Istorijat primjene graevinske keramikePrva podruja na kojima se poela praviti opeka od gline su ona gdje se ljudska civilizacija razvijala u blizini rijeka, odnosno aluvijalnih naslaga.Poeci upotrebe gline vezuju se za dolinu Nila (Egipat) i za doline Tigra i Eufrata (Mesopotamija).Prije oko 8000 g. na podruju Mesopotamije glineni simboli.Prije oko 7000 g. u dananjem Iraelu su pravljene kue od glinenih opeka, koje su povezivane blatom kao malterom.U doba mezolita objekti su graeni od trske i blata, a kasnije u neolitu, poeli su se koristiti elementi od gline sueni na suncu - erpi.U vrijeme Sumerskog carstva zapoelo je i peenje glinenih proizvoda.U to doba peeni proizvodi koristili su se samo za vane objekte (hramovi i palate i gradske zidine), a kasnije za oblaganje spoljnih zidova kod objekata graenih od erpia.Iz Mesopotamije, primjena peene opeke se postepeno irila na ostale dijelove svijeta, Persiju, Indiju, Kinu.U starom Egiptu se opeka suena na suncu koristila za graenje gotovo svih objekata, pa i grobnica mastaba, a kasnije su se sakralni objekti poeli graditi od kamena (oser-ova piramida)Biblija prvi zapis o materijalu, Egipatski recept.Rimljani su veoma mnogo koristili opeku (Izmislili su pei za keramike proizvode. Proizvodili su opeke sa peatima i majstorskim znakom). Za Rimljane je karakteristina kombinacija peene opeke sa kamenom ili betonom. Zidali su stubove, zidove i svodove tako to su peenu opeku povezivali malterom u konstrukcijsku cjelinu.Na teritoriji Srbije postoji puno objekata koji su u prolosti graeni kao kombinacija opeke i kamena, ili samo od opeke.U dananjoj savremenoj arhitekturi dominiraju: beton, metali, staklo i plastine mase. Ali za objekte nie spratnosti i za stambene objekte i dalje su za graenje dominantni keramiki proizvodi.Klasifikacija keramikih materijalaKlasifikacija keramikih materijala moe se izvriti na osnovu:1. strukture koja se formira poslije peenja,2. osobina koje ih karakteriu,3. mjesta primjene itd.

1. Klasifikacija na osnovu strukture koja se formira nakon peenja: GRUBA keramika uglavnom je obojena i sa nehomogenom i krupnozrnastom strukturom FINA keramika bele boje ili slabo obojena i sa homogenom i mikrokristalastom strukturom U GRUBU keramiku svrstavaju se: Graevinska keramika koja obuhvata: zidnu i krovnu graevinsku keramiku, keramiku za izradu meuspratnih konstrukcija, kanalizacione cevi, neglazirane i glazirane ploice ija je osnovna masa izraena od opekarskih i keramikih glina. Vatrostalna keramika (opeke i drugi proizvodi od vatrostalne gline) U FINU keramiku ubrajaju se: sanitarna keramika, glazirane zidne i podne ploice, elektroporcelan, porcelan itd.2. Klasifikacija keramikih materijala na osnovu poroznosti Porozni materijali, ije je upijanje vode vee od 5% i Gusti (sinterovani) keramiki materijali, koji imaju upijanje vode manje od 5%.Sirovine za dobijanje keramikih proizvodaSirovinski materijali za proizvodnju graevinske keramike sastoje se od: Plastinih komponenti, Neplastinih komponenti i Topitelja.Glina je osnovna sirovina za proizvodnju graevinske keramike. Nastaje u procesu mehanikog i hemijskog raspadanja magmatskih stena.Osnovni minerali gline su: kaolinit (kaolinska glina), montmorionit (montmorionitska glina) i ilit (hidroliskunska - ilitska glina), a pored njih ulaze i kvarc, feldspat, liskuni, CaCO3, oksidi gvoa, kalijuma, magnezijuma i dr.Po hemijskom sastavu gline predstavljaju hidratisane alumosilikate.U zavisnosti od procentualnog uea osnovnih glinenih minerala i primesa postoje razliite vrste glina: grnarska, opekarska, keramika, vatrostalna, porcelanska, itd.Porcelanska glina je bijele boje, sadri kaolin i vrlo malo primjesa. Grnarska glina moe biti prljavo bijele, ute ili crvenkaste boje, sadri kaolin i veu koliinu primjesa.Ciglarska (opekarska glina) sadri relativno malu koliinu kaolina, a puno primesa. U zavisnosti od koliine dodate vode razlikuju se: glineno tijesto- glinena masa (zadrava zadati oblik) i glinena suspenzija (viskozna tenost).Plastinost je sposobnost da se, od glinene mase, pod dejstvom spoljanjih sila formira odreeni oblik (deformie se bez lomova i pukotina u strukturi) i da se taj oblik zadri po prestanku dejstva tih sila.To je najvanije tehnoloko svojstvo gline. Gline se na osnovu ovog svojstva mogu podeliti na: visokoplastine, srednjeplastine i niskoplastine gline.Visokoplastine gline imaju u sebi puno kaolina i mogu da prime veliku koliinu vode, a da pri tome zadre svojstvo plastinosti. Lako se oblikuju, ali esto dolazi do pojave pukotina i deformacija u toku suenja (usljed suenja se gubi voda, smanjuje se zapremina, nejednako se skuplja).Niskoplastine sve obrnuto.Neplastini sirovinski materijali dodaju se radi smanjenja plastinosti glinene mase i spreavanja deformisanja i pojave prslina koje nastaju usljed skupljanja pri suenju i peenju. Ovi materijali su: kvarcni pijesak, samljeveni kr gotovih opekarskih proizvoda, mljevena ljaka i sl.Topitelji su materijali neorganskog porijekla koji se dodaju polaznoj sirovini u cilju sniavanja temperature topljenja, a time i maksimalne temperature na kojoj se odvija operacija peenja keramikih proizvoda.Najee se koriste: feldspati, rude gvoa, talk i sl.Proces proizvodnje keramikih proizvodaTehnoloki proces proizvodnje gotovo svih keramikih proizvoda sastoji se iz sljedeih osnovnih operacija:1. Eksploatacija sirovine i transport do proizvodnog pogona2. Priprema polazne mase3. Oblikovanje4. Suenje5. Peenje6. Sortiranje - klasiranje gotovih keramikih proizvodaEksploatacija gline se obavlja na leitima gline - glinitu, iskljuivo povrinskim kopom. Kao maine za iskop koriste se razne vrste bagera.Priprema polazne mase sastoji se od: Odstranjivanje tetnih primjesa (ljunak, krupni komadi krenjaka i dolomita) Suenja sirovine Usitnjavanja (drobljenje i mljevenje) krupnih komada polazne sirovine Doziranja eventualnih dodataka (neplastine supstance i topitelji) Homogenizacije uz dodavanje vode do dobijanja homogene mase.Oblikovanje keramikih proizvoda vri se sljedeim postupcima: presovanje (ploice i crjepovi), istiskivanje (pune i uplje opeke, uplji blokovi, blokovi za meuspratne konstrukcije, crjepovi), livenje (sanitarna keramika).5Postupak presovanja koristi se za proizvode jednostavnijeg geometrijskog oblika.Kod istiskivanja ili plastinog oblikovanja koristi se kontinualna vakuum presa (puna presa). Pomou vakum prese se dobija praktino beskonana traka eljenog geometrijskog oblika, koja se posebnim automatskim ureajem sijee na komade eljenih dimenzija.Tehnologija livenja primjenjuje se za izradu elemenata sanitarne keramike. Razlog primjene ove skupe metode oblikovanja, je sloen geometrijski oblik elemenata.Masa za livenje (liker), pored velike koliine vode, sadri i sredstva za smanjenje viskoziteta i odravanje stabilnosti suspenzije. liker se lije u kalupe od gipsa koji upijaju najvei dio vode, tako da se dobijaju elementi eljenog oblika.Suenje se primjenjuje u cilju smanjenja sadraja vode u procesu proizvodnje keramike oblikovane putem istiskivanja.Ova vana tehnoloka operacija obavlja se u sunicama komornog ili tunelskog tipa.Suenje se mora obaviti paljivo da bi se izbjegla pojava mikro prslina. Ova operacija traje 1 3 dana, i izvodi se pomou zagrijanog suvog vazduha, pri emu se vlanost keramikih proizvoda svodi na cca 5 %.59Peenje je zavrna operacija u procesu proizvodnje keramike. Peenje se obavlja u krunim ili savremenim tunelskim peima sa kontrolisanim temperaturnim reimom: Postepeno zagrevanje, Odravanje maksimalne temperature, Postepeno hlaenje.Na maksimalnoj temperaturi dolazi do sinterovanja.Glaziranje i englobiranjeRadi poboljanja dekorativnih i eksploatacionih svojstava keramikih materijala i proizvoda na njihovu povrinu nanosi se glazura (od njemakog glas - staklo).Glazura je u stvari staklasta prevlaka na kermikom proizvodu debljine 0.15 0.30 mm.Ona se za keramiku "lijepi" peenjem.Sirovine za glazuru su: kvarc, kaolin, feldspat, dolomit itd.Glazure mogu biti prozrane i neprozrane, bezbojne i obojene.Boja prozrane glazure se postie dodavanjem razliitih oksida metala, a neprozranih dodavanjem pigmenata.Dekorativni efekat moe se postii i engobiranjem keramike.Engobe su bijele ili obojene glinene prevlake koje se nanose na vidljivu povrinu proizvoda (prije peenja) u sloju debljine od 0.25-0.40mm.Ovim postupkom "maskira" se osnovna boja i tekstura keramike.Preko engobirane povrine moe se nanijeti prozrana glazura.Tehnoloka podjela keramikeTERAKOTANaziv potie od ital. terra - zemlja i cotta peen.Neglazirana, prirodno obojena, porozna, gruba keramika, koja ima iroku primjenu: Elementi za zidanje, Crjepovi, Elementi za meuspratne konstrukcije, Skulpture.Karakteristine boje terakote su od svijetlo-krem, do crveno-mrke, skoro crne.MAJOLIKAKrupnoporozna keramika od obojene peene gline, pokrivena glazurom.U arhitekturi majolika se koristila za izradu: Portala, Frizova, Prozorskih opiva, Kaljeva za pei itd.Dananja primjena majolike svedena je na umjetniku keramiku.

PORCELANSinterovana, gusta, vodonepropusna keramika bijele boje.Dobija se peenjem na visokim temperaturama fino usitnjene mase (smjee kaolina, kvarca i feldspata).Koristi se za umjetniku i upotrebnu keramiku.FAJANSTvrdi sitnoporozni keramiki materijal, najee bijele boje.Fajans ima isti sastav kao porcelan (smjee kaolina, kvarca i feldspata), ali se od porcelana razlikuje veom poroznou i upijanjem vode (do12%), pa se zato prevlai tankim slojem lakotopive glazure.Koristi se za izradu: Posua, Glaziranih ploa za oblaganje, Sanitarno-tehnikih proizvoda.KAMENA KERAMIKAMaterijal slian porcelanu po gustini gusta keramika, ali se od njega razlikuje po boji (sive ili mrke boje) i nije prozraan.U ovu grupu keramike spadaju: keramiki materijali za izradu puteva, hemijski otporne ploe, fasadne ploe, itd.Prevuena prozranom ili mat glazurom, ova vrsta keramike se koristi za dekorativne detalje.Zidna graevinska keramika puna i puna fasadna opekaPUNA OPEKAPuna opeka je proizvod od peene gline namijenjen za izradu spoljnih i unutranjih zidova koji se malteriu. Pod punom opekom se podrazumijeva proizvod ija je ukupna projekcija upljina na leinu povrinu (l x b) manja od 15%.Povrina pojedinanih vertikalnih upljina ne smije biti vea od 2.5 cm2.Povrine pune opeke mogu biti glatke ili izbrazdane.Opeke se razvrstavaju u dve klase (I i II), na osnovu: stepena tanosti dimenzija, odstupanja povrina od ravnosti, okrnjenosti ivica ili rogljeva i pravilnosti oblika.

PUNA FASADNA OPEKA Fasadne pune opeke su proizvod od peene gline namijenjen za izradu spoljnih i unutranjih zidova koji se ne malteriu. Pod punom fasadnom opekom se podrazumijeva proizvod ija je ukupna projekcija upljina na leinu povrinu (l x b) manja od 15 %. Mogu biti napravljene od: terakote i od kamene keramike - klinker opeke. Fasadne pune opeke mogu biti prirodne boje, obojene ili povrinski obraene (engobirane, peskarene, reljefne). Pune fasadne opeke imaju oblik pravilnog paralelopipeda sa pravim (otrim ili zaobljenim) ivicama i ravnim stranama. Opeke moraju imati dvije susjedne bone povrine bez vidljivih oteenja.

Opeka je postojana na dejstvo mraza ako se poslije 25 ciklusa zamrzavanja i ponovnog odmrzavanja, ni na jednom uzorku ne pojave znakovi oteenja.Fasadne pune opeke ne smiju sadrati slobodnog krea u koliini i obliku koji bi umanjili estetski izgled vidljive strane opeka i tetno djelovali na njihovu trajnost.Fasadne pune opeke ne smIju sadrati soli u koliini koje mogu izazvati iscvjetavanje na vidljivim povrinama.

FASADNA KLINKER OPEKAKlinker opeka se koristi za oblaganje zidova, pravljenje staza, i tamo gdje je neophodna velika otpornost materijala, npr. kod bazena i u industrijskim halama.Klinker opeka je otporna na hemikalije i UV zraenje i promjene temperature.Pravi se od glina visoke istoe kojima se dodaju amot, kvarcni pesak i glinica. Peenje se vri na temperaturama 1000 1300 C. Zbog visoke temperature klinker opeka ima delimino staklastu strukturu.Variranjem sirovina mogue je dobiti klinker opeke razliitih boja.Fasadne klinker opeka ima visoku vrstou pri pritisku. Marka ovih opeka je min M200.arednostZidna graevinska keramika uplji elementi za zidanjeUPLJE OPEKE I BLOKOVI su blokovi su proizvodi od gline, sa vertikalnim ili horizontalnim upljinama, namijenjeni za izradu spoljnih i unutranjih zidova koji se malteriu.Pod upljim opekama i blokovima podrazumijevaju se proizvodi ija je ukupnaprojekcija upljina na leinu povrinu (l x b) vea od 15 %.Oblik i presjek upljina moe biti kvadratni, pravougaoni, kruni i ovalni. Uvoenjem upljina pravilnog geometrijskog oblika u opeku, postignute su boljetermoizolacione karakteristike i manja masa kako pojedinanih elemenata za zidanje, tako i objekta u cjelini.Ukrupnjavanjem elemenata (prelaz sa opeka na blokove) postignuta je bra i racionalnija gradnja.Elementi za zidanje sa vertikalnim upljinama mogu se koristiti za zidanje svih vrsta zidova. Kod noseih zidova se prilikom izbora bloka/opeke vodi rauna o marki opeke/bloka.Elementi za zidanje sa horizontalnim upljinama sa mogu koristiti samo za zidanje pregradnih nenoseih zidova. Nikako se ne smiju zarotirati i koristiti kao elementi sa vertikalnim upljinama. uplje opeke i blokovi se razvrstavaju u dvije klase (I i II), na osnovu: stepena tanosti dimenzija, odstupanja povrina od ravnosti, okrnjenosti ivica ili rogljeva, i pravilnosti oblika.

Sadraj slobodnog krea ne smije biti u obliku i koliini, koja bi tetno uticala na trajnost opeke ili bloka.Opeke i blokovi smiju sadrati rastvorljivih soli u koliini koja e izazvati najvie "umjereno iscvjetavanje".

UPLJE FASADNE OPEKE I BLOKOVI su proizvodi od gline, sa vertikalnimupljinama, namijenjeni za izradu spoljnih i unutranjih zidova koji se ne malteriu.Pod upljim fasadnim opekama i blokovima podrazumijevaju se proizvodi ija je ukupna projekcija upljina na leinu povrinu (l x b) vea od 15 %. uplje fasadne opeke i blokovi imaju oblik pravilnog paralelopipeda sa pravim (otrim ili zaobljenim) ivicama i ravnim stranama.Moraju imati dvije susjedne bone povrine bez vidljivih oteenja (pukotina i okrnjenosti).Oblik i presjek upljina moe biti kvadratni, pravougaoni, kruni i ovalni.Debljina spoljnih zidova opeke ili blokova mora biti najmanje 20 mm.

Fasadne uplje opeke i blokovi ne smIju sadrati krene "ukljuke" vee od 2 mm, koji bi tetno djelovali na estetski izgled vidljive povrine.Fasadne opeke i blokovi ne smiju sadrati soli rastvorljive u vodi u koliini i koji bi umanjili estetski izgled.

UPLJE POLOE su elementi od peene gline, sa horizontalnim upljinama, namjenjeni za izradu pregradnih zidova i oblaganje.Oblik i presjek upljina moe biti kvadratni, pravougaoni, kruni i ovalni.Naleue povrine mogu biti ravne ili sa ljebovima za zalivanje horizontalnih spojnica.uplje ploe se razvrstavaju u dvije klase (I i II), na osnovu: stepena tanosti dimenzija, odstupanja povrina od ravnosti i okrnjenosti ivica ili rogljeva.uplje ploe smiju sadrati rastvorljivih soli u koliini koja e najvie izazvati "umjereno iscvjetavanje". Sadraj slobodnog krea ne smije biti u obliku i koliini, koja bi tetno uticala na trajnost upljih ploa.Osnovni nedostatak, slaba zvuna izolacija.Na osnovu pritisne vrstoe se deklariu markom: M15.Marka se sraunava za bruto leinu povrinu (lxb).Zidna graevinska keramika savremeni uplji elementi za zidanjePosljednjih godina pojavili su se: Porozirani blokovi sa vertikalnim upljinama koji se povezuju horizontalnim spojnicama od "obinog" maltera standardne debljine, Porozirani blokovi sa vertikalnim upljinama vrlo precizne izrade, ime je omogueno "ljepljenje" blokova specijalnim tankoslojnim malterima debljine nekoliko milimetara ili slojem "ljepka" debljine 1mm.Porozirani blokovi od peene gline se proizvode od gline, kvarcnog pijeska i piljevine i imaju znaajno poboljana termoizolaciona svojstva zbog: Velikog broja malih vertikalnih upljina u kojima je znaajno smanjeno prenoenje toplote strujanjem i Zbog porozne strukture keramikog materijala koja je ostvarena sagorevanjem piljevine ili drugih organskih materijala prilikom peenja oblikovanih proizvoda. Nabrojane grupe blokova imaju sljedee zajednike karakteristike: Vee dimenzije u odnosu na tradicionalne blokove, Poroznu strukturu osnovne glinene mase, koja obezbjeuje znaajno smanjenje mase bloka i koeficijenta toplotne provodljivosti bez smanjenja mehanikih karakteristika blokova. Bone spojnice izmeu blokova se formiraju pomou sistema "pero-ljeb", odnosno bez upotrebe maltera. Pojedini blokovi imaju tzv. Seizmike spojnice koje se ispunjavaju malterom i koje ne obuhvataju cijelu debljinu bloka, ime je izbjegnuto stvaranje termikih" mostova..)Kreno-silikatna opekaKreno-silikatna opeka je prvi put proizvedena i patentirana u Engleskoj 1866.godine.U Njemakoj je njena proizvodnja i primjena zapoela krajem XIX veka.Pod kreno-silikatnom opekom podrazumijeva se proizvod dobijen termikim tretiranjem pod pritiskom i u sredini zasienoj vodenom parom (autoklaviranjem) sirovih proizvoda napravljenih od smjee kvarcnog pjeska, krea i vode.Za proizvodnju kreno-silikatnih opeka upotrebljavaju se: ivi mljeveni kre ili hidratisani kre,Tehnoloki proces proizvodnje kreno-silikatne opeke zasniva se na ubrzanom ovravanju postupkom autoklaviranja sirovih proizvoda.Proces proizvodnje kreno-silikatnih opeka se sastoji iz sljedeih osnovnih operacija: doziranje sirovinskih komponenti, izrada sirovinske smjee, transport sirovinske smjee do prese za oblikovanje sirovih proizvoda, oblikovanje sirovih proizvoda presovanjem, slaganje oblikovanih sirovih proizvoda na vagonete za autoklaviranje, autoklaviranje oblikovanih sirovih proizvoda i sortiranje i uskladitenje gotovih proizvoda.Proces autoklaviranja je krai to je pritisak vei i obrnuto. Autoklavi su ureaji u kojima se moe ostvariti sredina zasiena vodenom parom, u kojoj istovremeno vladaju visoki pritisci i poviene temperature.Na naem tritu se mogu nai sljedei kreno-silikatni proizvodi: Pune kreno-silikatne opeke uplje kreno-silikatne opeke uplji kreno-silikatni blokovi Elementi za oblaganje koji se dobijaju cijepanjem kreno-silikatnih punih opeka.Osnovni uslovi kvaliteta nabrojanih kreno-silikatnih proizvoda, propisani su odgovarajuim standardom i obuhvataju: Odreeni stepen tanosti mjera, oblika i izgleda, Zapreminsku masu, koja kree od 600 do 2200kg/m3, pri emu fasadne kreno-silikatne opeke moraju imati najmanju zapreminsku masu od 1200kg/m3, a fasadni kreno-silikatni blokovi 1000kg/m3, Odgovarajuu marku opeke:

Postojanost na dejstvo mraza poslije 50 ciklusa naizmjeninog zamrzavanja i odmrzavanja ne smiju imati vidljiva oteenja.Prirodna boja kreno-silikatne opeke je bijela do svijetlo siva. Svijetli pastelni tonovi ovih opeka mogu se postii dodavanjem pigmenata mineralnog porijekla, pa su boje postojane tokom vremena.Kreno silikatne opeke i blokovi koriste se za izradu fasadnih i nefasadnih noseih inenoseih zidova.Elementi dobijeni cijepanjem punih kreno-silikatnih opeka koriste se za oblaganjeunutranjih i spoljanjih zidnih povrina.Kreno-silikatne opeke su graevinski materijali koji se ne odlikuju dobrim toplotno-izolacionim svojstvima.Po toplotno izolacionim svojstvima nalaze se izmeu opekarskih proizvoda od peene gline i betonskih prefabrikata.Kreno-silikatne opeke i blokove karaterie i zadovoljavajua otpornost na dejstvo agresivnih voda i odsustvo iscvjetavanja soli.Veziva (podjela, definicije)Pod vezivima se podrazumijevaju takvi materijali koji su sposobni da preu iz prakastog, plastino-viskoznog ili itkog stanja u vrst materijal, pri odreenim uslovima pod uticajem fiziko-hemijskih procesa.Vezivni materijali se dijele na:1. Organske (prirodne i sintetike smole) vezivne materijale2. Neorganske (mineralne) vezivne materijale

Mineralna veziva su fino mljeveni prakasti materijali koji imaju svojstvo da pomjeani sa vodom obrazuju plastina tijesta, koja poslije izvjesnog vremena usljed razliitih fiziko-hemijskih procesa ovrsnu i prime svojstva kamena.Sva mineralna veziva mogu se generalno podijeliti u dvije grupe: Nehidraulina (vazduna) veziva i Hidraulina veziva.Nehidraulina (vazduna) veziva su materijali koji pomijeani sa vodom obrazuju "plastina tijesta", koja ovravaju i osobine vrstih materijala zadravaju samo u vazdunoj sredini.U ovu grupu veziva ubrajaju se: graevinski gips, graevinski kre, magnezitna veziva, vodeno staklo i dr.Hidraulina veziva su materijali koji pomijeani sa vodom obrazuju "plastina testa", koja ovravaju i osobine vrstih materijala zadravaju i u vodi i u vazduhu.Ovoj grupi veziva pripadaju: hidraulini kre, portland cement, cementi na bazi portland cementa i dr.Graevinski kre (primjena, proces proizvodnje)Kre je jedan od najstarijih graevinskih materijala.Pomjean sa pjeskom, koristio se prije oko 5000 godina kao vezivni materijal. Postojbina krea je ostrvo Krit. Vjetina pravljenja krea je prenijeta sa Krita u Antiku Grku, a zatim iz nje u Rim, gdje je dostigla svoj vrhunac za vrijeme Rimskog carstva.Spada u grupu nehidraulinih mineralnih veziva.Danas se koristi u graevinarstvu kao komponenta za dobijanje:1. Raznih vrsta maltera za zidanje i maltera za malterisanje spoljanjih i unutranjih povrina,2. Boja za kreenje i3. Kre-silikatnih materijala Graevinski kre se dobija peenjem krenjakih (CaCO3) stjenskih materijala na temperaturama oko 900-1000C. Poto u sirovini preovlauje kalcijum karbonat, osnovna reakcija koja se javlja u toku peenja je:CaCO3 CaO + CO2

Proizvod koji se dobija zove se kacijumoksid ili negaeni (ivi) kre, bijele boje je i dosta je porozan jer se prilikom peenja krenjaka oslobaa velika koliina ugljendioksida (44%).Ukoliko krenjak sadri i dolomit (MgCO3), pored kalcijumoksida u peenim komadima naie se magnezijumoksid (MgO).Prema vaeim standardima u graevinskomkreu treba da bude: Najmanje 85 % (CaO+MgO), pri tome Najvie 8 % MgO.Ako je sadraj MgO vei od 8 %, takav kre se deklarie kao dolomitni graevinski kre. Tehnoloki proces proizvodnje krea sastoji se iz : Eksploatacije krenjaka u kamenolomu, Pripreme sirovine za peenje (usitnjavanje i separacija do komada veliine 8- 20 cm, ienje od jalovine) i Peenja, najee u vertikalnim ahtnim peima a mogu se koristiti i rotacione pei (u tom sluaju sirovina mora biti jo sitnija).Gaenje ivog kreaKada se ivi kre (kalcijumoksid) pomijea sa vodom doi e do gaenja krea, odnosno do hemijske reakcije:CaO + H2O = Ca(OH)2 + qProizvod ove hemijske reakcije je Ca(OH)2 kalcijumhidroksid ili gaeni kre.Prilikom gaenja krea oslobaa se velika koliina toplote, tako da dolazi do isparavanja jednog dijela vode i izgleda kao da kre kipi. Komadi krea raspadaju na sitne estice veliine oko 0.001mm. Osnovna osobina gaenog krea je vrlo velika specifina povrina koja uslovljava sposobnost zadravanja vode i izuzetnu plastinost krenog testa.Nakon mjeanja sa vodom, svaka estica se obavija tankim filmom adsorbovane vode, koji ima ulogu hidrodinamikog podmazivaa. Na taj nain dobija se velika PLASTINOST krenog tijesta, koja je neobino vana prilikom spravljanja raznih vrsta maltera. Teorijski potrebna koliina vode za prelazak cijele koliine CaO u Ca(OH)2 je 32 % u odnosu na masu krea,Stvarna koliina vode kree se izmeu 60 i 80 %, (zbog isparavanja vode usled oslobaanja velike koliine toplote i prisustva primesa).U zavisnosti od koliine vode koja se upotrijebi za gaenje ivog krea, razlikuju se sledee vrste gaenog krea: Hidratisani kre u prahu (nakon hemijske reakcije nema slobodne vode) Kreno tijesto (nakon hemijske reakcije preostaje 30 40 % slobodne vode u odnosu na koliinu hemijski vezane vode).Kreno tijesto se moe dobiti i dodavanjem hidratisnog krea u prahu u vodu.Ukoliko se krenom tijestu doda jo vode, u zavisnosti od njene koliine dobie se: Kreno mlijeko ili Krena voda. Posebnu tehnologiju gaenja ivog krea predstavlja gaenje krea u vazdunoj sredini sa poveanim sadrajem vlage. Ovaj postupak suvog gaenja potie jo iz vremena Antikog Rima. Ovakvim postupkom gaenja krea (koji traje od nekoliko meseci do nekoliko godina) dobijan je kre izvanrednih svojstava sa kojim su izvedeni i danas ouvani objekti iz antikog Rima. Gaenje ivog krea moe se izvriti na dva naina:1. Industrijskim postupkom, ime se postie ubrzanje procesa gaenja, dobijeni proizvod je hidratisani kre u prahu i2. U plitkim drvenim posudama, iji je proizvod kreno tijesto, koje se cijedi kroz reetku i sipa u tzv. krenu jamu da "odlei" najmanje dvije nedelje, kako bi se gaenje krea u potpunosti obavilo.Ovravanje krea. Vrste graevinskog kreaOVRAVANJE KREAProces ovravanja krea u malterima, na obinim temperaturama odvija se u periodu koji traje od nekoliko dana do nekoliko godina.Ovravanje se odvija na sledee naine: Suenjem krenog tijesta (maltera), usljed ega dolazi do zbliavanja estica Ca(OH)2 i njihovog srastanja, Kristalizacijom Ca(OH)2 i Karbonizacijom, koja se odvija po hemijskoj reakciji:Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 + H2OObrazovani CaCO3 srsta sa esticama (kristalima) Ca(OH)2, to dovodi do poveanja vrstoe maltera.Prilikom odvijanja procesa karbonizacije, izdvaja se voda. Vjetakim suenjem povrine zidova proces karbonizacije se moe znatno ubrzati.Isparavanje vode i karbonizacija odvijaju se veoma sporo i neravnomjerno, naroito karbonizacija koja zahvata samo povrinske slojeve.Dodavanjem sitnozrnog punioca (npr. peska) u kreno tijesto poveae se meuzrnska poroznost i na taj nain ubrzati proces karbonizacije.Kreni malter NE MOE da ovrava u vodi, ali ovrsli, karbonatizovani kreni malter je postojan u vodi i zapreminski je slabo osetljiv pri naizmeninom vlaenju i suenju.vrstoa krenog maltera je mala (oko 1 MPa) i poveava se procesom karbonizacije.

VRSTE GRA. KREANegaeni - ivi kre: Negaeni (ivi) kre u komadima - proizvod koji se dobija na izlazu iz pei za dekarbonatizaciju. Sastoji se preteno iz CaO. Komadi (grumenje) negaenog krea su higroskopni i zbog toga ih treba uvati od vlage ili to pre zagasiti. Koristi se za dobijanje drugih vrsta krea Negaeni (ivi) mljeveni kre: dobija se mljevenjem prethodne vrste krea do odreene finoe. Vrlo je higroskopan materijal i treba ga uvati od vlage. Koristi se za dobijanje krenog tijesta, kre-silikatnih opeka i elijastih betona.Gaeni kre: Hidratisani kre: je gaeni kre u prahu. Dobija se gaenjem CaO industrijskim putem sa dovoljnom koliinom vode da bi se zadovoljio njegov hemijski afinitet prema vodi u uslovima hidratacije. To je prah bijele boje koji se sastoji preteno od Ca(OH)2. Ova vrsta krea se najvie koristi u graevinarstvu. U visokogradnji se koristi za izradu raznih vrsta maltera i za proizvodnju kre-silikatnih opeka. U niskogradnji se koristi za izradu stabilizacija za tlo. Na gradilitima se isporuuje u vreama od 50 kg. Kreno tijesto: je gaeni kre plastine konzistencije, dobijen gaenjem ivog krea u komadu ili mljevenog ivog krea sa koliinom vode koja je dovoljna da se postigne plastina konzistencija. Sastoji se preteno od Ca(0H)2. Moe se dobiti i dodavanjem hidratisanog krea u vodu.Hidraulini kre (definicija, sastav, podjela prema nainu proizvodnje) INFORMATIVNO Hidraulini kre se definie kao nesinterovano hidraulino vezivo, koje se po svojstvima nalazi izmeu graevinskog krea i cementa.Prema postupku proizvodnje razlikuju se:1. "hladni" hidraulini kre i2. "vrui" hidraulini kreHLADNI HIDRAULINI KRE je mjeavina hidratisanog krea i odgovarajuih koliina pucolana, topionikih zgura ili, po hemijskom sastavu, slinih materijala. Korien u graevinarstvu jo u starom vijeku. Koristili su ga Rimljani, Grci, Egipani, Mongoli i dr. narodi starih civilizacija. Rimljani su otkrili da se dodavanjem kreu usitnjene amorfne silicije, koje ima uvulkanskom pepelu i tufovima, dobija nova vrsta veziva koja reaguje sa vodom (hidratie), vezuje i ovrava na vazduhu i u vodi i postie viestruko vee vrstoe od gaenog krea. Neorganske materijale koje su dodavali gaenom kreu nazvali su jednim imenom "pucolani" po vulkanskom pepelu iz okoline mjesta Puzzoli u napuljskom zalivu."Pucolane" su poznavali i drugi narodi: Stari grci su santorinsku zemlju i samleveni erpi koristili za dobijanje hidraulinog krea.Stari egipani su koristili samleveni erpi.Mongoli su gaenom kreu dodavali pustinjski pijesak. VRUI HIDRAULINI KRE se dobija peenjem odgovarajue sirovine na temperaturama niim od temperature sinterovanja.Vrui hidraulini kre (vezivo devetnaestog vijeka), potisnuo je portland cement poetkom dvadesetog veka.Vrui hidraulini kre se prodavao pod nazivom "Roman" cement, jer je podsjeao naantiko vezivo koje su koristili stari rimljani. Vrui hidraulini kre se koristi u vidu finosamljevenog praha, za dobijanje maltera za upotrebu u suvim i vlanim sredinama i za izradu betona niih mehanikih karakteristika.U dananje vrijeme ovaj kre se koristi pri obnovi kulturno-istorijskih spomenika tj. U sluajevima gde je primena savremenih materijala neodgovarajua.Graevinski gips (definicija, proces proizvodnje, mijeanje sa vodom, hemijske reakcije)Prva upotreba gipsa u graevinarstvu vezuje se za stari Egipat. Analize maltera za malterisanje, uzetih iz egipatskih piramida, pokazale su da je malter od gipsa.Graevinski gips se dobija peenjem sedimentnog stijenskog materijala sadre koja se preteno sastoji od minerala gipsa: kalcijumsulfata dihidrata CaSO4 2H2OOsim prirodnih nalazita gipsa, danas se proizvode znaajne koliine sintetikog gipsa, koji nastaje kao nusprodukt nekih tehnolokih procesa, npr. Odsumporavanje dimnih gasova nastalih sagorjevanjem uglja u termoelektranama. Ovako dobijen gips jednak je gipsu iz prirodnih leita, uz razliku to zbog dimenzija zrna nije potrebno drobljenje i mljevenje. Dalja primjena i prerada jednaka je za prirodni i sintetiki gips.Polazna sirovina se usitnjava drobljenjem i mljevenjem, a zatim se izlae programiranom reimu dehidratacije (peenja), koji se moe odvijati na razliite naine, u zavisnosti od zahtjevanog finalnog proizvoda.U toku peenja gipsa dolazi do djeliminog ili potpunog izdvajanja kristalne vode.Ukoliko se dehidratacija sadre obavlja na temperaturama od 130 do 200 C, doi e do djeliminog izdvajanja kristalne vode, tj. do sljedee hemijske reakcije:CaSO42H2O = CaSO4 0.5H2O + 1.5H2ODobijeni proizvod se zove kalcijumsulfat poluhidrat i predstavlja nehidraulino (vazduno) vezivo.Ukoliko se polazna sirovina pee na temperaturama izmeu 900 i 1100 C, doi e do potpunog izdvajanja kristalne vode, a dobijeni proizvod je kalcijumsulfat ili anhidrit (bezvodni gips) CaSO4Ovaj materijal se zove estrih gips i takoe spada u grupu nehidraulinih veziva, ali za razliku od obinog gipsa sporo ovrava i ima visoke mehanike karakteristike.Kada se obini gips pomijea sa vodom, vremenom dolazi do sljedee hemijske reakcije:CaSO4 0.5H2O + 1.5H2O = CaSO4 2H2O + qKalcijum sulfat poluhidrat se jedini sa vodom i ponovo prelazi u kalcijumsulfat dihidrat (sadru). Pri tome se oslobaa velika koliina toplote. Obian graevinski gips je jako higroskopan materijal: reaguje sa vlagom iz vazduha, transformie se u dihidrat i na taj nain gubi svoja vezivna svojstva.Gips se zbog toga, prije upotrebe, mora zatititi od vlage, a pogotovo od direktnog kontakta sa vodom.Vrste graevinskog gipsa, njihova svojstva i primjenaPrema vaeim standardima u naoj zemlji se proizvode sljedee vrste gipsa: tuk gips, Alabaster gips, Gips za maltere (malterski gips), Modelarski gips i Estrih gips.TUK GIPS se dobija peenjem sadre na temperaturama od 135 do 200 C.Sastoji se od najmanje 70 % kalcijum-sulfata-poluhidrata.Koristi se za: razna malterisanja u unutranjosti objekata (suvih prostorija), izradu prefabrikovanih elemenata (gipsnih ploa sa i bez punioca i gips-kartonskih ploa) za oblaganje zidova i plafona i za izradu ukrasnih detalja za enterijere.ALABASTER GIPS je ist, bijeli i fino mljeveni tuk gips.Koristi se: u vajarstvu, za fina malterisanja u unutranjosti objekata (suvih prostorija), za izradu ukrasnih detalja za ureivanje enterijera itd.GIPS ZA MALTERE se sastoji od: najmanje 70 % kalcijumsulfatapoluhidrata i najvie 30 % anhidrita.Prvenstveno slui za izradu gipsnih i gipsnokrenih maltera.MODELARSKI GIPS se dobija peenjem sadre istoe najmanje 90 % na istim temperaturama kao i tuk gips.Sastoji se uglavnom od kalcijum-sulfata-poluhidrata i razlikuje se od tuk gipsa po finoi mliva, vremenu vezivanja i vrstoi. Koristi se za izradu modela.ESTRIH GIPS se dobija peenjem na temperaturi izmeu 900 i 1100 C.Sastoji se od bezvodnog kalcijumsulfata (CaSO4) i veoma malo CaO.Upotrebljava se za izradu podloga za podove (npr. linoleume) i izradu elemenata za pregradne zidove (sa i bez raznih vrsta punilaca).Odlikuje se visokim mehanikim karakteristikama.OSTALA SVOJSTVA GRAEVINSKOG GIPSAPoto je graevinski gips nehidraulino vezivo, to znai da je postojan samo u suvoj sredini.Voda i niskre temperature ga i vrlo bezo razaraju.Postojanost prema dejstvu vode moe se poveati: dodavanjem sintetikih smola i SI-organskih jedinjenja u masu gipsa ili premazivanjem povrina sintetikim smolama.Graevinski gips se smatra za vatrostalan materijal, jer se zagrijava vrlo sporo, a do razaranja u sljed dejstva visokih temperatura dolazi poslije 6 do 8 h. Zato se gipsne ploe koriste za zatitu od poara.Prefabrikovani elementi od graevinskog gipsa mogu se armirati prirodnim ili vjetakim vlaknima, trskom i slinim materijalima.elina armatura se ne smije koristiti za armiranje gipsnih ploa jer vrlo bezo dolazi do njene korozije.Cement (istorijski razvoj) INFORMATIVNO Polovinom osamnaestog vijeka pronaen je vrui hidraulini kre, poznatiji kao "roman" cement, hidraulino mineralno vezivo, dobijeno peenjem krenjaka u kome je postojala izvjesna koliina gline.1824 (u isto vrijeme) u Engleskoj, Joseph Aspdin je patentom zatitio proizvodnju veziva na osnovu mjeavine krenjaka i gline, koju je nazvao "portland cement". Vezivo je dobilo ime po poluostrvu "Portland" na jugu Engleske zbog slinosti boje ovrslog cementa sa bojom stijena na poluostrvu. Zbog relativno niih temperatura peenja (ispod take sinterovanja), ova tehnologija proizvodnje cementa nije predstavljala pravu proizvodnju portland cementa, ve samo unapreenu proizvodnju "roman cementa".Tek 1844. godine englez arls Donson je primetio da grudve prepeenog materijala daju vezivo jo boljeg kvaliteta i otkrio tajnu proizvodnje pravog cementa - peenje smjee krenjaka i gline na viim temperaturama - temperaturama sinterovanja. 1844. godina se smatra godinom poetka proizvodnje portland cementa.1880. godina se uzima kao poetak industrijske proizvodnje portland cementa, kada je u svetu proizvedeno ukupno 1700 tona cementa. Danas se proizvodi 2.35 biliona tona / godinje.Tih godina trebalo je 40 sati za proizvodnju 1 tone klinkera, a danas je to vreme skraeno na samo 3 minuta! Dalji razvoj cementa vezuje se za poetak dvadesetog vijeka, kada su proizvedeni:1. "bijeli cement" i2. "kalcijum aluminatni cement".Bijeli cement je dobijen mljevenjem klinkera na bazi mjeavine istih krenjaka i kaolina umjesto gline (kaolin nema oksid gvoa)Aluminatni cement dobijen je od meavine krenjaka i boksita.CEMENT DANAS vidjeti u predavanjimaPortland cement (definicije i sirovine za proizvodnju portland cementnog klinkera)Od svih vrsta cementa koje se danas proizvode, portland cement i cementi na bazi portland cementa imaju najiru primjenu u graevinarstvu.Koriste se za izradu: betona, maltera, fibercementnih proizvoda itd.CEMENT je hidraulino vezivo, tj. fino mljeveni neorganski materijal, koji pomijean sa vodom obrazuje pastu, koja vezuje i ovrava kroz proces hidratacije i koji poslije ovravanja zadrava svoja mehanika svojstva i stabilnost, ak i pod vodom.PORTLAND-CEMENT je proizvod dobijen finim mljevenjem portland-cementnog klinkera i ogranienih koliina (do 5 %) gipsa. Za dobijanje portland cementnog klinkera koristi se mjeavina krenjaka i gline, iji je odnos po masama 3 : 1.PORTLAND-CEMENTNI KLINKER je proizvod koji se sastoji od vjetakih minerala, uglavnom kalcijum - silikatnog porijekla, a dobija se peenjem do temperature sinterovanja homogenih sirovinskih smjea koje sadre CaO, SiO2, Al2O3 i Fe2O3.TEMPERATUROM SINTEROVANJA naziva se temperatura na kojoj spoljni omota estica materijala poinje da se topi i pri tome dolazi do meusobnog spajanja estica u monolitne agregate - cementni klinker.U optem sluaju, proizvodnja portland-cementa sa sastoji iz dvije osnovne tehnoloke operacije:1. peenja sirovinske smee i dobijanja portland-cementnog klinkera i2. mljevenja portland-cementnog klinkera i gipsa u portland cement.Sirovinska smea za proizvodnju portland-cementnog klinkera se sastoji iz:1. osnovnih i2. korektivnih sirovina.

Osnovne sirovine za izradu sirovinske smjee su:1. bazine sirovine - karbonatnog porijekla krenjak i neke vrste laporca sa visokim sadrajem krenjaka i2. kisele sirovine gline, glinci, laporaste gline, tufovi, pucolani itd.Korektivne sirovine imaju zadatak da poprave hemijski sastav sirovinske smjee.Proizvodnja portland-cementaOpta tehnoloka ema proizvodnje portland-cementa sastoji se iz sljedeih osnovnih operacija:1. Eksploatacija sirovina (krenjaka, gline, laporca),2. Priprema sirovine,3. Skladitenje sirovinske smjese u silose, odnostno bazene (sirovinski mulj ili sirovinsko brano)4. Peenje sirovinske smjee (dobijanje cementnog klinkera)5. Odleavanje klinkera6. Mljevenje klinkera u cement,7. Skladitenje cementa u silose i 8. Pakovanje i otprema cementa.PORTLAND CEMENT I CEMENTI NA BAZI PORTLAND CEMENTAPortland cementni klinker je vjetaki materijal (ne moe se nai u prirodi).Sastoji se od jedinjenja razliitog hemijskog sastava i osobina, koja zajedno daju osobine ovom materijalu. Portland cement karakterie uglavnom konstantan hemijski sastav. Portland cement, predstavlja proizvod koji sedobija finim mljevenjem portland-cementnog klinkera i malih koliina gipsa (do 5 %).Zbog sve vee potronje cementa u svijetu, pa i kod nas, u cilju ouvanja sirovinskih resursa i utede energije, proizvoai cementa, ve dui vremenski period, nalaze reenje u supstituciji jednog dela cementnog klinkera materijalima slinih osobina. Predmetni materijali najee predstavljaju otpad razliitih industrija ili njihove sekundarne proizvode.Na taj nain se, osim navedenih uteda, sniavaju trokovi proizvodnje i smanjuje zagaenje ivotne sredine.Materijali kojima se supstituie jedan deo portland-cementnog klinkera nose zajeniki naziv dodaci cementu ili sastojci za proizvodnju cementa. Broj materijala kojima se moe zamijeniti jedan dio cementa je posljednjih godina znaajno povean. DODACI CEMENTUPod dodacima cementu podrazumevaju se neorganske mineralne materije, koje imaju izvesna hidraulina svojstva ili ih dobijaju pod odreenim uslovima, kojima se zamenjuje jedan deo (min 6 %) PC klinkera u fazi mlevenja. Kao dodaci cementu mogu se koristiti sledei neorganski mineralni materijali: Pucolani Granulisana zgura Krenjak Sagoreli kriljac Silikatna a (praina) Osnovne karakteristike dodataka cementu su: Lako se melju, Velika specifina povrina, Poveana potrebna koliina vode za spravljanje u odnosu na isti portland cement, Sporiji prirast vrstoe u poetnom periodu u odnosu na portland cement.Primjenom dodataka cementu mijenjaju se osobine istog portland cementa.Klasifikacija obinih cemenata (vrste i klase)Portland cementi i cementi na bazi portland cementa se klasifikuju na dva naina:1. Prema svom hemijskom i mineralokom sastavu i2. Prema mehanikim svojstvima.Prema hemijskom i mineralokom sastavu cementi se dele na VRSTE, a u okviru vrsta NA TIPOVE.Prema mehanikim svojstvima cementi dele na KLASE.Obini cementi su podeljeni u pet glavnih vrsta:1. CEM I portland-cement2. CEM II portland-kompozitni cement3. CEM III metalurki cement4. CEM IV pucolanski cement5. CEM V kompozitni cementDalja podela obinih cemenata je izvrena na osnovu mehanikih karakteristika.U tom smislu svaki tip cementa je izdeljen na klase.Cementi se dele na klase: Prema standardnoj vrstoi i Prema poetnoj vrstoi.Pod standardnom vstoom podrazumeva se vrstoa pri pritisku cementnih epruveta,odreena prema SRPS EN 196-1, pri starosti od 28 dana.Postoje tri klase standardne vrstoe cementa: klasa 32.5 klasa 42.5 i klasa 52.5Poetna vrstoa cementa je vrstoa pri pritisku, odreena prema SRPS EN 196-1, za starosti od 2 ili 7 dana.Na osnovu vrednosti poetne vrstoe, u okviru svake klase standardne vrstoe, definisane su po dve klase poetne vrstoe:1. Klasa sa obinom poetnom vrstoom N i2. Klasa sa visokom poetnom vrstoom R.Za obine cemente prema SRPS propisani su uslovi kvaliteta u pogledu: Hemijskog sastava, Fizikih osobina i U pogledu mehanikih osobina.Osobine cementa na bazi portland cementnog malteraOpisane razlike u mehanikim svojstvima u zavisnosti od vrste i koliine dodataka, kod cemenata koji se danas proizvode, ispoljavaju se na sljedei nain: Cementi CEM I se uglavnom proizvode klasa 32.5, 42.5 i 52.5 (N i R) Cementi CEM II se proizvode klasa 32.5, 42.5 (N i R) Cementi CEM III, CEM IV i CEM V se proizvode uglavnom klase 32.5Definicija, primjena i osnovne komponente malteraPod malterima se podrazumijevaju vjetaki kameni materijali koji nastaju kao rezultat ovravanja homogenizovanih meavina punioca i veziva.Koriste se za: Zidanje svih vrsta zidova od kamena, graevinske keramike, kreno-silikatne opeke, betonskih i ljako-betonskih blokova i od elemenata od lakog betona, Spoljanje i unutranje malterisanje: zidanih i betonskih zidova, betonskih stubova i greda i donjih povrina meuspratnih konstrukcija. Oblaganje zidnih i podnih povrina razliitim vrstama keramikih i kamenih ploa i ploica. Zatitu osnovnog - noseeg materijala (elemenata konstrukcije) od razliitih uticaja: protivpoarna, hidroizolaciona, antikoroziona zatita itd. Poboljanje termoizolacionih i zvukoizolacionih svojstava objekata, Popunjavanje spojeva i injektiranje pukotina i upljina i Popravku sanaciju oteenih betonskih elemenata konstrukcije itd.Osnovne komponente maltera su: agregat, vezivo, voda i odaci malterima.Agregati se u malterskim mjeavinama koriste kao punioci. Osnovni zadatak im je:1. zamena dela veziva u cilju smanjenja cijene maltera i2. poboljanje nekih svojstava maltera: smanjenje skupljanja, poveanje mehanikih karakteristika, poboljanje termoizolacionih svojstava.U malterima se koristi sitnozrni agregat, tj. agregat krupnoe zrna do 4mm.Krupniji agregat se ne koristi, poto se malteri u najveem broju sluajeva primenjuju u vidu tankih slojeva ije debljine ne prelaze 3cm.Mogu biti organskog ili neorganskog porijekla.Najee se za izradu maltera koristi reni pjesak, a mogu se koristiti i: kvarcni pjesak, mermerna zrna, usitnjene magmatske stijene, kameno brano, ekspandirani perlit i vermikulit, granule ekspandiranog polistirola itd.Veziva predstavljaju najvaniju komponentu maltera.Vrsta primenjenog veziva utie na: Nain ovravanja, Svojstva i Primjenu maltera.Za izradu maltera se mogu koristiti veziva: neorganskog mineralnog i organskog porekla.Kao neorganska mineralna veziva koriste se: Cementi Graevinski kre Hidraulina veziva za zidanje i malterisanje, Graevinski gips.Od organskih veziva za izradu maltera mogu se koristiti: Polimerni lateksi, Prakaste emulzije, Vodorastvorljivi polimeri, Tene smole (epoksidne smole), Monomeri, Katran i bitumenMalteri nose naziv prema vrsti primenjenog veziva: Kreni malter, Cementni malter, Kreno-cementni malter, Epoksidni malter itd.Voda predstavlja osnovnu - strukturnu komponentu maltera kada se za spravljanje maltera koriste neorganska mineralna veziva.U takvim sluajevima voda esto ima dvostruku ulogu: tehnoloku - omoguava povezivanje prakastih i zrnastih materijala i dobijanje malterskih meavina odreene "gustine" i hemijsku - omoguava odvijanje procesa hidratacije - vezivanja i ovravanja maltera u sluaju kada se kao vezivo koristi graevinski gips ili hidraulina veziva.Dodaci malterima i podjela maltera prema zapreminskoj masi i prema broju upotrebljenih vezivaDodaci malterima ne predstavljaju osnovnu komponentu maltera.U cilju poboljanja svojstava svjeeg ili ovrslog maltera, mogu se koristiti razliite vrste hemijskih i mineralnih dodataka.HEMIJSKI DODACI su fabriki proizvedeni materijali organskog ili neorganskog porijekla koji se dodaju malterima u malim koliinama (