Upload
kellan
View
142
Download
5
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Mesleki Gelişim Kuramı (Donald E. Super). ÜMİT AKTEPE. Super’a göre bir kimse meslek seçmekle o ana kadar geliştirmiş olduğu “ben” kavramını, kendini algılama biçimini uygulamaya koymuş olmaktadır. Meslek bireyin özüne ilişkin algıların bir ifadesidir. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Mesleki Gelişim Kuramı
(Donald E. Super)
ÜMİT AKTEPE
Super’a göre bir kimse meslek seçmekle o ana
kadar geliştirmiş olduğu “ben” kavramını, kendini algılama biçimini uygulamaya koymuş
olmaktadır. Meslek bireyin özüne ilişkin algıların bir ifadesidir.
Benlik tasarımı bir kimsenin kendini nasıl
gördüğüdür. Benlik tasarımı bireyin kendisi hakkında, doğrudan edindiği algıların
birbirleriyle anlamlı bütünler oluşturması ile meydana gelir. İnsanlar hem benlik kavramları
yönünden hem de bunu mesleki terimlerle ifade etme yönünden birbirlerinden farklılık gösterirler. Örneğin fiziken güçlü ve atletik
yapılı bir kişi olduğunun farkına varan bireyin mesleki kararı, müzik yeteneğini fark eden kişinin mesleki kararından farklı olacaktır.
Super, meslek gelişimini bir meslekte karar
kılıp o alanda iş bulma aşamasından ileri götürmüş, hayatına sonuna kadar devam eden
gelişim evrelerini de incelemiştir. Super meslek gelişimini şu basamaklara ayırarak
incelemiştir:
Bilincin oluşmaya başladığı 4. yaştan itibaren
başlayan ve çocukluk adı verilen bu dönem fiziksel, psikolojik ve sosyal gelişim dönemidir. Çocuk yalnızca bedensel yönden değil, bilişsel, duygusal yönlerden ve sosyal beceriler yönünden de gelişir. Okula başlayınca
çalışmayı öğrenir, yeteneklerini geliştirir, değişik bireylerle etkileşimlerde bulunur, ne olmak istediğini düşünür. Mesleki bakımdan birçok meslek hakkında
kavramlar kazanır. Çocuk çevre ile etkileşimde bulundukça kendisi hakkında da kavram lar geliştirir, benlik kavramı ile meslek kavramları arasında ilişki
kurmaya başlar.
a) Büyüme Dönemi:
Hayal basamağında çocuğun davranışlarında
heves, arzu ve anlık gereksinimlerin etkisi yoğundur, hayal kurma ve rol denemeleri
egemen etkinliklerdir.
İlgi basamağı; hoşlanma ve beğenmenin,
etkinliklerin ve meslek emellerinin belirlenmesinde en önemli rolü olduğu basamaktır.
Yetenek basamağında yeteneklere büyük önem verilir. İşin gerektirdiği nitelikler daha
yoğun bir biçimde dikkate alınır.
Bu dönemin ilk basamağı ergenlik dönemine rastlar. Bu
diğer dönemlerde olduğundan daha yoğun bir araştırma ve inceleme dönemidir. Bu dönemde ergen kendisi hakkında daha da bilinç kazanır. Hangi etkinliklerin ilgisini çektiği ve
bunlarda ne ölçüde başarılı olduğu konusunda daha çok düşünmeye başlar, toplumun önem verdiği değerler
konusunda fikir edinir. Bu dönemin başlangıcında bir iş bulma veya evlenme uzak bir gelecekte yapılacak işler
olarak görülür. Fakat 18 yaşından itibaren geleceğe ilişkin konular, olaylar, daha gerçek olarak görülmeye başlar. Birey bu dönemde ilgi, yetenek ve değerlerinin yeterli
olmadığını anlar, iyi bir eğitim görme ya da sermaye sahibi olma gibi olanakların da çok önemli olduğunu fark eder.
b) Araştırma Dönemi:
Meslek seçimi kararları verilirken kişisel ve
sosyal yönlere ağırlık verilir. Bununla birlikte verilen kararlar iğretidir. Eğer olumsuz bir
yaşantı olmazsa bu kararlara bağlanma artar. Genel olarak bu dönem kendini tanıma, rol
denemeleri, meslek incelemeleri gibi faaliyetlerin sürdürüldüğü bir dönemdir.
Deneme basamağı ilgiler, gereksinimler,
yetenekler, değerler ve fırsatların dikkate alındığı, iğreti seçimlerin yapıldığı ve yarım
zamanlı iş yaşantılarında bu seçimlerin geçerliliğinin denendiği dönemdir.
Geçiş basamağı bireyin çalışma dünyasına
girdiği ve gerçeği daha çok göz önüne aldığı bir dönemdir. Artık “ben” kavramını bir işte
uygulamaya koymaya başlamıştır.
Sınama basamağında birey kendisine uygun
bir çalışma alam bulmuştur, başlangıç olarak işe girer ve bu işi hayatı kazanma yolu olarak
sınamaya başlar.
Araştırma davranışı 25 yaşlarına kadar devam
eder. Ancak bundan sonra sınama çalışmaları giderek azalmaya başlar, bir işe bağlanma
daha da kesinleşir. Birey, hakkında daha doğru ve ayrıntılı bilgiler edindiği çalışma hayatında ilgileri için uygun doyum yolları bulabilir. Bu arada amaçlarının bazılarından vazgeçebilir, bazılarını değiştirebilir. Bu dönemde bir işe girme, bir yuva kurma, kararlı ve devamlı
yaşama biçimine karar verme eğilimi sıklıkla görülür.
Bu dönemin Özelliği uygun bir alanın ve o alanda
kararlı bir şekilde işin bulunmasıdır. Dönemin başında sınama ve iş değiştirme görülebilir. Fakat bu
olmadan da yerleşme dönemi tamamlanabilir. Sınama basamağında; başlangıçta uygun görülen bir
çalışma alanı bireye doyum sağlamayabilir ve gerçek meslek hayatı başlamadan birkaç iş
değiştirme görülebilir. Sağlamlaştırma basamağında; birey, meslek
örüntüsü berraklaştıkça, onu sağlamlaştırmaya, çalışma dünyasında güvenli bir yer yapmaya yönelir.
c) Yerleşme Dönemi:
Bu dönem 45-64 yaşları arasını kapsar. Bu
dönemde birey iş dünyasında bir yer edindikten sonra bütün çabalarını onu elde
tutmaya ve geliştirmeye yöneltir. Bu dönemde meslek gelişiminde iniş-çıkışlar, duraklamalar
olabilir.
d) Devam Ettirme Dönemi:
Bu dönem 65 yaş ve sonrasında yaşanan fiziksel ve zihinsel
kapasitenin çöküşü anlamına gelen yaşlılık yıllarına rastlar. Bu yıllarda kişi beden gücünden çok tecrübesinden ve bilgi birikiminden faydalanır ve bunları kullanabileceği alanlara
yönelir. Yavaşlama basamağında kişi iş temposunu yavaşlatır,
zamanını ve görevlerini daha az güç isteyen başka alanlara kaydırır, işin yapısını değiştirir ve azalan kapasite ile görülen
iş arasında bir uyum sağlamaya çalışır. Tam emeklilik basamağı; 71 yaş ve sonrasıdır. Artık bu
yıllarda meslekten ayrılma ve işi tümüyle bırakma gereği hissedilir. Bazıları işi bırakmayı kolay ve hoş karşılayabildiği
halde bu zorunluluk bazılarına ağır gelebilir.
e) Çöküntü Dönemi:
TEŞEKKÜRLER....