Medine Melik Abdülaziz Kütüphanesi’nde Farklı edine melik ...isamveri.org/pdfdrg/D03380/2011_4_2/2011_4_2_YILMAZO.pdf · 6-Şeyh Süleyman Sadeddin Müstakimzâde, (ö. 1202/1787),

74 | Journal of Islamic Research 2011

Islamic University Europe

Medine melik Abdülaziz kütüphanesi’nde farklı dillerde yazılmış tasavvufla ilgili yazma eserler

Ömer YILMAZ1 Özet: Bu çalışmada, Medine Melik Abdülaziz Kütüphanesi’nde bulunan tasavvufa ait Arapça, Türkçe ve Farsça kaleme alınmış yazma eserler hakkında bilgi verilmiştir. Her ne kadar söz konusu edilen eserlerin çoğu erbabınca bilinse ve Ülkemizde neşredilmiş ise de ismi hiç duyulmayan ve neşredilmeyenler de vardır. Böyle bir çalışmayı, İslam ve Türk kültürüne rengini vermiş bir ilim dalı olan tasavvufa ait çalışmalardan insanımızı haberdar etmek, bu konuda ilmî çalışma yapmak isteyenlere yardımcı olmak ve ilim dünyasına katkı sağlamak amacıyla yaptık. Buradaki eserlerin zaman itibariyle pek çoğunun yakın yüzyıllara ait olduğu görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Melik Abdülaziz Kütüphanesi, Arif Hikmet Bey, Yazma Eserler, Tasavvuf. Manuscriptes Regarding of Mystik at of The Medina King Abdülaziz Library Abstract: This study is telling about arabıc, türkish and persien handwritten works which are available in the Medine Melik Abdülaziz library. Eventhough there are a lot of known and published manuscriptes, you can also find a lot of not known and not published works there. The purpose of this study is a contribution for all academic researchers and other interested people. The islamic mysticism has influenced the islamic and turkish culture. The majority of the described works are from closed centuries. Key Words: King Abdulaziz Library, Arif Hikmet Bey, handwritten works, mysticism. I-Giriş Her ilmi kendi öz kaynaklarından ve orjinal eserlerinden takip etmek büyük bir önem arz etmektedir. Dolaysıyla bu durum bizleri tasavvuf erbabı tarafından kaleme alınmış kaynaklara yönlendirmektedir. Gerek bugünkü Türkiye sınırları içerisinde gerekse Ülkemiz toprakları dışında kalmış İslam coğrafyasındaki kütüphane raflarında, mahtut (yazma) ve matbu (basılı) pek çok tasavvufi eser araştırmacılarını beklemektedir. Bu tip çalışmaların üniversitelerde yüksek lisans ve doktora yapmak isteyenlere büyük kolaylık sağlayacağına inanıyoruz. İşte bu nedenle biz, Medine-i Münevvere Melik Abdülaziz Kütüphanesinde mevcut bulunan zamanın popüler üç lisanı Arapça, Farsça ve Türkçe yazılmış, tasavvufla ilgili nadide eserleri okuyucuya tanıtmak istedik. Nitekim buna benzer bir çalışma yine bizim tarafımızdan bir kaç yıl önce Mescid-i Nebevi kütüphanesinde bulunan Türk müelliflere ait farklı ilim dallarında yazılmış el yazma eserlerin tanıtımıyla ilim dünyasının hizmetine sunulmuştu.2 Günümüzde Mescid-i Nebevi’nin batısında yer alan Melik Abdülaziz Kütüphanesinde, Türk ilim adamlarının adını taşıyan veya onlar adına daha sonra tesis edilmiş bölümlerde tasavvufla ilgili oldukça önemli yazma eserler

1 Doç. Dr., Hamburg Din Hizmetleri Ataşesi 2Bk. Ö. Yılmaz, “Mescid-i Nebevi Kütüphanesindeki Türk Müelliflere Ait Yazma Eserler”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sivas 2006,

S. 10/2, ss. 405-415.

Medine Melik Abdülaziz Kütüphanesi’nde Farklı Dillerde Yazılmış Tasavvufla İlgili Yazma Eserler

Journal of Islamic Research 2011 | 75


bulunmaktadır.3 Bu cümleden hareketle, Arif Hikmet Bey, Mahmudiye ve Şifa Kütüphanesinde üç farklı dilde yazılmış, tekrarları çıkarıldığında tasavvuf üzerine toplam 318 adet eser yer almaktadır. Bu çalışmamızda önce anılan kütüphane ve kurucuları hakkında kısa bilgiler verilecek, daha sonra kitapların detayına geçilecektir. Bununla birlikte Suudi Arabistan’da okuyucunun “tasavvuf” üst başlığı altında bulamayacağı bazı kitapları “vaaz, nasihat, zühd ve rikak, tezkiyetü’n-nefs, el-ahlak ve’l- âdâb, ‘akâid, fırak ve’l-edyân” adı altında bulabileceklerini hatırlatmak istiyoruz. Bu makalede kütüphaneden faydalanmak isteyenlere kolaylık sağlamak amacıyla tespiti yapılan eserlerin satır sayıları, kütüphane demirbaş kayıt numaraları, hattı, müellifin ismi, hicrî ve miladî ölüm tarihleri, eserin adı, varsa müstensih ile hicrî istinsah yılı ve sayfa sayısı ve hangi dilde yazıldığı belirtilmiştir. Tekrarından kaçınmak için aynı eserin bir başka nüshası kayıt ve tasnif numarasıyla birlikte dipnotta verilmiştir. Yine dipnotta yeri geldikçe tespit edilebilen bazı müellif ve eserler hakkında Türkiye’de yapılan ilmî ve akademik çalışmalara atıfta bulunulmuştur. Ancak aşırı yıpranma nedeniyle bazı eser ve müellif isimlerinin okunmasında zorlukların çekildiğini de belirtmemiz gerekir. II- Melik Abdülaziz Kütüphanesi Melik Abdülaziz b. Suud Suudi Arabistan krallığının kurucusudur. Abdülaziz 1880 yılında Riyad’da doğmuş, 1953 yılında ise vefat etmiştir.4 1973 yılında Melik Faysal b. Abdülaziz, Abdülaziz b. Suud adına bu kütüphaneye ilk harcı koymuş, 1982 yılında Kral Fahd tarafından açılışı yapılmıştır. Kütüphanenin toplam alanı 4940 metre karedir. Çok sayıda basılı ve el yazma eserin bulunduğu kütüphanenin en önemli kısımlarından biri, “Mushaf-ı Şerif” bölümü olup burada 1878 adet el yazma Kur’an bulunmaktadır. El yazmalar bölümünde ise toplam 14.246 adet mahtut eser, “Nadir Eserler” bölümünde de 25.000 adet kitap yer almaktadır. Yeni yayınlar kısmında ise yaklaşık 70.000 neşriyat okuyucu hizmetine sunulmaktadır. III-Arif Hikmet Kütüphanesi 5 Kütüphane 1200/1786 yılında İstanbul’da doğan Osmanlı Şeyhülislamı, şair ve tezkire yazarı Arif Hikmet Bey tarafından 1853 yılında Medine’de tesis edilmiştir. Arif Hikmet Bey sırasıyla Kudüs, Mısır ve Medine kadılık görevlerinde bulunmuş, 1845 yılında Şeyhülislam olmuş ve 1275/1859 yılında İstanbul’da vefat etmiştir. 6 Kütüphanenin ilk kurulduğunda Mescid’in Bâb-ı Cibril kapısına 25 m. uzaklıkta olduğu, baninin on iki bin ciltlik bir kütüphaneye sahip bulunduğu belirtilmektedir. Bu kütüphane gerek çağdaş gerekse eski Arap yazarlara göre dönemin en büyük ve en zengin kitaplarını içinde barındıran bir mekan özelliğini taşımaktadır. Hatravi’ye göre burada 4.718, bir başka tasnife göre ise 4.373 adet yazma eser bulunmaktadır. Halen Arif Hikmet bölümünün de içinde bulunduğu Melik Abdülaziz Kütüphanesi Genel Müdürü Dr. Abdurrahman el-Müzeynî, mezkur kütüphanede nadide eserlerden müteşekkil beş binden fazla kıymetli eserin olduğunu ve bunların çok iyi korunduğunu ifade etmektedir. Müzeynî kaleme aldığı bizim de büyük oranda istifade ettiğimiz kütüphaneyi tanıtıcı bir kitabında, buranın Medine için bir medâr-ı iftihar vesilesi olduğunu belirtmektedir. Bu kütüphanede tefsir, hadis, siyer, tasavvuf gibi dini ilimler yanında tarih, coğrafya ve edebiyata dair eserler de yer almaktadır.

3Melik Abdülaziz Kütüphanesi ve içindeki bölümler hakkındaki genel malumatı on sekiz yıldan bu tarafa kütüphanenin genel müdürlüğünü yapan

Müzeynî’nin kaleme aldığı eserden istifade ederek ve bizzat kendisiyle görüşerek elde ettik. Kütüphane müdürü Osmanlı dönemi sonunda Medine’deki farklı kütüphane sayısının seksen sekiz adete çıkarıldığından söz etmektedir. Hicrî 1332/1914 yılında I. Dünya savaşının başlamasından kısa süre önce Medine’yi ziyaret eden ünlü Lübnanlı yazar dürzî asıllı Şekip Arslan (ö. 1954) burada bulunan on yedi adet kütüphaneden bahsetmektedir. Bu kütüphaneler şunlardır: Arif Hikmet, Mahmudiyye, Hamidiyye, Beşir Ağa, Sakızlı, İrfaniyye, Emin Paşa, Arifiyye, Osman b. Affan, Kili Naziri, Servet, Karabaş, Hüseyin Ağa, İhsaniyye, Şeyh Ahmet Bisati, Huş al-Ariziyye, Muzhir. (Geniş bilgi için bk. Abdurrahman b. Süleyman el- Muzeynî, Mektebetü’l-Melik ‘Abdilaziz beyne’l-mâzî ve’l-hâdır, I. Baskı, Medine 1999, s. 27-28 Bk., Şekip Arslan, “Mektebâtü’l-Medineti’l-Münevvere”, Mecelletü Mecmai’l- İlmiyye, Şam 1953, c. 18, sayı 3-4, s. 494.)

4Daha fazla bilgi için bk. Hulusi Yavuz, “Abdülaziz b. Suûd”, DİA, c. 1, ss. 194-195. 5Müzeynî, age., s. 73 vd., Ayrıca bu kütüphanenin tarihçesi, banisi, içindeki eserlerinin tasnif numaraları hakkında detaylı bilgi için bk. İsmail Cerrahoğlu,

“Şeyhülsilam Arif Hikmet ve Medine-i Münevvere’de Kurduğu Kütüphane”, AÜİFD, Ankara 1990, c. 30, ss. 111-129. 6Arif Hikmet’in hayatı ve eserleri, ilmi ve edebi şahsiyeti, tesis ettiği kütüphaneler hakkında geniş bilgi için bk., Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-‘ârifîn ve

âsâru’l-musannifîn, MEB Yayınları, İstanbul 1951, c. 1, s. 188; Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, Matba-ı Amire, İstanbul 1333, c. 2, ss. 327-328; İbnü’l- Emin M. Kemal, Son Asır Türk Şairleri, İstanbul 1937, c. 4, s. 620; Bilal Kemikli, Şair Şeyhülislam Arif Hikmet Beyefendi, Hayatı, Eserleri, Şiirleri, MEB. Yayınları, Ankara 2003; Mustafa L. Bilge, “Arif Hikmet Bey, Şeyhülislam”, DİA, c. 3, ss. 365-367.



Anlaşıldığı kadarıyla Şeyhülislam Arif Hikmet Bey Medine’ye sadece bir kütüphane kurmakla kalmamış, kütüphanenin ihtiyaçları için oldukça fazla sayıda dükkan, bahçe, han vb. gayrimenkul gelirlerini de vakfederek hayırlı bir hizmette bulunmuştur.7 Arif Hikmet kütüphanesinin müdürlüğünü uzun süre Medîne’de ikamet eden Konya’lı Ali Ulvi Kurucu (ö.2002) yürütmüştür. Bu kısa bilgilerden sonra kütüphanenin muhtelif bölümlerinde yer alan tasavvufla ilgili yazma eserlerin tanıtımına başlayabiliriz: A-Türkçe Yazılmış Eserler 1-Müellif bilinmiyor, İrşâdü’s-Sâlikîn,8 Fârisî hat, 294 s., 18x10, 17 satır, tezhipli, Genel kayıt: 1722, tasnif : 262/1. 2-Şeyh Zeyni Efendi, ( ö. ?), Envâru’l-Hüdâ, nesih, 84 s.,15 satır, 13x18, Genel kayıt : 1724, tasnif : 262/2. 3-Cak Yusuf Dede, (ö. 953/1546),9 Tercemetü Cezîret-i Mesnevî, Müstensih Derviş Zakir İsmail, istinsah yılı 1245, Alevi Dede tarafından terceme, nesih, 154 s., 15 satır, 17x21, Genel kayıt : 1725, tasnif : 262/3. 4-Şeyh Neş’et Efendi, (ö.?), Tercemetü Dost-ı Mesnevî, müstensih Abdurrahman Hakandî, İstinsah yılı 1248, Fârisî hat, 74 s., 19 satır, 14x21, Genel kayıt: 1725, tasnif : 262/4. 5-Şeyh Muhammed Emin Hâlidî,10 (ö.1275/1859), Tercümetü Şerh-i Hikemi’l-‘Atâiyye,11 müstensih Molla İsmail Buhari, istinsah yılı 1267, tezhipli, Fârisî hat, 208 s., 23 satır, 22x34, Genel kayıt: 1726, tasnif: 262/5. 6-Şeyh Süleyman Sadeddin Müstakimzâde, (ö. 1202/1787), Tercemetü Mektubât-i İmâm-ı Rabbânî eş-Şeyh Ahmed el-Fârukî, müstensih Müftüzade Muhammed Arif, istinsah yılı 1220, tezhipli ve talikat, Fârisî hat, 748 s., 35 satır, 18x29. Genel kayıt: 1727, tasnif : 262/6.12 7-İmam-ı Gazzâlî, (ö. 505/1111), Minhâcü’l-‘Âbidîn,13 müstensih Derviş Hüseyin Bosnevî, istinsah yılı 985, tezhipli, Fârisî hat, 396 s., 17 satır, 13x22, Genel kayıt: 1729, tasnif : 262/8. 8-Şeyh Abdullah Salâhî, (ö. 1198/1782), Hatm-i Hâcegân, istinsah yılı 1184, tezhipli, Fârisî hat, 24 s., 19 satır, 11x20, Genel kayıt:1730, tasnif no:262/9. 9-Şeyh İsmail Müfid, (ö. 1217/1802), Risâletü Mecmûati’l-Levâih, tezhipli, Fârisî hat, 34 s., 19 satır, 11x20, Genel kayıt: 1731, tasnif : 262/10. 10-Kadızâde Şeyh Muhammed ibn Tahir Efendi14, (ö.1254/1838), er-Risâletü’n-Nûriyetü’t- Tarîka, tezhipli, rika, 96s., 11 satır, 18x28, Genel kayıt: 1732, tasnif :262/11. 11-Şeyh İsmail Müfid, (ö.1217/1802), er-Risâletü’l-hediyye fi’t-tarîkati’l-‘aliyyet’i-n-Nakşbendiyye, İstinsah yılı 1216, tezhipli, Fârisî hat, 42 s., 19 satır, 11x19, Genel kayıt: 1734, tasnif: 262/12. 12-Şeyh Şebik ibn Hayır Han Cengevî, (ö.?), Ravdatu’r-Rıdvân, müstensih Sultan Ali, istinsah yılı 890, tezhipli, Fârisî hat, 86 s., 10 satır, 16x24, Genel kayıt: 1735, tasnif: 262/ 13. 13-Şeyh Molla Abdurrahman Câmî (ö. 898/1492), Şir Âgâz Şerh-i Dost-i Mesnevî, Fârisî hat, 124 s., 19 satır, 13x20, Genel kayıt: 1735, tasnif: 262/14. 14-Şeyh İsmail Hakkı Bursevî, (ö.1138/1725), Silsile-i Tarîkat’i-Celvetiyye, müstensih Derviş Rûhânî el-Celvetî, istinsah yılı 1137, tezhipli, Fârisî hat, 184 s., 17 satır, 17x20, Genel kayıt: 1736, tasnif: 262/15. 15-Müstakimzâde, Şerhu ‘İbârâti’ş-Şeyh Abdulganî en-Nablûsî, müellif hattı, istinsah yılı 1182, tezhipli, talikat var, Fârisî hat, 37 s., 21 satır, 13x21, Genel kayıt: 1737, tasnif :262/16.

7Muhammed Hatrâvî, Arif Hikmet hayâtuhû ve meâsiruhû, Mektebetü Dâru Türâs, Medine 1983, s. 33 ; Müzeynî, age., ss. 72- 73. 8M. Emin Tokâdî (ö. 1158/1745)’nin bu isimle bilinen bir eseri olabilir. 9Edirne Mevlevihanesi şeyhi olan Yusuf Dede (Sînei-çâk) hakkında Bk. Sakıp Mustafa Dede, Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyye, Mısır 1283, c. 2, s. 20. 10Bursalı M. Tahir, age, c. 2, s. 38; Bağdatlı, age, c. 2, s. 375. 11İbn Atâullah el- İskenderî (ö. 709/1309)’ ye ait olan “Kitâbu’l-Hikem” adlı bu eserin çok sayıda şerhi yapılmıştır. Türkçe tercüme ve şerhleri vardır. Eser,

Mustafa Kara tarafından dilimize kazandırılmıştır. 12Bu eserin bir başka nüshası için bk., Genel kayıt 1728, tasnif no: 262/7 658 s., 25 satır, Fârisî hat, Türkçe, 15x25. 13Minhâc ilk kez 1871 yılında Mısır’da Arapça neşredilmiştir. 14Yüz dördüncü Osmanlı Şeyhülislamı olan müellif, “Vak’ay-ı Hayriyye” denilen Yeniçeri ocağının kapatılması yönünde fetva vermiştir. Bk. Şemseddin

Sami, Kâmûsü’l-a’lâm, İstanbul 1306, c. 5, s. 3540.



16-Şeyh Ahmed Reşid en- Nakşbendî, (ö.?), el-Keşkûlü’s-sâfiye fî vâridâti’s-saîdiyyeti’l-vâfiyye, müstensih Muhammed Arif Buhârî, istinsah yılı 1265, tezhipli, Fârisî hat, 173 s., 19 satır, 16x24, Genel kayıt: 1738, tasnif: 262/17.15 17-Şeyh Molla İlâhî, Meslekü’t-Tâlibîn, istinsah tarihi 1161, nesih, 174 s., 15 satır, 11x20, Genel kayıt: 1740, tasnif : 262/19. 18-İsmail Ankaravî, (ö. 1041/1631), el-Makâsıdu’l-‘aliyye fî Şerhi’t-Tâiyye,16 tezhipli, talikat, mutat hat, 452 s., 23 satır, 12x19, Genel kayıt: 1741, tasnif : 262/20. 19-Bahâuddin er- Rûmî, (ö.?), el-Me’ârif, istinsah Molla İsmail Alevî, istinsah tarihi 1272, Farsça, tezhipli, Fârisî hat, 134 s., 23 satır, 21x33, Genel kayıt: 1742, tasnif : 262/21. 20-İsmail Ankaravî, Minhâcu’l-Fukarâ,17 talikat, Fârisî hat, 706 s., 17 satır, 12x18, Genel kayıt: 1743, tasnif : 262/22.18 21-Mustafa Çorûmî, (ö.?), Nizâmu’l-‘ulemâ fî beyâni silsileti meşâyihi’l-aktâbi’l-erba‘a istinsah yılı 1138, Fârisî hat, 50 s., 20 satır, 13x20, Genel kayıt: 1744, tasnif : 262/23. 22-Muhammed Hâkim, (ö.?), Nefhatü’z-Zât tercemetü Cevheri’z-Zât, müstensih Hamza Osman Bitlîsî, istinsah yılı 1173, Fârisî hat, 68 s., 19 satır, 30x21, Genel kayıt: 1745, tasnif : 262/24. 23-Şeyh Izan Seyrek Nakşbendî, (ö.?), Nevâdiru’l-emsâl, 174 s., 21 satır, 13x20, Genel kayıt: 1746, tasnif : 262/25. B-Arapça Yazılmış Eserler 1-Ahmed ibn Mübarek ellematî es- Sicilmâsî, (ö.1126/1713), el-İbrîz min kelâmi’l-‘azîz, müstensih Ahmed Ebu’n-Necâ, istinsah yılı 1237, tezhipli, mutad hat, 1160 s., 21 satır, 16x22. Genel kayıt: 1573, tasnif : 260/1. 2-Yahya b. Ahmed b. Zekeriyya b. Muhammed el- Ensârî, (ö.?), Ahkâmu’d-delâle ‘alâ tahrîri’r-Risâleti’l-Kuşeyriyye, 19 müstensih Muhammed b. Salih ibn Mübarek, istinsah yılı 1111, Fârisî, hat, talikat, nasihat ve Peygambere medih var, 614 s., 31 satır, 19x29., Genel kayıt: 1574, tasnif: 260/2. 3-Abdülkadir es-Suhreverdî, (ö.563/1168), Adâbu’l-murîdîn, tezhipli, Fârisî hat, 122 s., 17 satır, 19x29, Genel kayıt: 1575, tasnif : 260/3. 4- Muhyiddin el-Arabî, el-İsgâr ‘an netâici’l-isfâr, istinsah yılı 1044, tashih var, mutad hat, tezhipli, 46 s., 21 satır, 15x20. Genel kayıt: 1576, tasnif : 260/4. 5-İbrahim Halim, (ö.?), el-İşrâkâtu’l-ilâhiyye fi’l-Hakîkati’l-Muhammediyye, istinsah yılı 1187, tezhipli, nesih, 206 s., 13 satır, 10x16, Genel kayıt: 1577, tasnif : 260/5. 6-İmam Gazzâlî, (ö. 505/1111), el- Imlâ’-(Nasîhatü’l- havâss), tashih ve talikat, nesih, 262 s., 16 satır, 16x20, Genel kayıt: 1578, tasnif : 260/6. 7-Abdülkerim el-Cîlî, (ö. 832/1428), el-İnsânu’l-kâmil fî ma’rifeti’l-evâhir ve’l-evâil, 20istinsah tarihi 996, tezhipli, nesih, 260 s., 26 satır, 15x24, Genel kayıt: 1579, tasnif : 260/7. 8-Halid el-Bagdâdî, (ö.1242/1827), el-Behcetü’s-seniyye fî âdâbi’t-Tarîkati’l-Hâlidiyyeti’n-Nakşbendiyye,21 müstensih Muhammed Mukim Süleyman Havkandî, istinsah yılı 1255, Fârisî hat, 226 s., 19 satır, 17x26, Genel kayıt: 1580, tasnif : 260/8.

15Bu eserin bir başka nüshası için bk., Genel Kayıt 1739, tasnif no: 262/18, istinsah tarihi 1271, 150 s., 25 satır, Farisi hat, Türkçe, 14x21. 16Eser hakkında ülkemizde bazı çalışmalar yapılmıştır. Bk. İsmail Rusuh-i Ankaravî, Osmanlı Tasavvuf Düşüncesi: Makâsıd-ı ‘aliyye fî Şerhi't-Tâiyye,

hazırlayan: Mehmet Demirci, Vefa Yayınları, İstanbul, 2007, 544 s. 17Rusûhî Ankaravî’nin bu eseri tasavvuf terimlerini Türkçe açıklayan bir eserdir. Mevleviyye tarikatının usul ve erkanını anlatmakta, Osmanlıca önce Kahire

sonra İstanbul’da yayımlanmış, S. Ekici tarafından ise Türkçe’ye kazandırılmıştır. Ayrıca bir tasavvuf akademisyeni tarafından eser okuyucu hizmetine sunulmuştur. Bk., İsmail Rusûhi Ankaravî, Minhâcü’l-Fukarâ, hazırlayan: Safi Arpaguş, Vefa Yayınları, İstanbul, 2008.

18Ankaravî’nin hayatı ve eserleri hakkında geniş bilgi için bk., Erhan Yetik, İsmail-i Ankaravî, Hayatı, Eserleri ve Tasavvufi Görüşleri, İşaret Yayınları, İstanbul 1992.

19Abdülkerim Kuşeyrî’nin bu risalesine farklı şerhler yapılmıştır. Eser günümüz Türkçesine çevrilip okuyucu hizmetine sunulmuştur. Bk., Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi, çev.: Süleyman Uludağ, 4. Baskı, Dergah Yayınları, İstanbul, 2004, 527 s.

20Eser A. Mecdi Tolun tarafından terceme edilmiş, S. Eraydın tarafından günümüz diliyle hazırlanarak okuyucuya sunulmuştur. İstanbul 2002. Ancak eser hakkındaki Türkçe tercümelerin güvenilir olmadığı ifade edilmektedir. Bk. Mustafa Kara, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul 2003, s. 244.

21Bu eser Muhammed el-Hani’ye aittir. İstanbul 1986.



9-Celaleddin es- Suyûtî, (ö. 911/1505), Te’yîdü’l- hakîkati’l-‘aliyye ve teşyîdü’t-Tarîkati’ş-Şâzeliyye, müstensih Ali Salim Dimyâtî, istinsah tarihi 988, mutad hat, 98 s., 19 satır, 14x20, Genel kayıt: 1581, tasnif : 260/9. 10-İmam Muhammed bin Ahmed el-Gazzâlî,22 (ö.517/1123), et- Tecrîd fî kelimeti’t-tevhîd, tezhipli, talikat, Fârisî hat, 54 s., 17 satır, 18x24, Genel kayıt: 1582, tasnif : 260/10. 11-Ali b. Ahmed Tûlûn, (ö. ?), Tuhfetü’l-havâss fî mâ’nâ kelimeti’l-ihlâs, müstensih Ali Salim Dimyâtî, istinsah yılı 1153, tashih ve talikat, 124 s., 25 satır, 14x19, Genel kayıt: 1583, tasnif : 260/12. 12-Ebu Said el- Mecdevî, (ö.?), Ta’rîbu’r-Risâleti’n-Nakşbendiyye, müstensih Mustafa Tırnakcizâde, istinsah yılı 1247, tezhipli, mutad hat, 58 s., 21 satır, 12x20, Genel kayıt: 1584, tasnif : 260/12. 13-Ali b. Hüsameddin el-Muttakî, (ö.?), Ta’rîbu mekâtibi’l-Ceylânî,23 tezhipli, nesih, Fârisî hat, 30 s., 13 satır, 16x24, Genel kayıt: 1585, tasnif: 260/13. 14-Yazarı bilinmiyor, Ta’lîku ‘ale’l-vasiyyeti’l-metbûliyyeti evveluhû ba’del’l-besmeleti el-hamdülillâhi’lleszî faraza’t-tevbete ve harrame’-ısrâre ale’l-ma’siyyeti, tezhipli, nesih, 24 s., 17 satır, 16x 28, Genel kayıt: 1586, tasnif : 260/14. 15-Ahmed ibn Muhammed ibn Atâullah el-İskenderî, (ö. 709/1309), et-Tenvîr fî iskâti’t-tedbîr, istinsah yılı 1265, tezhipli, talikat, Fârisî hat, 164 s., 17 satır, 19x30, Genel kayıt: 1587, tasnif : 260/15.24 16-Osman ibn Yakup Kemâhî, (ö.?), Tavzîhu’l-esrâr ‘alâ berekâti’l-ebrâr, Müstensih Türbedâr Mustafa ibn Hasan, istinsah yılı 1155, tezhipli, mutat hat, 46 s., 25 satır, 14x21, Genel kayıt: 1589, tasnif : 260/17. 17-Muhammed ibn er-Rıdâ, (ö.?), el-Cevherü’l-ferîd fî edebi’s-sûfî ve’l-mürîd, tezhipli, Fârisî hat, 50 s., 25 satır, 13x21, Genel kayıt:1590, tasnif : 260/18. 18-İmam Abdülvehhâb eş- Şa’rânî, el-Cevâhir ve’d-dürer,25 istinsah yılı 1199, nesih, 200 s., 25 satır, 12x23, Genel kayıt: 1591, tasnif : 260/19. 19-Ömer Müderris el-Isbîrî, (ö.?), Husûnu’l-metâlib, istinsah yılı 1180, tezhipli, talikat, nesih, 26 s., 12 satır, 14x21, Genel kayıt: 1592, tasnif: 260/20. 20-Abdüselam el-Makdîsî, (ö.850/1446), Hallu’r-rumûz ve mefâtîhu’l-kunûz, istinsah yılı 1036, talik ve tashih, nesih,166 s., 13 satır,14x19, Genel Kayıt: 1593, tasnif :260/21. 21-Ebu’l-Fevz Muhammed Emin es- Suveydî, (ö.?), Def‘u’z-zulûm ‘ani’l-vukû’ fi ‘ıvazı hâze’l-mazlûm, müstensih Davud Belhî, istinsah yılı 1241, Fârisî hat, 142 s., 23 satır, 15x23, Genel kayıt: 1594, tasnif: 260/22. 22-Abdülganî en- Nablûsî, Reddü’l-metîn ‘alâ müntekızî Muhyiddin ibni’l-‘Arabî,26 müellif hattı, istinsah yılı 1083, Fârisî hat, 162 s., 23 satır, 12x20, Genel kayıt: 1595, tasnif : 260/23. 23-Abdülkerim ibn Havâzin el- Kuşeyrî, (ö.465/1072), er-Risâletü’l-Kuşeyriyye, müstensih Şahin Sûfi el-Basitî, istinsah yılı 869, talikat ve tashih, nesih, 532 s., 17 satır, 19x27, Genel kayıt: 1596, tasnif : 260/24. 24-Muhammed Murad Parsa el-Buhârî en- Nakşbendî, (ö. 865/1460), er-Risâletü’l-Kudsiyye, müstensih Derviş Abdürrahim Nakşbendî, istinsah yılı 1169, Türkçe- Arapça, tezhipli, Fârisî hat, 170s., 21 satır, 13x20, Genel kayıt: 1597, tasnif : 260/25. 25-Ahmed Hatib, (ö.?), er-Risâletü’l-Murâdiyye, istinsah yılı 993, tezhipli, nesih, 144 s., 13 satır, 15x26, Genel kayıt: 1598, tasnif : 260/26. 26-Muhammed Emin İbn Abidîn, (ö.1275/1859?),27 er-Risâletü fi’r-reddi ‘ale’t-tâgîn fi’ş- Şeyhi Hâlid sâhibi’t-Tarîkati’n-Nakşbendiyye, müstensih Davud Belhî, istinsah yılı 1243, Fârisî hat, 74 s., 23 satır, 14x23, Genel kayıt: 1599, tasnif : 260/27.

22Mezkur müellif İmam-ı Gazzâlî’nin kardeşidir. Geniş bilgi için bk., Uludağ, “Ahmed el-Gazzâlî”, DİA, c. 2, s. 70. Bu eser hakkında bizim doçentlik

çalışması yaptığımız Mehmed Fevzi Efendi (ö.1318/1900)’nin et-Tefrid adında bir şerhi bulunmaktadır. Bk., Ö. Yılmaz, Edirne Müftüsü Mehmed Fevzi Efendi, Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, İlahiyat Yayınları, Ankara 2008, s. 84.

23Abdülkadir Geylânî hakkında geniş araştırmalar yapılmaktadır. Bk. Dilaver Gürer, Abdülkadir-i Geylânî: Hayatı, Eserleri ve Görüşleri, İnsan Yayınları, İstanbul, 1999, 440 s.

24Aynı eser, müstensih Ahmed b. Mahmud, istinsah yılı 977, talik ve tashih var, Fârisî hat, 116 s., 21 satır, 16x26, Genel kayıt: 1588, tasnif no: 260/16. 25Müellifin el-Yevâkıt ve’l-cevâhir adlı eseri İbn Arabî düşüncelerini özetleyen bir özelliğe sahiptir. Mısır, 1959. 26Bu eser müellif tarafından İbn Arabî’yi muarızlarına karşı savunmak maksadıyla yazılmıştır. Bk., İ. Fenni Ertuğrul, Vahdet-i Vücud ve İbn Arabi, İnsan

Yayınları, İstanbul 1997, 2. Baskı , ss. 294-295.



27-Ebû Said el-Müceddidî, Risâletü’n fi’t-tarîkati’l-‘aliyeti’n-Nakşbendiyye, nesih, 20 s., 29 satır, 11x19, Genel kayıt: 1600, tasnif : 260/28. 28-Abdurrahman ibn Ömer el-Curkânî, (ö.?), Risâletü’n fî vâkıati’l-hâl, mutad hat, 28 s.,19 satır, 17x23, Genel kayıt: 1601, tasnif : 260/29. 29-Ahmed Acemî, (ö.?), Risâletü’n vâdıhatü’d-delâle ‘alâ cevâzi emâteti’l-evliyâ, müstensih Şemseddin Şafi el-İzmirî, istinsah yılı 1090, nesih, 70 s., 25 satır, 14x19, Genel kayıt: 1602, tasnif : 260/30. 30-Nimetullah ibn Ömer, (ö.?), Zübdetü’t-Tasavvuf, müellif hattı, telif yılı 1222, tezhipli, tashih ve talikat, Fârisî hat, 122 s., 13 satır, 12x20, Genel kayıt: 1603, tasnif: 260/31. 31-Abdurrahman Hanbeli el-Balebekkî, (ö.?), Sirâcü’z-zâkirîn ve nûru’l-muktebisîn fî tenbîhi’l-gâfilîn, müstensih Muhammed Said el- Huseynî el-Kudsî, istinsah yılı 1272, tezhipli, nesih, 88 s., 17 satır, 20x29, Genel kayıt: 1604, tasnif : 260/32. 32-Hasan el-aliyyi el- Kozânî, (ö.?), Sirâcü’t- tarîka li nûri’l-hakîka (manzum), müellif hattı, telif yılı 1247, tezhipli, nesih, 34 s., 17 satır, 14x24, Genel kayıt: 1605, tasnif : 260/33. 33-Abdülvehhab Şa’rânî, (ö. 973/1563), Sırrullâhi li ma’sûn fî şerhi ma’nâ kavlihî sallallâhu ‘aleyhi ve sellem ‘uzkurullâhe hattâ yekûlû mecnûn’,28 müstensih Muhammed Hurşid, istinsah yılı 1268, tezhipli, nesih, 116 s., 31 satır, 18x29., Genel kayıt: 1606, tasnif : 260/34.29 34-Yusuf ibn Abdullah el- Câvî, (ö.?), Sülâletü’s-sûfiyye, istinsah yılı 1160, tashih ve talikat, nesih, 16 s., 25 satır, 16x21, Genel kayıt: 1608, tasnif : 260/36. 35-İbrahim ibn Ibâd, (ö.?), Şerhu’l- Hikemi’l-‘Atâiyye, müstensih İbrahim ibn Musa, istinsah yılı 993, tashih ve talikat, Fârisî hat, 370 s., 21 satır, 11x18, Genel kayıt: 1609, tasnif : 260/37. 36-Şihabüddin el- Bulîsî el-Merzûk, (ö.?), Şerhu’l- Hikemi’l-‘Atâiyye, müstensih Muhammed Ali Mahmud Trablûsî, istinsah yılı 1101, tashih ve talikat, nesih, 362 s., 21 satır, 13x20, Genel kayıt: 1610, tasnif : 260/38.30 37-Lütfullah ibn Muhammed el-Hanefî, (ö.?), Şerhu’l- Hikemi’l-‘Ataiyye, Fârisî hat, 196 s., 21 satır, 20x30, Genel kayıt: 1612, tasnif : 260/40. 38-Muhammed Hâdimî, (1176/1762),31 Şerhu Risâleti’n-Nakşbendiyye, müstensih Molla İsmail Buhârî, Fârisî hat, 86 s., 21 satır, 19x29, Genel kayıt: 1613, tasnif : 260/41.32 39- Kuyucaklı Şeyh Abdurrahman Efendi, (ö.?), Şerhu Risâleti mâ lâ yasûlu ‘aleyhi, talikat, nesih, 78 s., 17 satır, 14x19, Genel kayıt: 1615, tasnif: 260/43. 40-Muhammed Abdurrauf Münâvî, (ö. 1031/1621), Şerhu ‘İbârâti İbn Sînâ, istinsah yılı 1024, tashih, mutad hat, 66 s., 25 satır, 14x20, Genel kayıt: 1616, tasnif : 260/44. 41-İsmail Tebrîzî, (ö.?), Şerhu Fusûsi’l-Hikem, müstensih Osman Melâmî, istinsah yılı 1014, talikat ve tashih, mutad hat, 138 s., 17 satır, 14x22, Genel kayıt: 1617, tasnif : 260/45. 42-Muhammed ibn Salih el-Kâtib, (ö.?), Şerhu Fusûsi’l-Hikem (Müntehâ), müellif hattı, tezhipli, tashih, Fârisî hat, 250s., 25 satır, 14x23, Genel kayıt: 1618, tasnif: 260/46. 43-Abdullah Sallâhî, (ö. 1196/1781),33 Şerhu’l-Muhtasar ‘alâ Mevâkı‘i’n-Nucûm, istinsah yılı 1187, tezhipli, tashih ve talikat, Fârisî hat, 298 s., 25 satır, 12x21, Genel kayıt: 1619, tasnif : 260/47.

27 Halidiyye’yi savunma maksatlı kaleme alınmış bu eserin, Halidî Muhammed Emin İstanbulî’ye ait olduğu kanaatindeyiz. Bk., Bursalı M. Tahir, age, c. 2,

s. 38. 28Hadisin sıhhati için bk., Ahmed ibn Hanbel, el-Müsned, c. 3, s. 68; Hakim, el-Müstedrek, c.1, s. 499; İbn-u Hıbban, es-Sahih, H. No: 817; Heysemî,

Mecmau’z-Zevaid, c. 10, s. 75. 29Bu eserin bir başka nüshası için bk., Müstensih Hasan b. İbrahim Şârânî, istinsah yılı 1037, tezhipli, tashih ve talikat, mutad hat, 298 s., 21 satır, 15x20,

Genel kayıt: 1607, tasnif no: 260/35. 30Eserin bir başka nüshası için bk., Müstensih Ali ibn Ömer Şinvânî, istinsah yılı 1090, tashih ve talikat, nesih, 292 s., 21 satır, 18x28, Genel kayıt: 1611,

tasnif no: 260/39. 31Muhammed Hâdimî ve eserleri hakkında bk. Bursalı M. Tahir, age, c.1, s. 296; Bağdatlı İsmail Paşa, age, c. 2, s. 213. 32Eserin diğer nüshası için bk., Fârisî hat, 86 s., 21 satır, 19x29, Genel kayıt 1614, tasnif no: 260/42. 33Müellif ve görüşleri hakkında ülkemizde bir yüksek lisans tezi bitirilmiştir. Bk., Semih Ceyhan, Abdullah Salâhi Uşşâkî’nin Vücud Risaleleri, Marmara

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, İstanbul 1998, 779 s.



44-Seyyide Acem bint Nefis el- Bagdâdiyye, (ö.?), Şerhu’l-müşâhid, müstensih Hasan b. Ali el-Acemi, istinsah yılı 686, tashih ve talikat, Fârisî hat, 506 s., 21 satır, 14x24, Genel kayıt: 1620, tasnif : 260/48. 45-Muhammed Arif Buhârî, (ö.?), Şerhu’l-vasiyyeti fî âdâbi ehli’l-‘irfân, müellif hattı, telif yılı 1260, tashih, Fârisî hat, 158 s., 21 satır, 16x25, Genel kayıt: 1621, tasnif : 260/49. 46-Ahmed Muhammed el- Meslâvî es-Sıbâî el- Hafnavî,(ö.?), Sûratü telkîni’z-zikr, müellif hattı, nesih, 112 s., 15 satır, 11x16, Genel kayıt: 1622, tasnif: 260/50. 47-Muhammed Birgivî,34 (981/1573), et-Tarîkatü’l-Muhammediyye,35 müstensih İsmail b. Ahmedzâde, istinsah yılı 1165, tezhipli, talikat, Fârisî hat, 308 s., 17 satır, 10x19, Genel kayıt: 1623, tasnif : 260/51. 48-Abdullah Sallâhî, Tavâliu’ menâfii’l-‘ulûm min metâli’ Mevâki‘i’n-Nucûm, tezhipli, tashih ve talikat, mutad hat, 1398 s., 27 satır, 15x23, Genel kayıt: 1624, tasnif : 260/52. 49-Muslihuddin en-Nûrî el-Konevî, (ö.?), el-Letâifu’s-Subhâniyye, tezhipli, nesih, 60 s., 12 satır, 10x17, Genel kayıt: 1625, tasnif : 260/53. 50-Abdurrahman Mustafa Ayderûsî, (ö.?), el-‘Urfu’l-âtır fî ma’rifeti’l-havâtır ve gayrihâ mine’l-cevâhir, mutad hat, 144 s., 17 satır, 16x27, Genel kayıt: 1626, tasnif: 260/54.36 51-Muhammed Murteza el-Vâsidî el-Hüseynî ez-Zeydî, (ö.?), ‘Ikdu’l-cevheri’s-semîn fi’z-zikr ve turuku’l-İlyâs ve’t-telkîn, müstensih Abdülmun’im Şeref, istinsah yılı 1204, mutad hat, 112 s., 17 satır, 15x21, Genel kayıt: 1627, tasnif : 260/55. 52-Abdülgani en-Nablûsî, Gâyetü’l-matlûb fî mahabbeti’l-mahbûb (Mahrecü’l-muttakî ve menhecü’l-mürtekî), müstensih Abdullah b. Ömer Mustafa ibn İsmail, istinsah yılı 1266, tezhipli, Fârisî hat, 186 s., 23 satır, 16x24, Genel kayıt: 1628, tasnif : 260/56. 53-Abdülkadir el-Cîlî, Gunyetü’t-tâlibîn, istinsah yılı 813, talikat, nesih, 474 s., 25 satır, 20x29, Genel kayıt: 1629, tasnif: 260/57. 54-Abdülkadir el-Cîlî, Futûhu’l-gayb,37 mutad hat, 90 s., 15 satır, 14x20, Genel kayıt: 1630, tasnif : 260/58. 55-Izzeddin Abdüsselam ibn Gânim el-Makdîsî, (ö.850/1446), el-Futûhâtü’l-gaybiyye ve’l-esrâru’l-kalbiyye, tezhipli, nesih, 78 s., 15 satır, 13x18, Genel kayıt: 1631, tasnif: 260/59. 56-İbn Arabî, (ö. 638/1240), el- Futûhatü’l-Mekkiyye 38 (I. Kısım), müstensih Abdülmelik İbn Sıddık, istinsah yılı 998, talikat, nesih, 154 s., 49 satır, 20x30, Genel kayıt: 1632, tasnif: 260/60. 57-İbn Arabî, Fusûsü’l-Hikemi’l-İlâhiyye,39 müstensih Muhammed b. İsa el-Magribî, istinsah yılı 1011, tashih ve talikat, nesih, 200s., 21 satır, 13x22, Genel kayıt: 1633, tasnif: 260/61. 58-Muhammed el-Ukeyli Nakşi el-Halvetî, (ö.1130/1718) 40 , el-Funûnu’l-‘ırfâniyye ve’l-hemâtü’l-melekâniyye, istinsah yılı 1018, tezhipli, nesih, 698 s., 17 satır, 15x21, Genel kayıt: 1634, tasnif: 260/62. 59-Muhammed Halil Şa’rânî, el-Fuyûzâtü’l-ferdiyye fî şerhi vasiyyeti’s-Suhreverdiyye, tashih, nesih, 78 s., 28 satır, 16x20, Genel kayıt: 1635, tasnif : 260/63. 60-İbrahim ibn Haydar el-Kürdî Hüseynabâdî, (ö.?), el-Kudsiyyetü’t-tâhira bi şerhi’dü dürret,’l-fâhira, müstensih Ali b. Said Hâkandî, istinsah yılı 1243, tezhipli, Fârisî hat, 80 s., 23 satır, 15x23, Genel kayıt: 1636, tasnif: 260/64.

34Muhammed Birgivî’nin hayatı, ilmi şahsiyeti ve eserleri hakkında bk., Bursalı M. Tahir, age, c. 1, s. 255; Emrullah Yüksel, “Birgivi”, DİA, c. 6, ss.191-194. 35Arapça kaleme alınan eserin tam adı et-Tarîkatu’l- Muhammediyye ve’s-sîretü’l-Ahmediyye’ dir. Eser, din, ahlak ve tasavvuf konularıyla ilgilidir. Kitap bir

giriş ve üç bölümden meydana gelmektedir. Abdülgani en-Nablûsî (ö.1144/173) ve Hâdimî (ö.1176/1762) başta olmak üzere birçok kişi tarafından tercüme ve şerh edilmiştir. Türkçe tercümesi ise 1969 yılında Celal Yıldırım tarafından yapılmış ve Demir Kitabevi tarafından basılmıştır.

36Bu eserin kenarında aynı müellifin Risâletü’l- menheli’l-‘azbi fi’l- kelâm ‘ale’r- rûhi ve’l-kalb” adlı bir kitabı bulunmaktadır. 37 Bu ad altında Abdülkadir Geylânî’ye ait bir eser mevcuttur. 38Müellifin en kapsamlı eseridir. Özetleme şeklinde farklı tercümeleri bulunmaktadır. Mısır’da Osman Yahya tarafından ilmi usulle tahkikli neşri yapılmıştır.

Üzerinde Türkçe çalışmalar devam etmektedir. 39İbn Arabî’nin hacim itibariyle küçük, ancak çok önemli bir o kadar da tartışmalı eseridir. Arapça, Farsça, Türkçe tercüme ve şerhleri bulunmaktadır. Eser A.

Afifi tarafından bazı açıklamayla birlikte Arapça yayımlanmıştır. Beyrut 1946, M. Nuri Gençosman tarafından Türkçe’ye çevrilmiş MEB yayınları arasında okuyucuya kazandırılmıştır. A. Konuk tarafından yapılan Türkçe şerh ise M. Tahralı, S. Eraydın tarafından bazı açıklamalarla birlikte neşredilmiştir.

40Şeyh Muhammed, Halvetî tarikatından neş’et etmiş Karabaşiyye tarikatının Nasûhiye kolunu kurmuş kişidir. Tarikat Anadolu’nun yanısıra Kuzey Afrika ülkelerinde de yaygınlık kazanmıştır.



61-Mustafa ibn Kemalüddin Sıddikî, (ö.1165/1749), el-Ke’sü’r-râik fî sebebi ihtilâfi’t-tarâik, tezhipli, tashih, Fârisî hat, 16 s., 27 satır, 14x24, Genel kayıt: 1637, tasnif: 260/65. 62-Abdülvehhab Şa’rânî, el-Kibrîtü’l-ahmer fî beyâni ‘ulûmi’ş-Şeyhi’l-Ekber,41 istinsah yılı 1037, tashih, nesih, 474 s., 17 satır, 14x20, Genel kayıt: 1638, tasnif: 260/66. 63-Abdülvehheb Şa’rânî, Keşfü’l-hicâb ve elvânu ‘an vechi es’ileti’l-cânn, nesih, 400 s., 9 satır, 12x21, Genel kayıt: 1639, tasnif: 260/67. 64-Abdülkadir ibn Hüseyn eş-Şâzelî, (ö.?), el-Kevâkibü’z-zâhira fî ictimâi’l-evliyâi yakazahû bi seyyidi’d-dünyâ ve‘l-âhira, müstensih Takiyyüddin Abdülcevad, istinsah yılı 1096, tezhipli, mutad hat, 260 s., 25 satır, 15x20, Genel kayıt: 1640, tasnif: 260/68. 65-Muhammed Abdürrauf el-Münâvî el-Mısrî, (ö. 1031/1622), el-Kevâkibü’d-dürriyye fî terâcimi’s-sâdâti’s-sûfiyye,42 müstensih Ahmed Yusuf, istinsah yılı 1379, tashih ve talikat, nesih, 1098 s., 23 satır, 21x30, Genel kayıt: 1641, tasnif : 260/69. 66-Abdürezzak Kâşânî, Letâ’ifü’l-a’lâm fî işârâti ehli’l-efhâm, Muhammed İbrahim Ariti, istinsah yılı 955, tezhipli, tashih, mutad hat, 284 s., 21 s., 14x19, Genel Kayıt: 1642, tasnif: 260/70. 67-Abdulvehhab eş-Şa’rânî, Letâ’ifü’l-minen ve’l-ahlâk fî vücûbi’t-tahaddüsi bi ni’metillâhi ‘ale’l-ıtlâk (el-Minenü’l-Kübra), tezhipli, nesih, 912 s., 23 satır, 19x29, Genel kayıt: 1642, tasnif: 260/71. 68-Muhammed Müeyyed Hamevî, (ö. 1098/1687), el-Mahbûb, müstensih İbrahim ibn Muhammed Müeyyed, tezhib, nesih, 190 s., 20 satır, 14x20, Genel kayıt: 1644, tasnif: 260/72. 69-Atpazarlı Osman, (ö. 1102/1691),43 Mir’âtü esrâri’l-‘irfân,44 müellif hattı, telif yılı 1100, tezhipli, nesih, 656 s., 27 satır, 17x24, Genel kayıt: 1645, tasnif: 260/73. 70-Şeyh Abdullah Muhammed Konstantinî, (ö. 1070/1660),45 Mir’âtü’l-asfiyâ fî sıfâti’l-melâmiyyeti’l-hunefâ’ ve ‘uluvvi şe’ni’l-evliyâ, müstensih Hâk-i Pây-i Dervişân Ömer Dede, istinsah yılı 1189, tezhipli, nesih, 244 s., 25 satır, 11x21, Genel Kayıt: 1646, tasnif: 260/74. 71-Şemseddin Fenârî, (ö. 834/1431), Misbâhu’l-üns ve me‘ahâ risâletü’l- esrâri’l- ilâhiyyeti fi’t-tasavvufi li’l-müellif, tezhipli, tashih ve talikat, Fârisî hat, 250 s., 35 satır, 17x28, Genel kayıt: 1647, tasnif: 260/75. 72-Muhammed ibn Hamza Fenârî, (Şemseddin Fenari)46 Misbâhu’l-üns beyne’l- ma’kûl ve’l-meşhûd fî şerhi miftâhi gaybi’l-cem’i ve’l-vücûd,47 müstensih Ömer Seyyid, istinsah yılı 1006, tezhipli, tashih ve talikat, nesih, 572 s., 21 satır, 14x21, Genel kayıt: 1648, tasnif: 260/76. 73-Muhammed Gazalî, Sirâcu’s-sâlikîn, istinsah yılı 1078, Fârisî hat, 60 s., 23 satır, 13x20, Genel kayıt: 1649, tasnif: 260/77. 74-Abdülvehhab ibn Ali es-Subkî, (ö.?), Ma’bedu’n-ni’am ve mehîdü’n-nikam, tashih ve talikat, Fârisî hat, 156 s., 19 satır, 13x17, Genel kayıt: 1650, tasnif: 260/78.48 75-Şeyh Mustafa Sadık Nakşî, (ö.?), el-Menhecü’l-mûsıl ile’t-tarîki’l-ebheci fi’t-tarîkati’n-Nakşbendiyye, Fârisî hat, 78 s., 13 satır, 9x15, Genel kayıt: 1652, tasnif : 260/80. 76-Ahmed Muhammed Iyad Şâzelî, (ö.?), el-Mevâridü’l-celiyye fî umûri’ş-Şâzeliyye, istinsah yılı 1190, tashih ve talikat, mutad hat, 322 s., 21 satır, 15x21, Genel kayıt: 1653, tasnif: 260/81.

41Müellif Şa’rânî bu eserinde İbn Arabî’nin Futuhât-ı Mekkiyye adlı eserini özetlemiştir. 42Mutasavvıfların hayat menkıbelerinden bahseden bu Arapça eser henüz Türkçe’ye tercüme edilmemiştir. 43İsmail Hakkı Bursevî’nin şeyhi olan Atpazârî Osman Fazlı’nın vahdet-i vücud çizgisi nedeniyle tepkilere muhatap olduğu bilinmektedir. Geniş bilgi için

bk., Sakıb Yıldız, “Atpazârî Osman Fazlı”, DİA, c. 3, ss. 83-84. 44Eser Sadreddin Konevî’nin Fatiha tefsirine haşiye olarak yazılmıştır. 45Bu kişi daha ziyade Sarı Abdullah adıyla bilinmekte olup, tam adı Abdullah b. Seyyid Muhammed b. Abdullah el-Konstantınî el-Bayrâmî-el-Celvetî ve’l-

Mevlevî’dir. 46Müellifle ilgili bir Yüksek Lisans tezi yapılmıştır. Bk., Muhammed Ali Yıldız, Akşemseddin Mehmed bin Hamza’nın Hayatı, Risaletü’n-nûriyye ve

makâmâtü’l-evliyâ adlı eserlerinin içeriğinin incelenmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2008, 175+7 s. 47Müellif hakkında bir çalışma yapılmıştır. Geniş bilgi için bk. Mustafa Aşkar, Molla Fenari ve Vahdet-i Vücud Anlayışı, Muradiye Vakfı Yayınları, Ankara

1993. 48Bu eserin bir başka nüshası için bk., Tashih ve talikat, Fârisî hat, 128 s., 23 satır, 14x21, Genel kayıt: 1651, tasnif no: 260/79.



77-Mustafa Sıddik Halveti el-Bekrî, (ö.1162/1749), 49 el-Mevâridü’l-behiyye fi’l-hikemi’l-ilâhiyye, müstensih Muhammed Abdülcevad, istinsah yılı 1148, tezhipli, nesih, 52 s., 23 satır, 14x21, Genel kayıt: 1654, tasnif: 260/82. 78-Muhammed Ali Sıddik el-Bekrî, el-Mevâhibü’l-fethiyye ‘ale’t-Tarîkati’l-Muhammediyye, müstensih Muhammed b. Muhammed Ali, istinsah yılı 1070, tashih ve talikat, Fârisî hat, 606 s., 23 satır, 13x20, Genel Kayıt: 1655, tasnif: 260/83. 79-Şeyh Elvan, (ö.?), Nesemâtü’l-eshâr fî kerâmâti’l-evliyâi’l-ahyâr, müstensih Ahmed ibn Kasım Rifâî, istinsah yılı 1171, nesih, 408 s., 23 satır, 15x21, Genel kayıt: 1656, tasnif: 260/84.50 80-Muhammed Mustafa Sıddik el-Bekrî, en-Nefehâtü’l-‘avâtır‘ale’l-kelimâti’l-havâtır, istinsah yılı 1163, tezhipli, mutad hat, 60 s., 25 satır, 15x21, Genel kayıt: 1657, tasnif: 260/85.51 81-Ahmed Erdebili el-Hâlidî, (ö.?), Nûru’l-hüdâ fî izâleti’ş-şübehi ve’s- sadâ, nesih,116 s, 21 satır, 15x24, Genel kayıt: 1659, tasnif: 260/87. 82-Muhammed Kürdî el-Kûrânî, (ö. 1145/1732), 52 el-Hediyyetü’l-Mürsele ile’l-hullâni fî câliyeti’l-kurebi ve mesîleti’l-erbi, müstensih Mehdizâde, istinsah yılı 1203, tezhipli, nesih, 316 s., 19 satır, 15x22, Genel kayıt: 1660, tasnif: 260/88. 83-Muhammed Hâlid Nakşbendî, (ö. 1242/1827),53 el-Hevâtif fî sulûki’l-‘ârif mine’t- tavâ’if, istinsah yılı 910, tezhipli, nesih, 102 s., 11 satır, 13x19, Genel kayıt: 1661, tasnif: 260/89. 84-Mustafa Sıddikî el-Bekrî, el-Vâridü’t-târik ve’l-lemhu’l-fârik, istinsah yılı 1126, tashih, mutad hat, 32 s., 25 satır, 15x20, Genel kayıt: 1662, tasnif: 260/90. 85-İbn Arabî, el-Vasâyâ mine’l-Fütûhati’l-Mekkiyye, müstensih Derviş Hüseyin, istinsah yılı 1005, tezhipli, talikat, nesih, 172 s., 17 satır, 10x16, Genel kayıt: 1663, tasnif: 260/91.54 86-Receb ibn Ahmed Ismetullah Kebir, (ö.?), el-Vesîletü’l-ehadiyye ve’z-zerîatü’s-sermediyye fî şerhi’t- Tarîkati’l-Muhammediyye, müstensih Osman b. Şaban, istinsah yılı 1132, tashih ve talikat, Fârisî hat, 940 s., 29 satır, 17x28, Genel kayıt: 1664, tasnif: 260/92. 87-Derviş Esad ibn Mustafa Reşid, (ö.?), Vasiyyetü’s-suhbeti’s-sâfiyye ve hiye ta’lîku ale’t-tuhfeti’l-behiyye fi’t-Tarîkati’l-Mevleviyye li’t-Trabzônî, tezhibli, nesih, 54 s., 17 satır, 17x25, Genel kayıt: 1665, tasnif : 260/93. 88-Mustafa Kemaleddin Sıddikî,55 (ö. 1162/1749), el-Vasiyyetü’l-celîle li’s-sâlikîne fi’t- Tarîkati’l-Halvetiyye, tezhipli, nesih, 24 s., 21 satır, 18x29, Genel kayıt: 1666, tasnif: 260/94. C- Farsça Yazılmış Eserler 1-Yazarı bilinmiyor, Efvâcu’l-emvâc min bihâri’l-eşvâk, Ebu Said Abdulbaki Ferid Kazerûnî, istinsah yılı 787, tezhipli, nesih, 174 s., 11 satır, 13x18, Genel kayıt: 1667, tasnif: 261/1.56 2-Yakup Çerhî, (ö.851/1447)57, el-Ünsiyye fi’t-Tarîkati’n-Nakşbendiyye, müstensih Mehmed Emin el-Herevî, istinsah yılı 993, tezhipli, 68 s., 11 satır, 10x18, Genel kayıt: 1668, tasnif: 261/2. 3-Şah Abdullah Nakşbendî, (ö.896/1490)58, Îzâhu tarîka, istinsah yılı 1248, Fârisî hat, 56 s., 15 satır, 16x25, Genel kayıt: 1669, tasnif: 261/3.

49Müellif, Halvetiliğin XVIII. Yüzyıldan itibaren Ortadoğu ve Kuzey Afrikada’ki bir ‘Karabâşî’ kolu ‘Bekrîlik’in müessisi olarak tanınmaktadır. Bk., Muslu,

age, s.129. 50Eserin sonunda bazı salihlerden rivayet olunan hikayeler mevcuttur. 51Bu eserin bir başka nüshası için bk., İstinsah yılı 1966, tezhipli, tashih, mutad hat, 210 s., 21 satır, 16x21, Genel kayıt: 1658, tasnif no: 260/86. 52Bu müellif üzerinde doktora çalışması yaptığımız İbrahim Kûrânî’nin oğludur. Bk., Ö. Yılmaz, age, ss. 87-89. 53Son asırlara tasavvuf ve tarikat bağlamında en büyük tesiri yapan Nakşî/Hâlidî kolu müessisi olan Mevlana Halid-i Bağdâdî hakkında daha geniş bilgi için

bk. Bursalı M. Tahir, age, c. 1, s. 66. 54Eser sonunda gayet güzel bir kaside bulunduğu notu düşülmüştür. 55Müellif hakkında bilgi için bk. Bağdatlı, age, c. 2, s. 446. 56Eser sonunda Ebû Said Ebu’l-Hayr (ö. 440/1049)’a yöneltilmiş sorular yer almaktadır. 57Bağdatlı, age, c.2, s. 546. Müellif hakkında bir doktora çalışması yapılmış ve bu çalışma bir kitap halinde yayımlanmıştır. Bk., Ahmet Cahid Haksever,

Ya'kûb-ı Çerhî: Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, 1. Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul 2009, 311 s. 58Molla Abdullah İlâhî olarak da bilinen bu şahıs, Nakşbendiyye tarikatının Anadolu ve Rumeli’de yayılmasına öncülük eden mutasavvıf, alim ve şair

birisidir. Bk., M. Kara, H. Algar, “Abdullah-ı İlâhî”, DİA, c. 1, ss. 110-112.



4-Ebû Said Müceddidî, (ö.1250/1834), 59 Beyânu’t-Tarîkati’n-Nakşbendiyye el-Müceddidiyye, istinsah yılı 1245, tezhipli, Fârisî hat, 92 s., 17 satır, 14x22, Genel kayıt: 1670, tasnif: 261/4. 5-Ahmed Rafet Müceddidî, (ö. ?), Beyânu sulûki’t-Tarîkati’l-Müceddidiyye, tezhipli, Fârisî hat, 70 s., 17 satır, 16x25, Genel kayıt: 1671, tasnif: 261/261/5. 6-Mir Ahmed Keyş, (ö. 1300/1882), Tuhfetü’r-resûl ve ferîdü’l-Mektûbât, müstensih Molla İsmail Buharî, istinsah yılı 1258, Fârisî hat, 678 s., 25 satır, 18x26, Genel kayıt: 1672, tasnif: 261/6. 7-Abdülehad Muhammed Said Farukî, (ö.1122/1710),60 et-Tahkîkâtü ve hiye ‘ibâratu’n-‘an risâleteyn li’l-müellif, tezhipli, Fârisî hat, 282 s., 19 satır, 16x22, Genel kayıt: 1673, tasnif: 261/7. 8-Şeyh Kemalzâde, (ö. ?), Tercümetü ‘Avârifi’l-Me’ârif, istinsah yılı 905, tezhipli, Fârisî hat, 934 s., 15 satır, 15x21, Genel kayıt: 1674, tasnif: 261/8. 9-Alimullâh Hindî, (ö.?), Takdîsü’z-Zemân, istinsah yılı 1272, tezhipli, Fârisî hat, 74 s., 19 satır, Genel kayıt: 1675, tasnif: 261/9. 10-Şeyh Bîdil, (ö.?), Çehâr-ı Anâsır Beheşti Menzil, Fârisî hat, 600s., 15 satır, 13x23, Genel kayıt: 1676, tasnif: 261/10. 11-Abdullah Attâr, (ö.?), Cevheru’z-Zât, tezhipli, talikat, Fârisî hat, 448 s., 12x19, Genel kayıt: 1677, tasnif: 261/11. 12-Hakim Sinan, (ö.?), Hadîkatü’l-hakîka ve şerîatü’t-tarîka, tezhipli, Fârisî hat, 648 s., 19 satır, 10x18, Genel kayıt: 1678, tasnif: 261/12. 13-Muhammeddâr Şukuh Şahzâde, (ö.?), Hasenâtü’l-‘ârifîn fi’l-müteşâbihât ve’ş-şatahât, istinsah yılı 1244, tezhipli, Fârisî hat, 68 s., 19 satır, 19x29, Genel Kayıt: 1679, tasnif: 261/13.61 14-İbrahim Suhrevendî, (ö.?), Hazratü’l-kuds min makâmâti’n-Nakşbendiyye, Fârisî hat, 752 s., 15 satır, 13x21, Genel kayıt: 1681, tasnif: 261/15. 15-Hüseyn ibn Alim el-Hüseynî, (ö.?), Risâle fi’t-Tasavvuf, müstensih Muhammed, nesih, 58 s., 23 satır, 18x30, Genel kayıt: 1682, tasnif: 261/16. 16-Muhammed Rıfat Atikullah el-Hüseynî, (ö.?), Risâle fi’t-Tasavvuf, müstensih Seyyid Muhammed, Fârisî hat, 30 s., 14 satır, 13x21, Genel kayıt: 1683, tasnif: 261/17. 17-İbn Abdullah Muhammed Semerkandî, (ö.?), Risâletü muhtasarı’l-velâye, 128 s., 23 satır, 13x19, Genel kayıt: 1684, tasnif: 261/18. 18-Abdülgafur ibn Seyyid Abdullah Niyazi el-Hatlânî, (ö.?), Riyâzu’s- safâ ve kenzü’l-hafâ, müellif hattı, istinsah yılı 1344, tashih ve talikat, Fârisî hat, 74 s., 21 satır, 19x29, Genel kayıt: 1685, tasnif: 261/19. 19-Muhammed Musa İbn Havâce-i İsa, (ö.?), Zübdetü’l-hakâ’ik, istinsah yılı 1264, tezhipli, Fârisî hat, 100s., 23 satır, 21x32, Genel kayıt: 1686, tasnif: 261/20. 20-Abdülgafur ibn Seyyid Abdullah Niyazi el-Hatlânî, Zübdetü’s-sebh, müstensih Mahdum Hisârî, istinsah yılı 1244, 206 s., 21, satır, Fârisî hat, 20x30, Genel kayıt: 1687, tasnif: 261/21. 21-Abdurrahman Câmî, (ö. 898/1492), Sebhatü’l-envâr, müstensih Ebu’l-Hamdi, istinsah yılı 958, tezhipli, Fârisî hat, 194 s., 14 satır, 13x20, Genel kayıt: 1688, tasnif: 261/22. 22-Muhammed Kazvînî, (ö.739/1338), Silsile-i Nâme-i Hâcegân, müellif hattı, tezhipli, Fârisî hat, 44 s, 21 satır, 15x23, Genel kayıt: 1689, tasnif: 261/23. 23-Ziyâuddîn Nahşebî, (ö. 751/1350), Silkü’s-sülûk, istinsah yılı 1182, tezhipli, talikat, Fârisî hat, 344 s., 15 satır, 13x25, Genel kayıt: 1690, tasnif: 261/24.62 24-Abdullah ibn Ali ed- Dihlevî, (ö. 1240/1824), es-Sülûk fi Tarîkati’n- Nakşbendiyye, tezhipli, Fârisî hat, 192 s., 17 satır, 15x23, Genel kayıt: 1691, tasnif: 261/25.63

59Ebu Said Faruki İmam-ı Rabbânî torunlarından biridir. 60Abdülehad Serhendi, İmam-ı Rabbânî’nin oğlu Muhammed Said’in oğludur. 61Eserin bir başka nüshası için bk., istinsah yılı 1247, tezhipli, nesih, 72 s., 19 satır, 20x30, Genel kayıt: 1680, tasnif no: 261/14. 62Eser sonunda Hz. Ali’ye ait Nehcu’l-Belâga adlı eserden seçmeler mevcuttur. 63Eser sonunda müellifin Mektûbât sahibi İmam Rabbânî’ye ait bazı menkıbeleri mevcuttur.



25-Said Fergânî, (ö.?), Şerhu Tâiyyeti’-l-Fâridiyye,64 istinsah yılı 740, Fârisî hat, tashih ve talikat, 749 s., 22 satır, 12x22, Genel kayıt: 1692, tasnif: 261/26. 26-Mirza Nurullah Buharî, (ö.?), Şerh-i Gülşen-i Râz,65 müellif hattı, telif yılı 1253, tezhipli, Fârisî hat, 568 s., 19 satır, 14x21, Genel kayıt: 1693, tasnif: 261/27. 27-Şeyh Ahmed Abdülehad Farukî, et-Tarîkatü’n-Nakşbendiyye, tezhipli, Fârisî hat, 74 s., 21 satır, 19x29, Genel kayıt: 1694, tasnif: 261/28. 28-Hüseyn ibn Alim el-Hindî, (ö.?), Kitâb fi’t-tasavvuf, müstensih Muhammed Nazar, istinsah yılı 1236, Fârisî hat, 194 s., 15 satır, 12x18, Genel kayıt: 1695, tasnif: 261/29. 29-Muhammed Bakır Lahôrî, (ö.?), Kenzü’l-hidâyât fî keşfi’l-bidâyât ve’n-nihâyât, tezhipli, Fârisî hat, 130 s., 17 satır, 15x24, Genel kayıt: 1696, tasnif: 261/30. 30-Yazarı bilinmiyor66, lübbü’l-lebîb, nesih, 120 s., 13 satır, 11x17, Genel kayıt: 1697, tasnif: 261/31. 31-Muhammed Alim Sıddıkî Alevî, (ö.?), Lemahât min Nefehâti’l-Kuds, tezhipli, Fârisî hat, 342 s., 19 satır, 17x24, Genel kayıt: 1698, tasnif: 261/32. 32-Celaleddin Rûmî, (ö. 672/1273), Mesnev-i Şerîf,67 istinsah yılı 808, tezhipli, tashih ve talikat, Fârisî hat, 624 s., 25 satır, 15x23, Genel kayıt: 1699, tasnif: 261/33.68 33-Molla Ahmed el-Hindî, (ö.?), Mesneviyât-ı Mollâ Ahmed, Fârisî hat, 916 s., 25 satır, 20x30, Genel kayıt: 1701, tasnif: 261/35. 34-Ebu’l-Meâlî Muhammed, (ö.?), Muhtasar-ı Tuhfetü’l-Kâdiriyye, tezhipli, nesih, 38 s., 21 satır, 19x29, Genel kayıt: 1702, tasnif: 261/36.69 35-İdris-i Bitlîsî, (ö.926/1520), Mir’âtü’l-Cemâl, müellif hattı, telif yılı 1925, talikat, Fârisî hat, 218 s., 14 satır, 15x22, Genel kayıt: 1704, tasnif: 261/38. 36-Maksud Dehbendî, (ö.?), Mir’âtü’s-sâlikîn fi ahvâli’d-Dehbendiyye, tezhipli, Fârisî hat, 204 s., 21 satır, 20x33, Genel kayıt: 1705, tasnif: 261/39. 37-Necmedin er-Râzî, (ö. 654/1256),70 Mirsâdü’l-‘ibâd mine’l-mebdei ile’l-meâd, Fârisî hat, 394 s., 17 satır, 14x20, Genel kayıt: 1706, tasnif: 261/40. 38-Mahmud Kâşânî, (ö. 712/1312), Misbâhu’l-hidâye ve miftâhu’l-kifâye, tezhipli, talikat, nesih, 598 s., 17 satır, 12x23, Genel kayıt: 1707, tasnif: 261/41. 39-Abdullah Ahrar Semerkandî (fermûdend), (ö.?), Makâmâtü matla’i’l-envâr ve kutbi’l-esrâr, müstensih Molla İsmail, istinsah yılı 1270, tezhipli, Fârisî hat, 248 s., 22 satır, 21x23 satır, Genel kayıt: 1708, tasnif: 261/42.71 40-Mirza Maksud Hubeydî, (ö.?), Makâmât-ü Kutbi’l-Aktâb, Fârisî hat, 568 s., 11 satır, 15x27, Genel kayıt: 1710, tasnif: 261/44. 41-Aziz en-Nesefî, (ö. 700/ 1300?), Maksadu’s-sâirîn, müstensih Abdullah Hindî, tezhipli, nesih, 156 s., 11 satır, 15x23, Genel kayıt: 1711, tasnif: 261/45. 42-İmam-ı Rabbânî,72 (ö.1034/1624), el-Mukâşefetü’l-gaybiyye, istinsah yılı 1143, Fârisî hat, 70 s., tezhipli, 21 satır, 14x21, Genel kayıt: 1712, tasnif: 261/46.

64 İbn Fârid (ö. 633/1235)’ e ait meşhur bir eserdir. 65Gülşen-i Râz, Şebüsterî (ö. 720/1320)’ye ait bir eserdir. Tasavvuf ve vahdet-i vücutla ilgili bir takım sorulara cevap vermektedir. Aslı Farsça’dır. Kitap, A.

Gölpınarlı tarafından 1968 yılında Türkçe’ye çevrilmiştir. Batı dillerine de tercüme edilmiştir. 66Eserin müellif bölümüne Risâletü’z-zevkiyye yazarı şeklinde bir not düşülmüştür. 67Avni Konuk’un Mesnevi şerhi M. Tahralı, S. Eraydın, M. Demirci, O. Türer, S. Arpaguş, S. Gökduman’dan müteşekkil bir komisyon marifetiyle günümüz

Türkçe’sine uyarlanmıştır. Yine Mesnevi Farsça, Türkçe ve yakın zamanda tüm Batı dilleri başta olmak üzere Konya Belediyesi tarafından yaklaşık on sekiz farklı dile tercüme edilmiştir. Ayrıca Mesnevi şerh ve tercümeleri üzerine yapılan bir araştırma için bk., İsa Çelik, "Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin Tercüme ve Şerhleri", Atatürk Üniversitesi Türkiyât Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum 2002, sayı: 19, ss. 71-93.

68Eserin bir başka nüshası için bk., Müstensih Mustafa Muhammed Zerkevî, istinsah yılı 1081, Fârisî hat, talikat, 476 s., 31 satır,16x28, Genel kayıt:1700, tasnif no: 261/34.

69Eserin bir başka nüshası için bk., müstensih Hasan Rusyah, tezhipli, Fârisî hat, 214 s., 17 s., 16x27, Genel kayıt: 1703, tasnif no: 261/37. 70Müellif hakkında bir doktora tezi çalışması gözükmektedir. Bk., Halil Baltacı, Necmeddin Râzî, Hayatı, Eserleri ve Tasavvufi Görüşleri, MÜSBE, İstanbul

2009, 324 s. 71Eserin bir başka nüshası için bk., Fârisî hat, 322 s., 12 satır, 13x19, Genel kayıt: 1709, tasnif no: 261/43.



43-İmam-ı Rabbânî, el-Mektûbâtü’l-Fârukî,73 müstensih Muhammed Rıfkı, istinsah yılı 1363, tezhipli, Fârisî hat, 678 s., 29 satır, 14x23, Genel kayıt: 1713, tasnif: 261/47. 44-Ahmed Yahya el-Münîrî en-Nakşî, (ö.?), el-Mektûbât, müstensih Süleyman Kâtib, istinsah yılı 1269, tezhipli, Fârisî hat, 269 s., 25 satır, 21x31, Genel kayıt: 1714, tasnif: 261/48. 45-Abdullah b. Muhammed el-Herevî, (ö. 481/1089), Menâzilü’s-sâirîn,74 tashih ve talikat, Fârisî hat, 556, s., 17 satır, 14x23, Genel kayıt: 1715, tasnif: 261/49.75 46-Hakim Senâî, (ö.535/1140), Muntehâbu’l-hadîka, tezhipli, Fârisî hat, 118 s., 9 satır, 14x13, Genel kayıt: 1717, tasnif: 261/51. 47-Şerefüddin Ali Yezdî, (ö.?), Mevâtınu’l-fevâsıl, müstensih Asale Mahmudâbâd, istinsah yılı 868, tezhipli, Fârisî hat, 240 s., 14 satır, 11x18, Genel kayıt: 1718, tasnif: 261/52. 48-Muhammed Hâşim Kâsım Nakşbendî, (ö.1054/1645?), Nesemâtü’l-kuds min hadâiki’l-üns, müstensih Mirza Nimetullah Havkandî, istinsah yılı 1248, tezhipli, Fârisî hat, 306 s., 15 satır, 14x21, Genel kayıt: 1719, tasnif: 261/53. 49-Muhammed Musa ibn Ahmed Dehbîdî, (ö.?), Nevâdirü’l-Meârif, müstensih Muahmmed Yusuf Halis, istinsah yılı 1265, tezhipli, Fârisî hat, 262 s., 21 satır, 20x30, Genel kayıt: 1720, tasnif: 261/54.76 IV-Mahmudiye Kütüphanesi 77 Mahmudiye Kütüphanesi Sultan II. Mahmut tarafından 1821 yılında Mescid-i Nebevî’nin “Bâbu’s- Selam” tarafında kurulmuş, bir zaman sonra mescid içindeki “Bâbu’s-Sıddîk” kapısı yanına taşınmıştır. Daha sonra da mescidin güneyindeki mahkeme civarına nakledilmiştir. Kitap zenginliği bakımından Arif Hikmet Efendi’den sonra ikinci sırada yer almaktadır. Mahmudiye Kütüphanesinde farklı dinî ve fennî ilimler üzerine 3314 adet yazma, 3765 adet matbu eser yer almaktadır. Tasavvufla ilgili tespit edebildiğimiz yazma eserler şunlardır: 1- Mâu’l-‘Ayneyn (Şenkayalı) eş-Şenkîtî, (ö.?), Evrâdu’s-sûfiyye, Arapça, nesih, telif yılı 1288, 16x26, 312 s., Genel kayıt: 1495. 2-Abdülkerim el-Cîlî, el-İnsânu’l-Kâmil, Arapça, nesih, telif yılı 1290, 21x28, 270s., Genel kayıt: 1496. 3-Sadrulkemal el-Konevî, (ö. 673/127), Esrâru’ş-şuhûd ve şerhu miftâhi’l-guyûb, Arapça, rika, 18x25, 369 s., Genel kayıt: 1497. 4-Abdülgani en-Nablûsî, Itlâku’l-kuyûd fî şerhi mir’âti’l-vücûd, Arapça, nesih, 16x22, 202 s., Genel kayıt: 1498. 5-Abdülgani en- Nablûsî, Îzâhu’l-maksûd fî ma’nâ vahdeti’l-vücûd, Arapça, rika, 18x24, 18s., Genel kayıt: 1499.78 6-Abdülgani en-Nablûsî, Miftâhu’l-ma’iyye şerhu risâleti’n-Nakşbendiyye, Arapça, rika, telif yılı 1298, 15x10, 170 s., Genel kayıt: 1501. 7-Abdülgani en-Nablûsî, el-Mutârifu’l-gaybiyye fî şerhi Kasidetî’l-‘Ayniyye, Arapça, rika, telif yılı 1296, 16x20, 182 s., Genel kayıt: 1502. 8-Zekeriyya Ensârî, (ö.926/1520), Ahkâmu’d-delâle ‘alâ tahrîri’r-Risâleti’l-Kuşeyriyye, Arapça, nesih, 14x19, 660 s. (sonu eksik), Genel kayıt: 1503. 9-Ebû Medyen Şuayb el-Ensâr, (ö. 594/1198), Ünsü’l-vahîd ve nüzhetü’l-mürîd,79 Arapça, rika, 18x24, 24 s., Genel kayıt: 1504. 10-Yazarı bilinmiyor, Behcetü’l-esrâr fî Menâkıbi’l-Geylânî, Arapça, rika, 16x24, 519 s., Genel kayıt: 1505.

72Müellifin hayatı ve eserleri hakkında daha detaylı bilgi için bk., Ethem Cebecioğlu, İmam-ı Rabbânî: Hareketi ve Tesirleri, Erkam Yayınları, İstanbul 1999;

Necdet Tosun, İmam-ı Rabbânî Ahmed Sirhindi: Hayatı, Eserleri, Tasavvufi Görüşleri, İnsan Yayınları, İstanbul 2005. 73İmam Rabbânî’nin Mektûbât’ı üzerine oldukça fazla çalışma yapılmıştır. Mektûbât, A. Akçiçek tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir. İstanbul 1998. 74Aslı Farsça olan bu eser 1966 yılında Mısır’da Arapça’ya, 1962 yılında Beaureceueil tarafından ise Fransızca’ya tercüme edilmiştir. Ayrıca eser günümüz

Türkçe’sine de tercüme edilmiştir. Bk., Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî, Menâzilü's-sâirîn, çev.: Abdurrezzak Tek, 1. Baskı, Emin Yayınları, Bursa 2008, 308 s.

75Eserin bir başka nüshası için bk., Fârisî hat, 556 s., 17 satır, 14x23, Genel kayıt: 1716, tasnif no: 261/50. 76Eserin bir başka nüshası için bk., Fârisî hat, 132 s., 17 satır, 16x24, Genel kayıt: 1721, tasnif no: 261/55. 77Müzeynî, age, s. 61. 78Eserin bir başka nüshası için bk., Arapça, rika, telif yılı 1292, 18x20, 60 s., Genel kayıt: 1500, eserle birlikte Şerhu’l-Müşkilât adlı bir diğer eser vardır. 79Müellife ait böyle bir eserin varlığı hakkında geniş bilgi için bkz. Kadir Özköse, Ebû Medyen Şuayb el-Ensar, Tasavvufî Hikmet ve Risaleler, Ensar

Yayınları, Konya 2008, 240 s.



11-İsmail Hakkı Bursevî, Müzîlü’l-ahzân, Türkçe, nesih, telif yılı 1279, 16x23, 98 s., Genel kayıt: 1506. 12-Abdülvehhab Şa’rânî, el-Kibrîtü’l-ahmer fî beyâni ‘ulûmi’ş- Şeyhi’l-Ekber, Arapça, nesih, telif yılı 1118, 12x18, 484 s., Genel kayıt: 1507.80 13-Abdülvehhab Şa’rânî, Keşfü’l-hicâb ve’r- rânn ‘an vechi es’ileti’-l- cânn, Arapça, nesih, 12x21, 186 s., Genel kayıt: 1509. 14-Abdülvehhab Şa’rânî, Levâkihu’l-envâr fî tabakâti’l-ahyâr,81 Arapça, nesih, telif yılı 1030, 17x27, 662 s., Genel kayıt: 1510. 15-Abdülvehhab Şa’rânî, Tenbîhu’l-mugterrîne’l-evâilu’l-karni’l-‘âşir fîmâ hâlefû selefehumü’t-tâhir, Arapça, nesih, telif yılı 961, 15x20, 540 s., Genel kayıt: 1511. 16-Abdülvehhab Şa’rânî, el-Cevâhir ve’d-dürer, Arapça, nesih, telif yılı 1028, 13x19, 296 s., Genel kayıt: 1512. 17-Ebu’l-Leys Semerkandî, (ö. 983/1575), Bustânu’l-‘ârifîn, Arapça, nesih, telif yılı 797, 13x17, 260 s., Genel kayıt: 1513. 18-Ahmed Şenat es-Senûbî, (ö.?), el-Bahsü ‘ani’t-tecelliyâti’l-ilâhiyye, Arapça, rika, telif yılı 1296, 15x19, 242 s., Genel kayıt: 1514. 19-İbn Arabî, et-Tenezzülâtü’l- Mevsiliyye, Arapça, rika, 20x25, 164 s., Genel kayıt: 1515. 20-İbn Arabî, Hilyetü’l-abdâl,82 Arapça, rika, 15x19, 16 s. Genel kayıt: 1516. 21-İbn Arabî, Sırru’l-Fusûs bi câmii’ sırrı şerhi’l-Fusûs, Arapça, nesih, 14x20, 240 s., Genel kayıt: 1517. 22-İbn Arabî, el-‘Abâdile fi’l-hakâik, Arapça, nesih, 11x17, 148 s., Genel kayıt: 1518. 23-İbn Arabî, el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye, c. I, Arapça, nesih, 21x30, 392 s., Genel kayıt: 1519.83 24-İbn Arabî, Şevâhidü’l-hakk, istinsah yılı 1295, Arapça, nesih, 19x25, 20 s., Genel kayıt: 1524. 25-İbn Arabî, Şu’betü’l-îmân, Arapça, nesih, istinsah yılı 1295, 19x25, 20s., Genel kayıt: 1525, 26-İbn Arabî, ‘Aklatü’l-müstevfir, Arapça, rika, 19x25, 102 s., Genel kayıt: 1526. 27-İbn Arabî, Merâtibü’t-takvâ, Arapça, nesih, istinsah yılı 1295, 19x25, 20 s., Genel kayıt: 1527. 28-İbn Arabî, Şerhu Tercümâni’l-Eşvâk, Arapça, 13x18, 266 s., Genel kayıt: 1528. 29-İbn Arabî, İnşâu’d-devâ’ir, Arapça, rika, 16x20, 146 s., Genel kayıt: 1529. 30-İbn Arabî, et-Tedbîrâtu’l-ilâhiyye fi’l-memleketi’l-insâniyye, Arapça, nesih, rika, 16x20, 146 s., Genel kayıt: 1530. 31-İbn Arabî, Tâcu’t-terâcim, Arapça, rika, istinsah yılı 1296, 18x24, 68 s., Genel kayıt: 1531. 32-İbn Arabî, el-Hacbu’l- ma’neviyye, Arapça, rika, 16x19, 36 s., Genel kayıt: 1532. 33-Seyyid Zeynelabidin, (ö.?), Mir’âtü’l-‘ârifîn, Arapça, nesih, istinsah yılı 926, 12x17, 176 s., Genel kayıt: 1533. 34-Yahya b. Hamza, (ö.?), et-Tasfiyetü li’l-kulûb, Arapça, nesih, 18x26, 382 s., Genel kayıt: 1534. 35-Ahmed b. Muhammed Abbas, (ö.?), Tuhfetü’s-sâil fi ecvibeti’l-mesâil, Arapça, nesih, 14x20, 106 s., Genel kayıt: 1535. 36-Yazarı bilinmiyor, Tuhfetü’l-mülûk fî ma’rifeti men ittasafa bi’s-sülûk, Arapça, nesih, istinsah yılı 1169, 15x21, 42 s., Genel kayıt: 1536. 37-Musa Halidi Kudsî, (ö.?), Tenkîhü’l-fikr fi’l-cehri bi’z-zikr, Arapça, nesih, istinsah yılı 1139, 16x36, 36 s., Genel kayıt: 1537. 38-Yazarı bilinmiyor, Tuhfetü’s-sâlikîn, Arapça, nesih, istinsah yılı 1201, 15x20, 170 s., Genel kayıt: 1538. 39-Abdülkerim el-Cîlî, Hakîkatü’l-yakîn ve zülfetü’t-temkîn, Arapça, rika, 15x19, 24 s., Genel kayıt: 1539. 40-Abdülkerim el-Cîlî, Kâbe kavseyn ve mulakka’n-nâmûseyn, Arapça, nesih, 18x25, 34 s., Genel kayıt: 1540. 41-Abdülkerim el-Cîlî, el-Kehfu ve’r-rakîm84, Arapça, rika, 15x19, 60 s., Genel kayıt: 1541. 42-Abdülkerim el-Cîlî, Levâmi’u’l-berkı’l-mühin, Arapça, rika, istinsah yılı 1296, 14x21, 48 s., Genel kayıt: 1542. 43-Abdülkerim el-Cîlî, Merâtibü’l-vücûd, Arapça, rika, 16x20, 50 s., Genel kayıt: 1543. 80Eserin bir başka nüshası için bk., Telif yılı 1116, 14x20, 264 s., Genel kayıt: 1508. 81Bu eser daha ziyade Tabakâtü’l-Kübrâ diye bilinmektedir. Sufilerin menkıbe ve hayat hikayelerinden bahsetmekte olup iki cilt halide neşredilmiştir. Mısır

1315. 82Resâilü İbn Arabî içinde Arapça neşredilmiştir. Beyrut 1997. 83Eserin diğer farklı ciltleri 1520, 1521,1522, 1523 numarada kayıtlıdır. 84Eser besmele’yi şerh etmek üzere yazılmıştır.



44-Abdülkerim el-Cîlî, Nesîmu’s-seher, Arapça, nesih, istinsah yılı 1216, 18x25, 45 s., Genel kayıt: 1544. 45-Ali b. Hüsameddin el-Hindî, (ö.975/1567), Hülâsatü’l-hakâik fi’l-hükmi ve’r-rekâ’ik, Arapça, nesih, istinsah yılı 1181, 14x20, 180 s., Genel kayıt: 1545. 46-Yazarı bilinmiyor, Dürretü’l-fâizîn fî ecâyizi’z-sâlihîn, Arapça, nesih, 16x22, 132 s., Genel kayıt: 1546. 47-Muhammed b. Kasım ibn Sabbag, (ö.?), Dürretü’l-esrâr ve tuhfetü’l-ebrâr, Arapça ,nesih, 14x19, 250 s., (sonu eksik), Genel kayıt: 1547. 48-Yazarı bilinmiyor, Risâletü’n fi’t-tasavvuf, Arapça, nesih, 19x27, 32 s., Genel kayıt: 1548. 49-Komisyon, Mecmûatü’r-resâil, Arapça, 17x23,118 s., Genel kayıt: 1549. 50-Ali Hemedânî, (ö.?), er-Risâletü’l-kudsiyye fî esrârı’n-noktati’l-hissiyye, Arapça, rika, 16x19, 120 s., Genel kayıt: 1550. 51-Yazarı bilinmiyor, Risâletü’n fî kavlihî te’âlâ “et-tâibûne’l-‘âbidûne...”,85 Arapça, rika, istinsah yılı 1296, 17x24, 20 s., Genel kayıt: 1551. 52-Yazarı bilinmiyor, Risâletü’n- fi’t-tasavvuf, Arapça, nesih, 15x21, 50 s., Genel kayıt: 1552. 53-Yazarı bilinmiyor, Risâletü’n- fi’t-tasavvuf, Arapça, nesih, 10x15, 170 s., Genel kayıt: 1553. 54-Yunus Efendi, (ö.?), Zübdetü’l- Mektûbâti’l-İmâmi’r- Rabbânî, Arapça, nesih, 11x16, 160 s., Genel kayıt: 1554. 55-Kasım el-Hânî, (ö.?), es- Seyru ve’s-sülûk, Arapça, nesih, 15x22, 142 s., Genel kayıt:1555. 56-Ahmed Hulusi el- Kureydî, (ö.?), es- Seyru ve’s-sülûk, Arapça, rika, istinsah yılı 1295, 18x25, 20 s., Genel Kayıt: 1556. 57-Muhammed Gazalî, Şerhu Kelimeti’t-tevhîd, Arapça, nesih, 15x22, 188s., Genel kayıt: 1557. 58-Cüneyd-i Bagdâdî, (ö.297/909), es-Sırru fî enfâsi’s-sûfiyye, Arapça, rika, 17x21, 20 s., Genel kayıt: 1558. 59-Muhammed b. Yusuf Abderî, (ö.?), Sünenü’l-mühtedîn fî makâmati’d-dîn, Arapça, nesih, istinsah yılı 120, 13x23, 622 s., Genel kayıt: 1559. 60-Takiyyüddin el-Hısnî, (ö.829/1426), Seyru’s-sâlik fî emni’l-mesâlik, Arapça, nesih, istinsah yılı 781, 17x26, 424 s., Genel kayıt: 1560. 61-Şerif ibn Nasır, (ö.?), Şerhu ‘alâ nakşi’l-Fusûs, Arapça, nesih, istinsah yılı 1295, 19x25, 254 s., Genel kayıt: 1561. 62-Abdullah Bosnevî, (ö.1054/1644),86 Şerhu Fusûsi’l-Hikem, c. I, Arapça, nesih, istinsah yılı 1296, 19x21, 640s., Genel kayıt: 1562.87 63-Sadreddin Konevî, (ö. 673/1274), Şerhu miftâhi gaybi’l-‘ulûm, Arapça, rika, istinsah yılı 1300, 20x27, 322 s., Genel kayıt: 1564. 64-Sadreddin Konevî, en-Nefahâtü’-ilâhiyye, Arapça, rika, istinsah yılı 1264, 19x29, 114 s., Genel kayıt: 1565. 65-Abdurrahman Câmî, Şerhu Fusûsi’l-Hikem, Arapça, nesih, istinsah yılı 1296, 19x28, 498 s., Genel kayıt: 1566. 66-Abdurrahman Câmî, Şerhu Rubâiyyât, Farsça, rika, 18x24, 108 s., Genel kayıt: 1567. 67-Abdurrahman Câmî, Nakdu’n-nusûs fî şerhi nakşi’l-Fusûs, Arapça, rika, istinsah yılı 1294, 20x28, 148 s., Genel kayıt: 1568. 68-Müeyyeddin ibn Mahmud Sûfî, (ö.?), Şerhun ‘alâ Fusûsi’l-Hikem, Arapça, nesih, istinsah yılı 1294, 20x28, 810 s., Genel kayıt: 1569. 69-Ahmed el-Hindî, (ö.?), Şerhun ‘alâ Fusûsi’l-Hikem, Arapça, nesih, istinsah yılı 1295, 20x27, 818 s., Genel kayıt: 1570. 70-Abdullah Kayserî, Şerhun ‘alâ Fusûsi’l-Hikem, Arapça, nesih, 17x24, 680 s., Genel kayıt: 1571. 71-Seyyide Acem binti Nefis, (ö.?), Şerhun ‘ale’ş-Şâhidi’l-Kudsiyye, Arapça, rika, istinsah yılı 1296, 22x30, 284 s., Genel kayıt: 1572. 72-Abdullah Hicâzî eş-Şarkâvî, (ö.?), Şerhu virdi’s- seheri’s-semiyyi bi’l-feyzi’l-‘arşiyyi, Arapça, basit hat, istinsah yılı 1198, 15x21, 402 s., Genel kayıt: 1573. 73-Molla Aliyyü’l-Kârî, (ö.1014/1605), Kitâbu’l-mürîdîn, Arapça, nesih, 14x20, 360 s., Genel kayıt: 1574.

85et-Tevbe/ 10, 112. 86Önemli Fusûs şarihlerinden biri olan Bosnevî hakkında geniş bilgi için bk., Bursalı M. Tahir, age, c. 1, s. 43; Bağdatlı, age, c. 1, s. 476. 87Eserin 2. cildi Arapça, rika, 17x24, 668 s., Genel kayıt: 1563.



74-Muhammed Zeynelabidin Karamânî, (ö.?), Şerhu risâleti eyyühe’l- veled li’l-Gazzâlî,88 Arapça, Fârisî hat, 13x22, 202 s., Genel kayıt: 1575. 75-Abdülkadir Kuzeyb Elbân, (ö.?), Şemâilü el-kutbi’l-gavsi ve nu’atih, Arapça, nesih, 17x20, 88 s., Genel kayıt: 1576. 76-Abdülkadir Kuzeyb Elbân, el-Mevâkifu’l-kutbâniyye ve’l-me’ârifu’r-rabbâniyye, Arapça, nesih, 15x20, 100 s., Genel kayıt: 1577. 77-Abdülkadir Kuzeyb Elban, Nefehâtü’l- elbân bi evliyâi’r- rahmân, Arapça, nesih, 15x21, 62 s., Genel kayıt: 1578.89 78-Abdülkadir Kuzeyb Elbân, Vişâhu’l-ikna’ bi nûri’s-sîmâ, Arapça, nesih, 15x20, 92 s., Genel kayıt: 1579. 79-Abdülkadir Kuzeyb Elbân, Şemâilü’l-kutb, Arapça, nesih, 15x20, 256 s., Genel kayıt: 1580. 80-Yazarı bilinmiyor, Şerhu elfâzı kasîdeti’l-Câmî, Arapça, Fârisî hat, 11x21, 104 s., Genel kayıt: 1581. 81-Muhammed Sercî, (ö.?), Tabakâtü’l-havâss ehlu’s-sıdk ve’l-ihlâs, Arapça, basit hat, 12x17, 400 s., Genel kayıt: 1581. 82-Şihabeddin Ömer es- Suhreverdî,90 (ö. 632/1234), ‘Avârifu’l-me’ârif 91, Arapça, nesih, istinsah yılı 789, 12x19, 636 s., Genel kayıt: 1582.92 83-Muhammed Vefâ, (ö.807/1404?), ‘Arâisü’l-‘irfân min enfâsi’r-rahmân, Arapça, rika, istinsah yılı 1294, 17x24, 120 s., Genel kayıt: 1585. 84-Mehmed Timurtâşî, (ö.?), el-Kavlu’l-ferîd fî ma’rifeti’t-tevhîd, Arapça, rika, istinsah yılı 1292, 15x19, 44 s., Genel kayıt: 1586. 85-Yazarı bilinmiyor, Hikâyâtü’s-sâlihîn, Arapça, nesih, istinsah yılı 1167, 14x20, 46 s., Genel kayıt: 1587. 86-İbn Arabî, Keşfü’l-esrâr ve feyzu’l-envâr, Arapça, rika, 15x19, 36 s., Genel kayıt: 1588. 87-Abdülkerim Kuşeyrî, Letâifu’l-işârât,93 Arapça, nesih, istinsah yılı 1030, 20x27, 206 s., Genel kayıt: 1589. 88-İbn Ataullah el-İskenderî, Letâifu’l-minen, Arapça, eski nesih, istinsah yılı 738, 16x23, 342 s., Genel kayıt: 1590. 89-Kadı Azizi Abdülmelik, (ö.?), Levâmiu’ envâri’l-kulûb, Arapça, eski nesih, 16x20, 380 s., Genel kayıt: 1591. 90-İbn Kayyım el-Cevzî, (ö.751/1350), Medâricu’s-sâlikîn fî menâzili’s-sâirîn94, Arapça, nesih, 18x26, 450 s., (sonu eksik), Genel kayıt: 1592.95 91-Yazarı bilinmiyor, Menâkibu’l-ebrâr ve mehâsinu’l-ahyâr, Arapça, nesih, 14x20, 618 s., (sonu eksik), Genel kayıt: 1595. 92-Abdürezzak el-Kâşânî, (ö.720/1320), Istılâhâtu’t-tasavvuf 96, Arapça, rika, 15x19, 90 s., Genel kayıt: 1596. 93-Sadreddin Konevî, (ö. 673/1274), Mektûbâtü’l-Konevîyyin, Arapça, rika, istinsah yılı 1296, 17x23, 98 s., Genel kayıt: 1597. 94-Yazarı bilinmiyor, er-Risâletü’n-Nakşbendiyye, Arapça, nesih, 14x20, 110 s., Genel kayıt: 1598. 95-Emin Sıddik Merâhî, (ö.?), el-Ecvibetü’l- yümniyye ‘ale’l-es’ileti’l- adîde, Arapça, nesih, istinsah yılı 1200, 222 s., Genel kayıt: 1599.97 96-Abdülkerim Cîlî, el-Menâzırü’l-ilâhiyye, Arapça, rika, istinsah yılı 1295, 20x27, 46 s., Genel kayıt: 1600. 97-Ahmed Hulûsî, el-Menhecu’r-rabbâniyye, Arapça, rika, istinsah yılı 1295, 18x25, 30 s., Genel kayıt: 1601. 88Nasihat içeren bu küçük risale sadece Arapça, Türkçe ve Farsça değil bazı Batı dillerine de tercüme edilmiştir. Purstall eseri Almanca’ya, Tevfik Sebbag ise

Fransızca’ya çevirmiştir. 89Eserin sonunda çok sayıda risale mevcuttur. 90Şihâbüddin Suhreverdî hakkında bir doktora çalışması mevcuttur. Bk., Adem Çatak, Şihâbüddin Suhreverdi Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, AÜSBE,

Ankara 2007, 643 s. 9163 babtan oluşan eser farklı adlarla Türkçe’ye kazandırılmıştır. Bk., H. K. Yılmaz, Tasavvufun Esasları, İst. 1990; Dilaver Selvi, Gerçek Tasavvuf, İst.

1995. 92Eserin bir başka nüshası için bk., Arapça, nesih, 19x27, 458 s. Genel kayıt: 1584. 93Yüksel Göztepe büyük ölçüde bu eserden istifadeyle, Abdülkerim Kuşeyri’de Haller ve Makamlar adında bir doktora çalışması yapmıştır. Ankara Üniv.

Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2006, 540 s. 94Bu eser bir heyet tarafından tercüme edilmiştir. İstanbul 1990. 95Eserin iki ve üçüncü cildi için bk., İstinsah yılı 1225, 21x31, 212 s., Genel kayıt: 1593; istinsah yılı 1063, 14x20, 278 s., Genel kayıt: 1594. 96Eser pek çok tasavvuf araştırmacıları için önemli bir kaynak olup Abdülal Şahin tarafından 1413/1992 yılında , Daru’l- Menar Kahire’de Arapça

yayımlanmıştır. 97Eser sonunda üç adet risale mevcuttur.



98-Yazarı bilinmiyor, Me’âricü’l-kuds fî medârici’n-nefs, Arapça, nesih, 12x16, 258 s., (sonu eksik), Genel kayıt: 1602. 99-Yusuf Harpûtî, (ö.?), el-Mecmûatü’t- tasavvufiyye, Türkçe ve Arapça, 11x17, 36 s., 36 s., Genel kayıt: 1603. 100-Sadreddin Ruzbahânî, (ö.?), Nebzetu’n- mine’l-‘arâis, Arapça, rika, 15x19, 18 s., Genel kayıt: 1604. 101-Tâc bin Zekeriyya el-Osmânî, (ö.?), en-Nefahât fî ta’rîbi’r-Reşehât, Arapça, nesih, istinsah yılı 1054, 14x20, 374 s., Genel kayıt: 1605. 102-Abdülgani Nablûsî, Nuhbetü’l-mes’ele fî şerhi Tuhfeti’l-Mürsele, Arapça, mutad hat, istinsah yılı 1275, 17x21, 38 s., Genel kayıt: 1606. 103-Muhammed ibn İshak İbnü’l-Arabî,98 (ö.?), en- Nusûs, Arapça, rika, 15x19, 60 s., Genel kayıt: 1607. 104-Muhammed ibn İbrahim en-Nakrî, (ö.?), Şerhu’l- Hikemi’l-Atâiyye, Arapça, nesih, 14x20, 616 s., Genel kayıt: 1608. 105-İbn Arabî, Kitâbu’l- yâi ve huve’l-hû, Arapça, rika, istinsah yılı 1295, 15x20, 120 s., Genel kayıt: 1609. 106-Komisyon, Mecmû’atü fî âdâbi’t-Tarîkati’n-Nakşbendiyye, Arapça, nesih, 12x22, 176 s., Genel kayıt: 1610. 107-Ali b. Hüsameddin el-Hindî, (ö. 975/1567), en-Nehcü’l-etimm fî tebvîbi’l-hikem, Arapça, nesih, 13x22, 122 s., Genel kayıt: 1611. 108-Muhammed ibn Veliyyül Hıfzî, (ö.?), Nizâmu makâmâti Ahmediyye fî silki’t-Tarîkati’n-Nakşbendiyye, Arapça, nesih, istinsah yılı 1260, 15x21, 122 s., Genel kayıt: 1612. 109-Muhammed Murad Buhari Nakşbendî,99 (ö.1132/1720?), Sisiletü’z-zeheb, Arapça, nesih, 14x19, 60 s., Genel kayıt: 1613. 110-Muhammed Niyazi Baki Muhammed, (ö.?), Risâletü’n-fî telkîni’z-zikr, Arapça, nesih, 16x19, 34 s., Genel kayıt: 1614. 111-Yazarı bilinmiyor, Zübdetü’l-esrâr, Arapça, nesih, 11x18, 98 s., Genel kayıt: 1615. 112-Molla Fenârî, Şerhu Miftâhi’l-gayb, Arapça, nesih, 23x33, 408 s., Genel kayıt: 1616. 113-Abdülgani Nablûsî, Miftâhu’l-ma’iyye fi’t-Tarîkati’n-Nakşbendiyye, Arapça, nesih, istinsah yılı 1087, 14x20, 98 s., Genel kayıt: 1617. 114-İbn Arabî, Netîcetü’l-hakk, Arapça, rika, istinsah yılı 1293, 15x19, 20 s., Genel kayıt: 1618. 115-İbn Arabî, et- Tevkî’ât, Arapça, rika, 16x20, 78 s., Genel kayıt: 1619. 116-Muhammed İsmail Esîr, (ö.?), es-Seyfu’l-bâtır fi’t-temyîzi beyne’s-sâbir ve’ş-şâkir, Arapça, nesih, istinsah yılı 1145, 20x30, 106 s., Genel kayıt: 1620. 117-Mehmed Hilmi Çerkeşî, (ö.?),100 Şerhu Elfâzi’r-Risâleti’n-Nakşbendiyye li’l-Hâdimî, Arapça, nesih, 11x15, 144 s. Genel kayıt: 1621. 118-Muhammed ibn Şahin, (ö.?), Ta’bîru’l-enâm (Tabirname), Arapça, nesih, 16x22, 734 s., Genel kayıt: 1622. 119-Muhammed b. Ali Harisî, (ö.?), Kûtu’l-kulûb,101 c. I, Arapça, nesih, 15x20, 604 s., Genel kayıt: 1623. 120-Abdürrauf el- Münâvî, Şerhu’l- Hikemi’l-‘Atâiyye, Arapça, nesih, 113x20, 430 s., Genel kayıt: 1624. 121-Yazarı bilinmiyor, Şerhu’l- Hikemi’l-Atâiyye, Arapça, nesih,12x17, 306 s., Genel kayıt: 1625. 122-Hicâzî Ceyzî, (ö.?), Şakku’l-cüyûb ‘an me’âni’l-guyûb, Arapça, rika, 15x21, 34 s., Genel kayıt: 1633. 123-Abdülgani en-Nablûsî, Evrâdu’n-Nablûsî, Arapça, nesih, 8x12, 36 s., Genel kayıt: 1634. 124-Mustafa Akbâvî, (ö.?), Ba’zu takâyidi li halli elfâzı Delâili’l-hayrât,102 Arapça, nesih, istinsah yılı 1253, 14x20, 50 s., Genel kayıt: 1635.

98Müellif hakkında Ülkemizde bir çalışma bitirilmiştir. Bk., Ali Bolat, Muhammed Nûru'l-Arabî: Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, Etüt Yayınları,

Samsun, 2010, 240 s. 99 Bu şahıs Nakşbendiyye tarikatının “Müceddiyye” şubesini İslam dünyasının Batı kısmına taşımıştır. 100Bu kütüphanede kasdedilen Çerkeşî Mehmed Hilmi Efendi hakkında bir bilgiye rastlayamadık. Ancak aynı soydan gelmesi muhtemel Astarlızade Mehmed

Hilmi hakkında yakın zamanda bir araitıma yapılıp yayımlanmıştır. Mustafa Aşkar, Çankırılı Astarlızâde Mehmed Hilmi Efendi, Yazıevi İletişim, İstanbul, 2005, 256 s.

101Ebû Talib el- Mekkî (ö.386/996)’nin bu ad altında tasavvufun klasik eserlerinden biri sayılna ve tam ismi Kûtu’l- kulûb fî mu’âmeleti’l-mahbûb adında tanınmış bir eseri vardır. Türkçe’ye iki çevirisi yapılmıştır: Yakup Çiçek, İst. 1998; Muharrem Tan, İst. 1999.

102Delâil-ü Hayrât üzerine pek çok şerh ve baskılar mevcuttur.



125-Abdülcelil b. Muhammed Mazlum el- Kayravânî, (ö.960/1553), Tenbîhu’l-enâm ve şifâu’l-eskâm, Arapça, Fârisî hat, 14x25, 1114 s., Genel kayıt:1636. 126-Ebu’l- Hasan eş Şâzelî, (ö. 656/1258), Hizbu’l-bahr, Arapça, nesih, 14x20, 40 s., Genel kayıt: 1642. 127-Abdullah Süleyman el- Cezûlî (ö. 870/1465)103, Delâilü’l-hayrât, Arapça, nesih, 16x21, 242 s., Genel kayıt: 1646.104 128-Ali b. Muhammed et- Tunûsî, (ö.?), Evvelü’l-hayrât ‘alâ Delâili’l-hayrât, Arapça, nesih, 13x20, 454 s., Genel kayıt:1650. 129-Muhyiddin en- Nevevî, (ö.676/1278), el-Ezkâr, Arapça, basit hat, 16x22, 330 s., Genel kayıt: 1651. 130-Hasan b. Ali Meddâbagî, (ö.?), İsticlâbü’l-merrât bi şerhi Delâili’l-hayrât, Arapça, Fârisî hat, istinsah yılı 1168, 18x 21, 312 s., Genel kayıt: 1652. 131-Yazarı bilinmiyor, Evrâdü’l-usbû’, Arapça, nesih, 15x20, 176 s., Genel kayıt: 1653. 132-Abdullah el-Mursi eş-Şâzelî, (ö.?), Mevâridü’l-ihtisâs ilâ mekâsidi sûreti’l-ihlâs, Arapça, eski nesih, istinsah yılı 884, 12x16, 94 s., Genel kayıt: 1654. 133-Ebu Süleyman Davud eş-Şâzelî, (ö.?), Şerhu hizbi’l-bahr, Arapça, nesih, istinsah yılı 1265, 16x22, 94 s., Genel kayıt: 1656. 134-Ebu Halil Burhaneddin el-Hanefî, (ö.?), Şerhu hizbil-bahr, Arapça, Fârisî hat, istinsah yılı 1293, 12x19, 174 s., Genel kayıt: 1657.105 135-Mustafa b. Kemaleddin el-Bekrî, 106 Şerhu virdi’s-seher, Arapça, nesih, istinsah yılı 1232, 15x20, 1246 s., Genel kayıt: 1659. 136-Ahmed b. Ömer İzmirî, (ö.?), Şerhu hizbi’l-a’zam, Arapça, basit hat, istinsah yılı 1180, 17x21, 1092 s., Genel kayıt: 1660. 137-Muhammed ez-Zeki, (ö.?), Şerhu’l- bedriyye, Arapça, nesih, 11x16, 114 s., Genel kayıt: 1661. 138-Zekeriyya el-Ensârî, (ö. 926/1520), Fethu rabbi’l-beriyye bi şerhi Kasîdeti’l-Hazreciyye, Arapça, nesih, istinsah yılı 1268, 16x22, 112 s., Genel kayıt: 1662. 139-Abdülgani en-Nablûsî, Şerhu’s-salavâti’l-kübrâ el-Kâdiriyye, Arapça, nesih, istinsah yılı 1187, 12x19, 246 s., Genel kayıt: 1663. 140-Abdullah el-Hayyat ibn Mahmud el-Abarûşî, (ö.?), Kunûzü’l-esrâr fî salâti ‘ale’n-nebiyyi’l-muhtâr, Arapça, nesih, istinsah yılı 1286, 12x16,82 s., Genel kayıt: 1664. 141-Abbas b. Ali el-Ensârî, (ö.?), Keşfü’l-kureb, Arapça, nesih, istinsah yılı 1185, 12x15, 38 s., Genel kayıt: 1665. 142-Abdürrahim Müftüzâde, (ö.?), Menbau’l-meserrât ‘alâ Delâili’l-hayrât, Arapça, nesih, 12x21, 682 s., Genel kayıt: 1666. 143-Muhammmed Mehdi b. Ali el-Fârisî, (ö.?), Metâliu’l- meserrât şerhi Delâili’l-hayrât, Arapça, nesih, istinsah yılı 1262, 16x21, 432 s., Genel kayıt: 1667.107 144-Komisyon, Fethu’r-resûl ve miftâhu bâbihi li’d-duhûl, Arapça, nesih, 12x18, 140 s., Genel kayıt: 1674. 145-Abdülgani en-Nablûsî, Virdü’l-vürûd ve feyzu’l-bahri’s-surûd Arapça, nesih, istinsah yılı 1105, 10x18, 160 s., Genel kayıt: 1675. 146-Ali Hemedânî, (ö.?), el- Evrâdu’l-fethiyye, Arapça, nesih, istinsah yılı 1269, 11x21, 87 s., Genel kayıt: 1676. 147-Hafız Seyyid Efendi, (ö.?), el-Evrâdu’l-hubbiyye, Arapça, nesih, 12x18, 22 s., Genel kayıt: 1677. 148-Ahmed b. Süleyman, (ö. 820/1417?), Şerhu’l- hizbi’l-a’zam, Arapça, Fârisî hat, istinsah yılı 1216, 14x20, 236 s., Genel kayıt: 1678.

103Cezûlî, Şazeliyye tarikatının Cezûliyye kolunu kurmuştur. 104Eserin değişik nüshaları için bk., İstinsah yılı 1153, 14x20, 354 s., Genel kayıt: 1647; istinsah yılı 1266, 12x9, 148 s. Genel kayıt: 1648; 12x22, 120 s.,

Genel kayıt: 1649; istinsah yılı 1228, 11x18, 186 s., Genel kayıt: 1655. 105Eserin bir başka nüshası için bk., istinsah yılı 1265, 15x20, 166 s., Genel kayıt: 1658. 106Bu müellif hakkında ülkemizde bir çalışma yayımlanmıştır. Bk., Ramazan Muslu, Mustafa Kemaleddin Bekri ve Tasavvufi Görüşleri, İstanbul 2005. 107Eserin başka nüshaları için bk., İstinsah yılı 1194, 18x23, 454 s.,Genel kayıt: 1668; istinsah yılı 1150, 14x22, 420 s., Genel kayıt: 1669; istinsah yılı 1172,

14x20, 900 s.; Genel kayıt: 1670.



149-Muhammed Gazzâlî, İhyâu ‘ulûmi’d-dîn,108, c. I, Arapça, nesih, istinsah yılı 1206, 16x22, 658 s., Genel kayıt: 1679.109 150-Muhammed Gazzâlî, Risaletü eyyühe’l-veled, Arapça, nesih, 12x18, 38 s., Genel kayıt: 1683.110 151-Muhammed Ebû Gazzâlî, Minhâcü’l-‘âbidîn, Arapça, nesih, istinsah yılı 878, 13x19, 266 s., Genel kayıt: 1686.111 152-Muhammed Gazzâlî, Risâletü’n fi’l-mühlikât, Arapça, nesih, 16x21,114 s., Genel kayıt:1688. 153-Muhammed Gazzâlî, Mürşidü’l-müteehhilîn, Arapça, Fârisî hat, istinsah yılı 1071, 10x13, 140 s., Genel kayıt: 1689. 154-Muhammed Gazzâlî, Şerhu ‘acâibi’l-kalb, Arapça, basit hat, 15x22, 50 s., Genel kayıt: 1690. 155-Muhammed Gazzâlî, Zemmu’l-kibr ve’l-‘ucb, Arapça, basit hat, 15x21, 134 s. Genel kayıt: 1691. 156-İbrahim Kûrânî el-Kürdî, (ö.1101/1690),112 İşrâku’ş-şems bi ta’rîbi kelimâti’l-hams, Arapça, basit hat, 8 s., Genel kayıt: 2687. V-Şifa Kütüphanesi 113 Şifa Kütüphanesi 1700 yılında fetvalarıyla meşhur Osmanlı Şeyhülislâmlarından “Nasîhatü’l- Mülûk” adlı eserin müellifi Şeyh Feyzullah Efendi tarafından inşa edilmiştir. Feyzullah Efendi, Erzurum Müftüsü Seyyid Muhammed’in oğludur. Müellif, bir müddet Şeyhülislamlık görevinde bulunmuş, 1703 yılında ise Yeniçeriler tarafından Edirne’de öldürülmüştür. Feyzullah Efendi farklı kurrahaneler ve mescidler inşa ettirmiş, Medine’de ‘Şifa’ adında bir de medrese vakfetmiştir. 114 Kütüphanede üç ayrı dilde çeşitli ilim dallarında yazılmış 980 el yazma, 542 matbu eser bulunmaktadır. Bu kütüphanede tasavvuf hakkında yazılan eserler şunlardır: 1-Hüseyin ibn Ali el-Vâiz el- Kâşifî, (ö. 977/1569), Reşehât,115 Türkçe, Fârisî hat, istinsah yılı 1017, 17x26, 856 s., tasnif: 864, Genel kayıt: 2162. 2-Muhammed Gazzâlî, Minhâcü’l-‘âbidîn, Arapça, nesih, istinsah yılı 1047, 15x24, 390 s., tasnif : 865, Genel kayıt: 2163. 3- Muhammed Gazzâlî, Tercümetü Minhâci’l-‘Âbidîn, Türkçe, nesih, istinsah yılı 1047, 16x23, 330 s., tasnif : 866, Genel kayıt: 2164. 4-Eşref Rûmî, (ö.874/1469), Müzekki’n-Nufûs,116 Türkçe, nesih, istinsah yılı 1072, 13x20, 716 s., tasnif: 867, Genel kayıt: 2165.117 5-Davud Efendi, (ö. 948/1541),118 Şerhu’d-Delâil,119 Türkçe, nesih, istinsah yılı 1121, 18x30, 472 s., tasnif: 831, Genel kayıt: 2169.

HHalk tarafından benimsenen bu eser, Türkçe’ye A. Serdaroğlu tarafından tercüme edilmiştir. İstanbul 1975. 109Eserin 2, 3 ve 10. cildi için bk., 16x22, 654 s. Genel kayıt: 1680; 17x26, 650 s., Genel kayıt, 1681; 15x22, 658 s., Genel kayıt: 1682. 110Eserin diğer nüshaları için bk., İstinsah yılı 1269, 145x19, 108 s., Genel kayıt: 1684; 14x20, 20 s., Genel kayıt: 1685. 111Eserin bir diğer nüshası için bk., İstinsah yılı 1015, 15x20, 506 s. Genel kayıt: 1687. 112Bu şahıs doktora konumuz olarak çalışılmıştır. Bk., Ömer Yılmaz, İbrahim Kûrânî, Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, İnsan Yayınları, İstanbul 2005,

520 s. 113Müzeynî, age., ss.104-105. 114Kütüphane banisi Feyzullah Efendi’nin hayatı, ilmi şahsiyeti ve eserleri hakkında geniş bilgi için bk., Bursalı M. Tahir, age, c. 1, s. 393; Ş. Sami, Kamus,

c. 5, s. 3464. 115Reşehât ‘Aynu’l-Hayat, Nakşbendiyye esaslarını anlatan bir eserdir. A. Muiniyan tarafından Farsça’ya, Mehmed Maruf tarafından Osmanlıca’ya, N. Fazıl

Kısakürek tarafından ise Türkçe’ye çevrilmiştir. 116Kadiri tarikatından neş’et eden Eşrefilik kolu müessisi Eşrefoğlu Rûmî’nin bu eseri A. Uçman tarafından neşredilmiştir. İstanbul 1996. Tasavvufla ilgili

Anadolu’da Türkçe yazılan en eski eserden biri budur. Mustafa Kara’nın da Eşrefoğlu Rûmî ve tesirleri üzerine bazı çalışması bulunmaktadır. Müellifin kısaca hayatı ve tarikatı hakkında geniş bilgi için bk. Ramazan Muslu, Anadolu’da Tasavvuf Yolları, Ensar Neşriyat, İstanbul 2007, ss. 28-39.

117 Eserin bir başka nüshası için bk., 14x20, 508 s., tasnif no: 830, Genel kayıt: 2168. 118 Esas adı Muhammed b. Kemal İzmitî’dir. Halk arasında “Kara Davud” diye bilinmektedir. 119Müellif bu eseriyle şöhret bulmuştur. Muhammed Cezûlî Delâil-i Hayrât adlı eserine yazdığı bu şerhde İslam tarihiyle ilgili bilgiler sunmaktadır. Bk.

Bursalı M. Tahir, age, c. 1, s. 399.



6-Muhammed b. Ahmed el-Fâsî, (ö.?), Şerhu’d-Delâil, Arapça, nesih, istinsah yılı 1134, 20x29, 314 s., tasnif: 832, Genel kayıt: 2170. 7-Yazarı bilinmiyor, Delâilü’n-nübüvveti’l-Muhammediyye li şemâili’l-fütüvveti’l-Ahmediyye, Türkçe, nesih, istinsah yılı 1044, 19x29, 712 s., tasnif : 833, Genel kayıt: 2171. 8-Yazarı bilinmiyor120, Muhammediyye, Türkçe, nesih, 20x28, 468 s., tasnif: 836, Genel kayıt: 2174.121 9-İmam Hâkânî, (Ahmed Bican), (ö.860/1455), Şerhu Hilyeti’ş-Şerîfeti’n-Nebeviyye, Arapça, nesih, 10x14, 154 s., tasnif: 839, Genel kayıt: 2177. 10-İmam Hâkânî, Envâru’l-‘Âşikîn,122 Türkçe, nesih, 12x16, 550 s., tasnif: 841, Genel kayıt: 2179. 11-İmam Hâkânî, Kıt’atün min Envâri’l-‘Âşıkîn, Türkçe, nesih, 14x21, 254 s., tasnif : 842, Genel kayıt: 2180. 12-İmam Hâkânî, Hidâyetü’l-İhvân, Türkçe, nesih, 15x21, 454 s., tasnif: 843, Genel kayıt: 2181. 13-Abdurrahman Câmî, Nefehâtü’l-Üns,123 Türkçe, nesih, 14x20, 240 s., tasnif: 844, Genel kayıt: 2182. 14-Yazarı bilinmiyor, Risâletü’n- li’s-sâlikîn, Türkçe, nesih, tasnif: 845, Genel kayıt: 2183. 15-Yazarı bilinmiyor, Menâkibü Evliyâillâh, Türkçe, nesih, istinsah yılı 946, 14x20, tasnif: 846, Genel kayıt: 2184. 16-Mehmed Efendi Diyarbakırî, (ö.?), el-Vesîle, Türkçe, nesih, 16x21, 280 s., tasnif: 850, Genel kayıt: 2188.124 17-Yazarı bilinmiyor, Kitâbu’n fi’t-Tasavvuf, Türkçe, Fârisî hat, 14x20, 304 s., tasnif : 852, Genel kayıt: 2190.125 18-Yazarı bilinmiyor, er-Risâletü’n-Nakşbendiyye, Türkçe, nesih, istinsah yılı 1015, 15x19, 156 s., tasnif: 858, Genel kayıt: 2196. 19-Yazarı bilinmiyor, Miftâhu’l-ferec ve def’u’l-harac, Türkçe, nesih, 16x21,46 s., tasnif no:859, Genel kayıt: 2197. 20-Konevî, Şerhu’l-Konevî ‘ale’l-Birgivî, Türkçe, nesih, 15x21, 134 s., tasnif : 866, Genel kayıt: 2204.126 21-Yazarı bilinmiyor, Câmîu’l-esrâr, Türkçe, nesih, 14x20, 166 s., tasnif : 870, Genel kayıt: 2208. 22-Yazarı bilinmiyor, Tafsîlu tarîki’l-mukarrabîn ve sebîli’l-müttakîn, Türkçe, nesih, 12x17, 486 s., tasnif: 873, Genel kayıt: 2211. Değerlendirme Bu araştırmada bir zamanlar Osmanlı idaresi içinde yer alan Hicaz bölgesinde diğer dini disiplinler yanında tasavvuf kültürüne de ait pek çok sayıda yazma eserin mevcut olduğu dile getirilmiştir. Medine Melik Abdülaziz Kütüphanesindeki mevzu bahis eserlerin büyük bir kısmı hakkında Ülkemizde akademik çalışmaların yapıldığı ve halen devam ettiği bilinmektedir. Ancak ne var ki ismi çok az duyulmuş, ya da hiç duyulmamış, bu bağlamda üzerinde detaylı çalışılması gereken eserler de mevcuttur. Ülke içinde ve ülke dışında İslam teolojisi ve diğer dini ilimler üzerine her geçen gün ilmi çalışma yapma temayülü artarak devam etmektedir. Günümüz Batı dünyasında özellikle tasavvuf vb. akımlar aktüelliğini muhafaza etmekte ve çeşitli çevrelerce incelenmeye değer görülmektedir. Buradan hareketle her ilmin kendi orjinal kaynaklarından esinlenerek bilimsel çalışmalara katkı sağlanması izahtan varestedir. Melik Abdülaziz Kütüphanesindeki tasavvufla ilgili yazma eserlerin çoğunun zaman itibariyle XVII, XVIII ve XIX. Yüzyıllara ait olduğu görülmektedir. Dolaysıyla bu durum çalışmanın önemini biraz daha artırmaktadır. Çünkü mezkur zaman dilimi, tasavvufla ilgili tartışmaların hararetle yapıldığı, leh ve aleyhinde ulema ve sûfilerin birbirleriyle tartıştıkları döneme denk düşmektedir. O nedenle burada söz konusu edilen eserlerin erbabı tarafından incelenmesi, irdelenmesi bilinmeyen pek çok hususun da ortaya çıkmasına neden olacaktır.

120 Muhammediyye adlı eser Anadolu tasavvuf kültürü ve insanımızın dini duygularının pekişmesinde önemli rol oynamış halk kitapları arasında

bulunmaktadır. Her ne kadar kütüphanede yazarı bilinmiyor denilse de bu eser Yazıcızâde Muhammed (ö. 855/1451)’e aittir. 121Başka nüshaları için bk., 20x28,510 s., tasnif no: 837, Genel kayıt: 2175; 20x30, 534 s., tasnif no: 838, Genel kayıt: 2176. 122Bu eser dini ve tasavvufi konuları akıcı bir üslup ile işlemektedir. Türkçe yazılan eser pek çok kez basılmış, halk tarafından asırlar boyu okunmuştur. 123XV. Asırdan önce yaşamış sufilerin menkıbelerini anlatan Farsça bu eser, Lami Çelebi (ö.938/1532) tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir. İstanbul 1289; Yine

bu eser günümüz Türkçe’siyle okuyucuya kazandırılmıştır. Bk., Abdurrahman Camî, Evliya Menkıbeleri/Nefahatü'l-Üns, haz: Süleyman Uludağ, Mustafa Kara, Marifet Yayınları, İstanbul, 1998, 888 s.

124 Eserin bir diğer nüshası için bk., istinsah yılı 1131,15x21, 120 s., tasnif no: 861, Genel kayıt: 2199. 125Aynı isim altında yazarı bilinmeyen bir diğer eser için bk., Türkçe, Fârisî hat, 15x21, tasnif no: 855, Genel kayıt: 2193. 126Eserin diğer nüshaları için bk.,Türkçe, nesih, istinsah yılı 1211, 14x19,178 s., tasnif no: 867, Genel kayıt: 2205; istinsah yılı 1213, 15x20, 174 s., tasnif no:

868, Genel kayıt: 2206.



Melik Abdülaziz Kütüphanesi, mevcut teknik imkanlardan yararlanarak burada tadat edilen tüm yazma eserlerin mikrofilmini çekmiş, elektronik ortama aktararak okuyucu hizmetine sunmuştur. Üstelik bunların mikrofilmlerini temin etmek için uzun boylu bürokratik bir uğraşıya da gerek yoktur. Kanaatimizce sufiler tarafından asırlar önce kaleme alınmış kıymetli eserlerin itina ile korunup saklanması, temininde her türlü kolaylığın sağlanması, gelinen bu aşamada teknik ulaşım ve iletişim imkanlarının okuyucu lehine kullanılması takdire şayan bir husustur. Ayrıca bu denli önemi haiz nadide eserlerin özenle muhafazası ilim, kültür, tarih ve insanlığın ortak hafızası adına sevinilecek bir durumdur. Kaynakça ARSLAN, Şekip, “Mektebât’ül-Medineti’l-Münevvere”, Mecelletü Mecmai’l-Ilmiyye, Şam, 1953, c. 18, sayı 3-4. AŞKAR, Mustafa, Tasavvuf Tarihi Literatürü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001. BAĞDATLI İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn ve âsaru’l-musannifîn, c. 1-2 , MEB Yayınları, İstanbul 1951. BİLGE, Mustafa L., “Arif Hikmet Bey, Şeyhülislam”, DİA, c. 3, ss. 365-367. BURSALI, Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-ı Amire, c. 1-3, İstanbul 1333. CERRAHOĞLU, İsmail, “Şeyhülsilam Arif Hikmet ve Medine-i Münevvere’de Kurduğu Kütüphane”, AÜİFD, c. 30, Ankara 1990. ERTUĞRUL, İ. Fenni, Vahdet-i Vücud ve İbn Arabi, İnsan Yayınları, İstanbul 1997. HATRAVİ, Muhammed, Arif Hikmet hayâtuhû ve meâsiruhû, Mektebetü Dâru Türâs, Medine 1983. İBNÜ’L- EMİN M. Kemal, Son Asır Türk Şairleri, İstanbul 1937. KARA, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul 2003. KARA, M., ALGAR, H., “Abdullah-ı İlâhî”, DİA, c. 1. ss. 110-112. KEMİKLİ, Bilal, Şair Şeyhülislam Arif Hikmet Beyefendi, Hayatı, Eserleri, Şiirleri, MEB. Yayınları, Ankara 2003. MUSLU, Ramazan, Anadolu’da Tasavvuf Yolları, Ensar Neşriyat, İstanbul 2007. MÜZEYNİ, Abdurrahman b. Süleyman, Mektebetü’l-Melik ‘Abdilaziz beyne’l-mâzî ve’l-hâdır, I. Baskı, Medine 1999. ŞEMSEDDİN SAMİ, Kâmûsü’l- a’lâm, c. 1-4, İstanbul 1306. ULUDAĞ, Süleyman, “Ahmed el-Gazzâlî”, DİA, c. 2, s. 70. UNAT, Faik Reşit, Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu, TTK Basımevi, Ankara 1984. YAVUZ, Hulusi, “Abdülaziz b. Suud”, DİA, c. 1, ss. 194-195. YETİK, Erhan, İsmail-i Ankaravî, Hayatı, Eserleri ve Tasavvufi Görüşleri, İşaret Yayınları, İstanbul 1992. YILDIZ, Sakıb, “Atpazari Osman Fazlı”, DİA, c. III, ss. 83-84. YILMAZ, Ömer, İbrahim Kûrânî, Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, İnsan Yayınları, İstanbul 2005. ----------, Edirne Müftüsü Mehmed Fevzi Efendi, Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, İlahiyat Yayınları, Ankara 2008. ------------, “Mescid-i Nebevî Kütüphanesindeki Türk Müelliflere Ait Yazma Eserler”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sivas 2006, S. 10/2, ss. 405-415. YÜKSEL, Emrullah , “Birgivi”, DİA, c. 6, ss. 191-194.

Documents

Medine Melik Abdülaziz Kütüphanesi’nde Farklı edine melik ...isamveri.org/pdfdrg/D03380/2011_4_2/2011_4_2_YILMAZO.pdf · 6-Şeyh Süleyman Sadeddin Müstakimzâde, (ö. 1202/1787),