Upload
marek-nahotko
View
608
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
Metadane na poziomie kolekcji muzealnychkolekcji muzealnych
dr Marek NahotkoIINiB UJ
Warszawa, 1.02.2011
Pytania (a może też odpowiedzi):
• Dlaczego kolekcje muzealne;• Czy i po co opisywać kolekcje jako całość;• W jaki sposób tworzyć tego typu
metadane.
2
metadane.
Kolekcje muzealne• K. Pomian: zbiór przedmiotów, które są czasowo
lub stale wyłączone z funkcji utylitarnych i przechowywane są w bezpiecznym miejscu, przeznaczone do oglądania;
• CIDOC: agregacje obiektów fizycznych, które są
3
• CIDOC: agregacje obiektów fizycznych, które są zgromadzone i zarządzane przez jednego lub kilku Aktorów w jakimś okresie czasu dla realizacji określonego celu i potrzeb publiczności oraz zgodnie z określonym planem rozwoju kolekcji. W wyniku realizacji tego planu obiekty mogą być dodawane lub usuwane z kolekcji.
Kolekcje• Agregacje obiektów fizycznych lub cyfrowych
(digitalizowanych lub born-digital);• Agregacje, np.:
– Obiektów naturalnych: skamieliny, minerały…– Obiektów sztucznych: artefaktów, dokumentów,
4
– Obiektów sztucznych: artefaktów, dokumentów, rekordów…
– Obiektów cyfrowych: dokumentów, obrazów, multimediów, danych, oprogramowania…
– Cyfrowych surogatów obiektów fizycznych: fotografii…
– Metadanych: rekordy katalogu, opisy obiektów, opisy na poziomie kolekcji.
Kolekcje
• Kryteria tworzenia: nośnik, technika, okres (kierunek), artysta lub grupa artystyczna, darczyńca (proweniencja), temat dzieła lub dziedzina wiedzy;
5
• Kolekcje encyklopedyczne, w dużych muzeach obejmujące wszystkie zbiory;
• Kolekcje składające się z pojedynczego obiektu;• Kolekcje związane z wystawą, ekspozycją stałą
lub czasową.
Kolekcje Muzeum Narodowego w Warszawie
6Wg. Piotr Czyż, Marcin Romeyko-Hurko, http://wiedzaiedukacja.eu/archives/48116
Kolekcje - problemy
• Pomiędzy kolekcjami mogą zachodzić relacje hierarchiczne (sub- i superkolekcje) w obrębie których stosuje się różne
7
których stosuje się różne kryteria doboru obiektów;
• Trudności w odróżnieniu poszczególnych części;
• Odmienne pojmowanie kolekcji przez muzealników i publiczność.
Kolekcje wirtualne
• Tworzone na podstawie zasobów wielu muzeów i innych instytucji (propozycja Federacji Muzeów Cyfrowych p. P. Czyża i M. Romeyko-Hurko z MN Wwa);
• Potencjalnie każda większa elektroniczna baza danych jest wirtualnym muzeum
8
danych jest wirtualnym muzeum (D. Folga-Januszewska);
• Możliwość tworzenia własnych kolekcji przez widza;
• Konieczność elastycznego traktowania kolekcji, bardzo dynamicznie się zmieniającej i dla każdego widza mającej inne znaczenie.
Usługi fizyczne
Lokalizacja fizyczna
Usługi fizyczne udostępniają fizyczne kolekcje w fizycznych lokalizacjach
Kolekcja obiektów
fizycznych
9
Katalog kartkowy(Kolekcja
fizycznych rekordów
metadanych)
Usługi fizyczne
Lokalizacja fizyczna
Usługi fizyczne udostępniają fizyczne kolekcje w fizycznych lokalizacjach
Kolekcja obiektów
fizycznych
10
Interfejs katalogu w
Web
Lokalizacja cyfrowa
rekordów metadanych
Usługi sieciowe
Katalog kartkowy(Kolekcja
fizycznych rekordów
metadanych)
Kolekcja obiektów
cyfrowych
Kolekcja cyfrowa
Usługi sieciowe udostępniają kolekcje cyfrowe w cyfrowych lokalizacjach
11
Lokalizacja cyfrowa
Kolekcja cyfrowych rekordów
metadanych
Strona Web
Usługi sieciowe
Opis na poziomie kolekcji –metadane
• Metadane: maszynowo czytelne dane o zasobach; ustrukturyzowane dane o zasobach, wspomagające wiele różnych działań;
12
działań;• Kolekcja jest rodzajem zasobu;• Opisy na poziomie kolekcji są rekordami
metadanych.
Metadane o kolekcji czy na poziomie kolekcji?
• Opis kolekcji, metadane o kolekcji: może dotyczyć obiektów w kolekcji i/lub samej kolekcji;
• Opis na poziomie kolekcji, metadane na
13
• Opis na poziomie kolekcji, metadane na poziomie kolekcji: opis kolekcji jako całości.
Metadane na poziomie kolekcji
• Ustrukturyzowana, otwarta, standaryzowana i czytelna maszynowo forma metadanych, pozwalająca na opis wysokiego poziomu, agregacji
14
wysokiego poziomu, agregacji poszczególnych obiektów;
• Pozwalają uzyskać dodatkowy poziom opisu obiektów i relacji między nimi.
Cele metadanych na poziomie kolekcji
• Umożliwienie wyszukiwania obiektów opisanych w bazach danych niewidocznych dla wyszukiwarek;
• Ułatwienie selekcji właściwego zbioru
15
• Ułatwienie selekcji właściwego zbioru spośród wielu udostępnianych kolekcji;
• Ułatwienie wyszukiwania obiektów, poprzez rozszerzenie kontekstu na poziomie kolekcji (np. dodanie do nazwiska artysty także nazwy kierunku);
Cele metadanych cd.
• Stanowią substytut opisu poszczególnych obiektów, w przypadkach gdy opisy obiektów są niedostępne lub ich stosowanie byłoby niepraktyczne (zbiory numizmatyczne, filatelistyczne itp.);
16
filatelistyczne itp.);• Ułatwienie wyszukiwania w zasobach
rozproszonych wielu instytucji;• Ułatwienie działania agentom softwarowym;• Ułatwienie współpracy między muzeami,
bibliotekami, archiwami, biznesem.
Cechy metadanych
• Niezależne od dziedziny;• Tworzenie metadanych na różnych
poziomach: obiektów, kolekcji…• Tworzone automatycznie;
17
• Tworzone automatycznie;• Wielojęzyczne;• Uwzględniające terminologię
specjalistyczną, naukową i potoczną.
Zadania metadanych
1. Odszukanie kolekcji;2. Lokalizacja kolekcji;3. Wskazywanie na funkcje przeszukiwania
i analiz w kolekcji;
18
i analiz w kolekcji;4. Ocena kolekcji;5. Zarządzanie kolekcją.Ad. 1, 2, 3 – zadania użytkowników;4 – zadanie użytkowników i muzealników;5 – zadanie muzealników.
Opisy kolekcji
• Analityczne – opisy poszczególnych obiektów;
• Całościowe – opisy kolekcji;• Hierarchiczne – opis obiektów w
19
• Hierarchiczne – opis obiektów w kolekcjach.
Opis kolekcji – model RSLP
20
Model RSLP (Research Support Libraries Programme)
• Treści– Intelektualna twórczość, bez odniesienia do
materializacji (dzieło)• Obiekt
21
• Obiekt– Konkretna realizacja (fizyczna/cyfrowa) treści
• Kolekcja– Agregacja obiektów– Twórca podejmuje pragmatyczną decyzję o
poziomie agregacji.
Zawartość opisu
• Atrybuty kolekcji: autor, tytuł…;• Atrybuty lokalizacji (jednej lub wielu);• Identyfikacja agentów: twórca, właściciel
kolekcji, administrator lokalizacji;
22
kolekcji, administrator lokalizacji;• Relacje zewnętrzne:
– Kolekcja - kolekcja (ma część, jest częścią, ma wersję);
– Kolekcja – publikacja;– Kolekcja – opis kolekcji (opisana przez).
Grupy atrybutów• Identyfikacja (nazwa, tytuł, lokalizacja…);• Dostępność (adres fizyczny, godziny otwarcia, adres elektroniczny,
warunki dostępu…);• Własność (poprzedni właściciele, obecny właściciel, nadzorca);• Opis fizyczny (rozmiary, nośnik, sposób utrwalenia);• Opis treści:
– Przedmiot,
23
– Przedmiot,– Opis tekstowy,– Język,– Intencjonalny odbiorca,– Aspekty czasoprzestrzenne (czas i miejsce powstania, czas i miejsce
przedstawione),– Metadane „konspektowe” (wartość kolekcji, kompletność);
• Relacje z innymi kolekcjami;• Prawa związane z kolekcją;• Dane administracyjne (stan kolekcji, przeprowadzone lub
planowane konserwacje, procedury archiwizacji…).
CIDOC/CRM
• Tworzony od 1996 przez Intern. Council for Museums (ICOM) – Intern. Committee on Documentation (CIDOC);
• Ontologia CIDOC/CRM składa się z 81
24
• Ontologia CIDOC/CRM składa się z 81 klas (ozn. literą E) i 132 cech (ozn. literą P), np. E78 to klasa Kolekcja, P102 to cecha ma tytuł
E78 Kolekcja• Podklasa klasy E24 Przedmioty fizyczne wykonane
przez człowieka;• Definicja: składa się z agregacji obiektów fizycznych,
które są grupowane i zarządzane („podlegają opiece”, „kurateli” i są „chronione” w terminologii muzealnej) przez jedno lub więcej wystąpień klasy „E39 Aktor” w określonym okresie czasu dla określonych celów i
25
przez jedno lub więcej wystąpień klasy „E39 Aktor” w określonym okresie czasu dla określonych celów i odbiorców i zgodnie z określonym planem budowy kolekcji;
• Cztery grupy cech:– Charakterystyki ogólne;– Osoby związane z kolekcją;– Wydarzenia wpływające na kolekcję;– Części kolekcji.
Charakterystyki ogólneCharakterystyki ogólneNazwa kolekcji E78(Kolekcja)-P102 ma tytuł (jest tytułem)-E35(Tytuł)
Identyfikator kolekcji E78(Kolekcja)-P47 jest identyfikowana przez-E42(Identyfikatorobiektu)
Rozmiar kolekcji E78(Kolekcja)-P57 ma liczbę części-E60(Liczba)
Lokalizacja E78(Kolekcja)-P53 ma poprzednią lub bieżącą lokalizację (jestpoprzednią lub bieżącą lokalizacją)-E53(Miejsce)
26
poprzednią lub bieżącą lokalizacją)-E53(Miejsce)E78(Kolekcja)-P25 przenoszony (przenoszący)-
E9(Przeniesienie)-P26 przeniesiony do (miejsceprzeznaczenia)-E53(Miejsce)
Prawa do kolekcji E78(Kolekcja)-P104 jest przedmiotem-E30(Prawa)
Uwagi E78(Kolekcja)-P3 ma uwagi-E30(Ciąg znaków)
Opis E78(Kolekcja)-P62 opisuje (jest opisywany)-E1(JednostkaCRM)
Obiekt związany E78(Kolekcja)-P130 przedstawia cechy-E70(Rzecz)
Publikacja związana E78(Kolekcja)-P67 cytuje (jest cytowany przez)-E73(Obiektinformacyjny)
Osoby związane z kolekcjąOsoby związane z kolekcjąW ontologii CIDOC/CRM osoby są reprezentowane przez klasę E39 Aktor. Klasa ta
zawiera ludzi, indywidualnych lub grupy, którzy wykonują intencjonalne działania, zaktóre ponoszą odpowiedzialność. W efekcie Osoby mogą być wyłącznie opisanepoprzez Działania, w których biorą udział.
Opiekun (kurator) E78(Kolekcja)-P109 ma kuratora (jest kuratorem)-E39(Aktor)
27
Właściciel E78(Kolekcja)-P52 (ma właściciela/jest właścicielem)-E39(Aktor)
Posiadacz E78(Kolekcja)-P49 ma posiadacza (jest posiadaczem)-E39(Aktor)
Osoba/ciałoodpowiedzialne zatransfery
E78(kolekcja)-P25 przeniesiony (przeniesiony przez)-E9(Przeniesienie)-P14 wykonujący (wykonywany)-E39Aktor
Osoba/ciałoodpowiedzialne zazniszczenie
E78(kolekcja)-P13 zniszczony (zniszczony przez)-E6(Zniszczenie)-P14 wykonujący (wykonywany)-E39(Aktor)
WydarzeniaWydarzenia wpływające na kolekcję
Opieka (kuratela) E78(kolekcja)-P147 opiekujący się (zaopiekowany)-E87(Działania opiekuńcze)
Pozyskanie E78(Kolekcja)-P24 przeniesienie tytułu (zmieniającywłasność)-E8(Pozyskanie)
28
własność)-E8(Pozyskanie)
Przesunięcie E78(kolekcja)-P25przesunięty (przesuwający)-E9(Przeniesienie)
Przeniesienie opieki E78(kolekcja)-P30 przeniesienie opieki (przenoszącyopiekę)-E10(Przeniesienie opieki)
Zakończenieistnienia
E78(Kolekcja)-P93 zakończenie istnienia (kończącyistnienie)-E64(Koniec istnienia)
Część kolekcjiCzęści kolekcji
Kolekcja, jak to było stwierdzone, zawiera agregacje obiektów fizycznych.Zazwyczaj opis poziomu kolekcji nie jest tworzony z zamiarem zastąpieniaopisów jej obiektów składowych, lecz przedstawia zintegrowany obraz
29
opisów jej obiektów składowych, lecz przedstawia zintegrowany obrazkolekcji. Jeżeli należy podać więcej szczegółów o zawartości kolekcji,odpowiednią ścieżką jest:
E78(Kolekcja)-P46 składa się z (stanowi część)-E18(Obiekt fizyczny)
Profil aplikacyjny Dublin Core
• DC Collection Application Profile (DCCAP)• Opis kolekcji bibliotecznych, muzealnych i
archiwalnych, a także katalogów i indeksów;• Kolekcja: każda agregacja obiektów fizycznych
30
• Kolekcja: każda agregacja obiektów fizycznych lub cyfrowych;
• Opis kolekcji zawiera opis jednej lub więcej kolekcji (agregacji obiektów) i opis zero lub więcej katalogów lub indeksów (zasobów opisujących kolekcje).
Przestrzenie nazw DCCAP• Dublin Core Metadata Element Set, v. 1.1 –
prefiks dc,• Dublin Core Terms – prefiks dcterms,• Dublin Core Type Vocabulary – prefiks
dcmitype,
31
dcmitype,• MARC Relator Code Properties – prefiks
marcrel, (kody ozn. odpow.)
• Collection Description Terms – prefiks cld,• Collection Description Type Vocabulary Terms –
prefiks cdtype (opis katalogu lub indeksu).
Nazwa elementu metadanych DefinicjaTyp (dc:type) Rodzaj źródła
Identyfikator kolekcji (dc:identifier) Jednoznaczne odesłanie do źródła w danym kontekście
Tytuł (dc:title) Nazwa nadana źródłu
Tytuł równoległy Każda forma tytułu stosowana zamiennie lub alternatywniedo tytułu formalnego źródła
Opis (dc:description) Streszczenie treści źródła
Rozmiar (dcterms:extent) Rozmiar lub czas trwania źródła
Język (dc:language) Język źródła
Typ obiektu Rodzaj jednego lub więcej obiektów w kolekcji
32
Format obiektu (cld:itemFormat) Rodzaj nośnika, fizycznego lub cyfrowego, jednego lubwięcej obiektów w kolekcji
Prawa (dc:rights) Informacja o własności w obrębie lub dla kolekcji
Prawa dostępu (dcterms:accessRights) Informacja o tym kto może otrzymać dostęp lub wskazaniena status zabezpieczeń
Metoda gromadzenia (dcterms:accrualMethod)
Metoda służąca dodawaniu obiektów do kolekcji
Periodyczność gromadzenia (dcterms:acctualPeriodicity)
Częstotliwość dodawania obiektów do kolekcji
Polityka gromadzenia Polityka służąca dodawaniu obiektów do kolekcji
Historia opieki (dcterms:provenance) Określenie każdej zmiany co do własności i opieki nadźródłem od jego utworzenia, ważnej dla jegoautentyczności, integralności i interpretacji
Odbiorca (dcterms:audience) Klasa jednostek, dla których źródło jest przeznaczone lubprzydatne
Przedmiot (dc:subject) Treść źródła
Zakres przestrzenny (dcterms:spatial) Przestrzenne charakterystyki treści intelektualnej źródła
Zakres czasowy (dcterms:temporal) Czasowe charakterystyki treści intelektualnych źródła
Daty utworzenia kolekcji (dcterms:created) Data utworzenia źródła
Daty utworzenia obiektów (cld:dateItemsCreated)
Zakres dat w obrębie których tworzone były poszczególneobiekty w kolekcji
Twórca kolekcji (dc:kreator) Jednostka głównie odpowiedzialna za utworzenie źródła
Właściciel (marcrel:OWN) Osoba lub organizacja aktualnie będąca właścicielem
33
obiektu lub kolekcji
Lokalizacja (cld:isLocatedAt) Lokalizacja przechowywania kolekcji
Serwis udostępniający (cld:isAccessedVia) Serwis prowadzący dostęp do obiektów w kolekcji
Podkolekcja (dcterms:hasPart) Opisywane źródło zawiera podrzędne źródło, fizycznie lublogicznie
Nadkolekcja (dcterms:isPartOf) Opisywane źródło jest fizyczną lub logiczną częścią źródłanadrzędnego
Katalog lub indeks (cld:catalogueOrIndex) Katalog lub indeks dla kolekcji
Kolekcja powiązana (cld:associatedCollection)
Druga kolekcja, powiązana z daną kolekcją
Publikacja powiązana (dcterms:isReferencedBy)
Opisywane źródło jest cytowane, opisywane lub w innysposób wskazywane przez powiązane źródło
Serwis Cornucopia (Wlk. Bryt.)
34
Serwis Cornucopia
35
SerwisNatural History
Museum (Londyn)
36
37
38
MONA(MN Wwa)
39
dMuseion(MN Wwa)
40(P. Czyż, M. Romeyko-Hurko)
dMuseion
41
dMuseion – opis kolekcji
42