Mektuplar - Platon

8/9/2019 Mektuplar - Platon

1/29

DNYA KLASKLER DZS: 76MEKTUPLARMektuplar'n hazrlanmasnda, MEB Yunan Klasikleri dizisinde yaynlanan ikinci basks temel alnm ve eviri dili gnmz Trkesine uyarlanmtr.

Yayna hazrlayan : Egemen BerkzDizgi : Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A..

Bask : ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti.Aralk 1999

PLATONMEKTUPLAR(EPISTODAI)

eviren:rfan AHNBA75. yl cokusuyla...

Bu yapt, E. Chambry'nin Franszca evirisi temel alnarak evrilmi; J. Souilh

'nin Franszca veO. Apelt'in Almanca evirileriyle karlatrlmtr.

Hmanizma ruhunu anlama ve duymada ilk aama, insan varlnn en somut anlatmolan sanat yaptlarnn benimsenmesidir. Sanat dallar iinde edebiyat, bu anlatmn dnce eleri en zengin olandr. Bunun iindir ki bir ulusun, dier uluslarn edebiyatlarn kendi dilinde, daha dorusu kendi dncesinde yinelemesi;zek ve anlama gcn o yaptlar orannda artrmas, canlandrmas ve yeniden yaratmas demektir. te eviri etkinliini, biz, bu bakmdan nemli ve uygarlkdavamz iin etkili saymaktayz. Zeksnn her yzn bu trl yaptlarn her t

rlsne dndrebilmi uluslarda dncenin en silinmez arac olan yaz ve onun mimarisi demek olan edebiyatn, btn kitlenin ruhuna kadar ileyen ve sinen biretkisi vardr. Bu etkinin birey ve toplum zerinde ayn olmas, zamanda ve meknda btn snrlar delip aacak bir salamlk ve yaygnl gsterir. Hangi ulusun kitapl bu ynde zenginse o ulus, uygarlk dnyasnda daha yksek bir dnce dzeyinde demektir. Bu bakmdan eviri etkinliini sistemli ve dikkatli bir biimde ynetmek, onun genilemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemeyen Trk aydnlarna kran duyuyorum. Onlarn abalaryla be yl iinde, hi deilse, devlet eliyle yz ciltlik, zel giriimlerin abas ve yine devletin yardmyla, onun drt be kat byk olmak zere zengin bireviri kitaplmz olacaktr. zellikle Trk dilinin bu emeklerden elde edecei byk yarar dnp de imdiden eviri etkinliine yakn ilgi ve sevgi duymam

ak, hibir Trk okurunun elinde deildir. 23 Haziran 1941.Milli Eitim BakanHasan li Ycel

SUNU

Cumhuriyet'le balayan Trk Aydnlanma Devrimi'nde, dnya klasiklerinin Hasan li Ycel nclnde dilimize evrilmesinin, kukusuz nemli pay vardr.Cumhuriyet gazetesi olarak, Cumhuriyetimizin 75. ylnda, bu etkinlii yineleyerek, Trk okuruna bir "Aydnlanma Kitapl'' kazandrmak istedik.Bu erevede, 1940'l yllardan balayarak Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanandnya klasiklerini okurlarmza sunmaya baladk.

Byk ilgi gren bu etkinlii Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanmam -ancak Aydnlanma Devrimi yarda kalmasayd yaynlanacana kesinlikle inandmz- dnyaklasiklerini de katarak srdryoruz.


2/29

Cumhuriyet

MEKTUPLAR

Eski Yunanca zel adlarn yazl hakknda not

Yunan eserlerinin evirisinde tanr, insan ve lke adlarn, asllarndaki gibiyazmay uygun bulduk; bunun iin de bugn Avrupa lkelerinin hemen hepsinde kullanlan evriyaz yntemini aldk. Yunancann her harfi, aadaki cetvelde gsterildii gibi, tek veya ift harfle karlanmtr. "Th" ve "kh" gibi ift harfleri kullanmaya gerek vard; nk Yunancann Q'sn da, T 'n da "t" ile gsteremezdik, ikisini ayrmak zorunluydu. "X" iin de yalnzca "h" harfini alsaydk Yunancada bazan sesli harflerin nne gelen ( ' ) iareti ile karabilecekti."Ph" ift harfine gelince, Yunanca'nn F harfini Avrupallar teden beri byle gsterirler; eski Romallar da yle gstermiler; demek ki o harfin sylenii Romallarn "" harfinin syleniine tmyle uymuyormu.Romallar ve bugnk Avrupa lkeleri, Yunanca'nn X harfini de "x" ile gsterirler; ancak "x" harfi bizim alfabemizde yok; bu yzden "x" yerine "ks" ift harfin

i kullanmay daha uygun bulduk.Yunancada "y" harfi sessiz deil, sesli harftir ve "" okunmas gerekir. Ancak bu syleyi kesin de deil. Bugnk Yunanllar onu "i" diye okuyorlar.ift sesli harfleri de gene ift olarak gsterdik. Ancak (ou) yerine tek bir "u"koyduk; bu imdiki uluslararas evriyazda da byledir.

Yunan Alfabesi:A A H E N N T TB B Q Th X Ks Y YG G I O O F PhD D K K P P X KhE E ? L P R Y PsZ Z M M S S W O

BRNC MEKTUP

Platon'dan Dionysios'a.yilikler,Yannzda geirdiim uzun yllar boyunca, devlet ynetimi ilerinde herkesten ok bana bavurduunuz halde, btn nimetlerden siz yararlanyor, bense birok kara almayla karlayordum; ama, sizin yaptnz kyclklarn benim raz olmamla olabileceine kimsenin inanmayacan bildiimden, bu kara almalara, ar olmalarna karn, katlanyordum. Devlet ynetimini sizinle paylaanlar, ounu yardm ederek cezalardan kurtardm kimseler, bana bu yolda tanklk ederler. Birok kez, kesin ve tam erk vererek devletin bana getirdiiniz beni, bir dilenciye bile yaplmayacak aalamalarla yannzdan kovdunuz; bunca yl aranzda kaldm halde, hemen gemiye binip uzaklamam istediniz.Ben artk, beni insanlardan biraz daha uzaklatracak bir mr srmeye karar verdim. Sen de, ey Tyrannos Dionysios, yapayalnz kalacaksn. Gezim iin verdiin obol paray, sana bu mektubumu getiren Bakkheios geri verecektir. Bu para yolculuk giderlerimi karlayamayaca gibi, baka bir ie de yaramayacakt; onu vermek senin iin bir onursuzluk olaca gibi, kabul etmek de benim iin onursuzluk olurdu; onun iin kabul etmiyorum. Byle bir paray ha almsn, ha vermisin, senin iin hepsi bir. Onu al, dostlarndan baka birini sevindir, tpk beni sevindirdiin gibi! Ben senin nimetlerinden yeterince yararlandm.Burada, Euripides'in u szlerini yinelemek ok uygun der sanyorum; bir gn t

alihin deitiini grnce:

Yannda benim gibi bir adam bulunmasn isteyeceksin.


3/29

unu da anmsataym ki, tragedya airlerinin ounda, bir tyrannos, katilin elinde can verirken yle barr:

Ne talihsizim! lyorum; hibir dostum da yok!

Hibir tragedya yazarnn yaptnda paraszlktan len bir tyrannos grlmez.

te, sana akll kimselerin pek kt bulmadklar birka dize daha:

Ne lmllerin umutsuz yaamlarnda pek bulamadklar o parlak altnlar,Ne mcevherler, ne insanlarn ylesine deer verdikleri gm yataklar,Ne engin ovalarda ar baaklarn kendi kendine bittii tarlalar,Erdemli kimselerin dnceleri gibi parlak olamazlar.

Hoa kal. Bana ettiin byk hakszlklar bil de, bakalarna daha iyi davran.

KNC MEKTUP

Platon'dan Dionysios'a.

yilikler,Arkhedemos'tan rendiime gre, senin iin hibir ey sylemememi istediin gibi, dostlarm da, houna gitmiyecek ne bir ey yapmal, ne bir ey sylemeliymi.Bu yolda, yalnzca Dion'a izin veriyormusun. Oysa, bu "Dion'dan baka" szleri, dostlarm zerinde hibir etkim olmadn aka gsteriyor; bakalarnn, senin ve Dion'un zerinde, sandn gibi bir etkim olsayd, emin ol, bundan sen deyararlanrdn. Dion da, btn teki Helenler de. Her neyse, ben kendimi gl buluyorum, nk yaamma dzen veren aklmdr. Kratistolos'la Polyksenes sana, birtakm yanl eyler sylemi olmasalard, byle bir eyin szn bile etmezdim; ama, bunlardan biri Olympia'da benimle birlikte olan kimselerden birkann sana kar olduklarn iittiini sylemi. Belki de kula benimkinden daha delikmi; nk ben bir ey duymadm. Bundan byle, sana, herhangi birimiz iin buna

benzer eyler sylenecek olursa, bana mektup yaz; doruyu, ekinmeden, sahte birutan gstermeden bildiririm.kimize gelince, karlkl durumumuz udur, sanyorum: bizi tanmayan bir Helen(1) yoktur, diyebilirim; aramzdaki iliki de herkesin aznda. Emin ol, bunun,gelecekte de sz edilecektir; nk, nemi ve salm olduu n bakmndan bu ilikimizi birok kimse duyacaktr. Ne demek istiyorum? Ta gerilere giderek anlataym: bilgelikle erk, doa yasalarnca hep birleirler; hep birbirinin ard sragider, birbirini arar, hep bir araya gelirler. rnein Hieron'la LakedaimonyalPausanias'n sz edilince, insan, Simonides'in onlarla olan ilikisini, neleryaptn, onlara neler dediini ammsamaktan zevk alr; Korinthoslu Periandos'la Miletli Thales'i; Perikles'le Anaksagoras' birlikte vmek artk gelenek olmutur; Kroisos'la Solon gibi bilgeler de yce hkmdar Kyros'la birlikte anlmaktadr. airler de byle yapyorlar: Kreon'u Teiresias'la; Polyeidos'u Minos'la; Agamemnon'u Nestor'la; Odysseios'u da Palamedes ile birletiriyorlar. Yanlmyorsam, ilk insanlar da Prometheus'la Zeus arasnda bunlara benzer bir iliki bulmulardr; airlerin gsterdiine gre, bu yiitler, ya nefretle birbirlerinden ayrlyor ya da dostlukla birleiyorlar; kimi zaman dost, kimi zaman dman oluyorlar; kimi eylerde anlayor, kimi eylerde de anlaamyorlar.Bunlar sylemekten amacm, biz ldkten sonra da adlarmzn azlarda dolaacan anlatmaktr; bunu, aklmzda tutmamz gerek. Bana yle geliyor ki, geleceidnmek boynumuza bortur. Kimi sradan kimseler, bir doa yasasyla, bu skntya gelemiyorlar; oysa en iyiler, gelecek kuaklarca iyi tannmak iin ellerinden geleni yapyorlar. Ben burada, llerin bu dnyada olup bitenleri sezdiklerini gsteren bir tant gryorum: en gzel ruhlar bunun byle olduunu, en kt ruhlar da byle olmadn haber veriyor; ama, tanrsal kimselerin szlerine, bak

alarnnkinden daha ok nem vermeliyiz.O szn ettiim eski insanlarn, aralarndaki ilikileri dzeltmek ellerinde olsa, nlerinin imdikinden daha iyi olmas iin ellerinden geleni yapacaklarndan


4/29

kuku duymuyorum. Bizim aramzda da, ayplanabilecek bir ey gemise, bunu, Tanr'nn da yardmyla eylemlerimiz ve szlerimizle dzeltmek henz elimizdedir;bakalarnn felsefe zerinde edinecekleri doru kan da, ilikilerimizde kusurolmazsa, daha uygun olacaktr; birbirimize kar kt davranrsak, bunun tersinibeklemeliyiz. Bu noktaya dikkat etmekten daha kutsal bir ey olmayaca gibi, onu savsaklamak da dine aykr davranmak olacaktr.imdi sana bunu nasl yapabileceimizi, doruluun bizden ne beklediini anlatac

am. Sicilya'ya felsefeyle uraan kimselerin kat kat stnde olduum nyle geldim; Syrakusa'ya gelince, benim sayemde ounluun da felsefeye sayg gstermesi iin senin bu nm deerlendirip anlayacan ummutum. Umudum gereklemediyse, nedeni biroklarnn sand gibi deildir; bu, daha ok, bana gvensizliinden; beni uzaklatrp yanna bakalarn ararak niyetlerimin ne olabileceini aratrmak istemenden ileri gelmitir. te bundan trdr ki, birok kimse,beni aa grdn, baka ilerle uratn her yana yaydlar. Bundan bylene yapacamz sana imdi syleyecek, karlkl durumumuzun ne olaca konusunda sorduun eylere de yant vereceim. Felsefeyi hepten aa gryorsan, onu bir yana brak; bakasndan rendiin ya da kendi kendine bulduun bir retivarsa, ona balan; yok, benim retimi iyi buluyorsan, bana byk sayg gstermelisin. Balangta olduu gibi, bugn de ilk adm sen at, ben de arkandan gelir

im; beni sayarsan, ben de seni sayarm: beni aa grrsen, susarm. unu da ekleyeyim ki, beni sayar, bunda da ilk adm sen atarsan, herkes felsefeyi saydn dnecek ve birtakm baka dnceleri de tanm olduundan, birok kimselerce filozof olarak tannacaksn. Ama senden hibir sayg belirtisi grmeden, seni ben sayarsam, zenginlii seven, zenginlik peinde koan bir adam olarak tannrm ki, bu duruma gzel bir ad vermediklerini ikimiz de biliriz. Szn ksas, beni sayarsan, bu, sana da onur getirir, bana da; ben seni sayarsam, bu ikimiz iin de onursuzluk olur. Bunun zerinde daha ok durmayacam.O kk krenin (2) tam olmadn Arkhedemos dnnce sana gsterecek; daha nemli, daha Tanrlk olan ve Arkhedemos'u yant alsn diye gnderdiin teki konuyuda sana anlatacaktr. Arkhedemos'un sylediine baklrsa, LK'in z konusundaiyi aydnlatlmam olduundan yaknyormusun; anlataym; ama bunu, mektubum "denizin ya da karalarn bir kesinde" kazaya urayp yiterse, biri okuyup anlam

asn diye pek ak yazmayacam.Btn eyler, her eyin hkmdarnn evresinde dner; her eyin sonu, gzel olan her eyin nedeni, odur; ikincinin evresinde, ikinci eyler bulunur; ncnnevresinde de nc eyler. nsan ruhu, kendisine yaknl olan eyi gznnde tutarak, bu ilkelerin zn bilmeye can atar; ama hibir ey onu doyurmaz. O szn ettiim hkmdarla varlklara gelince, onlara benzeyen bir ey yoktur. Bunun zerine ruh; "peki, bunlarn zleri nedir?" diye sorar. te, ey Dionysios'laDoris'in olu; ite bu soru, daha dorusu, ruhta neden olduu o dourma acsdr ki, ondan kurtulmadka geree erilemez.Bununla birlikte, bir gn bahede, defne aalarnn altndayken, bu soruya biryant dnm ve bunu kendin bulmu olduunu sylemitin. Ben de, bulduun doruysa beni birok szden kurtaracaksn, diye yant vermitim; onu bulan kimseye raslayamadm; o sorunun, beni her zaman uratrdn da eklemitim. Ama senya birinden duydun, ya Tanr'nn yardm seni doru yola gtrd, konunun tantlarn skca kavradn sandn; bunlar balamadn; imdi de gerekle hi ilgisi olmayan grnler evresinde bir oraya bir buraya gidip duruyorlar. Byle bir ey ilk olarak senin bana gelmi deildir. Beni ilk olarak dinleyenlerin hepsi, balangta, hep ayn aknlkla karlamlardr. Bundan, kimileri ok, kimileri de daha az glk ekerek kurtulmulardr. Ama kimse bu aknlktan aba gstermeden kamad gibi, hemen hemen kimse de kendini kolayca kurtaramamtr.Bu, gemite de, bugn de byle olduuna gre, "karlkl durumumuz ne olmaldr?" sorusuna bir yant bulmu oluyoruz, sanyorum. retilerimi, baka retmenlerden ders alp onlarnkiyle karlatrarak ya da kendin inceleyerek denediinegre, bu denemen ciddiyse, retilerim kafana yerleecek, onlara da, bana da, b

alanacaksn.Bu amaca nasl erieceiz? Bu sylediklerimizi nasl gerekletireceiz? yi ettin de, Arkhedemos'u gnderdin. Yanna dnp yantm verince, belki gene birtak


5/29

m yeni kukular iine deceksin. O zaman, akll davran da, Arkhedemos'u gene bana gnder; o da ykn alp yanna dner. ki kez byle yap, gndereceim yantlar da dikkatle incele; bak o zaman imdiki kukularn baka bir yne ynelmez mi? tlerimi gvenle yerine getir; ne sen bundan daha iyi bir alveri yapabilirsin; ne Arkhedemos bundan daha iyisine arac olabilir; ne de Tanrlarn daha ho karlayacaklar bir alveri vardr.Ama dikkat et; retilerim okumamlarn eline gemesin; ounluka, bunlardan d

aha sama bir ey olmayaca gibi, yetkili kimselerin bunlar karsnda duyacaklar hayranlk ve cokunluun da benzerini bulmak gtr. Bu retiler, uzun yllar boyunca yinelenerek, birok kez dinlenerek, ancak byk abalarla aklanabilir; altn da byle temizlenmiyor mu? Bundan dolay sana birey anlatacam, aacaksn: derslerimi dinlemi birok kimse var; bunlar iittiklerini anlayp belleyecek, her eyi herhangi bir biimde derinletirip ltkten sonra bir yargya varacak yetideler; imdi yalanmlardr; derslerimi dinleyeli de otuz yl oluyor; ite bu kimseler nceleri inanmadklar eylere, imdi inandklarn ve bunlar ok ak bulduklarn; nce inandklar eylere de imdi artk inanmadklarn sylyorlar. yi dn; dikkat et, retimi ok irkin olarak yaym olmaktanileride piman olmayasn! En saknmal davran, bir eyi yazmayp ezberlemektir; nk yazlarn, herkesin eline gemesi nlenemez. te bu nedenle ben, bu sor

unlar zerine bir ey yazmadm; Platon'un yazl bir yapt yoktur, olmayacaktrda. Onun olduu sylenen yaptlar, Sokrates'in, o gzel genlik andaki Sokrates'in yaptlardr. Hoakal; tlerimi dinle; bu mektubu defalarca okuduktansonra yak.Bu kadar yeter. Polyksenos'u sana gndermediime ayorsun. Onunla, Lykophron'la ve dp kalktn daha baka kimselerle ilgili olarak teden beri edindiimkanya gre, sen tartmada, yaradltan olan yetinle, ekime biiminle, onlarn hepsinden stnsn. Bu adamlar, eletirilere, kimilerinin sand gibi, pek yle gnlden deil, tersine, istemeye istemeye katlanyorlar. Bununla birlikte sen onlara bence iyi davrandn; onlar yetesiye honut ettin. Artk daha ounu sylemeyeceim; deerleri dnlecek olursa, ok bile syledim.Philistion'a gelince, gerekli grrsen onu istediin gibi altr; ama olabilirse Speusippos'a ver, ona gnder. Bunu senden Speusippos'un kendisi diliyor; Phil

istion da, izin verirsen, seve seve Atina'ya geleceine sz verdi bana. Ta ocaklarnda hapsettiin adam iyi ettin de kardn. Ailesi ve Aristo'nun olu Hegesippos konusundaki dileimi de sanrm bir yk saymayacaksn; nk mektubunda, bunlarn hibirine hakszlk edilmesine izin vermeyeceini yazyordun. Lysikleides'e gelince, dorusu, ilikilerimizi olduu gibi gsteren yalnzca o var; aramzda geenler konusunda hep iyi eyler, hep iyi szler sylyor.

NC MEKTUP

Platon'dan Dionysios'a.

Neeler,Byle demekle en iyi selam biimini bulmu mu oluyorum, yoksa gene her zamanki gibi, dostlarma yazdm mektuplarda kullandm o allm biimi koruyarak "yilikler" demek daha m iyi olacak? Tanr szcsne danmaya gelenler, senin, Delphoi'daki Tanr'y "Neeler!" diye selamladn ve unu yazdn sylyorlar:

"Neeler, ey Tanr! Tyrannos'un o sevinli yaamn srekli kl!"

Ben, Tanrlar yle dursun, bir insann bile byle selamlanmasn doru bulmam.Bir Tanr'nn byle selamlanmasn doru bulmam; nk Tanrlk hazdan, acdan uzaktr; dileim Tanr'nn zne aykr olur. Bir insann byle selamlanmasn doru bulmam; nk hazla ac ou zaman zararldrlar; ruhta engelik, unutkanlk, lgnlk ve yeinlik uyandrrlar. te selamlama zerine syleyeceklerim;

bunlar okuduktan sonra, sen gene istediin selam biimini se.Birok yerden iittiime gre, sarayna gnderilen kimi elilere, unu demisin:Bir gn benim nmde, "Sicilya'daki Helen kentlerinin yeniden kurulmasna yard


6/29

m edeceini; tyrannosluk yerine krall koyarak, Syrakusallarn boyunduruunugeveteceini" sylemisin. Ben de btn isteklerine karn, buna engel olmuum; ve sanki imdi ayn tasarlar gerekletirmesi iin Dion'u sktryormuum;elinden erki almak iin de, senin kendi dncelerini kullanyormuuz. Bu gibiszlerin sana bir yarar olur mu, olmaz m; bunu sen elbette daha iyi bilirsin,ama doruya aykr eyler sylemekle sanrm bana hakszlk etmi oluyorsun. Akropolis'te kaldmdan, beni Philistide ve bakalar, Syrakuzallarla cretli as

kerlere ktleyip durdular; dardakiler de, bir yanllk yaplnca, her szmdinliyorsun diye btn bu yanllklar bana yklediler; bu yetmez mi? Sen de ok iyi bilirsin ki, devlet ynetiminde kendi isteimle bir pay aldysam, bunu, yalnzca ilerini yrttm sandm zaman, ara sra, ta balangta yaptm vebirka nemsiz eyden baka, yasalarnzn yalnzca giri blmleriyle ciddi olarak uratm. Dahas, bunlara da, sen ve bakalar birok ek yaptnz. Bu girileri, kimilerinin gzden geirip dzelttiklerini iittim; ama benim biemimi anlayabilenler, hangi paralar benim, hangileri deil, yanlmazlar.Demin de sylemitim: beni Syrakusallara ve szlerine kanan baka kimselere ktlememenizi istediim gibi, kendimi o ilk sulamanza ve imdi de daha ar, daha yein olan ikinci sulamanza kar savunmak istiyorum. Byle iki ynden sulandma gre, kendimi iki ynden savunmak zorundaym. lk savunmam, devlet ynet

imini seninle paylamaktan gerektii gibi sakndm belirtmek; ikinci savunmamda, Helen kentlerinin yeniden kurulmasna yardm etmek istediin zaman, bir takm ynlendirmelerde bulunarak seni bu yoldan ben alkoymadm gibi, nne kanengelin de ben olmadm gstermek olacaktr. nce, o szn ettiim yaknmalarn birincisine vereceim yant dinle.Dion'la sen, beni Syrakusa'ya ardnz. Ben de geldim, Dion birok kez evindekalm olduum, bana bal bir dostumdu; yann verdii olgunluk ve g, bir para saduyusu olan kimselerin de kabul edecei gibi, o zaman karlam olduunsorunlar kadar nemli iler zerinde bir karara varabilmek iin gereken koullard. Sen ok gentin; grgn yoktu; ben de seni tanmyordum. ok gemeden (bundan tr, bir insan m, Tanr'y m, yoksa senin de yardm ettiin yazgy m sulayalm; bilemiyorum); Dion'u uzaklatrdn ve yalnz kaldn. Kendisine balolduum bir bilgeyi yitirdikten sonra, ortada birtakm ahlak bozuk kimselerle

dp kalkan, onlar dinleyen, devleti ynettiini sanan bir lgnn kaldngrnce, devlet ynetimini seninle paylar mydm sanyorsun? Bu durumda ne yapabilirdim? Devlet ilerinden elimi eteimi ekmek, kskanlarn kara almalarnakar nlem almak, ayrlk ve anlamazlklarnza karn Dion'la seni bartrmak iin elimden geldiince almaktan baka, ne yapabilirdim? Sizi bartrma yolunda hibir abay esirgemediimi sen de bilirsin. Sonunda binbir zorlukla ukarara vardk: lkeniz savata olduundan, ben gemiye binip Atina'ya gidecektim;bar olunca, Dion'la beni Syrakusa'ya aracaktn, biz de gelecektik. te Syrakusa'ya ilk kez geliimle, yurduma sevinli dnm arasnda olup bitenler.Bar olduktan sonra, beni ikinci kez ardn; ama anlamamza aykr olarak, yalnz gelmemi yazyor; Dion'u biraz sonra aracana sz veriyordun. te benbu nedenle gelmedim ve bu yzden Dion'u krdm; nk o, gitmemin ve szlerini dinlememin daha iyi olacan dnyordu. Bir yl sonra, bir ifte krekli geldi, senden mektuplar getirdi. Bu mektuplar, "Gelirsen, Dion'un ileri de dzelir, gelmezsen tersi olur," diye balyordu. Dostlarma, tandklarma, talya'dan, Sicilya'dan, senin ya da senin ynlendirmenle bakalarnn yazdklar ne ok mektup geldi; dorusu, sylemeye yreim elvermiyor. Bu mektuplarn hepsi, gitmemve sana gvenmem yolunda beni yreklendiriyordu. Bata Dion olmak zere, herkesde hi durmadan hemen yola kmam gerektiini dnyordu. Ben bo yere yamileri sryor; onlara bo yere, bizi dman grmek isteyen karaalmaclara dayanacak gte bir adam olmadm sylyordum. nk, bugn olduu gibi o zaman dagryordum ki, kiilerin, krallarn bile, zenginlikleri ne denli geni ve lsz olursa, zenginlerin zararl ve insan alaltan zevklerini paylamaya hazr, odenli ok dalkavuk, o denli ok korkun karaalmac trer, zenginliin ve erkinbaka nimetlerinin dourduu en byk ktlk de ite budur. Bununla birlikte, b

u dnceleri bir yana braktm; yola ktm, dostlarmdan hibirinin, btn servetini kurtarmak elimdeyken korkaklm yznden yitirdiini syleyerek beni sulamasn istemiyordum.


7/29

Syrakusa'ya geldiimde (o zamandan beri neler olduunu sen de biliyorsun) mektuplarnda sz verdiin gibi, nce Dion'u arman, onunla yeniden dost olman istedim; beni o zaman dinlemi olsaydn, nsezilerim beni yanltmyorsa, bu dostluksenin, Syrakusallarn ve teki Helenlerin yararna olacak; olaylar imdi olduundan bsbtn baka bir yn alacakt. Bundan sonra Dion'un malnn mlknn, senin de pek iyi tandn o yardmclarn eline braklmayarak, akrabalarna emanet edilmesini rica ettim; bundan baka da, Dion'a gnderilen yllk parann, ben

burada olduum iin, artrlacan sanyordum, indirileceini deil. Hibir dileimi yerine getirmedin, ben de gitmeye karar verdim. Bunun zerine, Dion'un maln mlkn satp, parann yarsn ona, Korenthus'a gndereceini, geri kalanblmn de oluna vereceini syleyerek beni kandrdn; o yl yannda kaldm. Verip de tutmadn daha baka szler de var ama, bunlar o kadar ok ki ksa kesmek daha iyi olacak.Dion'un onay olmadan hibir eyini satmayacan sylediin halde, btn mlkn sattn; stelik dorusu ok beenilecek adamsn; stelik hi de gzel, ustaca,doru ve yararl olmayan bir kurnazlkla, paray gndermeni istememem iin, sanki amacn bilmiyormuum gibi, beni korkuttun ve bylece szn tutma yolunda enparlak rnei vermi oldun. Ne Syrakusallar, ne de ben doru bulmadmz halde Herakleides'i srdn. Byle davranmaman iin Theodotes'le Eurybios'a katlarak

yalvardm. Sen de bunu frsat bilerek, uzun zamandr seni hi saymadm; sanki, byk bir su altnda bulunan Theodotes'le Herakleides'i cezadan kurtarmak zere elimden geleni yapmak iin bunlarn Dion'un dostlar olmalar yetermi gibi,yalnzca Dion'la ve onun dostlar ve akrabalaryla ilgilendiimi syledin.te devlet ilerinden aldm pay. Sana kar biraz souk davrandm gryorsan, nedeni btn bu yaptklarndr. Bunu byle bil ve ama. Beni erkinin bykl ekseydi de eski bir dostuma, senin yznden mutsuz olan bir arkadama, senden hi de aa olmayan bir adama srt evirip, doallkla para sevgisiyle senin gibi eri bir adam ona yeleyerek dediklerini yapsaydm, btn akll kimselerce alak bir adam olarak tannrdm. nk sana dnseydim, bendeki bu deime para sevgisinden baka hibir eye yorulamazd. te, sayende, aramzda bir "kurtdostluu" kuran, ayrlk douran olaylar.Bu szn ettiim konuyla sk bir ba olan ikinci noktaya geiyorum: bunda da

kendimi savunacam sylemitim. Beni iyi dinle: Bak bakalm, sylediklerim yalan m; dorudan uzaklaacak mym? Syrakusa'dan Atina'ya yola kmdan yirmi gn kadar nce, bahendeydik. Arkhedemos'la Aristokrites de bizimleydi. Sen, bugn olduu gibi o gn de, Herakleides'in ve bakalarnn karlaryla seninkilerden daha ok ilgilendiimi sylyor, sitem ediyordun. Sonra bu iki adamn nnde,Syrakusa'ya geldiimde, Helen kentlerini yeniden kurman salk verdiimi anmsayp anmsamadm sordun; anmsadm, bundan daha iyi bir ey yaplamayacandndm syledim. Bundan sonra sylenenleri de anmsamak gerek Dionysios. Sana, yalnzca bunu mu syledim; baka eyler de eklemedim mi, diye sordum. Sen de fkene kaplm ve beni aaladn sanarak (unu da syleyeyim ki, senin ozaman aalama sandn ey, bugn bir dlem olmaktan km, gereklemitir), istemeye istemeye glm, iyi anmsyorsan u yant vermitin: "Bana geometrimi reteceksin, ne reteceksin?" Verilecek yant tam dilimin ucuna gelmiken,kendimi tuttum; yurduma dnmeyi umduum yol, ak braklacak yerde, nemsiz bir szmle kapatlr diye korkmutum.Bunlar unun iin syledim: Barbarlarn yktklar Helen kentlerini yeniden kurmak ve tyrannosluun yerine krallk koyarak Syrakusallarn boyunduruunu gevetmek isteine engel olduumu syleyip bana kara alma; nk hakkmda, dncelerime bundan daha az uyan bir yalan syleyemeyecein gibi, yetkili bir mahkeme olsa, daha ak kantlar da getirerek seni rtebilirim; bu tleri sana benim verdiimi, senin de tutmadn gsterebilirim. O kurduklarmz gereklemi olsayd, bundan sana da, Syrakusallara da, Sicilyallara da en byk yararlar salam olacan aka gstermek de kolaydr. Ancak dostum, sylediklerini yadsrsan, davam kazanrm; aklarsan, Stesikhoros'un (3) bilge olduunu kabul etmive onun o dnne yknerek, yalandan doruya gemi olursun.

DRDNC MEKTUP


8/29

Platon'dan Syrakusal Dion'a.

yilikler,Olup bitenlerle candan ilgilendiimi, bunlarn bir sonuca varmas iin ok abaladm her frsatta aka gsterdim, sanyorum; byle davranm olmamn nedeni, her eyden nce gzel eylere beslediim sevgidir. nk, bence gerekten erdemli olan, erdeme gre davranan kimselerin, uygun olduklar onuru elde etmelerind

en daha doru bir ey olamaz. ok kr, iler imdilik yolunda gidiyor; ama dv, asl gelecekte ateli olacak. Bakalar, gzpeklikleri, hzlar ya da gleriyle kendilerini gsterebilirler; ama gerek, doruluk ve ruh yksekliine ve bu erdemlerle birlikte giden sekinlie gelince, hi kimse bunlara sayg duyanlarn stnln yadsyamaz. Bu sylediklerim ok aktr; ama kimilerinin (kimleri demek istediimi sanrm anlyorsun) baka insanlardan, insanlarn ocuklardanolduundan daha stn olmalar gerekir. Bizim grevimiz de, sylediimiz gibi insanlar olduumuzu gstermektir; bu, Tanr'nn da yardmyla kolay olacaktr. Bakalar, kendilerini tantmak iin lke lke dolamak zorundadrlar; ama sen yle bir durumdasn ki (byle bir ey sylemek abartma olmazsa) btn dnya gzlerini bir yere, o yer de sana evirmitir. Bylece btn gzler sana evrilmi olunca, sen, o eski zamanlarn nl yasa koyucusu Lykurgos'u, Kyros'u ve kiilikleri

yle yarattklar kurumlarla n salm o stn adamlar kendi kiiliinde yaatmaya hazr olmalsn; stelik unu da dn ki, burada, birok kimse, hemen hemenherkes, Dionysios ortadan kalknca, senin, Herakleides'in, Theodotes'in ve bakabyk kimselerin hrslar yznden ilerin bozulacan sylyorlar. Byle birhastala kimsenin tutulmamasn dileyelim; ama tutulan olursa, her eyin yolunda gitmesi iin hekimlik etmek sana der. Senin de benim kadar iyi bildiin bu eyleri yazmam belki gln bulursun; ama tiyatroda, ocuklarn el rpmalarylacoan oyuncular, dostlarnn alklaryla daha da coarlar; o dostlar ki, btnyreklendirmeleri, abalarndan ve iyilik isteklerinden ileri geliyor. imdiliksiz kendiniz aln, abalayn; bir eksiiniz olursa bize yazn.Burada her ey braktn gibi. Neler yapm olduunuzu, imdi neler yapp ettiinizi yazn. nk birok ey syleniyor ama, biz dorusunu bilmiyoruz. Lakedaimonya'ya, Aegina'ya, Theodotes'le Herakleides'den imdi birka mektup geldi. Yine

liyorum: burada birok ey duyuyoruz, ama orada ne oluyor, ne bitiyor, hibir ey bilmiyoruz. u noktaya da dikkatini ekmek isterim: kimileri, seni gerektii kadar iyicil bulmuyorlarm; unutma ki, ona buna ho grnmek devlet ynetimindensaylr; kurumlanmaksa kiinin yalnz kalmasna yol aar. Baarlar.

BENC MEKTUP

Platon'dan Perdikkas'a.

yilikler,Mektubunda dilediin gibi, Euphraios'a ilerinle uramasn ve btn zamann bunlara vermesini syledim. Szn ettiin konular zerinde, hele Euphraios'dan nasl yararlanacan konusunda sen dostuma da kutsal denen o tleri vermem doru olur. Euphraios'dan ok yararlanacaksn; nk daha gensin ve bu konuda genlie t verebilecek pek az kimse bulunur. Her devletin, her yaayan varlk gibi, kendisine zg bir dili vardr: demokrasi, oligari, monari (4), hep baka baka dillerde konuurlar. Birok kimse bunlar bildiklerini syler ama, gerekte(birka kiiyi bir yana brakalm) bu dilleri anlamaktan epey uzaktrlar. Tanrve insanlarla olan ilikilerinde kendi dilini kullanan, eylemlerini de buna uyduran her devlet geliir, yerinde kalr; baka bir dile yknecek olursa, ortadankalkar. Euphraios, sana, birok eyde olaca gibi, her eyden nce bu yolda yararl olacaktr; monariye yakan szleri bulmakta, sana, yanndakilerin hepsinden daha ok yardm dokunacan sanyorum. Onu bu yolda altrrsan, sen kendin yararlanacan gibi, ona da byk hizmet etmi olacaksn.Sana bu szleri sylediimi duyan bir kimse, belki yle der: "Platon, demokrasi

ye yararl olacak eyleri bildiini sylyor, ama halk toplantsnda konumak, en yararl tleri vermek elindeyken, kalkp da bir szck bile sylemedi." Onau yant verirsin: "Platon, yurdunda ok ge dnyaya geldi; halkn, yalanm a


9/29

talarnn etkisiyle, verecei tlerle elien birok eyi yapmaya alm olduunu grd. Hibir baar elde etmeden bo yere abalayacan dnmemi olsayd, halka, tpk bir baba gibi t vermekten son derece mutlu olacakt."O kimse de, bana t vermeye kalksayd benim gibi davranrd sanyorum. Yola gelmeyeceimi grnce benden uzaklar, benim ve ilerim zerinde t vermekten saknrd. Baarlar.

ALTINCI MEKTUP

Platon'dan Hermeias, Erastos ve Koriskos'a.

yilikler,Bana yle geliyor ki, yararlanmasn bilirseniz, eliak ve iyiliksever bir Tanr, size gzel bir yazg hazrlyor. nz de birbirinize yakn yerlerde oturduunuzdan, birbirinize en byk hizmetleri edebilecek bir durumdasnz. Hermeias'n her alandaki erki, sr sr at, baka sava hazrlklar ve zenginliine katt

altnlardan ok, salam huylu ve gvenilir dostlar edinmekle artacaktr. Erastos'la Koriskos'a gelince, yal olmakla birlikte unu ileri sreceim ki, o gzel idealar evrenine ulam olmakla birlikte kendilerini kt ve eri kimselere kar koruyacak baka bir bilime, kendilerini savunabilecek bir gce gereksinmeleri vardr; nk, yaamlarnn byk bir blmn bizim gibi, doru ve bozulmam kimseler arasnda geirdiklerinden, pek grgleri yoktur. Gerek bilimi savsaklamak zorunda kalmamalar, insan yaamnn gereksinmelerine gereinden ok nem vermemeleri iin, byle bir dayanaa gereksinmeleri vardr. Bu yetiyi (kendisini hi grmemi olmakla birlikte, anladma gre) doa vergisi yeteneiyle, grgnn salad bilgiyle Hermeias elde etmitir.Bu szlerle ne demek istiyorum? Erastos'la Koriskos'un huylarn iyice incelemekiin elime senden ok frsat gemitir Hermeias. unu syler, una gvence veririm ki, bu komularndan daha ok gvene deer bir kimse kolay kolay bulamazsn.

Onun iin, sana sylyorum, bunlara doruluun izin verdii lde balan; bununemsiz sanma. Erastos'la Koriskos da, Hermeias'a balanmal. Birbirinize bylece balannca, karlkl dostluk balarnz salamlatrn. nsanca eyler srekli olamayacandan, aranzdan biri bu birliinizi bozacak olursa, yaknlarnz buraya, bana ve dostlarma bildirin. Size buradan gelecek olan ve doruluklaonur konularna dayanan yantlar, ayrlnz ok nemli nedenlerle olmamsa, her trl byl sesleniten daha gvenli olarak, sizi birbirinize yaklatracakve nz de daha nce balam olan dostluu ve birlii yeniden kuracaktr. Bylece siz de, biz de, bilgelie elimizden geldiince uygun olarak davranrsak, gelecekle ilgili olarak sylediim bu szler gerekleecektir; byle davranmazsak... susuyorum; nk ben yalnzca iyi eyler konusunda gelecei haber veririm. Tanrlarn izniyle btn bunlar iyi bir sonuca vardracamz syleyebilirim.Bu mektubu, olabilirse, nz birden okumalsnz; olmazsa, ikier ikier, hemde elinizden geldiince sk okuyun. Bunu, doru da olaca gibi, bir szleme, balayc bir yasa sayn; ciddilikle, ama ciddiliin kardei olan incelik ve akaclktan uzaklamadan ant iin. Tanklarnz olan ve olacak her eyin ba Tanr'yla, ban ve nedenin gc sonsuz Babas olsun; gerekten filozofsak, bu gc sonsuz Baba'y gklerin iyiliini grm kimseler gibi ak olarak tanyacaz.

YEDNC MEKTUP

Platon'dan Dion'un akraba ve dostlarna.

yilikler,Sizin de Dion gibi dndnze inanmam gerektiini; eylem ve szlerimle size,elimden geldiince yardm etmemi istediinizi yazyorsunuz. u yant veririm: g


10/29

r ve istekleriniz gerekten Dion'unkiler gibiyse, abalarm sizinkilerle birletirmeye hazrm; deilse, uzun uzun dnmem gerek. Dion'un gr ve isteklerini size anlatabilirim sanyorum; hem de tahmin ederek deil; nk bunlar zerinde tam bir bilgim vardr. lk kez Syrakusa'ya geldiimde, krk yalarmdaydm;Dion, Hipparinos'un imdiki yandayd ve o zamanki dncesini bugne dek hi deitirmemitir. Dion, Syrakusallarn zgr olmalar ve kendilerini en iyi yasalara gre ynetmeleri gerektiini dnyordu. Onun iin, bir Tanr'nn Hippari

nos'a, Dion'un devlet ynetimi konusundaki dncelerine uygun dnceler esinlemi olmasna almamaldr. Bu dncelerin nasl olutuunu; gen ya da yal,herkesin bilmesi uramaya deeceinden, her eyi, ta batan alarak anlatmaya alacam. imdi bunun tam zamandr.Genlikte, ben de birok gen gibiydim. Kendi kendime davranabileceim gn gelince, hemen devlet ilerine atlmaya karar vermitim. Ama o zaman, bu alanda birok deime olmutu; kendimi u durum karsnda buldum: Birok kimse, o zamanki ynetime saldrm, ayaklanma km ve yeni ynetimin bana elli bir kii konmutu. Bunlardan on biri kentte, onu da Peiraieus'da grev almt; grevleri agorayla kentin ynetimini ilgilendiren ilerle uramakt. teki otuzuna, tam yetkiyle en yksek erk verilmiti. Bunlar arasnda tandklarm, akrabalarm vard; uygun bir i vermek zere beni hemen ardlar. Gen yam dnlecek olursa, h

i de ar olmayan birtakm dlemler kuruyordum: Bunlarn devleti, erilik yolundan doruluk yoluna getirerek yneteceklerini sanyor, ne yapacaklarn merakla bekliyordum. Oysa ok gemeden, eski dzeni sanki altn am gibi arattklarn aka grdm. Birok zorbalktan baka, o zamann en doru adam olduunu ekinmeden syleyebileceim yal dostum Sokrates'e de saldrdlar. Onu baka kimselerle birlikte, bir yurtta yakalamaya gndermek; bu yurtta lmle cezalandrp, Sokrates'i, istesin istemesin, siyasetlerine kartrmak istiyorlard. Sokrates onlar dinlemedi; onlarn byk sularna ortak olmaktansa, btn tehlikelere gs germeyi yeledi. Ben de, bu trl iddet olaylar ve buna benzer, bunlar gibi nemli daha baka zorbalklar karsnda tiksinti duydum; olup biten irenliklerden uzaklatm. Az zaman sonra, Otuzlar dt; kurmu olduklar ynetimbiimi de onlarla birlikte ortadan kalkt.Devlet ilerinde ve kentin ynetiminde pay almak isteini, biraz daha zayf olma

kla birlikte gene duydum. Birok karkln olageldii o zamanlarda da insanlar bakaldrmaya srkleyen birok ey oluyordu: kimilerinin, bu bakaldrmalarda, dmanlarndan gereinden ok c aldklarn grmek de alacak bir ey deildi. Bununla birlikte, lkelerine dnen srgnler ok yumuak davrandlar. Ama,nasl oldu bilmem, gl kimseler yine o Sokrates'i, dostumuzu, hi hak etmedii halde, iren bir biimde sulayarak mahkemeye srklediler; davay aanlar dinsiz olduunu ileri srdler; onu mahkm edenler de buna inandlar. Ve ite bu adam, kendileri srgnde ve ykma uram olduklar bir zamanda, kendileri gibisrgn dostlarndan birini yakalamay, dine aykr olacan syleyerek geri evirmi olan bu adam, ldrdler. Bu dzensizlikleri, devleti yneten kimselerigrdke, yamn ilerlediini de dndke, devlet ilerini iyi ynetmenin okg olacan anlyordum. Aslnda dost ve yandalar olmadka byle bir ey yaplamazd; kentimiz de, atalarmzn yntem ve greneklerine gre ynetilmediinden, elde hi dost ve yanda yoktu; yenilerini bulmaya gelince, bunun ne denli g olacan biliyordum. Bundan baka, yazl yasalar, yntemler ve grenekler bozulmu; ktlk de yle hzla ilerlemeye balamt ki, nceleri halk karn ele almay can ve gnlden isteyen ben, bu durum karsnda her eyin akntya kapldn grdmdem sanki sersemlemitim. Bununla birlikte, bu durumu iyiletirmek ve tm ynetim biimini deitirmek iin yollar aramaktan geri kalmyor, eyleme geebileceim an bekliyordum. Ama sonunda, o zamanki btn devletlerin kt ynetildiini anladm; nk ynetim, uygun koullar altnda yetkin olarak yeniden dzenlenemezse, yasalarnn iyilemesine hemen hemen olanak yoktur. te bunun iin, felsefeyi verken, ancak felsefenin yardmyla devletlerin ve kiilerin ynetiminde doruluk gsterilebileceini sylemi; bundan tr de, insan soyunun, bana ken belalardan ancak tam ve gerek filozoflarn ynetimi ele almas

yla ya da devletin banda olanlarn, Tanr'nn iyicilliiyle gerekten filozofolmalar durumunda kurtulabileceini belirtmitim.te talya ve Sicilya'ya, ilk olarak bu dncelerle geldim ve bu lkelerde "mu


11/29

tlu" denen yaam (talya ve Syrakusa yntemlerine gre ard aras kesilmeyen lenlerle dolu o yaam) hi beenmedim. Herkes karnn gnde iki kez tka basa dolduruyor; gece kimse yalnz yatmyor; herkes byle bir yaayn am olduu yolda yryp gidiyordu. Yaradltan ne denli stn yetileri olursa olsun, yeryznde hi kimse, genliinden beri byle yetimi olursa bilgelie eriemez; ll de olamaz. teki erdemler iin de aynn syleyebilirim. Yurttalar, her eylerini lgnca harcamak gerektiini dnr; btn abalarn ak cmblerine

vererek yiyip imekten baka bir eyle uramamak gerektiini sanrlarsa, hibiryasa, ne denli iyi olursa olsun, bir devleti rahata kavuturamaz. Byle devletler, tyrannosluk, oligari, demokrasi gibi birok ynetim biiminden gemek zorunda kalrlar; Siyasal erkin banda olanlar da, doruluk ve eitlik zerine kurulmu bir ynetim biiminin adn bile iitmeye katlanamazlar.te yukarda szn ettiklerimden baka, Syrakusa'ya geerken bunlar dnyordum. Ama bana yle geliyor ki, uursuz bir g, daha o zaman Dion'la Syrakusallarn bana ken ykmlarn tohumunu atmaya alyordu. Size, imdi ikinci kezolarak vermekte olduum tleri de tutmak istemezseniz, daha baka ykmlarn olagelmesinden de korkulur. Dion'la olan ilikilerimizde (Dion o zaman genti) ona insanlk iin en iyi eyin ne olduunu sylemek ve bunu gerekletirmesini istemekle tyrannosluun yklmas yolunda altm bilmiyordum. nk, keskin ze

kasyla her eyi, hele o zamanki szlerimi ok iyi kavrayan Dion, beni rasladm genlerin hibirinde grmediim bir anlay ve cokuyla dinledi; ve erdemi, zevk ve ehvetten kat kat stn tutarak birok talyan ve Sicilyaldan bsbtn baka trl yaamaya karar verdi. Onun bu tutumu karsnda, tyrannosluk yandalarnn duyduu nefret de, Dionysios lnceye kadar gitgide artt.Dionysios lnce, Dion, gerek felsefeyle edinmi olduu dncelerin bakalarnda da bulunabileceini dnd ve byle dncelerin bakalarnn kafalarnda dayer etmi olduunu grd; bunlar, saylar az olmakla birlikte, yine ufak bir topluluktu. Dion, Tanr'nn yardmyla, Dionysios'u da bunlarn arasna katabileceini sanyordu; bylece Dionysios da, teki Syrakusallar da szle anlatlamazbir mutluluk iinde yaayacaklard. Bundan baka Dion, benimle olan ilikisinin,kendisinde nasl en iyi, en gzel bir mr srme isteini kolayca uyandrdnanmsayarak, ibirlii etmem iin, her ne olursa olsun, hemen Syrakusa'ya gelme

m gerektiini dnd. Byle yaama isteini Dionysios'da uyandrabilirse (ki bunun iin giriimde bulunuyordu) btn lkede, imdi olduu gibi kan aktmalara,idamlara, ykmlara yol amadan, gerek ve mutlu bir yaam salayabileceini umuyordu. Byle doru bir dnceyle, Dionysios'u beni yanna armas gerektiineinandrd; kendisi de bana adamlar gnderdi ve her ne olursa olsun, baka kimseler Dionysios'u etkileyerek onu en iyi yaam yolundan evirip baka bir yaayasrklemeden nce, Syrakusa'ya gelmemi istedi. Biraz uzatm olacam ama, bunubenden u szlerle diliyordu: "Tanr iyiliiyle elde ettiimiz bu frsattan daha uygun bir frsat bekleyebilir miyiz?" Sonra srasyla, talya ve Sicilya devletinin bykln; elindeki ynetim erkini; Dionysios'un genliini ve felsefeyle eitime gsterdii ateli hevesi ileri sryor; Dionysios'un yeen ve arkadalarnn benim her zaman ne srdm retiyi ve yaay kabul edeceklerini; Dionysios'u etkilememize yardm edebileceklerini ekliyordu. Szn ksas, byk devletleri ynetenlerin felsefeyle uraan kimseler olmasn istiyorsak, bunu ancakimdi gerekletirebilirdik; byle bir frsat bir daha elimize gemezdi. te Dion beni bu ve buna benzer baka szlerle kkrtyordu. Bana gelince, bir yandan genler beni kayglandryor, nasl bir yol tutacaklarn dnyordum; nk,genlik anda istekler abuk deiir, sk sk birbirine kart yollar tutar;bir yandan da, Dion'u tanyor, olgun yana, huyunun yaradltan olan salamlna gveniyordum. te bylece bu dncelerimi karlatryor, yola kaym m, Dion'un szlerini dinleyeyim mi, dinlemeyeyim mi diye bocalyordum. Sonunda, yasalar ve devlet ynetimi konusundaki dncelerimin gereklemesi yolunda bir adm atlacaksa, bunun imdi denenebileceini dnerek gitmeye karar verdim; yeterince inandrmam gereken yalnzca bir kii vard; bunu baarabilirsem, her eyyoluna girecekti.

te yurdumu bu gibi dncelerle braktm; bakalarnn ileri srd nedenlerle deil. Her eyden nce kendime, yalnzca konuup ie girimekten ekinen bir adam gibi grnmekten ve gerekten ciddi tehlikeler geirmekte olan Dion'un konuk


12/29

severlik ve dostluuna srt evirmi olacamdan utanyordum. Dion'un bana birykm gelseydi. Dionysios ya da baka kartlarnca kovulsayd da srgn olarakyurdumuza gelip bize unlar syleseydi: "Ey Platon! te srgn olarak yannageldim; dmanlarma kar kendimi korumak iin eksik olan ne yaya askerlerdi, ne de biniciler; bana gereken senin o inandrc szlerindi; Platon, genleri erdem ve doruluk yoluna gtren, onlar dostluk ve arkadalk balaryla birletiren szlerin. Bilirim, sen bunda herkesten ustasn. Byle bir yardm benden esir

gedin; ben de ite Syrakusa'y braktm, buraya geldim. Ama sen asl benden deil, o hep gklere kardn, bakalarnn deer vermediini sylediin felsefeden utan. nk bana srt evirmi oldun. Megara'da olsaydm da, yapmak istediimeylerde seni yardma arsaydm; eminim, gelirdin; nk gelmezsen, kendini insanlarn en deersizi sayardn. Ama imdi yolculuun uzunluunu, yolun glklerini, yorgunluu ileri srerek, herkesin seni "korkak" diye ayplamasndan kurtulacan m sanyorsun? Hayr Platon, hayr; bundan kurtulamayacaksn." Evet, Dion bu szleri syleseydi, bu yaknmalarn karlayacak uygun bir yant bulabilirmiydim? Hayr. te, insanca nedenlerin olabilecei denli aklc ve doru nedenlerle yola ktm ve yine bu nedenlerle ne ilkelerime, ne de huyuma uygun bulduum tyrannosluk altnda yaamak zere, bana onur vermekten hi de geri kalmayan kendi asl ilerimi braktm. Yola kmakla konuksever Zeus'a vicdan borcumu dem

i, felsefenin ayplanmasn da nlemi oluyordum. nk geveklik ve ekingenlik gstererek korkaklkla sulanmay gze alsaydm, felsefe gerekten alalacakt.Uzatmayaym; Syrakusa'ya gelince, Dionysios'un saraynn batan baa karklklar iinde olduunu grdm; Dion'a da tyrannosluu ele almak istiyor diye kara alyorlard. Onu, gcm yettiince savundum; ama gcm de pek yle byk deildi.Aa yukar ay sonra Dionysios, Dion'u tyrannoslua kar birtakm hrslarolmakla sulayarak kk bir gemiye bindirtti; utan verici bir biimde kovdu.Dion'un dostlar, bizler korkmaya baladk: Dionysios, Dion'la ibirlii ettiimizi ileri srerek herhangi birimizden c alabilirdi. Bana gelince, btn olup bitenlere neden olduumdan, Dionysios'un beni ldrtt szleri Syrakusa'da dolap duruyordu. Ama Dionysios, hepimizin byle rktn grnce, bunun daha ktsonular dourmasndan korktu; hepimize, hele bana, gene iyilikseverlikle davran

maya balad. Beni yreklendirmeye urayor, kendisine gvenmem gerektiini sylyor, kalmam iin steliyordu. Kaarsam, kendisi iin iyi olmayacan; kalrsam, bunun tersi olacan sylyordu. te, grnrde yalnzca bunun iin bana byle steleyerek rica ediyordu. Fakat tyrannoslarn ricalarnda zorun da yeri olduunu hepimiz biliriz. Kamam nlemek iin bir yol buldu: beni akropolise gnderdi, orada oturmam istedi. Ben burada olduka, hibir gemi kaptan, Dionysios gitmeme engel olmasa bile, ondan bu yolda bir buyruk almadan beni gemisine bindirip gtrmezdi; tccarlar da, snrlar bekleyen memurlar da, yalnz bama lkeden kmama izin vermez; beni yakalar, Dionysios'un yanna gtrrlerdi. Hem o zaman ortalarda gene birtakm szler, o ncekilere tmyle kart birtakm szlerdolayor; Dionysios'un bana artc bir sayg besledii syleniyordu. Bunun asl nedir? Dorusunu sylemeliyim, Dionysios huyuma ve davranma altka, bana daha ok balanyordu; ama kendisine, Dion'a olduundan daha ok sayg gstermemi; bana Dion'dan daha ok bal olduuna inanmam istiyordu; ve alacak eydir, bunu onur ve namusunu ilgilendiren bir konu sayyordu. stediini elde etmek iin en iyi yol, byle bir eyin olabileceini varsayarsak, benimle ok yakndan ilikide olmas, rencim olarak felsefe zerine vereceim dersleri dinlemesiydi. Ama bir trl karara varamyor; byle yaparsa zgrlnn snrlanacan,Dion'un tasarlarnn gerekleeceini syleyen kara almaclar dinliyor, korkuyordu. Ben, belki bir gn felsefeye uygun bir yaam sever umuduyla buraya ne iin geldiimi unutmuyor, her eye katlanyordum. Ama Dionysios dayand, btn abalarm alt etti.te Sicilya'ya ilk kez geldiimde, orada geirdiim ilk zamanlarda olup bitenler. Sonra Dionysios ivedi olarak beni gene ard; yurdumu brakarak Sicilya'yavardm. Niin geldim, nasl davrandm? Byle yapmam ne derece doru ve aklcyd

? Bunu, Sicilya'ya ikinci kez niin geldiimi renmek isteyenlere yant olmak zere sonra syleyeceim. nce, bu gibi durumlarda nasl davranlmaldr, onu gstereceim. nk mektubumda, ikincil konular yznden asl olan konuyu unutmama


13/29

lym. te syleyeceklerim:Salna zararl bir yaam srdren bir hasta, bir hekime danacak olursa, hekim ona nce yaayn deitirmesini sylemeli; hasta bunu dinlerse, ona bakmay ve t vermeyi srdrmelidir, deil mi? Ama dinlemezse, byle bir kimseye artk dndklerini sylemeyen adam, bence doru ve gerek bir hekimdir; byle yapmayansa korkak ve bilgisizin biridir. Yneten bir ya da iki kii olsun, her devlet iin de byledir. Devlet gerektii gibi doru yolda yrr de kendisini ilgile

ndiren bir nokta zerinde t isterse, akl banda bir adam ona bu d verir; ama doru yoldan tmyle uzaklaan, bunun izinden bile gitmek istemeyen, kendisine t verenleri lmle korkutarak ynetim dzenini olduu gibi brakmalarn, hibir eye dokunmamalarn syleyen devletlere gelince; bu devletler, kendilerine t verenlerin, hrs ve isteklerine boyun emelerini, bunlar her zaman enkolay, en abuk yolla doyurmak iin yollar bulmalarn isterlerse, onlara bu yolda t veren kimseler bence birer alaktan baka bir ey deildirler; bu isteklerine boyun emeyen kimseleri de gzpek sayarm.te dndklerimi syledim. imdi bana biri gelse de, zenginlik elde etmek yada ruh ve vcudunun bakmn salamak gibi yaamn ilgilendiren bir konuda dansa; gndelik yaamn gerektii gibi geirdiini ve bana sorduu konularda tlerimi dinleyeceini anlarsam, ona seve seve t veririm; onu bamdan savmak i

in geliigzel bir yantla da kalmam. Ama bana danmazsa, szlerimi de tutmayacan anlarsam, byle bir adama (olum bile olsa) kendiliimden t vermem; onu zorlamam da. Bir kleye t verebilir, bunu dinlemezse, zorla dinletirim. Ama(akllarn yitirmi deillerse) anam babam zorlayacak olursam, dine aykr davranm olurum. Onlar, kendilerinin holandklar, benim holanmadm bir yaam kurmularsa, onlar ne ayplayarak rahatsz ederim, ne de okayarak ve hrslarn (ki ben bunlara kaplmaktansa lm gze alrm) doyuracak yollar gstererekonlara hizmet ederim. Akl banda bir kimse de, lkesine byle davranmaldr.lkesi iyi ynetilmiyor mu; szlerinin boa gitmeyeceini, kendisinin de lm cezasna arplmayacan sanyorsa, konusun; ama en iyi ynetim biimini kurmak,ancak birtakm yurttalar srmek ve ldrmekle olacaksa, ynetimi deitirmekyolunda lkesini zorlamasn, sussun; kendisinin ve yurdunun esenlii iin Tanrlara yalvarsn.

te size vereceim tler: (Gen) Dionysios'a da babasnn bana gelenlerdenkurtulmas iin gndelik yaamn kendinin efendisi olabilecek bir yolda dzenlemesini; dost ve yanda edinmesini, Dion'la birlikte sylemitim. Babas, barbarlarn yakp yktklar birok Sicilya kentini geri alarak yeniden kurmu, ama bunlarn ynetimini, yabanclardan ya da kardeleri arasndan (kendisinden gen olduklar iin kendisinin yetitirdii, sradan kimseler olduklar halde her birinibirer ba yapt, yoksul olduklar halde byk zenginlikler elde etmelerine yardm ettii kardeleri arasndan) seecei dostlara emanet etmemi ve bu yzdenkendisine bal devletler oluturmay baaramamt. Bu devletleri kendi erkiyleibirlii etmeye ne inandrabilmi, bunu ne retebilmi, ne de iyilikler ya daaile balaryla byle bir eyi salayabilmiti. Bylece Dareios'tan (5) yedi kat aa olduunu gstermiti. Dareios, kardelerine ya da kendisinin yetitirdii kimselere deil, yalnzca o Medli idii ortadan kaldrmasna yardm etmi olanlara gvendi; lkesini, her biri btn Sicilya'dan daha byk olan yedi blmeayrd. O gvendii kimseler, kendisiyle de, birbirleriyle de kavga etmediler; ona bal i ortaklar oldular. Dareios, iyi bir yasa koyucunun, iyi bir kraln nasl olmas gerektiinin bir rneini verdi; nk, yapm olduu yasalar Pers devletini bugn de korumaktadr. Atinallara bakn; barbarlarn ele geirmi olduu birok Helen kentini geri aldlar; bu kentleri dolu bulup kendileri yerlemedikleri halde, altm yl egemenlikleri altnda tuttular; nk her birinde kendilerine bal birok dost edinmilerdi. Oysa Dionysios, btn Sicilya'y tek birdevlet halinde bir araya getirdiyse de, yalnzca kendisine gvendi, glkle tutunabildi; nk ok dostu ve bal yanda yoktu. Bir insann yannda byle adamlarn bulunup bulunmamas da erdeminin ya da dknlnn en kesin belirtileridir.

te Dion'la ben, (gen) Dionysios'a bu tleri veriyorduk. nk, babasnn vasilii altnda bulunmu olduundan, ne konumuna uygun bir eitim grm, ne de bu yolda bir ders almt. Dionysios'u, akrabalar ve kendi yandaki genler ara


14/29

snda erdem bakmndan birbirleriyle anlam dostlar edinmesi ve hele, ok gereksinmesi olduundan, kendi kendisiyle anlamas yolunda abalamaya yreklendiriyorduk. Doal olarak bunu aka sylemiyorduk; byle bir ey tehlikeli olabilirdi. Ama, kapal szcklerle, ona bir insann ancak bu ilkeleri gz nnde tutmakla kendisini ve ynettii kimseleri koruyabileceini; baka bir yoldan giderse,bsbtn ters sonulara varacan gstermek iin elimizden geleni yapyorduk. Kendisine gsterdiimiz yolda yrr; dnceyle, aklla davranrsa ve o zaman Sic

ilya'nn yklm kentlerini yeniden kurmak; bunlar, barbarlarn saldrlarnakar, kendisine ve birbirlerine balayacak olan bir devletler birlii durumunagetirmek isterse, babasndan kalan devleti iki katna deil, on katna karrd; nk, byle bir ey baarlrsa, Dionysios Kartacallar, Gelon'un yaptndan daha kolaylkla alt ederdi. Oysa babas, barbarlara vergi vermek zorunda kalmt.te yer yerde dolaan szlere, Dionysios'un inand ve bu yzden Dion'u srp,bizi de korku iine drd szlere gre, Dionysios'a kar kt niyetleri olan bizlerin ona sylediklerimiz, ona verdiimiz tler... Her neyse, birbiri ardndan gelen olaylarla dolu ykm bitireyim: Dion, Peloponnessos ve Atina'dan geldi ve byle yapmakla Dionysios'a bir ders vermi oldu. Kenti kurtarp, ikincikez Syrakusallara teslim ettii halde, Syrakusallar Dion'a; Dion, Dionysios'u

dersleriyle ynetmeye uygun bir kral yapmaya alt ve btn eylemlerinde kendisine uymasn istedii zaman Dionysios nasl davrandysa, yle davrandlar. Dionysios daha ok kara almaclara gveniyor; bunlar da, Dion'un btn abalarnn hedefinin tyrannosluu devirmek olduunu sylyorlard. Szde Dion, Dionysios'un felsefe aratrmalarna duyaca sevgi dolaysyla, ileriyle artk ilgilenmeyeceini, ynetimi kendi eline brakacan umuyormu; bylece ynetimi tmyleeline alacak, Dionysios'u da btn ilerden kurnazlkla uzaklatracakm. O zaman hedefe ulaan bu kara almalar, Syrakusa'da ikinci kez gene hedeflerine ulat; bunlar yayan kimseler de sama, irkin bir baar kazanm oldular.Bundan sonra olup bitenleri, imdiki ilerde yardmm isteyen sizlere sylemeliyim. Dion'un dost ve i orta olan Atinal ben, kavga ve anlamazlklar yerinebir dostluk kurarm umuduyla tyrannosun yanna geldim; ama kara almaclar benialt ettiler. Dionysios, bana onurlu konumlar vererek, paralar armaan ederek, be

ni kendi yanna ekmeye alt; Dion'u srmesini hakl gsterecek bir dost ve tank kazanmak istiyordu. Btn abalar boa gitti. Daha sonra, Dion yannda ikikardeiyle yurduna dnd. Aralarndaki dostluk felsefeden deil, byk kk deiik gizlere ermi kimseler ve konuklar arasnda olagelen ve birok dostluun kayna olan o olaan arkadalktan ileri geliyordu. te Dion'la birlikte gelenler byle dostlardand; bundan dolay ve Dion'a yurduna dnmek iin yaptklar yardmdan tr arkadalar olmulard. Ama Sicilya'ya geldikleri zaman, Dion'un,kurtarm olduu Sicilyallarn kara almalarna uradn, tyrannoslua gemekistemekle sulandn grnce, arkada ve konuklarna srt evirmekle kalmadlar; ellerinde silahlarla Dion'u ldrenlere yardm ettikleri iin, onun ldrmenleri (katilleri) de oldular. Bu irkin ve dine aykr ldry [cinayeti] ne saklamak, ne de anlatmak isterim: bunu, imdi olduu gibi, gelecekte de birok kimse vp duracaktr. Yalnzca Atinallar iin sylenenlerle, bu iki adamn kentimizi lekeledikleriyle ilgili olarak sylenenlere yant vereceim. unu ileri srebilirim ki, Dion'a srt evirmekle birok zenginlik, onurlu konum elde edebilecei halde bunu yapmayan da bir Atinalyd. nk bu ikisini balayan, sradan birarkadalk deil, e bir eitimden gelen bir dostluktu. Akll bir adam, ruh vebeden yaknlklarna deil, yalnzca bu trden dostlua gvenmelidir. Onun iin,Dion'un ldrmenleri yznden (bunlar deerli kimselermi gibi) kentimizi ktlemek hi de doru olmaz.Btn bunlar, Dion'un dost ve akrabalarna bir ders olsun diye sylyorum. Bananc kez dantnz iin, nc kez ayn tleri veriyor, ayn eyleri yineliyorum: Sicilya ya da herhangi bir devlet, dedii dedik hkmdarlara deil, yasalara boyun emelidir; ben byle dnyorum. Byle olmazsa, bu, ne isteklerine herkesin boyun emesini isteyenler, ne de boyun eenler ya da ocuklar ya da

ocuklarnn ocuklar iin iyi olur. Byle bir ie girimek zararl sonular dourur; byle kazanlar elde etmek isteyenler, sradan, baya ruhlardr; Tanrlk ve insanlk eyler arasnda, bugn de, gelecekte de iyi ve doru olan eyleri


15/29

ayrdedemeyen kimselerdir.te nce Dion'u, sonra Dionysios'u, nc olarak da bugn sizi inandrmak istediim ey... Zeus hakk iin, bu nc kurtarcmzn hakk iin beni dinleyin;sonra Dionysios'la Dion'a bakn: birincisi bana inanmad; bugn onursuzluk iinde yayor; ikincisi bana inand, onuruyla ld. nk, kendisi ve lkesi iin en gzel olacak eyi aratran kimse, bu yzden aclara bile urasa, doru ve gzel bir sona erer. Hibirimiz lmsz deiliz; bir kimse lmsz olursa, bilgisiz

lerin sand gibi hi de mutlu olmaz; nk ruhu olmayan bir ey iin sz edilmeye deer iyi ya da kt yoktur; yalnz ruh, gerek bedenle birletii, gerekseondan ayr olduu zaman, kt ya da iyi olabilir. Ruhun lmsz olduunu, bedenden kurtulunca sorguya ekileceini; byk cezalara arplacan bildiren o eskikutsal geleneklere gerekten inanmalyz. Onun iin, byk ldrler, byk erilikler ilemektense, bunlara uramak daha az kt saylmaldr. Zenginlik peinde koan, ruhtan yana yoksul olan bir kimse byle szleri dinlemez; dinlese, akl sra alay etmek iindir; kendisine yiyecek, iecek bulmak ve insan kle eden,adn, yanl olarak Aphrodite'den alan o onursuz zevklerini doyurmak iin, hiutanmadan, tpk yrtc bir hayvan gibi oraya buraya saldrr. O, eylemlerinindinsizliini, ldrlerinin getirecei ktl gremeyen bir krdr. Bu dinsizliini, yeryznde de yer altnda da, o binbir dknlkle dolu, yz kzartc y

olculuunda hep yannda srkler.Bu ve buna benzer baka szlerle Dion'u inandrdm. Onu ldrenlere kzyorsam,bu, en doru nedenlerden ileri gelmektedir. Dionysios'a kzgnlm da bir dereceye dek gene bundan dolaydr; Dion'u ldrenler, doruluu gerekletirmek isteyen bir adam ldrmekle, Dionysios da saltanat boyunca doruluktan uzak kalmakla, bana ve diyebilirim ki btn insanla en byk ktl etmilerdir. Oysa Dionysios'un erki vard ve felsefeyle erki ayn kiide gerekten birletirerek, u doru kany Helen olsun, barbar olsun herkese parlak bir biimde gsterebilir; herkesin kafasna iyice yerletirebilirdi. Devletler ve kiiler, yaamlarn doruluk yasalarna gre bilgelikle geirmezlerse, ister bu erdemleri yaradltan elde etmi olsunlar, ister dinli retmenlerin yntemleriyle doru olarak yetimi olsunlar, hibir zaman mutlulua eriemezler. te Dionysios'un ettii ktlk. teki ettikleri bununla karlatrlacak olursa, bence nemsizdir. Dion'u

ldrene gelince, o da bilmeden ayn ktl etti. nk, bir insann baka birinsandan olabilecei kadar eminim ki, Dion eline siyasal erki geirseydi, devleti bundan baka trl ynetmezdi: nce, Syrakusa'y klelikten kurtarr, temizler, zgr bir kadn gibi giydirir; kenti en iyi, en uygun yasalarla sslemek iinelinden geleni yapard. Sonra bunun ardndan yaplmas gereken eye geer, birok kimseyi Hieron'dan daha kolayca kovarak, bakalarn egemenlii altna alarakSicilya'y yeniden kurmak ve barbarlardan kurtarmak yolunda hibir abay esirgemezdi. Btn bunlar doru, gzpek, ll ve erdemsever bir adamn baardn gren birok kimse, erdemin deerini anlard. Diyebilirim ki, Dionysios beni dinleseydi, bu deer gene de herkese kabul edilir, herkes de bylece kurtulmu olurdu. Ama gerekte, bir daimon ya da alc bir Tanr, sizi yasalar ve Tanrlar aa grmeye, hibir eyden korkmayan bir bilgisizlik iinde yaamaya srkledi ve bilgisizlik, insanln bana ken btn belalarn kk salmasn salayan, onlarn bitmesine yardm ederek tohumlarn atanlara en ac meyveleri yetitiren o bilgisizlik, her eyi ykt, yok etti.Ama imdi, gelecekteki olaylarn hi olmazsa bu nc kez uygun gitmeleri iiniyi szler syleyebilirim. Bununla birlikte, Dion'un dostlar olan sizlere geneu t veririm: Dion'un yurt sevgisine, sade yaayna yknmekten geri kalmayn; onun yapmak istediklerini de, daha uygun koullar altnda siz gerekletirmeye aln; bunlarn ne olduunu syledim. Aranzda, babalarnz gibi Dorlarnkine uygun yaayamayp kendisini Dion'u ldrenlerin ve Sicilyallarn yaaynakaptrm olan biri varsa, onu yardmnza armayn; doru ve salam davranabileceini sanmayn. Byle olmayanlar, ister Sicilya'da olsunlar, ister Peloponessos'un herhangi bir blgesinde olsunlar, hemen Sicilya'ya yerlemeye, herkes iin eit yasalar altnda yaamaya arn. Bu yolda Atina'dan da korkmayn; orada

da, erdem bakmndan herkesten stn olan dostlarn ldrmeye cret edenleri tiksintiyle karlayan kimseler vardr.Ama bu nerilerim ancak daha sonra gerekleebilecekse, siz de imdi, her gn bi


16/29

rtakm ayrlklardan doan pek ok kavgayla urayorsanz; Tanr'nn iyiliiyledoru dnten azck olsun pay alm bir kimse unu anlamaldr ki, devrimlerin yol at belalar nlemek, ancak kazananlarn, savalarla, srgn ve ldrlerle kty ktyle karlamamalar; dmanlarndan c alma yoluna gitmemeleriyle olur; bunlar, kendilerini tutmal; kendilerini de, yenilenleri de doyuracake yasalar koymal; yenilenlerin, bu yasalar saymalar iin iki zorlama yolunabavurmaldrlar: sayg ve korku. Yenilenleri, onlardan stn olduklar iin, ya

salar zorla saydrabileceklerini gstererek korkutmal ve istediklerinin llolduunu, yasalara kendilerinin de boyun eme istek ve yetisinde bulunduklarngstererek, kendilerini onlara saydrmaldrlar. Yoksa, ikiye ayrlm bir devletin urayaca belalarn sonu gelmez; byle karklklar iinde bulunan devletlerde de ayrlklar, dmanlk, nefret ve gvensizlikler srer gider.yleyse, kazananlar gvenliklerini salamak istiyorlarsa, aralarndaki en nl Helenleri (her eyden nce yallarn) karlar, ocuklar olan en deerli, en nl, saysz atalar bulunan, hepsinin de yetesiye zenginlikleri olan Helenlerisemelidirler. Byle adamlardan ellisi de on bin kiilik bir kente yeter. Bunlar, yalvararak, onurlu konumlar vererek lkelerinden getirtmeli; Sicilya'ya geldiler mi, ne yenenlerin, ne yenilenlerin yararna olacak, ama btn yurttalara eit haklar verecek yasalar yapmalarn salamal; onlar bu yolda zorlamal, ant

iirmelidir. Yasalar yapld m, her ey u aadaki koula bal kalr: yenenler, yasalara yenilenlerden ok sayg gsterirlerse, devletin esenlii ve mutluluu salanm olur; btn belalar ortadan kalkar. Byle yapmazlarsa, tlerimizidinlemeyen kimselerle ibirlii etmek iin ne beni arn, ne de baka birini.Bu size verdiim tler, Dion'la benim, Syrakusa'ya beslediimiz sevgiden doan ve ikinci kez gerekletirmeye altmz tasarlarn kardeidir. lk tasarlarmz, herkesin iyiliini salamak iin, gene Dion'la benim, Dionysios'la birlikte gerekletirmeye uram olduklarmzdr. Ama insanlardan stn bir yazg,her eyi altst etti. Tanr'nn iyilii ve yazgnn yardmyla daha baarl olmak iin siz de abalayn.te Dionysios'un sarayna o ilk yolculuumun yksyle size vereceim tler... Bundan sonra yaptm yolculuu, Sicilya'ya geiimi, beni bu yola gtren akla uygun nedenleri, bunlarla ilgilenenlere hemen imdi anlatacam. Sicilya'da ge

irdiim ilk zamanlar, Dion'un dost ve akrabalarna verdiim tlere gemedennce anlatmtm. te ondan sonra olup bitenler: Dionysios'un gitmeme izin vermesi iin elimden geleni yaptm ve bar olduktan sonra (o srada Sicilya'da sava vard) yerine getirmek zere ikimiz de karlkl szler verdik. Dionysios, erkini glendirir glendirmez Dion'u da, beni de aracan syledi ve Dion'dan lkeden uzaklamasn, bunu bir srgn deil de bir yer deitirme saymasn istedi. Ben de ancak bu koullarla geri gelebileceimi syledim. Bar olunca, Dionysios beni ard; Dion'un bir yl daha beklemesini istedi. Bana gelince, neolursa olsun, kesinlikle gelmemi istiyordu. Sicilya'dan gelen haberlere gre, Dionysios felsefeye byk bir sevgiyle balanmt; onun iin Dion beni, Dionysios'un bu arsn geri evirmemem iin sktrp duruyordu. Bense, birok gencinfelsefeye byle sk sk balandn biliyordum ve hi olmazsa o zaman, Dion'la Dionysios'u dinlemememin daha iyi olacan dndm; ok yal olduumu, verilen szn tutulmadn ileri srerek yant verdim; Dion'u da, Dionysios'u da krdm.Bu sra, anlalan, Arkhytas Dionysios'un yanna gitmi (Sicilya'dan ayrlmadannce, Arkhytas ve Tarantolularla Dionysios arasnda konukluk ve dostluk balarkurmu, ondan sonra ayrlmtm): o zaman Syrakusa'da Dion'un konumalarn dinlemi kimselerle o konumalar bunlardan duymu baka kimseler, kafalar iyi kavrayamadklar bir sr felsefe dzgsyle dolu birtakm adamlar vard. Bunlar, Dionysios'un benim btn retimi dinlemi olduuna inanarak, bu dzgleri onunlatartmak istiyorlard sanyorum. Kendisine retilen eyleri kolayca kavrayan ve son derece kuruntulu olan Dionysios da, bu tartmalardan sanrm zevk alyorve yannda ilk kez bulunduum zaman, benden hibir ders almad ortaya kacaiin ok utanyordu. O zaman derslerimi niin dinlemediini de yukarda anlattm

. Yurduma sa salim dnp, yukarda sylediim gibi, Dionysios'un ikinci arsn geri evirince, sanyorum ki Dionysios bunu onuruna yediremedi; yaradl, huyu ve yaayn denediimden artk kendisini aa grdm ve darldm iin


17/29

sarayna gelmediimi sanacaklar diye korktu.Ama her eyi olduu gibi sylemem doru olacaktr: btn olup bitenleri iittikten sonra, felsefemi aa grecek ya da Tyrannos'un zeka gsterdii sonucuna varacak kimseler olacakm, benim iin hi nemi yok. Gerek u ki, Dionysios dileini nc kez yineleyerek, yolculuumu kolaylatrmak iin bir ifte krekliyollad. Arkhytas'n rencilerinden olan ve Sicilyallar arasnda en ok deerverdiimi sand Arkhedemos'u ve tandm baka Sicilyallar da birlikte gn

derdi. Hepsi de bana ayn haberi getirdi: Dionysios, felsefede alacak derecede ilerlemiti. Dion'a beslediim duygular, Dion'un da hemen gemiye binip Syrakusa'ya gitmemi istediini bildiinden, uzun da bir mektup gndermiti. Bunlar gz nnde tutarak yazm olduu mektup aa yukar yle balyordu: "Dionysios'tan Platon'a" ve o geleneksel hatr sormalarndan sonra dorudan doruya yle yazyordu: "Dileklerimi karlar, hemen imdi Syrakusa'ya gelirsen, Dion'un ileri istediin gibi dzenlenecektir, nk akla uygun eyler isteyeceinden eminim.Ben de hibir ey esirgemeyeceim; gelmezsen, ne Dion'un kendisi, ne de karlarn ilgilendiren iler istediin gibi dzenlenecektir." te bu konuda byle diyordu; mektubun geri kalan blmnden sz etmek yersiz ve uzun olur. Bundan baka, Arkhytas'dan da, Tarantolulardan da birok mektup alyordum; Dionysios'un felsefeye gsterdii sevgiyi vyorlar, gelmezsem onunla aralarnda kurmu olduum

dostluun bir daha yenilenemeyecek biimde bozulacan ve bu dostluun siyasetbakmndan hi de nemsiz olmadn sylyorlard. Her yandan dilekler karsnda kalmtm. Sicilya ve talya'dan beni kendi lkelerine ekmek istiyorlar; Atina'dansa, beni sanki yurt dna karmak iin yalvarp yakaryorlar; hep ayn gr ileri sryorlard: Dion'a, konuklarma, Tarantolu dostlarma srt evirmemeliydim. Bana gelince, nemli konularn konuulduunu duyan yetenekli bir gencin, en iyi yaaya sevgi balamasnda alacak bir ey olmadn dnmeye balamtm. Asl gerein ne olduunu anlamak, bu grevden kamamak; sylenenler doruysa gerekten ar bir sorumluluk altnda kalmamak gerekiyordu.Byle dnerek her eye gzm kapadm ve kaygyla, hi de uygun olmayan nsezilerle yola ktm; Sicilya'ya geldim. nc kadehimi, kurtarc Zeus'un onurunadkmem gerek; nk, ok kr kurtuldum. Bu kurtuluu, Tanr'dan sonra Dionysios'a borluyum. Birok kimse beni ldrtmek istedii halde, o saygl davrand,

buna engel oldu.Sicilya'ya geldiim zaman, nce yapmam gereken eyin, Dionysios felsefe iin gerekten yanp tutuuyor mu, yoksa Atina'da sylenenlerin asl yok mu, bunu aratrmak olacan dndm. Byle bir eyi anlamak iin, hi de deersiz olmayan bir yol vardr ki, bir tyrannosa kar kullanldnda ok iyi sonular verir; hele o tyrannos, Dionysios gibi gelir gelmez anladma gre, kafas iyi anlalmam retilerle dolu bir kimse olursa. Byle adamlara, felsefenin ne denli enginolduunu; zn, glklerini ve bekledii abay gstermek gerekir. Felsefeyegerekten yetenei olan, ona yaknlk duyan ve uygun olan kimse, tanrlk olduuiin, kendisine gsterilen yolu hayranlkla karlar ve var gcyle bu yola atlmak gerektiine, baka trl davranrsa yaayamayacana inanr. Bylece yola atlr, klavuzunu srkler ve amalarna ulamadan ya da artk bu yolda retmeninin yardmna gereksinmesi olmadan, kendi kendisine yryebilecek kadar g elde etmeden durmaz. Byle bir adam, hep byle bir ruh durumu iinde yaar; gndelik ileriyle urasa da, her zaman ve her eyde felsefeye ve kendisine ll davrand iin, renmek, bellemek ve dnmek yetilerini en iyi salayacak olan yaaya bal kalr. Bunun tersi olan bir yaay, onda tiksintiden baka bir duygu uyandrmaz. Ama gerekten filozof olmayan, tenlerini gnein yakt kimseler gibi yalnzca yzeyde kalan dnceleri olan kimseler, renecek epey ey olduunu, ok almak gerektiini ve ancak byle bir yaayla amaca eriileceinigrnce, byle bir almay g, dahas, olanaksz bulurlar; bu yolda alma yetisini de yitirirler. Kimileriyse, rendikleri eyleri yetesiye bildiklerine,yeni glklere katlanmaya gereksinmeleri olmadna inanrlar. Kendini geveklie brakan, hibir aba gstermeyen kimseleri denemek iin bundan daha ak, bundan daha gvenilir bir yol olamaz. Bu gibi kimseler, felsefenin istedii eyleri

yapamazlarsa, suu kendilerinde bulmaldrlar, retmenlerinde deil.te Dionysios'un yanna gittiim zaman bu anlattm ynteme bavurdum; ama konumu ayrntl olarak anlatmadm; aslnda bunu Dionysios da istemiyordu. Baka


18/29

retmenlerden ald derslerle, birok ey, birok nemli ey bildiini; bunlartmyle kendi mal kldn sanyordu. Daha sonra, benden rendiklerini toplayarak bir yapt yazdn, bunlar bsbtn ayr bir reti (kendi retisi) olarak gsterdiini bile iittim. Bunun zerinde kesin olarak bir ey syleyemezsemde, bakalarnn ayn konularda yazlar olduunu gerekten biliyorum. Ama kendilerinin ne olduunu bilmeyen kimselere nasl deer verebiliriz? Benim uratm eyler zerinde, bunlar benden ya da bakalarndan renmi ya da kendileri b

ulmu olsunlar, yaz yazan ya da yazacak olan kimselerin, bunlar anlamalarnnolanaksz olduunu syleyebilirim. Benim bu konuda yazlm bir yaptm yoktur,olmayacaktr da; nk bunlar, teki bilimler gibi sz kalbna sokulamaz. Bu konularla ancak uzun uzun uratktan, mrn bunlar dnmekle geirdikten sonradr ki, gerek, ruhta srayan bir kvlcm gibi parlar ve sonra kendiliinden geliir. retimi yaz ya da szle yapmak gerekseydi, bunu en iyi olarak benden baka kimse yapamayaca gibi, kt anlatrsam, kimse benden pek etkilenmeyecektir. Onu yazmam gerektiini, ounluun anlayaca gibi anlatabileceimi dnseydim, mrmde insanlara o denli yararl olacak retilerimi yazmaktan, herkesi nesnelerin z konusunda aydnlatmaktan daha iyi bir i grebilir miydim? Ama bunlar "kantlama" ad verilen yolla anlatmak insanlar iin iyi olmaz sanyorum; gerei, kk bir iaretle kendiliinden bulabilecek aznl, elbette bir yana b

rakmak gerek. tekilere gelince, felsefeyi yersiz ve haksz olarak aa grrler ya da en yksek bilgilere erdiklerini sanarak byk ve bo umutlara kaplrlar. Bu konu zerinde uzun uzun durmak istiyorum; ne demek istediimi anlatnca, belki bu szlerimi daha iyi anlarsnz. Bu konuda bir ey yazmay gze alanlar durduracak salam bir neden vardr. Buna birok kez iaret ettim; ama anlalan yinelemek gerekiyor.Bir varln bilgisini elde etmek isteyenler iin bilinmesi gereken ey vardr. Bilim drdnc eydir. Beinci olarak da, tannan, gerekte var olan saymamz gerekir. Birincisi ad, ikincisi kavram, ncs imge, drdncs de bilimdir. Bu sylediimi anlamak iin bir rnek verelim, her eyi bu rnekle karlatralm. Daire denen bir ey vardr; ad da imdi sylediim szcktr. Sonra, dairenin, ad ve eylemlerden kurulmu bir kavram vardr; btn ularnn odaa eituzaklkta olduu ey; ite yuvarlak, ember, daire denen eyin kavram. Bundan s

onra resmi izilen, sonra silinen; tornayla yaplan, sonra bozulan nesne gelir;oysa btn bunlarla ilgili olan dairenin kendisi bu deimelerin dndadr; nk o, ayr bir eydir. Drdnc ey, bu nesnelerin bilimi, aklla kavranmas veonlar konusundaki doru kandr. Bunlar ayn trdendir ve szde ya da madde biimlerinde deil, ruhta bulunurlar. Onun iin bunlarn daireden ve demin szn ettiim o eyden baka bir zde olduklar aka grnr. Bunlarn yaknlk vebenzerlik bakmndan beinciye en ok yaklaan, aklla kavramadr; tekiler daha uzaktr.Ayn ayrmlar, dz ve yuvarlak biimlerde, renklerde, iyide, gzelde, doruda; insann yapt ya da doann oluturduu cisimlerde, ate, su ve bunlara benzerher ede; btn hayvanlarda, ruh durumlarnda, eylemlerde, edimlerde vardr. Nasl olursa olsun, bu drt e kavranamazsa beinci de tam olarak bilinemez. unuda ekleyin ki, bu drt e, dilin kendisindeki yetersizlik yznden, her nesnenin zn olduu gibi niteliini de anlatmaktadr. Onun iin akll bir kimse dncelerini dile emanet etme tehlikesini gze almaz; hele dil, yazyla olaca gibi, donmu bir biim alrsa.Ama biz gene, demin sylediimize dnelim: Bunu iyi anlamak gerektir. Geometrideizilen ya da tornayla yaplan dairelerin her biri, beinciye kart olan eylerle doludur; gerekten, btn blmlerinde dz izgiye yaklamaktadr. Oysa asldairede, kk olsun, byk olsun, zne kart hibir e yoktur, diyoruz. Gene diyoruz ki, bu biimlerin adnda da hibir deimezlik yoktur; bugn yuvarlakdediimiz biimlere dz, dz dediimiz biimlere yuvarlak dersek, kim ne diyebilir? Bu adlar bylece deitirip kart anlamlarda kullanrsak deimezlikleri de azalmaz. Kavram (yani tanmlama) iin de byledir; ad ve eylemlerde olduuna gre, onda da kesin olarak deimez bir ey yoktur. Drt enin her birinin beli

rsiz olduunu gstermek iin binlerce kant vardr; ama bunlarn balcas biraznce sylediimizdir; z ve nitelik olarak iki ilke bulunduuna, ruhun da tanmak istedii nitelik deil z olduuna gre, drt enin her biri dnce ya da o


19/29

laylarla, ruhun istemediini nne koyuyor; izilen ya da gsterilen her nesneyide duyular kolayca rtebileceinden, herkes kuku ve kararszlk iinde kalyor. Onun iin, kt bir eitim yznden gerei aramadmz, nmze kan ilkimgeyle yetindiimiz eylerde, bize sorulana yant verirken birbirimizle alay etmiyoruz; nk bu drt eyi para para etmek ve rtmek elimizdedir. Ama bizebeinci eyle yant verilmesini ve bunun anlatlmasn istersek, rtme yetisi olan herhangi bir kimse bu yetisini kolaylkla gsterebilir; dinleyenlerin o

unu, retisini, sz, yaz ya da yantlarla anlatan kimsenin, yazdklarn ya dasylediklerini hi anlamadna inandrabilir; nk asl rtlen eyin, konuann ya da yazann ruhu deil, o drt eden her birinin zde kusurlu olan yaps olduu her zaman bilinmez. Bilim, ancak bu drdn inceleye inceleye, birinden tekine karak ya da inerek, binbir glkle elde edilebilir; o da tannmasistenen nesneyle tanyan akln iyi olmalar kouluyla. Tersine, birok ruhun bilim ve tre denen ey karsnda olduu gibi, yaradltan yetisiz olunursa ya dayeti bozulmusa, Lynkeus'un gzleriyle de olsa, hibir ey grmeye olanak yoktur. Szn ksas, bir kimsede nesneyle yaknlk olmazsa, ne renme, ne belleme kolayl ona bir ey gsterebilir; nk grebilmek iin nesneyle yaknlk ilk kouldur. Onun iin, herhangi bir eyi kolaylkla renip belleyen, ama doru vegzel olan her eye doal bir balants ve yaknl olmayan kimseler ya da ken

dilerinde bu yaknlk olup da her eyi glkle renen, belleyen kimseler, erdem ya da dknlk zerinde, renilebilecek btn gerei elde edemezler. Btnzn, ayn zamanda doru ve yanl ynlerini renmekten baka yol yoktur; bu da, bata sylediim gibi ok dikkat ve trl trl alma ister. Ancak adlar tanmlamalar, duyumlar, alglar birbiriyle karlatrdktan ve hrnln soru ve yantlar etkilemedii dosta tartmalarda evirip evirdikten sonradr ki,anlayn ve akln , insanlk glerinin ancak dayanabilecei bir aydnlkla parlar.te bunun iin, gerekten ciddi konularla uraan ciddi bir adam, dncesini yazmaktan ve ounluun anlayszlk ve hrnlna yemlik olarak atmaktan ekinecektir. Bundan u ksa sonucu karabiliriz: Birinin, rnein yasa yapann yasalar zerine ya da herhangi bir kimsenin herhangi bir konu zerine yazlarn grnce kendisi ciddi de olsa, yaptn ciddiye almadn ve dncesinin, kendis

inin en iyi yerinde gizli kaldn kabul etmeliyiz. Yok, dncesini ok ciddibirey olarak yazyla anlatmsa, o zaman bu adamn akln, Tanrlar deil ama lmller almtr, diyebiliriz.Asl konudan ayrlarak sylediim bu szleri, bu aklamalar dikkatle okumu olanlar, Dionysios ya da ondan daha byk ya da daha kk bir kimse, doann en eski, en yksek ilkeleri zerine bir ey yazmsa, bu yazlarn salam ders ve aratrmalara dayanamayacan kolayca anlarlar; szlerim de ilkten bunu gsterdi.nk byle olmasayd, Dionysios da bu gereklere benim beslediim saygy gsterir; bunlar yersiz ve yakk almayan bir yolla ortaya koymaktan ekinirdi. Bunlar unutmamas iin yazm olamaz; bu gerekler yle ksadr ki, ruh bir kez kavrad m, unutma dokuncas kalmaz. Dionysios gerekten byle bir ey yapmsa,bu, ya benim retimi kendi mal gibi gstermek ya da bu retimden pay alm olmakla kazanaca n dnerek, ondan pay alm gibi grnmek iindir. Verdiimbiricik ders btn gerekleri retmeye yetmise, sylediklerini kabul edebiliriz. Ama, bunu nasl baard? Thebaililerin dedikleri gibi: Zeus bilir. Ben, yukarda da sylediim gibi, retimi ona yalnzca bir kez anlattm ve sonra, sznbile etmedim.Olaylar olduu gibi renmek isteyenler, retimi, Dionysios'a niin ikinci, nc ya da daha ok yinelemedim; bunu anlamaldrlar. Acaba Dionysios, beni birkez dinledikten sonra, bunun yettiini mi sand? Benden nce bakalarndan rendikleri ya da kendi kendisine bulduklaryla gerekten yeter bilgisi var m; derslerimi deersiz mi buluyor; yoksa (nc olarak unu da dnebiliriz) bunlar kavrama yeteneinin dnda m? Kendisini bilgelik ve erdeme vererek yaamyor mu? retimi anlamsz buluyorsa, bunun tersini gsterecek ve bu konularda Dionysios'tan ok daha yetkili birok tanm var. Bu gerekleri kendi buldu ya da ren

diyse, bunlar zgr bir ruhun eitimine yardm edecek deerde buluyorsa, nasloluyor da (olaanst bir adam deilse), bu konularda kendisine klavuzluk edenbirini aa gryor? Onu ne iin aa grdn, imdi syleyeceim.


20/29

Biraz sonra, o zamana dek Dion'un mallarna dokunmam, gelirinden yararlanmasna izin vermi olan Dionysios, mektubunda yazdklarn tmyle unutmu gibi davrand; Dion'un ilerine bakanlara, Peloponessos'a hibir ey gndermemelerini buyurdu. Bu mallarn Dion'un deil, olunun olduunu; olu da kendi yeeni olduundan, yasa gerei onun vasisi saylacan sylyordu. te bu ana dek Dionysios byle davranmt. Bense felsefeye nasl bir sevgi beslediini anlamaya balyordum, kzmamak elimden gelmiyordu. Mevsim yazd, gemiler de limandan kyordu. Ben

, yalnzca Dionysios'a deil, kendime de, beni nc kez olarak Skylla boazngeip

"uursuz Kharybdis ile karlamaya"

zorlayan kimselere de kzmam gerektiini dnyordum.Dionysios'a, Dion'a kar byle aalamayla davranldka, yannda kalamayacam syledim. Beni yattrmaya alt; byle abucak gitmem, bu haberleri yaymam, onuruna dokunacandan kalmam diledi. stelediimi grnce, gezim iin gereken hazrlklar kendisinin yapamayacan syledi. Bense ilk kalkan gemiye binmek istiyordum: ok kzmtm; yolumda durulacak olursa her eyi gze almaya hazrdm; nk hibir suum olmad gibi, asl yaknan da bendim. Dionysios kalmak

istemediimi grnce, beni yolculuk mevsimi geinceye kadar alkoymak iin u hileyi dnd: Konumamzn ertesi gn yanma geldi ve u kurnazca szleri syledi: "Aramzda Dion ve onun karlar var; ayrlmzn nedeni de bu. Gel, bu engeli ortadan kaldralm. Sana olan saygmdan, bak Dion'a nasl davranacam: Maln mlkn kendisine vermek doru olacaktr: Peloponessos'da otursun, ama srgn olarak deil; kendisi, ben ve siz, dostlar bir anlamaya varnca buraya gelebilecektir; ama doallkla, bana kar koymamak kouluyla. Bundan sen ve dostlarnla Dion'un akrabalar sorumlu olacaktr: Dion da byle bir ey yapmayacana size sz verecektir. Payna den mal mlk, Atina ya da Peloponessos'ta sizin seeceiniz kimselere emanet edilecektir. Dion, bunlardan yararlanacak, ama izniniz olmadan bunlar alamayacaktr. nk Dion'a, byle byk zenginlikleri eline geirdikten sonra, bana bal kalacana inanacak denli gvenemiyorum.Daha ok sana ve senin dostlarna gveniyorum. te, istersen bu koullar altnda bir yl d

aha kal; gelecek mevsimde, Dion'un maln mlkn alarak gidersin. Dion da eminim, byle bir hizmet grdn iin sana minnet duyacaktr."Bu szleri epey canm skt; bununla birlikte dneceimi ve vereceim kararertesi gn kendisine bildireceimi syledim; anlatk. Yalnz bama kalnca, dndm, tandm, ne yapacam bilmiyordum. Aklma ilk gelen ey u oldu: Ya Dionysios verdii sz tutmak niyetinde deilse ve ben gittikten sonra Dion'a hemkendisi bir mektup gnderir, hem adamlarndan birouna yazdrr da, bugn banayapt nerileri bildirir ve kendisinin bunlar yerine getirmeye hazr olduu halde benim hi aldrmadm, Dion'un karlarn hi gzetmediimi sylerse; yaDionysios gitmemi istemiyorsa ve bu yolda hibir gemi kaptanna sylemeden, herkese, kendi isteine kar yola ktm duyurursa, sarayndan kanca beni gemisine alacak kimse bulunur mu? Byk bir talihsizlik olarak sarayna bitiik olan bahede oturuyordum; kapc da, Dionysios'dan buyruk almazsa, beni dar brakmazd. te yandan burada bir yl daha kalrsam, Dion'a durumumu ve ne yaptmanlatrdm: Dionysios da verdii sz azck olsun tutarsa, davranm pek gln olmazd. nk tam olarak hesaplanrsa, Dion'un serveti yz talanttan aa deildi. Ama olaylar dndm gibi durum alrsa, o zaman ben ne olurdum? Her neyse, bir yl daha sabretmek, Dionysios'un hilelerini olaylarn yla ortaya koymak gerektiini dndm.Bu karara vardktan sonra, ertesi gn Dionysios'a unu dedim: "Kalyorum, ama rica ederim beni Dion'un btn ilerinin sorumlusu sayma. Ona ikimiz de mektup yazalm, kararmz bildirelim; bir diyecei var m, yok mu, soralm. lerinin baka trl ele alnmasn istiyorsa, hemen yazsn. imdilik bir ey deitirmeyelim; her ey olduu gibi kalsn." te aa yukar bunlar syledim; ikimiz de byle davranmaya karar verdik.

Biraz sonra, gemiler yola koyuldu; ben de artk gidemezdim. O zaman Dionysios, Dion'un mlknn yalnzca yarsnn onun olduunu, teki yarsnn oluna kalmasgerektiini sylemeyi uygun buldu. Btn maln satacak, sattktan sonra da par


21/29

ann yarsn gtrmem iin bana verecek, teki yarsn da ocuk iin alkoyacakt. Bundan daha hakl bir dzen olamazd. Bu szleri beni aknlk iinde brakt; bir szck bile eklemeyi gln buldum. Yalnz Dion'un mektubunu beklememiz, bu deiiklii ona bildirmemiz gerektiini syledim. Ama Dionysios, bu konumamzdan sonra, Dion'un btn mlkn, hi aldrmadan, istedii kimselere, orada,burada, geliigzel satt; bana bir ey sylemeye bile gnl indirmedi. Ben de onun gibi davrandm; Dion'un ilerinin szn bile etmedim. Ne dersem diyeyim, bi

r ie yaramayacan biliyordum.te o zamana dek felsefeye ve dostlarma byle yardm ettim. Ondan sonra da Dionysios'la ben yle yaadk: Ben, kafesten umaya can atan bir ku gibi hep darlara bakyordum, o beni yattrmak iin elinden geleni yapyor, ama Dion'un mlknden bir ey vermiyordu. Bununla birlikte, btn Sicilya'ya birbirimizin dostuymuuz gibi grnyorduk. Bu sra, Dionysios, babasnn yaptnn tersine, askerlerinin cretini ksmak istedi. Askerler de kzd; hep bir araya gelerek bylebir eye katlanamayacaklarn, kar koyacaklarn bildirdiler. Dionysios zorabavurdu, Akropolis'in kaplarn kapatt; ama askerler, barbarlarn sava arklarn syleyerek, duvarlara saldrdlar; Dionysios yle korktu ki, istedikleriher eyi kabul etti; o sra toplanm olan peltastlarn (6) bile cretini artrd.

Btn bu karklklar Herakleides'in kard sz her yana abucak yayld.Herakleides de bunu haber alnca, kat, gizlendi. Dionysios onu yakalamak istiyordu, ama bunu nasl yapacan bilemiyordu. Theodotes'i bahesine artt; bende o sra oralarda geziniyordum. nce birbirlerine ne dediler, konumalarn iitmediimden bilmiyorum; ama Theodotes'in Dionysios'a yanmda sylediklerini biliyor ve anmsyorum: "Platon," dedi, "Herakleides'i kendisine yklenen sulara yant vermek zere buraya getirebilirsem, Dionysios da artk Sicilya'da kalmasnaizin vermemek gerektiini dnrse, hi olmazsa, kars ve ocuklaryla Peloponessos'a gidip Dionysios'a hibir zarar dokunmadan yaamasna ve gelirinden yararlanmasna izin versin diye Dionysios'u kandrmaya alyorum. Ona haber yolladm; imdi gene birini yollayacam. Belki ya ilk arm ya da imdikini dinlerde gelir. Dionysios'tan unu istiyorum, unu rica ediyorum: Herakleides'i krlarda ya da burada bulurlarsa, Dionysios baka bir karar verinceye dek, bana lk

eden uzaklatrlmaktan baka bir ktlk gelmesin." Sonra Dionysios'a dnerek,"Raz oluyor musun?" dedi. Dionysios, "Peki", dedi, "Onu senin evinin yaknndabulsalar bile, bana, bu karar verdiimizden baka hibir ktlk gelmeyecektir."Ertesi akam Eurybios'la Theodotes, byk bir tela ve heyecan iinde evime geldiler. Theodotes sze balayarak, "Platon!", dedi "Dionysios, Herakleides iin sana da, bana da ne sz vermiti, biliyorsun.". "Elbette!" dedim, "Ama imdi onu yakalamak iin peltastlar her yan aratryor; olaslkla, bulunduu yer de buradan uzak deil. Onun iin, kesinlikle bizimle birlikte Dionysios'a gelmelisin."Yola ktk; Dionysios'un sarayna geldik. ki arkadam ayakta durdu ve hibirey sylemeden alamaya koyuldular. Ben sze baladm: "Arkadalarm, Herakleides'e kar dnk anlamamza aykr olarak davranacandan korkuyorlar; nk, sanrm buralarda sakland anlalm." Bu szlerin zerine Dionysios atelendive byk fkeye kaplm kimseler gibi renkten renge girdi. Theodotes ayaklarnakapand; elini eline ald; byle bir ey yapmamas iin yalvard, yakard. Araya girerek, Theodotes'u yreklendirmek iin, "Emin ol, Theodotes!" dedim, "Dionysios dnk szne aykr bir ey yapmay gze alamayacaktr." Bunun zerine Dionysios, tam bir tyrannos bakyla, "Sana," dedi, "hi, ama hi sz vermedim". "Tanrlar hakk iin," diye yant verdim, "Theodotes'in yapmaman rica ettii eyiyapmamaya sz vermemi miydin?" Bunu syledikten sonra dndm, yanndan ktm.Dionysios, Herakleides'i aratt durdu; ama Theodotes, dostuna haberciler gndererek hemen gitmesini bildirdi. Dionysios, Teisias' peltastlarla birlikte ardndan saldysa da, sylediine gre Herakleides bunlardan biraz nce davranarak, Kartaca egemenlii altndaki topraklara snm.Bundan sonra, Dion'un mlkn geri vermemeyi teden beri kuran Dionysios, dman

m olmak iin bunu da bir neden sayd. Evimin bulunduu bahede, kadnlarn Tanrlar iin on gnlk bir tren yapacaklarn ileri srerek beni Akropolis'ten kard; bu on gn darda, Arkhedemos'un evinde geirmemi buyurdu. Ben oradayken,


22/29

Theodotes beni artt ve btn olup bitenleri nefretle karladn syleyerek, Dionysios'tan uzun uzun yaknd. Dionysios da, Theodotes'in evine gittiimirenince, aramzn bsbtn almas iin, o ilkine benzeyen yeni bir neden bulmu oldu. Theodotes arnca, gidip gitmediimi sormak iin birini yollad. Bende, "Elbette gittim!" dedim; bunun zerine, gnderdii adam: "yleyse, Dionysios, Dion'u ve dostlarn kendisine yelemekle ok kt davrandn sana sylememi buyurdu," dedi. te birini gndererek sanki Theodotes'le Herakleides'in dostu

, kendisinin de dmanymm gibi, bana bunlar syletti ve beni bir daha sarayna armad. Bundan baka da, Dion'un maln mlkn sap savurmu bir adamaartk iyilik etmek istemeyeceimi dnyordu.Ben artk Akropolis'in dnda, askerlerin arasnda yayordum. Kimi dostlarm ve yurttalarm Atinal uaklar, gelip beni buldular; dmanlarmn kara alp beni peltastlara ktlediklerini haber verdiler. Bunlardan kimileri de, beni yakalarlarsa ldreceklerini sylemiler. Bunun zerine kurtulmak iin bir yol dndm. Arkhytas'a, Taranto'daki baka dostlarma haber yollayarak durumumu anlattm. Onlar da, Sicilya'da grlecek resmi ileri olduunu ileri srerek, dostlarndan Lamiskos'la birlikte otuz krekli bir gemi gnderdiler. Lamiskos gelir gelmezaraya girdi; Dionysios'a, gitmek istediimi syleyerek, buna engel olmamasn rica etti. Dionysios raz oldu ve yol param vererek beni bandan savd. Dion'un

mlkne gelince; ben bir ey istemedim, o da bir ey vermedi.Peloponessos'a varnca, Olympia'daki oyunlar iin gelmi olan Dion'a rasladm; bamdan geenleri anlattm. O, Zeus'u tank tutarak, hepimizin (benim, akrabalarmn, dostlarmn) Dionysios'tan c almak iin hemen ie girimemizi istedi. Bizim almamz gerekiyordu; nk Dionysios bize kar, konukluk yasalarna aykr davranmt (Dionysios'un davrann byle adlandryor, byle gryordu); kendisinin almas gerekiyordu; nk, haksz olarak kovulmu, srlmt. Bu szleri zerine, dostlarm, raz olurlarsa, bu yola gtrebileceini syledim ve"Bana gelince, sen de bakalar da, beni Dionysios'un sofrasn, evini, Tanrlara sunduu eyleri paylamaya zorladnz; o da, belki birok karaalmacya inanarak seninle birlikte kendisine ve tahtna kar birok dnceleriniz olduunu sand halde, beni ldrtmedi, konua sayg gsterdi. Sizinle birlikte savaa giriemem; nk yalym. Bundan baka da, bir gn yararl bir i baarmak iin Di

onysios'la dostluunuzu yeniden kurmak isterseniz, aranzda bir ba olabilirim;ama siz birbirinize ktlk etmek istedike, baka kimselere bavurmalsnz," dedim. te, hibir baar elde etmeden Sicilya'ya yapm olduum yolculuklarn verdii zntyle byle konutum. Ama onlar beni dinlemediler; aralarn bulmak iin giriimlerime kulak asmadlar; onun iin, o zamandan beri olagelen ykmlarn sorumluluunu kendi zerlerine almaldrlar. Dionysios, Dion'un mlkn geri verseydi ya da onunla barsayd, insanca ilerin karsnda duyabileceimiz gvenle syleyebilirim ki, uradnz ykmlarn hibiri olmayacakt; nk, Dion'ubu yoldan kolaylkla evirebilecek isteim ve gcm vard. Ama onlar birbirlerine saldrdlar, her yere ykm getirdiler.unu da syleyebilirim ki; Dion'un istedii ey, benim ve her ll insann daisteyecei eydi: erkini, dostlarn ve kendi kentini gz nnde tutacak olursak, ynetim erkini ve yksek konumlar elde etmeyi, byk hizmetler grmek iin olmasayd, dnmezdi bile. Devlete kar tasarlar kurup, arabozucular toplayarak,kendisine ve arkadalarna zenginlikler salayan, ama kendini tutamayan, zevklerinin alaka klesi olan bir kimse; zengin olanlar dman diye ldrp, mallarn mlklerini alan, yardmc ve su ortaklarn da, bir gn yoksulluunu yzne vurmasnlar diye, bu yolda kkrtan bir insan, sanrm byle davranmaz. Aznln maln mlkn birtakm kararlarla ounlua datt ya da daha kk kentleri egemenliine alm byk bir kentin banda bulunduundan, bu kk kentlerin btn mlkn kendi kentine mal ettii iin, bir kentin velinimet sayd bir kimse de byle davranmaz. Hayr, ne Dion, ne de baka biri, kendisine ve btnsoyuna sonsuz bir ilen getirecek bir erkin peinde komamtr. Dion, elindengeldiince az kimse ldrerek ya da srerek, en iyi, en doru yasalar yapmak, en iyi, en doru bir ynetim biimini kurmak istiyordu.

te Dion byle davranarak hakszlk etmektense hakszla uramay yeledi; amakendisini koruma yollarn da arad. Dmanlarn tam altedecei srada sendeledi; bunda da alacak bir ey yoktur. Tanrdan korkan, sakngan ve akll bir k


23/29

imse, hainlerin huyunu anlamakta hibir zaman tmyle aldanamaz; ama frtnalargerektii gibi sezdii halde bunlarn hi beklemedii byk yeinliini lmedii iin sulara gmlen usta bir dmencinin sonu onun da bana gelebilir. Dion'un ykl da ayn nedenledir. Dmanlarnn kt niyetlerini biliyordu; ama lgnlk, ktlk ve agzllklerinin enginliini lmemiti. te onu lme gtren, btn Sicilya'y sonsuz bir yasa bryen hata.Bu anlattklarmdan sonra, size verebileceim tleri aa yukar vermi bulun

uyorum; bu kadarnn da yeteceini sanyorum. Sicilya'ya ikinci gezimi anlatma gereini duydum, nk bu konuda ok artc ve inanlmayacak eyler syleniyor. Anlattklarm akla uygun grnr, olup bitenlerin gsterdiim nedenleri de yeterli bulunursa, ben de ykm akla uygun ve yeterli sayarm.

SEKZNC MEKTUP

Platon'dan Dion'un akraba ve dostlarna.

yilikler,Gerek bir baar elde etmek iin nasl davranmalsnz; bunu elimden geldiinceanlatmaya alacam. Yararl tler vereceimi umuyorum; hem bu tleri, nce size olmakla birlikte, yalnzca size deil, btn Syrakusallara, ondan sonrada, btn kartlarnza ve dmanlarnza veriyorum. Ancak, dine aykr bir su ilemi olanlar bir yana brakyorum; nk byle sular hibir zaman balanamaz; kimse de byle bir sutan kendini temizleyemez. imdi, syleyeceklerimi iyi dinleyin:Tyrannosluk devrildikten sonra, Sicilya'da olan atmalar hep undan ileri gelmektedir: kimileri ynetim erkini yeniden ele almak, bakalar da tyrannosluu tmyle ortadan kaldrmak istiyorlar. Byle durumlarda, ounluun her zaman doru bulduu bir t vardr: dmanlarna elinden geldiince ktlk; dostlarna da elinden geldiince iyilik etmek. Ama, ayn ktlklere insann kendisi de ura

madan, bakalarna ktlk edilemez. Bunun ak tantlarn grmek iin uzaa gitmeyin; Sicilya'da olup bitenlere bakn: bir yan saldrd m, teki kar koyuyor. Siz bunu bakalarna da retebilirsiniz, bu yolda yararl dersler verebilirsiniz. Buna benzer rnekler hi de az deil. Ama dman, dost, herkese nasl yararl olmal; bunlara, elden geldiince az ktlk etmek iin nasl davranmal; ite bunu grmek, grnce de gerekletirmek pek kolay deildir. Bu yolda bir tvermek ve bunu anlatmaya almak, daha ok tanrlara sunulan bir dilee benzer. Haydi biz de bunu bir dilek olarak ele alalm; nk her eye tanrlardan balamak gerekir. imdi size vereceim tlerle bu dileimizin gerekleeceini umalm.Sava balayal beri, dmanlarnz da, siz de, babalarnzn, son derece tehlikeli anlar geirirken (btn Sicilya, Kartacallarca yaklp yklma, barbarlarnboyunduruu altna girme tehlikesini geirirken) balarna getirdikleri bir ailenin buyruu altndasnz. Atalarnz o zaman, genliine ve savataki de

Documents

Mektuplar - Platon