WYMAGANIA EDUKACYJNE
I PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA W TECHNIKUM I ZASADNICZEJ SZKOLE
ZAWODOWEJ WEDŁUG NOWEJ PODSTAWY PROGRAMOWEJ
CHEMIA
Opracowała:
Barbara Kukuła
Przedmiotowy system oceniania
System oceniania z chemii został opracowany na podstawie
Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania (WSO) przyjętego w Zespole
Szkół Zawodowych im. K. Pułaskiego w Gorlicach. W odniesieniu do
zagadnień nieujętych w niniejszym dokumencie obowiązuje WSO.
I.ZASADY OGÓLNE:
1.Nauczyciel na początku każdego roku szkolnego informuje
uczniów o wymaganiach edukacyjnych
wynikających z realizowanego przez siebie programu nauczania,
oraz przedstawia uczniom zasady
przedmiotowego systemu oceniania.2.Nauczyciel informuje uczniów
o sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów.3.Oceny są
jawne – zarówno dla ucznia jak i jego rodziców
(opiekunów).4.Sprawdzone i ocenione prace kontrolne uczeń (jak i
jego rodzic – w razie życzenia) otrzymuje do
wglądu na zasadach określonych przez nauczyciela.5.Oceny
klasyfikacyjne ustala się w terminach i skali określonej w
WSO.6.Przedmiotem oceny są:
a) umiejętności – uczeń potrafi,
b) postawy – zaangażowanie w procesie nauczania – uczenia
się,
c) aktywność; systematyczność.
II. OCENĘ BIEŻĄCĄ UCZEŃ OTRZYMUJE ZA:1. Prace pisemne:
a) Zadania domowe: - w formie dłuższej lub krótszej wypowiedzi
(referatu, opisu, notatki, albo w formie odpowiedzi na postawione
pytania). W zależności od rodzaju pracy pisemnej uczeń otrzymuje
ocenę, lub „+”; przy ocenie pisemnej pracy domowej uwzględnia się:
zgodność z tematem pracy, poprawność merytoryczną, zawartość
rzeczową, wkład pracy ucznia, kreatywność, spójność językową oraz
poprawność ortograficzną. Nie przewiduje się poprawy ocen z prac
domowych.
b) Kartkówki:
- obejmują materiał z kilku poprzednich lekcji – od 1 do 3,
- kartkówki nie muszą być przez nauczyciela zapowiadane
wcześniej,
- ocena z kartkówki nie podlega poprawie, chyba że nauczyciel
podejmie inną decyzję,
- w razie nieobecności uczeń zobowiązany jest poddać się tej
formie sprawdzenia
wiadomości na zasadach określonych przez nauczyciela,
c) Sprawdziany pisemne:
- sprawdziany obejmują większą partię materiału (zazwyczaj dany
dział),
- sprawdzian powinien być zapowiedziany co najmniej jeden
tydzień przed terminem jego
przeprowadzenia,
- w przypadku nieuczestniczenia w pisemnym sprawdzianie, bez
względu na przyczyny, uczeń ma
obowiązek poddać się tej formie sprawdzania osiągnięć w
określonym przez nauczyciela
terminie, niepoddanie się tej formie sprawdzania osiągnięć jest
równoznaczne z wystawieniem
oceny niedostatecznej,
- uczeń, który otrzymał ze sprawdzianu ocenę niedostateczną ma
prawo do jej poprawy w terminie
wyznaczonym przez nauczyciela. Ocena z poprawy jest odnotowana w
dzienniku obok
pierwszej oceny to jest niedostatecznej i obydwie są brane pod
uwagę przy ustalaniu oceny
śródrocznej i rocznej. Ocenę można poprawiać tylko raz.
2. Wypowiedź ustna, w tym przygotowanie (wygłoszenie)
referatu:
a) uczeń powinien przynajmniej raz w semestrze uczestniczyć w
tej formie sprawdzania wiadomości i umiejętności,
b) w odpowiedzi ustnej ucznia ocenie podlega: zawartość
merytoryczna wypowiedzi, w tym posługiwanie się terminologią
przedmiotową, kompozycja logiczna i spójność rozwiązania,
umiejętność uzasadniania i argumentowania, formułowania myśli,
wyrażania sądów i opinii, jasność i precyzyjność wypowiedzi,
poprawność językowa,
c) wypowiedź ustna ucznia na lekcji dotyczy materiału
programowego z trzech ostatnich lekcji (rekapitulacja wtórna), w
uzasadnionych przypadkach ocenie podlega również wypowiedź na temat
bieżącej lekcji (rekapitulacja pierwotna),
d) wystawiona ocena powinna być krótko uzasadniona przez
nauczyciela,
e) oceny z odpowiedzi poprawiamy następną oceną.
3. Aktywność ucznia na lekcji:
a) uczeń ma obowiązek aktywnie uczestniczyć w lekcjach i
angażować się we wszelkie czynności edukacyjne podejmowane na
zajęciach przedmiotowych,
b) za aktywne uczestniczenie w lekcji – zgłaszanie się do
odpowiedzi, pracę w grupie, zgłaszanie pomysłów i rozwiązań
postawionych problemów uczeń może otrzymać plusa „+”,albo za
szczególne zaangażowanie nawet ocenę dobrą lub bardzo dobrą wpisaną
do dziennika. Otrzymane trzy plusy w semestrze skutkują na koniec
każdego semestru oceną bardzo dobry; natomiast dwa plusy – oceną
dobry, zaś jeden plus w rozliczeniu semestralnym daje ocenę
dostateczną,
c) brak jakiejkolwiek pracy ucznia na lekcji, pomimo kontroli i
zwracania uwagi przez nauczyciela oraz niewykonanie żadnego
ćwiczenia i zadania może skutkować oceną niedostateczną wpisaną na
danej lekcji do dziennika.
III.WAGA OCENY:
1.Każdemu działaniu (każdej formie aktywności lub każdej formie
sprawdzania wiadomości
i umiejętności) ucznia przypisane są odpowiednie wagi:
FORMA SPRAWDZANIA WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI
WAGA
Sprawdzian
6
Odpowiedź ustna, wygłoszony referat
5
Kartkówka
4
Aktywność, zadanie domowe, zeszyt, referat w formie pisemnej,
ćwiczenia
1
WARTOŚCI ŚREDNIEJ WAŻONEJ
OCENA
1,00 – 1,59
niedostateczna
1,60 – 2,59
dopuszczająca
2,60 – 3,59
dostateczna
3,60 – 4,59
dobra
4,60 – 5,59
bardzo dobra
5,6 i powyżej
celująca٭
2. O ocenie śródrocznej i rocznej decyduje średnia ważona według
następujących progów:
٭ osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach
IV. INNE POSTANOWIENIA:
1.Uczeń jest zobowiązany do posiadania (wybranego przez
nauczyciela) podręcznika, oraz zeszytu przedmiotowego na każdej
lekcji przedmiotu.
2.W wypadku opuszczenia przez ucznia ponad 50% zajęć lekcyjnych
z chemii i braku podstaw do wystawienia oceny uczeń nie jest
klasyfikowany.
3.W przypadkach uzasadnionych, na przykład długiej choroby,
potwierdzonej zwolnieniem lekarskim na
piśmie, uczeń może zgłosić brak przygotowania do lekcji. W
takich wypadkach uczeń ma jednak
obowiązek uzupełnić braki wiedzy i notatki w zeszycie w możliwie
szybkim czasie.4. Osiągnięcia ucznia w konkursach przedmiotowych
mogą podwyższyć ocenę śródroczną lub roczną.
5. Zadania domowe i opracowania samodzielne będą sprawdzane
wyrywkowo, za ich brak uczeń
otrzymuje ocenę niedostateczną.
6. Nieobecność na lekcji nie zwalnia z obowiązku przygotowania
się do kolejnych zajęć (uczeń może
odpowiadać lub pisać sprawdzian).
7. Uczeń, który otrzyma ocenę niedostateczną (na pierwszy
semestr)ma obowiązek zaliczyć na
pozytywną ocenę materiał nauczania z I semestru w terminie i
formie ustalonej z nauczycielem.
8.Termin podania wyników z prac pisemnych nie powinien
przekraczać dwóch tygodni od czasu
przeprowadzenia.
9. Wymagania mogą być zmienione na korzyść ucznia, zgodnie z
zaleceniami zawartymi w KIPU (Karta Indywidualnych Potrzeb Ucznia),
lub IPET (Indywidualny Program Edukacyjno – Terapeutyczny):
► Uczniowie z trudnościami dydaktycznymi:
- w związku z dużym problemem w selekcji i wyborze
najważniejszych informacji z danego tematu
można wypisać kilka podstawowych pytań, na które uczeń powinien
znaleźć odpowiedź czytając dany
materiał (przy odpytywaniu prosić o udzielenie na nie
odpowiedzi),
- pozostawianie większej ilości czasu na przygotowanie się z
danego materiału (dzielenie go na małe części,
wyznaczanie czasu na jego zapamiętanie),
- wspomaganie rozumienia treści tekstów czytanych samodzielnie
poprzez pytania dodatkowe, wskazówki,
- podawanie poleceń w prostej formie,
- częste odwoływanie się do konkretu, przykładu,
- unikanie pytań problemowych, przekrojowych,
- odrębne instruowanie ucznia, zadawanie do domu tyle, ile uczeń
jest w stanie wykonać samodzielnie.
► Specyficzne trudności w uczeniu się:
a) Dysgrafia, czyli brzydkie, nieczytelne pismo – dostosowanie
wymagań będzie dotyczyło formy
sprawdzania wiedzy, np., jeśli nauczyciel nie może przeczytać
pracy ucznia, może go poprosić, aby
uczynił to sam, lub przepytać ustnie z tego zakresu materiału,
może też skłaniać ucznia do pisania
drukowanymi literami lub na komputerze,
b) Dysortografia, czyli trudności z poprawną pisownią pod
względem ortograficznym, fonetycznym,
interpunkcyjnym – dostosowanie wymagań dotyczy głównie formy
sprawdzania i oceniania wiedzy
z tego zakresu – podczas oceny prac pisemnych nie uwzględnia się
poprawności ortograficznej,
c) Dysleksja:
- uwzględnianie trudności z zapamiętywaniem nazw, symboli,
wzorów,
- w czasie odpowiedzi ustnych dyskretne naprowadzanie, dawanie
więcej czasu na przypomnienie
nazw, terminów,
- podczas uczenia stosowanie technik skojarzeniowych
ułatwiających zapamiętywanie,
- wprowadzanie w nauczaniu metod aktywnych, angażujących jak
najwięcej zmysłów (ruch, dotyk,
wzrok, słuch), używanie wielu pomocy dydaktycznych, urozmaicanie
procesu nauczania,
- zróżnicowanie formy sprawdzania wiadomości i umiejętności tak,
by ograniczyć ocenianie na podstawie
pisemnych odpowiedzi ucznia,
- przeprowadzanie sprawdzenia wiadomości ustnie z ławki,
niekiedy nawet odpytywanie indywidualnie,
- częste ocenianie prac domowych.
► Uczniowie z zaburzeniami zachowania i emocji – (nadpobudliwi
psychoruchowo ADHD,
niedostosowani społecznie lub zagrożeni niedostosowaniem, z
zaburzeniami zachowania):
- nie karanie za objawy nadpobudliwości np. wiercenie się na
lekcji,
- upewnienie się czy uczeń zrozumiał wydane polecenie (w razie
potrzeby powtórzyć je jeszcze raz),
- w trakcie lekcji sprawdzać, czy uczeń kontynuuje zadaną pracę
(jeśli nie – przypomnieć mu po raz
kolejny co ma robić),
- gdy uczeń zgłasza się niepytany do odpowiedzi, przekrzykuje
innych – takie zachowanie ignorować,
- rozkładanie trudniejszych zadań na etapy,
- stałe kontrolowanie i przypominanie o obowiązkach, oraz pomoc
w ich realizacji,
- przed zakończeniem lekcji sprawdzanie czy uczeń zapisał
notatkę, treść zadania domowego.
► Uczniowie słabowidzący:
- właściwe umiejscowienie ucznia w klasie (zapewniające właściwe
oświetlenie i widoczność),
- udostępnianie tekstów (np. testów sprawdzających wiedzę) w
wersji powiększonej,
- zwracanie uwagi na szybsze zmęczenie ucznia związaną ze
zużywaniem większej energii na patrzenie
i interpretację informacji uzyskanych drogą wzrokową, w związku
z tym wydłużanie czasu na
wykonanie określonych zadań,
- częste zadawanie pytania- „co widzisz?” w celu sprawdzenia i
uzupełnienia słownego trafności doznań
wzrokowych.
► Uczniowie słabosłyszący:
- zapewnić dobre oświetlenie klasy, oraz miejsce dla ucznia w
pierwszej ławce w rzędzie od okna, uczeń
będąc blisko nauczyciela, którego twarz jest dobrze oświetlona,
może słuchać jego wypowiedzi
i jednocześnie odczytywać mowę z ust, należy też umożliwić
uczniowi odwracanie się w kierunku
innych kolegów odpowiadających na lekcji co ułatwi lepsze
zrozumienie ich wypowiedzi,
- należy mówić do ucznia wyraźnie używając normalnego głosu i
intonacji, unikać gwałtownych ruchów
głową czy nadmiernej gestykulacji,
- trzeba zadbać o spokój i ciszę w klasie, eliminować zbędny
hałas m.in. zamykać okna przy ruchliwej
ulicy, unikać szeleszczenia kartkami papieru, szurania
krzesłami, to utrudnia dziecku rozumienie poleceń
nauczyciela,
- nauczyciel winien upewnić się czy polecenia kierowane do całej
klasy są właściwie rozumiane przez
ucznia niedosłyszącego, w przypadku trudności zapewnić mu
dodatkowe wyjaśnienia, sformułować
inaczej polecenie,
- uczeń niedosłyszący powinien siedzieć w ławce ze zdolnym
uczniem, zrównoważonym emocjonalnie,
który chętnie dodatkowo będzie pomagał mu np. szybciej otworzy
książkę, wskaże ćwiczenie, pozwoli
przepisać notatkę z zeszytu itp.,
- w czasie lekcji wskazane jest używanie jak najczęściej pomocy
wizualnych i tablicy (m.in. zapisanie
nowego tematu, nowych i ważniejszych wzorów, równań reakcji
chemicznych),
- przy ocenie prac pisemnych nie należy uwzględniać błędów
wynikających z niedosłuchu, one nie
powinny obniżyć ogólnej oceny pracy,
- uczeń niedosłyszący jest w stanie opanować konieczne i
podstawowe wiadomości zawarte w programie
nauczania ale wymaga to od niego znacznie więcej czasu i wkładu
pracy, przy ocenie osiągnięć ucznia
z wadą słuchu należy szczególnie doceniać własną aktywność i
wkład pracy ucznia, a także jego
stosunek do obowiązków szkolnych (systematyczność,
obowiązkowość, dokładność).
► Uczniowie zdolni:
- indywidualizacja, stopniowanie trudności,
- powierzanie odpowiedzialnych ról,
- tworzenie takich sytuacji dydaktycznych, które będą dla ucznia
wyzwaniem i źródłem satysfakcji,
- wspieranie kreatywności i samodzielności ucznia we wszystkich
obszarach nauczania chemii,
- zachęcanie do pracy pozalekcyjnej i pozaszkolnej np.:
konkursy, olimpiady, projekty, również pomoc
kolegom o mniejszych możliwościach intelektualnych,
- zaangażowanie ucznia w tworzenie pomocy dydaktycznych,
- otwartość na inicjatywy i pomysły ucznia.
► Uczniowie przewlekle chorzy:
- dostosowanie warunków organizacyjnych zgodnie z zaleceniami
lekarza,
- korzystanie z zaleconego przez lekarza sprzętu medycznego i
leków,
- zwiększanie motywacji do nauki i terapii,
- organizacja czasu pracy ucznia w szkole i w domu z dokładnym
rozeznaniem ile czasu zajmuje mu
wykonanie poszczególnych czynności edukacyjnych,
- konieczność zapewnienia pomocy przy nadrabianiu zaległości
związanych z absencją szkolną,
a) diabetycy:
- możliwość zmierzenia poziomu glukozy na gleukometrze w
dowolnym momencie – także w trakcie
trwania lekcji,
- możliwość podania insuliny,
- możliwość zmiany zestawu infuzyjnego w przypadku leczenia
osobistą pompą insulinową w odpowiednich
warunkach zapewniających bezpieczeństwo i dyskrecję,
- możliwość spożycia posiłków o określonej godzinie, a jeśli
istnieje taka potrzeba , nawet w trakcie
trwania lekcji,
- możliwość zaspokojenia pragnienia, oraz możliwość korzystania
z toalety, także w czasie trwania zajęć
lekcyjnych (należy pamiętać, że częste oddawanie moczu jest
objawem hiperglikemii),
b) uczniowie z epilepsją:
- z uwagi na niepożądane działanie leków przeciwpadaczkowych,
nawracające napady, oraz zmiany
w mózgu zaburzające funkcje pamięci lub mowy uczniowie ci mają
ograniczone możliwości
wykorzystywania swojego potencjału umysłowego w nauce szkolnej,
narażeni są na wyższy poziom stresu
wynikający z obawy przed napadem i komentarzami rówieśników na
ich temat, stąd częściej występują
u nich cechy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, trudności w
czytaniu i pisaniu oraz inne trudności
szkolne,
- w razie narastających trudności szkolnych, trzeba zapewnić
uczniowi możliwość douczania, zorganizować
odpowiednio czas na naukę z częstymi przerwami na odpoczynek,
modyfikować i zmieniać sposoby
przyswajania wiadomości szkolnych; należy zapewnić uczniowi
prawidłową, spokojną i przyjazną
atmosferę.
► Uczniowie z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją:
- w pracy z uczniem dotkniętym tą dysfunkcją trzeba uwzględnić
fakt, że ma on trudności w uczeniu się ze słuchu, rozumieniu
wykładów i poleceń nauczyciela (zwłaszcza złożonych), zwracając się
do ucznia bezpośrednio, należy stanąć blisko niego w ten sposób,
aby widział usta nauczyciela, i mówić hiperpoprawnie, wykonując
wyraźne ruchy ustami; nie należy oczekiwać szybkich odpowiedzi,
uczeń potrzebuje więcej czasu niż inni aby sformułować odpowiedź, (
w przypadku trudności ze zrozumieniem wypowiedzi ucznia najlepiej
patrzeć na jego usta),
- ograniczać konieczność pamięciowego opanowywania wiedzy,
- oferować na zajęciach gotowe wykresy, tabele, mapy,
- umieszczać podręczniki czy inne pomoce na kontrastowym tle, co
pozwala na lepszą koncentrację,
korzystne jest by funkcję tę pełniła mata przeciwpoślizgowa, co
jednocześnie zabezpiecza przed niekontrolowanym przesuwaniem
spowodowanym ruchami mimowolnymi.
► Uczniowie mający trudności z adaptacją: - indywidualizacja
pracy - dostosowanie wymagań do możliwości i potrzeb ucznia,
indywidualny program pracy ustalony przez nauczyciela i
uwzględniający zróżnicowane tempo pracy, oraz specjalistyczne
metody nauczania,- objęcie uczniów pomocą
psychologiczno-pedagogiczną,- zorganizowanie zajęć
dydaktyczno-wyrównawczych i korekcyjno-kompensacyjnych,-
rozpoznawanie i diagnozowanie trudności adaptacyjnych ucznia,-
motywowanie ucznia do wzmożonej pracy,- aktywizacja ucznia,-
współpraca nauczycieli i rodziców w przezwyciężaniu trudności
adaptacyjnych.
► Uczniowie przeżywający traumę:
- ścisła (regularna i częsta) współpraca z rodzicami czy
opiekunami ucznia,
- ewentualny kontakt ze specjalistami pracującymi z uczniem poza
szkołą, przestrzeganie ich zaleceń czy wskazówek, informowanie o
sytuacji ucznia w szkole,
- bezpośrednie zaangażowanie psychologa czy pedagoga szkolnego,
zaofiarowanie dziecku możliwości natychmiastowego kontaktu
(spotkania, rozmowy) w szkole w przypadku pojawienia się problemów,
z którymi uczeń nie może poradzić sobie samodzielnie,
- przygotowanie wychowawcy i nauczycieli do odpowiedniego,
„ochronnego” zachowania wobec poszkodowanego ucznia (np.
wyrozumiałość w przypadku „złego dnia”, tolerowanie
nieprzygotowania częstszego niż dopuszczalne oraz słabszych, czasem
niezadowalających wyników, cierpliwość w przypadku trudności w
koncentracji, zapamiętywaniu itd.),
- przygotowanie klasy do zrozumienia sytuacji kolegi czy
koleżanki i podanie wzorów zachowań wspierających, oraz
integrujących.
V. WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:
· ma i stosuje wiadomości oraz umiejętności wykraczające poza
zakres wymagań podstawy programowej dla danego etapu
kształcenia,
· ma i stosuje wiadomości oraz umiejętności z zakresu wymagań
podstawy programowej dla danego etapu kształcenia i stosuje je do
rozwiązania zadań problemowych o wysokim stopniu złożoności,
· formułuje problemy oraz dokonuje analizy i syntezy nowych
zjawisk,
· osiąga sukcesy w konkursach chemicznych na szczeblu wyższym
niż szkolny.
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który:
· opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności określone
w wymaganiach podstawy programowej,
· stosuje zdobytą wiedzę i umiejętności do rozwiązywania
problemów oraz zadań problemowych (nowych),
· wykazuje dużą samodzielność i potrafi bez pomocy nauczyciela
korzystać z różnych źródeł wiedzy, np.: układu okresowego
pierwiastków chemicznych, wykresów, tablic chemicznych,
encyklopedii i Internetu,
· projektuje i bezpiecznie wykonuje doświadczenia chemiczne,
· biegle zapisuje i bilansuje równania reakcji chemicznych oraz
samodzielnie rozwiązuje zadania obliczeniowe o dużym stopniu
trudności.
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:
· opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności określone
w wymaganiach podstawy programowej,
· poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego
rozwiązywania typowych zadań
i problemów,
· korzysta z układu okresowego pierwiastków chemicznych,
wykresów, tablic chemicznych
i innych źródeł wiedzy chemicznej,
· bezpiecznie wykonuje doświadczenia chemiczne,
· zapisuje i bilansuje równania reakcji chemicznych,
· samodzielnie rozwiązuje zadania obliczeniowe o średnim stopniu
trudności.
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:
· opanował w zakresie podstawowym te wiadomości i umiejętności
określone w wymaganiach podstawy programowej, które są
konieczne do dalszego kształcenia,
· z pomocą nauczyciela poprawnie stosuje wiadomości i
umiejętności do rozwiązywania typowych zadań i problemów,
· z pomocą nauczyciela korzysta ze źródeł wiedzy, takich jak:
układ okresowy pierwiastków chemicznych, wykresy, tablice
chemiczne,
· z pomocą nauczyciela bezpiecznie wykonuje doświadczenia
chemiczne,
· z pomocą nauczyciela zapisuje i bilansuje równania reakcji
chemicznych oraz rozwiązuje zadania obliczeniowe o niewielkim
stopniu trudności.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
· ma pewne braki w wiadomościach i umiejętnościach określonych w
wymaganiach podstawy programowej, ale nie przekreślają one
możliwości dalszego kształcenia,
· z pomocą nauczyciela rozwiązuje typowe zadania teoretyczne i
praktyczne o niewielkim stopniu trudności,
· z pomocą nauczyciela bezpiecznie wykonuje proste doświadczenia
chemiczne, zapisuje proste wzory i równania reakcji
chemicznych.
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:
· ma braki w wiadomościach i umiejętnościach określonych w
wymaganiach podstawy programowej,
· z pomocą nauczyciela nie potrafi rozwiązać typowych zadań
teoretycznych
i praktycznych o niewielkim stopniu trudności,
· z pomocą nauczyciela nie potrafi wykonać prostych doświadczeń
chemicznych, zapisać prostych wzorów i równań reakcji
chemicznych.
3
Szczegółowe wymagania edukacyjne: To jest chemia, zakres
podstawowy (Technikum i ZSZ)
1. Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
– zna i stosuje zasady BHP obowiązujące w pracowni chemicznej
(bezpiecznie posługuje się prostym sprzętem laboratoryjnym i
podstawowymi odczynnikami chemicznymi)
– definiuje pojęcia: skorupa ziemska, minerały, skały, surowce
mineralne
– dokonuje podziału surowców mineralnych na budowlane,
chemiczne, energetyczne, metalurgiczne, zdobnicze oraz wymienia
przykłady poszczególnych rodzajów surowców
– zapisuje wzór sumaryczny i podaje nazwę systematyczną
podstawowego związku chemicznego występującego w skałach
wapiennych
– opisuje rodzaje skał wapiennych i gipsowych
– opisuje podstawowe zastosowania skał wapiennych i
gipsowych
– opisuje sposób identyfikacji CO2 (reakcja
charakterystyczna)
– definiuje pojęcie hydraty
– przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania
– wymienia główny składnik kwarcu i piasku
– zapisuje wzór sumaryczny krzemionki oraz podaje jej nazwę
systematyczną
– wymienia najważniejsze odmiany SiO2 występujące w przyrodzie i
podaje ich zastosowania
– wymienia najważniejsze właściwości tlenku krzemu(IV)
– podaje nazwy systematyczne wapna palonego i gaszonego oraz
zapisuje wzory sumaryczne tych związków chemicznych
– wymienia podstawowe właściwości i zastosowania wapna palonego
i gaszonego
– wymienia podstawowe zastosowania gipsu palonego
– wymienia właściwości szkła
– podaje różnicę między substancjami krystalicznymi a ciałami
bezpostaciowymi
– opisuje proces produkcji szkła (wymienia podstawowe
surowce)
– definiuje pojęcie glina
– wymienia przykłady zastosowań gliny
– definiuje pojęcia: cement, zaprawa cementowa, beton,
ceramika
– opisuje, czym są właściwości sorpcyjne gleby oraz co to jest
odczyn gleby
– wymienia składniki gleby
– dokonuje podziału nawozów na naturalne i sztuczne (fosforowe,
azotowe i potasowe)
– wymienia przykłady nawozów naturalnych i sztucznych
– wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń gleby
– opisuje, na czym polega rekultywacja gleby
Uczeń:
– opisuje, jak zidentyfikować węglan wapnia
– opisuje właściwości oraz zastosowania skał wapiennych i
gipsowych
– opisuje właściwości tlenku krzemu(IV)
– podaje nazwy soli bezwodnych i zapisuje ich wzory
sumaryczne
– podaje przykłady nazw najważniejszych hydratów i zapisuje ich
wzory sumaryczne
– oblicza masy cząsteczkowe hydratów
– przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania
– opisuje sposób otrzymywania wapna palonego i gaszonego
– opisuje właściwości wapna palonego i gaszonego
– zapisuje równania reakcji otrzymywania i gaszenia wapna
palonego (otrzymywania wapna gaszonego)
– projektuje doświadczenie chemiczne Gaszenie wapna palonego
– zapisuje równanie reakcji chemicznej wapna gaszonego z CO2
(twardnienie zaprawy wapiennej)
– zapisuje wzory sumaryczne gipsu i gipsu palonego oraz opisuje
sposoby ich otrzymywania
– wyjaśnia, czym są zaprawa gipsowa i zaprawa wapienna oraz
wymienia ich zastosowania
– wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej
– opisuje proces produkcji szkła (wymienia kolejne etapy)
– opisuje niektóre rodzaje szkła i ich zastosowania
– wymienia właściwości gliny
– wymienia surowce do produkcji wyrobów ceramicznych, cementu i
betonu
– projektuje i przeprowadza badanie kwasowości gleby
– uzasadnia potrzebę stosowania nawozów
– opisuje znaczenie właściwości sorpcyjnych i odczynu gleby oraz
wpływ pH gleby na wzrost wybranych roślin
– wyjaśnia, na czym polega zanieczyszczenie gleby
– wymienia źródła chemicznego zanieczyszczenia gleby
– definiuje pojęcie degradacja gleby
– opisuje metody rekultywacji gleby
Uczeń:
– projektuje doświadczenie chemiczne Odróżnianie skał wapiennych
od innych skał i minerałów oraz zapisuje odpowiednie równania
reakcji chemicznych
– definiuje pojecie skala twardości minerałów
– podaje twardości w skali Mohsa dla wybranych minerałów
– podaje nazwy systematyczne hydratów i zapisuje ich wzory
sumaryczne
– opisuje różnice we właściwościach hydratów i soli
bezwodnych
– projektuje doświadczenie chemiczne Usuwanie wody z
hydratów
– oblicza zawartość procentową wody w hydratach
– opisuje właściwości omawianych odmian kwarcu
– projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości tlenku
krzemu(IV)
– projektuje doświadczenie chemiczne Termiczny rozkład
wapieni
– opisuje szczegółowo sposób otrzymywania wapna palonego i wapna
gaszonego
– zapisuje równanie reakcji otrzymywania gipsu palonego
– wyjaśnia, dlaczego gips i gips palony są hydratami
– projektuje doświadczenie chemiczne Sporządzanie zaprawy
gipsowej i badanie jej twardnienia
– zapisuje równanie reakcji twardnienia zaprawy gipsowej
– opisuje każdy z etapów produkcji szkła
– wyjaśnia niektóre zastosowania gliny na podstawie jej
właściwości
– projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne Badanie
właściwości sorpcyjnych gleby
– projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne Badanie
odczynu gleby
– opisuje wpływ niektórych składników gleby na rozwój roślin
– uzasadnia potrzebę stosowania nawozów sztucznych i podaje ich
przykłady
– wyjaśnia, na czym polega chemiczne zanieczyszczenie gleby
Uczeń:
– wyjaśnia zjawisko powstawania kamienia kotłowego
– omawia proces twardnienia zaprawy wapiennej i zapisuje
odpowiednie równanie reakcji chemicznej
– opisuje szczegółowo przeróbkę gipsu
– wymienia rodzaje szkła oraz opisuje ich właściwości i
zastosowania
– opisuje glinę pod względem jej zastosowań w materiałach
budowlanych
– opisuje zastosowania cementu, zaprawy cementowej i betonu
– wymienia źródła zanieczyszczeń gleby, omawia ich skutki oraz
proponuje sposoby ochrony gleby przed degradacją
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści
wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem
wystawienia oceny celującej. Uczeń:
– omawia zjawiska krasowe i zapisuje równania reakcji
chemicznych ilustrujące te zjawiska
– wyjaśnia, czym są światłowody i opisuje ich zastosowania
– omawia naturalne wskaźniki odczynu gleby
– wyjaśnia znaczenie symboli umieszczonych na etykietach
nawozów
2. Źródła energii
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
– wymienia przykłady surowców naturalnych wykorzystywanych do
pozyskiwania energii
– definiuje pojęcie gaz ziemny
– wymienia właściwości gazu ziemnego
– zapisuje wzór sumaryczny głównego składnika gazu ziemnego oraz
podaje jego nazwę systematyczną
– wymienia zasady BHP dotyczące obchodzenia się z węglowodorami
i innymi paliwami
– definiuje pojęcie ropa naftowa
– wymienia skład i właściwości ropy naftowej
– definiuje pojęcie alotropia pierwiastków chemicznych
– wymienia odmiany alotropowe węgla
– wymienia nazwy kopalnych paliw stałych
– definiuje pojęcia: destylacja, frakcja, destylacja
frakcjonowana, piroliza (pirogenizacja, sucha destylacja),
katalizator, izomer
– wymienia nazwy produktów destylacji ropy naftowej
– wymienia nazwy produktów suchej destylacji węgla
kamiennego
– wymienia składniki benzyny, jej właściwości i główne
zastosowania
– definiuje pojęcie liczba oktanowa
– dokonuje podziału źródeł energii na wyczerpywalne i
niewyczerpywalne
– wymienia przykłady negatywnego wpływu stosowania paliw
tradycyjnych na środowisko przyrodnicze
– definiuje pojęcia: efekt cieplarniany, kwaśne opady, globalne
ocieplenie
– wymienia gazy cieplarnianie
– wymienia przykłady alternatywnych źródeł energii
– zapisuje proste równania reakcji spalania całkowitego i
niecałkowitego węglowodorów
– opisuje właściwości tlenku węgla(II) i jego wpływ na organizm
człowieka
Uczeń:
– wymienia właściwości kopalnych paliw stałych
– opisuje budowę diamentu, grafitu i fulerenów oraz wymienia ich
właściwości (z podziałem na fizyczne i chemiczne)
– wyjaśnia, jakie właściwości ropy naftowej umożliwiają jej
przetwarzanie w procesie destylacji frakcjonowanej
– wymienia nazwy i zastosowania kolejnych produktów
otrzymywanych w wyniku destylacji ropy naftowej
– opisuje proces suchej destylacji węgla kamiennego
(pirolizę)
– wymienia nazwy produktów procesu suchej destylacji węgla
kamiennego oraz opisuje ich skład i stan skupienia
– wymienia zastosowania produktów suchej destylacji węgla
kamiennego
– opisuje, jak można zbadać właściwości benzyn
– wymienia przykłady rodzajów benzyn
– wymienia nazwy systematyczne związków chemicznych o LO = 100 i
LO = 0
– wymienia sposoby podwyższania LO benzyny
– zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i
niecałkowitego węglowodorów
– wymienia główne powody powstania nadmiernego efektu
cieplarnianego oraz kwaśnych opadów
– zapisuje przykłady równań reakcji tworzenia się kwasów
– definiuje pojęcie smog
– wymienia poznane alternatywne źródła energii
Uczeń:
– opisuje właściwości diamentu, grafitu i fulerenów na podstawie
znajomości ich budowy
– wymienia zastosowania diamentu, grafitu i fulerenów wynikające
z ich właściwości
– definiuje pojęcia grafen i karbin
– opisuje przebieg destylacji ropy naftowej
– projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości ropy
naftowej
– projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości
benzyny
– wyjaśnia, na czym polegają kraking i reforming
– opisuje, jak ustala się liczbę oktanową
– wymienia nazwy substancji stosowanych jako środki
przeciwstukowe
– opisuje właściwości różnych rodzajów benzyn
– zapisuje równania reakcji powstawania kwasów (dotyczące
kwaśnych opadów)
– analizuje możliwości zastosowań alternatywnych źródeł energii
(biopaliwa, wodór, energia słoneczna, wodna, jądrowa, geotermalna,
itd.)
– wymienia wady i zalety wykorzystywania tradycyjnych i
alternatywnych źródeł energii
Uczeń:
– proponuje rodzaje szkła laboratoryjnego niezbędnego do
wykonania doświadczenia chemicznego Destylacja frakcjonowana ropy
naftowej
– projektuje doświadczenie chemiczne Sucha destylacja węgla
kamiennego
– definiuje pojęcie izomeria
– wyjaśnia, w jakim celu przeprowadza się procesy krakingu i
reformingu
– analizuje wady i zalety środków przeciwstukowych
– analizuje wpływ sposobów uzyskiwania energii na stan
środowiska przyrodniczego
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści
wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem
wystawienia oceny celującej. Uczeń:
– zapisuje wzory (półstrukturalne, strukturalne) izomerów dla
prostych przykładów węglowodorów
– wyjaśnia, czym różnią się węglowodory łańcuchowe od
pierścieniowych (cyklicznych), podaje nazwy systematyczne prostych
węglowodorów o łańcuchach rozgałęzionych i pierścieniowych oraz
zapisuje ich wzory strukturalne
– opisuje właściwości fosforu białego i fosforu czerwonego
– opisuje proces ekstrakcji
– wyjaśnia, czym jest biodiesel
– opisuje znaki informacyjne znajdujące się na stacjach
paliw
– wyjaśnia znaczenie symboli znajdujących się na produktach,
przy których wytwarzaniu ograniczono zużycie energii, wydzielanie
gazów cieplarnianych i emisję zanieczyszczeń
3. Środki czystości i kosmetyki
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
– definiuje pojęcie mydła
– dokonuje podziału mydeł ze względu na rozpuszczalność w wodzie
i stan skupienia oraz podaje ich przykłady
– wymienia metody otrzymywania mydeł
– definiuje pojęcia: reakcja zmydlania, reakcja zobojętniania,
reakcja hydrolizy
– zapisuje wzory sumaryczne i nazwy zwyczajowe podstawowych
kwasów tłuszczowych
– wymienia właściwości i zastosowania wybranych mydeł
– podaje odczyn roztworów mydeł oraz wymienia nazwy jonów
odpowiedzialnych za jego powstanie
– wymienia składniki brudu
– wymienia substancje zwilżalne i niezwilżalne przez wodę
– wyjaśnia pojęcia: hydrofilowy, hydrofobowy, napięcie
powierzchniowe
– wymienia podstawowe zastosowania detergentów
– podaje przykłady substancji obniżających napięcie
powierzchniowe wody
– definiuje pojęcia: twarda woda, kamień kotłowy
– opisuje zachowanie mydła w twardej wodzie
– dokonuje podziału mieszanin ze względu na rozmiary cząstek
– opisuje zjawisko tworzenia się emulsji
– wymienia przykłady emulsji i ich zastosowania
– podaje, gdzie znajdują się informacje o składnikach
kosmetyków
– wymienia zastosowania wybranych kosmetyków i środków
czystości
– wymienia nazwy związków chemicznych znajdujących się w
środkach do przetykania rur
– wymienia przykłady zanieczyszczeń metali (rdza) oraz sposoby
ich usuwania
– definiuje pojęcie eutrofizacja wód
– wymienia przykłady substancji powodujących eutrofizację
wód
– definiuje pojęcie dziura ozonowa
– stosuje zasady bezpieczeństwa podczas korzystania ze środków
chemicznych w życiu codziennym
Uczeń:
– opisuje proces zmydlania tłuszczów
– zapisuje słownie przebieg reakcji zmydlania tłuszczów
– opisuje, jak doświadczalnie otrzymać mydło z tłuszczu
– zapisuje nazwę zwyczajową i wzór sumaryczny kwasu tłuszczowego
potrzebnego do otrzymania mydła o podanej nazwie
– wyjaśnia, dlaczego roztwory mydeł mają odczyn zasadowy
– definiuje pojęcie substancja powierzchniowo czynna
(detergent)
– opisuje budowę substancji powierzchniowo czynnych
– zaznacza fragmenty hydrofobowe i hydrofilowe w podanych
wzorach strukturalnych substancji powierzchniowo czynnych oraz
opisuje rolę tych fragmentów
– wymienia rodzaje substancji powierzchniowo czynnych
– opisuje mechanizm usuwania brudu
– projektuje doświadczenie chemiczne Badanie wpływu różnych
substancji na napięcie powierzchniowe wody
– wymienia związki chemiczne odpowiedzialne za powstawanie
kamienia kotłowego
– wyjaśnia, co to są emulgatory
– dokonuje podziału emulsji i wymienia przykłady poszczególnych
jej rodzajów
– wyjaśnia różnice między typami emulsji (O/W, W/O)
– wymienia niektóre składniki kosmetyków z uwzględnieniem ich
roli (np. składniki nawilżające, zapachowe)
– wyjaśnia przyczynę eliminowania fosforanów(V) z proszków do
prania (proces eutrofizacji)
– dokonuje podziału zanieczyszczeń metali na fizyczne i
chemiczne oraz opisuje różnice między nimi
– opisuje zanieczyszczenia występujące na powierzchni srebra i
miedzi
– wymienia substancje, które w proszkach do prania odpowiadają
za tworzenie się kamienia kotłowego (zmiękczające)
– definiuje pojęcie freony
Uczeń:
– projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie mydła w
reakcji zmydlania tłuszczu
– projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie mydła w
reakcji zobojętniania
– zapisuje równanie reakcji otrzymywania mydła o podanej
nazwie
– wymienia produkty reakcji hydrolizy mydeł oraz wyjaśnia ich
wpływ na odczyn roztworu
– wyjaśnia, z wykorzystaniem zapisu jonowego równania reakcji
chemicznej, dlaczego roztwór mydła ma odczyn zasadowy
– projektuje doświadczenie chemiczne Wpływ twardości wody na
powstawanie piany
– zapisuje równania reakcji chemicznych mydła z substancjami
odpowiadającymi za twardość wody
– określa rolę środków zmiękczających wodę oraz podaje ich
przykłady
– wyjaśnia, jak odróżnić koloidy od roztworów właściwych
– opisuje składniki bazowe, czynne i dodatkowe kosmetyków
– wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat działania
kosmetyków
– opisuje wybrane środki czystości (do mycia szyb i luster,
używane w zmywarkach, do udrażniania rur, do czyszczenia metali i
biżuterii)
– wskazuje na charakter chemiczny składników środków do mycia
szkła, przetykania rur, czyszczenia metali i biżuterii w aspekcie
zastosowań tych produktów
– opisuje źródła zanieczyszczeń metali oraz sposoby ich
usuwania
– omawia szczegółowo proces eutrofizacji
Uczeń:
– zapisuje równanie reakcji hydrolizy podanego mydła na sposób
cząsteczkowy i jonowy
– wyjaśnia zjawisko powstawania osadu, zapisując jonowo równania
reakcji chemicznych
– zapisuje równania reakcji usuwania twardości wody przez
gotowanie
– projektuje doświadczenie chemiczne Badanie wpływu emulgatora
na trwałość emulsji
– opisuje działanie wybranych postaci kosmetyków (np. emulsje,
roztwory) i podaje przykłady ich zastosowań
– wymienia zasady odczytywania i analizy składu kosmetyków na
podstawie etykiet
– wymienia zasady INCI
– omawia mechanizm usuwania brudu przy użyciu środków
zawierających krzemian sodu na podstawie odpowiednich równań
reakcji
– opisuje sposób czyszczenia srebra metodą redukcji
elektrochemicznej
– projektuje doświadczenie chemiczne Wykrywanie obecności
fosforanów(V) w proszkach do prania
– wyjaśnia, dlaczego substancje zmiękczające wodę zawarte w
proszkach są szkodliwe dla urządzeń piorących
– omawia wpływ freonów na warstwę ozonową
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści
wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem
wystawienia oceny celującej. Uczeń:
– definiuje pojęcie parabeny
– wyjaśnia różnicę między jonowymi i niejonowymi substancjami
powierzchniowo czynnymi
– opisuje działanie napojów typu cola jako odrdzewiaczy
– wyjaśnia znaczenie symboli znajdujących się na opakowaniach
kosmetyków
4. Żywność
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
– wymienia rodzaje składników odżywczych oraz określa ich
funkcje w organizmie
– definiuje pojęcia: wartość odżywcza, wartość energetyczna,
GDA
– przeprowadza bardzo proste obliczenia z uwzględnieniem pojęć:
wartość odżywcza, wartość energetyczna, GDA
– opisuje zastosowanie reakcji ksantoproteinowej
– zapisuje słownie przebieg reakcji hydrolizy tłuszczów
– podaje po jednym przykładzie substancji tłustej i tłuszczu
– dokonuje podziału sacharydów
– podaje nazwy i wzory sumaryczne podstawowych sacharydów
– opisuje, jak wykryć skrobię
– opisuje znaczenie wody, witamin oraz soli mineralnych dla
organizmu
– wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat składników
wody mineralnej i mleka
– opisuje mikroelementy i makroelementy oraz podaje ich
przykłady
– wymienia pierwiastki toksyczne dla człowieka oraz pierwiastki
biogenne
– definiuje pojęcia: fermentacja, biokatalizator
– dokonuje podziału fermentacji (tlenowa, beztlenowa) oraz
opisuje jej rodzaje
– wymienia, z podaniem przykładów zastosowań, rodzaje procesów
fermentacji zachodzących w życiu codziennym
– zalicza laktozę do disacharydów
– definiuje pojęcia: jełczenie, gnicie, butwienie
– wymienia najczęstsze przyczyny psucia się żywności
– wymienia przykłady sposobów konserwacji żywności
– opisuje, do czego służą dodatki do żywności; dokonuje ich
podziału ze względu na pochodzenie
Uczeń:
– opisuje sposób wykrywania białka w produktach
żywnościowych
– opisuje sposób wykrywania tłuszczu w produktach
żywnościowych
– podaje nazwę produktu rozkładu termicznego tłuszczu oraz
opisuje jego działanie na organizm
– opisuje sposób wykrywania skrobi, np. w mące ziemniaczanej i
ziarnach fasoli
– opisuje sposób wykrywania glukozy
– wymienia pokarmy będące źródłem białek, tłuszczów i
sacharydów
– dokonuje podziału witamin (rozpuszczalne i nierozpuszczalne w
tłuszczach) i wymienia przykłady z poszczególnych grup
– opisuje procesy fermentacji (najważniejsze, podstawowe
informacje) zachodzące podczas wyrabiania ciasta, pieczenia chleba,
produkcji napojów alkoholowych, otrzymywania kwaśnego mleka,
jogurtów
– zapisuje wzór sumaryczny kwasu mlekowego, masłowego i
octowego
– definiuje pojęcie hydroksykwas
– wyjaśnia przyczyny psucia się żywności oraz proponuje sposoby
zapobiegania temu procesowi
– opisuje sposoby otrzymywania różnych dodatków do żywności
– wymienia przykłady barwników, konserwantów (tradycyjnych),
przeciwutleniaczy, substancji zagęszczających, emulgatorów,
aromatów, regulatorów kwasowości i substancji słodzących
– wyjaśnia znaczenie symbolu E
– podaje przykłady szkodliwego działania niektórych dodatków do
żywności
Uczeń:
– przeprowadza obliczenia z uwzględnieniem pojęć GDA, wartość
odżywcza i energetyczna
– projektuje i wykonuje doświadczenie chemiczne Wykrywanie
białka w produktach żywnościowych (np. w twarogu)
– projektuje doświadczenie chemiczne Wykrywanie tłuszczu w
produktach żywnościowych (np. w pestkach dyni i orzechach)
– opisuje sposób odróżniania substancji tłustej od tłuszczu
– projektuje doświadczenie chemiczne Wykrywanie skrobi w
produktach żywnościowych (np. mące ziemniaczanej i ziarnach
fasoli)
– projektuje doświadczenie chemiczne Wykrywanie glukozy (próba
Trommera)
– zapisuje równania reakcji chemicznych dla próby Trommera,
utleniania glukozy
– opisuje produkcję napojów alkoholowych
– opisuje, na czym polegają: fermentacja alkoholowa, mlekowa i
octowa
– zapisuje równania reakcji fermentacji alkoholowej i
octowej
– zapisuje równanie reakcji fermentacji masłowej z określeniem
warunków jej zachodzenia
– zapisuje równania reakcji hydrolizy laktozy i powstawania
kwasu mlekowego
– wyjaśnia określenie chleb na zakwasie
– opisuje procesy jełczenia, gnicia i butwienia
– przedstawia znaczenie stosowania dodatków do żywności
– wymienia niektóre zagrożenia wynikające ze stosowania dodatków
do żywności
– opisuje poznane sposoby konserwacji żywności
– opisuje wybrane substancje zaliczane do barwników,
konserwantów, przeciwutleniaczy, substancji zagęszczających,
emulgatorów, aromatów, regulatorów kwasowości i substancji
słodzących
– określa rolę substancji zagęszczających i emulgatorów
Uczeń:
– projektuje doświadczenie chemiczne Odróżnianie tłuszczu od
substancji tłustej
– zapisuje równanie hydrolizy podanego tłuszczu
– wyjaśnia, dlaczego sacharoza i skrobia dają ujemny wynik próby
Trommera
– projektuje doświadczenie chemiczne Fermentacja alkoholowa
– opisuje proces produkcji serów
– opisuje jedną z przemysłowych metod produkcji octu
– wyjaśnia skrót INS i potrzebę jego stosowania
– analizuje zalety i wady stosowania dodatków do żywności
– opisuje wybrane emulgatory i substancje zagęszczające, ich
pochodzenie i zastosowania
– analizuje potrzebę stosowania aromatów i regulatorów
kwasowości
– przedstawia konsekwencje stosowania dodatków do żywności
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści
wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem
wystawienia oceny celującej. Uczeń:
– opisuje proce produkcji miodu i zapisuje równanie zachodzącej
reakcji chemicznej
– wyjaśnia obecność dziur w serze szwajcarskim
– opisuje proces produkcji i zastosowanie octu winnego
– opisuje zjawisko bombażu
– wyjaśnia znaczenie symboli znajdujących się na opakowaniach
żywności
5. Leki
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
– definiuje pojęcia: substancje lecznicze, leki, placebo
– dokonuje podziału substancji leczniczych ze względu na efekt
ich działania (eliminujące objawy bądź przyczyny choroby), metodę
otrzymywania (naturalne, półsyntetyczne i syntetyczne) oraz postać,
w jakiej występują
– wymienia postaci, w jakich mogą występować leki (tabletki,
roztwory, syropy, maści)
– definiuje pojęcie maść
– wymienia właściwość węgla aktywnego, umożliwiającą
zastosowanie go w przypadku dolegliwości żołądkowych
– wymienia nazwę związku chemicznego występującego w aspirynie i
polopirynie
– wymienia zastosowania aspiryny i polopiryny
– podaje przykład związku chemicznego stosowanego w lekach
neutralizujących nadmiar kwasu solnego w żołądku
– wyjaśnia, od czego mogą zależeć lecznicze i toksyczne
właściwości niektórych związków chemicznych
– wyszukuje podstawowe informacje na temat działania składników
popularnych leków (np. węgla aktywnego, kwasu acetylosalicylowego,
środków neutralizujących nadmiar kwasów w żołądku)
– definiuje pojęcia: dawka minimalna, dawka lecznicza, dawka
toksyczna, dawka śmiertelna średnia
– wymienia ogólne czynniki warunkujące działanie substancji
leczniczych
– wymienia sposoby podawania leków
– wymienia przykłady uzależnień oraz substancji
uzależniających
– opisuje ogólnie poszczególne rodzaje uzależnień
– wymienia przykłady leków, które mogą prowadzić do lekomanii
(leki nasenne, psychotropowe, sterydy anaboliczne)
– opisuje, czym są narkotyki i dopalacze
– wymienia napoje zawierające kofeinę
Uczeń:
– wyszukuje informacje na temat działania składników popularnych
leków na organizm ludzki (np. węgla aktywnego, kwasu
acetylosalicylowego, środków neutralizujących nadmiar kwasów w
żołądku)
– wymienia przykłady substancji leczniczych eliminujących objawy
(np. przeciwbólowe, nasenne) i przyczyny choroby (np.
przeciwbakteryjne, wiążące substancje toksyczne)
– wymienia przykłady nazw substancji leczniczych naturalnych,
półsyntetycznych i syntetycznych
– opisuje właściwości adsorpcyjne węgla aktywnego
– wyjaśnia, jaki odczyn mają leki stosowane na nadkwasotę
– wyjaśnia, od czego mogą zależeć lecznicze i toksyczne
właściwości związków chemicznych
– oblicza dobową dawkę leku dla człowieka o określonej masie
ciała
– wyjaśnia różnicę między LC50 i LD50
– wymienia klasy toksyczności substancji
– wymienia cechy ludzkiego organizmu, wpływające na działanie
leków
– opisuje wpływ sposobu podania leku na szybkość jego
działania
– opisuje jaki wpływ mają rtęć i jej związki na organizm
ludzki
– opisuje działanie substancji uzależniających
– wymienia właściwości etanolu i nikotyny
– definiuje pojęcie narkotyki
– wymienia nazwy substancji chemicznych uznawanych za
narkotyki
– wyszukuje podstawowe informacje na temat działania składników
napojów, takich jak: kawa, herbata, napoje typu cola
– wymienia właściwości kofeiny oraz opisuje jej działanie na
organizm ludzki
Uczeń:
– opisuje sposoby otrzymywania wybranych substancji
leczniczych
– opisuje działanie kwasu acetylosalicylowego
– zapisuje równanie reakcji zobojętniania kwasu solnego sodą
oczyszczoną
– wykonuje obliczenia związane z pojęciem dawki leku
– określa moc substancji toksycznej na podstawie wartości
LD50
– opisuje wpływ odczynu środowiska na działanie leków
– wyjaśnia zależność szybkości działania leku od sposobu jego
podania
– opisuje działanie rtęci i baru na organizm
– wymienia związki chemiczne neutralizujące szkodliwe działanie
baru na organizm
– opisuje wpływ rozpuszczalności substancji leczniczej w wodzie
na siłę jej działania
– definiuje pojęcie tolerancja na dawkę substancji
– opisuje skutki nadmiernego używania etanolu oraz nikotyny na
organizm
– opisuje działanie na organizm morfiny, heroiny, kokainy,
haszyszu, marihuany i amfetaminy
– opisuje działanie dopalaczy na organizm
– wyszukuje informacje na temat działania składników napojów,
takich jak: kawa, herbata, napoje typu cola na organizm ludzki
Uczeń:
– wymienia skutki nadużywania niektórych leków
– wyjaśnia powód stosowania kwasu acetylosalicylowego (opisuje
jego działanie na organizm ludzki, zastosowania)
– dokonuje trudniejszych obliczeń związanych z pojęciem dawki
leku
– analizuje problem testowania leków na zwierzętach
– wyjaśnia wpływ baru na organizm
– wyjaśnia, zapisując odpowiednie równania reakcji chemicznych,
działanie odtrutki w przypadku zatrucia barem
– analizuje skład dymu papierosowego (wymienia jego główne
składniki – nazwy systematyczne, wzory sumaryczne)
– zapisuje wzory sumaryczne poznanych narkotyków oraz
klasyfikuje je do odpowiedniej grupy związków chemicznych
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści
wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem
wystawienia oceny celującej. Uczeń:
– wyjaśnia, dlaczego nie powinno się karmić psów i kotów
czekoladą
– wymienia produkt pośredni utleniania alkoholu w organizmie i
opisuje skutki jego działania
– porównuje poszczególne zakresy stężeń alkoholu we krwi z ich
działaniem na organizm ludzki
6. Odzież i opakowania
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
– definiuje pojęcia: tworzywa sztuczne, mer, polimer
– dokonuje podziału polimerów ze względu na ich pochodzenie
– wymienia rodzaje substancji dodatkowych w tworzywach
sztucznych oraz podaje ich przykłady
– wymienia nazwy systematyczne najpopularniejszych tworzyw
sztucznych oraz zapisuje skróty pochodzące od tych nazw
– opisuje sposób otrzymywania kauczuku
– wymienia podstawowe zastosowania kauczuku
– wymienia substraty i produkt wulkanizacji kauczuku
– wymienia podstawowe zastosowania gumy
– wymienia nazwy polimerów sztucznych, przy których powstawaniu
jednym z substratów była celuloza
– klasyfikuje tworzywa sztuczne według ich właściwości
(termoplasty i duroplasty)
– podaje przykłady nazw systematycznych termoplastów i
duroplastów
– wymienia właściwości poli (chlorku winylu) (PVC)
– zapisuje wzór strukturalny meru dla PVC
– wymienia przykłady i najważniejsze zastosowania tworzyw
sztucznych (np. polietylenu, polistyrenu, polipropylenu,
teflonu)
– wskazuje na zagrożenia związane z gazami powstającymi w wyniku
spalania PVC
– dokonuje podziału opakowań ze względu na materiał, z którego
są wykonane
– podaje przykłady opakowań (celulozowych, szklanych,
metalowych, sztucznych) stosowanych w życiu codziennym
– wymienia sposoby zagospodarowania określonych odpadów
stałych
– definiuje pojęcie polimery biodegradowalne
– definiuje pojęcia: włókna naturalne, włókna sztuczne, włókna
syntetyczne
– klasyfikuje włókna na naturalne, sztuczne i syntetyczne
– wymienia najważniejsze zastosowania włókien naturalnych,
sztucznych i syntetycznych
– wymienia właściwości wełny, jedwabiu naturalnego, bawełny i
lnu
Uczeń:
– opisuje zasady tworzenia nazw polimerów
– wymienia właściwości kauczuku
– opisuje, na czym polega wulkanizacja kauczuku
– zapisuje równanie reakcji otrzymywania PVC
– opisuje najważniejsze właściwości i zastosowania poznanych
polimerów syntetycznych
– wymienia czynniki, które należy uwzględnić przy wyborze
materiałów do produkcji opakowań
– opisuje wady i zalety opakowań stosowanych w życiu
codziennym
– wyjaśnia, dlaczego składowanie niektórych substancji
chemicznych stanowi problem
– uzasadnia potrzebę zagospodarowania odpadów pochodzących z
różnych opakowań
– opisuje, które rodzaje odpadów stałych stanowią zagrożenie dla
środowiska naturalnego w przypadku ich spalania
– wymienia przykłady polimerów biodegradowalnych
– podaje warunki, w jakich może zachodzić biodegradacja
polimerów (tlenowe, beztlenowe)
– opisuje sposób odróżnienia włókna białkowego (wełna) od
celulozowego (bawełna)
– podaje nazwę włókna, które zawiera keratynę
– dokonuje podziału surowców do otrzymywania włókien sztucznych
(organiczne, nieorganiczne) oraz wymienia nazwy surowców danego
rodzaju
– wymienia próbę ksantoproteinową jako sposób na odróżnienie
włókien jedwabiu naturalnego od włókien jedwabiu sztucznego
– wymienia najbardziej popularne włókna syntetyczne
– podaje niektóre zastosowania włókien syntetycznych
Uczeń:
– omawia różnice we właściwościach kauczuku przed i po
wulkanizacji
– opisuje budowę wewnętrzną termoplastów i duroplastów
– omawia zastosowania PVC
– wyjaśnia, dlaczego mimo użycia tych samych merów, właściwości
polimerów mogą się różnić
– wyjaśnia, dlaczego roztworu kwasu fluorowodorowego nie
przechowuje się w opakowaniach ze szkła
– zapisuje równanie reakcji tlenku krzemu(IV) z kwasem
fluorowodorowym
– opisuje recykling szkła, papieru, metalu i tworzyw
sztucznych
– podaje zapis procesu biodegradacji polimerów w warunkach
tlenowych i beztlenowych
– opisuje zastosowania poznanych włókien sztucznych oraz
syntetycznych
– projektuje doświadczenie chemiczne Odróżnianie włókien
naturalnych pochodzenia zwierzęcego od włókien naturalnych
pochodzenia roślinnego
– projektuje doświadczenie chemiczne Odróżnianie jedwabiu
sztucznego od naturalnego
– wymienia nazwy włókien do zadań specjalnych i opisuje ich
właściwości
Uczeń:
– zapisuje równanie reakcji wulkanizacji kauczuku
– wyjaśnia, z uwzględnieniem budowy, zachowanie się termoplastów
i duroplastów pod wpływem wysokich temperatur
– wyjaśnia, dlaczego stężony roztwór kwasu azotowego(V)
przechowuje się w aluminiowych cysternach
– zapisuje równanie reakcji glinu z kwasem azotowym(V)
– analizuje wady i zalety różnych sposobów radzenia sobie z
odpadami stałymi
– opisuje właściwości i zastosowania nylonu oraz goreteksu
– opisuje zastosowania włókien aramidowych, węglowych,
biostatycznych i szklanych
– analizuje wady i zalety różnych włókien i uzasadnia potrzebę
ich stosowania
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści
wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem
wystawienia oceny celującej. Uczeń:
– opisuje reakcje polikondensacji i poliaddycji oraz wymienia
ich produkty
– opisuje metodę otrzymywania styropianu
– definiuje pojęcie kompozyty
– omawia proces merceryzacji bawełny
– definiuje pojęcie mikrofibra, wymienia jej właściwości i
zastosowania
– wyjaśnia znaczenie symboli znajdujących się na opakowaniach i
wyrobach tekstylnych
Klasy Technikum z rozszerzoną chemią:
Wymagania edukacyjne: To jest chemia 1 – zakres rozszerzony
1. Budowa atomu. Układ okresowy pierwiastków chemicznych
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
· wymienia nazwy szkła i sprzętu laboratoryjnego
· zna i stosuje zasady BHP obowiązujące w pracowni
chemicznej
· wymienia nauki zaliczane do nauk przyrodniczych
· definiuje pojęcia: atom, elektron, proton, neutron, nukleony,
elektrony walencyjne
· oblicza liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie
danego pierwiastka chemicznego na podstawie zapisu
· definiuje pojęcia: masa atomowa, liczba atomowa, liczba
masowa, jednostka masy atomowej, masa cząsteczkowa
· podaje masy atomowe i liczby atomowe pierwiastków chemicznych,
korzystając z układu okresowego
· oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych, np.
MgO, CO2
· definiuje pojęcia dotyczące współczesnego modelu budowy atomu:
orbital atomowy, liczby kwantowe (n, l, m, ms), stan energetyczny,
stan kwantowy, elektrony sparowane
· wyjaśnia, co to są izotopy pierwiastków chemicznych na
przykładzie atomu wodoru
· omawia budowę współczesnego modelu atomu
· definiuje pojęcie pierwiastek chemiczny
· podaje treść prawa okresowości
· omawia budowę układu okresowego pierwiastków chemicznych
(podział na grupy, okresy i bloki konfiguracyjne)
· wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne należące
do bloku s, p, d oraz f
· określa podstawowe właściwości pierwiastka chemicznego na
podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym
· wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne zaliczane
do niemetali i metali
Uczeń:
· wyjaśnia przeznaczenie podstawowego szkła i sprzętu
laboratoryjnego
· bezpiecznie posługuje się podstawowym sprzętem laboratoryjnym
i odczynnikami chemicznymi
· wyjaśnia, dlaczego chemia należy do nauk przyrodniczych
· wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami: masa atomowa,
masa cząsteczkowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy
atomowej
· podaje treść zasady nieoznaczoności Heisenberga, reguły Hunda
oraz zakazu Pauliego
· opisuje typy orbitali atomowych i rysuje ich kształty
· zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków
chemicznych o liczbie atomowej Z od 1 do 10
· definiuje pojęcia: promieniotwórczość, okres półtrwania
· wymienia zastosowania izotopów pierwiastków
promieniotwórczych
· przedstawia ewolucję poglądów na temat budowy materii od
starożytności do czasów współczesnych
· wyjaśnia budowę współczesnego układu okresowego pierwiastków
chemicznych, uwzględniając podział na bloki s, p, d oraz f
· wyjaśnia, co stanowi podstawę budowy współczesnego układu
okresowego pierwiastków chemicznych (konfiguracja elektronowa
wyznaczająca podział na bloki s, p, d oraz f)
· wyjaśnia, podając przykłady, jakich informacji na temat
pierwiastka chemicznego dostarcza znajomość jego położenia w
układzie okresowym
Uczeń:
· wyjaśnia, czym zajmuje się chemia nieorganiczna i
organiczna
· wyjaśnia, od czego zależy ładunek jądra atomowego i dlaczego
atom jest elektrycznie obojętny
· wykonuje obliczenia związane z pojęciami: masa atomowa, masa
cząsteczkowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy
atomowej (o większym stopniu trudności)
· zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków
chemicznych o liczbach atomowych Z od 1 do 36 oraz jonów o podanym
ładunku, za pomocą symboli podpowłok elektronowych s, p, d, f
(zapis konfiguracji pełny i skrócony) lub schematu klatkowego,
korzystając z reguły Hunda i zakazu Pauliego
· określa stan kwantowy elektronów w atomie za pomocą czterech
liczb kwantowych, korzystając z praw mechaniki kwantowej
· oblicza masę atomową pierwiastka chemicznego o znanym składzie
izotopowym
· oblicza procentową zawartość izotopów w pierwiastku
chemicznym
· wymienia nazwiska uczonych, którzy w największym stopniu
przyczynili się do zmiany poglądów na budowę materii
· wyjaśnia sposób klasyfikacji pierwiastków chemicznych w XIX
w.
· omawia kryterium klasyfikacji pierwiastków chemicznych
zastosowane przez Dmitrija I. Mendelejewa
· analizuje zmienność charakteru chemicznego pierwiastków grup
głównych zależnie od ich położenia w układzie okresowym
· wykazuje zależność między położeniem pierwiastka chemicznego w
danej grupie i bloku energetycznym a konfiguracją elektronową
powłoki walencyjnej
Uczeń:
· wykonuje obliczenia z zastosowaniem pojęć ładunek i masa
· wyjaśnia, co to są siły jądrowe i jaki mają wpływ na
stabilność jądra
· wyjaśnia, na czym polega dualizm korpuskularno-falowy
· zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków
chemicznych o liczbach atomowych Z od 1 do 36 oraz jonów wybranych
pierwiastków chemicznych, za pomocą liczb kwantowych
· wyjaśnia, dlaczego zwykle masa atomowa pierwiastka chemicznego
nie jest liczbą całkowitą
· wyznacza masę izotopu promieniotwórczego na podstawie okresu
półtrwania
· analizuje zmiany masy izotopu promieniotwórczego w zależności
od czasu
· porównuje układ okresowy pierwiastków chemicznych opracowany
przez Mendelejewa (XIX w.) ze współczesną wersją
· uzasadnia przynależność pierwiastków chemicznych do
poszczególnych bloków energetycznych
· uzasadnia, dlaczego lantanowce znajdują się w grupie 3. i
okresie 6., a aktynowce w grupie 3. i okresie 7.
· wymienia nazwy systematyczne superciężkich pierwiastków
chemicznych o liczbie atomowej większej od 100
Wybrane wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść
wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem
wystawienia oceny celującej. Uczeń:
· wyjaśnia, na czym polega zjawisko promieniotwórczości
naturalnej i sztucznej,
· określa rodzaje i właściwości promieniowania α, β, γ,
· podaje przykłady naturalnych przemian jądrowych,
· wyjaśnia pojęcie szereg promieniotwórczy,
· wyjaśnia przebieg kontrolowanej i niekontrolowanej reakcji
łańcuchowej,
· zapisuje przykładowe równania reakcji jądrowych stosując
regułę przesunięć Soddy'ego-Fajansa,
· analizuje zasadę działania reaktora jądrowego i bomby
atomowej,
· podaje przykłady praktycznego wykorzystania zjawiska
promieniotwórczości i ocenia związane z tym zagrożenia.
2. Wiązania chemiczne
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
· definiuje pojęcie elektroujemność
· wymienia nazwy pierwiastków elektrododatnich i
elektroujemnych, korzystając z tabeli elektroujemności
· wymienia przykłady cząsteczek pierwiastków chemicznych (np.
O2, H2) i związków chemicznych (np. H2O, HCl)
· definiuje pojęcia: wiązanie chemiczne, wartościowość,
polaryzacja wiązania, dipol
· wymienia i charakteryzuje rodzaje wiązań chemicznych (jonowe,
kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane)
· podaje zależność między różnicą elektroujemności w cząsteczce
a rodzajem wiązania
· wymienia przykłady cząsteczek, w których występuje wiązanie
jonowe, kowalencyjne i kowalencyjne spolaryzowane
· definiuje pojęcia: orbital molekularny (cząsteczkowy),
wiązanie σ, wiązanie π, wiązanie metaliczne, wiązanie wodorowe,
wiązanie koordynacyjne, donor pary elektronowej, akceptor pary
elektronowej
· opisuje budowę wewnętrzną metali
· definiuje pojęcie hybrydyzacja orbitali atomowych
· podaje, od czego zależy kształt cząsteczki (rodzaj
hybrydyzacji)
Uczeń:
· omawia zmienność elektroujemności pierwiastków chemicznych w
układzie okresowym
· wyjaśnia regułę dubletu elektronowego i oktetu
elektronowego
· przewiduje na podstawie różnicy elektroujemności pierwiastków
chemicznych rodzaj wiązania chemicznego
· wyjaśnia sposób powstawania wiązań kowalencyjnych,
kowalencyjnych spolaryzowanych, jonowych i metalicznych
· wymienia przykłady i określa właściwości substancji, w których
występują wiązania metaliczne, wodorowe, kowalencyjne, jonowe
· wyjaśnia właściwości metali na podstawie znajomości natury
wiązania metalicznego
· wyjaśnia różnicę miedzy orbitalem atomowym a orbitalem
cząsteczkowym (molekularnym)
· wyjaśnia pojęcia: stan podstawowy atomu, stan wzbudzony
atomu
· podaje warunek wystąpienia hybrydyzacji orbitali atomowych
· przedstawia przykład przestrzennego rozmieszczenia wiązań w
cząsteczkach (np. CH4, BF3)
· definiuje pojęcia: atom centralny, ligand, liczba
koordynacyjna
Uczeń:
· analizuje zmienność elektroujemności i charakteru chemicznego
pierwiastków chemicznych w układzie okresowym
· zapisuje wzory elektronowe (wzory kropkowe) i kreskowe
cząsteczek, w których występują wiązania kowalencyjne, jonowe oraz
koordynacyjne
· wyjaśnia, dlaczego wiązanie koordynacyjne nazywane jest też
wiązaniem donorowo--akceptorowym
· wyjaśnia pojęcie energia jonizacji
· omawia sposób w jaki atomy pierwiastków chemicznych bloku s i
p osiągają trwałe konfiguracje elektronowe (tworzenie jonów)
· charakteryzuje wiązanie metaliczne i wodorowe oraz podaje
przykłady ich powstawania
· zapisuje równania reakcji powstawania jonów i tworzenia
wiązania jonowego
· przedstawia graficznie tworzenie się wiązań typu σ i π
· określa wpływ wiązania wodorowego na nietypowe właściwości
wody
· wyjaśnia pojęcie siły van der Waalsa
· porównuje właściwości substancji jonowych, cząsteczkowych,
kowalencyjnych, metalicznych oraz substancji o wiązaniach
wodorowych
· opisuje typy hybrydyzacji orbitali atomowych (sp, sp2,
sp3)
Uczeń:
· wyjaśnia zależność między długością wiązania a jego
energią
· porównuje wiązanie koordynacyjne z wiązaniem kowalencyjnym
· proponuje wzory elektronowe (wzory kropkowe) i kreskowe dla
cząsteczek lub jonów, w których występują wiązania
koordynacyjne
· określa typ wiązań (σ i π) w prostych cząsteczkach (np. CO2,
N2)
· określa rodzaje oddziaływań między atomami a cząsteczkami na
podstawie wzoru chemicznego lub informacji o oddziaływaniu
· analizuje mechanizm przewodzenia prądu elektrycznego przez
metale i stopione sole
· wyjaśnia wpływ rodzaju wiązania na właściwości fizyczne
substancji
· przewiduje typ hybrydyzacji w cząsteczkach (np. CH4, BF3)
· udowadnia zależność między typem hybrydyzacji a kształtem
cząsteczki
· określa wpływ wolnych par elektronowych na geometrię
cząsteczki
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treść
wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem
wystawienia oceny celującej. Uczeń:
· wyjaśnia, na czym polega hybrydyzacja w cząsteczkach
węglowodorów nienasyconych,
· oblicza liczbę przestrzenną i na podstawie jej wartości
określa typ hybrydyzacji oraz możliwy kształt cząsteczek lub
jonów.
3. Systematyka związków nieorganicznych
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
· definiuje pojęcia zjawisko fizyczne i reakcja chemiczna
· wymienia przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych
znanych z życia codziennego
· definiuje pojęcia: równanie reakcji chemicznej, substraty,
produkty, reakcja syntezy, reakcja analizy, reakcja wymiany
· zapisuje równania prostych reakcji chemicznych (reakcji
syntezy, analizy i wymiany)
· podaje treść prawa zachowania masy i prawa stałości składu
związku chemicznego
· interpretuje równania reakcji chemicznych w aspekcie
jakościowym i ilościowym
· definiuje pojęcia tlenki i nadtlenki
· zapisuje wzory i nazwy systematyczne wybranych tlenków metali
i niemetali
· zapisuje równanie reakcji otrzymywania tlenków co najmniej
jednym sposobem
· ustala doświadczalnie charakter chemiczny danego tlenku
· definiuje pojęcia: tlenki kwasowe, tlenki zasadowe, tlenki
obojętne
· definiuje pojęcia wodorotlenki i zasady
· zapisuje wzory i nazwy systematyczne wybranych
wodorotlenków
· wyjaśnia różnicę między zasadą a wodorotlenkiem
· zapisuje równanie reakcji otrzymywania wybranej zasady
· definiuje pojęcia: amfoteryczność, tlenki amfoteryczne,
wodorotlenki amfoteryczne
· zapisuje wzory i nazwy wybranych tlenków i wodorotlenków
amfoterycznych
· definiuje pojęcia: kwasy, moc kwasu
· wymienia sposoby klasyfikacji kwasów (ze względu na ich skład,
moc i właściwości utleniające)
· zapisuje wzory i nazwy systematyczne kwasów
· zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów
· definiuje pojęcie sole
· wymienia rodzaje soli
· zapisuje wzory i nazwy systematyczne prostych soli
· przeprowadza doświadczenie chemiczne mające na celu otrzymanie
wybranej soli w reakcji zobojętniania oraz zapisuje odpowiednie
równanie reakcji chemicznej
· wymienia przykłady soli występujących w przyrodzie, określa
ich właściwości i zastosowania
· definiuje pojęcia: wodorki, azotki, węgliki
Uczeń:
· wymienia różnice między zjawiskiem fizycznym a reakcją
chemiczną
· przeprowadza doświadczenie chemiczne mające na celu otrzymanie
prostego związku chemicznego (np. FeS), zapisuje równanie
przeprowadzonej reakcji chemicznej, określa jej typ oraz wskazuje
substraty i produkty
· zapisuje wzory i nazwy systematyczne tlenków
· zapisuje równianie reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków
chemicznych o liczbie atomowej Z od 1 do 30
· opisuje budowę tlenków
· dokonuje podziału tlenków na kwasowe, zasadowe, obojętne i
amfoteryczne
· zapisuje równania reakcji chemicznych tlenków kwasowych i
zasadowych z wodą
· wymienia przykłady zastosowania tlenków
· zapisuje wzory i nazwy systematyczne wodorotlenków
· opisuje budowę wodorotlenków
· zapisuje równania reakcji otrzymywania zasad
· wyjaśnia pojęcia: amfoteryczność, tlenki amfoteryczne,
wodorotlenki amfoteryczne
· zapisuje równania reakcji chemicznych wybranych tlenków i
wodorotlenków z kwasami i zasadami
· wymienia przykłady zastosowania wodorotlenków
· wymienia przykłady tlenków kwasowych, zasadowych, obojętnych i
amfoterycznych
· opisuje budowę kwasów
· dokonuje podziału podanych kwasów na tlenowe i beztlenowe
· wymienia metody otrzymywania kwasów i zapisuje odpowiednie
równania reakcji chemicznych
· wymienia przykłady zastosowania kwasów
· opisuje budowę soli
· zapisuje wzory i nazwy systematyczne soli
· wyjaśnia pojęcia wodorosole i hydroksosole
· zapisuje równania reakcji otrzymywania wybranej soli trzema
sposobami
· odszukuje informacje na temat występowania soli w
przyrodzie
· wymienia zastosowania soli w przemyśle i życiu codziennym
Uczeń:
· wskazuje zjawiska fizyczne i reakcje chemiczne wśród podanych
przemian
· określa typ reakcji chemicznej na podstawie jej przebiegu
· stosuje prawo zachowania masy i prawo stałości składu związku
chemicznego
· podaje przykłady nadtlenków i ich wzory sumaryczne
· wymienia kryteria podziału tlenków i na tej podstawie dokonuje
ich klasyfikacji
· dokonuje podziału tlenków na kwasowe, zasadowe, obojętne i
amfoteryczne oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
z kwasami i zasadami
· wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne, które
mogą tworzyć tlenki i wodorotlenki amfoteryczne
· projektuje doświadczenie chemiczne Badanie zachowania tlenku
glinu wobec zasady i kwasu oraz zapisuje odpowiednie równania
reakcji chemicznych, w postaci cząsteczkowej i jonowej
· wymienia metody otrzymywania tlenków, wodorotlenków i kwasów
oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
· projektuje doświadczenie Reakcja tlenku fosforu(V) z wodą i
zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
· omawia typowe właściwości chemiczne kwasów (zachowanie wobec
metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej
mocy) oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
· podaje nazwy kwasów nieorganicznych na podstawie ich wzorów
chemicznych
· zapisuje równania reakcji chemicznych ilustrujące utleniające
właściwości wybranych kwasów
· wymienia metody otrzymywania soli
· zapisuje równania reakcji otrzymywania wybranej soli co
najmniej pięcioma sposobami
· podaje nazwy i zapisuje wzory sumaryczne wybranych wodorosoli
i hydroksosoli
· odszukuje informacje na temat występowania w przyrodzie
tlenków i wodorotlenków, podaje ich wzory i nazwy systematyczne
oraz zastosowania
· opisuje budowę, właściwości oraz zastosowania wodorków,
węglików i azotków
Uczeń:
· projektuje doświadczenie chemiczne Badanie charakteru
chemicznego tlenków metali i niemetali oraz zapisuje odpowiednie
równania reakcji chemicznych
· projektuje doświadczenie chemiczne Badanie działania zasady i
kwasu na tlenki oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji
chemicznych
· przewiduje charakter chemiczny tlenków wybranych pierwiastków
i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
· określa charakter chemiczny tlenków pierwiastków chemicznych o
liczbie atomowej Z od 1 do 30 na podstawie ich zachowania wobec
wody, kwasu i zasady; zapisuje odpowiednie równania reakcji
chemicznych
· określa różnice w budowie cząsteczek tlenków i nadtlenków
· projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku
żelaza(III) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji
chemicznej
· projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, w których
wyniku można otrzymać różnymi metodami wodorotlenki trudno
rozpuszczalne w wodzie; zapisuje odpowiednie równanania reakcji
chemicznych
· przewiduje wzór oraz charakter chemiczny tlenku, znając
produkty reakcji chemicznej tego tlenku z wodorotlenkiem sodu i
kwasem chlorowodorowym
· analizuje właściwości pierwiastków chemicznych pod względem
możliwości tworzenia tlenków i wodorotlenków amfoterycznych
· projektuje doświadczenie chemiczne Porównanie aktywności
chemicznej metali oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji
chemicznych
· określa różnice w budowie cząsteczek soli obojętnych,
hydroksosoli i wodorosoli oraz podaje przykłady tych związków
chemicznych
· określa różnice w budowie cząsteczek soli obojętnych,
prostych, podwójnych i uwodnionych
· projektuje doświadczenie chemiczne Ogrzewanie siarczanu(VI)
miedzi(II)woda(1/5) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji
chemicznej
· ustala nazwy różnych soli na podstawie ich wzorów
chemicznych
· ustala wzory soli na podstawie ich nazw
· proponuje metody, którymi można otrzymać wybraną sól i
zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
· ocenia, które z poznanych związków chemicznych mają istotne
znaczenie w przemyśle i gospodarce
· określa typ wiązania chemicznego występującego w azotkach
· zapisuje równania reakcji chemicznych, w których wodorki,
węgliki i azotki występują jako substraty
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treść
wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem
wystawienia oceny celującej. Uczeń:
· przygotowuje i prezentuje prace projektowe oraz zadania
testowe z systematyki związków nieorganicznych, z uwzględnieniem
ich właściwości oraz wykorzystaniem wiadomości z zakresu
podstawowego chemii.
4. Stechiometria
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
· definiuje pojęcia mol i masa molowa
· wykonuje bardzo proste obliczenia związane z pojęciami mol i
masa molowa
· podaje treść prawa Avogadra
· wykonuje proste obliczenia stechiometryczne związane z
pojęciem masy molowej(z zachowaniem stechiometrycznych ilości
substratów i produktów reakcji chemicznej)
Uczeń:
· wyjaśnia pojęcie objętość molowa gazów
· wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami: mol, masa
molowa, objętość molowa gazów w warunkach normalnych
· interpretuje równania reakcji chemicznych na sposób
cząsteczkowy, molowy, ilościowo w masach molowych, ilościowo w
objętościach molowych (gazy) oraz ilościowo w liczbach
cząsteczek
· wyjaśnia, na czym polegają obliczenia stechiometryczne
· wykonuje proste obliczenia stechiometryczne związane z masą
molową oraz objętością molową substratów i produktów reakcji
chemicznej
Uczeń:
· wyjaśnia pojęcia liczba Avogadra i stała Avogadra
· wykonuje obliczenia związane z pojęciami: mol, masa molowa,
objętość molowa gazów, liczba Avogadra (o większym stopniu
trudności)
· wyjaśnia pojęcie wydajność reakcji chemicznej
· oblicza skład procentowy związków chemicznych
· wyjaśnia różnicę między wzorem elementarnym (empirycznym) a
wzorem rzeczywistym związku chemicznego
· rozwiązuje proste zadania związane z ustaleniem wzorów
elementarnych i rzeczywistych związków chemicznych
Uczeń:
· porównuje gęstości różnych gazów na podstawie znajomości ich
mas molowych
· wykonuje obliczenia stechiometryczne dotyczące mas molowych,
objętości molowych, liczby cząsteczek oraz niestechiometrycznych
ilości substratów i produktów (o znacznym stopniu trudności)
· wykonuje obliczenia związane z wydajnością reakcji
chemicznych
· wykonuje obliczenia umożliwiające określenie wzorów
elementarnych i rzeczywistych związków chemicznych (o znacznym
stopniu trudności)
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treść
wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem
wystawienia oceny celującej. Uczeń:
· wyjaśnia różnicę między gazem doskonałym a gazem
rzeczywistym,
· stosuje równanie Clapeyrona do obliczenia objętości lub liczby
moli gazu w dowolnych warunkach ciśnienia i temperatury,
· wykonuje obliczenia stechiometryczne z zastosowaniem równania
Clapeyrona.
5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
· definiuje pojęcie stopień utlenienia pierwiastka
chemicznego
· wymienia reguły obliczania stopni utlenienia pierwiastków w
związkach chemicznych
· określa stopnie utlenienia pierwiastków w cząsteczkach
prostych związków chemicznych
· definiuje pojęcia: reakcja utleniania-redukcji (redoks),
utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja
· zapisuje proste schematy bilansu elektronowego
· wskazuje w prostych reakcjach redoks utleniacz, reduktor,
proces utleniania i proces redukcji
· wymienia najważniejsze reduktory stosowane w przemyśle
Uczeń:
· oblicza zgodnie z regułami stopnie utlenienia pierwiastków w
cząsteczkach związków nieorganicznych, organicznych oraz
jonowych
· wymienia przykłady reakcji redoks oraz wskazuje w nich
utleniacz, reduktor, proces utleniania i proces redukcji
· dobiera współczynniki stechiometryczne metodą bilansu
elektronowego w prostych równaniach reakcji redoks
· wyjaśnia, na czym polega otrzymywanie metali z rud z
zastosowaniem reakcji redoks
· wyjaśnia pojęcia szereg aktywności metali i reakcja
dysproporcjonowania
Uczeń:
· przewiduje typowe stopnie utlenienia pierwiastków chemicznych
na podstawie konfiguracji elektronowej ich atomów
· analizuje równania reakcji chemicznych i określa, które z nich
są reakcjami redoks
· projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja magnezu z chlorkiem
żelaza(III) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej i
podaje jego interpretację elektronową
· dobiera współczynniki stechiometryczne metodą bilansu
elektronowego w równaniach reakcji redoks, w tym w reakcjach
dysproporcjonowania
· określa, które pierwiastki chemiczne w stanie wolnym lub w
związkach chemicznych mogą być utleniaczami, a które
reduktorami
· wymienia zastosowania reakcji redoks w przemyśle i w procesach
biochemicznych
Uczeń:
· określa stopnie utlenienia pierwiastków chemicznych w
cząsteczkach i jonach złożonych
· projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja miedzi z
azotanem(V) srebra(I)
· projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja miedzi ze stężonym
roztworem kwasu azotowego(V)
· zapisuje równania reakcji miedzi z azotanem(V) srebra(I) oraz
stężonym roztworem kwasu azotowego(V) i metodą bilansu
elektronowego dobiera współczynniki stechiometryczne w obydwu
reakcjach chemicznych
· analizuje szereg aktywności metali i przewiduje przebieg
reakcji chemicznych różnych metali z wodą, kwasami i solami
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treść
wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem
wystawienia oceny celującej. Uczeń:
· wyjaśnia pojęcie ogniwo galwaniczne i podaje zasadę jego
działania,
· opisuje budowę i zasadę działania ogniwa Daniella,
· zapisuje równania reakcji chemicznych zachodzących w ogniwie
Daniella,
· wyjaśnia pojęcie półogniwo,
· wyjaśnia pojęcie siła elektromotoryczna ogniwa (SEM),
· oblicza siłę elektromotoryczną dowolnego ogniwa, korzystając z
szeregu napięciowego metali,
· wyjaśnia pojęcie normalna elektroda wodorowa,
· definiuje pojęcia potencjał standardowy półogniwa i szereg
elektrochemiczny metali,
· omawia proces korozji chemicznej oraz korozji
elektrochemicznej metali,
· wymienia metody zabezpieczenia metali przed korozją,
· omawia proces elektrolizy wodnych roztworów elektrolitów i
stopionych soli,
· zapisuje równania reakcji elektrodowych dla roztworów wodnych
i stopionych soli,
· wyjaśnia różnicę między przebiegiem procesów elektrodowych w
ogniwach i podczas elektrolizy.
6. Roztwory
Ocena dopuszczająca
[1]
Ocena dostateczna
[1 + 2]
Ocena dobra
[1 + 2 + 3]
Ocena bardzo dobra
[1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń:
· definiuje pojęcia: roztwór, mieszanina jednorodna, mieszanina
niejednorodna, rozpuszczalnik, substancja rozpuszczana, roztwór
właściwy, zawiesina, roztwór nasycony, roztwór nienasycony, roztwór
przesycony, rozpuszczanie, rozpuszczalność, krystalizacja
· wymienia metody rozdzielania na składniki mieszanin
niejednorodnych i jednorodnych
· sporządza wodne roztwory substancji
· wymienia czynniki przyspieszające rozpuszczanie substancji w
wodzie
· wymienia przykłady roztworów znanych z życia codziennego
· definiuje pojęcia: koloid (zol), żel, koagulacja, peptyzacja,
denaturacja
· wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych,
koloidów i zawiesin
· odczytuje informacje z wykresu rozpuszczalności na temat
wybranej substancji
· definiuje pojęcia stężenie procentowe i stężenie molowe
· wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami stężenie
procentowe i stężenie molowe
Uczeń:
· wyjaśnia pojęcia: koloid (zol), żel, koagulacja, peptyzacja,
denaturacja, koloid liofobowy, koloid liofilowy, efekt Tyndalla
· wymienia przykła
