Uniwersytet Rzeszowski

Wydział Ekonomii

STUDIA PODYPLOMOWE

„Mechanizmy funkcjonowania strefy euro”

VI edycja, rok akademicki 2014/15

Ewelina Bucior

Nr albumu: 05/2015

Wpływ unii bankowej na funkcjonowanie sektora finansowego strefy

euro

Praca dyplomowa

wykonana pod kierunkiem

…………………………

Przyjmuję pracę

………………………………

Data i podpis promotora

RZESZÓW 2015

2

Studia realizowane z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej

Streszczenie Przedmiotem niniejszego opracowania jest unia bankowa, nowa struktura organizacyjna

stworzona przez Unię Europejską w ramach pogłębienia Unii Gospodarczej i Walutowej.

Mechanizm ten został zaproponowany przez Radę Europejską w 2012 roku w odpowiedzi na

kryzys finansowy strefy euro. Unia bankowa ma wejść w życie 1 stycznia 2016 roku. W

części pierwszej pracy została zawarta geneza powstania unii bankowej oraz jej podstawy

prawne. Drugi rozdział został poświęcony charakterystyce poszczególnych filarów unii

bankowej, opis jej działania, cele oraz kompetencje. Część ostatnia stanowi próbę oceny

proponowanego mechanizmu, ze zwróceniem szczególnej uwagi na jego wady i zalety a także

szanse i zagrożenia dla państw Unii Europejskiej.

Słowa kluczowe:

nadzór bankowy, kryzys finansowy, unia bankowa

TYTUŁ

Union bank of the euro area countries in the context of the financial crisis

3

Streszczenie ................................................................................................................................ 2

Słowa kluczowe: ........................................................................................................................ 2

TYTUŁ ....................................................................................................................................... 2

Wstęp .......................................................................................................................................... 4

Rozdział I ................................................................................................................................... 5

Unia bankowa – podstawowe założenia. ................................................................................. 5

1.1 Geneza i cel powstania unii bankowej. .................................................................................... 5

1.2 Podstawy prawne unii bankowej. ............................................................................................ 7

Rozdział II ................................................................................................................................. 9

Filary unii bankowej. ................................................................................................................ 9

2.1 Jednolity mechanizm nadzorczy. ............................................................................................. 9

2.2 Jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji Single Resolution

Mechanism, SRM ......................................................................................................................... 11

2.3 Scentralizowany system gwarantowania depozytów Deposit Guarantee Scheme ................. 13

Rozdział III .............................................................................................................................. 15

Ocena zintegrowanego systemu finansowego Unii Europejskiej. ...................................... 15

3.1 Szanse i zagrożenia rozwiązań proponowanych przez unię bankową ................................... 15

3.1 Wady i zalety unii bankowej .................................................................................................. 17

3.2 Wpływ unii bankowej na stabilność finansową strefy euro. .................................................. 20

Zakończenie ............................................................................................................................. 24

Bibliografia: ............................................................................................................................. 25

4

Wstęp

Celem opracowania jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy unia bankowa jest w

stanie uzdrowić system finansowy w Europie oraz uchronić go przed ewentualnymi,

kolejnymi kryzysami, przy jednoczesnym zachowaniu satysfakcjonującej kondycji

narodowych sektorów finansowych państw członkowskich i zapewnieniu im przewag

konkurencyjnych na rynku wspólnotowym. Z tych powodów kraje eurolandu podchodzą

sceptycznie do nakładania kolejnych, nowych ograniczeń na instytucje finansowe lub co

gorsza na likwidowanie banków najbardziej dotkniętych kryzysem.

Na obecnym etapie funkcjonowania trudne jest zweryfikowanie skuteczności unii

bankowej. Tym nie mniej można założyć iż przyczyni się do sprawnego wyegzekwowania

wymogów kapitałowych i ostrożnościowych w odniesieniu do największych banków.

Temat ten został podjęty ze względu na jego aktualność. W wyniku kryzysu

finansowego władze unii walutowej podejmują wiele działań mających na celu pogłębienie

integracji oraz uratowanie wspólnej waluty przed upadkiem. Jednym z takich mechanizmów

jest właśnie projekt unii bankowej. Poznania oraz oceny tego mechanizmu dokonano na

podstawie przeglądu literatury źródłowej w postaci zwartej, artykułów oraz publikacji. Praca

składa się z trzech rozdziałów.

Pierwszy przybliża czytelnikowi genezę oraz ideę powstania unii bankowej. Pokazuje,

iż celem unii jest doprowadzenie do stabilności finansowej strefy euro. Wskazuje jedną z

przyczyn kryzysu jaką jest brak stabilności polityki fiskalnej niektórych państw oraz

proponuje rozwiązania tego problemu. Rozdział ten zawiera także najważniejsze pozycje

prawne warunkujące powstanie i działanie unii bankowej.

Drugi rozdział zawiera charakterystykę każdego z filarów unii europejskiej tj.

jednolitego mechanizmu nadzorczego, wspólnego systemu kontrolowanej likwidacji banków i

uporządkowanej sanacji banków z problemami oraz system gwarantowania depozytów. Ta

część opracowania zawiera cel poszczególnych instrumentów ich zadania oraz kompetencje.

Pokazuję także sposób finansowania oraz system realizacji powierzonych zadań.

Ocenę proponowanego mechanizmu opisano w trzecim rozdziale, przedstawiając

syntetycznie wady i zalety unii bankowej. Zwrócono uwagę na szanse i zagrożenia dla państw

członkowskich a także jej wpływ na kondycję finansową strefy euro.

Praca została podsumowana syntezą najważniejszych myśli przedstawionych w

wyższych rozważaniach. Dokonano interpretacji opinii specjalistów w danej dziedzinie, które

stały się podstawą do wyciągnięcia wniosków odnośnie adekwatności oraz skuteczności

proponowanego przez Unię Europejską zintegrowanego systemu bankowego.

5

Rozdział I

Unia bankowa – podstawowe założenia.

1.1 Geneza i cel powstania unii bankowej.

Problemy strefy euro z kryzysem finansowym zrodziły potrzebę pogłębiania integracji

między państwami członkowskimi. Kryzys na rynku finansowym, na rynku kredytów

hipotecznych, poważne zakłócenia płynności kluczowych banków, obniżenie aktywności

gospodarczej w tym wzrost bezrobocia, spadek dochodów a także problemy zadłużeniowe

Grecji, Włoch, Hiszpanii czy Portugalii mające wpływ na kurs euro, pozycję euro na arenie

międzynarodowej spowodowało konieczność wdrożenia koncepcji mającej na celu

niedopuszczenie do takich sytuacji w przyszłości. Według poglądów niektórych ekonomistów

i polityków przyczyną obecnych kryzysów finansowych jest nadmierne zadłużenie państw,

dlatego też mechanizm zabezpieczający powinien opierać się na zwiększeniu dyscypliny

fiskalnej w połączeniu z systemem nadzoru finansowego, gwarantowania depozytów oraz

restrukturyzacji, likwidacji i upadłości banków.1

Koncepcja unii bankowej powstała w 2012 roku kiedy to Komisja Europejska podjęła

decyzję iż dla zapewnienia stabilności finansowej strefy euro należy powołać osobny organ

zajmujący się tą tematyką. Walka z kryzysem pochłonęła wówczas 4,5 bln euro a jej celem

było ratowanie banków. W opinii Komisji Europejskiej występowanie jedynie krajowych

organów nadzoru bankowego w warunkach kryzysu jest niewystarczające. Przemawiało to za

powstaniem unii bankowej, mającej na celu ograniczenie ryzyka wystąpienia podobnych

kryzysów, przerwanie powiazania między długiem państwowym a bankowym oraz

przywrócenie zaufania do waluty euro.

Komisja Europejska przedstawiła projekt unii bankowej na posiedzeniu Rady

Europejskiej 23 maja 2012 roku, a już w czerwcu tego roku opublikowano sprawozdanie pt.

”W kierunku faktycznej unii gospodarczej i walutowej”. Zawierało ono podstawowe

elementy składowe przyszłej unii bankowej. 2 Istotne w tej kwestii są także postanowienia

podjęte przez Radę Europejską w dniach 13-14 grudnia 2012r.

Dokumenty te określają filary wzmacniające unię gospodarczą i walutową, tj.:

zintegrowane ramy finansowe,

zintegrowane ramy budżetowe,

zintegrowane ramy polityki gospodarczej

legitymację i odpowiedzialność demokratyczną.

Unia bankowa kryje się pod pojęciem zintegrowanych ram finansowych. Projekt ten

zakłada iż Europejski Bank Centralny, będzie upoważniony do nakładania kar pieniężnych na

banki, wydawanie i odbieranie licencji bankowych oraz ocenianie fuzji i przejęć a dodatkowo

będzie miał prawo nakazania zwiększenia kapitałów czy przeprowadzenia inspekcji w

nadzorowanych bankach. Kraje spoza strefy euro mogą uczestniczyć w tym procederze

jednak w sposób niepełny. Według opinii KE, EBC nie posiada wystarczających kompetencji

1 Krzysztof Waliszewski, 2013, Koncepcja unii bankowej- szanse i zagrożenia dla sektora banków komercyjnych

w Polsce, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, s.2. 2 Zofia Szpringer, 2013, Unia bankowa, Infos, Biuro Analiz Sejmowych, nr 8(145), s. 1.

6

poza strefą euro. Jednak dla tych państw istotny jest fakt iż ich partnerem stanie się EBC w

zamian za kilku nadzorców z krajów macierzystych. Koncepcja unii bankowej zakłada przede

wszystkim przeniesienie kompetencji instytucji nadzorczych ale także innych mechanizmów

gwarantujących stabilność systemu finansowego z poziomu krajowego na poziom Unii

Europejskiej.3

Koncepcja jednolitego mechanizmu nadzorczego składa się z EBC oraz krajowych

organów nadzoru. Europejski nadzór według planu ma być stosowany nad instytucjami

kredytowymi spełniającymi określone kryteria:

posiadają aktywa w kwocie przewyższającej 30 mld euro, lub

posiadają aktywa przewyższające 20% PKB kraju macierzystego i są wyższe niż 5

mln euro, lub

są istotne według EBC na wniosek krajowego organu nadzoru, oraz

instytucjami kredytowymi, które otrzymały pomoc ze środków EFSF lub ESM lub

wystąpiły o jej przyznanie.

EBC będzie sprawować nadzór nad trzema najbardziej znaczącymi instytucjami

kredytowymi w każdym z państw członkowskich unii bankowej. Powoduje to objęcie

nadzorem finansowym krajowych SIFIs (Systemically Important Financial Institutions czyli

systemowo ważnych instytucji finansowych). Dotychczasowe badania zakładają objęcie

nadzorem finansowym około 150 europejskich banków, posiadających 80% aktywów sektora

strefy euro.

Tabela 1

Model nadzoru finansowego unii bankowej

Poziom

Sektor

Makroostrożnościowy Mikroostrożnościowy Ochrona Konsumentów

Banki

Rynek kapitałowy

oraz fundusze

Rynek

ubezpieczeniowy

Źródło: A. Hryckiewicz, M. Pawłowska, Czy nowy nadzór spełni swoje zadanie? Zmiany w nadzorze

finansowym w Europie oraz ich konsekwencje dla Polski, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2013

3 Leszek Pawłowicz, 2013, Unia bankowa- sukces czy klęska jednolitego rynku usług finansowych, Gdańsk s.

460.

Unia

Europejska

Kraje strefy euro- Europejski Bank Centralny

Europejski Organ Nadzoru

Bankowego

Rada

ryzyka

systemow

ego

Europejski Organ Nadzoru

nad rynkiem kapitałowym

Europejski Organ Nadzoru

Firm Ubezpieczeniowych

oraz Funduszy Emerytalnych

Krajowe

Instytucje

Nadzorcze

7

Gdyby projekt nadzoru został zaakceptowany w dotychczasowym kształcie w Unii

Europejskiej istniałyby trzy instytucje nadzorcze w odniesieniu do sektora bankowego.

Nadzór makroostrożnościowy jako Europejska Rada Ryzyka Systemowego, nadzór

mikroostrożnościowy w ramach Europejskiego Organu Nadzoru Bankowego oraz Europejski

Bank Centralny jako instytucja nadzorująca banki działające w strefie euro.

Jak wspomniano wyżej państwa spoza strefy euro również mogą przystąpić do unii

bankowej, jednak wymaga to podjęcia decyzji przez EBC w wyniku spełnienia następujących

warunków. Nie przestrzeganie tych warunków skutkuje zawieszeniem lub zakończeniem

współpracy. Dodatkowo państwo spoza strefy euro ma ograniczone prawa, w szczególności w

dostępie do środków finansowych i instrumentów ratunkowych.4

1.2 Podstawy prawne unii bankowej.

Unia bankowa oparta jest na pierwotnych oraz pochodnych przepisach prawa Unii

Europejskiej. Prawo pierwotne obejmuje Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

(TFUE). Art. 114 ust. 1 TFUE zakłada iż Parlament Europejski oraz Rada Unii Europejskiej

ma możliwość kreowania środków mających na celu zbliżenie przepisów ustawowych,

wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w celu ustanowienia i

funkcjonowania rynku wewnętrznego. Art. 127 ust. 6 TFUE stanowi, iż Rada Unii

Europejskiej poprzez specjalną procedurę może uchwalić rozporządzenie dzięki któremu

Europejski Bank Centralny obejmie nadzór ostrożnościowy nad instytucjami kredytowymi,

innymi instytucjami finansowymi z wyłączeniem instytucji ubezpieczeniowych. Art. 53 ust. 1

TFUE upoważnia Parlament Europejski oraz Radę Unii Europejskiej do uchwalenia w

ramach zwykłej procedury ustawodawczej dyrektyw służących koordynacji przepisów

ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich, dotyczących

podejmowania i wykonywania działalności prowadzonej na własny rachunek.5

Przepisy prawa pochodnego uchwalane są na podstawie omawianych powyżej

postanowień TFUE. Komisja Europejska w dwóch komunikatach przedstawiła program prac

legislacyjnych w tej sprawie i był to Komunikat Komisji z 12 września 2012 r. oraz

Komunikat z 30 listopada 2012 r. W latach 2012-2014 Komisja przedstawiła łącznie

kilkanaście wniosków legislacyjnych kierowanych do wszystkich uczestników rynku

finansowego obejmujących wszystkie produkty finansowe. 6

4 Anna Kosior i Michał Rubaszek, 2014, Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, Materiały i

Studia NBP, Warszawa, s. 78. 5 Traktat z Lizbony, Dz.Urz. UE C, 2008, nr 115

6 Janusz j. Węc, Proces konstytuowania unii bankowej. Geneza, podstawy prawne, cele i zasady działania,

Kraków 2014, zeszyt nr 8

8

Tabela 2

Regulacje dotyczące unii bankowej

UNIA BANKOWA

Jednolity europejski

system nadzoru

bankowego (SSM)

◄►

Europejski system

gwarantowania depozytów

(DGS)

◄►

Europejski system

restrukturyzacji i

uporządkowanej

likwidacji banków

(SRM)

SYGNATURA DOKUMENTU UE

COM(2011) 452,

COM(2011) 453,

COM(2012) 511,

COM(2012) 512

COM(2010) 368 COM(2012) 280

Źródło : Zofia Szpringer, 2013, Unia bankowa, Infos, Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa, nr 8(145), s. 2.

Komisja Europejska we wrześniu 2012 roku przedstawiła plan dotyczący działania unii

bankowej oraz projekty rozporządzeń. Następnie wezwała Radę i Parlament Europejski do

przyjęcia owych postanowień do końca 2012 roku wraz z projektami aktów prawnych

wymienionych w ramce powyżej. W grudniu postanowiono iż jednolity europejski system

nadzoru zacznie funkcjonować od 1 marca 2014 roku.

9

Rozdział II

Filary unii bankowej.

Koncepcja unii bankowej zakłada powierzenie funkcji nadzorczych oraz mechanizmów

gwarantujących stabilność systemu finansowego organom Unii Europejskiej.

Tabela 3

Filary unii bankowej

Jednolity mechanizm nadzorczy

Single Supervisior Mechanism

SSM

Scentralizowany system

gwarantowania depozytów

Deposit Guarantee Scheme

Jednolity mechanizm

restrukturyzacji i

uporządkowanej likwidacji

Resolution

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Aneta Hryckiewicz, Małgorzata Pawłowska, 2013 Czy nowy nadzór

spełni swoje zadanie? Zmiany w nadzorze finansowym w Europie oraz ich konsekwencje dla Polski, Materiały i

studia, Warszawa, zeszyt nr 289 s. 17.

2.1 Jednolity mechanizm nadzorczy.

Za datę utworzenia pierwszego filaru unii bankowej przyjmuje się 2014 r. Kiedy to

Parlament i Rada osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie jednolitego mechanizmu

nadzorczego. Ma on obejmować wszystkie banki działające w strefie euro. Mechanizm ten

jest częścią struktur EBC a jego zadaniem jest bezpośredni nadzór nad 128 największymi

bankami, systemowo istotnymi których wartość aktywów przekracza 30 mld EUR, lub relacja

aktywów banku do PKB kraju przekracza 20%, oraz nad bankami korzystającymi z pomocy

EFSF/ESM. Na dalszy plan schodzą krajowe organy nadzorcze, im przypisuję się funkcje

kontrolną nad pozostałymi bankami, mimo to ostateczną odpowiedzialność będzie ponosił

EBC.7

Organizacja jednolitego nadzoru bankowego wymaga powołania nowych organów,

dlatego w ramach EBC została powołana Rada Nadzoru, skład rady wchodzą:

przewodniczący powoływany przez Radę Unii Europejskiej na pięcio letnią

nieodnawialna kadencję,

zastępca przewodniczącego, powoływany przez Radę Unii Europejskiej spośród

członków Zarządu EBC,

czterech przedstawicieli EBC, powoływanych przez rade prezesów,

przedstawiciele organów nadzoru bankowego z krajów uczestniczących,

przedstawiciel Komisji Europejskiej, jako obserwator.

Dodatkowo Rada Nadzoru ma prawo powołać spośród swoich członków komitet sterujący,

którego zadaniem będzie wspieranie działalności rady. Rada Nadzoru ma za zadanie

przygotowywanie oraz prezentację projektów Radzie Prezesów, która to może odrzucić

projekt do 10 dni roboczych po upływie tego terminu projekt uznaje się za zatwierdzony. W

sytuacjach niecierpiących zwłoki przewidziano mechanizm pozwalający na rozpatrzenie

7www.europarl.europa.eu/factsheets/pl (dostep z 10.05.2014) Manica Hauptmann, Marcel Magnus, 2014,

Dokumenty Informacyjne o Unii Europejskiej, s. 2.

10

projektu w terminie nieprzekraczającym 48 godzin. Rada Prezesów jest organem

decydującym, a w jej skład wchodzą wyłącznie przedstawiciele państw strefy euro.

Jesienią 2015 roku zostanie również utworzony panel rewizji Panel of Review w celu

kontroli proceduralnej i merytorycznej zgodności z prawem, decyzji Rady Nadzoru. Ubiegać

się o interwencje może każda osoba fizyczna i prawna, jednak przegląd decyzji nie oznacza

natychmiastowego jej zawieszenia. Panel rewizji, do 2 miesięcy od przesłania wniosku

analizuję sprawę i przygotuje nowy projekt, jeżeli uzna to za zasadne. Rada Prezesów ma czas

na zgłoszenie obiekcji do 10 dni; po tym terminie wniosek zostaje uznany za przyjęty.

W skład panelu rewizji wchodzi 5 członków oraz 5 zastępców zgłaszanych przez Radę

Nadzoru a zatwierdzanych przez Radę Prezesów. Kadencja trwa 5 lat z możliwością

jednorazowego przedłużenia. Panel sam wybiera przewodniczącego a decyzje podejmowane

są większością co najmniej 3 głosów. Obok panelu rewizji powstanie panel mediacji. Jego

zadaniem jest rozdział polityki monetarnej od zadań nadzoru. W skład panelu będą wchodzić

przedstawiciele każdego kraju unii bankowej, wybranego przez dany kraj z członków Rady

Prezesów i Rady Nadzoru. Decyzje będą podejmowane zwykła większością głosów a każdy

członek ma jeden głos. Przed objęciem nadzoru, EBC dokonał oceny banków oraz ich

bilansów. Miało to na celu zapewnienie „bilansu otwarcia” na dzień przejęcia przez EBC

nadzoru. Ocena została przeprowadzona wraz z krajowymi organami nadzoru państw

należących do SSM, składała się z trzech elementów:

oceny najważniejszych typów ryzyka,

przeglądu jakości aktywów Asset Quality Review,

testu warunków skrajnych stress test.

Z przeprowadzonej oceny może wyniknąć iż poszczególne banki posiadają niedobór kapitału.

Na taki problem Rada ECOFIN 15 listopada 2013 roku przygotowała następującą sekwencję

działań:

1. w pierwszej kolejności instytucje finansowe zobowiązane są do przygotowania planu

naprawczego, a niedobory kapitału pokryte ze źródeł prywatnych/rynkowych,

2. w drugiej kolejności banki powinny zostać dokapitalizowane przez państwa

członkowskie z narodowych źródeł publicznych z zachowaniem zasad pomocy

publicznej w UE oraz procedur resolution,

3. w ostateczności dokapitalizowanie może nastąpić z wspólnych mechanizmów

wsparcia kapitałowego czyli poprzez pożyczkę z ESM lub bezpośredniego

dokapitalizowania ( limit do 60 mld EUR z funduszu ESM).

Do unii bankowej mogą także przystąpić kraje spoza strefy euro, w ramach , bliskiej

współpracy opt in. Przynależność taka nie jest obowiązkowa, dlatego dane państwo powinno

rozważyć korzyści oraz koszty z takiej współpracy. Kraj nawiązujący bliską współpracę,

zobowiązuje się do przestrzegania instrukcji i wytycznych EBC, składania raportów oraz

wprowadzenia zmian w legislacji krajowej. W przeciwieństwie do kraju strefy euro członek

opt- in może w każdym momencie zakończyć współpracę. Możliwość taka powstała w

odpowiedzi na brak pełnego udziału tychże państw w procesie decyzyjnym. 8

8Anna Kosior i Michał Rubaszek, 2014, Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, Materiały i

Studia NBP, Warszawa,, s. 94.

11

2.2 Jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji Single

Resolution Mechanism, SRM

Drugi filar unii bankowej powstał w marcu 2014r. w wyniku porozumienia pomiędzy

Parlamentem i Radą. Celem mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji jest

gwarancja skutecznego zarządzania upadającymi bankami przy minimalnych kosztach dla

podatników oraz gospodarki realnej. Mechanizm ten łączy się z zakresem jednolitego

mechanizmu nadzorczego dlatego jest to instrument ostatecznie odpowiedzialny za

restrukturyzację i uporządkowaną likwidację wszystkich banków strefy euro. W ujęciu

praktycznym przewidziany jest podział zadań pomiędzy organami unijnymi a krajowymi,

unijne odpowiedzialne będą za znaczące banki oraz sprawy transgraniczne. 9

Rozporządzenie w sprawie SRM obejmuje kraje SSM, w celu zapewnienia spójności

unii bankowej. Dodatkowo rozporządzenie to powołuje Jednolitą Redę ds. Restrukturyzacji i

Uporządkowanej Likwidacji Single Resolution Board, SRB. Ma ona funkcjonować w dwóch

sesjach: plenarnej oraz wykonawczej.

Skład sesji plenarnej SRB:

przewodniczący,

czterech członków mianowanych przez Radę UE,

po jednym przedstawicielu z krajowego organu resolution z każdego państwa

członkowskiego,

dodatkowo w posiedzeniach rady mogą uczestniczyć przedstawiciele KE i EBC jako

obserwatorzy.

Do kompetencji Rady w sesji plenarnej należą:

opracowanie rocznego programu prac, budżetu na kolejny rok oraz przygotowanie

sprawozdania z działalności SRB,

podejmowanie decyzji inwestycyjnych i finansowych (dodatkowe składki ex post,

pożyczki, itp.).

Skład sesji wykonawczej:

przewodniczący,

stali członkowie,

przedstawiciele organów resolution z jurysdykcji,

dodatkowo na obradach mogą pojawić się stali obserwatorzy, przedstawiciel EBA

oraz przedstawiciele krajowych organów resolution z krajów nieuczestniczących

posiadających filie lub oddziały o systemowym znaczeniu.10

Przesłanki ustalone przez SRB upoważniające do rozpoczęcia procedury resolution:

1. bank znajduje się na progu upadłości bądź jest zagrożony upadłością,

2. nie istnieją żadne przesłanki iż jakiekolwiek działania sektora prywatnego czy

działania nadzorcze są w stanie zapobiec upadłości banku,

3. działania przeprowadzone przez mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej

likwidacji są niezbędne dla interesu publicznego.

EBC ustala czy dany bank zagrożony jest upadłością, jeżeli spełnione są wszystkie

przesłanki wówczas SRB na forum sesji wykonawczej przygotowuje szczegółowy plan

9 Manica Hauptmann, Marcel Magnus, 2014, Dokumenty Informacyjne o Unii Europejskiej, s. 2.

10Anna Kosior i Michał Rubaszek, 2014, Ekonomiczne wyzwania …, s. 89

12

resolution scheme dla danego banku. Następnie zostaje on przekazany KE, która w ciągu 24

godzin ma czas na zatwierdzenie lub odrzucenie. Komisja Europejska ma prawo

zaproponować Radzie by ta odrzuciła resolution scheme jeżeli kryterium interesu publicznego

nie zostało spełnione lub zostały wykorzystane środki z funduszu.

21 maja 2014 roku zawarto umowę międzyrządową intergovementtal agreeement IGA

odnośnie zasad przekazywania składek do funduszu resolution. Początkowo więcej funduszy

będzie pochodziło ze źródeł krajowych niż wspólnotowych, przy czym tendencja ta powinna

się odwracać w kolejnych latach aż do momentu utworzenia wspólnego funduszu resolution,

który ma stanowić 1% depozytów gwarantowanych zgromadzonych w instytucjach

kredytowych z obszaru SSM/SRM. IGA reguluje także kwestie państw spoza strefy euro

poprzez wpłacenie odpowiednich składek na poczet SRF.

Proces decyzyjny jest nastawiony na szybkość reakcji oraz operacyjność procesu

resolution. Dlatego też członkowie resolution muszą dążyć do jak najszybszego osiągniecia

kompromisu, w przeciwnym razie decyzja zostaje w rękach przewodniczących i stałych

członków. Najlepszym rozwiązaniem byłoby przeprowadzenie całego procesu w ciągu 48

godzin over the weekend. Dlatego należy pominąć Radę UE która mogłaby niepotrzebnie

wydłużyć czas podjęcia decyzji. Finansowanie procesu resolution powinno następować z

wspólnego funduszu co ograniczy ryzyko sprzężenia zwrotnego pomiędzy sytuacją finansów

publicznych a sektora bankowego.

Bardzo ważną kwestią jest także sposób finansowania Jednolitej Rady. Rozporządzenie

zakłada że działalność w zakresie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji nie powinno

powodować zobowiązań budżetowych dla państw członkowskich. Dodatkowo budżet

podzielony jest na dwie części. Pierwsza dotyczy kwestii administracyjnych gdzie, wydatki

obejmują koszty pracownicze, koszty wynagrodzeń itd. a na jej dochody składają się składki

roczne. Wpłatę mają obowiązek uiścić podmioty objęte nadzorem. Druga część budżetu jest

kluczowa dla działalności mechanizmu resolution. W tabeli zostały przedstawione dochody i

wydatki z tej części.

Tabela 4

Dochody i wydatki jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji

Dochody Wydatki

1. składki płacone przez instytucje mające

siedzibę w krajach unii bankowej

2. pożyczki od innych funduszy resolution

z nieuczestniczących państw

członkowskich

3. pożyczki od instytucji finansowych lub

4. dochody z inwestycji kapitałowych

5. wydatki odzyskane w ramach procedury

resolution

1. wydatki w ramach programów resolution

2. inwestycje

3. odsetki zapłacone od pożyczek

otrzymanych od instytucji finansowych

lub innych stron trzecich

4. odsetki zapłacone od pożyczek od innych

funduszy resolution z nieuczestniczących

państw członkowskich

Źródło: Jan Koleśnik, 2015, Europejska unia bankowa, Warszawa, s. 109.

Wyżej wymienione wydatki mogą dotyczyć jedynie:

systemu gwarantowania aktywów lub zobowiązań podmiotu objętego restrukturyzacją

i uporządkowaną likwidacją oraz podmiotów zależnych od danej instytucji,

13

udzielania pożyczek oraz nabywania aktywów instytucji objętej mechanizmem

resolution,

wypłat rekompensat akcjonariuszom lub wierzycielom w przypadku gdy ponieśli oni

straty większe niż nastąpiłoby to w wyniku likwidacji w ramach standardowego

postępowania upadłościowego,

wniesienia wkładu w miejsce umorzenia lub konwersji zobowiązań niektórych

wierzycieli w sytuacji zastosowania instrumentu umorzenia lub konwersji długu a

także podejmowanie decyzji o wyłączeniu niektórych wierzycieli z zakresu umorzenia

lub konwersji.

Podsumowując warto zwrócić uwagę na zagrożenia wynikające z funkcjonowania

jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Pierwsze zagrożenie

dotyczy zasad finansowania a dokładniej brakiem dostatecznych zasobów finansowych

pozwalających na obsługę nawet największych banków bez obciążania podatników a należy

mieć świadomość jak niewielkie są posiadane fundusze w porównaniu z sumą bilansową 10

największych banków w krajach strefy euro.11

2.3 Scentralizowany system gwarantowania depozytów Deposit Guarantee Scheme

Trzecim filarem unii bankowej według raportu Van Rompuy’a z 2012 roku miał być

europejski system gwarantowania depozytów, jednak w kolejnych wydaniach tego raportu ten

element znika. W początkowych fazach istnienia zintegrowanych ram finansowych system

gwarantowania depozytów pozostanie na szczeblu krajowym i będzie obejmował wspólne

gwarancje depozytów do 100 tys. euro. Zatwierdzono finalny tekst rozporządzenia ws. SRM i

tym samym zakończono projektowanie unii bankowej. Nowelizacja dyrektywy ws. DGS

zakłada iż w średnim okresie za tworzenie depozytów w dalszym ciągu odpowiada władza

krajowa mimo iż decyzje kwalifikacji do upadłości danego banku podejmuje EBC. W takim

przypadku deponenci swoich środków mogą się obawiać iż pieniądze które ulokowali nie

zostaną wypłacone gdy sytuacja finansowa państwa jest nienajlepsza.

Dyrektywa wprowadza następujące regulacje:

finansowanie krajowych funduszy gwarancyjnych odbywać się będzie na zasadzie ex

ante,

docelowy poziom gwarantowania depozytów na poziomie 0,8% gwarantowanych

depozytów,

przewidywany czas wpłaty środków gwarantowanych to 7 dni roboczych (w 2024r.),

dopuszczalne są również pożyczki pomiędzy krajowymi DGS-ami.12

Dla spełnienia funkcji oraz założeń unii bankowej konieczne jest funkcjonowanie wszystkich

jej filarów. Odpowiedzialność za depozyty zgromadzone w bankach również powinna być

przeniesiona na szczebel unijny w celu uniezależnienia od sytuacji fiskalnej danego państwa.

Utworzenie wspólnego SDGS jest ważne również w świetle zapisów rozporządzenia ws.

SRM. Rozporządzenie to zakłada iż krajowe fundusze gwarantowania depozytów mogą być

11

Jan Koleśnik, 2015, Europejska Unia Bankowa, red Małgorzata Zaleska, Warszawa, s. 109. 12

Klaudia Zielińska, 2013, Droga do unii bankowej - reformy systemu regulacji sektora bankowego, zeszyt nr

4, s. 31/32.

14

zaangażowane w proces finansowania resolution, dlatego też część odpowiedzialności za

decyzję ponadnarodowe ponoszą organy krajowe. Może to doprowadzić do dodatkowych

napięć pomiędzy danymi państwami w momencie ważnych decyzji. Dlatego też utworzenie

jednolitego systemu gwarantowania depozytów pozwoliłoby na uniknięcie tego zjawiska.13

13

Narodowy Bank Polski, 2014, Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, Warszawa, s. 96.

15

Rozdział III

Ocena zintegrowanego systemu finansowego Unii Europejskiej.

3.1 Szanse i zagrożenia rozwiązań proponowanych przez unię bankową

Analizując model nadzoru finansowego stworzonego przez UE należy zwrócić uwagę na

jego pozytywne jak i negatywne aspekty w kontekście efektywności nadzoru europejskiego.

Model nadzoru finansowego gdzie Europejski Bank Centralny ponosi odpowiedzialność

jednocześnie za politykę monetarną oraz fiskalną w krajach UE, może doprowadzić do

konfliktu interesu. Zintegrowany nadzór jest bardziej podatny na naciski polityczne oraz

zjawisko hazardu moralnego w sektorze bankowym. W sytuacji konieczności wprowadzenia

zmian stóp procentowych banki często dokonywały decyzji mniej korzystnych dla

gospodarki, ale tym samym bezpieczniejszych dla sektora finansowego. Często w wyniku

braku pełnej suwerenności banku centralnego a jednocześnie pod naciskiem partii rządzących

banki podejmują decyzję korzystniejsze dla sektora bankowego. Dodatkowo udowodniono

naukowo iż na poziom stóp procentowych banków komercyjnych znacząco wpływa cykl

wyborczy.14

Mimo to literatura przedmiotu pokazuje iż jest to powszechna praktyka i

występuje w czternastu krajach strefy euro.15

Tabela 5

Rodzaje ryzyka związanego z wprowadzeniem unii bankowej

Ryzyko subiektywizmu

decyzji

Ryzyko związane z

podziałem kompetencji

Ryzyko operacyjne Ryzyko przejściowe

Ryzyko wpływu

interesów krajowych na

decyzje podejmowane

przez Radę Nadzorczą

lub Radę Prezesów

Ryzyko zbyt

optymistycznych ocen ryzyka

przez nadzorców krajowych,

co zwiększa ryzyko odchyleń

na poziomie unijnym

Ryzyko

niewystarczających

zasobów ludzkich

Ryzyko braku oceny

banku przygotowanej

przez EBC w momencie

konieczności podjęcia

interwencji w razie

problemów

Ryzyko konfliktu

interesów pomiędzy

funkcją monetarną a

nadzorczą EBC

Ryzyko nierównego

traktowania banków w

związku z nałożeniem na

krajowych nadzorców

obowiązku egzekwowania

niepieniężnych sankcji

nałożonych przez EBC

Ryzyko presji na

EBC aby zaczął

działać zanim będzie

gotowy do pełnienia

funkcji nadzorczej

Ryzyko związane ze

złożonym procesem

odbierania licencji

instytucjom kredytowym-

do momentu powstania

resolution mechanism

Ryzyko konfliktu

związanego z brakiem

przedstawicieli krajów

spoza stresy euro w

Radzie Prezesów;

zagrożenie dla równych

szans na jednolitym

rynku finansowym

Ryzyko, że w początkowym

okresie funkcjonowania SSM

instytucja mająca istotne

znaczenie dla stabilności

systemu finansowego, ale

niespełniająca podstawowych

kryteriów istotności nie

znajdzie się pod

bezpośrednim nadzorem

SSM

Ryzyko operacyjne

wynikające z

konieczności budowy

systemu do

pozyskiwania

przechowywania oraz

przetwarzania dużej

ilości poufnych

danych

Źródło: Monika Liszewska, Konsekwencje przystąpienia Polski do unii bankowej, Gdańsk 2014, s. 35.

15

Z. Darvas, S. Merler, The European Central Bank In the age of banking union, Bruegel Policy Contribution,

Issue 2013/13. October 2013, s 10.

16

Dodatkowy rodzaj ryzyka wynika z procesu decyzyjnego SSM, gdzie ostateczne decyzje

podejmowane są przez Radę Prezesów którą tworzą przedstawiciele eurolandu. Wynika z

tego iż decyzje dotyczące państw spoza strefy euro zostaną podejmowane wyłącznie przez

przedstawicieli strefy euro, więc mogą zagrażać równym szansom na jednolitym rynku

finansowym. Kolejny rodzaj ryzyka wynika z faktu podziału kompetencji pomiędzy nadzorcę

unijnego a krajowego. Może do spowodować zagrożenie dla stabilności systemu finansowego

strefy euro jeżeli krajowi nadzorcy przedstawią zafałszowane informacje. W kwestii

ewentualnych sankcji sytuacja taka również może doprowadzić do nierównego traktowania na

poziomie poszczególnych banków.

W związku z tym iż EBC nie pełnił wcześniej funkcji nadzorczej mogą wyniknąć z

tego faktu zagrożenia o charakterze operacyjnym. Jest to związane głównie z koniecznością

pozyskania kadry ekspertów bez jednoczesnego uszczuplenia zasobów ludzkich na poziomie

krajowym. Eksperci zwracają także uwagę na ryzyko wynikające z fazy wdrażania unii

bankowej. Dotyczy to sytuacji gdzie dla podjęcia decyzji niezbędna jest ocena danego banku

przez EBC ale taka ocena nie jest jeszcze przygotowana.16

Zagrożenie dla stabilności wynika

także z faktu niejednoczesnego wprowadzenia wszystkich trzech filarów unii bankowej.17

Uznaje się iż dla zagwarantowania stabilności unii bankowej niezbędne jest wprowadzenie

wszystkich elementów gdyż są one współzależne.18

Dodatkowo według badań kraje w

których banki znacząco finansują się poprzez rynek międzybankowy są znacznie bardziej

narażone na szoki finansowe oraz kryzysy kredytowe. 19

Mimo wszystko wdrożenie unii bankowej jest bardzo ważne dla zapewnienia

stabilności finansowej strefy euro ale także całej Unii Europejskiej, dzięki stosowaniu

jednolitego zbioru przepisów oraz skoordynowanej reakcji w czasie kryzysu.

Do najważniejszych korzyści wynikających z efektywnie funkcjonującej unii bankowej

możemy zaliczyć:

zniwelowanie zależności pomiędzy zadłużeniem kraju a kryzysami bankowymi,

wzrost kontroli nad działalnością dużych grup bankowych a tym samym wzrost

stabilności strefy euro,

zwiększenie zaufania deponentów poprzez wprowadzenie systemu gwarancji

depozytów,

ograniczenie społecznych kosztów kryzysów bankowych.

Należy zauważyć iż pełne korzyści są możliwe do oszacowania jedynie po wprowadzeniu

wszystkich filarów unii bankowej. Nadzór bankowy na poziomie unijnym przerwie zależność

pomiędzy instytucjami finansowymi a finansami publicznymi.20

16

Monika Liszewska, Konsekwencje przystąpienia Polski do Unii Bankowej, Gdańsk 2014, s. 36. 17

S. Kasiewicz, L. Kurkliński, M. Marcinkowska, Sektor bankowy – motor czy hamulec wzrostu

gospodarczego?, WIB, Warszawa 2013. 18

B. Speyer, EU Banking Union, Right Idea, poor execution, EU Monitor, DB Research, September 2013 19

Aneta Hryckiewicz, Małgorzata Pawłowska, 2013, Czy nowy nadzór spełni swoje zadanie? Zmiany w

nadzorze finansowym w Europie oraz ich konsekwencje dla Polski, Warszawa, s. 26. 20

Monika Liszewska, Konsekwencje przystąpienia…,s. 37.

17

3.1 Wady i zalety unii bankowej

Literatura przedmiotu dostarcza licznych argumentów z których wynika iż powierzenie

nadzoru EBC nie do końca uchroni Europę przed ryzykiem niestabilności rynków

finansowych. Wynika to z faktu iż unia bankowa nie doprowadzi do rozwiązania głównych

problemów destabilizacyjnych.

Unia nie ogranicza największych instytucji i grup finansowych ale ułatwia im

działalność. Według specjalistów centralizacja nadzoru nie będzie rozwiązywać największego

problemu rynku finansowego czyli funkcjonowania coraz większych instytucji bankowych

trudniących się działalnością inwestycyjną na szeroką skalę. W momencie kryzysu stanowią

one ogromne zagrożenie dla gospodarki realnej jaki i dla finansów publicznych. Ze względu

na to iż są one „zbyt duże by upaść” konieczne jest ich ratowanie z budżetów publicznych co

może doprowadzić do bankructwa nawet największe państwa europejskie. Unia bankowa

ułatwi jedynie działanie takich instytucji gdyż pozwoli na obliczanie kryteriów

ostrożnościowych w większej skali (całej grupy finansowej działającej na rynku

europejskim).21

Co więcej unia nie doprowadzi do zerwania powiązań pomiędzy długiem władz

publicznych a nadmiernymi aktywami banków.22

Wiele regulacji unii bankowej

wynikających z Bazylei III zachęca banki do inwestowania w obligacje publiczne. Takowy

charakter miały transze pożyczkowe udzielane przez EBC na przełomie 2011/2012 roku w

ramach tzw. programu LTRO. Dodatkowo obecny projekt unii przyjmuje iż fundusz

naprawczy zostanie sfinansowany przez banki a jego poziom może zostać podwyższony

poprzez podatki nałożone na banki. Jednak ze względu na wielkość sektora bankowego w

Europie wydaje się mało prawdopodobne, aby te środki wystarczyły bez obciążania

podatników w Europie. Tym samym funkcja stabilizacji fiskalnej poprzez stabilność sektora

bankowego może nie zostać spełniona.23

Literatura przedmiotu zawiera także opinie polskich ekonomistów na temat unii

bankowej. Stanisław Kasiewicz oraz Lech Kurkliński zaproponowali kilka wariantów

sposobu przyjęcia przez Polskę unii bankowej.24

Pierwszy wariant konfrontacyjny zakłada

odrzucenie propozycji przystąpienia do unii. Jednak tym samym nastąpiłoby zawetowanie

projektu który prawdopodobnie jest w stanie ograniczyć częstotliwość i skutki ekonomiczne

kryzysów bankowych. Drugi wariant, dwustrefowy, przewiduje zachowanie odrębności

pomiędzy strefą euro wraz z unią bankową a pozostałymi państwami co może doprowadzić

do powstania „Europy dwóch prędkości”. Wówczas Polska straciłaby szanse na udział w

kształtowaniu bankowości Europy. Kolejną opcją byłoby bierne wyczekiwanie mające na

celu neutralność aż do momentu gdy inne państwo zaneguje projekt lub pojawią się

korzystniejsze warunki przystąpienia. Ostatnim wariantem jest bezkrytyczne przystąpienie do

unii bankowej co pozwoli na dostęp do ważnych informacji w kontekście nowego układu

21

Proposal of a Council Regulation conferring specific tasks on the European Central Bank con-cerning policies

relating to the prudential supervision of credit institutions, Council of the European Union, 17812/12, Brussels,

14 December 2012, art. 4, ust. i. 22

V. V. Acharya (2012): Banking union in Europe and other reforms, w: Banking Union for Eu-rope. Risk and

Challenges, (red.): T. Beck, CEPR London, s. 45-49. 23

Tomasz Grzegorz Grosse, 2013, Dylematy unii bankowej, Analiza natolińska, Warszawa, s.12 24

S. Kasiewicz, L. Kurkliński, M. Marcinkowska, Sektor bankowy – motor czy hamulec wzrostu

gospodarczego?, ALTERUM-WIB, Warszawa 2013, s. 15

18

finansowego Europy. Jednak przysparza to licznych niewiadomych które sprawiają iż liczba

zagrożeń wydaję się większa niż możliwych korzyści. Nasuwają się przede wszystkim

pytania o konsekwencje dla Polski gdyby nastąpił upadek waluty euro oraz czy koszty

sanacyjne obciąża cały narodowy sektor bankowy.

Kolejnym polskim ekonomistą rozważającym zalety i wady unii bankowej jest Leszek

Pawłowicz.25

W centrum jego zainteresowania znajduje się wpływ unii na polskie instytucje

finansowe. Według niego objęcie nadzoru przez EBC zobowiązuje go także do

odpowiedzialności fiskalnej Leszek Pawłowicz zauważa iż unia bankowa może doprowadzić

do efektu zupełnie odwrotnego niż zamierzony. Może przedłużyć agonię banków „zbyt

dużych by upaść” agonię państw bankrutów a także wyeliminować dyscyplinę rynkową. Tym

samym może doprowadzić do klęski Unii Europejskiej.

Jan Czekaj oraz Aleksander Kowalski również zwracają uwagę na możliwość

powstania „Europy dwóch prędkości” w sytuacji podziału Unii Europejskiej na kraje należące

do unii bankowej oraz kraje poza nią. Z jednej strony pozostawanie poza strefą euro daje

większą swobodę w kształtowaniu polityki makroekonomicznej z drugiej jednak grozi

trwałym wykluczeniem z zaawansowanych procesów integracji UE.

Kolejną grupą ekonomistów wskazujących na zagrożenia ze strony unii bankowej są:

Stanisław Kluza, Adam Płociński oraz Andrzej Sławiński.26

Pokazują oni iż obecny projekt

unii bankowej kosztem zwiększenia stabilności eurolandu zmniejszy stabilność banków w

naszym regionie. Unia bankowa dążyć do powstania harmonijnej całości złożonej ze

wszystkich państw UE. Obecny projekt nie spełnia owego założenia gdyż w centrum

zainteresowania unii bankowej znajdują się wielkie banki więc EBC będzie nadzorował nie

poszczególne banki lecz całe grupy kapitałowe, które zażądają prawdopodobnie by nastąpiła

centralizacja zarządzania płynnością i kapitałem. Tym samym w Polsce o wielkości

posiadanych płynnych rezerw i kapitału decydowałaby cała grupa kapitałowa a nie sytuacja

poszczególnego banku.

Do rozważań nad wadami oraz zaletami unii bankowej dołączyła się także Małgorzata

Zaleska.27

Zwraca ona uwagę na konieczność rozszerzenia kadry pracowniczej EBC w

związku z powołaniem nowych organów. Wpłynie to w dużej mierze na dotychczasowe

funkcjonowanie europejskiego systemu bankowego, doprowadzi do powstania kolejnych

ośrodków decyzyjnych. Zauważa że nie tak dawno bo w 2011 roku powstała nadzór makro- i

mikroostrożnościowy, więc czy aby na pewno konieczne jest powoływanie kolejnych

mechanizmów nadzorczych nad tym samym sektorem komplikując kompetencje oraz sektory

odpowiedzialności. Można także zauważyć iż liczba unijnych organów stale wzrasta, więc

każdy z nich będzie starał się uzasadnić swój byt, konsekwencją tego może być wzrost

biurokracji oraz nowych idee gorszych bądź lepszych. Małgorzata Zaleska twierdzi iż unia

bankowa nie jest w stanie uchronić strefy euro przed kolejnym kryzysem ponieważ

koncentruje się jedynie na bankach a nie na wszystkich instytucjach finansowych Europy, co

więcej kryzysy powstają przy komplikacji wielu czynników pochodzących nie tylko z sektora

bankowego. Ponadto na stabilność europejskiego systemu bankowego negatywnie wpływa

25

L. Pawłowicz, 2012, Unia bankowa może się okazać klęską integracji Unii Europejskiej, Dziennik Gazeta

Prawna, s. A15, ISSN 2080-6744 26

S.Kluza, A. Płociński, A. Sławiński, 2012, Pozorny paradoks unii bankowej, Rzeczpospolita 27

M. Zaleska, 2012, Unia bankowa – polityczny projekt, Gazeta Bankowa, nr. 11.

19

brak stabilności nadzoru bankowego. Kryzys doprowadził do kolejnej rewolucji w zakresie

kształtowania struktury nadzoru, gdzie najpierw powstał nadzór makro- i

mikroostrożnościowy a obecnie tworzona jest koncepcja unii bankowej. Z tym że pierwszy

nadzór jest wynikiem refleksji europejskich organów drugi natomiast projektem politycznym.

Tym samym dochodzi do ciągłego generowania kosztów, stale zmieniających się kompetencji

co z pewnością nie sprzyja stabilności.

Leszek Balcerowicz28

uważa iż wadą unii bankowej jest fakt iż EBC nie powinien

jednocześnie nadzorować banków oraz odpowiadać za politykę pieniężną gdyż to

doprowadziłoby do nadmiernej koncentracji władzy w rękach EBC. Mieczysław Groszek29

do

najważniejszych problemów unii bankowej zalicza nie obejmowanie przez nią całej Unii

Europejskiej co może doprowadzić o pogłębiającego się chaosu. Przy czym nie odrzuca

możliwości iż wyniknie z niej jakaś uporządkowana całość. Komisja i Unia Europejska nadal

jeszcze poszukują najlepszych rozwiązań oraz docelowego modelu unii bankowej. Kolejnym

polskim ekonomistą który poświęcił swoją uwagę unii bankowej jest Andrzej Raczko.30

Zaznacza on, że unia ma głównie na celu przywrócić efektywność polityce pieniężnej.

Oznacza to, że podmioty o zbliżonej zdolności kredytowej powinny otrzymywać kredyt na

zbliżonych warunkach czyli podobnej stopie procentowej, a środki finansowe powinny

przepływać z krajów o względnej ich obfitości do takich z niedoborem. Wojciech Kwaśniak

w swoich opracowaniach zajmuje się wadami oraz zaletami w kontekście uczestnictwa

Polski w unii bankowej. Najkorzystniej dla polskiego sektora finansowego byłoby

uczestnictwo we wszystkich aspektach unii bankowej przeznaczonych dla krajów poza strefą

euro. Kraje poza unia bankową mogą być narażone na negatywne skutki jeżeli strefa euro

cieszyłaby się szczególnym zaufaniem rynków co wpływa na poziom rentowności papierów

dłużnych krajów UE. Dlatego ważne jest aby Polska wynegocjowała jak najlepsze warunki

uczestnictwa u unii które pozwolą jej na efektywny nadzór oraz możliwość dalszego rozwoju

sektora bankowego. Bardzo ważne jest zachowanie możliwości decydowania w aspekcie

kosztów fiskalnych dla polskiego rynku.

W. Kwaśniak nie zgadza się także z twierdzeniem iż nadrzędnym celem unii bankowej

jest doprowadzenie do zmniejszenia dużych banków które generują potencjalnie największe

ryzyko. Taka procedura nie jest jednak łatwym zadaniem gdyż program resolution nie jest

jeszcze ukształtowany w ostatecznej wersji, gdyż kontrowersyjny jest fakt że banki będą

likwidowane na koszt właścicieli jeszcze przed utratą wypłacalności. Ta kwestia ma

decydujący wpływ na otwartość sektora bankowego w kwestii kredytowania. Ma to odbicie

głównie na sektor europejski charakteryzujący się bankowością uniwersalną gdzie w

większości przypadków firmy finansuje się kredytem. Jest to ważny aspekt ponieważ od

dostępności kredytu oraz jego warunków obsługi zależy tempo rozwoju gospodarczego.

Krzysztof Rybiński zaznacza, ze w strefie euro jedyną potęgą gospodarczą są Niemcy co

sprawia iż państwo to wiedzie prym zarówno gospodarczy jak i polityczny. Tym samym

przeniesienie ośrodka decyzyjnego ze stolic narodowych do Berlina i Frankfurtu w czasach

recesji i rosnącego bezrobocia w Europie mogą się skończyć polityczną oraz ekonomiczną

28

L. Balcerowicz, 2012, Unia bankowa – słuszne stanowisko MF, IAR Newswire. 29

M. Groszek, 2012, Unia wciąż na zakręcie, „Rzeczpospolita”. 30

Krzysztof Waliszewski, 2012, Koncepcja unii bankowej- szanse i zagrożenia dla sektora banków

komercyjnych w Polsce, s. 52.

20

katastrofą. Dla utrzymania Unii Europejskiej, Schengen oraz unii celnej należy pozwolić

krajom oraz państwom bankrutom ponieść konsekwencje. Wówczas dojdzie do stanu

krótkiego głębokiego kryzysu po którym powróci koniunktura.31

3.2 Wpływ unii bankowej na stabilność finansową strefy euro.

Kryzys zadłużeniowy strefy euro unaocznił fakt istnienia błędnego koła powiązań

między bankami a długiem państwowym.

Rysunek1

Sprzężenie zwrotne pomiędzy kondycją banków a ryzykiem kredytowym kraju.

Źródło: Błażej Lepczyński, 2014, Konsekwencje przystąpienia Polski do unii bankowej, Gdańsk, s. 29.

Jak już wspomniano na początku opracowania kryzys finansowy ujawnił ogromne

konsekwencje wynikające z silnej zależności pomiędzy instytucjami bankowymi a finansami

publicznymi. Ratowanie krajowych banków doprowadziło do poniesienia wysokich kosztów

fiskalnych a tym samym do zwiększenia długu publicznego oraz ryzyka kredytowego

poszczególnych państw. Idąc dalej cały ten mechanizm wywiera negatywny wpływ na

wartość obligacji rządowych a tym samym także i na banki posiadające takowe obligacje. Tak

więc sprzężenie zwrotne między kondycja banków a ryzykiem kredytowym kraju negatywnie

wpływa na stabilność systemu finansowego.

Unia bankowa ma na celu zerwanie wzajemnych powiązań między bankami a

państwami. Dzięki wprowadzeniu jej rozwiązań banki staną się dużo silniejsze i mniej

podatne na wstrząsy. Wspólny nadzór uskuteczni egzekwowanie zaostrzonych wymogów

31

Krzysztof Waliszewski, Koncepcja unii bankowej…, s. 51-52

Pogorszenie

sytuacji banków

Pomoc publiczna

Zwiększenie długu

publicznego

Wzrost ryzyka kraju

Spadek wartości obligacji

rządowych

21

ostrożnościowych, zobowiązujących banki do posiadania wymaganej ilości rezerw

kapitałowych. Doprowadzi to do stanu gdzie banki funkcjonujące w Unii Europejskiej staną

się bardziej solidne, znacznie lepiej przygotowane do właściwego zarządzania ryzykiem

wynikającym z ich działalności oraz będą w stanie pokrywać samodzielnie ewentualne straty.

Kolejnym ważnym aspektem jest kwestia restrukturyzacji lub likwidacji upadających banków

bez udziału pieniędzy podatników co ma za zadanie ograniczenie negatywnych skutków dla

sytuacji budżetowej rządu danego kraju. Warto także dodać iż banki nie będą już „europejskie

za życia, ale krajowe po śmierci” gdyż będą one nadzorowane na szczeblu europejskim oraz

ich kłopoty finansowe również zostaną rozwiązywane poprzez mechanizmy

ponadpaństwowe.32

Koncepcja unii bankowej wydaje się być spójna i logiczna mimo to wobec projektu

zgłaszane są liczne uwagi krytyczne oraz zastrzeżenia. Owe zastrzeżenia można podzielić na

trzy grupy, ogólne do całej unii bankowej oraz do pierwszego i drugiego filaru.

Zastrzeżenia ogólne do unii bankowej:

brak dogłębnych analiz ekonomicznych unii bankowej,

brak przynależności Wielkiej Brytanii do strefy euro a tym samym do unii bankowej

oraz wyraźna niechęć przystąpienia na zasadzie bliskiej współpracy a tym samym brak

nadzoru nad londyńskim centrum finansowym skupiającym ponad 20% aktywów

europejskiego sektora bankowego,

ograniczenie suwerenności danych państw w zakresie nadzoru bankowego

pozostawienie banków zbyt dużych lub zbyt ważnych by upaść a tym samym

utrwalanie statusu quo europejskiego,

unia bankowa obejmuje swym zakresem jedynie sektor bankowy nie zajmując się

zupełnie innymi segmentami rynku finansowego oraz instytucji niebankowych jak

ubezpieczyciele czy fundusze inwestycyjne bez podobnych mechanizmów nadzoru

tworzenie coraz to nowych organów Unii Europejskiej stwarzając dodatkowe koszty

jej funkcjonowania,

występowanie ryzyka niedokończonego projektu gdyż nie udało się ustalić ostatniego

filaru czyli gwarantowania depozytów,

obciążenie banków nadmiernymi obowiązkami sprawozdawczymi,

brak doświadczenia EBC w nadzorowaniu instytucji kredytowych,

konflikt kompetencji między EBC a EBA w zakresie nadzoru nad bankami eurolandu

oraz bankami „bliskiej współpracy” z EBC,

koszty nadzoru ponoszone przez nadzorowane banki.

Zastrzeżenia odnośnie jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej

likwidacji banku (SRM)

dodatkowe koszty dla banków związane z tworzeniem funduszu resolution,

transfer dochodów banków- składki bezpiecznych, dobrze zarządzanych banków trafią

do źle zarządzanych gdzie popularne jest ponoszenie większego zysku przy znacznie

większym ryzyku,

wszystkie banki należące do mechanizmu resolution zobowiązane są do ratowania

banków z problemami,

32

Komisja Europejska, Bruksela 2015 http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-14-294_pl.htm (dostęp 10.04.2015)

22

proces podejmowania decyzji w mechanizmie SRM nie będzie sprawny gdyż jest zbyt

skomplikowany i zależy od zbyt wielu osób natomiast w przypadku problemów

finansowych banku niezbędne jest natychmiastowe podejmowanie decyzji,

kwota posiadana przez fundusz resolution wystarczy jedynie na ratowanie dwóch

średniej wielkości banków (55 mld euro).

Tabela 6

Efekt netto uczestnictwa w unii bankowej państw UE

Państwo

członkowskie

(liczba dużych

banków)

Aktywa

banków (w bln

euro)

Zyski

(w %)

Koszty (

%)

Efekt netto

(w %)*

Uwagi

Hiszpania (3) 2,1 19,2 8,3 10,9 strefa euro

Szwecja (1) 0,7 10,9 2,3 8,6 poza strefą euro

Holandia (3) 2,1 7,1 4,0 3,1 strefa euro

Dania (1) 0,5 1,8 1,5 0,3 poza strefą euro

Cypr 0,0 0,1 -0,1 strefa euro

Malta 0,0 0,1 -0,1 strefa euro

Estonia 0,0 0,2 -0,2 strefa euro

Luksemburg 0,0 0,2 -0,2 strefa euro

Słowenia 0,0 0,3 -0,3 strefa euro

Łotwa 0,0 0,3 -0,3 poza strefą euro

Litwa 0,0 0,4 -0,4 poza strefą euro

Irlandia (1) 0,1 0,5 1,1 -0,7 strefa euro

Słowacja 0,0 0,7 -0,7 strefa euro

Bułgaria 0,0 0,9 -0,9 poza strefą euro

Finlandia 0,0 1,3 -1,3 strefa euro

Węgry 0,0 1,4 -1,4 poza strefą euro

Czechy 0,0 1,5 -1,5 poza strefą euro

Belgia (1) 0,3 0,8 2,4 -1,6 strefa euro

Portugalia 0,0 1,8 -1,8 strefa euro

Austria 0,0 1,9 -1,9 strefa euro

Grecja 0,0 2,0 -2,0 strefa euro

Rumunia 0,0 2,5 -2,5 poza strefą euro

Francja (5) 6,8 11,4 1402 -2,8 strefa euro

Włochy (2) 1,6 8,6 12,54,9 -3,9 strefa euro

Polska 0,0 18,9 -4,9 poza strefą euro

Niemcy (3) 3,2 12,3 100 -6,7 strefa euro

Razem (25 banków) 24,6 100 100 x

*Efekt netto liczony jest jako różnica między korzyścią, będącą udziałem danego państwa w korzyściach

całkowitych, a kosztem będącym udziałem danego państwa w kosztach całkowitych.

Źródło: D. Schoenmaker, A Siegmann, Winners of a European Banking Union, Duisenberg School of

Finance, DSF POLICY BRIEFS, No. 23, February 2013, s. 5.

23

W tabeli 6 kolumna trzecia pokazuje iż największe zyski z uczestnictwa w unii bankowej

czerpie Hiszpania (aż 19 %0 . Inne duże kraje, takie jak Niemcy, Francja czy

Włochy, mają nieco skromniejszy udział w przedziale od 9 do 12 proc. Wreszcie, niektóre

mniejsze kraje, jak Szwecja i Holandii mają stosunkowo duży zysk. Następnie kolumna

czwarta podaje udział kosztów uczestnictwa w unii bankowej dla każdego kraju.

Po traktacie ESM, wysokość wkładu każdego banku centralnego oblicza się według klucza

kapitałowego, który odpowiada udziałom danego państwa w łącznej liczbie ludności oraz

w PKB całej Unii (oba czynniki mają równą wagę) Udział kosztów jest podzielony

proporcjonalnie do wielkości danego kraju.

Ostatecznie, wynik netto jest obliczany w piątej kolumnie tabeli 6. W strefie euro, w

Hiszpania i Holandia są beneficjentami netto (11 i 3 proc). Natomiast Niemcy, Francja i

Włochy są płatnikami netto (7, 3 i 4 proc). Chociaż te trzy kraje mają duże banki, banki te są

mniejsze niż ciężar ekonomiczny tych dużych krajów. Ogólnie rzecz biorąc, strefa euro

będzie płatnikiem netto (10 procent) natomiast kraje spoza strefy euro to beneficjenci netto

(10 proc).

Podsumowując należy zwrócić uwagę iż, unia bankowa wpływa korzystnie na zwiększenie

stabilności Unii Gospodarczej i Walutowej. Ten krótki przykład pokazuje, że kraje spoza

strefy euro także mogą czerpać korzyści ze stabilności unii bankowej.

Jeżeli chodzi o uczestnictwo Polski w unii bankowej, badania oparte na założeniu

ratowania 25 najważniejszych banków europejskich, wskazują na brak korzyści. Badania te

zostały oparte na modelu teorii gier gdzie założono częściowe dofinansowanie banku w takim

zakresie w jakim bank ten może być uznawany za systemowo ważny po wcześniejszym

obniżeniu wartości niektórych wierzytelności i po uwzględnieniu zasady iż korzyści muszą

przewyższać koszty z naciskiem na utrzymywanie stabilności finansowej i wyeliminowaniu

efektu zarażania.

Dodatkowo z badań wynika iż Polska która nie posiada systemowo ważnego banku nie

osiągnęłaby korzyści z ich dofinansowania mimo iż ponosiłaby koszty wynikające z wpłat do

EBC (zob. tab.) Dlatego też efekt netto przystąpienia Polski do unii bankowej byłby ujemny

(-4,9%). Wynika z tego iż Polska oraz Niemcy (-6,7%) ponosiliby najwyższe koszty. Ujemny

efekt netto Niemiec wynikałby z kosztów na rzecz kapitału EBC (18,9%) oraz korzyści z

ratowania banków niemieckich systemowo istotnych (12,3%) których aktywa opiewają na

kwotę 3,2 bln euro. Państwami które mogą odnieść największe korzyści z tego tytułu są:

Wielka Brytania, Hiszpania oraz Szwecja z tym że Wielka Brytania oraz Szwecja nie są

zainteresowane uczestnictwem w unii bankowej. Państwa te zakładają bowiem iż w

przypadku kryzysów finansowych lepiej jest ratować własne banki niż banki całej wspólnoty. 33

33

Zofia Szpringer, 2015, Unia bankowa, Infos, biuro analiz sejmowych, nr 8(145), s. 4.

24

Zakończenie

Unia bankowa powstała w odpowiedzi na kryzys finansowy Unii Europejskiej, przy czym

odnosi się ona głównie do strefy euro. Dlatego też nie obejmuje swym zasięgiem pozostałych

segmentów rynku finansowego. Unia bankowa posiada charakter zarówno ekonomiczny jak i

polityczny ponieważ, po jej wdrożeniu dojdzie do przekazania części władzy z poziomu

krajowego na szczebel europejski. Wdrożenie unii bankowej ma na celu doprowadzenie do

ograniczenia wad przedkryzysowego systemu sieci bezpieczeństwa finansowego jakim jest

brak spójności pomiędzy transgranicznym modelem bankowości w UE a powierzeniem

kompetencji nadzorczych na poziomie krajowym. Sytuacja taka doprowadziła do

negatywnych sprzężeń zwrotnych pomiędzy sektorem finansów publicznych a sektorem

bankowym. Ma także za zadanie pobudzenie efektywności koordynacji działań

poszczególnych państw członkowskich w obszarze utrzymywania stabilności finansowej oraz

zarządzania kryzysowego w obszarze UE. Jednak wdrożenie unii bankowej może przynieść

efekt odwrotny do zamierzonego a mianowicie może doprowadzić do niepotrzebne

przedłużenia agonii banków TBTF oraz tych państw które wystrzegały się dyscypliny

budżetowej co niesie ze sobą rosnące niezadowolenie a nawet upadek integracji europejskiej.

Analizując dostępna literaturę możemy stwierdzić iż unia bankowa jest mechanizmem

atrakcyjnym, ale nie jako narzędzie do wychodzenia z kryzysu ze względu na:

zbyt skomplikowany system podejmowania decyzji ze względu na jej wieloetapowość

oraz mnogą liczbę instytucji, przy czym w czasie kryzysu czas ma kluczowe

znaczenie,

finansowanie procesu resolution nadal pozostawia wiele do życzenia, w początkowej

fazie działalności unii ma być ona finansowana z krajowych subfunduszy oraz

funduszu własnego, co nadal nie zapobiega negatywnemu sprzężeniu zwrotnemu

pomiędzy finansami publicznymi i sektorem bankowym,

nie wprowadzenie w życie mechanizmu gwarantowania depozytów powoduję iż nadal

gwarancja depozytów zależy od zasobów krajowych a tym samym od polityki

fiskalnej danego państwa,

zbyt małą pulą środków dostępnych w razie ewentualnego kryzysu gdyż kwota

posiadana przez Europejski Mechanizm Stabilności to 500 mld euro plus 55mld euro

Jednolitego Funduszu Restrukturyzacji oraz Uporządkowanej Likwidacji natomiast

instytucje dotknięte kryzysem posiadają ok 1 biliona długów.

Nie mniej jednak unia bankowa jest potrzebna aby, zlikwidować powiązanie między

bankami a finansami budżetu państw. Dzięki jej mechanizmom banki mogą stać się, bardziej

wiarygodne wśród swoich partnerów finansowych. Unia bankowa doprowadzi do

efektywnego egzekwowanie wymogów ostrożnościowych oraz kapitałowych.

25

Bibliografia:

Acharya V., 2012, Banking union in Europe and other reforms, w: Banking Union for

Europe. Risk and Challenges, (red.): T. Beck, CEPR London,

Balcerowicz L., 2012, Unia bankowa – słuszne stanowisko MF, IAR Newswire

Darvas Z., Merler S., The European Central Bank In the age of banking union, Bruegel Policy

Contribution, Issue 2013/13. October 2013, s 10.European Union, 17812/12, Brussels,

14 December 2012, art. 4, ust. 1

Grosse T. G., 2013, Dylematy unii bankowej, Analiza natolińska, Warszawa, s.12

Groszek M., 2012, Unia wciąż na zakręcie, „Rzeczpospolita”

Hauptmann M., Magnus M., Dokumenty Informacyjne o Unii Europejskiej, 2014,

Hryckiewicz A., Pawłowska M., 2013, Czy nowy nadzór spełni swoje zadanie? Zmiany w

nadzorze finansowym w Europie oraz ich konsekwencje dla Polski, Warszawa,

Kasiewicz S., Kurkliński L., Marcinkowska M., Sektor bankowy – motor czy hamulec wzrostu

gospodarczego?, WIB, Warszawa 2013.

Kluza S, Płociński A. Sławiński A, 2012, Pozorny paradoks unii bankowej, Rzeczpospolita

Kluza S., Płociński A. , Sławiński A., 2012, Pozorny paradoks unii bankowej, Rzeczpospolita

Koleśnik J., 2015, Europejska Unia Bankowa, red Małgorzata Zaleska, Warszawa,

L. Pawłowicz, 2012, Unia bankowa może się okazać klęską integracji Unii Europejskiej,

Dziennik Gazeta Prawna, s. A15, ISSN 2080-6744 Liszewska M., Konsekwencje przystąpienia Polski do Unii Bankowej, Gdańsk 2014,

Narodowy Bank Polski, 2014, Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro,

Warszawa,

Pawłowicz L., 2012, Unia bankowa może się okazać klęską integracji Unii Europejskiej,

Dziennik Gazeta Prawna, s. A15, ISSN 2080-6744

Pawłowicz L., 2013, Unia bankowa- sukces czy klęska jednolitego rynku usług finansowych,

Proposal of a Council Regulation conferring specific tasks on the European Central Bank con-

cerning policies relating to the prudential supervision of credit institutions, Council of

the

Speyer B., EU Banking Union, Right Idea, poor execution, EU Monitor, DB Research,

September 2013

Szpringer Z., Unia bankowa, Infos, Biuro Analiz Sejmowych, nr 8(145), 18 kwietnia 2013,

Waliszewski K. , Koncepcja unii bankowej- szanse i zagrożenia dla sektora banków w

Polsce,

Węc J., Proces konstytuowania Unii Bankowej. Geneza, podstawy prawne, cele i zasady

działania, Kraków 2014, zeszyt nr 8

Zaleska M, 2012, Unia bankowa – polityczny projekt, Gazeta Bankowa, nr. 11.

Zaleska, M.,2015, Europejska unia bankowa, Difin S.A, Warszawa

Zielińska K., 2013, Droga do unii bankowej - reformy systemu regulacji sektora bankowego,

Ekonomia Międzynarodowa, wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, zeszyt nr 4.

26

Oświadczenie autora pracy

Świadom odpowiedzialności prawnej oświadczam, że niniejsza praca dyplomowa została

napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny z

obowiązującymi przepisami.

Oświadczam również, że przedstawiona praca nie była wcześniej publikowana, jest w pełni

autorska i powstała dla celów uzyskania świadectwa ukończenia studiów podyplomowych

„Mechanizmy funkcjonowania strefy euro” i nie była także przedmiotem procedur

związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni.

Data Podpis autora pracy

27