uS vi lo ar un da iyos.”

uwin fSav Si qa lis mo ta ce ba icod nen. mo ta ce-

ba TiT qmis yo vel Tvis qa lis Tan xmo biT xde bo da.

gaq ce u lebs qa lis mde va ri da e dev ne bo da. gza Si

Tu da e we o da, Cxu bi aty de bo da. qa li ga mar jve-

buls rCe bo da, ga mar jve bu li ki, uf ro xSi rad qa-

lis mom ta ce be li iyo, ro me lic Sem deg Se ri ge ba ze

iwy eb da zrun vas. qa lis mo ta ce ba, ume tes Sem Txve-

va Si, qor wi liT gvir gvin de bo da.


Tvis:

sav. 2. nefisa da mayrionis patarZlis ojaxSi

mosvla, patarZlis wayvana, jvriswera, nefis saxl-

Si maxaroblis mosvla, nefe-dedoflis gadajvare-

dinebul xmlebqveS gatareba, nefe-dedoflisTvis

erbogareuli Taflis mirTmeva, nefis saxlSi ke-

ris samjer gars Semovla, xonCis mirTmeva, nadimis

dawyeba.

sav. 3. d).

sav. 4. g).

gak ve Ti li 74. So ba -a xal we li wa di sa qar Tve-gak ve Ti li 74. So ba -a xal we li wa di sa qar Tve-

lo Silo Si

gan sa vi Ta re be li una re bi: dak vir ve bis, pa ra le le-

bis gav le bis, sa ku Ta ri az ris ga moT qmis, sxvi si

mos me nis.


iwy ebs mi ni- leq ci iT, sa dac gan mar tavs, rom tra-

di cia ada mi an Ta er Tgva ro van jgu fur Cve va sa da

qce vas aR niS navs, ro me lic Ta o bi dan Ta o bas ga-

da e ce ma da am gva rad, zog jer gar kve u li cvli-

le be biT, ga nag rZobs dro Si ar se bo bas. tra di cia

Se iZ le ba iyos Za li an Zve li da Se da re biT ax lad

Ca mo ya li be bu lic. Zve lia axa li wlis tra di ci a,

ro mel sac es gak ve Ti li exe ba. mas wav le be li ga-

nag rZobs Txro bas da mi u Ti Tebs, rom tra di ci e-

bi sa qar Tve lo Si zo ga dad er Tgva ri a, mag ram ama-

ve dros aqvs kuTx ob ri vi spe ci fi kac (10 wT.). amis

Sem deg k.n.s.-s me To dis ga mo ye ne biT mos wav le e bi

ec no bi an teq stsa da wya ro ebs, ada re ben axa li

wlis tra di ci as gu ri a sa da ra Wa- leCx um Si da ga-

mo yo fen maT So ris sa er Tos. mas wav leb lis Txov-

niT aq ve Se iZ le ba mo iy va non ramde ni me kuTx is ma-

ga li Tic sa a xal wlo tra di ci a ze (10 wT.).

Sem deg mos wav le e bi ec no bi an wya ro g-s da upa-

su xe ben bu li ti an kiTx vas, ro me lic mo ce mu lia

wya ros qve moT. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs,

ga moT qvan Ta vi an Ti mo saz re ba, ra tom iyo ga mo sa-

xu li “ci u ri mna To be bi” kver ze? (8 wT.).

gak ve Ti lis bo los we ri lo biT as ru le ben me o-

re da va le bas. Sem deg ki awy o ben Ses ru le bu li da-

va le bis pre zen ta ci as (10 wT.).

ko men ta ri mas wav leb li saT vis (So bi sa da axa li

wlis Ta riR Tan da kav Si re biT):

qris te So bis brwyin va le dRe sas wa uls msof-

li os ume te si na wi lis qris ti a no ba 25 de kem bers

aR niS navs, qar Tve li mar Tlma di deb le bi ki – 7

ian vars. saq me isa a, rom da ax lo e biT asi wlis win

sa qar Tve lo Si, mec ni er Ta kar na xiT da sa ku Ta ri

ka len dris sxva qvey ne bis ka len dar Tan Se sa ba mi so-

ba Si mo say va nad, sa xel mwi fom 13-dRi a ni Ses wo re ba

mo ax di na. ase, 1918 wlis 17 ap ri li ga mocx ad da 1

ma i sad. amas mec ni e ru li sa fuZ ve li hqon da – ka-

len dar Si, ro mel sac dRe sac vi ye nebT, we li wa dis

xan grZli vo ba 365 dRi Ta da 6 sa a TiT ga ni sazR vre-

ba, es ki si nam dvi le Si 13 wu TiT me tia im dro ze,

ro mel sac de da mi wa mzis gar Se mo Se mov las un de ba.

am 13-wu Ti an ma cdo mi le bam qris tes da ba de bi dan

TiT qmis ori aTa si wlis gan mav lo ba Si 13 dRe Se-

ad gi na. ai, ra tom ga dawy da ka len dris Ses wo re ba.

asea Tu ise, am Ses wo re bis Sem deg qar Tve li, ru si

da zo gi er Ti sxva eris mar Tlma di de be li ek le si e-

62

bi So bas 7 ian vars ze i mo ben – ma Ti xel mZRva ne li

pi re bi ar cno ben msof li os ume te si na wi lis sa-

xel mwi fo Ta mi er er Ti sa u ku nis win ka len dar Si

Se ta nil cvli le bas, da Tvli an, rom “nam dvi li 25

de kem be ri” axa li sti liT 7 ian vars dge ba.

gak ve Ti li 75. qarTuli xalxuri musika da gak ve Ti li 75. qarTuli xalxuri musika da

cekvacekva

gan sa vi Ta re be li una re bi: dak vir ve bis, Se da re bis,

az ris ga moT qmis, cxri lis Sed ge nis.


iwy ebs mi ni- leq ci iT. sa ub robs, rom sa qar Tve los

kul tu rul mem kvid re o ba Si, ro mel sac qar Tve li

xal xi sa u ku ne e bis gan mav lo ba Si qmni da, mu si ka-

lur Se moq me de bas mniS vne lo va ni ad gi li uWi ravs.

aR niS navs, rom sak ra vi e ri mu si ka xmi er Tan Se da re-

biT gvi an de li a, Tum ca ma sac ara nak le bi mniS vne-

lo ba eni We ba (7 wT.).

Sem deg mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, Ca-

moT va lon xal xu ri sak ra ve bi (3 wT.). da va le bis

Ses ru le bis Sem deg mos wav le e bi ec no bi an teqsts,

wya ro a- sa da cno ba 1-s. mas wav leb lis Txov niT

amo i we ren xal xur sak ra vebs da usa da ge ben fo-

to ze war mod ge nil ni mu Sebs (10 wT.); ada re ben er-

Tma neTs, ga mo yo fen maT gan mas xva ve bel Zi ri Tad

niS nebs da as ru le ben gak ve Ti lis bo los mo ce mul

da va le bas (10 wT.).

wya ro a-s gac no bis Sem deg mas wav le be li svams

kiTx vas: ro gor ggo ni aT, ra tom uwo da mcxe Ta Si

aR mo Ce nil uZ ve les sa marxs iva ne ja va xiS vil ma ~pa-

ta ra mwyem sis saf la vi”? (5 wT.)

gak ve Ti lis msvle lo bi sas ada re ben sa la mur sa

da lar Wems, Zeb ni an lar We mis Se saty viss gu ri a Si

da aR niS na ven, ra gan sxva ve baa maT So ris (5 wT.).

ase ve as ru le ben bu li ti an sa var ji So ebs (3 wT.).


qar Tu li xal xuri mu si ka lu ri sak ra ve bi mra-

val fe ro va ni a. isi ni iyo fi an da sar tyam, Ca sa ber da

si me bi an sak ra ve bad. maT So ris aris ar qa u li for-

mis sak ra ve bic. sak rav ze sa qar Tve lo Si Zi ri Ta dad

sim Re ris Tan xle biT uk rav dnen. Tum ca ar cTu iS-

vi Tad srul de bo da mxo lod sak ra vi e ri mu si ka.

ma ga li Tad, sa cek va o e bi, ro mel Tac qor wi leb Si,

re li gi ur da sxva sa xis dRe sas wa u le bi sas as rul-

deb dnen. sa cek va o ebs mra val Re ri an sa la mur ze

_ lar Wem zec uk rav dnen. Zi ri Ta dad ki lar Wem ze

mwyem su ri mu si ka srul de bo da. igi, ise ve ro gorc

sa la mu ri, mwyem se bis sak ra vi iyo. das tur de ba sa-

meg re lo sa da gu ri a Si. gu ri a Si mas so i nars uwo-

de ben. so i na ri lar Wem ze pa ta ra sak ra vi a.

lar We mi 5 an 6 sxva das xva zo mis mi li s gan Sed-

ge ba. Ti To e u li mi li gar kve u li si maR lis bge ras

ga mos cems. mi le bi ka na fiT an xis, ume te sad, blis

qer qiT aris er Tma neT Tan mi er Te bu li.

mwyemss lar We mi ver ti ka lu rad eWi ra da er-

Tdro u lad or mil Si Ca be rav da xol me. zog jer

dak vris ga sa ad vi leb lad lar Wems Su a ze hyof dnen

da ori Sem sru le be li uk rav da. dak vris win sak ra-

vis mi lebs na xe va ri sa a TiT ad re wyliT Se av seb-

dnen, suf Ta bge ris ga mo sa ce mad. es, ro gorc Cans,

mi lebs dab zar vi s ga nac icav da.

lar Wems ler wmis gan ake Te bdnen iv li sis bo-

los, rad ga nac am dro i saT vis ler wa mi uk ve kar-

gad iyo ga mom Sra li.

gak ve Ti li 78. aR zrdis xal xu ri we se bigak ve Ti li 78. aR zrdis xal xu ri we se bi

gan sa vi Ta re be li una re bi: mos me nis, az ris ga moT-

qmis, we ri Ti mety ve le bis.


iwy ebs mi ni- leq ci iT. sa ub robs oja xis udi des

rol ze bav Svis aR zrda Si; xazs us vams, rom Cve ni

wi nap re bi er Tna i ri yu radR e biT eq ce od nen mo zar-

dis go neb riv, Sro miT, fi zi kur aR zrdas. ami saT-

vis ki tra di ci u li me To de bi hqon daT Se mu Sa ve bu-

li. ase ve er Tna i rad aqeb dnen qa li sa da ma ma ka cis

Sro mas, rac mSve niv rad aris ga mo xa tu li Sem de gi

sity ve biT: ~go gos na ke Ti sa mar xi, bi Wis mom ka li

ya na o”. aq ve sa ub robs ojax Si Sro mis da na wi le bis

Se sa xeb (10 wT.). Sem deg mas wav le be li sTxovs mos-

wav le ebs ga ec non a, b, g da d wya ro ebs da da we ron

Txzu le ba _ er Ti dRe Ce mi Ta na to lis cxov re bi-

dan (10 wT.). pre zen ta ci as eT mo ba 7 wu Ti.

pre zen ta ci is Sem deg mos wav le e bi kiTx u lo ben

cno ba 1-s da ga moT qva men va ra uds, ra tom Ta ma Sob-

dnen ~mglo bas” ume te sad mTi e li bav Sve bi (5 wT.).

mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, mo i fiq ron,

ici an Tu ara msgav si Ta ma Se bi (5 wT.).

gak ve Ti lis msvle lo bi sas upa su xe ben gak ve-

Til Si ar se bul kiTx vebs (7 wT.).

pasuxebi me-2 Semajamebeli savarjiSosTvis:

sav. 4: a) sworia, b) Secdomaa, swori pasuxia:

Zvelad skolebi da sabavSvo baRebi bevri ar iyo

da bavSvebis aRzrda-ganaTlebac ojaxSi xdeboda,

g) sworia, d) Secdomaa, swori pasuxia: biWebs

sameurneo saqmianobas pataraobidanve aCvevdnen.

63

X. Tavebis Semajamebeli savarjiSoebis pasuxebiX. Tavebis Semajamebeli savarjiSoebis pasuxebi

1-li Ta vis Se ma ja me be li sa var ji So e bis pa su xe-

bi

2. a _ 2 b _ 1 g _ 4 d _ 3

3. a _ 2 b _ 1 g _ 3 d _ 4

4. g, b, a, d

5. 1) ji qi, 2) ale si le bi, 3) ire mi, 4) Sa vi kldis

tba

6.....................

7. sa qar Tve lo Se iZ le ba mi va kuT vnoT mTi a ni

qvey ne bis ricxvs. es Se iZ le ba ru kis fe re bis (do-

mi ni rebs ya vis fe ri) sa Su a le bi Tac da va das tu-

roT.

8. xor bal sa da mze sum zi ras mo viy van di ka xeT-

Si, li mon sa da Ca is _ aWa ra- gu ri a Si; li mo ni da Cai

tens da siT bos mo iTx ovs, zam Ta ri ar un da iyos

mkac ri (Za li an ci vi). xor bal sa da mze sum zi ras ki

ma Ral te ni a ni ha va ar sWir de ba.

9. sa qar Tve lo Si Se mov li Ti gze biT Se moW ri-

li ha e ris ma se bi Se ic vli an Tvi se bas. ker Zod, ma Ti

tem pe ra tu ra Se da re biT mo i ma tebs.

10. a) TviT mfri na vis xma urs tye Si ga i go neb, av-

to mo bi li sas ki _ ara. (mas wav le bel ma un da aux snas

mos wav le ebs, rom tye mniS vne lov nad am ci rebs xma-

urs. xe e bis var ji da ta ni (Re ro) afer xebs xma u ris

ho ri zon ta lur tal Rebs. ami tom TviT mfri na vis

xma u ri tye Si is mis, av to mo bi li sa ki _ nak le bad.)

b) tye qa ris siC qa res am ci rebs. (da ma te bi Ti ko-

men ta ri pe da go gis Tvis: tye qa ris siC qa res 35-40%-

iT am ci rebs. mi si gav le na sak ma od did man Zil zec

ig rZno ba.)

g) sax nav -sa Te sis max lob lad tyis ar se bo bas

Se uZ lia ad gi li da ic vas gval vis gan, qa ris gan.

11. wya li gvi an Tbe ba da gvi an civ de ba. Sa vi

zRvis wya li zam Tar Si Se da re biT Tbi lia da aT-

bobs ha er sac. ami tom da sav leT sa qar Tve lo Si

zam Tris pe ri od Si uf ro Tbi la, vid re aR mo sav-

leT Si. 12. mci re te ri to ri a ze Sex vde biT uam rav

tyes, tbas, mTas, mdi na res. Cvens qve ya nas ek vris

Sa vi zRva. ha va zo gan te ni a ni, zo gan ki Sed ar e biT

mSra li a. aq Wa o bi a ni te ri to ri e bi caa da na xe va ru-

dab noc.

me-3 Ta vis Se ma ja me be li sa var ji So e bis pa su xe bi

1. a _ 2, b _ 1, g _ 4, d _ 3.

2. a _ 2, b _ 1, g _ 4, d _ 3.

3. Sa vi zRvis, te ni a ni, gu ri a, aWa ra, sa meg re lo,

af xa ze Ti, sazR va o.

4. sva ne Ti, ra Wa, mecx o ve le o ba, xan grZli vi,

mkac ri.

5. yve la wi na da de ba mar Te bu li a.

6. 4, 3, 1, 2.

7. a _ ka xe Ti, b _ sva ne Ti, ra Wa, da sxv. g _ ime re-

Ti, d _ mcxe Ta.

11. pa su xe bi:

qe di (mTa) _ gu da may ris, Sa vi klde, li xi, mes xe-

Tis, leCx u mis.

va ke (dab lo bi _ el da ri, kol xe Ti, Si ra qi.

mdi na re _ bzi fi, kin tri Si, qsa ni.

tba _ ba za le Ti, fa ra va ni, jan da ri, ri wa.

nak rZa li _ la go de xis, ma ri am jva ri, bor jo mis.

uRel te xi li _ aba nos, ri ko Tis, ze ka ri, klu-

xo ri, go der Zi.

13. pa su xe bi:

ka xe Ti _ mar tyo fi, ala ver di, bod be

qar Tli _ bol ni sis si o ni, be Ta nia

ime re Ti _ ubi sa, ge la Ti, mo wa me Ta

sa meg re lo _ mar tvi li

gu ria _ ju ma Ti

ra Wa _ ni kor wmin da

xe vi _ ger ge tis sa me ba

sam cxe _ zar zma

ja va xe Ti _ ku mur do

sva ne Ti _ wm. kvi ri kes da wm. iv li tas mo nas te ri

aWa ra _ sxal Ta

af xa ze Ti _ be di a, moq vi

14. pa su xi: 1 _ z, 2 _ v, 3 _ e, 4 _ d, 5 _ g, 6 _ b,

7 _ a

15. pa su xe bi: 1 _ b; 2 _ g; 3 _ a.


1. a _ Crdi lo e Ti, b _ sam xre Ti, g _ da sav le Ti,

d _ aR mo sav le Ti.

2. a) ka xe Tis sam xreT -aR mo sav leT Si, b) en gu ri-

sa da Wo ro xis Se sar Ta vis, g) Sav Se Ti sa da klar-

je Tis.

3. Sav Se Ti, eru Se Ti, ar ta a ni, ko la, ami er ta o,

imi er ta o, Wa ne Ti, sa in gi lo

4.) Si da qar Tlis, mtkvri sa da di di li ax vis,

qve mo qar Tlis, mtkvris, alaz nis va ke ze, mdi na re

ri o nis.


2.

a _ 2, 3, 4, 8, 9

b _ 1

g _ 7

d _ 5, 6

3.

oro ve la _ xvna

agi de la _ yur Znis kre fa

gvri ni _ Tib va


1. swo ria Sem de gi sa xiT:

uf lis ci xe yve la ze ad re u li a.

mdi na re mtkvris mar cxe na na pir ze mde ba re obs.

da viT ga re ja sa mo nas tro kom pleq si a.

igi da viT ga re jel ma da a ar sa.

var Zia klde Si nak ve Ti yve la ze gvi an de li sa mo-

nas tro kom pleq si a.

2. ge og ra fi ul ma ga re mom da gan sxva ve bul ma

sam Se neb lo re sur sma;

64

3. ke ria wmin da ad gi lad iT vle bo da. aq, ise ve

ro gorc de da boZ Tan, mra va li ri tu a li srul de-

bo da.

4. xvna- Tes va _ oro ve la

si min dis te xa _ xel xva vi

Tib va _ gvri ni

laS qro ba _ mxed ru li, mgzav ru li; qar Tve lo,

xe li xmals ikar.

5. swo ria _ lar We mi Ca sa be ri sak ra vi a. mas ler-

wmis gan am za de ben. fan du ri da Can gi si me bi a ni sak-

ra ve bi a.

6. mTi a ne Ti _ ci xe, sax li, koS ki, ma Cu bi, du ro-

i a ni sax li.

ba ri _ dar ba zi, da ra ni, gum ba To va ni ga da xur-

va.

7. Se mod go ma mo sav lis aRe bi sa da sar Cos mo-

ma ra ge bis dro a. sar Cos gar kve u li ma ra gi ki au-

ci le be lia ro gorc qor wi lis ga da sax de lad, ise

zo ga dad axa li oja xis sar Ce nad da pir vel xa neb Si

fex ze dasayeneblad.

XI. bibliografiaXI. bibliografia

Tavi 1 Cveni samSoblo

saqarTvelos geografia, nawili I, (fizikuri geografia),

geografiis institutis gamocema, Tb., 2000

saqarTvelos geografia, nawili II, (socialur-ekonomikuri

geografia), geografiis institutis gamocema, Tb., 2003

saqarTvelos saxelmwifo droSebi da gerbebi, Tb., 1990

elizbaraSvili elizbar, saqarTvelos klimaturi resursebi, Tb., 2007

lorTqifaniZe mariam, ra aris “qarTlis cxovreba”?, Tb., 1989

saqarTvelos istoriis narkvevebi, t. 1, giorgi meliqiSvilis redaqciiT, Tb. 1970

saqarTvelos istoriis narkvevebi, t. II, SoTa mesxias redaqciiT, Tb., 1973

saqarTvelos istoriis narkvevebi, t. III, zurab anCabaZis da vaxtang guCuas redaqciiT, Tb., 1979

saqarTvelos istoriis narkvevebi, t. IV, mamia dumbaZis redaqciiT, Tb., 1979

saqarTvelo pirveli evropelis samSoblo, Tb., 2000

saqarTvelos arqeologia, tomi I, Tb., 1991; tomi II, Tb., 1992

qarTveli xalxis eTnogenezi, Tb., 2002

qarTlis cxovreba, I, s. yauxCiSvilis redaqciiT, Tb., 1963

enciklopedia “saqarTvelo”, tomi I, Tb., 1997

saqarTvelos istoriis atlasi, mT. redaqtori d. musxeliSvili, Tb., 2003

gegeSiZe mixeil, qarTuli xalxuri transporti, Tb., 1956

inaZe meri, Zveli kolxeTis sazogadoeba, Tb., 1994

lorTqifaniZe oTar, Zveli qarTuli civilizaciis saTaveebTan, Tb., 2002

lorTqifaniZe oTar, argonavtika da Zveli kolxeTi, Tb., 1986

lorTqifaniZe oTar, vanis naqalaqari, Tb., 1972

lorTqifaniZe oTar, antikuri samyaro da Zveli kolxeTi, Tb., 1966

uruSaZe akaki, Zveli kolxeTi argonavtebis TqmulebaSi, Tb., 1964

SubiTiZe-maWaraSvili vaJa, bolqvaZe daviT, qarTuli

cixesimagreebi da eklesia-monastrebi, Tb., 2008

javaxiSvili ivane, Txzulebani 12 tomad, tomi I, Tb., 1979

jafariZe oTar, qarTveli eris eTnogenezis saTaveebTan, Tb., 2006

jafariZe oTar, saqarTvelos istoriis saTaveebTan, Tb., 2000

jafariZe oTar, arqeologiuri gaTxrebi TrialeTSi, qarTveli tomebis

istoriisaTvis Zv. w. II aTaswleulSi, Tb., 1969

Tavi 2 Tbilisi

abaSiZe zurab, Tbilisis quCebi, gamzirebi, moednebi, Tb., 2008

griSaSvili ioseb, Zveli Tbilisis literaturuli bohema,

Tb., 2007 (1927 wlis gamocemis reprinti)

ediSeraSvili sergo, Tbilisi, Tb., 2007

65

vadaWkoria badri, Tbilisi, Tb., 2007

Tbilisi (fotoalbomi), Tb., 2009

Tbilisi, ekonomikur-geografiuli gamokvleva, Tb., 1989

kiknaZe zaqaria, Tbilisis heraldika, Tb.

Tavi 3 saqarTvelos kuTxeebi

baqraZe daviT, arqeologiuri mogzauroba guriasa da aWaraSi, baTumi, 1987

boZaSvili levan, fSavi da fSavlebi, Tb., 1998

gujareTi (krebuli), Tb., 1987

koJoriZe daviT, samcxe-javaxeTi _ warsuli da dRevandeloba, Tb., 1987

makalaTia sergi, TuSeTi, Tb., 2003

makalaTia sergi, mTis raWa, Tb., 1987

makalaTia sergi, mTiuleTi, Tb., 1933

makalaTia sergi, fSavi, Tb., 1985

makalaTia sergi, xevsureTi, Tb., 1984

makalaTia sergi, xevi, Tb., 1934

makalaTia sergi, samegrelos istoria da eTnografia, Tb., 1992

margoSvili leila, pankisis xeoba, Tb., 2002

marjaniSvili giorgi, hereTi, Tb. 2005

samaCablo, ilustrirebuli albomi, Tb., 2009

saxokia Tedo, mogzarobani (guria, aWara, samurzayano, afxazeTi), baTumi, 1985

fruiZe levan, raWa eTnografis TvaliT, Tb., 1986

SavxeliSvili abram, TuSeTi, Tb., 1987

Sida qarTli (eTnografiuli gamokvleva), Tb., 1987

Sida qarTli (didi da patara liaxvis xeobebis

arqiteqturuli memkvidreoba), wigni I, Tb., 2002

Sida qarTli (znauris raionis arqiteqturuli memkvidreoba), wigni II, Tb., 2004

Ciqovani Teimuraz, zemo qarTli, Tb., 1987

Zveli da axali WobareTi (krebuli), Tb., 1990

WinWarauli mixa, Satili, Tb., 2008

Tavi 4 Zveli saqarTvelos miwebi da saqarTvelos istoriuli qalaqebi

vani I, Tb., 1972

vani II, Tb., 1976

vani III, Tb., 1977

Tbilisi, seria “saqarTvelos Zveli qalaqebi”, Tb., 2006

mcxeTa, seria “saqarTvelos Zveli qalaqebi”, Tb., 2006

quTaisi, seria “saqarTvelos Zveli qalaqebi”, Tb., 2006

afrasiZe giorgi, saqarTvelos Sua saukuneebis qalaqebi, Tb., 1984

beriZe merab, mahmadiani mesxebis fesvebi da dRevandeloba. Tb., 2009

vaCnaZe nazira, deportirebuli mesxi qalis _ naziras wigni, Tb., 2005

TamazaSvili niko, hereTis jvari, Tb. 2004

metreveli roin, jadugiSvili niko, mkvidri umkvidro Seviqen, Tb., 2007

papuaSvili Tengiz, saingilos istoriis narkvevebi, Tb., 2008

umarov-gozaliSvili xalil, mesxTa tragedia, Tb., 2005

xoStaria daviT, tao-klarjeTis eklesia-monastrebi, Tb., 2005

masalebi saqarTvelos eTnografiisTvis, krebuli XVIII, Tb., 1975

Tavi 5 tradiciuli sameurneo saqmianoba saqarTveloSi 171

brailaSvili nino, saqarTvelos eTnografia, Tb., 1990

iavnana, Tb., 1965

ivelaSvili Tina, xalxuri samzareulo, Tb. 1991

kaxaZe otia, pureulis leqsika qarTulSi, Tb., 1987

lekiaSvili andro, Sen xar venaxi, Tb., 1972


rusiSvili nana, saqarTvelo – Rvinis samSoblo, Tb., 2007

ruxaZe julieta, xalxuri agrikultura dasavleT saqarTveloSi, Tb., 1978

Citaia giorgi, Sromebi, xuT tomad, Tb., 1997-2000

Ciqovani Teimuraz, eTnoarqeologiuri etiudebi, Tb., 1989

cagareiSvili Tamila, mesaqonleobis istoriisaTvis saqarTveloSi, Tb., 1987

cocaniZe giorgi, giorgibidan giorgobamde, Tb., 1990

66

Tavi 6 qarTuli tradiciuli kultura 195

bagration-daviTaSvili giorgi, SalvaSvili lia, tradiciuli

dasaxleba da sacxovrebeli nagebobani saqarTveloSi, Tb. 2010

bardaveliZe vera, qarTvel tomTa uZvelesi sarwmunoeba

da saweso grafikuli xelovneba, Tb., 2006

buxraSvili paata, sacxovrisi qarTveli eris yofasa

da kulturaSi Zvelad, Tb., 2005

zandukeli fiqria, qarTuli sabavSvo folkloris sakiTxebi, Tb., 1977

TaTaraZe avTandil, Zveli qarTuli ferxulebi (svanuri), Tb., 1976

kakabaZe daviT, qarTuli ornamentis genezisi, Tb., 2003

kecxoveli mzisTvala, Sua saukuneebis dekoratiuli

qsovilebi svaneTidan, Tb., 1988

lomTaTiZe giorgi, saqarTvelos mosaxleobis kultura da yofa I-XIII ss., Tb., 1982


maCabeli nunu, qarTuli xalxuri saojaxo yofis istoriidan, Tb., 1976

mindaZe nunu, CirgaZe nino, qarTuli xalxuri

samedicino tradiciebi, kaxeTi, Tb., 2005

samxreT-dasavleT saqarTvelos zepirsityviereba, I, Tb., 1974

sumbaZe longinoz, qarTuli xiTxuroTmoZRvreba, Tb. 1986

surgulaZe irakli, qarTuli xalxuri ornamentis simbolika, Tb., 1986

fanaskerteli-ciciSvili zaza, samkurnalo wigni karabadini, Tb., 1978

yeinaSvili iuri, rainduloi saqarTvelov, aRsdeq!, Tb., 2007

SilakaZe manana, qarTuli xalxuri sakravebi da sakravieri musika, Tb., 1970

67

saqarTvelos istoria

http://ka.wikipedia.orgwww.matiane.comhttp://ggdavid.tripod.com/georgia/history.htmhttp://www.istoria.gehttp://sisauri.tripod.com/history/history.html

kulturuli memkvidreoba

http://www.museums.gehttp://www.monument.gehttp://www.photomuseum.orghttp://sisauri.tripod.com/history/monuments.htm

saxelmwifo

http://www.parliament.gehttp://www.president.gov.gehttp://www.constcourt.gov.gehttp://www.cec.gov.gehttp://www.ombudsman.gehttp://abkhazia.gov.gehttp://www.adjara.gov.ge

genealogia

http://www.angelfi re.com/ga/Georgian/kings.htmlhttp://www.geogen.ge

religia

http://www.tveni.gehttp://www.patriarchate.gehttp://www.orthodox.gehttp://www.ebcgeorgia.orghttp://www.muslimgeorgia.org

garemos dacva

http://www.batsara.ge http://www.kakheti.gov.ge/ http://www.lagodekhi.org.ge http://www.borjomi-kharagauli-np.ge www.vashlovanipa.ge www.knp.ge www.knr.ge www.gpadc.org www.iucn.org www.gccw.org

www.nacres.orgwww.cenn.ge www.aarhus.dsl.ge

internet-resursebi maswavleblisTvis

saswavlo filmebi, eleqtronuli saswavlo

TamaSebi, statiebi

http://tpdc.ge

mravalferovani resursebi saklaso

praqtikisTvis, aqtivobebi da proeqtebi _ www.readwritethink.org

saukeTeso praqtikis magaliTebi, wignebi,

blogebi, publikaciebi direqtorebisTvis,

maswavleblebisa da ganaTlebis

specialistebisTvis

www.ascd.org

evropuli saskolo qselis proeqti saswavlo

procesis teqnologiebiT gasamdidreblad _ http://espnet.eu

TanamSromlobiTi saswavlo onlain proeqtebi

sxva qveynis moswavleebTan dasakavSireblad

http://globalgateway.org

profesiuli ganviTarebis Temaze saerTaSoriso

konferenciebisa da samuSao Sexvedrebis

monacemTa baza

www.educatorsprofessionaldevelopment.com

saswavlo resursebi da obieqtebi sxvadasxva

sagnis maswavleblebisTvis http://lreforschools.eun.org

TanamSromlobiTi saswavlo internet-proeqtebi

monawileobis msurvelTaTvis

http://iearn.org

erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis

centris publikaciebi

http://ncac.ge

XII. internet-resursebiXII. internet-resursebi

68

zogadi ganaTlebis erovnuli miznebizogadi ganaTlebis erovnuli miznebi

saqarTveloSi zogadi ganaTlebis sistema miznad isaxavs Seqmnas xelsayreli pirobebi erovnuli da

zogadsakacobrio Rirebulebebis matarebeli, Tavisufali pirovnebis CamoyalibebisaTvis. amasTan

erTad, ganaTlebis sistema uviTarebs mozards gonebriv da fizikur unar-Cvevebs, aZlevs saWiro

codnas, amkvidrebs jansaRi cxovrebis wess, moswavleebs uyalibebs liberalur da demokratiul

Rirebulebebze damyarebul samoqalaqo cnobierebas da exmareba maT ojaxis, sazogadoebisa da

saxelmwifos winaSe sakuTari ufleba-movaleobebis gacnobierebaSi.

saqarTvelos zogadi ganaTlebis sistemaSi miRebuli gamocdilebis safuZvelze mozardma unda SeZlos:

a) qveynis interesebis, tradiciebisa da Rirebulebebis mimarT sakuTari pasuxismgeblobis gaazreba;

b) bunebrivi garemo pirobebis SenarCuneba da dacva;

g) teqnologiuri Tu sxva inteleqtualuri miRwevebis efeqtianad gamoyeneba; informaciis mopoveba,

damuSaveba da analizi;

d) damoukideblad cxovreba, gadawyvetilebis miReba;

e) iyos Semoqmedi, Tavad Seqmnas Rirebulebebi da ar icxovros mxolod arsebulis xarjze;

v) sakuTari SesaZleblobebisa da interesebis uwyveti ganviTareba mTeli cxovrebis ganmavlobaSi da maTi

maqsimaluri realizeba rogorc qveynis SigniT, ise mis sazRvrebs gareTac;

z) komunikacia individebTan da jgufebTan;

T) iyos kanonmorCili, toleranti moqalaqe.

Documents

Mascavleblis cigni V - 10.indd