Upload
fotodok
View
220
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
deel 23van het interview met Dirk Jan Visser voor FOTODOK in het kader van het programma onderdeel Meekijken over de schouder van..
Citation preview
er aan mee. Zelf moest ik er toen natuurlijk
ook daadwerkelijk iets mee doen. Maar ik vind
het tot nu toe erg moeilijk te visualiseren. Het
is niet tastbaar. Wat is populisme in Neder-
land en hoe fotografeer je dat? Ik ben boos,
teleurgesteld, verdrietig. Ik had het gevoel dat
ik daar iets mee moest doen, maar ik wist
tegelijkertijd niet goed wat. Hoe ventileer je
die woede? Op een gegeven moment kwam
het besef dat mijn woede al tot uiting kwam in
het Usquert project, de boerderij die ik vorig
jaar heb gekocht.’
Je kocht de boerderij niet om er zo maar een
vakantiehuis van te maken, maar als statement?
‘We wilden een boerderij kopen als vakantie-
huis, waar je je even terug kan trekken uit
het hectische stadse leven. Maar het moest
ook een plek voor kunstenaars worden waar
ze mooie dingen kunnen komen maken, een
soort artist in residence. Voor mij zelf is het
ook een daad van verzet tegen het huidige
maatschappelijke debat over linkse hobby’s en
subsidies. Terwijl ik vroeger op feestjes werd
bejegend als een bijzonder iemand die uit
bevlogenheid de wereld over reisde om mooie
uit verschillende Europese landen op zoek gaan
naar (politieke) populistische verschuivingen
dicht bij huis. Jij hebt het project samen met
fotograaf Jan Joseph Stok geïnitieerd. Hoe is het
project begonnen?
‘Jan Joseph en ik maakten ons allebei heel
druk over de opkomst van het populisme. We
reizen heel veel, maar we maakten ons steeds
meer zorgen over de ontwikkelingen dicht bij
huis. Het leek ons interessant om daarover
een project te maken. FOTODOK kwam erbij,
verschillende fotografen uit heel Europa doen
MEEKIJKEN OVER DE SCHOUDER VAN..
Dirk-Jan Visser
Of het nu de vluchtelingen uit Zimbabwe
Exodus, ongedocumenteerden uit
Status Undocumented, of de burgers in
Bagdad uit Our Life zijn, Dirk-Jan Visser
richt zijn camera vaak op de underdog,
vertelt de verhalen van hen die vergeten
dreigen te worden. Een portret in drie
delen van een geëngageerde docu-
mentairemaker die alles wil weten en
begrijpen.
Deel 3
Na de Palestijnse Gebieden, Zimbabwe,
Nagorno-Karabakh en andere ‘moeilijke
gebieden’ is Dirk-Jan neergestreken in de
Groningse Noordpolder. Geleidelijk knapt hij
daar een boerderijtje op, ‘Atelier aan de Mid-
dendijk’, dat hij met een aantal vrienden heeft
gekocht. ‘In Usquert creëren we een soort
kolonie, waar we met gelijkgestemden kunnen
werken.’
Afgelopen najaar was de eerste editie van The
Rise of Populism te zien, een project in samen-
werking met FOTODOK waarin fotojournalisten
MEEKIJKEN OVER DE SCHOUDER VAN.. DIRK JAN VISSER
MEEKIJKEN OVER DE SCHOUDER VAN.. DIRK JAN VISSER
‘Atelier aan de Middendijk’ te zien. Ze tonen niet
alleen de werkzaamheden rondom de boerderij,
maar ook de omgeving.
Meestal werk je in ‘moeilijke gebieden’, zoals je
het zelf noemt. Is het dan niet vreemd om op-
eens in Groningen te werken?
‘Het is Nederland, maar ook dit gebied is
exotisch. We hebben het wel over Noord-
Groningen. Zelfs de mensen in de buurt vra-
gen zich af waarom iemand in de Noordpolder
gaat wonen. Het is een gebied met groot-
schalige agrarische industrie, monocultuur,
eindeloze horizonnen. Het kan er echt heel
rauw weer zijn. Als het koud is, is het ook echt
koud, regent het heel hard en waait het er on-
stuimig. Vlakbij liggen de Wadden, maar ook
grote kolencentrales. De Europese computer-
centrale van Google ligt in Eemshaven, een
fascinerend en vreemd gebied. Ook de
gesprekken die je hier hebt zijn fantastisch:
met de garnalenvissers, met een boer die
graan voor 1 miljoen broden per jaar verbouwt
en nog niet rondkomt, over de wurgcontracten
voor nieuwe, jonge boeren. Het Nederlandse
platteland verandert snel, daar zijn wij
ooggetuigen van. Veel van wat wij voorbij zien
en belangrijke dingen te maken, krijg ik nu
vaak het gevoel dat ik me moet verdedigen.
‘Kunst, cultuur, journalistiek: what’s the
point? Waarom moeten wij dat als gemeen-
schap betalen?’ hoor je vaak. Als dit het
klimaat is, dan gaan we het zelf doen,
bedachten we. In Usquert creëren we een
soort kolonie, waar we met gelijkgestemden
kunnen werken.’
Je creëert een soort utopie?
‘Ja. De boerderij die we hebben gevonden was
ook al een soort utopie. De eigenaar was een
antropoloog-bioloog, een specialist op het
gebied van zoetwatermosselen en slakken, die
30 jaar lang zijn eigen biotoop had
gecreëerd. Hij heeft de tuin ingericht op een
manier waarvan hij vindt dat natuur zou
moeten werken, het is een broedplaats voor
allerlei soorten slakken. Omdat hij zich druk
maakte over de ruilverkaveling, de chemische
bestrijdingsmiddelen etc, liet hij zich als daad
van verzet afsluiten van gas en licht.
Hij deed afstand van de boerderij omdat hij
in de clinch lag met de gemeente en hij is in
het Rif gebergte in Marokko gaan wonen. Voor
de verkoop had hij een enorm eisenpakket; er
mochten nooit honden komen, we mochten
geen bestrijdingsmiddelen gebruiken, niets
aan de tuin veranderen, na zijn dood wordt hij
begraven in de tuin. In de tuin is al een be-
graafplaats voor 10 mensen. Eén dag per jaar
heeft hij recht van over pad om daar een
ceremonie te houden. We hebben heel lang
met hem onderhandeld, hij had geen
computer of internet dus we kregen mooie
handgeschreven brieven. Uiteindelijk hebben
we overeenstemming bereikt. Hij is voor ons
de eerste kunstenaar.’
Je werkt er samen met verschillende mensen.
Had je ook behoefte aan een groep?
‘Dat niet zozeer, want alleen werken vind ik
heerlijk. Maar wel dat je in contact komt met
andere kunstenaars, die heel anders in het
leven staan, die dingen op een heel andere
manier bezien en beschrijven. We hebben al
een eerste artist in residence gehad,
ontwerper Guido Marsille die bezig is met een
moderne uitvoering van de Groningse
Stijlkamer. Dat is inspirerend. Ook al heb ik er
niet direct iets aan in mijn werk, als
geestelijke verruiming is het heel interessant.
Daarnaast vind ik het ook fijn om een fysieke
plek te hebben, iets tastbaars waar je verant-
woordelijk voor bent en dat je verzorgt.’
In september waren in de kerk van Jubbega
(tijdens een satellietprogramma van Noorder-
licht) Dirk-Jans foto’s van de verbouwing van
MEEKIJKEN OVER DE SCHOUDER VAN.. DIRK JAN VISSER
net zo goed over hoe wij erop reageren. Het
gaat om mijn eigen onmacht, een gevoel dat
veel mensen denk ik delen. Ik heb het gevoel
dat de politiek alleen nog loze beloftes doet,
en dat het grote publiek nergens echt meer in
geïnteresseerd is. Welke impact heeft journa-
listiek dan nog? Wat voor zin heeft het om
verhalen te vertellen als je het gevoel hebt dat
je niemand bereikt? Ik zit midden in een... –
crisis is overdreven – maar ik vraag me wel af:
wat wil ik maken, wat wil ik vertellen?’
Je twijfelt ook over de rol van de fotojournalis-
tiek?
‘Ja. Soms heb ik het gevoel: what’s the point?
Je maakt een heftig verhaal, publiceert het
in de krant, maar wat gebeurt er mee? Onze
samenleving is zo in zichzelf gekeerd. Ik zag
laatst bij Brandpunt een shockerend verslag
uit Syrië. Als zo’n reportage in de jaren
negentig in Joegoslavië zou zijn gemaakt,
stonden de mensen op de barricades en werd
er vanuit de politiek iets gedaan. Nu kijken we
ernaar, denken wat erg en gaan vervolgens
trekken aan onze voordeur in het Groningse
landschap staat symbool voor grote maat-
schappelijke veranderingen. Dat je zelf onder-
deel van het verhaal bent, er middenin woont,
vind ik mooi.’
Voor het project Rise of Populisme leg je met
jouw serie ‘In de Polder’ de ontwikkelingen op
en rond de boerderij vast. Het Usquert project,
je terugtrekken in een utopie, is jouw manier om
om te gaan met het populisme?
‘Ja, we trekken ons letterlijk achter de dijk
terug. Alleen weet ik niet of ik dat fotografisch
kan vastleggen en of het ook nog begrepen
wordt. Natuurlijk zoek ik naar beelden met
een dubbele laag of een symbolisch waarde,
maar misschien ben ik wel de enige die dat
ziet of zo voelt. Het publiek ziet misschien
alleen het letterlijke plaatje: een sneeuw-
storm, een verbouwing. In die zin weet ik niet
zo goed wat ik met het project wil of kan.’
De andere fotografen hebben heel fotojournalis-
tiek werk gemaakt. In de foto’s die je tot nu toe
hebt gemaakt figureer je zelf ook. Waarom heb
je daarvoor gekozen?
‘Omdat het ook over mij gaat en over mijn
beleving. Het mooie van The Rise of Populism
is dat de projecten allemaal verschillende
facetten laten zien van het populisme, of het
nou The English Defence League is, of de
Roma. In die series herkennen we ook
elementen die in Nederland zichtbaar zijn,
zonder dat het daar direct over gaat. The Rise
of Populism gaat voor mij ook over onbehagen,
de vraag hoe je om kunt gaan met populisme.
Maar hoe fotografeer je je ergernis, je angst?
Daar kom ik nog helemaal niet uit. Ik voel me
op dit moment een vreemde eend in de bijt.’
Is het wel een onderwerp dat je kunt visualise-
ren? Jan Banning voelde ook de noodzaak om
iets met de opkomst van Wilders te doen en
heeft toen de serie National Identies gemaakt,
waarin hij als een essayist te werk ging. Hij
worstelde met hetzelfde: na drie foto’s had hij
zijn statement wel gemaakt.
‘Ja, daar loop ik ook tegenaan. Ik kan het
allemaal wel vertellen, maar fotograferen is
iets anders. Als ik alleen maar dat utopietje in
Usquert creëer en vastleg, is het eigenlijk ook
geen journalistiek meer.’
Ik vind het wel dapper dat je voor deze vorm en
onderwerp hebt gekozen. Je had ook een serie
over de Wilders aanhang kunnen maken, maar
je kiest ervoor om je eigen vertwijfeling te laten
zien.
‘Daar gaat het voor mij niet over. Natuurlijk
gaat populisme over de politiek, maar het gaat
MEEKIJKEN OVER DE SCHOUDER VAN.. DIRK JAN VISSER
met Status Undocumented. Dat is te gek, maar
ergens vind ik het allemaal ook gerommel in
de marge.’
Zelfs een gevierde fotograaf als Carl de Keyzer
die tientallen boeken en tentoonstellingen heeft
gemaakt noemt het gerommel in de marge. Als
je kijkt naar hoeveel tijd en geld de projecten
kosten en hoeveel het oplevert, niet alleen fi-
nancieel maar ook in bereik, dan is het peanuts,
zegt hij. Dat is nogal deprimerend.
‘Ja, dat gevoel heb ik soms ook. Daarom denk
ik er ook wel eens over om iets anders te gaan
doen. Dat moet dan wel iets zijn dat zin heeft.
Maar ik weet ook niet wat. Tegelijkertijd moet
ik ook niet zo klagen. Momenteel heeft ieder-
een zorgen over zijn baan, vrienden met een
vaste baan hebben ook stress. Ik heb geen
rooie cent, maar tegelijkertijd zat ik laatst nog
voor mijn werk in Canada, in Parijs, daarvoor
in Marokko. Ik denk bovendien dat ik gewoon
niets anders kan. In ieder geval niets waar je
hetzelfde genot en bevrediging uit haalt. En
waarbij je dezelfde vrijheid hebt.’
verder met de kerstinkopen. Ik vind dat heel
moeilijk.
Fotografie is ook nog eens een marginaal
onderdeel van de journalistiek. Het wordt
gebruikt om de krant er goed uit te laten zien.
Het gaat niet zozeer om het verhaal, maar het
is illustratief, het wordt als lokkertje ingezet.
Zelfs een project als Offside, dat goed wordt
opgepikt, heeft nauwelijks impact. Het wordt
gezien als mooi fotografisch project, maar
over de inhoud gaat het nauwelijks.’
Twijfel je ook over jouw toekomst als fotojour-
nalist?
‘Ja. Soms zie ik niet zoveel toekomst. Er zal
altijd behoefte zijn aan beeld, de fotojournalis-
tiek zal niet verdwijnen, maar of ik zelf
fotograaf moet blijven, betwijfel ik weleens.’
Maar het gaat toch best wel goed, bijvoorbeeld
met Offside?
‘Ja, dat is succesvol, maar ik heb bijvoorbeeld
nauwelijks opdrachten. Ik zit in zo’n niche van
een niche met een beeldtaal die nu niet heel
populair is. Ik heb net wel weer geld gekregen
van het Sem Presser Fonds om door te gaan