40
Kom verder. Saxion. Medische Microbiologie Studietaak 0: Inleiding in de microbiologie

Medische Microbiologie

  • Upload
    todd

  • View
    133

  • Download
    0

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Medische Microbiologie. Studietaak 0: Inleiding in de microbiologie. Tortora Hoofdstuk 1: `The Microbial World and You´. Microbes in Our Lives. Micro-organismen zijn organismen die te klein zijn om zichtbaar te zijn met het blote oog. Micro-organismen. …breken organisch afval af - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Medische Microbiologie

Studietaak 0: Inleiding in de microbiologie

Page 2: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Tortora Hoofdstuk 1: `The Microbial World and You´

Page 3: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Microbes in Our Lives

• Micro-organismen zijn organismen die te klein zijn om zichtbaar te zijn met het blote oog

Page 4: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Micro-organismen..• …breken organisch afval af• …spelen een belangrijke rol in het ecosysteem via

fotosynthese• … produceren industriële chemicaliën zoals

ethanol en aceton • … produceren gefermenteerde voedings-

middelen, zoals azijn, kaas en brood• … en hebben nog veel meer nuttige rollen in de

natuur, in ons lichaam en in onze samenleving

Sommige micro-organimsen zijn helaas pathogeen (ziekteverwekkend)

– medische microbiologie

Page 5: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Naamgeving en classificatie van micro-organismen

• Linnaeus heeft het systeem voor de wetenschappelijke naamgeving van organismen opgezet; dit wordt wereldwijd gebruikt

• Elk organisme heeft twee namen (beide ‘latijn’):– Eerste naam: geslacht (genus), tweede naam: soort

• Beide namen cursief of onderstreept– Eerste naam met hoofdletter, tweede naam met kleine letter

• Naamgeving is beschrijvend of ter ere van een wetenschapper

• In een tekst: eerste keer naam voluit, daarna afgekort: zie voorbeelden

• Later in module meer over classificatie

Page 6: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Voorbeelden naamgeving• Staphylococcus aureus

– Beschrijft de clustering van de ronde cellen (-coccus) in ‘trosjes’ (staphylo-) en de goudkleurige kolonies.

• Escherichia coli– Eert de ontdekker, Theodor Escherich, en beschrijft

de habitat van de bacterie, de dikke darm of colon.• In tekst: “Stapylococcus aureus en Escherichia coli

komen beiden voor in het menselijk lichaam; S. aureus op de huid en E. coli in de dikke darm.”

Page 7: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Welke micro-organismen zijn er?

Page 8: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

• Prokaryoten• Celwanden van

peptidoglycaan• Voortplanting door

celdeling• Halen energie uit

organische of anorganische verbindingen of uit fotosynthese

(Eu)Bacteriën

Figure 1.1a

Page 9: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

• Prokaryoten• Hebben geen

peptidoglycaan• Leven in extreme milieus• O.a.:

– Methanogenen– Extreem halofielen– Extreem thermofielen

Archaea

Figure 4.5b

Page 10: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

• Eukaryoten• Celwanden van chitine• Halen energie uit

organische verbindingen

• Schimmels en paddestoelen zijn multicellulair en bestaan uit mycelia (hyfen)

• Gisten zijn eencellig

Fungi

Figure 1.1b

Page 11: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

• Eukaryoten• ‘Eten’ organische

verbindingen• Kunnen beweeglijk zijn

via pseudopodiën, ciliën of flagellen

Protozoën

Figure 1.1c

Page 12: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

• Eukaryoten• Celwanden van

cellulose• Energie uit fotosynthese• Produceren zuurstof en

organische verbindingen

Algen

Figure 1.1d

Page 13: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

• Acellulair• Genoom van DNA of

RNA, omgeven door een eiwitmantel

• Eiwitmantel kan omgeven zijn door lipide-envelop

• Virussen worden alleen gerepliceerd als ze zich in een levende gastheercel bevinden

Virussen

Figure 1.1e

Page 14: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Mijlpalen uit de geschiedenis van de microbiologie

Page 15: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Micro-organismen waren onbekend en hun effecten (zoals plagen) werden toegeschreven aan de Goddelijke Voorzienigheid, magie of hekserij

Antieke oudheid en middeleeuwen

Page 16: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Antoni van Leuwenhoek (1632-1723)

1674: Eerste waarneming van levende micro-organismen (bacteriën): ‘animalcules’

Page 17: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Edward Jenner (1749 – 1823)

1798: eerste vaccin

Page 18: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Pokken

Wereldwijd uitgeroeid in de 70-er jaren van de 20e eeuw

Page 19: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Ignaz Phillip Semmelweis (1818 – 1865)

1840:• Kraamkoorts verspreid via

handen dokters, verpleegsters, kraamvrouwen die van patiënt naar patiënt gingen

• Zorgde voor de eerste anti-infectie maatregelen in ziekenhuizen

• Toonde aan dat kraamkoorts veroorzaakt werd door sepsis

Page 20: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Ca. 1860 tot ca. 1910: De ‘Gouden Eeuw’ van de Microbiologie

Page 21: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

John Tyndall (1820 – 1893)

1876: Ontdekte dat bacteriën te verdelen zijn in:– Hittegevoelige of –labiele

vormen (vegetatieve cellen), die gemakkelijk gedood kunnen worden via koken

– Hitteresistente types (endosporen)

Toonde aan dat 5x herhaald verhitten en afkoelen endosporen kan doden (sterilisatie heet ook wel tyndallisatie)

Page 22: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Louis Pasteur (1822 – 1895)

1857: Fermentatie (en Pasteur-effect)1861: Weerlegging generatio spontanae1864: Pasteurisatie en relatie m.o./voedselbederf1870s: Vaccin tegen anthrax bij runderen1878: Ziektekiem-theorie1885: Vaccin tegen hondsdolheid

“Vader van de bacteriologie en de immunologie” (en van de stereochemie!)

•http://en.wikipedia.org/wiki/Pasteur

Page 23: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Lord Joseph Lister (1827 – 1912)

1867: Aseptische chirurgie mbv fenol

Combineerde zijn kennis van het werk van Semmelweis en Pasteur met zijn kennis over de bacteriedodende werking van fenol

Page 24: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Robert Koch (1843 – 1910)

1876: Eerste echte bewijs ziektekiem-theorie (specifiek m.o. veroorzaakt specifieke ziekte): anthrax – Bacillus anthracis

1881: Reinkweken1882: Mycobacterium

tuberculosis1883: Vibrio cholerae

Page 25: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Koch's postulaten – om vast te stellen of een m.o. de

veroorzaker is van een ziekte• Hetzelfde m.o. moet gevonden worden bij alle

gevallen van de ziekte• Het m.o. moet geïsoleerd worden en worden

reingekweekt• M.o. uit een reinkweek moeten de ziekte

veroorzaken wanneer ze geïnjecteerd worden in een gezond, gevoelig dier

• Het m.o. moet vervolgens weer uit dit zieke dier geïsoleerd kunnen worden

Page 26: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Paul Ehrlich (1854 – 1915)

1890: Immuniteitstheorie1908: Geneesmiddel voor

syphilis (salvarsan); ‘magic bullet’

Page 27: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Nog meer ontdekkingen uit de ‘Gouden Eeuw’

1879: Neisser – Neisseria gonorrhoeae1881: Finley – Yellow Fever1882: Lina Hesse – Agar-media1884: Gram – Gram-kleuring1887: Petri – Petrischaal1889: Kitasato – Closteridium tetani1890: Von Bering – Difterie antitoxine1898: Shiga – Shigella dysenteriae1910: Chagas – Trypanozoma cruzi1911: Rous – Tumor-veroorzakend virus

Page 28: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Sir Alexander Fleming

1928: Ontdekt bij toeval penicilline

Later meer

Page 29: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Wendell Meredith Stanley en collega’s

1935: Eerste kristallisatie virus (tabaksmozaïekvirus)

1954: Eerste kristallisatie dierlijk virus (poliovirus)

http://bancroft.berkeley.edu/Exhibits/Biotech/stanley.html

Page 30: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Jonas Salk en Albert Sabin

1949: Vaccin tegen polio/kinderverlamming

Page 31: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Luc Montagnier en Robert Gallo

1982: Ontdekken onafhankelijk van elkaar dat HIV de veroorzaker is van AIDS

Page 32: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

1928: Griffith – Transformatie1934: Lancefield - Streptococcus antigenen1941: Beadle en Tatum – 1 gen/ 1 enzym 1943: Delbrück en Luria – Bacteriofagen1944: Avery e.a. - Genetisch materiaal is DNA1946: Lederberg en Tatum – Conjugatie1953: Watson en Crick – DNA dubbelhelix1957: Jacob en Monod – Regulatie eiwitsynthese1959: Stewart – Virale oorzaak kanker bij de mens1962: Edelman en Porter – Antilichamen1964: Epstein, Anchong, Barr – Epstein-Barr virus1973: Berg, Boyer, Cohen: genetische manipulatie1978: Woese: Archaea / Nathans ea: Restrictie-enzymen1981: Margulis – Oorsprong eukaryote cel1982: Klug – Structuur tabakmozaïekvirus1983: PCR1994: Cano – Kweek van 40 miljoen jaar oude bacterie1997: Prusiner - Prionen

Page 33: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Microbes and Human Welfare• Kringloop der elementen• Waterzuivering• Bioremediatie• Bestrijding insectenplagen• Biotechnologie en gentechnologie

Page 34: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Microbes and Human Disease

Page 35: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Normal Microbiota

• We leven in een wereld gevuld met micro-organismen

• Allerlei m.o. leven op of in ons lichaam– Normale microbiota of flora of commensalen– Onschadelijk of zelfs gunstig– Kunnen wel schadelijk worden (bijvoorbeeld buiten

hun natuurlijke habitat)

• Het feit of een m.o. onschadelijk of schadelijk is, is grotendeels afhankelijk van de balans tussen ons afweersysteem en de ziekmakende eigenschappen van het m.o.

Page 36: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Infectious Diseases

• Een infectieziekte is een ziekte die veroorzaakt wordt door een pathogeen bij een gevoelige (vatbare) gastheer

• Het pathogeen brengt minstens een deel van zijn levenscyclus in de gastheer door, meestal resulterend in ziekte

• Strijd tegen pathogene m.o.: hygiëne, gastheren bestrijden (bv. malariamuskiet), vaccins, antibiotica en andere antimicrobiële/antivirale middelen

• De strijd is nog lang niet gestreden: Malaria ook buiten de tropen, difterie vanuit voormalige Oostbloklanden, nog steeds cholera-epidemieën in Derde Wereld, ….

Page 37: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

Emerging Infectious Diseases

Zie boek en ppt-versie op G-schijf

Page 38: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

MRSA

http://www.allesovermrsa.nl/

Page 39: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

De studietaken

1: Prokaryote cel; groei en kweken m.o. (T)2: Beheersing groei; classificatie en identificatie

(T)3: Schimmels, parasieten, virussen (T)4: Ziekte en epidemiologie; pathogeniteit (T)5: Pathogene bacteriën (K); antimicrobiële

middelen (T)

Woensdag: hoorcollege (Powerpoint over studietaak)

Maandag: werkcollege (vragen stellen, samen opgaven maken)

Page 40: Medische Microbiologie

Kom verder. Saxion.

De PGO-taak

• Zes groepen• Vier taken = patiëntcases• Afgesloten met Powerpoint en MC-vragen• Vragen in tentamen