Prof. Dr. H. Yavuz ALANGOYAKoç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi

Prof. Dr. M. Kâmil YILDIRIMMarmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Nevhis DEREN-YILDIRIMİstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi

MEDENÎ USULHUKUKU

ESASLARIGenişletilmiş Gözden Geçirilmiş 7. Baskı

İSTANBUL 2009

Yayın No : 2242Hukuk Dizisi : 1058

7. Baskı - Kasım 2009 - İSTANBUL

ISBN 978 - 605 - 377 - 161 - 6

Dizgi : B e t a B a s ı m A . Ş .Baskı - Cilt : Kahraman Neşriyat Ofset San. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12084)

Yüzyıl Mah. Matbaacılar Cad. Atahan No: 34 K: 4Bağcılar/İstanbul (0-212) 629 00 010212 565 01 22 - 0212 565 02 55

Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık

Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş.Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15Cağaloğlu - İSTANBUL

Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77Fax: (0-212) 511 36 50e-mail: betayayincilik.com

II

Copyright© Bu kitabın bu basısının Türkiye’deki yayın hakları BETA Basım Yayım DağıtımA.Ş.’ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özethalinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. N o r m a lölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.

7. BASIYA ÖNSÖZ

Esasların 6. basısı da öngördüğümüz süreden evvel tükendi.

Daha evvelki basılarda ana hatları ile belirtilen bazı konular daha geniş bir şekil-de açıklandı. Bunların en önemlileri, yargı örgütü ve hakimlerin bağımsızlığı ko-nularıdır.

Metnin bütünü elden geçirilmiş ve önem taşıyan Yargıtay içtihatları ve yeni dok-trin gelişmelerine yer verilmiştir. Ayrıca önemli görülen bazı noktalarda “HukukMuhakemeleri Kanunu Tasarısı” hakkında açıklamalar yapılmıştır. Tasarının tambir karşılaştırmasının yapılması beklenemezdi, ancak HUMK hükümleri ile karşı-laştırmayı kolaylaştırmak için Türkiye Büyük Millet Meclisi Adalet Komisyonuncakabul edilmiş Tasarı metni esasların sonuna eklendi.

Bu vesile ile metin tashihlerinin yapılmasında emeği geçen İstanbul ÜniversitesiHukuk Fakültesi Araştırma Görevlisi Mert Namlı ile Marmara Üniversitesi HukukFakültesi Araştırma Görevlisi Evren Kılıçoğlu’na katkılarından ötürü müteşekkiriz.Esaslar’ın 7. basısını gerçekleştiren yayın grubu yönetim kurulu başkanı SeyhanSatar başta olmak üzere tüm yayınevi mensuplarına dizgi için özellikle Ali RızaHalis ve Gülgonca Çarpık’a teşekkür ederiz. Basının yararlı olmasını diliyoruz.

13 Ekim 2009, İstanbul

Prof. Dr. H.Yavuz Alangoya Prof. Dr. M. Kamil Yıldırım Prof. Dr. Nevhis Deren-Yıldırım

III

ALTINCI BASIYA ÖNSÖZ

Beşinci bası tükendi. Bu olgu tahminlerimizin yanlışlığını da gösterdi. 2006-2007dönemi ihtiyacını karşılamak üzere bu bası yapıldı. Ancak beşinci basının bekle-diğimizden erken tükenmiş olması ve yeni bası yapılması zorunluluğu bu basıyıdeğişiklik yapmadan gerçekleştirme gereğini ortaya çıkardı.

Burada sadece iki noktaya değinmek istiyoruz:

Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun yerini almak üzere “Hukuk MuhakemeleriKanun Tasarısı” hazırlanmış (T.C. Adalet Bakanlığı, “Hukuk Muhakemeleri KanunuTasarısı”, Ankara – 2006) ve öğrendiğimize göre Başbakanlığa sunulmuştur. Ve r i-len sürenin kısalığına rağmen tasarı hakkında bazı değerlendirmeler yapılmış veöneriler sunulmuştur (Bkz.Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı, Değerlendirmeve Öneriler, Prof.Dr. Yavuz Alangoya, Prof.Dr. Kamil Y ı l d ı r ı m / P r o f . D r. Nevhis DerenYıldırım, İstanbul Barosu Yayınları No.041, 2006; Medeni Usulün Amacı ve SosyalKarakteri açısından Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısının Değerlendirilmesi,(Medeni Usul Hukukçularının 2006 tarihli toplantısına sunulan tebliğ (basılmakta)P r o f . D r. Yavuz Alangoya, 2006; İstanbul Barosu -Koç Üniversitesi tarafından düzen-lenen “Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Değerlendirme Toplantısı (Alango-ya/Yıldırım/Deren-Yıldırım, 2006, http://www. i s t a n b u l b a r o s u . o r g . t r / D e t a i l . a s p ? C a-t I D = 1 & I D = 2 2 3 7 ) . Bu tasarı, Adalet Bakanı Sayın Cemil Çiçek’in yukarıda belirttiği-miz Adalet Bakanlığı yayının ön sözündeki beyanı doğrultusunda “yargılamayı ba-sitleştirmek”, hızlandırmak ve böylece adaletin gecikmesini önlemek” amacı ile ha-z ı r l a n m ı ş t ı r. Tasarının bu hususları gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceği hususutartışılacak bir meseledir. Ancak tasarı Yargılamanın kalitesinin düzeltilmesiniönemli ölçüde ihmal etmiş ve yer yer HUMK’un gerisinde kalmıştır.

Değinilmesi gereken ikinci husus HUMK m.432 I c.2’deki “Bu süre 8.1.1943 tarihve 4353 sayılı Kanuna tabi kamu kuruluşları hakkında otuz gündür” hüküm Ana-yasa Mahkemesince iptal edilmiştir (2.12.2004,2001/ 216-2004/120). Eşitlik ilke-sine dayanılarak verilen iptal kararında aynı yöndeki HUMK 195/II hükmününAnayasa’nın geçici 15.maddesi dolayısı ile iptal edilmediği belirtilmiştir.

Tahminlerimizin yanlış çıkmasından mutluluk duyduğumuzu içten teşekkürleri-mizle belirtmek istiyoruz.

Kandilli 2006

Alangoya / Yıldırım / Deren - Yıldırım

IV

BEŞİNCİ BASIYA ÖNSÖZ

Esasları’ın IV. basısı tükendi. Beşinci bası çok sık rastlanmayacak bir durumda yapıl-maktadır.

Bir yandan Adalet Bakanlığı nezdinde kurulan “Hukuk Usulü Muhakemeleri KanunuKomisyonu” iki yıla yakın bir süredir yeni Kanun Tasarısını hazırlamaktadır. Bu tasarıhenüz gün ışığına çıkmadığı için, hükümleri bakımından bir tavır alınması mümkün ol-mamıştır. Belki burada bizdeki bu kanunlaştırma hareketi bakımından önemli bir nok-taya işaret etmemiz uygun olur. Medeni Kanununu, Borçlar Kanununu ve İcra-İflas Ka-nununu uzun bir süre evvel Federal Kanunlar haline getiren İsviçre’de hâlen medeniusul hukukunun federal bir kanun haline getirilmesi çalışmaları devam ediyor. Hazırla-nan tasarı 2003 yılı başında kamuya açıklandı. Hâlen tasarı üstündeki tartışma ve ta-mamlama çalışmaları devam ediyor. Fikirlerin alınması ve sağlıklı bir tartışma ortamı-nın bizim yeni kanunumuz açısından da sağlanmasını temenni ediyoruz.

Diğer taraftan, “Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Ku-ruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun ile (5235 Sa.K.) yargı teşkilatı üç dereceli ha-le gelmiş ve istinaf yargılamasına ilişkin hükümler 5236 Sayılı Kanun ile Hukuk UsulüMuhakemeleri Kanununa ithal edilmiştir. Yukarıdaki kanunlar 1 Nisan 2005’de yürürlü-ğe girmekle beraber, adı geçen ilk kanun bölge adliye mahkemelerinin kurulması içinyukarıdaki yürürlük tarihinden itibaren azami iki yıllık bir süre belirlemiştir. Bu süreninsonuna kadar tadilden evvelki kanun yolları hükümleri uygulanmaya devam edecektir.

İşte bu durum Esaslar V’in yapısına da etkili oldu. Bir yandan hâlen yürürlükte olan veyürürlükleri devam edecek olan hükümlerin açıklamaları geliştirilerek muhafaza edil-miş, bir yandan da (en geç) 1 Nisan 2007’den sonra uygulanacak hükümlerin ayrı birparagrafa açıklaması yapılmıştır. Bunun gerek öğrenciler gerek uygulamacılar bakı-mından kolaylık yaratacağını düşünüyoruz.

Metin tashihlerinin yapılması ile fihrist ve bibliyografyanın tamamlanmasında emeğigeçen Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi araştırma görevlisi Serdar Kale ve İstan-bul Üniversitesi Hukuk Fakültesi araştırma görevlisi M. Onur Başar ile mevzuat tara-masını gerçekleştiren İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi araştırma görevlisi NihatGüman’a katkılarından ötürü müteşekkiriz. Esaslar’ın 5. basısını gerçekleştiren baştayayınevinin sahibi Savaş Arslan olmak üzere tüm Alkım mensuplarına özellikle ErbilKargı ve Bilgi Erdoğan’a teşekkür ederiz.

30.07.2005

Prof. Dr. H.Yavuz Alangoya Prof. Dr. M. Kamil Yıldırım Prof. Dr. Nevhis Deren-Yıldırım

V

DÖRDÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ

Medenî Usul Hukuku Esasları’nın III. basısı tükendi. Dördüncü basıda önemli bir durumv a r. Değerli meslekdaşlarım Prof. Dr. Kâmil Yıldırım ve Doç. Dr. Nevhis Deren Y ı l d ı r ı mbu basıya katılmışlardır. Medeni Usul Hukuku alanında gerek yurt içi gerek yurt dışında-ki yayınları ile tanınan meslekdaşlarımın, Esaslar’a, takip edeceğini ümid ettiğim basıla-rında da büyük katkıları olacağına kuşku yoktur. Yine ümid ediyorum ki, Esaslar dışındada, Medeni Usul Hukuku alanında daha geniş bir işbirliği ile müştereken yeni ürünler or-taya koyacağız.

E s a s l a r’ın bu basısında da mevzuat, yargı ve öğreti alanındaki değişiklikler ve gelişme-lere değinilmiştir.

Dördüncü basıyı gerçekleştiren Alkım yayınevi mensuplarına içten teşekkürler sunu-yoruz.

H.Yavuz AlangoyaKandilli, Ağustos 2004

Bugüne kadar yayınlanan tüm basılarını ilgiyle takip ettiğimiz Prof. Dr. Yavuz A l a n g o-ya’nın “Medeni Usul Hukuku Esasları” isimli yoğun ve ışıltılı bilimsel eserinin 4. basısı-na katkıda bulunmuş olmaktan kıvanç duymaktayız. Yurt dışında “usuli çift” olarak ad-landırılan, 16 yıl aynı kürsüyü paylaşmış ve bilimsel çalışmalarda sinerji yaratmanınönemini iyi kavramış kişiler olarak, değerli Hocamız ile gelecekte de verimli ortak çalış-malar yapacağımıza inanıyoruz.

Fihristlerin ve bibliyografyanın hazırlanmasında emeği geçen İstanbul Üniversitesi HukukFakültesi araştırma görevlileri Nihat Güman ile Evren Koç’a, metin tashihlerine yardımeden Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi araştırma görevlileri Evren Kılıçoğlu, NazlıGören Ülkü ve Müjgan T. Yücel’e katkılarından ötürü teşekkür ederiz.

Prof. Dr. M. Kamil Yıldırım Doç. Dr. Nevhis Deren-YıldırımMarmara Üniversitesi İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk FakültesiÖğretim Üyesi Öğretim Üyesi

Caddebostan, 08.09.2004

VI

BİRİNCİ BASININ ÖNSÖZLERİESASLAR I’İN ÖNSÖZÜ

“Medenî Usul Hukuku Esasları I” (Esaslar I), Hukuk Fakültelerinde yeni gündeme gelen öğretim progra-mının paralelinde, “Medenî Usul Hukuku I” dersleri dikkate alınarak hazırlanmıştır. Kanun Yolları, KesinHüküm, Tahkim ve bazı diğer konuları içeren “Medenî Usul Hukuku Esasları II” ise müstakil bir ders ol-m a k t a d ı r. Ümid ediyorum ki, “Medenî Usul Hukuku Esasları II” de kısa bir süre sonra yayınlanacaktır.

Anlaşılacağı üzere Esaslar I’de bütün konular aynı ağırlıkta ele alınmış değildir. Meselâ Şifâhî UsulüMuhakeme ve diğer Hususî Usulü Muhakemelere belirli noktalarda ve sınırlı olarak değinilmiştir.

Esaslar I’de incelenen konularda özellikle Yargıtay kararları ile temas sağlanmış ve bazı konular karar-ların ilgili bölümleri aktarılmak suretiyle açıklanmıştır. Böylece Yargıtay’ın eğilimlerinin tespit edilmesi-ne gayret edilmiştir. Bu bakımdan gerek metinde gerek dip notlarında temas edilen kararlar ve dip not-larındaki diğer açıklamalar birlikte değerlendirilmek gerekecektir. Yargıtay’ın bazı kararlarının sonundaHUMK kısaltması ve madde numarası verilmiştir: “11.HD 12.11.1998 6131/7701, HUMK I” gibi. Bu ka-rarlar İstanbul Barosu Bilgi Bankası arşivinden alınmıştır ve açıklamayı veya diğer kararları aynen te-yid etmedikçe genellikle içerikleri verilmiştir.

İstisnâî durumlar dışında, konuların uzun açıklamalara girişilmeden sâdece gerekenin söylendiği birüslupla ele alınmasına çaba sarf edilmiştir. Bu bakımdan Hukuk Fakültesi öğrencilerinin, açıklamalarıbu hususu dikkate alarak değerlendirmeleri gerekecektir.

Esaslar I’in öğrenciler dışında diğer meslekdaşlar bakımından da özellikle bazı tartışmalı konularda ya-rarlı olabileceğini ümid ediyorum.

Atıf yapılan eserler metinde verilmiş bulunmaktadır. Hukuk Fakültelerinde öğrencinin meseleleri ayrıkaynaklardan da inceleyerek hazırlanmaları fakülte olmanın icaplarındandır. Ancak bu hedefe henüzulaşılmış değildir. Bunu da dikkate alarak bazı konularda sâdece aksi fikirde olan yazarları ve aksi çö-zümü getiren kararları zikretmekle kalmayıp tartışmayı ana hatları ile de vermeyi uygun buldum. Bu-nun bir ölçüde de olsa örnek teşkil edeceğini umuyorum.

Esaslar I’in, bütün tashihleri tarafımdan yapıldığı için sayısının çok fazla olmamasını temenni ettiğimhataların sorumluluğu tamamen tarafıma aittir. Esaslar I’in hazırlanmasında, beni teşvik eden ve banarahat bir çalışma ortamı hazırlayan eşim Emine Alangoya’ya teşekkür borçluyum. Esaslar I’in ortayaçıkmasında titiz ve sabırlı çalışmaları dolayısı ile başta Sayın Taner Gigin ve Sayın Fatih Gigin olmaküzere bütün NAMAŞ A.Ş. mensuplarına içten teşekkürlerimi sunuyorum.

Yavuz AlangoyaKandilli, Eylül 2000

ESASLAR II’NİN ÖNSÖZÜ

Ekim 2000’de yayınlanan “Medenî Usul Hukuku Esasları I” den ( Esaslar I ) sonra “Medenî Usul Hu-kuku Esasları II” de ( Esaslar II ) sunulmaktadır. Esaslar II’de Kanun yolları, Kesin Hüküm, Tahkim ko-nuları yer almaktadır. Tâkip edilen usul Esaslar I’deki gibidir. Tekrarlamakta yarar gördüğüm husus,“11.HD 13.3.1998 97/9447-1703, HUMK 516” şeklindeki karar atıflarının, İstanbul Barosu Bilgi Banka-sı Arşivine yapılmış olduğudur.

Eksilmeyen desteği dolayısı ile eşim Emine Alangoya’ya, Sayın Taner Gigin, Sayın Fatih Gigin veNAMAŞ A.Ş. mensuplarına ve fihristlerin hazırlanmasındaki emeği için Dr. Ali Cem Budak’a içten te-şekkürlerimi sunuyorum.

Yavuz AlangoyaKandilli, Şubat 2001

VIII

İ Ç İ N D E K İ L E RÖnsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IIIİçindekiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IXKısaltmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .XXVII

BİRİNCİ BÖLÜM - İLK DERECE MAHKEMELERİNDE YARGILAMA

§ 1. Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31. Medenî Usul Hukuku Kavramı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32. Medenî Usulün Amacı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33. Medenî Usul Hukuku ve Medenî Hukuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84. Kamu-Özel Hukuk Ayırımı ve Medenî Usul Hukuku . . . . . . . . . . . . . . .95. Medenî Usul ve Anayasa Hukuku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106. Medenî Usul Hukukunun Pozitif Kaynakları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117. Medenî Usul Hukuku Kurallarının Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128. Medenî Usul Hukuku Kurallarının Yorumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

a) Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13b) Medenî Usul Hukuku ve MK 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

9. Medenî Usul Hukuku Kurallarının Yer ve Zaman İtibariyle Uygulanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15a) Yer itibariyle uygulama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15b) Zaman itibariyle uygulama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

10.Usul Hukuku İlişkisi Kavramı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1711. Bireysel Hukuki Korunma-Kollektif Hukuki Korunma . . . . . . . . . . . . .18

§ 1a. Yargı Örgütü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20II. Anayasa Yargısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20III. İdari Yargı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20IV. Adli Yargı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

1. İlk Derece Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21a) Genel Mahkemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

aa) Sulh Hukuk Mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21bb) Asliye Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

b) Özel Mahkemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22aa) İcra Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

IX

bb) İş Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23cc) Kadasto Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23dd) Tüketici Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24ee) Aile Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25ff) Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . .26gg) Denizcilik İhtisas Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

2. Bölge Adliye Mahkemeleri (İstinaf Mahkemeleri) . . . . . . . . . . . . . . . . .27a) Bölge Adliye Mahkemesi Teşkilatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28b) Bölge Adliye Mahkemelerinin Görevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

3. Yargıtay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29a) Kuruluşu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29b) Görevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29

§ 2. Hâkimler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31I. Genel Esaslar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31II. Hakimin Bağımsızlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .322. Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .333. Yasama Organına Karşı Bağımsızlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .344. Yargı Organına Karşı Bağımsızlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .355. Çevreye ve Basına Karşı Bağımsızlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .356. Uluslararası Belgelerde Hakim Bağımsızlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

III. Hakimin Teminatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .361. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .362. Hakimlik Teminatının Temel Unsurları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

a) Hakimlerin Azledilmemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37b) Hakimlerin 65 Yaşından Önce Emekliye Sevk Edilmemesi . . . . . .38c) Hakimlerin Aylık, ve Diğer Özlük Haklarından Yoksun

Kılınmaması (=Mali Teminat) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38d) Hakimlerin Rızaları Dışında İdari Görevlere Atanmaması . . . . . . .39

IV. Hâkimlik Statüsü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39

§ 3. Hâkimin Dâvaya Bakmaktan Yasaklandığı Hâller (Memnuiyeti)ve Hâkimlerin Reddi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40I. Hâkimin Dâvaya Bakmaktan Memnuiyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .402. Prosedür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

X

3. Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42II. Hâkimin Reddi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

1. Kavram ve Sebepler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432. Hâkimin Reddinde Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

a) Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43b) İncelenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44c) Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

3. Zabıt Kâtibinin Reddi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

§ 4. Hâkimlerin Hukukî Sorumluluğu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46II. Sorumluluk Halleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47III. Prosedür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

§ 5. Nizasız Kazâ (Çekişmesiz Yargı) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51I. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51II. Nizasız Kazâda Uygulanacak Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

§ 6. Genel Olarak Selâhiyet Kavramı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

§ 7. Görev (Vazife) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56II. Sulh Hukuk Mahkemelerinin Görevi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58

1. HUMK 8 / I Hükmü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .582. HUMK 8 / II Hükmü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66

III. Görev Kurallarının Niteliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69IV. Görevsizlik Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71V. Bekletici Mesele (Meselei Müstehire) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76

§ 8. Asliye Hukuk ve Asliye Ticaret Mahkemeleri Arasında İşbölümü . . . . .791. Ticarî Dâvalarda İşbölümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .792. İşbölümü İtirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80

§ 9. Yetki (Selâhiyet) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83

1. Târif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .832. Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83

II. Genel Yetkili Mahkeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89a) İkametgâh mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89b) Boşanma ve ayrılık dâvaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

XI

c) Türkiye’de ikametgâhı olmayanlara karşı açılacak dâvalar . . . . . .94aa) Malvarlığına ilişkin dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94bb) Şahıs varlığına ilişkin dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

III. Özel Yetkili Mahkemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .941. Kesin Olmayan Özel Yetki Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95

a) Sözleşmeden doğan dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95aa) Sözleşmenin icra olunacağı yer mahkemesi . . . . . . . . . . . . . .95bb) Sözleşmenin yapıldığı yer mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96

b) İhtiyâtî hacizden sonra dâva açılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96c) Karşı dâva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97d) Vekâlet ücretine ilişkin dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97e) Şubenin bulunduğu yer mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98f) Sigorta sözleşmesinden doğan dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99g) Oturulan yer mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99h) Haksız fiilden doğan dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99

2. Kesin Nitelikli Özel Yetki Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101a) Gayrimenkule ilişkin dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101b) Müteveffanın son ikametgâhı mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104c) HUMK m.17 c. 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105d) Boşanma dâvaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105

IV. Yetki Anlaşmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1061. Geçerlilik Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1062. Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108

V. Yetki İtirazında Bulunulmaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108VI. Yetkisizlik Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109

§ 10. Dâvada Taraflar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112II. Taraf Kimdir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112

1. Târif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1122. İki Taraf Prensibi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1133. Tarafların Eşitliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113

III. Taraf Ehliyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113IV. Dâva Ehliyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116V. Dâva Tâkip Yetkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117VI. Sıfat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121VII. Tarafların Belirtilmesi, Belirtmedeki Yanlışın Düzeltilmesi . . . . . . . . . .121

XII

VIII.Yargılama Sırasında Tarafta Değişme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1231. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1232. İrâdî Taraf Değişmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124

§ 11. Dâva Yığılmasının Bir Türü Olarak Dâva Ortaklığı . . . . . . . . . . . . . . . . .128(Dâva Arkadaşlığı, Sübjektif Dâva Yığılması, Tarafların Taaddüdü)I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128

1. Dâvanın Zarurî Unsurları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1282. Dâvaların Yığılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128

§ 12. Dâva Ortaklığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130II. Dâva Ortaklığının Doğumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131

1. Müşterek Dâva İle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1312. Dâva Dışı Bir Hâdise Dolayısı İle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132

§ 13. İhtiyârî Dâva Ortaklığının Özel Geçerlik Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1331. Hak ve Borcun İştirak Hâlinde Bulunması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1342. Dâvaların Aynı Hukukî ve Maddî Sebebe İstinad Etmesi . . . . . . . . .1343. Şeklî Dâva Ortaklığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135

§ 14. İhtiyârî Dâva Ortaklığının Etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138I. Birden Fazla Dâva Bulunmasına Bağlı Etkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138II. Birlikte Hareket (Müşterek Yargılama) Esasına Bağlı Etkiler . . . . . . . .139

§ 15. Zarurî Dâva Ortaklığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140I. Mâhiyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140II. Zarurî Dâva Ortaklığı Halleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140III. Zarurî Dâva Ortaklığının Hususî Tesirleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143

§ 16. Dâvada Vekâlet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145II. Vekâletin Verilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146III. Vekâletnâmenin Mahkemeye Verilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147IV. Dâvaya Vekâletin Kapsamı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148V. Dâvaya Vekâletin Sona Ermesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149

§ 17. Üçüncü Şahsın Yargılamaya Katılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151I. Fer’i Müdahâle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151

1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1512. Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151

XIII

3. Fer’i Müdâhale Usulü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1544. Fer’i Müdahâlenin Hükümleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1565. Hükmün Müdâhile Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156

II. Aslî Müdahâle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157III. Dâvanın İhbarı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158

§ 18. Tarafların Usulî İşlemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161II. Taraf Usulî İşlemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161

1. Târif ve Hukukî İşlemden Ayrılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1612. Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1623. Esasları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163

III. Usulî İşlemlerde Şekil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165IV. Usulî İşlemlerde Süre, Eski Hâle Getirme ve Adlî Tatil . . . . . . . . . . . . .167

1. Süreler (Müddetler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167a) Kanun tarafından belirlenmiş olan süreler . . . . . . . . . . . . . . . . . .167b) Hâkim tarafından tâyin edilen süreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168

2. Eski Hâle Getirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171a) Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171b) Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172

3. Adlî Tatil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173V. Usulî Sözleşmeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175

1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1752. Geçerliliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1753. Diğer Hususlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .176

VI. Tebligat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .177

§ 19. Medenî Usul Hukukunda Yargılamaya İlişkin “İlkeler” . . . . . . . . . . . . . .182I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182II. İlkeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182

1. Tasarruf İlkesi - Re’sen Hareket İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1822. Taraflarca Getirilme İlkesi - Araştırma İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1833. Yargılamanın Hâkim Tarafından Yürütülmesi -

Yargılamanın Taraflarca Yürütülmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1844. Teksif İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1855. Yazılılık - Şifâhilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1866. İura Novit Curia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186

XIV

7. Yargılamaya Katılanların Dinlenilmesi İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1878. Aleniyet İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1899. Doğrudanlık İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189

§ 20. Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190II. Genel Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190

1. Mahkemeye İlişkin Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1902. Taraflara İlişkin Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1923. Dâva Konusuna İlişkin Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .192

III. Özel Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196IV. İlk İtirazlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196V. Dâva Şartlarının İncelenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196

1. Re’sen Dikkate Alma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1962. Zaman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1973. İnceleme Sırası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1994. Verilecek Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200

§ 21. Dâva ve Dâva Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201II. Dâva Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201

1. Eda Dâvaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2012. Tespit Dâvaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2023. İnşâî Dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2074. Terditli Dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2115. Kısmî Dâva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .212

§ 22. Dâva İkamesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221I. Dâva Dilekçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221

1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2212. Dâva Dilekçesinin İçeriği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221

II. Dâvanın Açılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232III. Dâva İkâmesinin Sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .234

1. Maddî Hukuk Sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2352. Usul Hukuku Sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236

a) Derdesti rüyetlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236b) Dâvayı geri alma yasağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236c) Dâvanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı . . . . . . . . . . . . . .237

XV

aa) Dâva temeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .238bb) Neticei talep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .240cc) Yasağın aşılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241

(i) Muvafakat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241(ii) Islah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242

§ 23. Dâvalının Savunmaları ve Hâkimin Rolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243II. İlk İtirazlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243

1. İlk İtiraz Halleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243a) Teminat talebi ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243b) Selâhiyet ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244c) Derdestlik ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244d) Birleştirme ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .245e) Dâva dilekçesi veya cevap layihâsında kanuni noksanlar

bulunduğu ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .247f) Karşı dâvanın kabule şayan bulunmadığı ilk itirazı . . . . . . . . . . . .248g) Ticaret - Hukuk ayırımı ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .249

2. İlk İtirazların Tahdidi Olduğu Esası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2503. İlk İtirazların İleri Sürülmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .251

a) Dâvalı tarafından . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .251b) Dâvacı tarafından . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252

4. İlk İtirazların İncelenmesi ve Karar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252III. Esasa İlişkin Savunmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253

1. Dayanılan Temelin Talebi Sağlayacak Nitelikte Olmadığı . . . . . . . . .2532. İnkâr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2533. İtirazlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2534. Def’iler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2545. Takasın Savunma Olarak İleri Sürülmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .255

§ 24. Cevap Lâyihası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257II. İçeriği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257III. Cevap Süresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .258IV. Savunmanın Genişletilmesi veya Değiştirilmesi Yasağı . . . . . . . . . . . .259

1.Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2592.Yasağın Aşılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260

V. Süresinde Cevap Vermemenin Sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .263

XVI

VI. Tarafların İkinci Dilekçeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2641. Replik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2642. Düplik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265

§ 25. Islah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .266I. Kavram ve Konu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .266II. Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .269

1. Zamanı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2692. Şekil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2703. Yargılama Giderleri ile Zararın Ödenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .271

III. Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2721. Dâvanın Bütünü ile Islahı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2722. Diğer Islah Halleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .274

IV. Kötü Niyetle Islah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .275

§ 26. Dâva Konusunun Temliki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .276I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .276II. HUMK m.186 Sistemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .277

1. Dâvalının Dâva Konusunu Temliki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2782. Dâvacının Dâva Konusunu Temliki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .280

§ 27. Tahkikat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .282I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .282II. Tarafların Doğruluk Ödevi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283III. Vakıalar ve Delillerin Toplanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283IV. Hâkimin Aydınlatma Ödevi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .284

1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2842. Ödevin Fonksiyonları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .285

V. Deliller Açısından Hâkimin Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .287VI. Tahkikatın Yapılışı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .290

§ 28. İspat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293II. Ispatın Temel Kavramları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .294

1. Asıl İspat - Karşı İspat - Aksini İspat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2942. Tam İspat - Hakikate Mukarin (yakın) Göstermek . . . . . . . . . . . . . .2943. Doğrudan İspat - Dolaylı İspat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2954. Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi İlkesi-İspat Ölçüsü-İlk Görünüş İspatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .296

XVII

a) Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . .296b) İspat Ölçüsü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .303c) İlk Görünüş İspatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .304

III. İspatın Konusu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3061. Vakıalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3062. Tecrübe Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3063. Hukuk Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .308

IV. İspat Yükü (Külfeti) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3091. Kavram ve Önemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3092. İspat Yükünün Paylaştırılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .310

a) Genel kural, Norm teorisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .311b) Paylaştırmanın yasa hükmüne dayanması, istisnalara ilişkin

yasal düzenlemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .313c) Karineler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .314d) İspat külfeti anlaşmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .316

§ 29. Deliller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .317I. İkrar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319

1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3192. İkrar Çeşitleri - İkrarın Bölünmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321

a) Basit ikrar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .322b) Vasıflı (Mevsuf İkrar)-Gerekçeli inkâr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323c) Bileşik ikrar (Mürekkep İkrar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323

aa) Bağlantılı bileşik ikrar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323bb) Bağlantısız bileşik ikrar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325

II. Senet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3251. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3252. Elektronik İmza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3283. Senet Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330

a) Adi senetler (Hususî senetler) ve ispat külfeti . . . . . . . . . . . . . . .330b) Resmî senetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .335c) Senetlerin ibrazı mecburiyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .339d) Ticari Defter İle İspat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .341

III. Yemin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3421. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3422. Kat’i Yemin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3443. Re’sen Teklif Olunan Yemin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .348

XVIII

IV. Kesin Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .349V. Şehadet (Tanıklık) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .352

1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3522. Şâhitlik Yapma Zorunluluğu ve Şâhitlikten İmtina . . . . . . . . . . . . . . .3533. Şâhit Listesi, İkinci Liste Yasağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3544. Yargıtay’ın Şâhitlik Hususundaki Yasal Hükümleri Değerlendirmesi 3555. Şâhit Beyanının Aksinin İddia ve İspâtı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3566. Yemin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .356

VI. Bilirkişi (Ehlivukuf) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3571. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3572. Bilirkişiye Müracaat Halleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3583. Bilirkişi Tâyini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3624. Bilirkişi İncelemesi ve Raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3645.Bilirkişinin Sorumluluğu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3696. Uzman Görüşü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369

VII. Keşif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3701. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .370

VIII.Özel Hüküm Sebepleri (Hususî Esbabı Hüküm), m.367 (Takdiri Delillerin Sınırlı Sayıda Olmadığı) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .372

IX. Tarafların İsticvabı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .372X. Delillerin Tesbiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .376

§ 30. Senetle (Kanunî - Kesin Delillerle) İspat Zorunluluğu . . . . . . . . . . . . . .379I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .379II. Delil Anlaşmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .380III. Senetle İspat Zorunluluğunda Birinci Kural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .383IV. İstisnâlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .387

1. İstisnâların Niteliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .387a) Senet alınmasında manevî zorluk olan haller . . . . . . . . . . . . . . .387b) Senet alınması mümkün olmayan haller . . . . . . . . . . . . . . . . . . .388c) Yazılı delil başlangıcı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .389d) Senedin kaybı hâlinde şâhitle ispat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .392

V. Senetle İspat Mecburiyetinde İkinci Kural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .393

§ 31. Dosyanın İşlemden Kaldırılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3971. İki Tarafın Gelmemesi veya Tâkip Etmeyeceğini Bildirmesi . . . . . . .3972. Celse Gününün Belli Edilmemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3983. İşlemden Kaldırma Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .401

XIX

4. Dâvanın Yenilenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4015. Dâvanın Açılmamış Sayılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .402

§ 32. İhtiyâtî Tedbirler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .405I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .405II. Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .407

1. Haciz veya yeddiadle tevdi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4072. Çekişmeli şeyin muhafazasına ilişkin tedbirler . . . . . . . . . . . . . . . . .4083. Medeni Kanunla Belirlenmiş Hallerde Nafaka Alınması . . . . . . . . . .4084. Ayrılık ve Boşanma Davası Derdest İken Medenî Kanun

Gereğince İcap Eden Muvakkat Tedbirler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4085. Tehirinde Tehlike Olan Haller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .409

III. Prosedür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4091. İhtiyâtî Tedbir Kararı Alacak Mahkeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4092. Talep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4103. İnceleme, Karar, İcra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4104. Sona Erme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .412

IV. Tazminat Dâvası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .414

§ 33. Yargılama Giderleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .415I. Harçlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .415II. Diğer Giderler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .417III. Yargılama Giderlerine İlişkin Esaslar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .418IV. Adlî Yardım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .420

§ 34. Tarafların Yargılamaya Son Veren Usuli İşlemleri . . . . . . . . . . . . . . . . .422I. Feragat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .422II. Kabul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .427III. Sulh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .429

§ 35. Tahkikatın Sona Ermesi ve Yargılama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432I. Tahkikatın Sona Ermesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432II. Yargılama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432

§ 36. Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .435I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .435II. Kararın Verilmesi ve Yazılması Usulü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .436

İKİNCİ BÖLÜM - KANUN YOLLARI-KESİN HÜKÜM-TAHKİM

XX

§ 37. Kanun Yolları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .445I. Kavram ve Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .445

1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4452. Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .446

II. Kanun Yolunun Amacı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .447

§ 38. 5236 Sayılı Kanun İle HUMK’nunda Yapılan DeğişikliktenÖnceki Mevzuat Çerçevesinde Temyiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .450I. Temyize Müracaatın Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .451

1. Temyizi Kâbil Karar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .451a) Görünüşte kararlar, Etkisiz kararlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .452b) Miktar ve değer esası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .454c) Kanun yararına temyiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .456

2. Süre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4563. Müracaat ve Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4604. Menfaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .465

II. Temyiz Talebinin Haklılığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .469III. Temyiz Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .469

1. Maddî Hukuka İlişkin Sebepler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .469a) Kanunun ve sözleşmenin yanlış tatbiki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .469b) Maddî meselenin takdirinde hata edilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . .470

2. Usule İlişkin Sebepler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .471a) Mutlak ve nisbî temyiz sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .471b) HUMK 428’deki sistem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .471c) Mutlak temyiz sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .472d) HUMK 428/II hükmü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .473

IV. Temyize Müracaatın Hükmün İcrasına Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .474V. Temyiz Tetkikatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .475

1. Ön İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4752. Temyiz Sebeplerinin İncelenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4763. Yargıtay’da Duruşma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4764. İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .476

VI. Yargıtay Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4771. Bozma Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .478

a) Genel olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .478b) Aleyhe bozma yasağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .479c) Bozma kararından sonra yapılacak işlemler . . . . . . . . . . . . . . . .480

XXI

2. Onama (Tasdik) Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4913. Değiştirerek ve Düzelterek Onama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .492

§ 39. Karar Düzeltme (Tashihi Karar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .495I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .495II. Karar Düzeltme Müracaatının Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .495

1. Müracaatın kâbil olduğu bir karar olmalıdır. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4952. Süre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4983. Şekil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4994. Menfaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5005. Sayıca Sınırlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .501

III. Karar Düzeltme Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5021. İtirazların Cevapsız Bırakılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5022. Yargıtay Kararında Birbirine Aykırı Fıkralar Bulunması . . . . . . . . . .5023. Bir Hile veya Sahteliğin Ortaya Çıkması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5034. Usul ve Kanuna Aykırılık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .503

IV. Hükmün İcrasına Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .503V. İnceleme ve Karar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .504

§ 39a. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nda Değişiklik Yapan 5236Sayılı Kanun Çerçevesinde Kanun Yolları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .506

I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .506II. İstinaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .508

1. İstinaf Kanunyolları Çeşitleri (=Tam ve Sınırlı İstinaf) . . . . . . . .508a) Tam İstinaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .508b) Sınırlı İstinaf (=Türk Hukuku’ndaki Sistem) . . . . . . . . . . . . .509

2. İstinafta Yeni Vakıaların İleri Sürülmesinde Ortaya Çıkan Sistemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .509a) Yeni Vakıa Getirme Hakkı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .509b) Yeni Vakıa Getirme Yasağı (= Türk Hukuku’ndaki Sistem) .510

3. İstinaf Yoluna Başvurulabilen Kararlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .515a) İlk Derece Mahkemelerinin Nihai Kararları . . . . . . . . . . . . .515b) Değere Bağlı İstinaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .517

4. İstinafın Gerekçelendirilmesi ve İstinaf Sebepleri . . . . . . . . . . .518a) İstinafın Gerekçelendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .518b) İstinaf Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .522

5. İstinafa Müracaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .526a) İstinaf Süresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .526

XXII

b) İstinafa Müracaat ve Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .527aa) İstinafa Müracaat Edebilenler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .527bb) İstinaf Dilekçesinin Verilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .528cc) İstinaf Dilekçesinin İçeriği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .529dd) İstinaf Dilekçesine Cevap-Katılma Yoluyla İstinaf . . . . .530ee) İstinafa Müracaatın Hükmün İcrasına Etkisi . . . . . . . . .531

6. İstinaf Tetkikatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .532a) Ön İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .532b) Asıl İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .532

aa) Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .532bb) Dosya Üzerinden Yapılan İnceleme Neticesinde Karar

Verilen Haller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 3 3cc) Duruşmalı İnceleme Yapılarak Karar Verilebilen Haller .535

7. Bölge Adliye Mahkemesi Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .536III. Temyiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .538

1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5382. Temyize Müracaatın Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .540

a) Temyizi Kabil Bir Kararın Olması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .540b) Temyize Müracaat Süresinde Yapılmalıdır . . . . . . . . . . . . . .541c) Temyiz Dilekçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .541d) Temyiz Dilekçesine Cevap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .544

3. Temyiz Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .544a) Maddi Hukuka İlişkin Temyiz Nedeni . . . . . . . . . . . . . . . . . .544b) Usule İlişkin Temyiz Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .545

4. Temyize Müracaatın Hükmün İcrasına Etkisi . . . . . . . . . . . . . .5475. Temyiz Tetkikatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .547

a) Ön İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .547b) Temyiz Sebeplerinin İncelenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .547c) Yargıtay’da Duruşma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .547d) İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .548

6. Yargıtay Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .549a) Bozma Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .549b) Onama Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .552

§ 40. Kesin Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .553I. Şeklî Anlamda Kesin Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .554II. Maddî Anlamda Kesin Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .555

XXIII

1. Tarafların Aynı Olması (=Kesin Hükmün Subjektif Sınırları) . . . . . . .557a) Kural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .557b) Kesin Hükmün Üçüncü Kişilere Etkisi (Kesin Hükmün

Üçüncü Kişilere Sirayeti) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 5 9aa) Kesin Hükmün Haleflere Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 5 9bb) Diğer Bazı Durumlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 6 0

2. Dâva Sebebinin Aynı Olması lâzımdır (=Kesin Hükmün Objektif Sınırları) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .561

3. Neticei Talebin Aynı Olması l â z ı m d ı r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5634. Kesin Hükmün Zaman İtibariyle Sınırları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .565

§ 41. Yargılamanın İadesi (İadei Muhakeme) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .566I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .566II. Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .567

1. Kesinleşmiş Bir Karar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5672. Süre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5683. Dilekçe ve Sebebi Gerçekleştirecek Olay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5684. Menfaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5705. Yeniden Müracaat Yasağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .571

III. Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .573IV. Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .587

§ 42. Tavzih . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .591I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .591II. Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .593III. Maddî Hataların Düzeltilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .594

§ 43. Tahkim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .595I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .595

1. Târifi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5952. Tahkimin Niteliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5963. Diğer Müesseselerden Ayrılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .597

II. Tahkim Sözleşmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5981. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5982. Niteliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5983. Geçerliliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .599

a) Taraf irâdelerine tâbi bir uyuşmazlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .599b) Yazılı şekil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .601

XXIV

c) Konunun belirliliği ve tahkim irâdesinin kesinliği . . . . . . . . . . . . .602d) Ahlâka aykırılık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .603e) Hakemlerin bağımsızlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604

4. Geçerliliğinin Maddî Hukuk Sözleşmesinden Bağımsızlığı . . . . . . . .6045. Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .605

III. Hakem Hükmünden Evvel Tahkimin Geçerliği Hususunda Mahkemelerin Yetkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6061. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6062. Mahkemenin Geçersizliğe Karar Vereceği Prosedür . . . . . . . . . . . .6073. Hakemlerin Geçersizlik İddiasına Rağmen

Yargılamaya Devam Etmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6084. Karar Verecek Mahkeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6085. Yetkiye Kesin Olarak Karar Verebilme Yetkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . .609

(Kompetenz-Kompetenz)IV. Hakem Mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .609

1. Hakemlerin Nitelikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6092. Hakemlerin Seçimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6103. Hakem Sözleşmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6134. Hakemlerin Reddi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .614

V. Hakem Yargılaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6151. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6152. Yargılama Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .617

a) Dâva açılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .617b) Yargılama hususunda düzenlemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .618

3. Tahkim Süresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6194. Hakemlerin Maddî Hukuk Kuralları ile Bağlılığı . . . . . . . . . . . . . . . .6235. Hakem Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6246. Hakem Kararının Mahkemeye Verilmesi (tevdii) . . . . . . . . . . . . . . .626

VI. Hakem Kararlarının Temyizi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6271. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6272. Temyize Müracaat Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6283. Kanunda Düzenlenmiş Olan Temyiz Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . .629

a) Tahkim süresinin aşılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .629b) Talep edilmemiş olan bir şey hakkında hüküm verilmesi . . . . . . .629c) Hakemlerin selâhiyetleri dâhilinde olmayan meseleye

hüküm verilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .629

XXV

d) Tarafların iddialarının her biri hakkında karar verilmemesi . . . . .630e) Yeniden hakem mahkemesi teşkili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .631

4. Kanunda Öngörülmemiş Olan Temyiz Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . .6315. Yargıtay’ın Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .631

a) Bozma kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .631b) Hakem mahkemesinin ısrar hakkı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .631

6. Hakem Kararlarının Kesinliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .632VII. Yargılamanın İadesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .633VIII.Kanun Yoluna Müracaattan Feragat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .634IX. Tavzih . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .634X. Hakem Kararlarının İcrası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .634

1. HUMK 536 Hükmü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6342. Yabancı Hakem Kararları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .636

Hukuk Muhakemeleri Kanun Tasarısı(TBMM Adalet Komisyonu’nun Kabul Ettiği Metin) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .637

Bibliyografya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .739Arama CetvelleriI. Kanun Maddelerine Göre Arama Cetveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .749II. Kavramlara Göre Arama Cetveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .755

XXVI

KISALTMALAR

AcP .................... Archiv für civilistische PraxisAd. Der. (AD) .................... Adalet Dergisia.g.e. .................... Adı Geçen Esera.g.m. .................... Adı Geçen MakaleAnk. BD (ABD) .................... Ankara Barosu DergisiAn. MKD .................... Anayasa Mahkemesi Kararlar DergisiAufl. .................... Auflage (Bası)Av.K. .................... Avukatlık KanunuAy .................... Anayasab .................... bentBATİDER .................... Banka ve Ticaret Hukuku DergisiBGB .................... Alman Medenî KanunuBGE .................... İsviçre Federal Mahkemesi Kararları (Dergisi)BGHZ .................... Alman Federal Mahkemesi,

Hususî Hukuka İlişkin KararlarBK .................... Borçlar KanunuBkz. .................... bakınızc. .................... ciltCD .................... Ceza DairesiCGK .................... Ceza Genel KuruluCUMK .................... Ceza Muhakemeleri Usulü KanunuÇev .................... Çevirendn. .................... dipnotuE. .................... esasf. .................... fıkraHD .................... Hukuk DairesiHGK .................... Hukuk Genel KuruluHSK .................... Hâkimler ve Savcılar KanunuHUMK .................... Hukuk Usulü Muhakemeleri KanunuİBK .................... İçtihâdı Birleştirme KararıİİK .................... İcra ve İflâs KanunuİKİD .................... İlmî ve Kazâî İçtihatlar Dergisiİst. BD (İBD) .................... İstanbul Barosu DergisiİÜHFM (İHFM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi MecmuasıJurisdictio .................... Jurisdictio, İlmî ve Kazâî İçtihatlar Dergisi

XXVII