Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Dzisiejszą lekcję zaczniemy od wysłuchania „Żony modnej” Ignacego Krasickiego w wykonaniu naszych Kolegów. Przedstawią ją uczniowie, którzy wcześniej zostali przydzieleni do swoich ról. Aby łatwiej było zrozumieć tekst, wyjaśnijmy znaczenie pewnych słów, które pojawiają się w utworze a mogą niewiele dla nas znaczyć. Tekst pochodzi z wieku XVIII więc trochę archaizmów (wyrazów, zwrotów, które wyszły już z użycia) w nim odnajdziemy. Miejmy je wyświetlone w czasie słuchania utworu gdyż z pewnością pomogą zrozumieć jego treść.

luboć – chociaż

jeszczeć – jeszcze jak

wsporzej – prędzej

tuszyć – spodziewać się

ohyda – wstyd

zbiór – majątek, wzbogacenie się

ekwipaż – kareta

przytomni – obecni

kornet – kobiece nakrycie głowy

fant – cenny, drobny przedmiot

koncept z kalendarza – niefortunny, nieudany, prostacki

dowcip

kiermasz – uroczystość kościelna połączona z jarmarkiem

na wety – na deser

tatarskie ziele – liście tataraku

kłaniam – forma pozdrowienia z

odcieniem lekceważącym

kwatery – klomby

lustr – blask

kiosk – altana

meczecik – mała budowla na wzór

meczetu

holenderskie wanny – baseny wokół fontann

belweder – budynek na wzniesieniu, z którego roztacza

się rozległy, piękny widok

sztafeta – posłaniec konny

planta – pomysł, plan

buduar – mały, elegancki pokój kobiecy

szmermel – sztuczny ogień

ekspens - wydatek

Kto wypowiada się w utworze?Kto wypowiada się w utworze?

Utwór Krasickiego, oprócz opowiadania Pana Piotra o jego małżeńskich perypetiach, zawiera dialog. Rozmowa głównej osoby wypowiadającej się z postacią gratulującą mu wejścia na nową drogę życia pełni rolę klamry kompozycyjnej utworu. Dialog otwiera bowiem akcję satyry, gdy słyszymy wypowiedź:

„A ponieważ dostałeś, coś tak drogo cenił,

Winszuję, panie Pietrze, żeś się już ożenił”

Zamyka również utwór i „skargę” męża, gdy pyta on rozmówcy: „Cóż mam czynić? Próżny żal, jak mówią, po szkodzie.”

Pozostała wypowiedź należy do pana Piotra.

O czym i za pomocą jakich środków opowiada O czym i za pomocą jakich środków opowiada pan Piotr?pan Piotr?

Głównym tematem jego wypowiedzi, a więc i satyry, są perypetie małżeńskie pana Piotra. Szlachcic skarży się na cechy charakteru i zachowanie niedawno poślubionej małżonki. Określa ją za pomocą:

- wykrzyknień (np. „>>To być nigdy nie może!<< (…) >>Wyrzucić!<<”),

- przytoczeń wypowiedzi żony w mowie niezależnej (np. „Wjeżdżamy już we wrota, spojźrzała z karety: >>A pfe, mospanie; parkan, czemu nie sztakiety?<<”),

- epitetów (np. „w domu rządczyni i pani. (…) Piękna, grzeczna, rozumna. (…) Dziwne były jej gusta i misterne wdzięki, (…) Modna Filis gardziła sercem domatora. (…) (bo Francuzka)”),

- opisów jej gestów i zachowania (np. „Odepchnęła starego szafarza Franciszka. Łzy mu w oczach stanęły, jam westchnął. W drzwi wchodzi. >>To nasz ksiądz pleban.<< >>Kłaniam.<< >>Zmarszczył się dobrodziej.<< >>Gdzie sala?<< >>Tu jadamy.<< >>Kto widział tak jadać! Mała izba, czterdziestu nie może tu siadać.<<”).

Co więcej możemy powiedzieć o bohaterach, bracie, który, zgodnie z zaleceniami innych braci żałujących powinien trzymać skromnie i cierpliwie to, co dostał. Winien milczeć, jak inni, mimo że według niego broń Boże żonki z miasta! Nawet jeśli ma talenta śliczne i duży posag.

PAN PIOTRPAN PIOTR

- przedstawiciel siedemnastowiecznej szlachty sarmackiej,

- stara się pielęgnować staropolskie tradycje,

- żeni się jednak mając na uwadze posag szlachcianki, nie zwracając uwagi na jej dziwne gusty i to, że gardzi

domatorem,

- jest przywiązany do religii katolickiej i polskich obyczajów,

- charakteryzuje go prostota wieśniaka, z czego nawet śmiali się jego krewni,

- nie potrafi przeciwstawić się ekstrawagancjom małżonki, spełnia jej wszystkie życzenia,

- próbuje, nieskutecznie, ratować majątek.

SZLACHCIANKA, ŻONA PANA PIOTRASZLACHCIANKA, ŻONA PANA PIOTRA

- piękna, grzeczna kobieta,

- bezmyślnie naśladuje francuską modę, obyczaje, język,

- jest przeciwniczką wszystkiego, co polskie,

- jest egoistyczna i rozrzutna,

- niezbyt rozsądna, chociaż początkowo pan Piotr oceniał ją jako rozumną,

- żyje ponad stan opowiadając tym zarówno swój, jak i męża majątek do upadłości,

- jest niezadowolona ze swojego nowego domu, zwyczajów w nim panujących,

koniecznie próbuje je zmienić,

- wprowadza wiele kosztownych innowacji,

- zastrzegła sobie prawo do licznych wyjazdów, które mają jej przynieść rozrywkę i wypoczynek od nudnego

wiejskiego życia,

- odnosi się z pogardą do służby i plebana,

- jest komicznie sentymentalna,

- po urządzeniu dworku sprasza wielu gości i wyprawia liczne przyjęcia

Co można stwierdzić gdy patrzymy na zestawienie cech Co można stwierdzić gdy patrzymy na zestawienie cech obu postaci? obu postaci?

Autor jest bezwzględny w stosunku do żony modnej, kobiety, która bezmyślnie naśladuje cudzoziemską modę. Ostrze satyry zostało wymierzone głównie w

stosunku do niej. Mimo że wiek XVIII był okresem pod znakiem kultury francuskiej, Krasicki pokazuje i

ośmiesza bezmyślne jej naśladowanie.

Mniej komicznie przedstawiony jest pan Piotr. Można nawet powiedzieć, że autor trochę mu współczuje. Sam sobie jest jednak winien. Również w niego, jako w klasycznego łowcę majątków, wymierzone jest ostrze utworu.

Pomiędzy bohaterami, z powodu uznawania zupełnie innych wartości, powstał konflikt Do opisu zarówno ich samych, jak i całej sytuacji, autor użył karykatury. Chcąc wyolbrzymić ich wady bowiem, pomija zalety osób. Szlachcianka hołduje cudzoziemszczyźnie, kosmopolityzmowi. Ojczyzną dla niej jest cały świat, zapomina o polskiej tradycji i kulturze. Pan Piotr z kolei poprzestaje na konserwatywnym sarmatyzmie, nie potrafi przystosować się do nowej rzeczywistości. Obie te postawy i postaci są ukazane w „krzywym zwierciadle”.

Właśnie takie ukazanie postaci jest cechą Właśnie takie ukazanie postaci jest cechą charakterystyczna satyry. Cóż to takiego?charakterystyczna satyry. Cóż to takiego?

Satyra należy do literackich gatunków synkretycznych (mieszanych). Jest utworem ośmieszającym, piętnującym wady ludzkie, obyczaje, stosunki społeczne. Istotą satyry jest krytyczna postawa autora, ukazanie rzeczywistości w krzywym zwierciadle.

Satyry oświeceniowe, a więc te tworzone również przez Krasickiego, były skierowane nie przeciwko konkretnym ludziom, lecz przeciw ich wadom. Autor w swoim utworze podaje więc tylko imię szlachcica, o szlachciance mówi tylko „żona modna”. Cenił satyry Horacjusza ale miał do niego pretensje, że śmiał w swoich dziełach objawiać nazwiska osób.

Cechy satyry na podstawie „Żony modnej”Cechy satyry na podstawie „Żony modnej”

Autor posługuje się karykaturą dla opisu postaci, pomija zalety osób, wyolbrzymia natomiast ich wady.

Skrytykował wychowanie polegające na bezmyślnym naśladowaniu obcej mody, zapominaniu o rodzinnej kulturze, tradycji, a więc obyczaje i stosunki społeczne.

Uświadomił czytelnikowi, że nie można być tylko konserwatystą. Należy rozsądnie przyjmować nowości.

Wniosek:

Cudze chwalicie, swojego nie znacie.