1

TEPE AKADEMİ Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar

Ders Notları

2

Konu Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar

Amaç Mesleki bulaşıcı hastalıkların çalışma hayatındaki önemi, çeşitleri,

tanı ve korunma yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak.

Öğrenim

hedefleri

Mesleki bulaşıcı hastalıklar,

Mesleki bulaşıcı hastalıklara yol açabilecek etmenler,

Korunma yöntemleri,

Erken tanı yöntemleri,

İlgili mevzuat

hakkında bilgi sahibi olmak.

Alt başlıkları Mesleki bulaşıcı hastalıklar

Mesleki bulaşıcı hastalıklara yol açabilecek etmenler

Korunma yöntemleri

Erken tanı yöntemleri

İlgili mevzuat

Örnek vaka çalışması

5510 Sayılı Yasanın 14.maddesine göre

“Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm

şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleri meslek

hastalığı” olarak tanımlanmıştır.

Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve bu hastalıkların, işten fiilen ayrıldıktan

en geç ne kadar zaman sonra meydana çıkması halinde sigortalının mesleğinden ileri

geldiğinin kabul edileceği yine aynı yönetmelikte ayrıntılandırılmıştır. Ancak herhangi bir

meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla kesinleştiği ve meslek hastalığına yol

açan etkenin, işyeri incelenmesiyle kanıtlandığı hallerde, meslek hastalıkları listesindeki

yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık

Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir” hükmü gereğince katı bir yükümlülük süresi

uygulaması olmadığı da söylenebilir.

Özürlülük oranları ve meslekte kazanma gücü kayıp oranları yönetmeliğine göre Meslek

hastalıkları;

A. Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları,

B. Mesleki cilt hastalıkları,

C. Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları,

D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar,

E. Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları, olmak üzere 5 grupta toplanmıştır.

3

Meslek hastalıkları listesinin D grubunda yer alan bulaşıcı hastalıkların, görülen işin

gereği olarak veya işyerinin özel koşullarının etkisiyle oluşması ve enfeksiyonun laboratuvar

bulguları ile de kanıtlanması gereklidir. Meslek hastalıkları listelerinde yer almayan ve fakat

görülen iş ve görev icabı olarak alındığı kesin olarak tespit edilen diğer enfeksiyon

hastalıkları da meslek hastalığı sayılır. Bu husustaki teşhisin laboratuvar deneyleriyle teyit

edilmesi gereklidir. Hastalığın azami kuluçka süresi yükümlülük süresi olarak kabul edilir.

D Grubu: Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır. Bu

sınıflandırmada hastalıkların bulaş yolundan ziyade etkenin esas alındığı görülmektedir.

Hastalık ve belirtileri Yükümlülük

süresi Hastalık tehlikesi olan başlıca işler

D 1.GRUBU Helminthiasis grubu Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar:

- Ankilostomiasis

- Necatoriasis

3 ay

3 ay

Tünel ve yeraltı maden işleri, pirinç

tarlalarında, killi, nemli toprak zeminde

çalışmalar.

D 2. GRUBU: Tropik Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar

- Malarya,

- Amebiasis,

- Sarı humma,

- Veba,

- Rekürrent ateş

- Dank,

- Leishmanioz,

- Frambosie,

- Lepra,

- Lekeli humma,

- Riketsiöz,

40 gün

30 gün

10 gün

10 gün

12 gün

10 gün

7 ay

8 hafta

25 yıl

20 gün

20 gün

Bu gibi hastalıkların saptandığı ve tedavi

edildiği sağlık örgütlerinde ve

kurumlarında veya bu hastalıkların patojen

ajanları ile çalışılan laboratuarlardaki

sağlık görevlerinde ve araştırmalarında

çalışmalar.

D 3.GRUBU: Hayvanlardan insana bulaşan Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar

- Bruselloz,

- Tetanoz,

- Şarbon,

6 ay -

30 gün

30 gün

Hayvan gütme, bakma, terbiye etme,

veterinerlik hizmetleri,

Hayvanlardan elde edilen materyelle veya

4

- Salmonella enfeksiyonları,

- Weill hastalığı,

- Kuduz,

- Ornithozlar, psittakoz,

- Rekurrent ateş,

- Şap hastalığı,

- Çiçek,

- Q humması,

- Lekeli humma,

- Ekinokok humması,

- Ruam,

- Bovin tipi tüberküloz.

30 gün

14 gün

2 yıl

30 gün

12 gün

10 gün

12 gün

30 gün

20 gün

1 yıl

1 ay

1 yıl

hayvan artıklarıyla yakın temas, bunların

işlenmesi, saklanması, taşınması (ahır,

mezbaha, hayvan taşımacılığı, veteriner

hastaneleri, kasap sakadatçı, sucukçu, et

ve balık konserveciliği, süt ve süt

mamullerinin işlenmesi, mutfak işleri,

hayvan derisi, kılı, yelesi, yünü, kemik

v.b.nin işlendiği, toplandığı, yok edildiği

v.b. yerlerdeki çalışmalar.),

-Laboratuvarlarda bu hastalıkların

etkenleriyle veya hastalanmış

hayvanlardan alınmış biyolojik materyalle

yapılan çalışmalar.

D 4.GRUBU: Meslek gereği enfeksiyon hastalıklarına özellikle maruz kişilerdeki

Mesleki Bulaşıcı enfeksiyon hastalıkları

- Viral hepatit,

- Tüberküloz,

6 ay

1 yıl

- Hastane, dispanser, poliklinik araştırma

laboratuarı v.b. sağlık kurumlarında

çalışmalar.

Burada öncelikle her bir gruptan seçilmiş örnek bir hastalık ayrıntılı olarak verilecek diğer

hastalıklar tablo halinde sunulacaktır:

Salmonellozis

Salmonellozis D3 grubu bir mesleki bulaşıcı hastalık olup, etkeni S.Typhimurium,

S.Newport ve S.Enteritidis gibi salmonella türü bakterilerdir.

Rezervuarı ve bulaş yolu: Domuz, küçükbaş, kümes ve ev hayvanları, yumurtalar

yumurta tozu, pişmiş kontamine et parçaları, salatalar, enfekte etler, bayat yemek artıkları,

süt, süt ürünlerinde çoğalabilen ve bunlar tarafından insana bulaşabilen bir hastalıktır.

Başlıca semptomları;

Karında kramplar,

İshal,

Titreme,

Ateş,

Kusma ve

Bulantıdır.

İshal çoğu kez uzun sürer.

Kuluçka süresi, 6 saatten 72 saate kadar uzayabilir. (ortalama 18 saat).

Korunma için yapılabilecek başlıca uygulamalar şunlardır:

Konserve gıdaları korumak,

Gıdaları özenle pişirmek,

Evlerdeki kemiricileri ve hayvanları yok etmek.

5

Portörleri aramak.

Kümeslerin sağlıklı olmasını temin etmektir.

Amipli dizanteri

Hastalığa neden olan etkeni: Entamoaba histolytica

Hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar), Portörlerin ve enfekte

kişilerin gaitaları, belki farelerdir.

Hastalığın bulaş şekli, Su, gıdalar, enfekte çiğ yenen sebze ve meyveler, sinekler,

hamam böcekleri

Semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı,

Gizli ve belirtisiz başlangıç,

İshal ya da kabız ya da hiçbiri,

İştahsızlık,

Karında dolgunluk,

Kanlı ve balgamlı gaita

Hastalık etkenin kuluçka süresi ve 5 günden birkaç aya değişebilir, ortalama 3-4

hafta

Hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler;

Su, gıdalar, kirlenmiş sular için tifoda bahsedilen önlemlerin alınması,

Sütün pastörizasyonu (bebekler için kaynatılması).

Sineklerin yok edilmesi,

Portörlerin izlenmesi.

Suyun kaynatılması ya da uygun arıtımı, genelde hızlı filtrasyon ve klorlama %100

emin bir yöntem değildir. Yavaş süzme ve sonra klorlama tercih edilen yöntemdir.

Tüberküloz

Hastalığa neden olan etkeni, Mycobacterium Tuberculosis (insan ve sığır tipi)

Hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar), İnsan, seyrek

olarak hayvan solunum yolları

Hastalığın bulaş şekli, Temas, aynı şekilde tabak-çatal, gıda ve süt

Semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı,

Öksürük,

Ateş,

Yorgunluk ve

Plörezi

Hastalık etkenin kuluçka süresi, Değişik

Hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler

Sütün pastörizasyonu,

Tüberkülozlu sığırların ortadan kaldırılması,

Kontamine kişilerin röntgen muayenesi ve izlenmesi,

PPD taraması ile BCG

6

Her bir meslek hastalığı grubundaki bütün hastalıkların her birini ayrıntılı olarak burada

vermek imkânsızdır. Bu nedenle bütün hastalıkların genel bir tablo halinde anlatmak için her

bir hastalıkla ilgili olarak;

Hastalığa neden olan etkeni,

Hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar),

Hastalığın bulaş şekli,

Semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı,

Hastalık etkenin kuluçka süresi ve

Hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler

bir tablo halinde aşağıda verilmiştir.

Elbette bu tabloda bile dünyada görülen bütün enfeksiyöz hastalıkları sıralamak

mümkün olmamıştır. En çok görülen, meslek hastalığı olarak kabule dilen ve tedavisi/aşısı

olanlar başta olmak üzere her bir etken grubundan önemli olanlar tabloya alınmıştır.

Aşağıda hazırlanmış olan tabloda tüzüğe göre “mesleki bulaşıcı hastalıklar” listesinde

olan hastalıklar (*) işareti ile belirtilmiştir.

7

Bulaşıcı Hastalıkların Özellikleri ve Korunması

Hastalık Neden Olan Ajan Rezervuar Bulaş Şekli Semptomların

Kısa Tanımı

Kuluçka

Süresi Korunma

BA

KTER

İ T

OK

SİN

LER

İ

Botulizm C1. Botulinum

Toprak, toz,

meyve,

sebze ve

bütün gıdalar

Toksin içeren

gıda

maddelerinin

konserve

edilmesi

Gastrointestinal

ağrı, ishal,

kabız, güç

kaybı, dispne,

yutma güçlüğü,

çift görme,

2 saatten 8

güne kadar,

genellikle 24

saat içinde

Evde yapılan ve asit

olmayan konserveleri 5

dakika süre ile

kaynatma, et, balık ya

da kurutulmuş gıdaları

uzun süre pişirmek,

şüpheli gıda maddelerini

tatmamak.

Stafilakoka

bağlı gıda

zehirlenmesi

Enterotoksin

yapan

stafilakoklar,

St. Albus,

St. Aureus (toksini

ısıya dayanıklıdır)

Deri, muköz,

membranlar,

cerahat, toz,

hava,

balgam,

boğaz

Kreması

kontamine

olan

pastalar,

etler, kümes

hayvanları,

süt ve

ürünleri

Şiddetli bulantı,

kusma ve güç

kaybı, ishal,

kramplar, ani

ve bazen

şiddetli

başlangıç,

kişinin süratle

iyileşmesi.

1 - 6 saat

ortalama

3 saat.

Derinliği az kaplarda

hazırlanan yiyecekleri

soğuduktan sonra

derhal 7 oC den düşük

ısıda soğutmak, Artıkları

4 saat içinde kullanmak,

gıdaların

hazırlanmasında el

işlemlerinden sakınmak,

gıda elleyicilerinin sağlık

ve hijyen eğitimi

Salmonellozis

(*)

S.Typhimurium

S.Newport

S.Enteritidis

S.Montevideo vb.

Domuz,

küçükbaş,

kümes ve ev

hayvanları,

yumurtalar

yumurta tozu

Pişmiş

kontamine et

parçaları,

salatalar,

enfekte etler,

bayat yemek

artıkları, süt,

süt ürünleri

Karında

kramplar, ishal,

titreme, ateş,

kusma ve

bulantı, ishal

çoğu kez uzun

sürer.

6 saatten 72

saate,

ortalama 18

saat

Konserve gıdaları

korumak, gıdaları

özenle pişirmek,

evlerdeki kemiricileri ve

hayvanları yok etmek.

Portörleri aramak.

Stafilakok zehirlenmesi

için bahsedilen benzer

önlemleri almak.

Kümeslerin sağlıklı

olmasını temin etmek.

8

BA

KTE

RİLER

Tifo Salmonella typhi

Portör ya da

hastanın

gaita ve

idrarı

Su, süt, süt

ürünleri,

kabuklu

deniz

ürünleri,

kontamine

gıdalar,

sinekler.

Devamlı bir

ateşle beraber

genel

enfeksiyon

belirtileri,

gövdede pembe

lekeler ve ishal

3 -38 gün

ortalama 7-

14 gün.

Kullanılan suyun arıtımı,

dezenfeksiyonu ve

korunması. Süt ve süt

ürünlerinin

pastörizasyonu,

kirlenmiş suların sağlıklı

bir şekilde izolesi, gıda

işçilerinin eğitimi, gıda

maddelerinin ve

kabuklu hayvanların

kontrolü, sineklerin yok

edilmesi, jerm

portörlerinin kontrolü,

aşılama, kişisel hijyen.

Paratifolar

(*) Salmonella A,B,C

Gastroenterit

formu için 1-

10 gün,

barsak

enfeksiyonu

formu için 1-

3 hafta.

Streptokoksik

gıda

zehirlenmesi

A grubu Str,

B grubu hemolitik

Str

Str. Faecalis,

Str.Viridans

Ağız, burun

boğaz ve

insan

solunum

yolları

Etler, süt,

köfte, peynir,

kontamine

soslar

Bulantı, bazen

kusma, kolik ve

ishal

2 - 18 saat

Stafilokok

zehirlenmesindeki

benzer önlemlerin

alınması. Süt ve süt

ürünlerinin

pastörizasyonu

Shigellozis

(Basili

dizanteri)

Sh. dysentherie

Sh. Flexneri

Sh.Soydil ve

Sh.Sonnei

Jerm

portörlerinin

ve enfekte

kişilerin

saltaları

Su, gıdalar,

süt ve

kontamine

süt ürünleri,

sinekler

Birden bire

ishal, ateş,

tenezm ile

başlangıç, sık

kanlı ve

balgamlı ishal

1 - 7 gün,

ortalama 4

günden az.

Su, gıdalar, kirlenmiş

sular için tifoda

bahsedilen önlemlerin

alınması, Sütün

pastörizasyonu

(bebekler için

kaynatılması).

Sineklerin yok edilmesi,

portörlerin izlenmesi.

Kolera V.Cholarae

Galita,

kusmuk,

Jerm

portörleri

Su,

kontamine

çiğ

yiyecekler,

sinekler

Sulu ishal,

kusma,

susuzluk,

ağrılar, koma

2-5 gün

ortalama 3

gün

Tifoda bahsedilen

önlemlerin alınması,

aşılama, karantina,

hastaların izole edilmesi

Hastalık Neden Olan Ajan Rezervuar Bulaş Şekli

Semptomların

Kısa Tanımı

Kuluçka

Süresi Korunma

9

BA

KTER

İLER

Brusella

(*)

Brucella melitensis

(keçilerde)

Brucella arbortus

(sığırlarda)

Brucella suis

(domuzlarda)

Enfekte

hayvanın

kanı,

dokuları,

sütü, idrarı

Enfekte inek

ve keçiden

alınan çiğ

süt, aynı

zamanda

enfekte

hayvanla

temas

Belirtisiz,

düzensiz bir

ateş, terleme,

titreme, kas ve

eklem ağrıları

6 ila 30 gün

arasında

değişebilir

Sütün pastörizasyonu,

enfekte hayvanların

imha edilmesi, enfekte

etlerin önlem alınarak

işlenmesi

Meliodozis Preudomonas

Pseudomalle

Fare, kobay,

kedi, tavşan,

köpek, at

Fare gaitası

ile enfekte

olmuş gıda

maddeleri

İshal, kusma,

yüksek ateş,

hezeyan

10 günden az

Farelerin imhası,

gıdaların uygun taşınma

ve korunması,

sineklerle savaş, kişisel

hijyen

Streptotok

anjin Str.hemolyticus

Burun, boğaz

ve ağız

akıntısı

Kontamine

süt ve

ürünleri

Anjin, birden

başlayan ateş,

kusmalar

2 günden 5

güne

Sütün pastörizasyonu,

temaslıların muayenesi,

portörlerin bulunması

ve tedavisi

Difteri Corynebacterium

Diphtheriae

Solunum

yolları, hasta

ve portör

jermleri

Temas, süt

ve süt

ürünleri

Bademciklerin,

boğazın ve

burunun

iltihablı, ateşli

hastalığı

2-5 gün ve

daha fazla

Sütün pastörizasyonu,

araç-gerecin

dezenfeksiyonu,

temaslıların muayenesi,

aşılama

Tüberküloz

(*)

Mycobacterium

Tuberculosis

(insan ve sığır tipi)

İnsan,

seyrek olarak

hayvan

solunum

yolları

Temas, aynı

şekilde

tabak-çatal,

gıda ve süt

Öksürük, ateş,

yorgunluk

plörezi

Değişik

Sütün pastörizasyonu,

tüberkülozlu sığırların

ortadan kaldırılması,

kontamine kişilerin

röntgen muayenesi ve

izlenmesi, PPD taraması

ile BCG

Tularemi Francisella

Tutarensis

Kemiriciler,

tavşan,

sinekleri,

tahta kenesi,

köpek, tilki,

domuz

Enfekte

tavşan eti,

kontamine

su, yabani

hayvanlarla

temas

Ani başlangıç,

ateş ağırlar vs.

1-10 gün

ortalama 3

gün

Tavşan etinin uzun süre

pişirilmesi, suyun

temizlenmesi, kauçuk

eldiven

kullanılması(vahşi

hayvanlarla temasta,

korunma amacı ile)

10

Gastroenterit Bilinmeyen

mikroorganizmalar

İnsan ve

hayvanlar

Su, gıdalar,

süt, hava

İshal, bulantı,

kusmalar,

kramplar, belki

ateş

Değişik,

ortalama 8-

12 saat

Çevre sağlığı sağlık

eğitimi, kişisel hijyen R

İC

KETS

IA

Ricketsia

Humması

(*)

Coxiella burnetti Süt inekleri,

koyun, keçi

Mezbahalar,

enfekte

hayvanla

temas eden

süt sağıcıları,

çiğ inek ve

keçi sütü

Bol terleme ve

titreme,

migren,

rahatsızlık

2-3 hafta

Süt ve sütlü ürünlerin

pastörizasyonu. Enfekte

hayvanların oluşturduğu

rezervuarların yok

edilmesi, mezbaha ve

süthanelerin temizliği.

Hastalığın tespit edildiği

yerlerden gelen

ürünlerin 63 oC de 30

dakika ya da 72 oC

de15 saniyede pastörize

edilmesi.

VİR

US

Lenfositer

Korio-

menenjit

Filtre olan bir virüs

Ev farelerinin

idrarı, gaita,

ifrazat

Kontamine

gıdalar

Ateş, grup,

şiddetli baş

ağrısı, tortikolis,

kusma, uyku

hali.

Ortalama 8-

13 gün

Farelerin yok edilmesi

ya da sayılarının

azaltılması. Genel

temizlik ve çevre

temizliği.

ENFEKSİYÖZ

HEPATİT

(*)

Hepatit A virüsü

Enfekte

şahısların

dışkısı

Enfekte su

gıdalar, süt

Ateş, bulantı,

iştahsızlık,

muhtemelen

kusma,

yorgunluk, baş

ağrısı, sararma

15-35 gün,

ortalama 25

gün

Kirli suların izolesi, gıda

hijyeni, kişisel hijyen.

Sulun koagülasyon,

dekantasyon ve

filtrasyonla arıtımı, daha

sonra klorla

dezenfeksiyonu (litrede

0.6 ml. Serbest klor

olacak şekilde)

Hastalık Neden Olan Ajan Rezervuar Bulaş Şekli Semptomların

Kısa Tanımı

Kuluçka

Süresi Korunma

11

PR

OTO

ZO

A

Amipli

dizanteri

(*)

Entamoaba

histolytica

Portörlerin ve

enfekte

kişilerin

gaitaları, belki

fareler

Su, gıdalar,

enfekte çiğ

yenen sebze

ve meyveler,

sinekler,

hamam

böcekleri

Gizli ve belirtisiz

başlangıç, ishal

ya da kabız ya

da hiçbiri,

iştahsızlık,

karında

dolgunluk, kanlı

ve balgamlı

gaita

5 günden

birkaç aya

değişebilir,

ortalama 3-4

hafta

Schigellada alınan

önlemlerin aynısı. Suyun

kaynatılması ya da

uyugn arıtımı, genelde

hızlı filtrasyon ve

klorlama %100 emin bir

yöntem değildir. Yavaş

süzme ve sonra klorlama

tercih edilen yöntemdir.

SP

İR

OK

ET

Leptospiroz

(weil hastalığı)

(*)

Leptospira

haemorrhagiae

L. habddomadis,

L.cola vb.

Fare, domuz,

köpek, kedi,

sıçan, tilki,

koyun idrarı

ve gaitası

Gıdalar, su,

enfekte

hayvanların

gaitaları ve

idrarları ile

kirletilmiş

toprak, temas

Ateş, titreme,

baş ağrısı,

bulantı, adale

ağrısı, kusma,

susama,

halsizlik,

sararma

4-19 gün,

ortalama 9-10

gün.

Farelerin imhası,

gıdaların korunması,

mutfak araç gerecinin

dezenfeksiyonu. Suların

kirletilmemesi. El ve

kollardaki çatlakların

tedavisi

Trişinozis

(*) Trichinella spiralis

Domuz, ayı,

yabani

domuz, fare,

tilki, kurt

Enfekte

domuz eti ve

domuz eti

ürünleri,

enfekte ayı ve

yaban

domuzu eti

Bulantı,

kusmalar, ishal,

adale ağrısı,

yüzün ve göz

kapaklarının

şişmesi,

yutkunma

zorluğu

9 gün

civarında, 2-

29 gün

Domuz ayı ve yaban

domuzu etlerinin, domuz

eti ve et ürünlerinin iyice

pişirilmesi, farelerin

imhası. Domuzların

pişmiş yiyeceklerle

beslenme ya da bunları

gıdalardan çıkarmak. Eti

-15 C derecede, 20 gün

ya da 31 C derecede 24

saat muhafaza etmek.

12

PA

RA

ZİTO

ZLA

R

Sistozamiyazis

(bilharziose)

Schistosoma

haematobium,

S.Monsoni, S.

Japonicum

İnsanda

venöz

dolaşım,

idrar, gaita

Enfekte olmuş

su, bu suyun

içme ve

yıkanma için

kullanılması

Dizanterik,

akciğer ve karın

semptomları,

titreme, kaşıntı,

dermatit

1-3 ay ya da

daha fazla

Enfekte sudan sakınmak.

Suyu aşağıdaki

yöntemlerden biri ile

sağlıklı duruma

getirmek. 1)1 saat

sürede koagülasyon ve

çöktürme, daha sonra

yavaş süzme(saatte 1

m2 de, 7 m3 su) ya da

diatomitten süzme

(saatte 1 m2 de 12 m3

su), sonra klorlama (1

mg/L), 2) Kaynatma,

bakır sülfat ilave ederek

(16 mg/L) 48 saat süre

ile çöktürme ve

klorlama, 3) Sodyum

penta-chlorophenat ya

da bakır (10 mg/L) ilave

etmek, yavaş kum

filtrelerinden süzmek ve

klorlama

Askariyozis Ascaris

Lumbricoides

İnsan, goril,

maymun kalın

barsağı

Enfekte su ve

gıdalar, lağım

suları

Gaitada kurtlar,

karın ağırısı, deri

döküntüleri,

karın şişmesi,

bulantı, iştahın

artması

1-5 gün ve 2-

4 ay

Kişisel hijyen, çevre

sağlığı. Endemik

bölgelerde suyu

kaynatarak içmek. İnsan

dışkı ve idrarının sağlıklı

bir şekilde izolesi

13

Hasta

lık

Neden Olan Ajan Rezervuar Bulaş Şekli

Sem

pto

ml

arın

Kıs

a

Tan

ımı

Ku

luçka

Sü

resi

Korunma

PA

RA

ZİTO

ZLA

R Ekin

okok (

Hid

atidoz) Echinococcus

Granulosus (köpek

tanyası)

Köpek, koyun,

kurt, domuz,

at, maymun

Kontamine

içecekler ve

gıdalar, elle

ağzın kontamine

olması, enfekte

köpeklerle

temas.

Dokulardaki

kistler(karaciğer,

akciğer, böbrek,

kursak),

Semptomların

olmaması,

ölümle

sonuçlanması

olanaklı.

Değişik,

birkaç

gün.

Köpekleri mezbahaya sokmamak

ve çiğ etle beslenmelerini

önlemek, çocukları ve yetişkinleri

köpeklerle doğrudan temas

etmelerinin sakıncalı olduğu

hakkında eğitmek.

Tenia

z

Taenla

Sollum(Domuz

tanyası) T.Saginata

(Sığır tanyası)

İnsan, davar,

domuz,

manda,

muhtemelen

fare ve sıçan

Enfekte etlerin

çiğ yenmesi.

İnsan, fare ve

sıçan gaitası ile

kirletilmiş gıda

maddeleri

Karın ağrıları,

ishal,

konvulziyonlar,

uykusuzluk,

iştahının

artması

1-3 ay

Eti uzun süre pişirmek,

sineklerle savaş, insan gaita ve

idrarının sağlıklı bir şekilde

izolesi, gıdaları elle işleyenleri

hijyen kurallarına uymaları

konusunda denetleme, kontrol

edilmemiş etleri yememek, Eti 6

gün-10 C derecede saklamak.

Botr

iosefa

lozi

s

Diphyliobotrium

latum(balık

tenyası) ve diğer

varyeteleri

Siklops,

insan,

kurbağa,

köpek, kedi

Çiğ yenen

enfekte tatlı su

balıkları

Karın ağrıları,

zayıflama,

anemi, halsizlik

18 gün

Balığın ve balık yumurtalarının

(havyar) iyice pişirilmesi. İnsan

gaita ve idrarının sağlıklı bir

şekilde izolesi.

14

Para

gonim

iyazis

Paragonimus

westermani,

P.kellicotti

(akciğer

trematodu)

İnsan, köpek,

kedi, domuz,

fare, kurt

Enfekte su, tatlı

su yengeci,

kerevit

Kronik öksürük,

boğumlu

parmaklar, künt

ağrılar, ishal

Değişik

Endemik bölgelerde içme

suyunun kaynatılması. Tatlı su

yengeçlerinin ve kerevitlerinin

iyice pişirilmesi. Klo

nork

iyazis

Clonorchis sinensis,

opistherchis

fellneus (karaciğer

trematodu)

İnsan, köpek,

kedi, domuz

karaciğeri

Enfekte tatlı su

balıkları

Kronik ishal,

niktolopi (gece

görmesi)

26 gün

Endemik bölgelerde içme

suyunun kaynatılması. Balıkların

iyice pişirilmesi

Fasiy

oliyazis

Fasciola hepatica Koyun

karaciğeri

Çiğ yenen

koyun

karaciğeri

Muntazam

olmayan ateş,

ağrılar, ishal

Birçok

ay

Koyun karaciğerinin iyice

pişirilmesi

Trikosefa

lozis

Trichuris trichlura

İnsan,

domuz, köpek

kalın barsağı

Kontamine

gıdalar

Özellik arzeden

semptomları

yok.

Muhtemelen

karında şişkinlik

6-12 ay

Çevre sağlığı, suyun

kaynatılması, gıdaların

pişirilerek yenmesi. Gaitanın

sağlıklı bir şekilde izolesi.

15

Oksiy

ur

Enterobius

vermicularis

İnsan kalın

barsağı

Parmaklar,

yumurta ihtiva

eden tozlar,

kontamine

gıdalar ve

sular, lağım

suları

Burun kaşıntısı,

pruritis, ishal 14 gün

Heladan çıktıktan sonra ellerin

yıkanması, tırnakların kesilmesi,

yatarken pamuklu don giyilmesi,

hijyen önlemleri

Fascio

lopsis

Fasciolopsis buski

İnsan ve

domuz ince

barsağı

Çiğ yenen su

bitkileri, su

gıdaları

Karın ağrıları,

ishal,

yeşilimtrak

gaita, kabız,

ödem

1-2 ay Lotus, bambu, su kestanesi

köklerinin pişirilmesi

Him

enolo

piy

az

Hymenolopis Nana İnsan ve

kemiriciler

Yumurtalar ile

kirlenmiş

gıdalar, direk

temas

İshal ya da

karın ağrıları,

barsak

irritasyonu

1 ay

İnsan dışkı ve idrarının sağlıklı

bir şekilde izolesi. Kişisel hijyen,

gıdaların sağlık denetimi,

kemiricilerin yok edilmesi,

vakaların tedavisi.

16

VEKTÖRLERLE BULAŞAN HASTALIKLAR

Vektörlerle bulaşan hastalıklar bazı iş kollarında daha fazla önem arz edebilir.

Veterinerlik, hayvancılık, gıda ve tarım sektöründe çalışanlarda vektörlerle bulaşan

hastalıklar önemli sağlık sorunları oluşturabilirler.

Vektörlerle bulaşan hastalıkların çok görüldüğü başlıca iş kolları;

Hayvan gütme, bakma, terbiye etme,

Veterinerlik hizmetleri,

Hayvanlardan elde edilen materyalle veya hayvan artıklarıyla yakın temas,

bunların işlenmesi, saklanması, taşınması (ahır, mezbaha, hayvan taşımacılığı, veteriner

hastaneleri, kasap sakatatçı, sucukçu, et ve balık konserveciliği, süt ve süt mamullerinin

işlenmesi, mutfak işleri, hayvan derisi, kılı, yelesi, yünü, kemik v.b.nin işlendiği,

toplandığı, yok edildiği v.b. yerlerdeki çalışmalar.)

Laboratuarlarda bu hastalıkların etkenleriyle veya hastalanmış hayvanlardan

alınmış biyolojik materyalle yapılan çalışmalardır.

Bu gibi hastalıkların saptandığı ve tedavi edildiği sağlık örgütlerinde ve

kurumlarında veya bu hastalıkların patojen ajanları ile çalışılan laboratuarlardaki sağlık

görevlerinde ve araştırmalarında çalışmalar.

Vektörlerle bulaşan hastalıklardan biri olan sıtmayı örnek verecek olursak; sıtma

etkeni olan plazmodium türü mikroorganizmalar, dişi sivrisineklerinin vücudunda

gelişimini tamamlar sonra bu sineğin insanı sokmasıyla sağlam insana geçerek hastalık

yapar. İnsanda hastalığın ortaya çıkabilmesi için etkenin mutlaka sivrisineğin vücudunda

bir süre kalarak gelişim aşamasını tamamlaması gerekir. Bu hastalığın bulaş zinciri-

çevresi göz önüne alındığında;

Etken: Plazmodium türü mikroorganizmalardır.

Kaynak: Sıtma hastalığı olan insandır.

Bulaşma yolu: Vektör (anofel türü sivrisinek)

Konakçı: Sivrisineğin ısırdığı sağlam insandır.

Bu zinciri ikim koşulları, sıcak ve nem stimule eder, bulaşı hızlandırır. Bütün bu

öğeleriyle birlikte enfeksiyon çevresi anlaşılmış olur alınması gereken önlemler zincirin

her bir halkasına ve kolaylaştırıcı çevresel faktörlere yönelik olarak sistematik bir biçimde

planlanırsa salgın veya bulaşıcı hastalığa sistematik ve bilimsel olarak müdahale edilmiş

olacaktır. Bu sistematik yaklaşımla ele alındığında sıtmayla ilgili olarak alınması gereken

önlemlerin şunlar olacağı açıkça ortaya çıkacaktır:

Temel prensip bulaştırma aracı olan vektörlerin ortadan kaldırılması olmakla birlikte,

enfeksiyon zinciri göz önünde bulundurularak enfeksiyonun bulaşma aşamalarının her

birine yönelik olarak entegre (bütün önlemler birlikte) önlemler alınmalıdır.

1. Etkene Yönelik Önlemler:

Etkenin antijenik yapısının ve immunolojik özelliklerinin laboratuar ortamında

incelenmesi

2. KAYNAĞA Yönelik Önlemler:

Hastalık insandan insana bulaşıyorsa hastaların tedavi edilmesi, hasta tarama-bulma

çalışmaları, erken tanı koymak. Vakaların izolasyonu ve tanının konması

17

Hayvandan insana bulaşan hastalıklarda hasta hayvanların aranması ve tedavisi

gereken durumlarda itlafı

Kaynağın bulunması, yeni bulaşların önlenmesi ve kaynağa ve bulaşma yollarına

yönelik önlemlerin alınması açısından çok önemlidir.

Sağlık Eğitimi ile erken tanı ve tedaviye katkı sağlamak

Hastalık bildirim sistemi ile, hastaların erken ve doğru tanısının konmasını

sağlayarak hastalığın yayılmasını önlemek

3. Kaynaktan Çıkış Yoluna Yönelik Önlemler:

Hasta insanların vektörlerle temasını ve ısırılmayı önlemek amacıyla;

Uzun kollu giysiler, kaçırıcı kimyasalların kullanılması, cibinlik ve sinek telleri kullanmak

Hayvan barınaklarının ilaçlanması, vektörleri uzaklaştırıcı kimyasalların

kullanılması

4. BULAŞ YOLUNA (Vektöre) Yönelik Önlemler:

Öncelikle vektörlerin, üreme ve yaşama alanlarının saptanması gerekir.

Vektörlerin yaşama ve üreme alanlarına yönelik çevre sağlığı (barınma, atık, ve

gıda hijyeni) önlemleri.

Fiziko-biyolojik (kapan, tuzak, UV elektrikli lamba, larva yiyen bakteriler, kedi

beslemek vb) önlemler.

Toksik kimyasal maddeler kullanarak (pestisitleri kullanarak) vektör mücadelesi.

5. Konakçıya Giriş Yoluna Yönelik Önlemler:

Sağlam insanların vektörlerle temasını ve ısırılmayı önlemek amacıyla;

Uzun kollu giysiler, kaçırıcı kimyasalların kullanılması, cibinlik ve sinek telleri kullanmak

Sağlık eğitimi ile kişisel önlemleri önemsetmek.

6. KONAKÇIYA Yönelik Önlemler:

Sağlamların ilaçla korunması (ve/veya aşılanmaları)

Yeterli ve dengeli beslenme

Sağlık eğitimi ve kişisel hijyen önlemlerinin alınması

Toplumun sosyoekonomik ve sosyokültürel düzeyinin yükseltilmesi en önemli

önlemdir.

18

TEPE AKADEMİ

Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok, No:114/9

Balgat/Çankaya/ANKARA

Tel : 0 312 473 43 47

Tel-2 : 0 312 473 43 48

Fax : 0 312 473 43 59