METAF N SÂKİNLERİ - cetele.org · Cinler, Taif dönüşü Efendimizden Kur’ân’ı dinlemiş, O’na iman etmişlerdir. İnsanlara da, cinlere de peygamber olacak şahıs, insanlardan

METAFİZİK ÂLEMİN SÂKİNLERİ

MELEKLER ve CİNLER

Mehmet ŞEKER

1

2

R a h m e t v e R e y y â n K a p ı s ı

R a m a z a n A y ı n ı n M a n a s ı , F a z î l e t v e H i k m e t l e r i

3

METAFİZİK ÂLEMİN SÂKİNLERİMELEKLER ve CİNLER

Cop yright © Işık Ya yın la rı, 2007Bu eserin tüm yayın hakları Işık Ltd. Şti.’ne aittir.

Eserde yer alan metin ve resimlerin Işık Ltd. Şti.’nin önceden yazılı izni olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt

sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.

Edi tör Ömer ÇETİNKAYA

Görsel YönetmenEngin ÇİFTÇİ

Ka pakİhsan DEMİRHAN

Sayfa DüzeniBekir YILDIZ

ISBN978-975-278-225-9

Ya yın Nu ma ra sı463

Ba sım Ye ri ve Yı lıÇağ la yan Mat ba ası

Sarnıç Yolu Üzeri Nu: 7 Gaziemir / İZ MİR Tel: (0232) 252 20 96

Mayıs 2007

Genel DağıtımGökkuşağı Pazarlama ve Dağıtım

Merkez Mah. Soğuksu Cad. Nu: 31 Tek-Er İş MerkeziMahmutbey / İSTANBUL

Tel: (0212) 410 50 00 Faks: (0212) 444 85 96

Işık Ya yın la rıEm ni yet Ma hal le si Hu zur So kak Nu: 5

34676 Üs kü dar / İS TAN BULTel: (0216) 522 09 99 Faks: (0216) 328 35 89

www.isik ya yin la ri.com

4

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ ..................................................................................................................................................................9

Birinci BölümMELEKLER

Melek Kelimesi ..................................................................................................................................... 19

Meleklere İman .................................................................................................................................... 20

Meleklerin Varlığına Aklî Yaklaşımlar ........................................................................ 22

Meleklere İnanmanın Faydaları ......................................................................................... 24

Mahiyetleri ................................................................................................................................................ 24

Yaratıldıkları Madde .............................................................................................................. 24

Yaratılış Vakitleri ....................................................................................................................... 25

Yaratılış Hikmetleri................................................................................................................. 26

Göremediğimiz Dış Yanları ..................................................................................................... 29

Kanatları ............................................................................................................................................. 33

Cinsiyetleri ........................................................................................................................................ 34

Yeme İçmeleri ............................................................................................................................... 34

Sayıları .................................................................................................................................................. 35

Mekânları ........................................................................................................................................... 36

Hâlet-i Ruhiyeleri .............................................................................................................................. 37

Bilinen Melekler .................................................................................................................................. 39

5

Cebrail Aleyhisselam ............................................................................................................. 40

Mikail Aleyhisselam ................................................................................................................ 43

İsrafil Aleyhisselam ................................................................................................................. 46

Azrail ve Ölüm Melekleri .................................................................................................. 48

Hamele-i Arş (Arşı Taşıyan Melekler) ................................................................ 50

Kirâmen Kâtibîn (Kâtip Melekler) .......................................................................... 51

Hafaza Melekleri (Koruyucu Melekler) ............................................................. 53

Tavvâfûn Melekleri (Gezgin Melekler) ............................................................... 55

Mâlik ....................................................................................................................................................... 56

Rıdvan ................................................................................................................................................... 58

Hârut ve Mârut ............................................................................................................................ 59

Münker ve Nekir ........................................................................................................................ 61

Dağlara Müvekkel Melekler ........................................................................................... 61

Bulutlara, Rüzgârlara Müvekkel Melekler ...................................................... 62

İnsanlarla Olan Münasebetleri ............................................................................................ 63

Müminlerle Olan Münasebetleri ............................................................................... 64

Müminleri Sevmeleri .................................................................................................... 64

Müminlere Dua ve İstiğfar Etmeleri ............................................................ 64

Müminleri Müjdelemeleri ....................................................................................... 65

İbadet Eden Müminlere Salâtta Bulunmaları .................................... 67

Müminlerin Yaptığı Dualara “Amin” Demeleri ................................ 68

İlim ve Zikir Meclislerinde Bulunmaları ................................................. 69

Müminlerle Beraber Savaşlara Katılmaları .......................................... 70

Efendimizi Korumaları ............................................................................................... 72

Müminlerin Cenazelerinde Bulunmaları ................................................. 72

Anne Karnındaki Bebeğe Ruh Üflemeleri .............................................. 72

Kâfirlerle Olan Münasebetleri ..................................................................................... 73

M e t a f i z i k Â l e m i n S â k i n l e r i

6


7

Lut Kavmini Helak Etmeleri................................................................................. 74

Lanetleri ..................................................................................................................................... 75

Kâfirleri Lanetlemeleri ....................................................................................... 75

Ashab-ı Kiram’a Sövenleri Lanetlemeleri ...................................... 76

Demirle İşaret Edip Müslüman Kardeşini Korkutanı

Lanetlemeleri ............................................................................................................... 76

Kâfirlerin Melekleri Görmek İstemeleri ................................................... 76

Meleklerin Rahatsız Olduğu Hususlar ........................................................................ 77

Meleklerle İnsanoğlu Arasındaki Fazilet Tartışması .................................... 78

İkinci BölümCİNLER

Cin Kelimesi ............................................................................................................................................. 83

Cinlere İman Meselesi .................................................................................................................. 83

Cinlerin Mahiyeti ............................................................................................................................... 84

Yaratıldıkları Madde .............................................................................................................. 85

Yaratılış Hikmetleri................................................................................................................. 86

Yaratılış Vakitleri ....................................................................................................................... 87

Yaşadıkları Mekân ................................................................................................................... 88

Temessül Etmeleri................................................................................................................... 88

Göremediğimiz Dış Yanları ..................................................................................................... 90

Doğumları, Ölümleri .............................................................................................................. 90

Cinsiyetleri, Evlenmeleri, Çoğalmaları ............................................................... 91

Yemeleri, İçmeleri .................................................................................................................... 91

Akılları, İdrâk Kabiliyetleri ............................................................................................. 92

Kalpleri, Gözleri, Kulakları ............................................................................................. 93

Sesleri, Konuşmaları .............................................................................................................. 94


8

Sorumlu Olmaları .............................................................................................................................. 95

Cin Peygamberler ............................................................................................................................... 98

Efendimizin Cinlere Peygamberliği .............................................................................100

Cin Sahabiler ........................................................................................................................................ 105

İnsanların Kontrolüne Girmeleri ................................................................................... 106

Hz. Süleyman Aleyhisselam ........................................................................................ 107

Cinleri Olan Bir Zatla Yapılan Bir Kısa Söyleşi ...................................... 109

İnsanlara Musallat Olmaları .................................................................................................111

Cinnî Şeytanlar ...................................................................................................................................112

Cinlerle Alâkalı Bazı Sorular ve Cevapları .............................................................113

Cinleri Niçin Göremiyoruz? ........................................................................................ 114

Cin Çarpması Nedir? .......................................................................................................... 115

Faiz Yiyenlerin Şeytan Çarpmış Gibi Haşrolacaklarını

İfade Eden Ayeti Nasıl Anlamalıyız? ................................................................. 116

Cinler Gelecekten Haber Verebilirler mi? .................................................... 117

Cinci Hoca Denilen İnsanlar Kimlerdir? ....................................................... 119

Cinlerle Evlenmenin Aslı Var mı? ........................................................................ 120

Cinler İnsana Zarar Verebilirler mi? Niçin? .............................................. 121

Sihrin Cinlerle Olan Alâkası Nasıldır? ............................................................. 121

Şeytanın Durumu Nedir? ............................................................................................... 123

Cinlerin Şerrinden Nasıl Korunabiliriz? ........................................................ 126

Temizliğe Riayet ............................................................................................................... 127

Manevi Donanım ve İç-Dış Bütünlüğü..................................................... 127

SONUÇ ........................................................................................................................................................131

KAYNAKLAR ........................................................................................................................................133

GİRİŞ

Allah Teâlâ, varlık âlemine en son çıkardığı insana, payelerin

en büyüğünü bahşetmiştir. O, donanımındaki mükemmeliyetle,

kendisinden önce yaratılan iki ayrı nev’in; meleğin ve cinnin

önüne geçmiştir. Cenab-ı Hakk, insanoğlundan peygamberler,

onlar arasından da âlemlere rahmet olarak Efendimiz (sallal-

lahu aleyhi vesellem)’i çıkarmıştır. O’nu, “...Senin şanını yüceltmedik

mi?”1 sırrına mazhar etmiş, Kendi adıyla beraber O’nun adının

beraber bulunmasına ve anılmasına müsaade etmiştir. Artık

insanlar, Allah’ın rızasına ermek istiyorlarsa, “Allah’tan başka

ilah yoktur.” dedikten sonra, “Muhammed O’nun kulu ve pey-

gamberidir.” sözünü de söylemek ve bunu kalbleriyle tasdik

etmek zorundadırlar.

Peygamber Efendimiz, Allah tarafından öyle yüksek bir konu-

ma yükseltilmiştir ki, meleklerin en büyüğü olan Hz. Cebrail,

O’nunla Yüce Allah arasında elçilik yapıyor, O’na yol gösteriyor,

vazifesini yapabilmesi için O’na yardımcı oluyordu. Başka bir

deyişle Cebrail (aleyhisselam), Efendimize ve önceki peygamberlere

elçilik yapmakla görevlendirilmişti. Efendimiz ve misyonu açı-

sından bakıldığında, Efendimiz asıl, Hz. Cebrail vekil idi. Veya

Allah Resûlü birinci derecede görevli ve sorumlu, Cebrail (aleyhis-

selam) ise O’nun arkasından ikinci derecede vazifeli bir konumda

idi. 1 İnşirah, 94/4.

9

Varlık sahnesinde merkezi tutan ve ilk olarak kendi nuru

yaratılan Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem), Allah’a Cebrail

(aleyhisselam)’dan daha yakın ve sevgilidir. Ehli Sünnet âlimleri bu

konuda ittifak hâlindedirler. Kâinat, kemalini Efendimiz ile bul-

muş; varlık ağacı, en güzel meyvesini Efendimiz ile vermiştir.

Allah Resûlü, insanların olduğu gibi cinlerin de peygambe-

ridir. Cinler, Taif dönüşü Efendimizden Kur’ân’ı dinlemiş, O’na

iman etmişlerdir. İnsanlara da, cinlere de peygamber olacak

şahıs, insanlardan seçilmiştir.

Efendimiz, İnsanlığın İftihar Tablosu’dur. İnsan olarak biz-

ler, O’nunla ne kadar övünsek azdır. Meleklerden de, cinlerden

de Efendimiz seviyesinde birisi yoktur. Bu satırların yazarı,

Efendimizi anlatacak bir kapasiteye sahip değildir. İfade edilmek

istenen husus sadece Efendimizin, varlık âleminde zirveyi tutmuş

olduğunu, dolayısıyla insanoğlunun, en başta İftihar Tablomuz

(sallallahu aleyhi vesellem) ve diğer peygamberler (aleyhimüsselam) olmak

üzere Müslüman ve salih olanlarının, meleklerden ve cinlerden

üstün bir konumda yaratıldığını örneklemekten ibarettir.

Farklı hususiyetleri olan insan, melek ve cin, farklı konumlar-

da, ayrı hikmetler için yaratılmışlardır.

Bu üç sınıftan insanın, Kur’ân’da anlatıldığı kadarıyla, özel-

liklerinden bazıları şunlardır. İnsan, Yaratıcısının kendisine en

güzel görünümü ver diği, mizaç ve aklî melekelerle donattığı,

en çok ikramda bulunduğu şuurlu bir varlık olup bütün dav-

ranışlarına ken disi şahittir. Allah ona kendi ruhundan üflemiş,

cismaniyetinin yanında ona bir de ruhaniyet bahşetmiştir. O,

yeryüzünde Cenab-ı Hakk’ın halifesidir.2 O’nun adına mahlukat

üze rinde tasarrufta bulunur. Yüce Allah’ın emanetini yüklenmiş,

güvenilir bir vekilidir.3

2 Bakara, 2/30.

3 Ahzab, 33/72.


10

“Allah, insanı, maddi-manevi mücehhez bulunduğu şeyler

itibariyle ahsen-i takvime mazhar olarak yaratmıştır. Bu açıdan

insanın mahiyeti tıpkı bir takvim gibi bütün varlığa ait hakikat-

leri bünyesinde toplamakta ve her şeyin özü nü ihtiva etmektedir.

İnsan, kainatı gösterebilecek bir takvim, seneler ve asırlar içinde

geçen her şeyi ifade edebilecek bir fihrist mükemmeliyetindedir.

Ayrıca böyle bir dışa paralel olarak iç mükemmeliyeti ifade eden

kalb, sır, hafi, ahfâ gibi çeşitli duygularla da mahiyeti zenginleş-

tirilmiştir.”4

Bütün bunlarla beraber o, zayıftır; şiddete dayana maz.5 Fev-

kalâde cahildir; akıbetinden habersizdir. Bir o kadar da zalimdir;

Allah’ın emirlerini yerine getirmemek, başkalarının haklarını

gasbetmek suretiyle zulmeder. Sırtına yüklenen misyonun far-

kına tam varamadığından, vazifesini hakkıyla eda etmemekte

ve zulmetmektedir. Pek nankördür; Rabbi’nin sayılamayacak

kadar fazla olan nimetlerini görüp şük retmez.6 O kadar aceleci-

dir ki sonra olacak şeyin vaktini beklemeye tahammülü yoktur,

hemen oluvermesini ister. Hayrı şerden ayırt edecek kadar bile

zamanı yokmuşçasına hareket eder. Cedele aşırı düşkünlüğü

vardır. Bazen apaçık hakikatleri bile kabul etmez de beyhude

tartışır durur. Öyle ki, Rabbi onu bir spermden yarattığı halde

o, O’na açıkça hasım kesilmiştir. Tahammülsüz, mızıkçı ve huy-

suzdur. Kendisine bir şer dokununca sızlanır, ah vah eder. Hayır

do kununca da eli sıkı bir kıskanç oluverir.7 Tuğyan eder durur,

pek azgındır. Hâsılı insan, hayatını boşuna geçirmek sure tiyle

ziyana girmekte, hüsrana sürüklenip gitmektedir.

Hâlbuki, ömür sermayesini Yaratıcısı adına tasarruf ederek

harcasa, değil zarar, kâra bile geçebilir. Bu da onun Allah’a iman

etmesi ve güzel ameller işlemesiyle ancak mümkün olabilecektir. 4

Gülen, Prizma, 1/151.5 Nisa, 4/28.

6 Zuhruf, 43/15; Sebe’, 34/13.

7 Mearic, 70/19-21.

G i r i ş

11

Çünkü insana, çalışıp ortaya koyduğundan başkaca bir şey

yoktur.8 Lehte veya aleyhte, bütün yaptıkları kendine raci olup

neticesini görecektir. Her kişi, kazandığı şeylerle Allah katında

sanki bir rehin gibidir, kurtuluşu ona bağlıdır. Salih amellerle

borcunu ödeyemezse kendini kur tarması âdeta imkânsızdır.

Zaten her insanın boynuna, kendi bahtı geçirilmiştir. Herkes,

kendi eliyle kendi kitabını yaz maktadır.

Kısaca insan, kazanma-kaybetme kuşağında yaşayan, inişle-

rin-çıkışların çocuğudur. Kendine ait hususiyetleriyle diğer yara-

tılmışlardan oldukça farklıdır. Cins olarak insan böyle olduğu

gibi, fert planında da, insanlar arasında da fevkalâde farklılıklar

bulunmaktadır. Sanki her insan, ayrı bir âlemdir. Herkesin ken-

dine göre bir yaşantısı, bir dünya görüşü var dır.

Hz. Allah, Son Elçisi (sallallahu aleyhi vesellem)’e, yüzünü bütünüy-

le dine çevir mesini, yalnız Rabbisine teveccüh ederek, İslam’a

sımsıkı sarılmasını emretmiştir. Bu, Allah’ın fıtratı olup, insan-

ları onun üzerine yaratmıştır. Bütün insanlara: “Ben sizin

Rabbiniz değil miyim?” diye hitap ettiğinde insanlar: “Tabii

ki (bizim Rabbimizsin), biz buna şahidiz.”9 demişlerdir. Her

insanın vicdanının derinliklerinde bir hak duygusu ve iman

çekirdeği saklıdır. Bu açıdan Yaratıcı’ya inanma fıtrîdir, vic danı

bozulmamış her insan Allah’a inanır. Günümüzde bazı insanla-

rın ateistlik iddiaları, kendi kendileriyle zıtlaşmaların dan başka

bir şey değildir.

İnsanın vicdanında Allah’ı bulup O’na iman etmesi fıt ratının

gereğidir. Tabiatıyla uyum halinde olan bir insanın yapması

gereken bir ikinci vazifesi de, ibadettir. Buna, içindeki imanını

dışa aksettirmesi de diyebiliriz.

İnsanın Müslümanca yaşaması, tabiatının icabı olsa da o,

bazen fıtratıyla zıtlaşır, tabiatına ters işler yaparak yanlış lıklara 8

Necm, 53/39.9

A’raf, 7/172.


12

girer, kabiliyetlerini kötüye kullanır. Rabbini tanıyıp O’na ibadet etmek için yaratılmış olmasına rağmen,10 aksi is tikamette bir çizgi takip eder. Mesela ruh ve zekası, kendisine Hakk’ı tanıması ve O’ndan başkasına kul olmaması için ve rilmiştir. Yanlışlıklara girsin, şerre dadansın, şeytana uysun diye değil. İşte insan bu noktada sınanmaktadır. O, fıtratının gereğini sergileyip sergile-yememe arasında gelip gitmekte, fitnelere maruz kalmaktadır. Fitne nin sözlük anlamı; altın, gümüş gibi cevherleri ateşe sokup, iyisini kötüsünden ayırmaktır. Sıkıntıya sokmak, denemek, azdırmak gibi manalara da gelir.” Allah Resûlü: “İnsanlar, gümüş ve altın madenleri gibi madenlerdir.”11 buyurur. İn sanoğlu değişik sıkıntı ve belalarla ateşlere atılmakta, mahiyetlerindeki cevherlerin ortaya çıkarılması için denenmek tedir. Onun Hakk’a dönük bir hayat takip etmesi fıtrilik ve hidayet, tabiatına ters her işi de, sunilik ve dalâlettir. İşte Müslüman, dünyada, fıtratıyla uyum içerisinde sürdüre ceği bir hayatın kavgasını vermektedir ki şeytanın da en çok kurcaladığı nokta burasıdır. Rabbimiz insanları mağfiretine, cennetine, emniyet ve selamet evine davet ederken, şeytan da onu, onun tabiatına ters olarak Hakk’tan çevirip da lalete sürükleyerek alevli cehennem ehlinden olmaya çağırmaktadır.12

Meleklerde ise, insana ait ifade edilen negatif özelliklerin hiçbiri yoktur.

Eşya ve hadiseleri bizzat kendi kanunları içinde izah etmek imkânsız gibidir. Kanunlar, Cenab-ı Hakk ile irtibatlandırıldıkla-rı zaman ancak makul izaha kavuşmuş olurlar. Eşyada, Cenab-ı Hakk’ın yardımcısız, ortaksız, tam tasarrufa sahip Rububiyeti söz konusudur. Allah’ın hiç kimseye ve hiçbir yardıma ihtiyacı yoktur. Zira O, her türlü noksandan münezzeh ve mukaddestir. O Samed’dir; Her şey O’na muhtaç, fakat O hiçbir şeye muhtaç 10

Zariyat, 51/56.11

Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/537.12

Fatır, 5/6; Lokman, 31/21.

G i r i ş

13

değildir. Mutlak istiğnanın biricik sahibi O’dur. Melekler, sade-ce Cenab-ı Hakk’ın tasarrufuna nezaretçilik yapar ve kâinata konulmuş kanunların cereyanı vaktinde Cenab-ı Hakk’ın emir-lerini alkışlar, tebcil ve takdir ederler.

Bir çekirdeğin etrafındaki elektronların hareketinden, gök-ten yağmur damlalarının inişine, ondan meteorların düşüşüne, ondan da büyük sistemlerin, büyük nebülozların hareketlerine kadar, hadiselerin çapına göre, bir vazifeli melek vardır. Ve her melek, müekkel olduğu İlâhî icraatı alkışlamaktadır. Onlar bu alkışlamayı Allah’ı eksiklik ve arızalardan uzak olduğunu ilan diyebileceğimiz tesbihlerle; tahmid denilen hamd ve şükürler-le ve O’nun büyüklüğünü kabul ve itiraf manasına tekbirlerle yerine getirirler. Melekler için bu bir vazife, bir sorumluluktur. Bu görevlerini yaparlarken de emre itaat ettiklerinden ötürü bir manevi lezzet alır, severek o emri yerine getirirler. Zaten Cenab-ı Hakk onları bu hikmete uygun olarak yaratmıştır.

Cinler ise, varlığın metafizik boyutunu melekler ile beraber paylaşırlar. Fakat onlar, meleklerden daha çok insana benze-mektedirler. Yerler, içerler, doğarlar, ölürler. Allah’a inanan-ları olduğu gibi, inanmayanları da olur. Bizim gibi mükellef ve sorumludurlar. Dünya hayatı, onlar için de bir imtihan sahasıdır. Cenab-ı Hakk’ın rızasını elde edebilenler cennete, iradeleriyle hayatlarını Allah’ın istediği çizgide sürdüremeyenler, cehenne-me gideceklerdir.

Bu çalışmada, hayatlarını insandan farklı mertebelerde devam ettiren ve insana göre buğulu camın veya tenteneli perdenin arkasında bulunan melekleri ve cinleri araştırmaya gayret ettik. Kur’ân’ın ve Efendimizin beyanları ışığı altında, onların kim oldukları, nasıl yaşadıkları, hangi maddeden, ne zaman ve niçin yaratıldıkları, insanla hangi noktalarda buluştukları, nerelerde ayrıldıkları ve nasıl bir münasebet içinde oldukları gibi sorulara cevaplar aramaya, okuyucuya da bu konular hakkında fikirler vermeye çalıştık.


14

Araştırma esnasında, meleklerin bize fevkalâde yakın ve münasebet içerisinde olduklarını hissettik. Hep bizim hayrımıza çalıştıklarını, Allah’a ibadet, O’nun emirlerine itaatten sonra, belki de en çok bizimle irtibatta olduklarını gördük. Cinlerin ise, insana, Allah’a karşı olan konumları itibarıyla meleklerden daha yakın olduklarını, onların dünyasının da kazanma- kaybetme kuşağından ibaret olduğunu müşahede ettik. Onlar için takdir edilen kaderin, insanın kaderine çok benzediğini gördük.

Allah Teâlâ katında makbul bir amel olması dileğiyle...

Mehmet Şeker

Melbourne 2007

G i r i ş

15


16


17

Birinci BölümMELEKLER

M e l e k l e r - C i n l e r

18

MELEKLER

MELEK KELİMESİ

Melek kelimesinin türediği kök ile ilgili farklı yaklaşımlar

ileri sürülmüştür. Bazı dilcilere göre bu kelime, Arapça “e-l-k”

kökünden gelmektedir. “Me’leke” ve “me’lek” kelimeleri “elçilik”

anlamına gelmekte olup, melek kelimesine kaynaklık yapmakta-

dırlar. Çünkü meleklerden elçilik görevi yapanlar, Allah’ın emir-

lerini, O’nun kullarına iletenler vardır.

Bazılarına göre bu kelime, “l-e-k” kökünden türemiştir ve

ulaştırmak, tebliğ etmek ve elçilik yapmak manalarına gelmek-

tedir. Melekler de, Allah Teâlâ katından tebliğde bulunup, onu

insanlara ulaştırma vazifesi yaptıklarından bu adı almışlardır.

Bu kelimenin “m-l-k” kelimesinden iştikak ettiğini ifade

edenler de olmuş, insanlardan bazı yükümlülükleri üstlenenlere

“melik”; ruhanilerden bazı işleri deruhte edenlere ise “melek”

dendiği iddia edilmiştir.13

Ebu Ubeyde’nin de içlerinde bulunduğu bir başka grup dil-

ciler de melek kelimesinin yine “m-l-k” kökünden geldiğini,

çoğulunun, dil bakımından kural dışı olarak “melâike” şeklinde

olduğunu söylemişlerdir ki bu durumda mana; kuvvetli, kuvvet

sahibi olmaktadır.14

13 İbn Manzur, Lisanü’l- Arab, 10/596.

14 Elmalılı, Tefsir, 1/301.


19

MELEKLERE İMAN

Mümin olmanın belki de en büyük özelliği, “gaybe iman”dır.

Bizler fizik dünyasında yaşarız. Ama inanırız ki bu fiziksel dün-

yanın bir de ötesi, yani metafizik bir hayat daha vardır. Bizler

duyu organlarımızla o dünyayı idrâk edemeyiz. Yani metafizik

hayat bizim için kayıp hükmündedir. O hayata muttali olamaz,

orayla alâkalı hakikatleri göremez, oradaki sesleri işitemez, varsa

lezzetlerini duyamaz, acılarını tadamaz, kokusunu alamaz ve

o dünyaya dokunamayız. Yaşadığımız nasut âlemi ile, o lahut

âlem arasında tenteneli bir perde, buğulu bir cam vardır âdeta.

Fakat bizim inancımıza göre, bilginin duyu organlarından başka

kaynakları da vardır. Bu kaynaklar “akl-ı selim” ve “haber-i müte-

vatir”dir. Akl-ı selim ile; bozulmamış, doğru ve sağlam düşünme

özelliklerini yitirmemiş akıl; haber-i mütevatir ile de Kur’ân

başta olmak üzere, Efendimiz’in söylediğinde şüphe olmayan

sözleri kastedilmektedir.

Selim akıl sahipleri ve Kur’ân’a inanan insanlar, görüp

duyamaz, tadıp dokunamasalar bile, daha birçok bilgiye ulaşıp

ilim ufuklarını genişletebilirler. Varlık âleminin şu idrâk edilen

dünyadan ibaret olmadığı, müminler için çok açık ve aşikârdır.

Onlar, varlıklarını hissedemese, akıllarıyla idrâk edemeseler bile,

bir diğer bilgi kaynağı olan Kur’ân’ın verdiği malumat ile Allah’ı

bilebilir, varlığını vicdanlarında hissedebilirler. Diğer iman

esasları ile beraber melekler de aynı kategoride ele alınmalıdır.

Evet bizler, Kur’ân ve Efendimiz haber vermeselerdi, Rabbimizi

bilemeyecek, ölümden sonraki ahiret hayatını öğrenemeyecek,

Peygamberleri tanıyamayacak, yaşadığımız şu hayatın ötesinde-

ki metafizik hayattan haberdar olamayacaktık. Varlık âlemini,

sadece şu duyup gördüklerimizden ibaret sanacak, ölümü bir

yokluk, hayatı bir mücadeleden ibaret zannedecektik. Evet,

Kur’ân ve Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem) ile varlık âlemi gerçek

çehresi ile ortaya çıkmış, okunacak bir kitap hâlini almıştır.


20

İman, Bediüzzaman hazretlerinin ifadesiyle “tecezzi kabul

etmeyen bir küll”dür. İman hakikatleri bir bütündür, parçala-

namaz. Bazılarını kabul edip, diğer bazılarını reddetmek; bir

kısmına inanıp bir kısmını da inkâr etmek imanın özüne zıttır.

İman esaslarının ya hepsi kabul edilir, böylelikle İslam dairesine

girilir; ya da biri bile inkâr edilse Müslüman olunmamış veya

İslam’ın dışına çıkılmış olunur. İnanılması gereken her şeye

Kur’ân’ın dediği şekilde inanmak zorunludur. Meleklere iman

da böyledir. Onlar bize görünmezler, o tenteneli perdenin öbür

tarafındadırlar. Bununla birlikte bizler, onların var olduklarına

Kur’ân bize haber verdiği için inanır, mevcudiyetlerini kabul

ederiz. Diğer bütün esasları kabul etmekle beraber, meleklere

inanmayan bir insana mümin demek ise mümkün değildir. Allah

(celle celâluhû): “Peygamber, Rabbi tarafından kendisine ne indirildi

ise ona iman etti, müminler de. Onlardan her biri Allah’a, melek-

lerine, kitaplarına ve resûllerine iman etti. “O’nun resûllerinden

hiçbirini diğerinden ayırt etmeyiz.” dediler ve eklediler: “İşittik

ve itaat ettik ya Rabbenâ, affını dileriz, dönüşümüz Sanadır.”15

buyurarak meleklerin iman esaslarındaki yerine dikkatlerimizi

çekmiştir.

Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem) de kendisine ima-

nın ne olduğu sorulduğunda; imanın Allah’a, meleklere, Allah’ın

kitaplarına, peygamberlere ve ikinci defa dirilişe inanmak oldu-

ğunu ifade etmiştir.16

Zaten melekleri anlatan yüzlerce ayet, onların varlığına

delildir. İman esasları arasına girmeseydi bile, Kur’ân onlardan

bahsettiği için yine meleklere muhakkak iman edilmesi, İslam’ın

olmazsa olmaz şartlarından birisi olacaktı. Zira, meleklerin var-

lığını kabul etmeyen insan, Kur’ân’ın onları anlatan bütün ayet-

lerini inkâr ettiğinden Kur’ân’ı inkâr etmiş; Kur’ân’ı inkâr eden, 15

Bakara, 2/285.16

Buhari, İman, 34, 36; Müslim, İman, 5, 7, 8.

M e l e k l e r

21

Kitaplara inanmamış, Kitaplara inanmayan da parçalanmaya tahammülü olmayan iman esaslarını parçalamış ve dolayısıyla iman etmemiş olmaktadır.

MELEKLERİN VARLIĞINA AKLÎ YAKLAŞIMLAR

Meleklerin varlığına inanma, iman esaslarından olduğu için, bizim için gayb hükmünde ve imtihan mahallidir. İman ise, kalb ile olduğundan, onların varlığı, diğer iman hakikatleri gibi akıldan ziyade kalbin tasdiki şeklinde kendini gösterir. Bununla beraber, iman esaslarının hemen hepsinde Allah Teâlâ, iradeyi elden almadan, yani insanları mecburen inanma zorunda bırak-madan, imtihanın sırrını bozmadan, akla kapılar aralamış; aklını kullanan, bu esaslar üzerinde fikren yolculuk yapanların, bu esasları vicdanlarında duyabilecekleri bir pozisyon yaratmış; bir yere kadar da olsa onlara akılla da idrâk edilebilecek bir konum vermiş, bütün bütün makul çizgi dışında bırakmamıştır.

Bu yüzden de bazı âlimler, meleklerin varlığı hususunda akla yol açmaya çalışmış, makul yaklaşımlar ortaya koymuşlardır.

Bediüzzaman hazretleri, meleklerin varlığının aklîliğini ifade ederken iki ana hakikatten hareket eder. Bunlar, Cenab-ı Hakk’ın her işini hikmetle yapıp lüzumsuz iş yapmaması ve kâinatın en mühim neticesinin hayat olduğu hakikatleridir. O şöyle demek-tedir:

Allah (celle celâluhû) her işini hikmetle görmekte, israf etme-mekte, abes iş yapmamaktadır. Bununla beraber varlık alemi-nin vücutları şuurlu, aklı başında olanlara bakmakta, onlarla mükemmelleşmekte ve şenlenmektedir. Bilindiği gibi Allah Teâlâ, havada, suda ve toprakta sayısız canlılar var etmekte olup bunlar elektrik ve röntgen gibi maddelere bir engel teşkil etmemektedir. Madem bu böyledir. Elbette ve tabii ki Yüce Allah, yerkürenin merkezinden, üzerine bastığımız dış kabuğu-na kadar bitişik yedi tabakayı ve geniş meydanlarını boş bırak-mayacak, münasip varlıkları yaratıp oralara yerleştirecektir.


22

İşte oralardaki şuurlu varlıkların, melekler ve ruhaniler olması

makuldür. Elbette yoğun ve sert tabaka, onlara nispeten, balığa

nispeten deniz, kuşa nispeten hava gibidir. Hatta zeminin mer-

kezindeki müthiş ateşin dahi şuurlu mahluklara nispeti, bizlere

nispeten güneşin harareti gibi olması iktiza eder. O şuurlu ruha-

niler nurdan oldukları için, ateş onlara nur gibi olur.17

Hayat, meleklere iman rüknüne de bakıp ona işarette bulun-

maktadır. Çünkü, kâinatta en mühim netice hayattır ve en

ziyade genişleyen ve kıymetinden ötürü nüshaları çoğaltılan

ve yeryüzünü gelip geçen kafilelerle süsleyip şenlendiren hayat

sahibi canlılardır. Yeryüzü bu kadar çeşit canlılarla dolmuş ve

devamlı olarak o canlıların yenilenmesi şeklinde her vakit dolup

boşalmaktadır. Ayrıca, hayatın hülasası şuur, akıl ve ruh pek çok

olarak yaratılmaktadır. Âdeta, yeryüzü hayat, akıl, şuur ve ruhlar

ile diriltilmektedir. Elbette, yeryüzünden daha latif, yumuşak

ve nuranî, daha büyük ve mühim olan semavi kütlelerin, ölü,

cansız, hayatsız ve şuursuz olması düşünülemez. Demek gökleri,

güneşleri, yıldızları şenlendirecek ve oraları hayatlandıracak,

böylelikle de semaların yaratılışının neticesini gösterecek ve

Sübhani hitaplara mazhar olacak olan şuurlu, canlı ve semaya

münasip sakinler, herhalde hayat sırrıyla bulunmaktadırlar ki

onlar da meleklerdir.18

Bunların yanında o, yeryüzünü hiç durmadan canlılarla dol-

durup boşaltan ve Kendini tanıtmak, ibadet ve tesbih ettirmek

için dünyayı şuurlu varlıklarla süsleyip şenlendiren Cenab-ı

Hakk’ın, semaları ve yıldızları boş bırakmasının düşünüleme-

yeceğini, oralara münasip ahaliyi yaratıp yerleştireceğini ve

yerleştirdiğini ve kâinatın sahibi olduğunu bu uçsuz bucaksız

gökyüzünde de bildireceğini ve bildirdiğini ifade etmiştir.19

17 Nursi, 1/615.

18 Nursi, 1/815.

19 Nursi, 1/971.

M e l e k l e r

23

MELEKLERE İNANMANIN FAYDALARI

İman esaslarından biri olduğu için, insanı ebedi azaptan

kurtaran meleklere imanın pratikteki en büyük faydası, insanın

kendisini kontrol edip dikkatli yaşamaya yönlendirmesinde

aranmalıdır. İyi kötü her amelin melekler tarafından tespit edil-

mesi, bizim her halimize muttali olmaları, günah işlemeye karşı

frenleyici bir unsur olmaları sayesinde, hayat daha düzenli hâle

gelir ve hayatın zabt u rabt altına alınması kolaylaşır. Hayırlı

işlere temayül artar. Murakabe duygusunun gelişmesinde önem-

li rol oynar. Örneğin, Ahmet b. Hanbel hazretleri, kendisine eza

cefa edilirken, ister istemez inlemiş, acının tesiriyle ses çıkar-

mıştı. Yanındaki bir zat, meleklerin bu inlemeleri de yazdığını

hatırlatınca, dişini sıkmış, o andan sonra o inlemeleri de kesmiş-

ti. Günümüzde de melekler yazıyor diye lüzumsuz konuşmaları

kesen, onlar görüyor diye davranışlarına çekidüzen veren pek

çok dikkatli mümin vardır.

Ayrıca melekler, insana huzur verir. Onların varlığını hisse-

den mümin, yalnız olmadığını anlar; boş gibi gözüken yerlerde

ve göklerde Allah’a kulluk eden milyarlarca melekle beraber

yaşadığına inanır. Onlara olan imanına göre, melekleri kendisine

dost edinir, onlarla arkadaş olur. Bu inanç, o müminin psikoloji-

sine olumlu katkıda bulunur.

Bu halet-i ruhiyeye ait olan bir gönül, ilhamlara daha açık hale

gelir. Mana yüklü hüzmeler, onunla gelir. Bu sayede içi huzurla

dolar ve bu nurlu varlıklarla o müminin hayatı da nurlanır.20

MAHİYETLERİ

Yaratıldıkları Madde

Cenab-ı Hakk, mahlukatı yaratırken değişik Sübhani icraa-

atlerde bulunmuştur. Bu, aslında bir yönüyle O’nun isimlerinin 20

Gülen, İnancın Gölgesinde, 1/143.


24

tezahürüdür. Cenab-ı Hakk’ın, Halık, Bari, Fatır, Mübdi, Muid, Musavvir, Münşi gibi isimleri ve bunların tecelli ve tezahürleri vardır. Allah Teâlâ bazen yoktan var eder, bazen de daha önce var etmiş olduğu bir şeyden başka şeyler yaratır. Değişik dalga boyundaki bu tecellileriyle Allah (celle celâluhû), yaratmadaki kud-retini gösterir.

Yüce Yaratıcı, insanı topraktan, cinleri alevsiz ateşten, melek-leri de nurdan yaratmıştır. Aişe Validemizin rivayet ettiği hadis-lerinde Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem): “Melekler, nurdan yara-tılmışlardır...”21 buyurmuştur.

İsteseydi yoktan da var ederdi. Ama demek ki Şe’n-i Rububiyet bu şekilde iktiza etti. Yani Allah (celle celâluhû) böyle olmasını murad etti, bunu takdir buyurdu.

Meleklerin yaratıldığı bu nurun mahiyeti hakkında ise her-hangi bir bilgi yoktur.

Yaratılış Vakitleri

Meleklerin ne zaman yaratıldıklarını bilemiyoruz. Bu konuda Kur’ân’da ve hadislerde net bir bilgi yoktur. Burada sadece onla-rın Hz. Âdem’den önce yaratıldıkları söylenebilir. Âdem (aleyhis-

selam) gözlerini açtığında melekler ve cinler varlık âlemindeki yerlerini çoktan almışlardı. Cenab-ı Hakk meleklere, yaratacağı bu yeni cinsi haber vermiş: “Ben, yeryüzünde bir halife yarataca-ğım...”22 demişti.

Hicr suresindeki ifadelerden de, meleklerin insanlardan önce yaratıldığı anlaşılmaktadır. Orada Yüce Allah: “...Ve hani Rabbin meleklere: “Ben, kuru, şekillenmiş bir çamurdan bir beşer yara-tacağım. Bu itibarla, Ben onu düzenlediğim insan şekline koydu-ğum ve içine ruhumdan üflediğim zaman, derhal onun için sec-deye kapanınız.” demişti.”23 Açıkça anlaşıldığı üzere melekler, 21

Müslim, Zühd 60; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 6/153, 16822

Bakara, 2/30.23

Hicr, 15/26, 27.

M e l e k l e r

25

insandan önce var idi. Cenab-ı Hakk, onlara “beşer” dediği yeni

bir tür mahluku varlık sahasına çıkaracağını haber vermiş olu-

yordu. Haber vermenin yanında, o yeni varlığın, Kendi katındaki

değerini onlara hissettirmek için, önünde secdeye kapanmalarını

da emretmişti.

Yaratılış Hikmetleri

Cenab-ı Hakk’ın her işinde, bilip tahmin edebileceğimiz hik-

met ve gayeleri olduğu gibi hiç tutturamayacağımız hikmetleri de

vardır. O’nun hiçbir işinde herhangi bir yanlışlık, arıza, eksiklik,

fazlalık, vakitsizlik, münasipsizlik, münasebetsizlik yoktur. O

(celle celâluhû) Sübhan’dır. Yaratmak istediklerini ister “ol” demek

suretiyle; isterse belirli devreler halinde yaratır. Yaptığı şeyler

Kendisinden sorulmaz. Öyle azametli, öyle yücedir.

Kur’ân’da, meleklerin yaratılış gayeleri, kendi ağızlarından

şöyle anlatılır:

“Rabbin meleklere: “Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım.”

dediği vakit onlar: “Â! Oradaki nizamı bozacak ve yeryüzünü

kana bulayacak bir mahluk mu yaratacaksın? Oysa biz sana

devamlı hamdedip ibadet etmekte ve Seni tenzih edip durmakta-

yız.” dediler. Allah: “Ben, sizin bilmediğiniz pek çok şey bilirim.”

buyurdu.24

Onlar kendi vazifelerini, Allah’a kesintisiz hamdetme, ibadet

edip O’nun yüceliğini ve büyüklüğünü ifade ve itiraf etme diye-

bileceğimiz tenzih etme olarak biliyorlardı. Onlar, bunun için

yaratılmışlardı.

Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem): “Ben sizin görmediklerinizi

de görür, işitmediklerinizi de işitirim. Nitekim sema öyle bir

çatırdadı ki! Zaten çatırdamaya da layık idi. Zira, semada dört

parmak sığacak kadar bile boş bir yer yoktur. Her tarafta Allah’a 24

Bakara, 2/30.


26

secde için alnını koymuş bir melek vardır...”25 diyerek melekle-rin mevcudiyet hikmetine ışık tutmuştur.

Evet meleklerin birinci vazifesi, Âlemlerin Rabbi’ne ibadet, O’nu tesbih ve takdis etmek; O’nun Zatını itikat, söz ve amel bakı-mından şanına layık olmayan her türlü kusurdan yüce tutmaktır.

Onlara ait, ikinci derecede başka vazifeler de vardır ki bunu, Allah Teâlâ’nın icraatlerine nezaretçilik etmek, o işleri alkışla-mak olarak ifade edebiliriz. Hz. Bediüzzaman, bu konuya şöyle bir örnekle giriş yapar:

“Azrail (aleyhisselam) Cenab-ı Hakk’a yalvarıp: “Canların alın-ması vazifesinde senin kulların bana küsüp benden şikâyette bulunacaklar?” demişti. Ona cevaben Cenab-ı Hakk şöyle buyur-du: “Senin vazifene, hastalıkları ve musibetleri perde yapaca-ğım. Kullarım, vefat sebeplerini senden değil, hastalıklardan ve musibetlerden bilecek, senden şikâyet etmeyecekler.” Nasıl ki, neticesi ölüm olan hastalıklar, musibetler ve her çeşidiyle kaza-lar, Hz. Azrail’in yaptığı icraata perde durumundadırlar. Aynen bunun gibi, aslında Azrail (aleyhisselam) da, Allah Teâlâ’nın icraat-larına perdedir. Çoğu zaman ölümdeki hikmet, rahmet, güzellik ve maslahat cihetini insanlar göremez. Zahire bakıp itiraz eder, şikâyete başlar. İşte bu gereksiz ve haksız şikâyetlerin Rahmet-i Sonsuz’a gitmemesi için Azrail (aleyhisselam) perde konumunda bulunmaktadır.”

“İşte bu örnekte görüldüğü gibi, bütün melekler ve dış sebepler, Allah Teâlâ’nın izzet ve yüceliğinin perdeleridir. Tâ güzellikleri görünmeyen ve hikmetleri bilinmeyen şeylerde İlâhî kudretin izzeti, kudsiyeti ve rahmetinin kuşatıcılığı korunabilsin, itiraza hedef olmasın, hasis, ehemmiyetsiz ve merhametsiz şey-lerle kudretin beraberliği yanlış anlaşılmasın. İşin hakikatında ise, sebeplerin hakiki bir tesiri ve icada kabiliyetleri yoktur. Her şey Yüce Yaratıcının mührünü göstermektedir. Yaratmak, vücuda 25

Tirmizi, Zühd, 9; İbn Mace, Zühd, 19.

M e l e k l e r

27

getirmek O’na mahsustur. Melekler ise, kendilerine verilen vazi-

felerini tastamam yerine getirdiklerinden ötürü mazhar oldukla-

rı bir lezzetten başka bir şey elde edemezler.”

Bu ifadeleriyle Bediüzzaman, meleklerin ve sebeplerin, güzel-

likleri görünmeyen ve bilinmeyen şeylerde “Rabbâni Kudret”i

kusurdan, zulümden muhafaza edip takdis ve tesbihe birer vesile

olduklarını ifade etmiş olmaktadır.26

Üstad hazretleri ayrıca, Allah’ın icraatlarındaki gerçek

mükemmelliğin bizim göremediğimiz perde ötesi hayat ve o

hayatın temsilcileri ile ancak tamamlandığını ifade bağlamında

şunları söylemektedir: Huriler, ruhanîler, melekler, cinler ve

insanlar, birer güzel şahıs hükmünde tasvir ve tanzim edilip

vücuda getirilmişlerdir. Hem her biri gerek fert, gerek külliyet-

leriyle, Cemal Sahibi Yüce Yaratıcının isimlerini gösterdikleri

gibi, O’nun güzelliğine, kemâline, rahmetine ve muhabbetine

ayrı birer aynadırlar. Ve nihayetsiz cemal ve kemâline, rahmet ve

muhabbetine birer sadık şahittirler. Ve o güzellik ve mükemme-

liyetin, rahmet ve muhabbetin birer delili, göstergesi ve emarele-

ridirler. İşte, şu nihayetsiz mükemmeliyet çeşitleri ise, vahidiyet

ve ehadiyet dairesinde meydana gelmektedir. Demek, o daire

haricinde tevehhüm olunan kemâlât, kemâlât değildir.27

Fethullah Gülen Hocaefendi meleklerin görevlerinin, Cenab-ı

Hakk’ın tasarruflarına nezaretçilik ve O’nun icraatlarını temsil,

tebcil ve takdir olduğunu ifade edip sözlerine şöyle devam eder:

“Allah Teâlâ, bir işi murad buyurduğu zaman, o işi onlara

ferman eder, onlar da bu işin başında kayyimlik yaparlar. İşte

bu manada, bir çekirdeğin etrafındaki elektronların hareketinde,

gökten yağmur damlalarının inişine, ondan meteorların düşüşü-

ne, ondan da büyük sistemlerin, büyük nebulozların hareketle-

rine kadar, hadiselerin çapına göre, bir vazifeli melek vardır ve 26

Nursi, 1/122, 981.27

Nursi, 1/388.


28

her melek müvekkel olduğu İlâhî icraatı alkışlamaktadır. Onlar bu alkışlamayı tesbih, tahmid ve tekbirlerle yerine getirirler. Melekler için bu, bir vazife, bir mükellefiyettir. Zaten Cenab-ı Hakk onları bu hikmete uygun olarak yaratmıştır. Yani onlar, Cenab-ı Hakk’ın kurbiyetini, mahlukatın da ondan uzaklığını idrâk eder ve “Sübhânallah” derler. Cenab-ı Hakk’ın azameti karşısında, bu azameti sezişin, duyuşun sarhoşu ve sermesti bir kısım melekler, başlarını yere koyar, ara sıra kaldırır, Rabbin uluhiyet saltanatına bakar ve bu büyük saltanata karşı kullukla-rını ifa edememenin aczi içinde “Seni tesbih ederiz Ey Ma’bud-u Mutlak! Sana hakkıyla ibadet edemedik. Kulluğumuzu Sana, Senin azametine uygun şekilde yapamadık. Sen öyle bir yüce ve yücelerden yücesin ki bizim yaptığımız kulluk o ululuğa karşı hiçbir şey ifade etmez.” der ve tekrar secdeye kapanırlar.”28

Özetleyecek olursak; meleklerin, Allah’a ibadet, O’nu tenzih ve takdis etmek gibi vazifeleri olmakla beraber, Yüce Yaratıcının icraatlarını alkışlamak, O’nun şanına yakışmayan her türlü kusurdan O’nu yüce tutmak, O’nun muradının en kamil mana-da tahakkuku adına O’nun rahmet ve muhabbetine, güzellik ve kemaline işaretçi ve delil olmak gibi görevleri vardır. Bunların yerine getirilmeleri için varlık âlemine çıkartılmışlardır. -Allahu A’lem-

GÖREMEDİĞİMİZ DIŞ YANLARI

İnsanoğlu, üç buutlu bir hayatı yaşar, bu buutlar dahilindeki varlıkları görebilir, göremese de bilebildiği kadarıyla tahmin edebilir. Bu sınırların dışındaki varlıkları ise ne görebilir ne de zihninde canlandırabilir. Mesela hiç kimse, Cenab-ı Hakk’ın Zatını tasavvur edemez. Zamandan mekândan münezzeh olan, başlangıcı ve sonu olmayan, bizim buutlarımızın üstünde ve ötesindeki bir Zat-ı Ecell-i A’la’yı tahmin edemez. O’nun zatı, aklımıza gelen her türlü düşünce ve tasavvurdan daha farklı ve 28

Gülen, Varlığın Metafizik Boyutu, 1/167-169.

M e l e k l e r

29

başka bir şeydir. Melekler için de durum aynıdır. Onlar da bizim-

le aynı hayat seviyesini paylaşmadıkları, insan olmadıkları için,

bizim onların şekil ve biçimlerini bilebilme imkânımız yoktur.

Gerçi onlar da hayat sahibidirler. Uzun yaşarlar. Hayatlarını

devam ettirebilmek için çalışmak, uyumak, sağlıklarına dikkat

etmek, ara sıra hastalanmak, tuvalet, banyo ihtiyaçlarını gör-

mek gibi hususlar onlar için söz konusu değildir. Ölüm, onlar

için de mukadderdir. “Sûra üflenir; Allah’ın diledikleri dışında,

göklerde ve yerde kim varsa çarpılıp cansız yere düşer.”29 aye-

tinin şumülüne bütün insanlar ve cinler ile beraber melekler de

dahildir. Ama bu bilgiler, onları zihinlerde canlandırmaya, şekil

ve biçim olarak onları tasavvur etmeye yeterli değildir.

Bazı İslam filozoflarına göre, melekler belli bir yer tutmazlar,

yani onlar mütehayyiz de, cisim de değillerdir. Bunlar insanın

nefsi ve ruhu gibi soyut bir yapıya sahiptirler. Mahiyetçe insan

nefsi ve ruhundan farklı, kuvvetçe daha mükemmel ve bilgi

yönüyle çok üstündürler. Aralarındaki münasebet, güneşin ışı-

ğıyla olan münasebeti gibidir. Melekler iki kısımdır. Bir kısmı

Hakk’ın ilmine garkolmuş ve başka işle meşgul olmaktan uzak-

tırlar. “Gece gündüz tesbih ederler, hiç ara vermezler.”30 ayeti,

bu kısma giren melekleri anlatmaktadır. Bir kısmı da kaza ve

kader kaleminin cereyanına göre gökten yeryüzüne kadar işle-

ri idare ederler ki, bunlar da “İşi düzenleyenlere andolsun.”31

ayeti ile anılanlardır. Onlara ait işlerin göğe ve yere ait olanları

vardır. Öncekiler de bunların ruhları durumundadırlar.32

İnsanoğluna, melekleri görebilme kabiliyeti verilmemiş-

tir. Sadece Peygamber Efendimiz, O da iki kere, Hz. Cebrail

(aleyhisselam)’ı kendi zatı ile görmüştür. Kur’ân, Efendimizin Hz.

Cebrail’i görmelerini şu üslupla anlatır: “O, vahyi getiren elçi 29

Zümer, 39/68.30

Enbiya, 21/20.31

Naziat, 79/5.32

Elmalılı, Tefsir, 1/303.


30

Cebrail’i, apaçık ufukta görmüştü.”33 Bu birinci görme, vahy ilk gelmeye başladığında olmuştu. Efendimiz, yürürken ani-den semada bir gürültü duymuş, başını kaldırdığında Cebrail (aleyhisselam)’ı olanca azametiyle bütün semayı kaplamış olarak müşahede etmişti. Onun heykelini görmeye takat getiremedi-ğinden de düşüp bayılmıştı. Allah Resûlü, ikinci olarak da Miraç Gecesi’nde hilkatin aldığı son şekli gösteren, emir âlemi-nin sonundaki “şeceretu’l-kevn” yani yaratılış ağacı, kâinat ağacı olarak ifade edebileceğimiz Sidretü’l-Münteha’nın yanında onu müşahede etmişti: “...Onun bir başka inişini Sidretü’l-Münteha’nın yanında görmüştü.”34 Buhari’nin rivayet ettiği bir hadise göre Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem) Hz. Cebrail’i 600 kanatlı olarak görmüştür.35 Bu görme esnasında Hz. Cebrail’in, gökyüzünü ve dünyayı dolduran Refref adlı bir bineğin üzerinde olduğu rivayeti de vardır.36

Bunların dışında Allah Resûlü, Hz. Cebrail’i insan suretinde daha çok da Hz. Dıhye’nin suretinde görmüştür.37

Ashab-ı Kiram’dan, melekleri insan suretinde görenler olmuş-tur. Meşhur Cibril hadisinde olduğu gibi, üstü başı düzgün, beyaz elbiseli, siyah saçlı-sakallı bir insan şeklinde Hz. Cebrail (aleyhisselam) gelmiş, Efendimizle diz dize vermiş, O’nunla konuş-muştur.38 Ayrıca değişik zamanlarda melekler dünyaya nüzul etmiş, insanlar tarafından insan suretinde görülmüşlerdir.

Bediüzzaman hazretleri konuyla alâkalı şu bilgileri vermek-tedir:

Sahih ve kat’î olarak ve manevî tevatür derecesinde hadis imamları haber veriyorlar ki, Efendimizin yanında Sahabe, 33

Tekvir, 81/23.34

Necm, 53/13, 14.35

Buhari, Tefsir, Necm, 1; Bedü’l- Halk, 6; Müslim, İman, 280-282; Tirmizi, Tefsir Necm, 3279.

36 İbn Hacer, Fethu’l-Bari, 8/611.

37 Buhari, Ta’bir, 33, Fiten, 26, Enbiya 48; Müslim, İman, 271.

38 Buhari, İman, 34, 36; Müslim, İman, 5, 7, 8.

M e l e k l e r

31

Hazret-i Cebrail’i çok defa, yakışıklı bir insan olan Hz. Dıhye (radı-

yallahu anh) suretinde görüyordu.39 Örneğin Hz. Ömer, Abdullah

bin Abbas, Üsame bin Zeyd, Haris, Hz. Aişe ve Ümmü Seleme

radıyallahu anhum, Hz. Cebrail (aleyhisselam)’ı Dıhye (radıyallahu

anh) suretinde gördüklerini haber vermişlerdir. Hiç bu zatlar,

görmedikleri halde gördük derler mi; diyorlarsa muhakkak gör-

müşlerdir.

Sad bin Ebi Vakkas (radıyallahu anh) Uhud Savaşı’nda, Efen di-

mizin etrafında iki beyaz elbiseli zatın nöbet tuttuğunu, sonra-

dan bu zatların Hz. Cebrail ile Mikail olduğunun anlaşıldığını

ifade etmiştir.40

Ebu Süfyan b. Haris, Bedir gazvesinde gökle yer arasında,

beyaz elbiseli süvarileri gördüğünü söylemiştir.41

Melekleri görme hadiseleri, Allah Resûlünün mucizeleri

nevinden çokça vuku bulmuştur. Efendimizin nübüvvet kandili-

ne melekler dahi pervanelerdir.42

Melekler, varlık aleminin nurani temsilcileridirler. Ken di-

lerine ait hususiyetleri vardır. Bununla beraber Allah (celle celâ-

luhû), onları güzel, kıymetli ve şerefli bir konumda yaratmıştır.

Onlar, hilkat acibesi değil, güzelliklerine doyulmayacak bir

ihsana mazhardırlar. Yani eğer biz onları kendilerine has yapı-

ları ile görebilseydik, çok beğenecek, onlara hayran kalacaktık.

Kur’ân, Cebrail (aleyhisselam)’dan “zü mirra” olarak bahseder. Bu

ifade, alımlı, endamlı, kuvvetli, akıl ve kemal sahibi olarak tef-

sir edilmiştir. Melekler eskiden beri güzellik, kıymet ve değerin

sembolü olagelmişlerdir. Kur’ân’da buna da örnek vardır. Yusuf

(aleyhisselam)’ı gören kadınlar onun güzelliğine dalıp gittiklerinden, 39

Buhari, Fedalilü’l- Ashab, 30; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/212; El-Heysemi, Mecmeu’z- Zevaid, 9-276-277.

40 Buhari, Meğazi, 18; Libas, 24; Müslim, Fedail, 46, 47.

41 Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/147, 353; Kadı Iyaz, Şifa, 1/362.

42 Nursi, 1/427.


32

farkında olmadan kendi ellerini kesmişler ve: “Hâşâ! Allah için,

bu bir insan olamaz, bu pek kıymetli bir melek! Başka bir şey

olamaz!” demişlerdir.43

Melekler, “O ayetler şerefli yüce ve tertemiz sahifelerde, iyi-

lik timsali çok değerli kâtiplerin elleriyle yazılıdır.”44 ayetinde

anlatıldığı üzere kıymetli ve çok değerli varlıklardır.

Türkçe’de de gerek görüntüleriyle, gerek ahlakî güzellikleriyle

öne çıkanlara “melek gibi” dendiği herkesçe malumudur.

Meleklerin sahip olduğu özelliklerden bazılarını şu şekilde

sıralayabiliriz:

Kanatları

Kur’ân, meleklerin kanatlarından ve kanatlarının sayıların-

dan bahseder: “Hamd, gökleri ve yeri yaratan ve melaikeyi iki,

üç, dört kanatlı elçiler yapan Allah’a mahsustur. O, yarattıkla-

rından istediğine, dilediği kadar fazla özellikler verir. Çünkü O

her şeye kadirdir.”45

Ayetin, melekleri bu şekilde tanımlaması, bize onları zihni-

mizde canlandırma olanağı tanımamaktadır. Bu kadarcık bir

bilgiden hareketle onların da kuşlar gibi kanat çırparak uçtukları

sonucuna varmak, doğru bir hüküm olamaz. Çünkü öyle yapıl-

dığı takdirde insana ait buut ve boyutların dışındaki varlıklar,

insana ait ölçülerle değerlendiriliyor, mahiyetleri çok farklı olan

melekler, kuşlarla aynı kategoride mukayese ediliyor olur ki bu,

fevkalâde yanlış ve yanıltıcıdır. Onların kanatlarını da, mesafe-

leri nasıl katettiklerini de Allah bilir. Bize, Kur’ân’ın anlattığı,

Efendimizin tarif ettiği şekliyle onlara inanmak ve var oldukları-

nı kabul etmek düşer. 43

Yusuf, 12/31.44

Abese, 80/13-16.45

Fatır, 35/1.

M e l e k l e r

33

Cinsiyetleri

Erkeklik dişilik yani cinsiyet kavramı; dolayısıyla doğma,

doğurulma, melekler için söz konusu değildir. Hayata gelmeleri

de ölmeleri de kendi âlemlerine göredir.

Cahiliye döneminde de meleklerin varlığına inanılır, fakat

nedense dişi olarak algılanırlardı. Bir de onları Allah’a isnad

ederler, Allah’ın kızları olarak nitelerlerdi. Cenab-ı Hakk, bu

inancı tenkit ve yadırgama sadedinde şöyle demektedir: “Onlara

(Mekkelilere) sor bakalım: (hâlâ şirklerine devam edip) kız

evlatları senin Rabbine, erkek evlatları da kendilerine mi isnad

edecekler? Yoksa Biz melekleri dişi yaratmışız da onlar buna

şahit mi olmuşlar? Haberiniz olsun ki onlar sırf iftira ederek

“Allah doğurdu” derler. Onlar yalancıların ta kendileridirler.

Allah kızları oğullara tercih mi etmiş? Ne olmuş size, aklınızı mı

kaybettiniz? Ne biçim hüküm veriyorsunuz öyle! Hâlâ düşünüp

Allah’ın bundan münezzeh olduğunu anlamayacak mısınız? Ne

o, yoksa sizin açık bir deliliniz mi var?”46

Zuhruf suresinde de: “Rahman’ın kulları olan melaikeyi de

dişi saydılar. Ne o! Onların yaratıldıkları sırada hazır mı bulun-

dular? Onların bu iddiaları yazılacak ve bundan ötürü onlar sor-

guya çekileceklerdir.”47 denmek suretiyle, bu inancın yanlışlığı

açıkça ifade edilmiştir.

Yeme İçmeleri

Melekler yemezler, içmezler. Tabir-i diğerle, onlar yeme

içmeye muhtaç değillerdir. Yaratıldıkları madde farklı olduğu

gibi, yaşantı biçimleri de, hayatlarını devam ettirme şartları da

farklıdır.

Melekler, insan suretine girip Hz. İbrahim’i ziyaret edince,

çok misafirperver olan İbrahim (aleyhisselam), hemen bir sofra 46

Saffat, 37/149-156.47

Zuhruf, 43/19.


34

hazırlayıp önlerine koymuş, onlar yemeyince de korkuya kapıl-

mıştı. Kur’ân bu hadiseyi şöyle anlatır: “İbrahim’in şerefli misa-

firlerinin gelişlerinden haberin oldu mu? Onlar yanına varınca:

“Selam!” dediler. O da: “Size de Selam!” diye cevap verdi, ama

içinden: “Bunlar tanımadığım kimseler” dedi. Onlara yemek

getirmek için gizlice ailesinin yanına geçti ve semiz bir dana

kebabı getirdi. Önlerine koyup “Buyurmaz mısınız?” diye ikram

etti. O sırada onlardan yana içine bir korku düştü. “Korkma!”

dediler ve ona büyüdüğünde âlim olacak bir çocuklarının dün-

yaya geleceğini müjdelediler.”48

Melekler, gelen yemeği yemeyince İbrahim (aleyhisselam) yadır-

gamış, biraz da korkmuştu. Melekler, onun korktuğunu görünce

“Korkma! Bizler Lut kavmi(ni helak etmek) için gönderildik.”49

dediler. Hz. İbrahim, onların gerçek kimliğini öğrenince rahatla-

mış, korkusu kalmamıştı.

Suyuti, meleklerin yiyip içmedikleri, evlenmedikleri hususun-

da âlimlerin görüş birliği içinde olduklarını söyler.50

Sayıları

Meleklerin sayılarını bilme imkânı yoktur. Kur’ân bu konu

hakkında: “Rabbinin ordularını Kendisinden başka kimse bile-

mez.”51 diyerek, bu bilgiyi Allah’ın Kendi katında tuttuğunu,

başkalarını bilgilendirmediğini ifade eder

Miraç Gecesi’nde Hz. Cebrail, Kâbe’nin semalardaki izdü-

şümü diyebileceğimiz Beyt-i Mamur’a vardıklarında: “Burası

Beyt-i Mamur, burada her gün yetmiş bin melek namaz kılar,

dua eder, (meleklerin çokluğundan ötürü) bir daha da oraya tek-

rar dönemez.”52 buyurmuştur.48

Zariyat, 51/24-28.49

Hud, 11/70.50

Suyuti, El-Habaik, 264.51

Müddessir, 74/31.52

Buhari, Bedü’l-halk, 6; Müslim, İman, 259; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 3/149.

M e l e k l e r

35

Dünyada, semada, cennette, cehennemde vazifeli meleklere, her insana tahsis edilen üçyüz atmış melek, ayrıca amelleri yaz-maları için iki, korumaları için sayıları belirsiz, her bir yağmur damlasına bir, her tohuma müvekkel bir melek de ilave edilirse, gerçekten de sayılamayacak kadar çok meleğin var olduğu anla-şılacaktır.

Mekânları

Meleklerin kendilerine mesken edindikleri mekân, gökyü-zü ve Rabblerinin katıdır. Kur’ân bu hakikati ifade sadedinde: “Melekler Rabblerini överek tenzih ve takdis eder ve yerde bulu-nanlar için mağfiret dilerler.”53 buyurur.

Cenab-ı Hakk, Kendi katında onlara yer ayırmıştır. Kur’ân bu konuyu: “...Rabbinin nezdinde olan melekler, gece gündüz O’nu tenzih, tesbih ederler ve asla usanmazlar.”54 üslubuyla anlatır.

Kur’ân’da, meleklerin yeryüzüne gelmeleri, nüzul kelimesi ile yani yukarıdan aşağıya iniş olarak ifade edilir. Peygamber

Efendimiz, “Hz. Cebrail (aleyhisselam)’a bize daha sıkça gelemez misin?” diye sorunca “Rabbinin emri olmadıkça biz (melekler) inmeyiz. Önümüzdeki ve arkamızdaki bütün geçmiş ve gelecek şeyler ve bunların arasındakiler hep O’na aittir...”55 ayeti nazil olmuştu. Bu ayette de meleklerin Rabblerinin emriyle dünyayı şereflendirmeleri “nüzul” kelimesiyle anlatılmıştır.

Bediüzzaman hazretleri, konuyla alâkalı şunları söyler: Gökyüzünün, melaike diye isimlendirilen, kendisine münasip sakinleri vardır. Yeryüzünün, semalara nispeten küçüklüğü ve basitliğine rağmen hayat sahibi varlıklarla dolu olması, göklerin ve süslü burçların da akıl ve idrâk sahibi varlıklarla dolu olmasını iktiza eder. Aynı şekilde, göklerin bu kadar zinetlerle süslenmesi, behemehal akıl ve idrâk sahiblerinin takdir, tebrik ile hayretli ve 53

Şura, 42/5.54

Fussilet, 41/38.55

Meryem, 19/64.


36

hayran bakışlarını çekmek içindir. Çünkü, zinetin güzelliği, aşık-

ların celbi içindir. Yemek de aç olanlara verilir. Bununla beraber,

insanlar ve cinler o vazifeyi tastamam yerine getirmek için yeterli

değillerdir. Allah’ın bu hafsalaları aşan süslü semalarının güzel-

liğini görüp takdir etme, böylece Allah’ın büyüklüğünü idrâk

etmeye çalışıp O’na hamd ve ibadet etme, ancak sayılamayacak

kadar çok ve semaya yakışır melekler ve ruhanilerle ancak yerine

getirilebilir.56

HÂLET-İ RUHİYELERİ

Dış yüzleri itibariyle çok farklı olan melekler, içleri itibariyle

de bir hayli farklılık arz ederler. Örneğin onların dünyaları bir

imtihan dünyası değildir. Onlar, kazanma- kaybetme kuşağının

değil, başı da sonu da kazanma olan mutluluklar ülkesinin talihli

sakinleridirler. Melekler, Allah tarafından teste tâbi tutulmaz,

sıkıntı, elem gibi rahatsızlıkları duymazlar. Onların dünyası

ibadet ve itaat dünyasıdır. Hiç fütur getirmeden, usanıp gevşe-

meden görevlerini yaparlar. Kur’ân’da onların en önemli yanları

şöyle nazarlara sunulur: “Allah’ın emirlerine asla isyan etmezler,

emrolunduklarını derhal yerine getirirler.”57 Onların literatü-

ründe bıkkınlık, usanç, üşenmek, yorgunluk, isyan, tereddüt gibi

kelimeler yoktur. Onlar gece gündüz Allah Teâlâ’yı anar, emro-

lundukları ibadetleri gece gündüz, bıkmadan, yorulmadan yeri-

ne getirirler: “…Rabbinin nezdinde olan melekler, gece gündüz

O’nu tenzih, tesbih ederler ve asla usanmazlar.”58

Elmalılı, meleklerin de mükellef olduklarını, onların da ümit

ile korku arasında yaşadıklarını, fakat itaat konusunda insanlar

gibi olmadıklarını ifade eder.59 56

Nursi, 2/1350.57

Tahrim, 66/6.58

Fussilet, 41/38.59

Elmalılı, Tefsir, 5/3101.

M e l e k l e r

37

“Mutlak manada melekler, büyük âlemle küçük âlem arasında

münasebet kuran, elçilik yapan, kalbimizi okşayan, ona itminan

üfleyen, onu biçime koyan, Cenab-ı Hakk’tan gelen mesajları alıp

âdeta regüle ederek kabul edilebilir hale getiren çok mukaddes

elçiler topluluğuna denir. Yüzleri öbür âleme yönelik ve daha çok

öbür alemin vazifelileri olan melekler, Cenab-ı Hakk’ın her iki

âlemdeki tasarruflarına nezaret eder ve onları alkışlarlar.”60

Melekler, her zaman pozitif durumdadırlar. İnsanların günah

işlemeleri durumunda tevbe edip Allah’a yönelmelerini temenni

eder, onların Rabblerinden uzaklaşmalarını hiç arzu etmezler.

Onları ayıplamaz, arkalarından dedikodu yapmaz, ciddiyet-

lerini bozmaz, laubaliliğe girmezler. Onlar kötülük düşünce-

sine tamamen kapalı, hayra ve güzelliğe bütünüyle açıktırlar.

Kendi konumlarında sabit, terakki veya tedenniye kapalıdırlar.

Nefisleri ve şeytanla mücadeleleri söz konusu olmadığı için

takdir edilen çizgilerini değiştirmez, çizginin üstüne çıkma veya

altına düşme gibi durumları yaşamazlar. Rahman’ın mükerrem

kulları61 olup, sürekli Allah’a kullukta bulunur ve O’nun emirle-

rini intizar ederler. Cenab-ı Hakk onlara bir şey emrettiğinde de

anında emri yerine getirirler. Nitekim onlar, Âdem (aleyhisselam)’a

secde etmeleri emredildiğinde derhal emri yerine getirmiş, hiç

duraksamamış, herhangi bir tereddüt göstermemişlerdir.62

Yeri gelmişken, bir hususa kısaca temas etmek istiyoruz. Hz.

Âdem yaratıldığında ona secde edilmesi emrine o zaman dili-

minde meleklerle beraber yaşayan şeytan da muhatap olmuştu.

Şeytan, melek değil, cinlerden biri idi. 63 Cinler gibi o da ateşten

yaratılmıştı. Eğer melek olsaydı, Allah’ın emrine karşı gelmez,

bilâkis hemen yapılması gerekeni yapardı. O, öyle yapmadı.

Diretti, kibirlendi, kâfirlerden oldu. Kur’ân, şeytanın başından 60

Gülen, Varlığın Metafizik Boyutu, 1/165. 61

Zuhruf, 43/19.62

A’raf, 7/11- 17; Hicr, 15/ 29-40; Sa’d, 38/75, 76.63

Kehf, 18/50.


38

geçenleri şöyle anlatır: “Sizi yarattık, sonra size biçim verdik,

ardından da meleklere, ‘Âdem’e secde edin’ dedik; hepsi secde

etti, şeytan müstesna, o secde edenlerden olmadı. (Allah):

“Emrettiğimde seni secde etmekten alıkoyan nedir?” dedi. (İblis):

“Ben, ondan daha hayırlıyım, beni ateşten onu çamurdan yarat-

tın.” dedi. (Allah): “Öyleyse in oradan! Orada kibirlenmek sana

düşmezdi. Çık! Zira sen aşağılıklardansın.” dedi. (İblis): “Bari

bana insanların diriltilecekleri güne kadar süre ver.” dedi. (Allah)

buyurdu: “Haydi sen süre verilenlerdensin.” (Şeytan): “Öyleyse

ben de, beni azdırmana karşılık Senin dosdoğru yolunun üzerine

oturacağım. Sonra onların önlerinden, arkalarından, sağların-

dan, sollarından sokulacağım, onların çoklarını şükredenlerden

bulamayacaksın.” dedi.”64

Şeytan, inat etmiş, inadında ısrar etmiş, Allah’a karşı gelmiş,

küstahça Allah’ı suçlamış, Âdem (aleyhisselam)’a ve onun nesline

savaş açmış, kötülüğe kilitlenmiş bir zavallıdır. Melek olsaydı

bütün bunları hiç yapar mıydı?

BİLİNEN MELEKLER

Yerinde de ifade edildiği gibi melekler, Cenab-ı Hakk’ın irade

sıfatından gelen ve “Tabiat Kanunları” olarak isimlendirilen kâi-

nata yönelik işlerin taşıyıcıları ve temsilcileridirler.65

Peygamberlere ve hatta yine meleklere İlâhî emirleri tebliğ

eden melekler olduğu gibi savaş ve diğer hususlarda fiilen kuvvet

ve yardım getiren melekler de vardır. Ve bir de “Ruh” özel ismiy-

le bir özel meleğin de varlığı zahirdir. Hâlbuki âlemde hiçbir olay

olamaz ki, onunla İlâhî kudretin bir özel ilişkisi bulunmasın. Şu

halde melekler topluluğunun; İlâhî kudret ve İlâhî oluşumun tek-

ten çoğa doğru yayılması, çeşitlenmesi ve belirginleşmesini ifade

eden yapıcı prensipler olarak düşünülmesi gerekir. Kâinatta 64

Aynı ayetler.65

Nursi, 1/575.

M e l e k l e r

39

hiçbir şey, hiçbir olay, hiçbir fiil ve hareket düşünülemez ki böyle

meleklere ait bir elçilik ile vâki olmuş olmasın.

Anlatılanlardan daha başka işlerde istihdam edilen melekler

de vardır ki onlar da, olaylar maddi planda meydana gelme-

den önce, işin perde arkası ile ilgili manevi taraflarına yönelik

Rabbani emir ve irşatların özel tecellilerini yerine getirirler.

Allah Teâlâ, meleklerin bu işleri yapmalarını murad buyur-

muş ve vazifelendirmiştir. İfade edildiği gibi de, onların sayı-

larını bilebilme imkânı yoktur. Bununla beraber Kur’ân’da ve

hadislerde adları geçen bazı melekler de vardır. Bunlardan kısa-

ca bahsetmek istiyoruz.

CEBRAİL ALEYHİSSELAM

Meleklerin en büyüğü ve Allah’a en yakın olanı, vahiy mele-

ği olan Hz. Cebrail’dir. “Cibril” olarak da anılır. Kur’ân’ı da

Efendimize O indirmiştir: “De ki: “Kim Cebrail’e düşman ise iyi

bilsin ki, bu Kur’ân’ı daha önceki kitapları tasdik etmek, inanan-

lar için bir rehber ve müjde olmak üzere, Allah’ın izniyle senin

kalbine o indirmiştir.66 Kur’ân’da “Emin Ruh” ve “Ruh” diye de

isimlendirilir.67

Elmalılı, Cebrail (aleyhisselam) ile alâkalı şu bilgileri vermek-

tedir: Cebrail kelimesinin Arapça “cebr” maddesiyle açık bir

ilişkisi vardır. Buna göre; Cibril, karşısında hiçbir kuvvetin

engellemesine imkân olmayan ve eserlerinde gerek ilmî, gerek

amelî bakımından, her yönüyle katiyet, zaruret, kesinlik ve kaçı-

nılmazlık sabit olan, hasılı her meleğin, her ruhun, her kuvvetin

ve her gücün üstünde bulunan bir melek anlamına gelmektedir.

Aslında vahiy olayı da bu suretle ilmî kesinlik ifade etmektedir;

şüphe ve tereddütlere, beşerin çaba ve iradesiyle elde edilen bil-

gilerde olduğu gibi zan ve ihtimallere imkan bırakmayan bir bilgi 66

Bakara, 2/97.67

Şuara, 26/193, 194; Kadr, 97/4; Meryem, 19/17.


40

olduğundan, vahiy vasıtası olan meleğin bu isimle anılması, aynı

zamanda onun görevini de bir anlamda tarif etmek demek olur.

Buna ruh, ruhullah, emin ruh ve Rûhu’l-Kudüs denilmesi “Yüce

arşın sahibi katında itibarlı, güçlü, kendisine itaat edilen ve her

yerde güven duyulan”68 özellikleri ile tanıtılması dahi bu mana-

yı teyit etmekte ve desteklemektedir. Bundan, vahiy bilgisinin ve

peygamberlere verilen mucizelerin ne kadar büyük bir kesinlik

ifade ettiğini anlamak da kolay olacaktır.69

Cebrail (aleyhisselam)’ın, meleklere imam olma, başkanlık yapma

gibi bir durumu da söz konusudur. Bir kudsi hadiste Allah Teâlâ:

“Allah bir kulunu sevdiği zaman Cebrail’e seslenir: ‘Ey Cebrail,

şu kulumu Ben seviyorum, sen de sev.’ Cebrail onu sever. Sonra

Cebrail, sema ehline seslenir: ‘Ey melekler! Şu kulu Allah sevi-

yor, ben de onu seviyorum, siz de sevin.’ Melekler de o kulu

severler. Sonra o şahıs için yeryüzünde bir sevgi yerleştirilir.

Allah, bir kuluna da buğzetti mi, Cibril’e ‘Ben filana buğzettim,

sen de buğzet.’ diye seslenir. Cibril de ona buğzeder. Sonra sema

ehline ‘Allah filana buğzediyor, siz de buğzedin.’ der. Sonra da o

kişi için yeryüzünde buğz (öfke ve nefret) yerleştirilir.” 70

Hz. Peygamber, Cebrail (aleyhisselam)’ı 600 kanatlı olarak gör-

müştür.71

Efendimiz, peygamber olunca, Kendisi ile Hz. Cebrail ara-

sında bir arkadaşlık başlamıştı. Hz. Cebrail, sadece vahyi getirip

geri dönmüyordu. Örneğin Efendimize namazı öğretiyor, yeri

geldiğinde ikazda bulunuyor, gerektiğinde O’nu (sallallahu aleyhi

vesellem) teselli ediyordu. 68

Tekvir, 81/20, 21.69

Elmalılı, Tefsir, Bakara 97 tefsiri.70

Buhari, Bedu’l-Halk 6; Edeb, 41; Tevhid, 33; Müslim, Birr 157.71

Buhari, Tefsir, Necm, 1; Bedü’l- Halk, 6; Müslim, İman, 280-282; Tirmizi, Tefsir Necm, 3279.

M e l e k l e r

41

Cebrail (aleyhisselam) gelmiş, yeni farz kılınan namazın nasıl ve

hangi vakitlerde eda edileceğini Efendimize göstermişti.72

Bir gün Efendimiz, ashabıyla namaz kılarken aniden nalın-

larını çıkarıp sol tarafına koymuştu. Bunu gören ashab da

aynı işi yapmıştı. Namazdan sonra Efendimiz, nalınlarını niye

çıkardıklarını sorunca ashab: “Siz nalınlarınızı çıkarınca biz de

çıkardık.” dediler. Bunun üzerine Efendimiz: “Cebrail bana gelip

içinde pislik olduğunu haber verdi (onun için çıkardım.) Sizler

mescide gelirken dikkat edin, nalınlarınızda bir pislik görürseniz

onu silin, o ayağınızda iken namazınızı kılın (çıkarmanıza gerek

yok).” buyurdu.73

Başka bir gün de Cebrail (aleyhisselam), Efendimizin yanına gel-

mişti. O sırada Efendimiz üzgün idiler. Mekkeliler O’nu rencide

etmişlerdi. Hz. Cebrail niye üzgün olduğunu sorunca Efendimiz:

“Şunlar bana yapacaklarını yaptılar.” dedi. Cebrail (aleyhisselam):

“İster misin sana bir mucize göstereyim?” dedi. Resûlullah

“olur” deyince Hz. Cebrail: “Şu ağacı çağır.” dedi. O da hemen

çağırdı. Yürüyerek geldi, önünde durdu. Cebrail (aleyhisselam):

“Söyle, geri gitsin.” dedi. Efendimiz: “Geri dön!” deyince o da

döndü, eski yerine vardı. Bunun üzerine Efendimiz: “Bu, bana

yeter.” buyurdu.74

Taif halkı da Efendimizi rencide ettiklerinde Cebrail (aleyhis-

selam) dağlara müvekkel meleği alıp hemen gelmiş, O’nu teselli

etmişlerdi.75

Peygamberimize, Miraç’ta arkadaşlık yapan da Cebrail (aleyhis-

selam) idi.76 72

Ebu Davud, Salât, 2; Tirmizî, Salât, 1; Nesai, Mevakit, 10, 15 73

Ebu Davud, Salât, 89.74

Zevaid, 75

Havva, El- Esas Fi’s- Sünne, 1/279, 280; İbn Sad, Tabakat, 1/210.76

Buhari, Bedü’l-Halk 6, Enbiya 22, 43, Menakıbu’l-Ensar 42; Müslim, İman 264 (164); Tirmizi, Tefsir İnşirah (3343); Nesai, Salât 1, (1, 217-218).


42

Ramazan ayında Hz. Cebrail gelir, Efendimizle Kur’ân’ı mukabele eder, karşılıklı okurlardı.77

Bir defasında da Cibril (aleyhisselam), Efendimizin yanına gelip “Ey Muhammed hasta mısın?” diye sormuştu. “Evet” cevabını alınca şu duayı okudu: “Seni Allah’ın adıyla, sana eza veren bütün hastalıklara karşı, bütün kötü nefis ve hasedci gözlere karşı sana okuyorum. Allah sana şifa versin. Ben Allah’ın adıyla sana dua ediyorum.”78

Bu örnekleri vermemizin sebebi şudur: Efendimiz ile Hz. Cebrail çok samimi iki arkadaş olmuşlardı. Birbirlerini çok seviyor, birbirlerine doyamıyorlardı âdeta. Örneklerden de anla-

şıldığı gibi, Cebrail (aleyhisselam) sanki Efendimize bakıp duruyor, bir ihtiyacı olduğunda hemen yanına geliyor, O’nu farklı görünce gidip halini hatırını soruyor, dualar ediyor, gerektiğinde ona yol gösteriyordu. Efendimiz de bu büyük meleğin kendisine olan alâkasını karşılıksız bırakmıyor, bu nuranî arkadaşla beraber-likten çok memnun oluyordu. Hatta bir defasında daha sıkça beraber olma isteğini ona söyleyince, şu ayetler nazil olmuştu: “Rabbinin emri olmadıkça biz (melekler) inmeyiz. Önümüzde ve arkamızdaki bütün geçmiş ve gelecek şeyler ve bunların arasın-dakiler hep O’na aittir...”79

MİKAİL ALEYHİSSELAM

Mikail (aleyhisselam) bitkilere, yağmur ve kar damlalarına müvekkel melektir. Kendisinin başka meleklerden yardımcıları da vardır. Hep beraber Allah’ın emirlerini yerine getirirler. Aynı zamanda rüzgâr ve bulutları kontrol eder, onları yönlendirirler. Her bir yağmur tanesi bir meleğin kontrolünde yeryüzüne iner.80 Bu melekler, Hz. Mikail’in emri altında olan meleklerdir.77

Buhari, Bedü’l-vahy, 5, Bedü’l-halk, 6, Menakıb, 23; Nesai, Sıyam, 2.78

Müslim, Selam, 40; Tirmizi, Cenaiz, 4. 79

Meryem, 19/64.80

İbn Kesir, El-Bidaye ve’n- Nihaye, 1/41.

M e l e k l e r

43

Hz. Mikail (aleyhisselam)’ın adı Hz. Cebrail ile beraber şu ayette

geçer: “Her kim Allah’a, Allah’ın meleklerine, peygamberlerine,

Cebrail ile Mikail’e düşman olursa, iyi bilsin ki, Allah da o kâfir-

lerin düşmanıdır.”81

Bir gün Yahudiler, Peygamber Efendimize “Sana hangi melek

geliyor da Allah tarafından bu senin söylediklerini sana getiri-

yor?” diye sormuşlardı. Resûlullah “Cebrail” deyince onlar: “O

bizim düşmanımızdır, o savaş ve şiddet getirir, bizim elçi mele-

ğimiz Mikail’dir ki o, müjde, ucuzluk, bolluk ve bereket getirir.

Eğer sana gelen melek o olsaydı iman ederdik.” diye karşılık

vermişlerdi. Bunun üzerine bu ayet nazil olmuştur.82

Bir başka rivayette şu hadise zikredilir: Hz. Ömer, Yahudilerle

konuşuyordu. Onlara bazı sorular sormuştu. Bir defasında “Tur

dağında Musa’ya Tevrat’ı indiren Rahman hakkı için söyleyin.

Allah katında Cebrail’in yeri nedir?” dedi. Onlar: “Cebrail sağın-

da, Mikail solundadır.” dediler. Bu cevap üzerine Hz. Ömer:

“Öyleyse şahid olun ki, Allah’ın sağındakine düşman olanlar,

solundakine de düşmandırlar ve bu ikisine düşmanlık yapanlar

Allah’a da düşmandırlar!” dedi ve olup bitenleri haber vermek

üzere Hz. Peygamber’in huzuruna geldi. Efendimizin huzuru-

na vardığı zaman gördü ki, Cibril ondan evvel vahiy getirmiş,

Resûlullah kendisine bu ayetleri okuyuvermişti.83

Mikail (aleyhisselam), hem Efendimize hem de Allah’a yakın

bir melektir. Allah Resûlü (sallallahu aleyhi vesellem): “Muhakkak ki

benim yerde iki vezirim, gökte iki vezirim vardır. Yerdeki iki

vezirim Ebu Bekir (radıyallâhu anh) ve Ömer (radıyallâhu anh), gökte-

kiler ise Cibril (aleyhisselam) ve Mikail (aleyhisselam)’dır.”84 buyur-

muştur.81

Bakara, 2/98.82

Elmalılı, Tefsir, bakara 98.83

Elmalılı, a. y.84

Tirmizi, Menakıb, 16.


44

Hz. Cibril ve Hz. Mikail, melekler arasından seçilmişlerdir.

Kur’ân: “Allah meleklerden de insanlardan da elçiler seçer.”85

demektedir. Bu seçkinliktir ki onları Efendimize vezir olma

payesine yükseltmiştir. Nebilerden sonra insanlığın en seçkini

olan Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer’e de aynı payenin verilmesi

oldukça mânidardır. Sanki bu iki büyük sahabiden biri Cibrilliği;

diğeri ise Mikailliği temsil ediyor gibidir.86

Sad bin Ebi Vakkas (radıyallâhu anh) Uhud Savaşı’nda, Efen-

dimizin etrafında iki beyaz elbiseli zatın nöbet tuttuğunu, son-

radan bu zatların Hz. Cebrail ile Mikail olduğunun anlaşıldığını

ifade etmiştir.87

Bir gün Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem) Cebrail (aleyhisselam)’a

hitaben: “Niye Mikail (aleyhisselam)’ı hiç gülerken görmüyorum.”

demiş, Hz. Cebrail de: “Mikail, cehennem yaratıldığı günden bu

yana hiç gülmedi.” diyerek mukabelede bulunmuştur.88

Fethullah Gülen Hocaefendi, yukarıdaki iki hadisi de zikret-

tikten sonra nazarları Efendimize çekmekte ve şunları söylemek-

tedir: “Günümüzde beşer, İki Cihan Serverini anlamada çok yaya

bulunuyor. O’nu ancak kalb, ruh, duygu ve letaifini geliştirenler;

ilmini, irfanını ve bunlarla gelen ilhamları aştıktan sonra, kalb

ve kafa vahdeti içinde ve ufku cihanları içine alacak şekilde engin

olanlar anlayabilirler. Ruh yapısı itibariyle melekleşememiş

insanların, O, meleklerin kendisine nöbettarlık yaptığı zatı tam

anlaması, tanıması ve idrâk etmesi mümkün değildir. Hiç şüphe

yoktur ki, ister beşer arasında yakınlık kazanıp Allah Rasulü’ne

hizmet edenler, isterse melekler arasında ünsiyetle O’na yakın

olanlar, mutlaka Allah katında hususi bir şerefle taltif edilmiş-

lerdir. Haddizatında Cibril ve Mikail çok şerefli birer elçidirler; 85

Hacc, 22/75.86

Gülen, Varlığın Metafizik Boyutu, 1/201.87

Buhari, Meğazi, 18; Libas, 24; Müslim, Fedail, 46, 47.88

İbn Kesir, El-Bidaye, 1/41.

M e l e k l e r

45

ancak, Allah Resûlüyle beraber olma ve O’na hizmet etmeleri bu

iki şerefli elçiye daha bir derinlik kazandırmıştır.”89

İSRAFİL ALEYHİSSELAM

Dört büyük melekten, ki onlara arşın taşıyıcısı manası-

na Hamele-i arş da denir, bir diğeri olan İsrafil (aleyhisselam),

Efendimiz tarafından “içine üflenen bir boynuz” 90 diye tarif

edilen, keyfiyeti bizce meçhul bir çeşit boru veya borazan diye

tarif edebileceğimiz sura üfleyecek olan meleğin adıdır. İlk sura

üflediğinde kıyamet kopacak, ikinci defa üflediğinde de insanlar

kabirlerinden kalkıp hesap için Allah’ın huzuruna gideceklerdir.

İsrafil bir münadi, bir davetçidir. Onunla alâkalı olarak

Kur’ân: “Dinle o gün, münadi (İsrafil) yakın bir yerden çağı-

rır.”91 demektedir. Herkes mezarında sessiz yatarken, zerreler

âleminde, bir manada darmadağınık vaziyette iken ve ruhlar,

kendilerine ait berzahta, maruz kaldıkları keyfiyetin koridorla-

rında dolaşırken hemen çok yakınlarında bir ses, bir soluk duya-

caklar. Bu onların kalkmaları gerektiğini haber veren İsrafil’in

ses ve soluğu olacaktır. Bütün varlık bu ses ve solukla yeniden

dirilecektir.92

Peygamber Efendimiz, bir duasında bu üç meleği aynı anda

zikreder: “Ey Cebrail’in, Mikail’in, İsrafil’in Rabbi olan Allah’ım!

Ey semaları ve arzı yoktan var eden, gayb ve şehadet aleminin

yegâne Âlimi! Sen, kullarının ihtilaf ettikleri hususlarda arala-

rında hükmedersin. Hakla alakalı yapılan ihtilaflarda izninle

bana yol göster. Zira Sen istediğini doğru yola iletirsin.”93

Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem) Mekke’de iken yaşadığı bir

hadiseyi de şöyle anlatmıştır: “Safa Tepesi’nde Cibril ile beraber 89

Gülen, Varlığın Metafizik Boyutu, 1/205.90

Ebu Davud, Sünnet, 24; Tirmizi, Kıyamet, 9.91

Kaf, 50/41.92

Gülen, a.g e. 1/205.93

Müslim, Müsafirin, 200; Tirmizi, Deavat, 31; İbn Mace, İkame, 180.


46

oturuyorduk. Ben Cibril’e halimi arzettim. “Günler var ki Âl-i

Muhammed’in evine bir avuç un veya kavut girmiş değildir.”

dedim. Ben sözümü bitirmiştim ki, gökte kıyamet kopuyor gibi

bir tarraka, bir gürültü duyuldu. Sordum: “Yoksa kıyamet için

emir mi verildi?” Cibril: “Hayır, senin biraz evvelki sözlerin

semada duyulunca, İsrafil’e buraya gelmesi için emir verildi.”

dedi. Ve hemen İsrafil yanımızda belirdi. Bana hitaben: “Ya

Resûlallah, Cenab-ı Hak, senin biraz evvel söylediklerini duydu.

Ve yerin bütün hazinelerinin anahtarlarıyla beni sana gönderdi.

İstersen (Hz. Süleyman gibi) melik bir peygamber ol. İstersen

tevazu içinde, bir kul peygamber olarak kal.” dedi. O esnada

Cibril’in yüzüne baktım. Bana “Rabbine karşı mütevazi ol.” diye

işaret ediyordu. Ben de Cibril’in dediğini tercih ile “Bir gün tok

olup şükreden, diğer gün aç olup tazarruda bulunan bir kul pey-

gamber olmak isterim.” şeklinde İsrafil’e cevap verdim.”94

Allah Resûlü: “Surun sahibi (İsrafil (aleyhisselam)), sur denen

borusunu ağzına dayamış, yüzünü çevirmiş, kulağını dikmiş,

üfleme emrini beklerken ben nasıl dünya nimetlerinden kam

alabilirim.” demişti. Bu, ashabına çok ağır geldi. “Biz ne yapa-

biliriz Ya Resûlallah?” dediler. Efendimiz “Hasbunallahu ve ni’-

me’l-vekil” (Allah bize yeter, O ne güzel vekildir. Allah’a güvenip

tevekkül ettik.) deyiniz.” demiştir.”95

Bu hadis, “Kıyamet bu kadar yaklaşmışken ben nasıl dünya

lezzetlerini takip edebilirim, ferah bir hayatı arzulayabilirim.”

şeklinde şerh edilmiştir.

Yine bir gün Allah Resûlü surun sahibi İsrafil (aleyhisselam)’den

bahsetmiş: “Sağımda Cibril, solumda da Mikail (aleyhimüsselam)

var.” demiştir.96

94 Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/231.

95 Tirmizi, Kıyamet, 9.

96 Ebu Davud, El-Huruf vel-Kıraat, 1.

M e l e k l e r

47

AZRAİL VE ÖLÜM MELEKLERİ

Dört büyük meleğin bir diğeri de Azrail (aleyhisselam)’dır. Ölüm

meleği diye de bilinir.

İnsanoğlu hayattan ayrılık vakti gelip de ahiret âlemine doğru

adım atmaya bir melek eşliğinde başlar. İnsana bu son anında

eşlik etme de, meleklere ait vazifelerden biridir. Bu vazifeyi en

zirve noktada Hz. Azrail (aleyhisselam) temsil eder. Bu sebeple ona

“ölüm meleği” adı verilmiştir.

Hz. Azrail, binlerce insanın ruhunu bir anda alabilir. Azrail

(aleyhisselam)’ın bir ferd olmasının, bütün ruhları kabzetmesine

mâni bir yanı yoktur. O, bulunduğu yerden bir şua gibi aksede-

rek, istediği yere elini uzatabilir ve istenilen tasarrufta buluna-

bilir. Ona, ne mesafelerin uzaklığı, ne de münasebet kurduğu

şahısların çokluğu engel olabilir. Güneş bir tek olmasına rağmen,

bütün ayna ve cam parçalarında aksetmesi, her yerde görülüp

hissedilmesi ve tesirine şahit olunması gibi, tamamen nur ve

nûrânî olan melekler, evleviyetle her yerde görünebilir ve icraat-

ta bulunabilirler, hayat üfleyebilir ve ruhları kabzedebilirler.97

Kur’ân da Azrail (aleyhisselam)’ın adı bizzat geçmez, sahih hadis-

lerde de yoktur.98 Ama Kur’ân’da birçok ayette ölüm melekle-

rinden bahsedilir. O ayetlerden bazıları şunlardır:

“İman edip de hicret etmeyerek kendi öz nefislerine zulmeder

vaziyette olanların canlarını alırken melekler onlara diyorlardı

ki: “Ne işte idiniz?” Onlar da: “Biz bu ülkede, dinin emirlerini

uygulayamayan, baskı altında yaşayan kimselerdik.” deyince,

melekler bu sefer şöyle dediler: “Peki Allah’ın dünyası geniş değil

miydi? Siz de oradan hicret etseydiniz ya?” İşte onların durağı

cehennemdir. Ne fena bir dönüş yeridir orası!”99

97 Gülen, a.g.e. 1/212.

98 İbn Kesir, a.g.e. 1/42.

99 Nisa, 4/97.


48

“Onlar ki melekler canlarını tatlılıkla alırlar: “Selam size! Yaptığınız işlerden dolayı buyurun cennete!” derler.”100

“Haydi dünyada birtakım hile ve dolaplar çeviriyorlar, peki melekler, onların yüzlerine, sırtlarına vura vura canlarını aldık-ları zaman halleri ne olacak?”101

Allah Teâlâ sebepler âleminde her türlü işi, meleklerden bir meleğe görev olarak vermiş, böylece ruhların alınmasına da ölüm meleğini memur kılmıştır ki, o başkandır. Beraberinde tâbileri ve hizmetçileri vardır. Onun için o ayetlerde geçen “alma” tabiri onlara nisbet edilmiş, burada da gerçek olarak Allah Teâlâ’ya nisbet olunmuştur. Bunun özü, Allah’ın görevlendirip gönderdi-ği elçilerin alması, Allah’ın alması demektir.102

Ölüm meleklerinden bahseden “O yerinden koparan ve derin-den daldırıp çekenlere ve usulcacık çekip alanlara ve yüzüp yüzüp gidenlere kasem olsun.”103 ayetlerini yorumlarken Fethullah Gülen Hocaefendi şöyle der: “Ruhu kabzedilecek her ferde, ayrı ayrı gönderilecek pek çok melek vardır ve bunların

hepsi Hz. Azrail (aleyhisselam)’in kumandası altındadır. O, Allah’ın emriyle, iyi ve kötü ruhlara göre değişik melekler gönderir ve ruhları kabzettirir. Melekler, tıpkı bir insan ruhu gibi temessül eder, bir anda pek çok yerde bulunabilir ve pek çok şeyle müna-sebet kurabilirler. Günümüzde bir hayli yaygınlaşmış bulunan medyumluk, ruh çağırma ve görünmeyen varlıklarla münasebet kurma, hatta ispirtizma ve manyetizma gibi şeyler, fizik kanun-larını aşan ve onların ötesinde akıl almaz işler gören pek çok şuurlu ve müşahhas kanunların mevcudiyeti mevzuunda kati kanaat verecek mahiyettedir. Binaenaleyh bu kabil varlıkların benzerleri olan melaike, bunların kat kat üstünde vazife görebilir ve tasarrufta bulunabilir. Hele hele, ruhların kabzedilmesi gibi 100

Nahl, 16/32.101

Muhammed, 47/27.102

Elmalılı, Tefsir, 6/4129.103

Naziat,79/1-3

M e l e k l e r

49

bir vazifede, her canlı, hayat müddetinin bitimiyle bu vazifeli-

lerle aynı frekansa girerse... Bir de mükelleflerin bir tane değil

de, sayılamayacak kadar çok olduğunu ve her vefat edecek zata

gidebilecek bir meleğin mevcudiyetini düşünürsek, tereddüte

sebebiyet verecek bir hususun kalmadığını görürüz. Yine de her

şeyin doğrusunu ancak Cenab-ı Hakk bilir...”104

Ölüm melekleri, insana, amellerinin durumuna göre gelecek,

ona göre muamele edeceklerdir. Örneğin, mümin birisine sima-

sı, elbiseleri beyaz, güzel kokulu bir surette; kâfire de tam zıddı

bir görüntüde gelecektir.105

HAMELE-İ ARŞ (ARŞI TAŞIYAN MELEKLER)

Arş, sözlük manası olarak taht demektir. Allah’a nispet edil-

diğinde ne olduğunu tam anlayamamanın itirafıyla beraber

“Allah’ın hükümranlığının tecelli yeri” olarak yorumlanmıştır.

Arşı taşıyan melekler, yukarıda arz edilen dört büyük melekle

beraber Allah katında en fazla kıymete sahip meleklerdir.

“Mesih de, Allah’a en yakın melekler de, Allah’a kul olmaktan

kaçınmazlar. Kim O’na kulluktan kaçınır ve kibirlenirse bilsin

ki Allah, yarın hepsini huzuruna toplayıp hesaba çekecektir.”106

ayetinde Allah’a yakın oldukları ifade edilmiş melekler ile arşın

etrafında bulunan “Kerubiyyun” adlı melekler de bu gruba dahil

edilmişlerdir.

“Melekler de göğün etrafında bulunurlar. O gün Rabbinin

arşını sekiz melek taşır.”107 ayetinde de bu meleklere işaret

vardır.

Bu meleklerin günümüzde sayılarının dört olduğu, kıyamet

günü ise sekiz olacağı da ifade edilmiştir. 104

Gülen, a.g.e. 1/214, 215.105

İbn Kesir, a.g.e. 1/42.106

Ali İmran, 4/172.107

Hakka, 69/17.


50

Kerubiyyun meleklerini de arşı taşıyan meleklerden kabul

edenler vardır. Bu kelime faûl vezninde kurb manasına kerb

kelimesinden gelir. Allah’a yakın olan melekler demek olur.

Onun için bazıları Kerubiyyun’un, yalnız Arşı taşıyan melekler

olduğunu söylemişlerdir.108

“Arşı taşıyan, bir de onun çevresinde bulunan melekler

devamlı olarak Rabb’lerini zikir ve O’na hamd ederler. O’na

gerçekten iman ederler ve müminler için şöyle mağfiret diler

ve dua ederler: “Ey Ulu Rabbimiz, senin rahmetin ve ilmin her

şeyi kuşatmıştır! O halde tövbe edenleri ve Senin yoluna tâbi

olanları affet ve onları cehennem azabından koru!”, “Ey bizim

ulu Rabbimiz! Sen, onları ve onlarla birlikte babalarından, eşle-

rinden ve nesillerinden iyi kimseleri kendilerine vaad ettiğin Adn

cennetlerine yerleştir. Muhakkak ki Sen Azîz ve Hakîmsin (üstün

kudret, tam hüküm ve hikmet sahibisin). Hem onları kötülük-

lerden, günahlardan koru! Sen kimi dünyada kötülüklerden

korursan, muhakkak ki ona (ukbada) merhamet edersin. İşte asıl

kurtuluş ve büyük mutluluk da budur.”109

Arşı taşımaları demek, onların koruma ve organizasyon ile

görevli olduklarını, mecazî olarak bildirmeden ibarettir. Yahut

arş sahibi olan Allah’a yakınlıklarına da îma olabilir.110

KİRÂMEN KÂTİBÎN (KÂTİP MELEKLER)

İnfitar suresinde “Kirâmen kâtibîn” adıyla anılan meleklerdir:

“Şunu iyi bilin ki üzerinizde bekçiler, değerli yazıcılar (kirâmen

kâtibîn) vardır, onlar yapmakta olduklarınızı bilirler.”111

Kaf suresinde ise şu şekilde anlatılırlar: “İki melek (insanın)

sağında ve solunda oturarak yaptıklarını yazmaktadırlar. İnsan 108

Elmalılı, Tefsir, 6/4145.109

Mü’min, 40/7-9.110

Yıldırım, Meal, 466.111

İnfitar, 80/10-12.

M e l e k l e r

51

hiçbir söz söylemez ki, yanında gözetleyen yazmaya hazır bir melek bulunmasın.”112

İnsanoğlu, her ne söylerse, yani gerek hayra ve gerek şerre dair, ağzından ne çıkarırsa herhalde yanında bir gözetmen, ne yaptığını ne söylediğini gözeten bir murakıp hazırdır. Hiçbir dediğini kaçırmadan kaydederlerken Allah ona her yakından daha yakındır. Bu sırada insanın nefsinde onların da bileme-yecekleri gizlilikleri bilir. Bu melekler, ağızdan çıkan her sözü yazarlar, bunun delaletinden, fiilleri de yazdıkları anlaşılmak-tadır. Öncesine göre getirilişinden de nefisteki vesveseler gibi bazı şeylerin Allah’a malum olmasıyla beraber, onlardan gizli kaldığı anlaşılmıştı. “İmam Mâlik her şey yazılır, hatta hasta-lıktaki iniltisi bile” demiştir. Fakat bundan anlaşılan dışarıya çıkan her şey demektir. Alûsî’nin nakline göre şöyle denilmiştir: İtikad etmek vacip olan şeylerden biri de şudur: Allah Teâlâ’nın öyle melekleri vardır ki kulların fiillerini gerek hayır gerek şer, gerek onların dışında olsun, gerek söz olsun, gerek amel, gerek itikat, gerek niyet olsun, gerek azim, gerek karar verme, hepsini yazarlar. Allah Teâlâ onları onun için seçmiştir. Gerek kasten ve bile bile işlesinler gerek dalgınlıkla ve unutarak yapsınlar, gerek sağlıklarında meydana gelsin, gerek hastalıklarında, işlerinden hiçbir şeyi ihmal etmezler. Nakil ve rivayet âlimleri böyle rivayet etmişlerdir. Demek ki niyet, azim, karar mertebelerine gelmeyen vesveseler yazılmaz. Bu bakımdan “Nefsinin ona verdiği vesvese-ler”, niyet ve kast mertebesine içten konuşmalar, kararı olmayan soyut hatıralar olmuş olur. İçten kendi kendine konuşmanın hiç yazılmadığını bildiren eserler de vardır. Nitekim, Beyhaki

Şuab’da Huzeyfe b. Yemam (radıyallâhu anh)’dan şöyle rivayet etmiştir: Sözün yedi kilidi vardır. Onlardan çıktığı zaman yazılır. Çıkmazsa yazılmaz, Kalp, küçük dil, dil, iki çene, iki dudak. Bu “Her ne söylerse” ifadesinin zahirine uygundur.113

112 Kaf, 50/17, 18.

113 Elmalılı, Tefsir, 6/4514.


52

Konuyla alâkalı olarak, Zuhruf ayetinde de: “Yoksa onlar

Bizim, kendilerinin sırlarını ve gizli konuşmalarını işitmediği-

mizi mi sanıyorlar? Hayır işitiriz ve yanlarındaki elçilerimiz de

yaptıkları her şeyi yazarlar.”114 buyurulmaktadır.

Allah Teâlâ, insanların amellerini lehlerinde ve/veya aleyh-

lerinde şahit tutmak için her şeyi, tabir yerinde ise, kodlamakta,

büyük küçük demeden o kıymetli meleklerine kaydettirmekte-

dir.

Ve hesap günü o yazılanlar, bir kitap halinde sahiplerine dağı-

tılacaktır.115

Amellerin nasıl yazıldığı, o amel kitabının kıyamet günü

insanlara nasıl dağıtılacağı, o kitapların nasıl okunacağı gibi

sorular akla gelebilir. Tam olarak cevabı verilemeyecek bu tür

sorularla meşgul olmaktansa vakanın kendisine dikkatlerin çev-

rilmesi daha doğrudur. “Önemli olan vakanın bizzat kendisidir.

Ortaya bir kitap konacaktır. Bu kitapta, bizim bütün bir hayat

serüvenimiz bulunacaktır. Duyulduğunda bizi memnun ve mes-

rur edecek haberlerle, bizi mahçup edecek haberler, bir halita

halinde bize takdim edilen bu kitapta mevcuddur. “İşledikleri

her şey kitaplarda mevcuddur. Küçük büyük hepsi satır satır (O

kitapta) yazılmıştır.”116 ayetleri bu hakikati teyit etmektedir.

HAFAZA MELEKLERİ (KORUYUCU MELEKLER)

Meleklerin yüklendikleri bir başka misyon da insanları her

türlü bela ve musibete karşı korumaktır. Tarık suresinde: “Hiç

kimse yoktur ki üzerinde bir koruyucu, bir denetleyici (melek)

bulunmasın.”117 denilerek bu husus ifade edilir. Her insan için

en az bir, belki daha fazla koruyucu melek takdir edilmiştir.114

Zuhruf, 43/80.115

Ali İmran, 3/30; İsra, 17/13, 14.116

Kamer, 54/52, 53.117

Tarık, 86/4.

M e l e k l e r

53

Her şeyden önce, bu koruyucu ve katip meleklerin varlığı,

insana her an gözetim altında tutulduğunu, hem Allah (celle

celâluhû) hem de bu melekler tarafından kuşatıldığını hatırlatmak-

ta, onda kendisini kontrol etmesi adına çok önemli çağrışımlar

yapmaktadır.

Bir hadislerinde Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem) her insana

360 meleğin nezaret ettiğini ve insanı koruma altına aldıklarını

ifade eder.118 Kur’ân’da ise bu husus şöyle anlatılmaktadır:

“Her birini (her bir insanı) önünden ve arkasından izleyen

melekler vardır. O’nu Allah’ın emrinden (veya Allah’ın emriyle)

korurlar.”119

Her nefis üzerinde, onlar hangi pozisyon veya şartta olursa

olsun mutlaka bir koruyucu vardır. Onu, her halinde bütün var-

lığıyla bütün fiil ve davranışlarını ve onunla ilgili olan her şeyi

görür gözetir. Bunların hepsi de O’nun koruması, gözetimi ve

kontrolü altında olur. Ki O, Levh-i Mahfuz’u da koruyan Yüce

Allah’tır. Bir nefis ne kadar yüksek olursa olsun, her halinde

üzerinde bir koruyucu bulunmaktan kurtulamaz. Hiçbir zaman

kendi kendine başıboş bırakılmaz. Her an kontrol altındadır.

Hem Efendimizin hadisinden hem de bu zikredilen ayetlerden

anlaşılan o ki, insanın üzerine üşüşen bela ve musibetler, insanı

çepeçevre kuşatan melekler tarafından çok defa geri çevrilmekte,

uzaklaştırılmakta ve insan böylece öldürücü binbir hadise altın-

da ezilip gitmekten korunabilmektedir. Elbette ki bu muhafaza,

İlâhî meşietin o şekilde tecelli etmiş olmasına bağlıdır. Zaten her

meselede İlâhî murad, İlâhî dileme ve meşiet esastır. “Allah’ın

olmasını dilediği şey olur; olmamasını dilediği şey de olmaz.”

hakikati de bize bunu anlatmaktadır.

Burada üzerinde durulması gereken bir başka husus da, melek-

lerin korunmasına layık olmak hususudur. Allah (celle celâluhû), 118

Suyuti, Ed-Dürrü’l- Mensur, 4/615.119

Ra’d, 13/11.


54

insanı doğrudan koruduğu gibi, meleklerle de koruyabilir; fakat bunun için insanın, irade ve kalbi ile kontak olması, safvetinin bu mevzuya uygun bulunması, melekle münasebete geçmesi; Allah’la alâka ve rabıtasının devam etmesi ve bir manevî bağın gerçekleşmesi şarttır. Melekler âlemiyle münasebet kuran her-hangi bir insanla melekler de münasebete geçerler; Bedir’de, Hayber’de yardımcı oldukları, sahabenin gasline ve cenazesine iştirak ettikleri gibi.. Meleklerin korumasını küçük çocuklarda ve

beli bükülmüş yaşlılarda da görürüz; çünkü, Allah (celle celâluhû)’ın bunlara hususî bir merhameti vardır. Meleklerin insana yardım edip zahîr olmaları, insanın Hakk kapısından ayrılmamasına, ilhah ve ısrarla ciğeri sökülüyor, göbeği çatlıyor ve kalbi fırlıyor gibi yalvarıp, yakarmasına ve ruhunun infisale geçerek, O’nunla kontak olup melekût alemiyle münasebet kurabilmesine bağlı-dır. Yoksa, esneyerek ve ne dediğinden habersiz bir kalble değil.. Kalıpla ve ucundan tutarak yapılan ibadetlerle bu münasebet kurulamaz; çile ve ızdırap çekmeden, meleğin semavî eli imdada koşmaz.120

TAVVÂFÛN MELEKLERİ (GEZGİN MELEKLER)

Meleklerden bazıları da yeryüzünde gezer, dolaşır, zikir ve ibadet meclislerini takip ederler. Onların vazife ve misyonları budur. Bu melekler, müminlerin Allah’ı anma zaman ve mekân-larını, ilim meclislerini, Kur’ân’ın müzakere ve mütalaa edildiği yerleri tespit eder, bazen onların ibadet ve hayırlı işlerine işti-rak ederler. Onların meclislerini kuşatır, onlara dualar eder, af ve mağfiret talebinde bulunurlar. Bazen de Müslümanların bu işlerini Allah’a arz eder, tabir yerinde ise Yüce Yaratıcıya tekmil verirler.

“Yeryüzünde seyyar (gezgin) melekler vardır. Bunlar zikir meclislerini dolaşırlar. Böyle bir meclis bulduklarında orayı kuşatır ve doldururlar. Sonra da ellerini açar şöyle derler: “Ya 120

Gülen, İnancın Gölgesinde, 1/142, 143.

M e l e k l e r

55

Rabbi şu anda Senin kullarından bazılarının yanındayız. Onlar, Senin kitabını okumakta, Senin peygamberine salavat getirmek-te ve Senin yüceliğini müzakere edip durmaktadır.” Bunun üze-rine Cenab-ı Hakk der: “Onları rahmetimle çepeçevre kuşatın, onların arasında bulunan asla talihsiz olmaz.”121

Efendimiz, meleklerin Allah’a tekmil vermelerini şu üslupla anlatmıştır: “Melekler Allah’ın huzuruna varınca Cenab-ı Hakk

ile melekler arasında şöyle bir konuşma geçer. Allah (celle celâluhû) sorar: “Nereden geliyorsunuz?” Melekler cevap verirler: “Seni anan kullarının yanından Ya Rabbi!” “Peki onlar ne diyorlardı?” “Seni tesbih, tahmid ve temcid ediyorlardı.” (Senin büyüklüğü-nü, azametini ve yüceliğini ilan ile meşgul oluyorlardı.) Allah buyurur: “Onlar beni gördüler mi?” Melekler: “Hayır Rabbimiz, görmediler.” “Ya görselerdi?” (O zaman olanca takatlarıyla Bana kullukta bulunacaklardı.) “Onlar ne istiyorlardı?” “Cennetini istiyorlardı Rabbimiz.” “Onlar Cenneti gördüler mi?” “Hayır, görmediler.” “Ya görselerdi?” (Görselerdi bir başka iştiyak-la isteyeceklerdi!.) “Neden korkuyorlardı?” “Cehenneminden, Allah’ım.” “Onlar Cehennemi gördüler mi?” “Hayır görmediler.” “Ya görselerdi?” (Görselerdi, mutlaka onları Cehennemden korumamı daha şiddetli isteyeceklerdi.) Bunun üzerine Cenab-ı Hakk şöyle buyurur: “Meleklerim, siz şahid olun Ben o kullarımı affettim.” Melekler: “Ya Rabbi onların içinde birisi vardı ki, esas gayesi Seni anmak değildi. O oraya dünyevi bir gaye için gelmiş-ti.” derler. Sonsuz Merhamet Sahibi: “Onlar öyle bir topluluktur ki, onların arasında bulunan (niyeti çok halis olmasa da) onlara verilenden mahrum edilemez.” buyurur.122

MÂLİK

Her yerde olduğu gibi, cehennemde de, Allah’ın sübhan icra-atlerini yerine getiren melekler vardır. Mâlik adındaki melek, 121

Buhari, Deavat, 67; Müslim, Zikr, 35; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/382.122

Buhari, Deavat 66; Tirmizi, Deavat 129.


56

cehennemde bekçilik yapan meleklerin başı durumunda olup onlara nezaret etmektedir.

Nurdan yaratılmış olsalar, gerçek görüntüleri ile bakanları hayran bırakacak kadar güzel olsalar bile, cehennemde vazife yaptıkları için, mücrimlere öyle gözükmeyecekleri, bilâkis onla-rı korkutacak, dehşete düşürecek bir görünüme bürünecekleri ifade edilmiştir.

Kur’ân, cehennemliklerin Mâlik’le olan konuşmalarından bahseder: “Suçlular ise cehennem azabında ebedî kalacaklar, azapları hiç gevşetilmeyecek, orada bütün ümitlerini yitirmiş olarak kalacaklardır. Böyle yapmakla Biz onlara haksızlık etme-dik, ama asıl kendileri öz canlarına zulmettiler. Şöyle feryad ederler: “Ey Mâlik! Ne olur, tükendik artık! Rabbin canımızı alsın, bitirsin işimizi!” O da: “Ölüp kurtulmak yok, ebedî kala-caksınız burada.” der.”123

Mâlik’ten başka meleklerin de cehennemde vazife yaptıkları-nı şu ayetler anlatır:

Ateşte olanlar bu sefer, cehennem bekçilerine: “Ne olur, Rabbinize bizim için yalvarın. Bir gün olsun, azabımızı hafiflet-sin!” derler. Onlar: “Peygamberleriniz size açık açık delillerle gelmediler mi?” deyince: “Evet!” diye cevap verirler. Bu defa onlar: “O halde siz kendiniz yalvaracaksanız yalvarın (biz sizin durumunuzdaki kimseler için dua etmeyiz.)” derler. Kâfirlerin duaları ise neticesiz kalır.124

“Kâfirler bölük bölük cehenneme sürülür. Nihayet oraya varıp da kapılar açılınca cehennem bekçileri onlara şöyle sorar: “Size Rabbinizin ayetlerini okuyan ve Allah’ın huzuruna çıkacağınız bu günü bildirerek, sizi uyaran peygamberleriniz gelmedi mi?” “Evet geldiler.” derler, “fakat kâfirler hakkında azap hükmü kesinleşti, şimdi ne desek boş!” Sonra onlara “Cehennemin kapılarından 123

Zuhruf, 43/74-77.124

Mümin, 40/49, 50.

M e l e k l e r

57

orada ebedi kalmak üzere, girin! Allah’a karşı büyüklük taslayan-

ların barınakları ne fena bir yer!” denilir.125

“Rabblerini inkâr edenlere de cehennem azabı var. Gidilecek

ne kötü yerdir orası! Onlar oraya atılınca, cehennemin müthiş

homurtusunu, kaynaya kaynaya çıkardığı uğultuyu işitirler.

Cehennem, öfkesinden neredeyse çatlayacak haldedir. Ne zaman

oraya yeni bir kafile atılsa, oranın bekçileri: “Sizi uyaran bir

peygamber daveti size ulaşmadı mı?” diye sorarlar. Onlar şöyle

cevap verirler: “Evet, bizi uyaran oldu, ama biz onu yalancı say-

dık ve “Rahman hiçbir vahiy indirmedi, siz besbelli bir sapıklık

içindesiniz.” dedik. Ve ilave edecekler: “Şayet biz gerçeği işiten

ve aklını çalıştıran kimseler olsaydık, elbette bu alevli ateşe

girenlerden olmazdık!” Böylece günahlarını itiraf ederler. Bizden

uzak olsun o cehennemlikler!”126

Yukarıdaki ayetlerden, cehennemliklerin bu melekleri gör-

dükleri, onların melek olduklarını ve Allah’la irtibat halinde

olduklarını bildikleri, onlarla konuştukları, tattıkları azabı hak

ettiklerini itiraf ettikleri anlaşılmaktadır.

RIDVAN

Cehennemdeki meleklerin başında Mâlik olduğu gibi, cennet-

teki meleklerin başında da Rıdvan adlı melek vardır.127

Kur’ân, cennet meleklerinden şöyle bahseder: “O güzel akıbet

Adn cennetleri olup, onlar babalarından, eşlerinden ve nesille-

rinden iyi olanlarla birlikte o cennetlere girerler. Öyle ki melek-

ler de her kapıdan yanlarına varıp: “Sabretmenize karşılık size

selamlar, selametler! Dünya diyarının ne güzel akıbetidir bu!”

diyeceklerdir.”128

125 Zümer, 39/71, 72.

126 Mülk, 67/6- 11

127 İbn Kesir, El-Bidaye ve’n-Nihaye, 1/45.

128 Ra’d, 13/23, 24.


58

“Onlar ki melekler canlarını tatlılıkla alırlar: “Selam size!

Yaptığınız işlerden dolayı buyurun cennete!” derler.”129

“Rabb’lerine karşı gelmekten sakınanlar ise bölük bölük

cennete sevkolunurlar. Nihayet oraya varıp da kapıları açılınca

cennet bekçileri “Selam olsun sizlere, ne mutlu size! Haydi, ebe-

diyyen kalmak üzere giriniz oraya!” derler.”130

Efendimiz, Hâzin adlı bir melekten daha bahsetmiştir ki

Rıdvanla aynı melek olma ihtimalı vardır. Allah Resûlü (sallallahu

aleyhi vesellem) şöyle buyurmaktadır:

“Cennetin kapısına gelir ve açılmasını isterim. Hâzin sorar:

“Sen kimsin?” Cevap veririm: “Ben Muhammed’im.” Hâzin,

sözüne şöyle devam eder: “Ben bu kapıyı senden evvel hiç kim-

seye açmamaya emrolundum.”131

Hâzin’in çoğulu Hazene’dir. Kur’ân bu ifadeyi kullanarak cen-

net bekçilerinden bahseder.

Anlaşılan o ki cennette vazifeli melekler, Allah’ın rızasını

kazanmış cennetlikleri vefat ederken cennetle müjdeleyecek,

cennete girerken onları selamlayacak ve onların gönüllerini

sürur ve sevinçle dolduracak, cennette de onların mutluluklarını

paylaşacaklardır.

HÂRUT VE MÂRUT

Bu iki meleğin adları Kur’ân’da şu şekilde geçmektedir:

“Tuttular Süleyman’ın hükümranlığı hakkında şeytanların

uy durdukları sözlere tâbi oldular. Halbuki Süleyman küfre

girmemişti. Fakat asıl o şeytanlar küfre girdiler. Halka sihri ve

Bâbil’de Hârut ve Mârut adlı iki meleğe indirilen şeyleri öğre-

tiyorlardı. Oysa o ikisi: “Biz sırf imtihan için gönderildik, sakın

kâfir olma!” demedikçe hiç kimseye sihir öğretmezlerdi. İşte 129

Nahl, 16/32.130

Zümer, 39/73.131

Müslim, İman, 333; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 3/136.

M e l e k l e r

59

bunlardan koca ile karısının arasını açacak şeyler öğreniyorlardı. Fakat Allah’ın izni olmadıkça onlar bununla hiç kimseye zarar veremezlerdi. Onlar kendilerine zarar getirip fayda vermeyen şeyler öğreniyorlardı. Büyüye müşteri olan kimsenin ahiretten nasibi olmadığını pek iyi biliyorlardı. Karşılığında kendi varlık-larını sattıkları şey ne kötü! Keşke bunu anlasalardı!”132

Bu melekler, vahy meleği değildir. İnsanlara sihri öğretmeleri de peygamberlere gelen vahy derecesinde olmamıştır. Öyleyse bu talim, ilham şeklinde olmalıdır. Elmalılı, bu yaklaşımın, tefsirlerden çıkan genel manaya daha uygun olduğunu; Bâbil şehrindeki bazı insanların ilhama mazhar olmak suretiyle sihri öğrendiklerini; bu meleklerin kendi hakiki görüntüleri ile de insan suretinde de bu şehir halkına görünmediklerini ifade eder.133

“Melekler, sihir mi öğretmişlerdi?” sorusuna cevap olarak şunlar söylenebilir: Demek oluyor ki, eski bir medeniyet merkezi olan Bâbil şehri ahalisinden birtakım kimseler, böyle ilhama mazhar olmuşlar, bu sayede hilkatteki gizli sırlardan bazı hari-ka ve acaip şeyler öğrenmişler ve öğrenirken bunların şerre de müsait olduğunu, şu halde kötüye kullanılmasının küfür olaca-ğını da anlamışlardır. O halde bu iki meleğe indirilen ve Bâbil halkından birçoğuna ilham yoluyla öğretilen bu şeyler hadd-i zatında sihir değil idi. Fakat sihir olarak da kullanılabilir ve böyle kullanılınca da katıksız küfür olurdu. Bunun için ayette bunun sihir olduğu ifade edilmiştir. Aslında her bilgi böyledir. Gerçekte, ilmin hepsi hürmete şâyandır. Fakat büyüklüğü ölçüsünde ve ilim olması bakımından hayra ve şerre müsaittir. İlim ne kadar derin, ne kadar ince ve yüksek olursa, şer ve fitne ihtimali de o nisbette büyük olur. Bundan dolayıdır ki, hakikatin kendisi olan hak dini ve doğru yolu ispat ve destek için Allah tarafından lütfe-dilen mucizeler ve kerametler, diğer ilimler, hikmetler ve fenler 132

Bakara, 2/102.133

Elmalılı, Tefsir, 1/446, 447.


60

bahane edilerek âlemde ne kadar küfürler, ilhad ve melanetler yayılmıştır.134

MÜNKER VE NEKİR

İnsanların son duraklarına varıncaya kadar, ki yolculuk-larında bir diğer istasyon kabirdir, ruhlar âleminde başlayan yolculuk, anne karnına intikal, dünya hayatını yaşama şeklinde devam eder. Sonra da berzah âlemine geçilir. Berzah âleminin başlangıcı ölümle olur. İnsanlar kabre girdiklerinde bir sorguya çekilme süreci yaşarlar. Burada da adları Münker Nekir -bir riva-yette Münkir Nekir- olan melekler vardır.

Müfessirler, “Allah iman edenleri hem dünyada hem ahi-rette o sabit söz üzerinde sağlam bir şekilde tutar. Zalimleri ise şaşırtır. Allah elbette dilediğini yapar.”135 ayetini kabirdeki bu sorgulamaya işaret eden ayet kabul etmişlerdir.

Bu melekler, kabirde “Rabbin kim? Dinin ne? Peygamberin kim?” sorularını sorarlar. İyileri de, facirleri de imtihan ederler. Görüntü ve ses itibariyle fevkalâde ürkütücü ve korkutucudur-lar.136

Herkesin nasıl yaşıyorsa öyle öleceği, nasıl ölürse öyle dirile-ceği ve kabirde de bu sorgu meleklerine ona göre cevap vereceği açıktır.

DAĞLARA MÜVEKKEL MELEKLER

Dağlara müvekkel; onları hareket ettirmek, tutmak ve Allah’ın onlar hakkındaki muradını anında yerine getirmek üzere görevli melekler vardır. Bizler, bu meleklerin varlığını yine Efendimizin sözlerinden anlıyoruz:

Bir gün Hz. Aişe (radıyallâhu anh) Efendimize, Uhud Savaşı’ndan daha şiddetli bir günle karşılaşıp karşılaşmadığını sormuştu. 134

Elmalılı, Tefsir, a. y. 135

İbrahim, 14/27.136

İbn Kesir, a.g.e. 1/44.

M e l e k l e r

61

Allah Resûlü (sallallahu aleyhi vesellem): “Öyle bir günü kavminden

gördüm.” dedi ve devam etti. “Akabe günü her şeyden daha

şiddetli bir gün idi. İbn abdi Laleyl’e tebliğde bulunmuştum.

Benim gönlüme göre cevap vermemişti. Ben mükedder yürü-

yordum. Karnı Sealib denilen yere gelip başımı kaldırdığımda

bir bulutun beni gölgelediğini gördüm. Baktım, bulutun içinde

Cebrail var. Bana “Allah, kavminin sana söylediklerini, seni nasıl

reddettiklerini duydu, sana dağlara müvekkel meleği, ona iste-

diğini emretmen üzere gönderdi.” dedi. O melek bana seslendi:

“Ya Muhammed! Allah, kavminin sana söylediklerini duydu.

Ben dağlara müvekkel meleğim. Rabbin beni, istediğini bana

emredesin diye gönderdi. İstersen Mekke’nin etrafındaki dağları

Mekke’nin üzerine geçirebilirim.” dedi. Bunun üzerine Allah

Resûlü: “Hayır, bilâkis ben, Allah’ın, onların nesillerinden sade-

ce Allah’a ibadet eden, O’na hiçbir şeyi ortak koşmayan insanlar

çıkarmasını ümit ediyorum.” diye mukabelede bulundu.137

BULUTLARA, RÜZGÂRLARA MÜVEKKEL MELEKLER

Mikail (aleyhisselam) arz edilirken, onun bitkilere, yağmur ve

kar damlalarına müvekkel melek olup, diğer meleklerden yar-

dımcılarının bulunduğu hususu geçmişti. İşte bu melekler, top-

rağa, bulutlara, rüzgârlara müvekkel meleklerdir. Onlar, rüzgâr

ve bulutları kontrol eder, onları yönlendirirler. Her bir yağmur

tanesi bir meleğin kontrolünde yeryüzüne iner. 138

Efendimiz, şimşeğin, bulutlara müvekkel melek olduğunu

ifade etmiştir.

Bu gruba giren melekler, Kur’ân’da şu üslupla anlatılırlar:

“İyilik için birbirinin peşinden gönderilenler, Esip savuranlar,

Tohumlarını yaydıkça yayanlar, Hakla batılı, doğru ile eğriyi 137

Buhari, Bedü’l-halk, 7; Müslim, Cihad, 11.138

İbn Kesir, El-Bidaye ve’n- Nihaye, 1/41.


62

ayırt edenler, Hak sahiplerine özür, yahut haksızlara tehdit ola-

rak vahyi getiren melekler hakkı için...”139

“Bütün kuvvetleriyle koşanlar, Neş’e ve şevkle yürüyenler,

Yüzüp yüzüp gidenler, Yarışıp geçenler, İşleri düzenleyip yöne-

tenler...”140

“O tozutup savuran (rüzgârlara), Yağmur yüklenen bulutlara,

Kolayca akıp giden şeylere, Emirleri, rızıkları, yağmurları vb.

şeyleri taksim eden meleklere yemin ederim ki...”141

İNSANLARLA OLAN MÜNASEBETLERİ

Yukarıdaki bilgilerden de anlaşılacağı üzere, melekler, insan-

larla bir hayli içli dışlıdırlar. “Melekler ki tabiri caizse bir elleri

arşta diğer elleri ise bizim kalb ve latifelerimize kadar uzanmış

durumdadır. Zaman ve mekân kaydından münezzeh melekût

âleminin bu sâfî varlıkları, durmadan bizim his dünyamızı hallaç

edip yoğurmaktadır. Onlar her an, her yerde Cenab-ı Hakk’ın

izin ve emriyle bulunabilirler. İşte bu vasıflara sahip meleklerle

münasebet kurma, insanı ulvî âlemlere uçuyor gibi bir mazhari-

yete erdirir. Bast hali dediğimiz hal, bunun bir tezahürüdür. Yani

insanın ruh dünyasındaki inkişafı, meleklere ait âlemden gelen

meltemlerin tesiriyledir. Bütün karamsarlık ve kötümserlikler

ise, kabz halinin bir tezahürüdür ki, Cenab-ı Hakk’ın ““Kâbız”

isminin tecellisiyle meydana gelmektedir. Yani karanlık âlemler-

le münasebet kurma oranında bu isim, bu tür tezahüre sebebiyet

verecek şekilde tecelli etmektedir.”142

Melekler, müminlerle olduğu gibi inanmayanlarla da müna-

sebet içerisindedirler.139

Mürselat, 77/1-6.140

Naziat, 79/1-5.141

Zariyat, 51/1-4.142

Gülen, a.g.e. 1/222.

M e l e k l e r

63

MÜMİNLERLE OLAN MÜNASEBETLERİ

Müminleri Sevmeleri

Melekler, müminlerin dostlarıdır. Kur’ân, bu hususu ifade sadedinde: “Rabbimiz Allah’tır.” deyip sonra da istikamet üzere, doğru yolda yürüyenler yok mu, işte onların üzerine melekler inip: “Hiç endişe etmeyin, hiç üzülmeyin ve size vaad edilen cennetle sevinin!” derler. Dünya hayatında da, ahirette de biz sizin dostunuzuz. Orada sizin canınızın çektiği her şey, Ğafur ve Rahîm’den affı, merhamet ve ihsanı bol olan Allah tarafından bir ikram olarak sizindir. Hem orada siz bütün istediklerinize kavuşacaksınız.”143 buyurmaktadır.

Meleklerin müminleri sevmeleri, aslında onların Allah’a olan itaat ve bağlılıklarından ileri gelmektedir. Onların bir kulu sev-meleri, aslında Cenab-ı Hakk’ın o kulunu sevdiğini göstermekte-dir. Diğer tabirle Allah (celle celâluhû), bir kulu sevdiğinde melekler de onu severler. Daha önce de zikredilen hadis-i şerif bunu ifade etmektedir: “Allah Teâlâ: Allah bir kulunu sevdiği zaman Cebrail’e seslenir: “Ey Cebrail, şu kulumu Ben seviyorum, sen de sev.” Cebrail onu sever. Sonra Cebrail, sema ehline seslenir: “Ey melekler! Şu kulu Allah seviyor, ben de onu seviyorum, siz de sevin.” Melekler de o kulu severler. Sonra o şahıs için yeryüzün-de bir sevgi yerleştirilir. (İnsanlar da onu severler.)”144

Melekler, Allah’a iman etmiş, sonra da bu imanlarını istika-met ile süslemiş insanları kendilerine dost edinir, Allah’ın sevgi-sine mazhar olmuş müminleri, Allah’tan ötürü sever, kalblerine kuvvet verir, cesaretlendirir, teselli ederler.

Müminlere Dua ve İstiğfar Etmeleri

Melekler, sevdikleri, kendilerine dost edindikleri Müs lü-

manları hemen hiç yalnız bırakmazlar. Onların her zaman 143

Fussilet, 41/30-32.144

Buhari, Bedü’l-halk, 6; Edeb, 41, Tevhid, 33; Müslim, Birr, 157.


64

yanındadırlar. Müminlerin affa mazhar olmaları, Allah’ın rızası-

na ermeleri onları tabir yerinde ise çok mutlu eder.

“...Müminler için şöyle mağfiret diler ve dua ederler: “Ey

Ulu Rabbimiz, senin rahmetin ve ilmin her şeyi kuşatmıştır! O

halde tövbe edenleri ve Senin yoluna tâbi olanları affet ve onları

cehennem azabından koru! Ey bizim ulu Rabbimiz! Sen, onları

ve onlarla birlikte babalarından, eşlerinden ve nesillerinden iyi

kimseleri kendilerine vaad ettiğin Adn cennetlerine yerleştir.

Muhakkak ki Sen Aziz ve Hakimsin; üstün kudret, tam hüküm

ve hikmet sahibisin. Hem onları kötülüklerden, günahlardan

koru! Sen kimi dünyada kötülüklerden korursan, muhakkak ki

ona (ukbada) merhamet edersin...”145

Ahzab suresinde de, meleklerin Cenab-ı Hakk’la beraber

müminlere “salât”ta bulundukları ifade edilmektedir.146 Ayette

geçen salât kelimesi, Allah Teâlâ’ya nispet edilince yani Allah’ın

müminlere salâtı, onlara merhamet etmesi ve meleklerin naza-

rında onları yüceltip övmesi şeklinde tefsir edilmiştir. Meleklerin

salâtı, müminlere dua ve istiğfarda bulunmaları olarak anlaşıl-

mıştır.147

Müminleri Müjdelemeleri

Melekler, müminlerle çok alâkadar olmakla birlikte farklı

hayat buudunda yaşadıkları; tenteneli perdenin öbür tarafında

bulunduklarından ötürü, biz, onların faaliyetlerine muttali ola-

mayız. Perdenin arkasından haberler veren peygamberlerdir

ki bizlere meleklerden bahseder, onlar hakkında bilgi verirler.

Melekler, bizim için gayb hükmünde olsa da peygamberler için

öyle değildir. Onlar, meleklerle konuşur, onların hallerini bilebi-

lirler. Bir de ölüm ötesi hayatta artık o perde sıyrılacağı, imtihan 145

Mümin, 40/7-9.146

Ahzab, 33/43.147

Aşkar,Âlemü’l- Melaiketi’l- Ebrar, 65.

M e l e k l e r

65

ortadan kalkacağı, her şey ayan beyan olacağı için müminler de

onları görebilecek, onlarla konuşabileceklerdir. Örneğin mümin-

ler cennete girerken onları melekler karşılayacak ve cennetle

müjdeleyeceklerdir.

Bundan başka, meleklerin müminleri müjdelemeleri ile alâ-

kalı olarak Kur’ân, İbrahim ve Zekeriya peygamberleri anlatır:

Melekler, insan suretinde Hz. İbrahim (aleyhisselam)’a gelmiş,

ayrılmak üzerelerken de büyüdüğünde âlim olacak bir çocuğu,

Hz. İsmail (aleyhisselam)’ı müjdelemişlerdi.148

Melekler aynı şekilde Hz. Zekeriya (aleyhisselam)’a da gelmişler,

onun yakında Yahya adında bir oğlu olacağını müjdelemişler-

di.149

Bir gün Efendimiz “Bana Cebrail geldi ve ‘Ya Resûlallah! Bu

gelen Hatice’dir. Elinde içinde yemek olan bir kapla geliyor. O

yanına vardığında Rabbinden ve benden selam söyle ve onu

gamın tasanın olmadığı cennette kamıştan bir köşk ile müjdele.’

demişti.”150

Melekler, nadiren de olsa Peygamberlerin dışındaki insanlara

da görünebilirler. Müslim’de geçen bir vaka bunu teyit etmekte-

dir: “Bir gün bir adam, başka bir yerdeki kardeşini ziyaret etmek

için yola çıkar. Allah, bu zatın yolunun üzerine bir meleği otur-

tur. Karşılaştıkları zaman melek o zata nereye gidiyor olduğunu

sorar. O zat, falanca yerdeki kardeşini ziyarete gittiğini ifade

eder. Melek, herhangi bir dünyevi maksadının olup olmadığını

sorunca o zat: “Hayır, Allah için kendisini seviyor olmaktan

başka bir maksadım yoktur.” diyerek niyetini söyler. Bunun

üzerine melek: “Ben Allah’ın sana gönderdiği elçisiyim. Şüphe 148

Zariyat, 51/28.149

Ali İmran, 3/39.150

Buhari, Menakıbu’l-ensar, 20; Müslim, Fedailu’s-sahabe, 71.


66

yok ki senin arkadaşını sevdiğin gibi Allah da seni sevmektedir.”

der 151

Melekler, dünyada peygamberleri müjdeledikleri gibi, ahiret-

te de Müslümanları müjdeleyecek, onlara şöyle diyeceklerdir:

“Rabb’lerine karşı gelmekten sakınanlar ise bölük bölük cennete

sevkolunurlar. Nihayet oraya varıp da kapıları açılınca cennet

bekçileri “Selam olsun sizlere, ne mutlu size! Haydi, ebediyyen

kalmak üzere, giriniz oraya!” derler.”152

Müminler cennete girerken, melekler onları karşılayacak,

hoşâmedide bulunacaklardır. Melekler sanki müminlerle bera-

ber sevinmekte, onların dertleriyle dertlenmekte, onların başa-

rılarıyla mesrur, sıkıntılarıyla mükedder olmakta, hayatlarını

müminlerin halet-i ruhiyelerine göre düzenlemektedirler.

İbadet Eden Müminlere Salâtta Bulunmaları

“Melekler, namaza, cemaate gelenler müminlere, onlar ses-

sizce namazı bekledikleri müddetçe ‘Allah’ım onu affet, ona

merhamet et.’ diye dua ederler.”153

Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem), Allah Teâlâ’nın ve melekle-

rin namazda ilk safta bulunanlara dua ettiklerini ifade buyur-

muştur.154

Melekler, safları düzgün tutan müminlere de oruç için sahura

kalkanlara da salâtta bulunmakta, affa mahzar olabilmeleri için

dua etmektedir.

Allah Resûlü, kendisine salât ve selamda bulunanlara, onlar

az çok demeden salâtlarına devam ettikleri müddetçe meleklerin

de o müminlere salâtta bulunduklarını ifade etmiştir.155 151

Müslim, Birr, 39; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/292, 408.152

Zümer, 39/73.153

Buhari, Ezan, 30, Salât, 87; Müslim, Salât, 272; Muvatta, Cuma, 16.154

Ebu Davud, Salât, 93; Nesai, İmame, 25; İbn Mace, İkame, 5, 51.155

Ahmed b. Hanbel, Müsned, 3/445

M e l e k l e r

67

“Melekler, bütün sema ve yer ahalisi, hatta yuvasındaki karın-

ca ve balıklar bile insanlara hayrı öğretenlere salâtta bulunur,

onlar için istiğfar ve dua ederler.”156

Melekler, cuma günü mescidlerin kapılarında dikilir, öncelik

sırasına göre onları kaydederler. İmam hutbe okumak için min-

bere çıktığında safa girer, hutbeyi dinlerler.157

Bir gün, mescidde namaz kılınırken Efendimiz rukudan

başını kaldırdığında “semiallahu limen hamideh” demişti. Arka

saflardan birisi “Rabbena velekel hamd, hamden kesiran tayyi-

ben mübareken fih” dedi. Efendimiz namazını bitirince “O sözü

söyleyen kimdi?” diye sordu. O şahıs “ben” dedi. Bunun üzerine

Allah Resûlü (sallallahu aleyhi vesellem): “Otuz küsur meleği, bu söz-

lerin sevabını ilk önce yazmak için yarış ederlerken gördüm.”

buyurdu.158

Müminlerin Yaptığı Dualara “Amin” Demeleri

Melekler, müminlerin yaptıkları dualara amin derler. Onların

amin demeleri, o duanın makbuliyeti ve acil olarak icabeti olarak

şerh edilmiştir.

“Müslüman bir kişinin, bir Müslüman kardeşinin ardından

onun lehine duası, kabule çok yakın bir duadır. Dua edenin

başında bir melek bulunur. O insan, kardeşi için dua ettiğinde o

melek “Amin, bir misli de senin için olsun” der.”159

Bir müminin kendi aleyhine “Allah canımı alsın, Allah belamı

versin.” kabilinden dualar etmesi ise dinimizce uygun görülme-

miştir. Efendimiz “Sizler, kendinize sadece hayır duasında bulu-

nun. Çünkü melekler sizin ettiğiniz dualara “amin” derler”160

buyurmuştur. 156

Tirmizi, İlim, 19.157

Buhari, Cuma, 31, Bedü’l-halk, 6; Müslim, Cuma, 24, 25. 158

Buhari, Ezan, 126; Müslim, Mesacid, 149; Ebu Davud, Salât, 119.159

Buhari, Zikir, 87; Ebu Davud, Vitr, 29.160

Müslim, Cenaiz, 7; İbn Mace, Cenaiz, 6; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 6/297.


68

İlim ve Zikir Meclislerinde Bulunmaları

Yüce Allah’ın, yollarda dolaşan, gezgin (tavvâfûn) melekleri vardır. Zikir meclislerini ararlar. Allah’ı anan bir topluluk bul-duklarında onları kanatlarıyla çepeçevre sararlar.161

Bir başka hadiste şu ifade edilir: “Eğer bir topluluk, Allah’ın evlerinden bir evde toplanır, Allah’ın kitabını okur, kendi arala-rında mütalaa ederlerse, muhakkak onların üzerine bir sekine iner, rahmet onları kaplar, melekler onları kuşatır, Allah Teâlâ da kendi katında bulunanlara meleklere onlardan övgüyle bah-seder.”162

Melekler, yaptığı işten razı olduklarından ötürü ilim talebe-si önünde kanatlarını yerlere kadar indirirler.163 Bu, onların tevazuundan kaynaklanır.

Bazı melekler de Müslümanları takip eder, onların peşlerin-den ayrılmazlar. Sabah ve ikindi namazlarında da nöbet teslimi yapmak için bir araya gelirler. Bu vakitlerde de Müslümanları namaz kılıyorken görürler. Bu melekler Allah’ın huzuruna yük-seldiklerinde Cenab-ı Hakk, onlara kullarını nasıl bıraktıklarını sorar. Onlar: “Onları bıraktığımızda da namaz kılıyorlardı, yan-larına geldiğimizde de namaz kılıyorlardı.” derler.”164

Efendimize yapılan salât ü selamı kendisine ileten; Kur’ân okunduğu zaman inen165 melekler de vardır.

Bazı melekler, müminlerin ibadetlerine iştirak eder, onların ibadetleriyle bütünleşmektedirler. Bu bağlamda şeref-su dûr olmuş hadislerden şu ikisini örnek olarak verebiliriz:

Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem) “İmam, “gayril mağdubi aley-him veladdâllin” deyince siz “Âmin” deyin. Zira her kimin âmin deyişi meleğin “Âmin” deyişine denk gelirse (meleğin sesine 161

Buhari, Deavat, 66; Müslim, Zikir, 25; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/252, 359.162

Müslim, Zikir, 39; Tirmizi, Deavat, 7.163

Ebu Davud, İlim 1; Tirmizi, İlim, 19; Nesai, Tahare, 112.164

Buhari, Mevakit, 16, Bedü’l-halk, 6; Müslim, Mesacid, 210.165

Müslim, Fedailu’l-Kur’ân, 15; Müslim, Müsafirin, 242.

M e l e k l e r

69

karışır da mele-i alaya yükselirse) Allah onun geçmiş günahlarını

mağfiret eder.”166 buyurmuştur.

Bir başka hadiste de: “İmam, “semiallahu limen hamideh”

deyince siz de “Allahümme Rabbena lekel hamd” deyin. Kimin

sözü meleklerin sözüne denk gelirse onun geçmiş günahları affo-

lur.”167 buyurulmuştur.

Müminlerle Beraber Savaşlara Katılmaları

Kur’ân-ı Kerim’de meleklerin yoğun olarak anlatıldığı husus-

lardan biri, onların müminlerle beraber savaşlara katılmalarıdır.

Allah Teâlâ, müminleri teyit etmek, onların psikolojilerini yük-

seltmek, cesaretlendirmek, metafizik gerilime sokmak, müjde-

lemek, kalblerine itminan vermek gibi birçok sebepten ötürü

meleklerini göndermiş, onları müminlerle aynı safta harbe sok-

muştur.

“Gerçekten, sizler birkaç biçare iken, Bedir’de Allah sizi yardı-

mına mazhar etmişti. O halde Allah’a karşı gelmekten sakının ki

şükretmiş olasınız. O vakit sen müminlere: “Rabbinizin, indirdi-

ği üç bin melek ile size imdat göndermesi yetmez mi?” diyordun.

Evet, eğer sabreder ve itaatsizlikten sakınırsanız, -düşmanlarınız

da hemen üzerinize geliverirlerse- Rabbiniz, formalı formalı tam

beş bin melek göndererek size yardım edecektir. Allah bu imda-

dı sırf size müjde olsun ve kalbleriniz bununla müsterih olsun

diye yaptı. Nusret ve zafer, ancak mutlak galip, tam hüküm ve

hikmet sahibi Aziz ve Hakim olan Allah tarafından gelir. Evet,

Allah Teâlâ kâfirlerden ileri gelenleri imha etmek veya onları

başaşağı ederek ümitsiz bir hale düşürmek için size bu imdadı

gönderdi.”168

Yine Bedir Savaşı ile alâkalı olarak şu ayetler nazil olmuştur:166

Buhari, Ezan, 111, 112; Deavat, 64; Müslim, Salât, 72.167

Buhari, Ezan, 125; Bedü’l- Halk, 7.168

Ali İmran, 3/123-127.


70

“O vakit siz Rabbinizden yardım diliyordunuz. O da: “Ben işte

art arda bin melekle size yardım ediyorum.” diye duanızı kabul

buyurmuştu. Bunu da Allah size sırf bir müjde olsun ve bununla

kalbleriniz yatışsın diye yapmıştı. Yoksa zafer ancak Allah katın-

dandır. Gerçekten Allah mutlak galiptir ve hikmet sahibidir. O

sırada size, yine katından bir güven ve esenlik olmak üzere bir

uyku sardırıyordu, sizi temizlemek, şeytanın vesvesesini sizden

gidermek, yüreklerinize kuvvet vermek ve ayaklarınızı sağlam

durdurmak için gökten üzerinize yağmur indiriyordu. Rabbin

meleklere vahyediyordu ki: “Muhakkak Ben sizinle beraberim,

haydi siz de müminlere sebat ve cesaret verin. Kâfirlerin kalble-

rine korku salacağım. Haydi vurun onların boyunlarına, vurun

onların parmaklarına!”169

Hendek Savaşı ile alâkalı olarak da şu ayetler indirilmiştir:

“Ey iman edenler! Allah’ın üzerinizdeki nimetini hatırlayın.

Hani birleşik ordular üzerinize saldırmıştı da, Biz onlara karşı,

bir rüzgar ve sizin göremediğiniz ordular göndermiştik. Allah

yaptığınız her şeyi görüyordu.”170

Bu ayette geçen ordulardan maksat meleklerdir.

Hendek Savaşı’nın ardından Efendimiz silahını bırakmış,

hatta yıkanmıştı. Cebrail (aleyhisselam) üstünü başını temizliyor

olduğu halde gelmiş, Efendimize “Silahını bıraktın mı? Biz henüz

bırakmadık, ashabını çıkar.” demiş, Allah Resûlü “nereye?” deyin-

ce Hz. Cebrail Beni Kurayza tarafına işarette bulunmuştu.171

Savaş eden Müslümanlardan birisi, meleklerden birinin düş-

manlardan birine vururken çıkardığı darbe sesi ile atını mah-

muzlarken çıkardığı sesi duymuştu.172

169 Enfal, 8/9-12.

170 Ahzab, 33/9.

171 Buhari, Megazi, 30.

172 Buhari, Cihad, 49; Müslim, Cihad, 58; Ebu Davud, Menasik, 41.

M e l e k l e r

71

Ayrıca, Kurtuluş Savaşı’nda, meleklerin Müslümanlara yar-

dım ettiğine, birçok insana değişik şekillerde göründüklerine dair

birçok müşahade ve nakiller de bu konuyu desteklemektedir.

Efendimizi Korumaları

Bir gün Ebu Cehil, Efendimize zarar vermek istemiş, O (sal-

lallahu aleyhi vesellem) namaz kılarken boynuna ayağıyla basmaya

niyetlenmişti. Niyetini yerine getirmek için Efendimizin yanına

yaklaşırken aniden geri dönmüş, elleriyle kendini koruyor gibi

yaparak geri çekilmişti. Ona ne olduğunu sorduklarında “Onunla

aramızda ateşten bir hendek belirdi.” demişti. Konuyla alâkalı

olarak Efendimiz: Eğer bana yaklaşsaydı melekler onu parçalar-

lardı.” buyurmuştur.173

Müminlerin Cenazelerinde Bulunmaları

Hz. Cabir anlatıyor: “Babam, savaştan sonra ağzı yüzü düş-

manlar tarafından koparılmış, parçalanmış (müsle yapılmış)

olarak Efendimizin huzuruna getirildi. Ben, babamın yüzündeki

örtüyü kaldırdım. Kavmim beni bundan menetti. O anda yakın-

larımdan birinin çığlığı duyuldu. Allah Resûlü (sallallahu aleyhi

vesellem) ‘Niye ağlıyorsun! Onu melekler kanatlarıyla gölgelendi-

riyorlar.’ buyurdu.”174

Sad b. Muaz hazretleri vefat ettiğinde Efendimiz: “Sad’ın

vefatından ötürü arş titredi. Semanın kapıları onun için açıldı.

Üst üste yığılmış yetmiş bin melek onun vefatına şahitlik yaptı.

Sonra o yığılma geçti.” demiştir.175

Anne Karnındaki Bebeğe Ruh Üflemeleri

Meleklerin insanlarla münasebeti, daha insanoğlu ana kar-

nında iken başlar. Buhari ve Müslim’in beraberce rivayet ettikleri 173

Müslim, Münafıkun, 38; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/370.174

Buhari, Cenaiz, 34, Cihad, 20; Müslim, Fedailu’s-Sahabe, 129, 130.175

Buhari, Menakıb, 12; Müslim, Fedailu’s-Sahabe, 123-125.


72

bir hadis, bu konuda bize gayet aydınlatıcı bilgi vermektedir. Hadiste şöyle denilmektedir:

“Allah (celle celâluhû), anne rahmine bir meleği vazifelendirir. O melek ana rahmine nutfe düşmesinden itibaren her safhada Rabbe seslenir ve “Rabbim, şu anda “nutfe”; Rabbim şu anda “alaka”; Rabbim şu anda “mudğa” der. Cenab-ı Hakk, o cenini yaratmayı murad buyurursa melek sorar; “Rabbim, bu erkek mi olsun dişi mi? Cehennemlik mi yoksa Cennetlik mi? Rızkı nedir? Eceli nedir? Bütün bunlar kişi daha anasının karnında iken yazı-lır.”176

Konuyla alâkalı bir başka hadiste de şu husus ifade edil-miştir:

“Sizden her birinizin yaradılışı evvela ana karnında kırk günde toplanır. Sonra kan pıhtısı, sonra bir çiğnem et olur. Sonra ona melek gönderilir ve ruh üflenir. Ve meleğe, “Rızkını, ecelini, amelini, şaki mi, said mi olacağını yazması söylenir.”177

Bu ve benzeri hadislerde anlatılan yazma ameliyesi, levh-i mahfuzda kayıtlı bilginin, meleklerce istinsahı yani başka bir yere tekrar yazılması manasına gelir. Zira, eşya daha vücuda gel-meden evvel, ilmi planda, “levh-i mahfuz-u a’zam”da tespit edil-miş bulunmaktadır ki, buna bu yönüyle kader denmektedir.178

KÂFİRLERLE OLAN MÜNASEBETLERİ

Melekler, kendi yapılarına bütünüyle ters bir bünyeye sahip, Allah ile hiçbir bağı olmayan inançsızlardan hoşlanmazlar. İman, ibadet, itaat için yaratılmış olan meleklerin, bunlarla hiç alâkası olmayan kâfirleri sevmeyecekleri açıktır.

Allah Teâlâ, meleklerini peygamberlerine gönderdiği, Müs lü-manların safında çarpıştırdığı, müminlere dualar ettirdiği gibi, 176

Buhari, Hayz, 17; Enbiya, 1; Kader, 1; Müslim, Kader, 5.177

Buhari, Bedü’l- Halk, Enbiya, 1; Kader, 82; Müslim, Kader, 1; Ebu Davud, Sünnet, 16.

178 Gülen, a.g.e.

M e l e k l e r

73

kâfirlere de müstehak oldukları azabı tatmaları için de bazen görevlendirmiş, onları bu tür işlerde de tavzif etmiştir.

Birkaç örnek vererek bu hususu açmak istiyoruz.

LUT KAVMİNİ HELAK ETMELERİ

Lut kavmi, peygamberlerini tasdik etmemeleri, erkeklerin erkeklerle, kadınların da kendi cinsleriyle beraber olmaları ve yapılan bütün uyarılara rağmen bu işten vazgeçmemeleri gibi sebeplerle azaba müstehak olmuşlardı. Cenab-ı Hakk, onların helak olmaları için bazı melekleri vazifelendirmiş, bu melekler genç ve yakışıklı delikanlılar suretinde Hz. Lut’un yanına gel-mişlerdi. Kavminden inanmayan ve ahlakî sınır tanımayanlar, onları o halde görünce kendi emellerine alet etmek maksadıyla Lut (aleyhisselam)’ın yanına geldiler. Kur’ân, hadiseyi şöyle anlatır:

“O elçilerimiz Lut’a gelince o fena halde sıkıldı, onlar yüzün-den göğsü daraldı ve: “Gerçekten bugün pek çetin bir gün!” dedi. Esasen kötü işler yapagelen halkı, kötü niyetle koşa koşa Lut’a geldiler. Lut: “Ey halkım!” dedi, “İşte kızlarım! Onlar sizin için nikah akdi ile, daha temiz, şaibeden daha uzaktır. Öyle ise Allah’tan korkun, emirlerini çiğnemekten sakının da, bari misa-firlerimin yanında beni rüsvay etmeyin. Yok mu içinizde aklı başında bir adam?” Şöyle dediler: “Sen de pek iyi bilirsin ki senin kızlarında hakkımız ve onlarla hiçbir alakamız yoktur, onlarda gözümüz yoktur, ama sen bizim ne istediğimizi pekala biliyor-sun!” Lut (aleyhisselam): “Keşke” dedi, “size karşı yetecek bir gücüm olsaydı veya pek sağlam bir kaleye dayansaydım!” Melekler: “Lut!” dediler, “Biz Allah’ın elçileri seninleyiz, hiç merak etme, onlar size hiçbir kötülük yapamayacaklardır. Haydi öyleyse, gecenin bir vaktinde ailenle yola çık, yürü. Beraberindekilerin hiçbiri geri dönüp bakmasın, yalnız eşin bunun dışındadır. Zira ötekilere ulaşan hangi rüsvaylık varsa, ona da gelecektir. Onların helak olma zamanı sabah vaktidir. Sahi! Sabah da pek yakın değil mi?” Azap emrimiz gelince o ülkenin üstünü altına


74

çevirdik ve üzerlerine pişirilmiş balçıktan yapılıp istif edilmiş ve

Rabbinin nezdinde damgalanmış taşlar yağdırdık. Evet bu taşlar

şimdiki zalimlerden de uzak değildir.”179

Ayette anlatıldığı gibi, Lut aleyhisselamı inkâr etmenin yanın-

da bir de böyle densizlikler yapmaları, onların sonunu hazırladı,

yakışıklı erkekler görünümünde gelen meleklerce helak edildiler.

LANETLERİ

Lanet; kovmak ve kızarak uzaklaştırmak manalarına gelir.

Allah’ın laneti ise, ahirette ceza, dünyada ise rahmet ve tev-

fik ve yardımından mahrum kalma şeklinde tezahür eder.180

Ya ratandan kovma ve uzaklaştırma, yaratılandan ayıplama ve

beddua anlamlarına sahiptir. Azap etme anlamını da kapsar;

Allah’ın kendinden uzak tuttuğu kimse, O’nun rahmetine ulaşa-

maz ve ebediyen cehennemde kalır. Lain, melun manasındadır.

Helak ve rezil rüsva olana da denir.181 Asım Efendi de: “Melun

kelimesi, kovulmuş manasınadır. Herkesin lanet ve nefret ettiği

kişiye, sövülüp sayılana, hakarete maruz kalana, rezalet ve hela-

kete uğramışa da de nir.”182 der.

Meleklerin, yanlış inanç ve tutum içinde olan bazı insanlara

lanet ettiği Efendimiz tarafından dile getirilmiştir.

Kâfirleri Lanetlemeleri

“İnkâr edenler ve inkârcı olarak da ölenler var ya, işte

Allah’ın, meleklerinin ve bütün insanların laneti hep onların

üstünedir.”183

“Kendilerine kesin ve açık deliller gelmiş ve Resûlün hak

peygamber olduğuna şehadet etmiş iken, imanlarından sonra 179

Hud, 11/77-83.180

Ragıb, Müfredat, l-a-n mad.181

İbn Manzur, Lisanu’l- Arab, l-a-n mad.182

Asım Efendi, Kamus, Lanet mad.183

Bakara, 2/161.

M e l e k l e r

75

küfre sapan bir topluluğu hiç Allah hidayete erdirir mi? Yok, yok! Allah, zalimler güruhunu cennete giden yola koymaz, emellerine kavuşturmaz. Böylelerinin cezası, Allah’ın, meleklerinin ve bütün insanların lanetine uğramaktır.”184 ayetlerinde görüldüğü gibi lanete müstehak olanlara, Allah, melekler ve insanlar tarafından lanet edilmektedir.

Ashab-ı Kiram’a Sövenleri Lanetlemeleri

Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem): “Kim benim arkadaşlarıma söverse, Allah’ın, meleklerin ve bütün insanların laneti onların üzerine olur.”185 buyurarak bu hususa dikkatleri çekmiştir.

Demirle İşaret Edip Müslüman Kardeşini Korkutanı

Lanet lemeleri

“Kim, kendi Müslüman kardeşine demirle işaret ederse melekler ona o kardeşi annesi babası bile olsa lanet ederler.”186

Yapılan bu iş, kılıç, bıçak gibi kesici aletler kullanmak sure-tiyle insanı korkuttuğu için meleklerin bu durumlardaki lanet-leri, o işlerin haram olduğuna işaret etmektedir.

KÂFİRLERİN MELEKLERİ GÖRMEK İSTEMELERİ

Kâfirler, bir defasında Efendimizden onun peygamberliğine inanmak için melekleri görmek istemişlerdir:

“Ahirette huzurumuza gelip Bizimle karşılaşacaklarını düşünmeyenler: “Bize elçi olarak melekler gönderilmeli yahut Rabbimizi görmeli değil miydik?” dediler. Gerçekten onlar ken-dilerini büyük görüp azgınlıkta iyice haddi aştılar. Gün gelecek, melekleri görecekler; fakat o gün o suçluları sevindirecek hiçbir haber olmayacak ve melekler onlara: “Sevinmek size haram! haram!” diyecekler.”187

184 Ali İmran, 3/86, 87.

185 Taberani, Mucemu’l-Kebir, 12/142.

186 Müslim, Birr, 125; Tirmizi, Fiten, 4; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/256.

187 Furkan, 25/21, 22.


76

MELEKLERİN RAHATSIZ OLDUĞU HUSUSLAR

Allah Teâlâ’nın mükerrem kulları oldukları, içleri bütünüyle

hayır ve güzellikle dolu olduğu, fenalığın zerresi kendilerinde

bulunmadığı için melekler; şirkten, küfürden, isyandan, günah-

dan uzak; buna mukabil iman, itaat ve ibadete de yakındırlar.

Allah’ın razı ve hoşnut olduğu şeyleri onlar da çok sever, Cenab-ı

Hakk’ın beğenmediği neler varsa, onlardan nefret eder, uzak

dururlar.

Bu yüzden melekler, Allah (celle celâluhû)’a şirk koşulan, isyan

edilen, günah işlenilen mekânlara girmez, öyle yerlerde bulun-

mazlar. Bu bağlamda; Allah Teâlâ kerih gördüğü için onlar,

heykellerin ve canlı resimlerin bulunduğu mekânlara girmez,

köpeklerin bulunduğu evlere yaklaşmazlar. Efendimiz (sallallahu

aleyhi vesellem): “İçinde resim ve köpek bulunan bir eve melekler

girmez.”188 buyurarak bu hususa dikkatleri çekmiştir.

Bir defasında Efendimiz ile Cebrail (aleyhisselam) belirli vakit-

te buluşmak için randevulaşmışlardı. Vakit geldiği halde Hz.

Cebrail gelmedi. Efendimiz, tedirgin oldu. Sebebini bulabilmek

için evin içini araştırdığında kanepe gibi bir şeyin altında torun-

ları Hz. Hasan ve Hüseyin’e ait küçük bir köpek yavrusu buldu.

Onu dışarıya çıkarınca hemen Cibril geldi. Efendimiz niçin

geciktiğini sorunca Cibril (aleyhisselam): “Biz melekler topluluğu,

resim ve köpeğin bulunduğu yere girmeyiz...” diyerek cevap

verdi. 189

Efendimiz “İçinde çan bulunan eve melek girmez.”190 demek-

le de, bir başka hususa işaret buyurmuştur. 188

Buhari, Bedü’l- Halk, 7-17; Megazi, 12; libas, 88-94; Müslim, libas, 81, 82, 83, 84; Ebu Davud, Taharet, 89.

189 Buhari, Bedü’l- Halk, 7-17; Megazi, 12; libas, 88-94; Müslim, libas, 81, 82, 83.

190 Buhari, Cihad, 139; Müslim, Libas, 103; Ebu Davud, Hatem, 6.

M e l e k l e r

77

Ayrıca yine hadislerde, hayvanların boyunlarına takılan çın-

gıraklar kasdedilerek böyle sürüler veya böyle kervanlara melek-

lerin iştirak etmeyeceği ifade edilmektedir.

“Bütün bunlardan da anlaşılıyor ki, insanla melek arasındaki

münasebetin devamı için, belli bir zemin ve belli bir atmos-

fer şartı söz konusudur. Böyle bir zemin temin edildiği sürece

melekler insanı çepeçevre kuşatırlar. Bu temin edilmediği zaman

ise insanı şeytanıyla baş başa bırakırlar.”191

Melekler, çirkin koku gibi insanların hoşlanmadığı şeyler-

den genelde hoşlanmazlar. Allah Resûlü (sallallahu aleyhi vesellem):

“Sarımsak, soğan, pırasa yiyenler bizim mescidimize yaklaşma-

sınlar. Çünkü âdemoğlunun rahatsız olduğu şeylerden melekler

de rahatsız olurlar.”192 diyerek bizleri bilgilendirmiştir.

MELEKLERLE İNSANOĞLU ARASINDAKİ FAZİLETTARTIŞMASI

İnsanoğlu ile melekler arasındaki fazilet, Allah katında han-

gisinin daha üstün olduğu hakkındaki genel kanaat, peygamber-

lerin ve salih müminlerin, meleklerden daha faziletli ve üstün

oldukları yönündedir.

Bir gün Ömer bin Abdülaziz, meclisinde, Ümeyye bin Amr da

varken Allah (celle celâluhû) katında âdemoğlundan daha değerli bir

varlık olmadığı yönündeki kanaatini ortaya koymuş, bu yaklaşı-

mını teyit sadedinde de “Ama iman edip, makbul ve güzel işler

yapanlar ise bütün yaratıkların en hayırlı olanlarıdır.”193 ayeti-

ni delil olarak göstermiş, Ümeyye bin Amr, onun bu yaklaşımına

muvafakat edip onaylamıştır.

Ömer bin Abdülaziz, başka bir vakitte Muhammed bin Ka’b

el-Kurazi’nin bu konu hakkındaki fikrini sormuş, o da: “Allah, en 191

Gülen, a.g.e. 1/272. 192

Buhari, Ezan, 160; Müslim, Mesacid, 74. 193

Beyyine, 98/7.


78

çok Âdem (aleyhisselam)’a değer vermiş, onu Kendi eliyle yaratmış,

ona Kendi ruhundan üflemiş, melekler Adem için secde etmiş,

onun zürriyetinden, meleklerin kendilerini ziyaret ettiği Nebiler,

Resûller yaratmıştır.” diyerek kendi kanaatini dile getirmiş;

Ömer bin Abdülaziz de ona muvafakat etmiştir.

Hakim, Müstedrek’inde: “Cebrail ve Mikail’in kim olduklarını

biliyor musunuz? Onlar, güneş ve ay gibi emre amade varlık-

lardır. Allah (celle celâluhû), Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem)’den

daha değerli ve şerefli birisini yaratmamıştır.” demiştir.

Tahavi, Akide şerhinde “Ehl-i Sünnet’e göre peygamberler ile

insanların salih olanlarının, meleklerden üstün olmaları müna-

siptir.” demektedir.194

Ahmed bin Hanbel “Her mümin, meleklerden daha faziletli-

dir.” demiştir.

Ehl-i Sünnet âlimlerinden, melekleri, peygamberlerden üstün

tutan hiç kimse çıkmamıştır.

Meleklerin Âdem (aleyhisselam)’a secde ile emredilmeleri, insa-

noğlunun Allah’ın halifesi olarak yaratılmış olması, meleklerin

bilemediği bazı bilgilere Âdem (aleyhisselam)’ın mazhar olmuş

olması, Cenab-ı Hakk’ın meleklere karşı bazı insanlarla övünme-

si gibi hususları ortaya koyup insanoğlunun meleklerden daha

üstün ve faziletli olduklarını söyleyenler de olmuştur.

Hadiseye başlangıç itibariyle değil ama netice olarak:

“Müminler cennete girip yüksek derecelere eriştikleri, Allah (celle

celâluhû) onlara tecelli edip onları Kendi yakınlığına mazhar ettiği

ve melekler, cennet ehline hizmet ettiklerinde, insanlar, melek-

lerden daha üstün ve faziletli olurlar.” diyenler olmuştur.

Bediüzzaman hazretleri, şeytanlar meleklere musallat olma-

dıkları için, onların terakki edemediklerini, makamlarının sabit 194

Tahavi, Şerh, 337; Aşkar, a.g.e. 97-102.

M e l e k l e r

79

olduğunu ifade ederek, insanoğlunun terakkiye açık olduğunu ifade ile onların meleklerden üstün olduğuna işarette bulunmuş-tur.195

195 Nursi, 1/365.


80

İkinci BölümCİNLER

81


82

CİNLER

CİN KELİMESİ

Arapça bir kelime olan cin kelimesi, “c-n-n” kökünden türe-

miştir. Setretmek, örtmek, kapamak manalarına gelir. Gizlilik

ifade eder. Örneğin kalbe, zahiren gözükmediği için “cenan”

denir. Sahibini düşmana karşı örtüp koruduğundan dolayı kal-

kana “micenne”; aklını kaybedene “mecnun”; annesinin karnın-

da olan çocuğa “cenin”; cennete, nimetleri gözlere görünmediği

için bu ad verilmiştir.

Cin kelimesi ise, duyu organlarınca algılanamadığı için bu

ismi almıştır. Örtülü ruhani varlıklardır. Ayrı bir sınıflamaya

göre de, insan gözünün müşahede alanına girmeyen varlıklar:

hayırlı olanları melek; şer olanları şeytan, hem hayra hem de

şerre açık olanları cinler olmak üzere üçe ayrılır. Cinlerden mey-

dana gelen topluluğa da çoğul kipi ile “cinne” denir.196

Kur’ân’da cin kelimesi, değişik versiyonlarıyla 40 defa geç-

mektedir.

CİNLERE İMAN MESELESİ

Cinlere iman etmek, meleklere iman etmek gibi, iman esasları

ve şartları içerisinde yer almaz. Onların varlığına inanmak, insan

ve meleklerle beraber bir üçüncü sınıf olduklarını kabul etmek, 196

Ragıb, Müfredat, c-n-n maddesi.

C i n l e r

83

kitaplara iman konusu içerisinde değerlendirilmesi gereken bir husustur.

Kitaplara iman etmek, mesela Kur’ân’ın, hak ve Allah kela-mı olduğuna inanmak, onun Hz. Cebrail tarafından Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e indirilen bir kitap; bütünüyle vahy-i İlâhî ve hidayet olduğunu kabul etmek demektir. Bu kabulle-niş, onun içindeki bütün hükümlerin Allah’a ait olduğunu itiraf etmek şeklinde kendini gösterir. Örneğin, Kur’ân’ın helal dediği herşey helal, onun haram olarak nazarlara sunduğu her şey de haramdır. Kur’ân’ın helal dediğine haram; haram dediğine helal demek, öyle inanmak, insanı İslamiyet’in dışına iter. Bu bağlam-da, sarhoşluk veren içeçeklerin, domuz etinin, kumar oynama-nın haramlığı ayetlerle sabittir. Eğer birisi, Kur’ân tarafından yasaklanan bu şeylerin bir tanesinin bile haramlılığını kabul etmez ise, Kur’ân ayetini/ayetlerini inkâr ettiğinden, müslüman-lık dairesinin -Allah korusun- dışına çıkar. Çünkü “İslam, tecezzi kabul etmeyen bir külldür.” O, parçalanamaz; bütünüyle kabul edilir, inanılır; bir bölümüne bile inkârla bakıldığında ise, sanki hepsi inkâr edilmiş gibi mütalâa edilir; bu zihniyete sahip kişi, İslam’ın dışına çıkmış birisi olarak değerlendirilir.

Aynen yukarıdaki içki kumar örnekleri gibi, yeri geldiğin-de arz edileceği üzere, birçok ayetle kendilerinden bahsedilen cin leri inkâr etmek, böyle bir cins varlığın yok olduğuna itikat etmek, o itikadın sahibini Müslümanlık dışına çıkartır. Cinlerle alâkalı onlarca ayeti inkâr eden, Kur’ân’ın, hak olduğuna da inanmıyor, dolayısıyla Allah kelamı olduğunu da kabul etmiyor olarak değerlendirilir. Kur’ân’a inanmayanın ise Müslümanlıkla bir alâkasının olmadığı açıktır.

CİNLERİN MAHİYETİ

Cinler, kendilerine has bir yapıya sahiptirler. Allah (celle

celâluhû), insanı yaratmaya topraktan başladığı gibi, onların yaratılışına da ateşten başlamıştır. Fakat onları, ateşten elbise


84

giymiş insan kılıklı varlıklar, ışık, ışın, molekül ve/veya mikrop

gibi değişik maddeler gibi anlamak, doğru ve sağlıklı olmaz.

İnsan mahiyetinin toprak ve çamurla ne kadar alâkası varsa,

cinlerin de işte o kadar ateşle ve yalın alevle ilgi ve alâkaları var-

dır. Cinler, bizim için perdenin öbür tarafındaki, buğulu camın

arkasındaki varlıklardır. Onları, Kur’ân ve hadislerin açıkladığı

ölçüde bilebilir, camın buğusu alındığı kadarıyla onlara muttali

olabiliriz. Birazdan zikredilecek maddeler, Cenab-ı Hakk’ın ve

Efendimizin, onlarla alâkalı verdikleri bilgileri dizelemekten ve o

bilgilerin ışığında yapılan küçük yorumlardan ibaret olacaktır.

YARATILDIKLARI MADDE

Kur’ân, cinlerin yaratıldığı maddeyi anlatırken değişik keli-

meler kullansa da, asıl maddenin ateş olduğunu ifade eder.

Rahman suresinde bu ateş, “mâric, nâr”197 kelimeleriyle nazar-

lara verilir ki bu, “hâlis ateş” manasına gelmektedir. Bu tabir ile

alakalı olarak, ateşin en safisi ve iyisinin,198 ateşin siyahlığına

karışmış alev199 olduğu şeklinde yorumlar yapılmıştır.

Cinlerin yaratılış vaktini de ifade eden Hicr suresindeki ayette

ise, onları yaratmada kullanılan materyalin “nâr-ı semûm”200

olduğu söylenir. Semûm kelimesi sözlükte, ateş alevi gibi sıcak

esen rüzgara denir. “Nâr-ı semûm” ise, Türkçe’de “zehirli ateş”,

“kavurucu ateş”, “insan vücudunun gözeneklerinden geçebilen

güçlü bir ateş” gibi anlamlara sahiptir. Anlaşılan o ki cinlerin

var edildiği madde; insana temas ettirilecek olsa, demek ki onu

zehirleyecek, kavuracak, sadece dış yüzeyinde kalmayıp içine de

nüfuz edecek, dışını da içini de yakacak bir özelliğe sahiptir.

Cinler, bir yerden bir yere intikalde ve hareket etmede büyük

bir hıza da mazhardırlar. Hz. Süleyman (aleyhisselam) zamanında, 197

Rahman, 55/15.198

İbn Kesir, a.g.e. 1/59.199

Nevevi, Şerhu Sahihi Müslim, 18/123.200

Hicr, 15/27.

C i n l e r

85

Yemen’de bulunan Belkız’a ait tahtın Kudüs’e getirilmesi söz konusu olunca, Kur’ân’da ifrit namıyla nazara verilen bir cin, o tahtı, o mesafeden, oturan birisinin ayağa kalkma müddeti içeri-sinde getirebileceğini Hz. Süleyman (aleyhisselam)’a söylemişti.201 Bunun, günümüzde de bazı örnekleri vardır.

Kur’ân nazil olmaya başlamadan önce de onlar, semaya çıka-biliyor, oradan bazı haberleri duyup yeryüzüne getirebiliyorlar-dı. Onların kötüleri; duydukları doğru bir habere, birçok yalanı da katıyor, yeryüzündeki irtibatta olduğu insana söylüyordu. O insan da, kendi yalanlarıyla beraber o haberleri pazarlıyor, güya gaybden haber veriyor gibi bir atmosfer meydana getiriyordu. Oysaki cinlerin gelecekle alâkalı gaybden haber verme imkân ve ihtimalleri yoktur. Allah Teâlâ, gaybe ait bilgiyi Kendi katında tutmakta, kimseyi ona muttali etmemektedir.

Efendimizin dünyaya teşrifiyle beraber artık semadan kulak hırsızlığı yapamaz oldular. Kur’ân’ın nazil olmaya başlamasıyla, onlara verilen bu imkân, onlardan alınmış; hâlâ yapmak için direten ve semaya çıkanların peşine delici ateş kütleleri takılmış-tır.

YARATILIŞ HİKMETLERİ

Cinlerin yaratılış hikmetleri, insanların var edilme hikmetle-rine benzer. Onlar da insanlar gibi, Cenab-ı Hakk’ın isimlerine ayna olma, İlâhî icraati alkışlama ile vazifeli; O’na ibadet etmek, isimleriyle birazcık bilinebilen, sıfatlarıyla az da olsa anlaşılabi-len, Zatıyla ise bir mevcud-u meçhul olan Yüce Yaratıcıyı bilip bildirmekle mükellef ve sorumludurlar. Bu, Kur’ân’da: “Ben cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım.”202 şeklinde kat’i olarak ifade edilir. Bu ayette ayrıca “cinler” keli-mesinin “insanlar” kelimesinden önce anılması da, cinlerin, insanlardan önce yaratıldığına dair kuvvetli bir işarettir. Bu 201

Neml, 27/39, 40.202

Zariyat, 51/56.


86

itibarla onlarda da “marifet-i İlâhî” şuuru vardır. Onlar da Yüce

Yaratıcıyı bilebilecek, yaratılış gayelerini algılayıp idrâk edebile-

cek bir donanıma sahiptirler. Çünkü kulluk ancak böyle bir şuur

ve donanımla yerine getirilebilir.

Cinlerin durumunu anlama adına fikir verecek şu yaklaşım

önemlidir: Allah (celle celâluhû), yeryüzünün zimamını önceleri cin

taifesine vermişti. Yani onlar, Cenab-ı Hakk’ın ilk halifesi idiler.

O’nun adına yeryüzünde tasarrufta bulunabilecek hak ve selahi-

yete mazhar olmuşlardı. Fakat isyan edip Allaha karşı geldiler.

Daha sonra gökten melekler geldi ki, aralarında cinlerin kendi

cinslerinden olan İblis de vardı. Onlar, bu asileri yeryüzünden

sürdüler. Onlar da denizlere kaçtı ve oralara taht kurdular...203

Cinler, kendilerine verilen hak ve selahiyeti, veriliş sebeple-

rine uygun kullanmayıp suiistimal ettikleri için, yeryüzündeki

hakim konumlarını kaybettiler. İlâhî hikmet gereği onların yeri-

ne bir başka cins, varlık âlemine çıkartılacak, onlar da cinler gibi

imtihan meydanında sınanıp duracak, yaratılış gayelerine uygun

hareket edip etmedikleri takip edilecekti. Varlık âleminin bu yeni

sakinleri ise insandan başkası olmayacaktı.

YARATILIŞ VAKİTLERİ

Cinlerin yaratılış vakitleri ile alâkalı olarak verilebilecek en

kesin ve aslında tek bilgi, onların Hz. Âdem’den, yani insanoğ-

lundan önce varlık sahasına çıkartılmış olduklarıdır. Kur’ân bu

hususu anlatırken: “Biz insanı kara çamurdan, şekillenmiş bir

balçıktan yarattık. Cinleri de daha önce, zehirli ateşten yaratmış-

tık.”204 demek suretiyle bu hususu ifade eder.

İnsan yaratıldığında cinler ve melekler, varlık âlemindeki

yerlerini çoktan almışlardı. Bunlardan hangisinin daha önce

yaratıldığını bilme imkânımız ise bulunmamaktadır.203

İbn Kesir, El-Bidaye ve’n-Nihaye, 1/50.204

Hicr, 15/26, 27.

C i n l e r

87

YAŞADIKLARI MEKÂN

Cinlerin yaşadıkları mekân dünyadır. Yaşam buutları ve şart-ları farklı olmakla beraber onlar da bizimle aynı mekânı paylaşır-lar. Rahman suresinde hem insanlara hem de cinlere seslenilip: “Ey cinler ve insanlar! Eğer göklerin ve yerin sınırlarını aşarak kaçmaya gücünüz yetiyorsa kaçınız. Fakat bunu başka değil, ancak özel bir güç, kuvvetli bir delil ve ilimle ancak başarabilir-siniz.”205 buyurularak, onların da dünyada yaşıyor oldukları açıkça seslendirilmiştir.

Onlar, hemen her yerde bulunmakla beraber daha ziyade harap, izbe ve necis yerlerde yaşarlar. Çöplük, hamam, mezbe-lelik ve mezarlık gibi yerler, kötü ve inançsız olup şeytanla aynı işi yapan cinlerin tercih ettiği mekânlardır. İnsanları ifsat etmek için çarşı pazarları da kullanırlar. Hz. Selman (radıyallâhu anh), çarşı pazarlara elden geldiğince az gidilmesini tavsiye etmiş, cinnî şeytanların ilk gittikleri yerlerin buralar olduğunu, sancaklarını buralara diktiklerini ifade etmiştir.206

TEMESSÜL ETMELERİ

İnsanın cinlerin sahip oldukları kendilerine has yapı ve mahiyetlerini, görebilme; tam yaratılış keyfiyetleri ile onları müşahede edebilme imkânı yoktur. İnsanoğlu, cinleri temessül ettikleri şekillerde ancak görebilir. Günümüzde de bazı insanlar, onları örneğin bir insan veya insanın gölgesi gibi bir temessül keyfiyetinde müşahede ediyor olabilirler. Saadet asrında da Ebu Hüreyre (radıyallâhu anh) böyle bir hadiseyi yaşayanlardandır. Kendisi olayı şöyle anlatır: “Zekat mallarını bekliyordum. Bir gece, birinin gelip bu malları karıştırdığını gördüm. Onu yakala-dım ve ‘Seni Resûlallaha götüreceğim.’ dedim. O ise kendisinin, ihtiyaç sahibi olduğunu aile fertlerine kendisinden başka bakan birinin olmadığını söyledi ve kendisini serbest bırakmamı istedi. 205

Rahman, 55/33.206

Müslim, Fedailu’s-Sahabe, 100.


88

Ben de bu haline acıyıp onu salıverdim. Ertesi gün Allah Resûlü

(sallallâhu aleyhi ve sellem)’in yanına geldim. Ben daha bir şey söyle-

meden Efendimiz ‘Ya Eba Hüreyre! Dünkü esiri ne yaptın?’ diye

sordu. Ben de ‘Ya Resûlallah! Onu size getirecektim; ancak ken-

disinin fakir olduğunu ve ailesine bakacak kimsesinin olmadığını

söyleyince vazgeçtim.’ deyince, Allah Resûlü ‘Yalan söylüyor, o

yine gelecektir.’ buyurdular. O akşam ben yine nöbet tuttum.

Aynı şahıs yine geldi; ama bu sefer kararım kesindi. Ne kadar

yalvarıp dil dökse de dinlemeyecek, onu tutup Allah Resûlü’ne

götürecektim. O da, bu kararlı tavrımı görünce: ‘Şimdiye kadar

söylediklerimin hepsi yalandı. Eğer beni bırakırsan sana, oku-

duğun zaman benim ve emsalimin şerrinden korunabileceğin

bir dua öğretirim.’ diyerek kendisinin yalancı olduğunu itirafla

Allah Resûlü’nü tasdik etti. Ben, söyleyeceği duanın ne olduğu-

nu merakla onu hemen bırakıverip dinlemeye başladım. Bunun

üzerine bana, ‘Ayetü’l-Kürsi’yi okumaya devam ettiğin müddet-

çe, bütün insî ve cinnî şeytanların şerrinden emin olursun.’ dedi.

Sabahleyin, Allah Resûlü’nün huzuruna gelince bana tekrar esiri

ne yaptığımı sordu. Ben de olup bitenleri anlattım. Sözümü bitirin-

ce de: ‘O yalancı ama sana doğruyu söylemiş.’ buyurdu. Ardından:

‘Onun kim olduğunu biliyor musun?’ diye sordu. Ben, ‘Hayır, Ya

Resûlallah!’ dedim. Bana, onun şeytan olduğunu söyledi.207

Mekke döneminin sonlarında, Daru’n-Nedve’de toplanan ve

Efendimizin öldürülmesi kararını alan müşrik topluluğu içeri-

sinde, insanları bu kararı almaya götüren zatın, Necidli ihtiyar

bir insan suretindeki şeytan olduğu da edilen rivayetler arasın-

dadır.208

Cinler, insan suretinde temessül ettikleri gibi, diğer canlılar

şeklinde de temessül etme kabiliyetine sahiptirler. Efendimiz

(sallallâhu aleyhi ve sellem)’in, değişik hadislerinde evlerde görülen 207

Buhari, Vekalet, 10; Tirmizi, Sevabu’l-Kur’ân, 3.208

İbn Hişam, Sire, 2/126.

C i n l e r

89

yılanlara evvela: “Cin isen çık.” denilmesini tavsiye etmesi, çık-madığı takdirde öldürülmelerini emretmesi209 bu gerçeğe ışık tutan başka bir ifadedir.

Anlaşılan o ki cinler, insan, yılan veya başka bir haşerat şek-linde bir dış görüntüye bürünüp, insanın görebileceği bir şekil alabilmekte hatta bazen bu canlıların içlerine girip, âdeta onların damarlarındaki kan gibi dolaşarak onları ifsad ve istedikleri isti-kamete sevk edebilmektedirler.

GÖREMEDİĞİMİZ DIŞ YANLARI

Bu başlık altında, Kur’ân ve hadislerin ışığında cinlere ait bazı özellikler, ifade edilmeye çalışılacaktır. Bu yapılırken, bizzat cinlerle alâkalı bahisler arz edileceği gibi, onlardan biri olan şey-tandan da bahsedilecek, onun özelliklerini anlamaya çalışırken, aynı zamanda mensubu bulunduğu cin taifesi de hakkında bazı bilgiler verilecektir.

DOĞUMLARI, ÖLÜMLERİ

Cinlerin vefat ettiklerini ifade eden bir ayette Cenab-ı Hakk: “Girin bakalım, sizden önce gelip geçen cin ve insan toplulukla-rıyla beraber ateşe!”210 buyurur. Buradaki “sizden önce gelip geçen” ifadesi, cinlerin de tıpkı insanlar gibi, dünyada takdir edildiği kadar yaşayıp sonra öldüklerini göstermektedir.

Aynı mana, Fussilet suresinde de: “Biz onların yanına birta-kım arkadaşlar katarız. Bunlar, onların önlerinde ve arkalarında ne varsa yaptıkları her türlü işi süsler, cazip gösterirler. Böylece cinlerden ve insanlardan gelmiş geçmiş toplumlar hakkında yürürlükte olan cezalandırma hükmü, onlar hakkında da gerekli olur. Çünkü onların hepsi kendilerini hüsrana atmışlardı.”211 üslubu ile ifade edilmiştir. 209

Müslim, Selam, 139; Muvatta, İ’tisam, 33; Ebu Davud, Edeb, 174.210

A’raf, 7/38.211

Fussilet, 41/25.


90

Rahman suresindeki: “Yerin üstünde olan herkes fânidir. Ancak senin azamet ve kerem sahibi Rabbinin Zatı baki kalır.”212 buyruğundan, her fâni gibi cinlerin de ölecekleri hükmü gayet net ve kesin olarak çıkmaktadır.

Onların vakti geldiğinde vefat edeceklerine dair bir başka kat’i ifade de Efendimizin şu duası içerisinde yerini almıştır: “İnsanların ve cinlerin öleceği, ama ölümün, Kendisi hakkın-da söz konusu olmadığı ve Kendisinden başka İlah olmayan Allah’ım! Senin izzetine sığınırım.”213

Onlar da dünyaya gelir, yaşar ve ölürler. Hayatlarındaki bu aşamalar, kendilerine has çizgide meydana gelir. Onlara ait hususiyetleri, tamamıyla kendi hayat çizgimiz ile anlamaya kal-karsak, doğru bir bilgiye ulaşamayız. Hayat buutları bizden çok farklı olan bu varlıkları, ayet ve hadislerin ışığında öğrenmek ve bilginin o kadarıyla yetinmek en doğru ve sağlıklı bir yaklaşım-dır.

CİNSİYETLERİ, EVLENMELERİ, ÇOĞALMALARI

Cinler de cinsiyete sahiptir, evlenir ve çoğalırlar. Onların bu yanlarını anlatan bir ayette Allah (celle celâluhû) şöyle buyurur: “O cennetlerde gözleri eşlerinden başkasını görmeyen, tatlı bakışlı öyle güzeller vardır ki, daha önce cin ve insanlardan hiç kimse kendilerine dokunmamıştır.”214

Ayette geçen dokunma ifadesi, cinsel birliktelik olarak tefsir edilmiştir. Ayetin zahir manasından, böyle bir birlikteliğe cinle-rin de uygun olduğu anlaşılmaktadır.

YEMELERİ, İÇMELERİ

Cinler, kendi dünyalarında, kendilerine göre ihtiyaçlarını görürler. Bu bağlamda onlar de yer içer, açlık ve susuzluklarını 212

Rahman, 55/26, 27.213

Buhari, Tevhid, 7; Müslim, Zikir, 68; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/302.214

Rahman, 55/56.

C i n l e r

91

giderirler. Onların yaratılışlarında yeme içme gibi bir durumun

olduğunu Efendimizden öğrenmekteyiz. Örneğin O (sallallâhu aleyhi

ve sellem), tuvaletten sonra taharetlenirken tezek ve kemik gibi

maddelerin kullanılmamasını, zira bunların cinlerin gıdası oldu-

ğunu ifade eder.215 Hatta bir defasında kendisine taharet için

gerekli malzeme getirilirken “Bana kemik ve tezek getirmeyin.”

demiştir. Ebu Hüreyre hazretleri sebebini sorunca da onların

cinlerin yiyecekleri olduğunu söylemiştir.216

AKILLARI, İDRÂK KABİLİYETLERİ

Mahiyeti ateş olan şeytan, insanları Allah’tan uzaklaştırmaya

çalışırken birçok yol ve yöntem kullanır. Örneğin vesvese verir,

fısıldar, fitler, kışkırtır, seslenir, süsler, emreder, geri geri çekilip

tekrar saldırır, sinsice sokulur, peşinden sürük ler, yalan vaadler-

le kandırır. Hiç olmayacak yerde, hiç ol mayacak şeyleri insanın

aklına getirir. Azla da çokla da ye tinmez, dozajı git gide artırarak

azdırdıkça azdırır. İnsanı kont rolüne alıp ona inandığı hakikat-

leri unutturur, Allah’ı hatırına getirtmez. Kendini bile inkâr etti-

rir. Günahlara meylettirir. Sonra da emirler yağdırmaya başlar.

Verdiği her emir, insanı çizgisinden çıkarıcı mahiyettedir. Çünkü

o, ahlaksızlıktan başka bir şey emretmemektedir.217 Cinler

de aslında aynı kabiliyeti haizdir. Onlar da istedikleri bir insa-

na musallat olup onu insanlık çizgisinden düşürebilir ve hatta

delirtebilirler. Bunları hep cinlerin kötü ve kâfir olanları yapar.

Mümin cinler böyle şeyler yapmaz. Yapmaya istidatları vardır,

yapıları buna müsaittir. Her iyi insanın kötülük yapmak iste-

diğinde, o kötülükleri yapabilecek kabiliyete sahip olması gibi.

Ama onlar, kötülük ve şer işler yerine, insan olsun cin olsun, her

mümin gibi imanlarının gereğini yerine getirmeye çalışırlar. 215

Buhari, Vudû, 20, 21; Müslim, Tahare, 58; Tirmizi, Tahare, 14.216

Buhari, Menakıb, 32; Ebu Davud, Tahare, 20.217

Bakara, 2/268.


92

Bir önceki bölümde zikredilen ve cinlerin, Allah’a ibadet için

yaratıldıklarını ifade eden ayetten de anlaşılacağı üzere, onlar da

Yüce Yaratıcı’yı bilmek ve O’na hakkıyla ibadet etmek için var-

lık sahasına çıkartılmışlardır. Allah’a muhatap, din ile mükellef

olduklarına göre demekki akıl sahibi; doğruyu yanlıştan, iyiyi

kötüden ayırabilecek nitelik ve istidatlara sahiplerdir. İyileri

kötüleri olduğuna ve bazıları insanlarla beraber cehenneme atı-

lacağına göre,218 onlara kötülüğü emreden, onları cehenneme

girmeye müstehak eden nefis mekanizmaları vardır.

KALBLERİ, GÖZLERİ, KULAKLARI

A’raf suresinde: “Biz cehennem için cinlerden ve insanlardan

öyle kimseler yarattık ki onların kalbleri vardır ama bu kalblerle

idrâk etmezler, gözleri vardır onlarla görmezler, kulakları vardır

onlarla işitmezler. Hasılı onlar hayvanlar gibi, hatta onlardan da

şaşkındırlar. İşte asıl gafil olanlar onlardır.”219 denilmektedir.

Bu ayetten, insanlar gibi cinlerin de kalbleri, gözleri ve kulak-

ları olduğu anlaşılmakta; ayrıca onların da kendilerine verilen

nimetleri, yaratılış gayeleri doğrultusunda kullanmadıklarında

gaflete düşecekleri haber verilmektedir.

Cinlerin gözlerinin olduğu başka bir ayette şöyle anlatılır: “Ey

Âdem’in evlatları! Şeytan, edep yerlerini açığa çıkarmak için,

annenizle babanızı -üzerlerindeki takva elbiselerini çıkarttır-

mak suretiyle- cennetten uzaklaştırdığı gibi, sakın sizi de belaya

uğratmasın! Çünkü o da, askerleri de sizin kendilerini göreme-

yeceğiniz yerlerden sizi görürler. Doğrusu Biz şeytanları iman

etmeyenlerin dostları yapmışızdır.”220 İnsanlar, onları göreme-

seler de şeytan ve onunla aynı işi yaparak şeytanlaşan cinler,

insanları görmekte ve binbir entrika çevirerek onları cennetten

uzaklaştırmaya çalışmaktadırlar.218

Secde, 32/13.219

A’raf, 7/179.220

A’raf, 7/27.

C i n l e r

93

SESLERİ, KONUŞMALARI

Kur’ân’da birçok yerde olduğu gibi İsra suresinde de, şeytanın macerası anlatılır. Cenab-ı Hakk, meleklere Âdem (aleyhisselam)’a secde edilmesini emrettiğinde, aralarında yaşayan İblis, namı diğer şeytan da bu emre muhatap olmuştu. Melekler ânında secdeye kapanıp emre derhal itaat etmelerine rağmen, şeytan “Çamurdan yarattığın kimseye secde mi ederim hiç! Benden üstün kıldığın adam bu mu?” demiş, arkasından da iyice küs-tahlaşıp: “Eğer kıyamet gününe kadar bana bir mühlet verirsen, mutlaka onun soyunu pek azı dışında kumandam altına alırım!” deme cüretini göstermişti. Allah (celle celâluhû): “Defol Oradan! Onlardan kim sana tâbi olursa, iyi bilin ki cehennem de sizin cezanızdır. Ceza ki ne ceza!” dedikten sonra şöyle buyurmuştur: “Onlardan gücünün yettiğini sesinle aldatıp kötülüklere kaydır. Süvari veya piyade olarak bütün kuvvetlerini toplayarak onların üzerine yürü. Mallarına ve evlatlarına ortak ol. Bol bol vaadlerde bulun onlara! Şeytan bu! Onları aldatmadan başka ne vaad eder ki!”221

Bu ayetlerde de görüldüğü gibi şeytan, Allah (celle celâluhû) ile konuşmuş, ona kendi mantığıyla cevaplar vermiş, azgınlığını saygısızca ifade etmişti. Demek ki, onun konuşma kabiliyeti, kendine göre bir aklı ve muhakeme gücü, hedefine varma adına plan yapacak bir mantığı vardı. Kendi şeytanlığı içerisinde hadi-seleri değerlendiriyor, beğenmediğinde kızıyor, aşırı enaniyetiyle azgınlaşıyordu. O böyle olduğu gibi, mahiyetleri aynı olan cinler de aynı donanıma ve özelliklere sahiplerdir.

Bütün bu özellik ve kabiliyetlere sahip olmakla beraber, onların mahiyetini tastamam öğrenme imkânımız ise bulun-mamaktadır. Doğarlar, ölürler, görürler, duyarlar, konuşurlar, yerler, içerler, düşünürler, iyiyi kötüden ayırırlar... Bütün bunlar doğrudur ama mesela, onların gözlerinin bizim gözlerimize, 221

İsra, 17/61-64.


94

kulaklarının bizim kulaklarımıza, dillerinin bizim dillerimize benzediğine; onların da bizler gibi ses tellerine, gırtlağa, yiyip içmek için dişlere, yemek borularına, yediklerini hazmetmeleri için mideye sahip olduklarına inanmak, çok sağlıklı olmayan yanıltıcı fikir ve yaklaşımlardır. Çünkü onlar, bütün bu işleri, kendi âlemleri ve hayat buudları içerisinde yerine getirirler. Cenab-ı Hakk onları kendilerine has özelliklerle donatmış, ona göre belli bir çizgiye koymuştur. Onların bulundukları bu çizgi ise “ahsen-i takvim sırrı”na mazhar insanın bulunduğu çizgiden daha aşağıda bulunmaktadır.

SORUMLU OLMALARI

Cinler ve insanlar, çoğu yanlarıyla birbirlerinden ayrılmakla beraber, yine birçok yönleriyle de benzeşmektedirler. Cinlerin, insanlara benzeyen belki de en önemli hususiyetleri, onların da Allah (celle celâluhû)’a muhatap, O’nun karşısında sorumlu ve mükellef olmalarıdır. Bu konuda her hangi bir tereddüt ve şüp-heye yer yoktur. Önce de ifade edildiği gibi Kur’ân: “Ben cinleri ve insanları sırf Beni tanıyıp yalnız Bana ibadet etsinler diye yarattım.”222 demek suretiyle gayet net olarak bu hakikati anlatır.

Allah (celle celâluhû), onları da Kendine muhatap kabul etmiş, test edilmek üzere imtihan dünyasına çıkarmış, tebliği onlara da ulaştırmıştır. Artık, imtihan sırrına riayet edenler Allah’ın izniyle rıza-yı İlâhî’yi kazanacak, yaratılış gayelerine uymayanlar ise kazanma kuşağında kaybedecek, inanma kabiliyetlerini doğru yolda kullanmayanlar ebedi kaybetme çizgisine düşeceklerdir. Kur’ân, bu hususa şöyle dikkatleri çeker: (Allah buyurur): “Ey cin ve insanlar topluluğu! İçinizden size ayetlerimi anlatan ve bu gününüzle karşılaşacağınızı bildirerek sizi uyaran peygamberler gelmedi mi?” (Onlar): “Ey Yüce Rabbimiz! Kendi aleyhimize şahi-diz.” derler. Dünya hayatı onları aldatmıştı. Böylece kendilerinin 222

Zariyat, 51/56.

C i n l e r

95

kâfir olduklarına, yine kendileri şahitlik ettiler.”223 derken bu hususa dikkatleri çekmektedir.

Cinlerden istikameti tutturamayıp, cennete girmeye hak kazanamayalar, cehenneme gideceklerdir ki bu hususa birçok ayette değinilmektedir:

“Biz cehennem için cinlerden ve insanlardan öyle kimseler yarattık ki onların kalbleri vardır ama bu kalblerle idrâk etmez-ler, gözleri vardır onlarla görmezler, kulakları vardır onlarla işitmezler...”224

“...Eğer dileseydik bütün insanlara hidayet verir, doğru yola koyardık. Lakin “Cehennemi cinlerden ve insanlardan bir kıs-mıyla dolduracağım.” hükmü kesinleşmiştir.”225

“Şimdi onlar da kendilerine (azap) sözü gerekli olmuş kimse-lerdir. Kendilerinden önce geçen cin ve insan toplulukları ara-sında (azabın içinde) bulunacaklardır. Gerçekten onlar ziyana uğrayanlardır.”226

İstikamet üzere olup, Sonsuz Rahmet Sahibi’nin merhamet ve muhabbetine mazhar olabilenler ise cennete girecek, son-suz nimetler içerisinde ebediyen yaşayacaklardır. Cinlerin bu mazhariyetlerinin delili olarak “Rabbinin huzuruna çıkmaktan endişe duyan mümine iki cennet var. O halde Rabbinizin nimet-lerinden hangi birini inkâr edebilirsiniz?”227 ayetini zikredebi-liriz. Bu ayetlerde muhatap, insanlar ve cinlerdir. Zaten Rahman suresinin başından beri bu iki varlık türüne hitap edilmiş, onlara seslenilmiştir.

Kur’ân, cinlerden bazılarının mümin olup, bazılarının küfür içinde bulunduklarını, bazılarının kamil ve salih olup, bazıla-rının ise o derece Allah’a yakınlık içerisinde olmadıklarını yine 223

En’am, 6/130.224

A’raf, 7/179.225

Secde, 32/13.226

Ahkaf, 46/18.227

Rahman, 55/46, 47.


96

cinlerin ağzından şöyle ifade eder: “Bizden iyi kimseler olduğu

gibi, iyi olmayanlar da var. Biz türlü türlü yollar tutmuşuz.”228

“Bizden Allah’a itaat edenlerin yanında, hak yoldan sapan kâfir-

ler de var. Allah’a itaat ve teslimiyet gösterenler, doğru yolu

arayanlardır.”229

Bazıları, cinlerin öldükten sonra toprak olacaklarını ifade

etmişlerdir. Biz bu görüşe katılmıyoruz. Eğer onların inançsız-

larının cehenneme gireceği hususunda şüphe yoksa -ki yukarıda

anılan ayetler bunun delilidir- ve onlar da yine az önce ifade edil-

diği üzere Allah’a muhatap iseler, öyleyse tabii ki onların iyileri

de, tıpkı insanların iyileri gibi cennete girecek, sonsuz nimet-

lere ereceklerdir. Bu yaklaşımı kuvvetlendirecek bir ayeti daha

burada arzetmek yerinde olacaktır. Rahman suresinde cennet

hanımları anlatılırken “O cennetlerde gözleri eşlerinden başkası-

nı görmeyen, tatlı bakışlı öyle güzeller vardır ki, daha önce cin ve

insanlardan hiç kimse kendilerine dokunmamıştır.”230 denir.

Anlaşılan o ki insanların ve cinlerin, hurilerle beraber olabilecek-

leri mekânlar olacak ve ayette anlatılan o hanımlar, kendi eşleri

ile birlikte olacaklar, başka insanlar ve cinler onlara dokunmaya-

cak. Ve bütün bunlar cennette cereyan edecek. Demekki cinler de

hurilerin bulunduğu cennetlerde bulunabilecekler.

Şu ayetler de cinlerin sorumlu ve mükellef olduklarını gayet

açık ifade etmektedir:

“Hele az bekleyin, Ey cin ve ins topluluğu! Yakında sizin de

sıranız gelecek!”231

“Artık o gün insanlara ve cinlere günahları sorulmaz. Herkesin

siması, soruya hacet bırakmaz.”232

228 Cin, 72/11.

229 Cin, 72/14, 15.

230 Rahman, 55/56- 74.

231 Rahman, 55/31.

232 Rahman, 55/ 39.

C i n l e r

97

O gün, insanların ve cinlerin suçlu olup olmadığının anla-şılması için şuradan buradan sorularak araştırılmaya ihtiyaç yoktur. Günahlı ile günahsız karıştırılmaz. Çünkü hepsi tespit edilmiştir. O gün günahkarların şahıslarını tanımak için soru sormaya gerek kalmayacak; onlar yüzlerinden, yüzlerindeki endişe, dehşet, korku ve asıklıktan ve/veya günahlarının yüzle-rine vurmasından ötürü meydana gelen çirkinlik ve kararmadan tanınacaklardır.

CİN PEYGAMBERLER

Cinlere kendi içlerinden, cin peygamberler gelip gelmediği mevzuunda çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Bazıları Efendimize kadar, cinlere, kendi içlerinden peygamberler geldiğini ifade etmektedirler. Bu görüşlerini delillendirmek için de: “Ey cin ve insanlar topluluğu! İçinizden size ayetlerimi anlatan ve bu günü-nüzle karşılaşacağınızı bildirerek sizi uyaran peygamberler gel-medi mi?..”233 ayetini söylerler. Ayette geçen ve “sizden” veya “sizin içinizden” manasına gelen “minküm” ifadesini cinlerden ve insanlardan ayrı ayrı peygamberler diye anlamış ve yorum-lamışlardır. Gerçekten de ayetin zahirî manası böyle anlamaya müsaittir.

Cumhur denilen âlimlerin çoğunluğuna göre ise cinlerin içle-rinden cin peygamberler olmamış, insanlara gelen peygamberler aynı zamanda cinlere de peygamberlik yapmışlardır. Bu görüşü temellendirmek için de Ahkaf suresindeki cinlerin sözü olan: “Ey kavmimiz! Biz, Musa’dan sonra gönderilen, kendisinden önceki vahiyleri tasdik eden, gerçeğe ve dosdoğru yola götüren bir kitap dinledik.”234 ayetini zikretmektedirler. Bu ayetin zahirinden de cinlerin Hz. Musa’yı bilip O’na inandıkları anlaşılmaktadır.

Seyyid Kutub, Cenab-ı Hakk’ın bu konudaki ilmi Kendine özgü ilim kapsamında tuttuğunu, bundan ötesini kurcalamanın 233

En’am, 6/130.234

Ahkaf, 46/30.


98

herhangi bir faydasının olmayacağını ifade eder.235 İşin doğ-rusunu Allah bilir.

Fethullah Gülen Hocaefendi ise konuyla alâkalı rivayetleri zikrettikten sonra şöyle bir değerlendirme yapmıştır:

1- İnsanlar henüz yaratılmadan önce gelip geçen cin taifesi-nin, o devrede yeryüzünün halifesi olması itibariyle, onlara kendi içlerinden peygamberler gönderilmesi ve bu peygamberlerin, kendilerine yüklenilen irşad ve tebliğ vazifesini ifa etmeleri o dönem itibariyle gayet tabiidir ve onlar da bu vazifeyi hakkıyla eda etmişlerdir. Zira cinlerin mükellef olmaları bunu gerektir-mektedir.

2- Hz. Âdem (aleyhisselam)’ın yaratılıp halife kılınmasından sonra ise, cinler insanlara tâbi varlıklar haline getirildiklerinden bu dönemden sonra insanlara gönderilen peygamberler, aynı zamanda cinlere de gönderilmiş olabilirler. Zaten, İslam âlimle-rinin büyük çoğunluğu da bu görüşü savunmaktadır.

3- Her iki görüşü telif edecek önemli bir nokta da şu olmakta-dır: Allah (celle celâluhû) gönderdiği her peygambere, o peygambere has bir şeriat vermemiştir. Kur’ân-ı Kerim’den öğrendiğimize göre, sadece dört semavî kitap vardır ve bazı peygamberlere de sadece bazı sahifeler verilmiştir. Hâlbuki bir hadiste ifade edil-diği üzere onca nebinin yanında, bir de 313 mürsel peygamber gönderilmiştir. Ve bu peygamberlerin hepsi de, risaletle görev-lendirildiklerine dair Cenab-ı Hakk’tan emir almışlardır. Bu emri aldıktan sonra da behemehal irşad ve tebliğde bulunmuşlardır ki, peygamberliğin gerçek manası budur. O halde, elinde ne bir hususi kitap ne de hususi bir şeriat mevcut olan bu elçiler, kendi-lerine kitap verilen peygamberlere tâbi olmuşlardır. Mesela, Hz. Musa (aleyhisselam) yolunda belki yüzü aşkın peygamber gelmiştir. Ama bunların hepsi de Tevrat’ın hükmü ile amel etmişlerdir. Yine aynı şekilde İbrahim (aleyhisselam) döneminde birçok peygamber 235

Kutup, Tefsir, 3/1209.

C i n l e r

99

vardı. Hz. İsmail ve yeğeni Hz. Lut (aleyhisselam) bunlardandı. O

dönemde câri olan ahkâm ise, Hz. İbrahim (aleyhisselam)’e verilen

“sahifeler”den ibaretti. Bütün bunlar gösteriyor ki, kendisine

kitap veya şeriat verilen peygamberler, kendilerine bağlı olan

diğer peygamberleri, Cenab-ı Hakk’ın emirlerini esas alarak

tavzif edebilmekte ve irşad adına onları yönlendirmektedirler.

İhtimal bu peygamberler kendilerine inanan cinlerin bazıları-

nı da istihdam edebiliyor ve onları cin taifelerini irşad etmede

vazifelendiriyorlardı. Bunun açık örneğini Efendimizin hayat-ı

seniyyelerinde çok bariz olarak görmekteyiz. Şöyle ki, cinler,

“Nahle” denilen yerde Efendimizi dinleyip, ardından da kendi

kavim ve kabilelerini irşada gitmişlerdi.236

EFENDİMİZİN CİNLERE PEYGAMBERLİĞİ

Efendimiz, insanların olduğu gibi cinlerin de peygamberidir.

O, âlemlere rahmet olarak gönderildiğinden, O’ndan sonra, hiç

kimse peygamber olmamış, kıyamete kadar gelecek insanlara ve

cinlere Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem), Nebi ve Resûl olarak

seçilmiş ve vazifelendirilmiştir.

O’nun, cinlerin de peygamberi olması bağlamında Kur’ân’da

yer alan ayetlerden bazıları şunlardır:

“De ki: “Yemin ederim! Eğer insanlar ve cinler, bu Kur’ân’ın

benzerini yapmak için bir araya toplansalar, hatta birbirlerine

destek olup güçlerini birleştirseler bile, yine de onun gibi bir

kitap meydana getiremezler.”237

“De ki: Bana vahyolundu ki bir cin cemaati Kur’ân’ı dinle-

dikten sonra şöyle dediler: “Biz gerçekten, doğru yolu gösteren

harikulade bir Kur’ân dinledik. Bundan böyle Rabbimize asla bir

ortak tanımayacağız.”238

236 Gülen, a.g.e. 2/339, 340.

237 İsra, 17/88.

238 Cin, 72/1, 2.


100

“Hani Biz bir vakit cinlerden bir takımını, Kur’ân dinlemeleri için sana göndermiştik. Kur’ân’ı işitip dinleyecek yere gelince birbirlerine: “Susun, dinleyin!” dediler. Okuma tamamlanınca kendi toplumlarına birer uyarıcı olarak döndüler. “Ey kavmi-miz!” dediler, “Biz Musa’dan sonra gönderilen, kendisinden önceki vahiyleri tasdik eden, gerçeğe ve dosdoğru yola götüren bir kitap dinledik.” “Ey kavmimiz! Allah yoluna davet eden bu elçinin çağrısını kabul ve ona iman edin ki Allah da sizin günah-larınızı affetsin ve gayet acı bir azaptan sizi kurtarsın.”239

Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem), bir grup ashabıyla Ukaz panayırına gitmek üzere yola çıkmıştı. Bu esnada, şeytanlarla, semadan gelen haberler arasına engeller konulmuş idi. Bundan dolayı, semadan haber getiren şeytanlar üzerine, şahap denilen delici ateş parçaları gönderilmeye başlandı. Göklerden haber hırsızlığı yapan cinler daha önce yapabiliyor olmalarına rağmen, bu defa kavimlerine eli boş döndüler. Kavimleri onlara niye boş döndüklerini sorduklarında onlar: “Bizimle semavi haber arası-na engeller konuldu. Üzerimize delici ateş kütleleri gönderiliyor.” dediler. Kavimleri onlara, bu gelişmenin yeni ortaya çıkan bir şey olduğunu, yeryüzünün her tarafını dolaşıp, edinilecek bir bilgi bulurlarsa kendilerine getirmelerini istediler. Dünyayı dolaşma-ya başlayan cinlerden oluşan bu grup, Ukaz panayırına giderken, Nahle denilen yerde ashabına sabah namazını kıldırmakta olan Efendimizi gördü ve O’nun okuduğu Kur’ân’a kulak kabarttı. “Bizimle semavi haber arasına engel olan şey işte bu.” deyip kavimlerine döndüler. Onlara: “Biz gerçekten, doğru yolu göste-ren harikulâde bir Kur’ân dinledik. Bundan böyle Rabbimize asla bir ortak tanımayacağız.”240 dediler.241

Bunun üzerine Cenab-ı Hakk, Efendimize durumu bildirdi: “De ki: Bana vahyolundu ki bir cin cemaati Kur’ân’ı dinledikten 239

Ahkaf, 46/29-31.240

Cin, 72/1, 2.241

Buhari, Tefsir, Cin, 1; Ezan, 105; Müslim, Salât, 49.

C i n l e r

101

sonra şöyle dediler: “Biz gerçekten, doğru yolu gösteren hariku-lade bir Kur’ân dinledik. Bundan böyle Rabbimize asla bir ortak tanımayacağız. Rabbimizin şanı çok yücedir, O ne eş, ne de çocuk edinmiştir! Meğer içimizden birtakım cahiller, Allah hakkında gerçek olmayan sözler söylüyormuş! Biz de saf saf, insanları ve cinleri, Allah hakkında yalan söylemez sanmışız! Meğer bir kısım insanlar cinlerden bazılarına sığınıp, böylece onları daha da azgın hale getirmişler! Onlar da, sizin zannettiğiniz gibi, Allah’ın ölen hiçbir kimseyi diriltmeyeceğini zannetmişler. Biz göğe çık-mak istedik. Bir de ne görelim: Orası sert ve kuvvetli bekçiler, şihablar, alevler, roket gibi mermilerle dolu! “Önceleri biz göğün bazı yerlerinde oturup dinleme merkezleri edinirdik. Ama şimdi kim dinlemeye kalkışırsa, derhal kendini gözetleyip izleyen bir alevle karşılaşıyor. “Doğrusu, iyi anlayamadık: Yerde oturanlara fenalık mı irade edildi, yoksa Rabbleri onlar hakkında hayır ve hidayet mi diledi, bilemiyoruz. Bizden iyi kimseler olduğu gibi, iyi olmayanlar da var. Biz türlü türlü yollar tutmuşuz. Şunu da anladık ki, biz yerde Allah’ın iradesine karşı koyamayacağımız gibi, kaçmaya teşebbüs etmekle de O’nun elinden yakamızı kurtaramayız. Biz hidayet Rehberini dinleyince onu tasdik ettik. Kim Rabbine iman ederse, ne hakkının eksik verilmesinden, ne de gadre uğramaktan asla endişesi kalmaz. Bizden Allah’a itaat edenlerin yanında, hak yoldan sapan kâfirler de var. Allah’a itaat ve teslimiyet gösterenler, doğru yolu arayanlardır. Hak yoldan sapanlar ise, cehennem odunu olurlar.” Allah Teâlâ şöyle buyu-rur: “Eğer insanlar ve cinler, Allah’ın yolunda dosdoğru yürüse-lerdi, onlara bol yağmur verir, rızıklarını bollaştırırdık.”242

Seyyid Kutub, yukarıda ilk ayetlerinin meali verilen Cin suresinin başlangıcı ile alâkalı şu yorumu yapmıştır: “Surenin bu girişi şunu gösteriyor: Peygamberimiz, cinlerin kendisini Kur’ân okurken dinlediklerinden ve bu dinlemeyi izleyen tep-kilerinden olayın oluşu sırasında haberdar değildir. Bu bilgiyi 242

Cin, 72/1-16.


102

O’na yüce Allah vahiy yolu ile iletmiştir. Yalnız belki cinlerin ilk Kur’ân dinlemeleri böylesine habersizce olmuş, fakat daha sonra bir ya da birçok kez Peygamberimiz onlara bilerek ve haberli olarak Kur’ân okumuştur. Bu ihtimal yabana atılamaz. Nitekim Peygamberimizin cinlere “Rahman” suresini okuduğu yolundaki rivayet bu ihtimali destekliyor. Tirmizi’nin aktardığı bu rivayete göre Hz. Cabir şöyle demektedir: “Bir gün Peygamberimiz, saha-bilerin karşısına geçerek onlara başından sonuna kadar Rahman suresini okudu. Sahabiler sureyi hiç ses çıkarmadan dinlediler. Okuma bittikten sonra Peygamberimiz şöyle buyurdu: “Ben bu sureyi cinlere de okumuştum, onların sureye karşı tepkileri sizinkinden daha güzel olmuştu. Çünkü “Febieyyi alâi rabbiküme tükezzibân “O halde Rabbinizin nimetlerinden hangi birini inkâr edebilirsiniz?” ayetini her okuyuşumda “Ey Rabbimiz, senin hiç-bir nimetini inkar etmeyiz, hamdolsun sana” demişlerdi.”243

Bir gün de Alkame (radıyallâhu anh), İbn Mesud hazretlerine “Sizden herhangi biriniz, Efendimizin cinlerle görüştüğü günde O’na refakat etti mi?” diye sormuştu. İbn Mesud (radıyallâhu anh) “Hayır” dedi. “Bizden hiç kimse O’na refakat etmedi. Ancak bir gece O’nunla beraberdik. Bir ara O’nu kaybettik. Kendisini vadi-lerde ve dağ yollarında aradık. Bulamayınca kaçırılmış olmasın-dan endişe ettik. Çok kötü bir gece geçirdik. Sabah olunca baktık ki Hira tarafından geliyor. “Ya Resûlallah! Biz seni kaybettik, çok aradık, bulamadık. Çok kötü de bir gece geçirdik.” dedik. O: “Bana cinlerin davetçisi geldi. Beraber gittik. Onlara Kur’ân oku-dum.” buyurdu. Sonra bizi götürerek cinlerin izlerini, ateşlerinin kalıntılarını gösterdi...”244

Bir başka defasında da yine İbn Mesud hazretleri şu vakayı anlatmıştır: “Efendimiz elimden tuttu, beni dağların arka tarafı-na götürdü. Bulunduğumuz yer tepelerin çok gerisinde kalmıştı. Efendimiz, etrafıma bir çizgi çizerek, “Bunun içinde dur ve ben 243

Kutub, Tefsir, bak.244

Müslim, Salât, 150; Ebu Davud, Taharet, 42.

C i n l e r

103

gelinceye kadar ayrılma.” dedi ve uzaklaştı. Zayıf bir rivayet de, şöyledir: “Ben dağlardan aşağıya koşuyor gibi, birçok karaltı-nın Efendimizin etrafında hızla bir hale meydana getirdiğini gördüm. Bir aralık “Acaba Allah Resûlü, Havazin’in hücumuna mı uğradı? Hiç olmazsa kılıcımı çekip onlarla savaşayım.” diye düşündüm. Fakat O’nun bana yerimden ayrılmamamı söyledi-ğinden ötürü yerimde kaldım. Şafak sökünceye kadar da orada bekledim. Etrafta gürültüler, tarrakalar oluyordu.. Sanki ben başka bir âlemde gibiydim. Efendimiz geri geldiğinde beni dim-dik ayakta gördü ve ‘Hâlâ bekliyor musun?’ buyurdu. Ben de: ‘Ya Rasulallah, üç ay daha beklemem gerekseydi senin için yine beklerdim.’ deyince ‘Eğer bir lahza yerinden ayrılsaydın kıyame-te kadar bir daha beni bulamazdın.’ buyurdu.”245

Yine İbn Mesud Hazretleri, Medine’de cereyan eden bir başka olayı da şöyle nakleder: “Ashab-ı Suffa olarak bizler mescidin suffasında, halk tarafından yemeğe götürülmeyi bekliyorduk. Ben evrad u ezkarla meşgul olduğum için, herkes götürülmüş, ben unutulmuştum. Allah Resûlü, yanımdan geçerken beni gördü ve “Kimsin sen?” dedi. Ben de “İbni Mesud, Ya Rasulallah” dedim. “Gel benimle, galiba seni unuttular.” dedi ve beni aldı, Ümmü Seleme’nin evine götürdü. Kapıya varınca bana: “Burada bekle, varsa sana bir şeyler hazırlayayım.” dedi. Bir hayli zaman geçmiş olmasına rağmen dışarıya çıkmadı. Neden sonra hiz-metçi bir kadın! “Resûlü Ekrem evde bir şey bulamadı ve senin tekrar mescide gitmeni istedi.” emrini getirince, ben de dönüp mescide geldim. Tam evrad u ezkara yeniden başlamıştım ki, bir sahabi gelip, Allah Resûlünün, tekrar beni istediğini haber verdi. Yanına girdiğimde Efendimiz, elindeki hurma salkımı ile göğsüme dokunarak: “Bu gece benimle beraber geleceksin.” dedi. Beraberce Medine’nin “Baki-i Ğargad” adlı mezarlığına gittik. Bana “Sen burada kal.” deyip uzaklaştı. O anda yine karal-tıların sağdan-soldan Efendimizin etrafını sardığını gördüm. 245

İbn Kesir, Tefsir, 7/274-285.


104

Başları sanki bulutlarla bütünleşmiş uzun boylu, beyaz elbiseler içindeki bu siyah varlıklar, adeta heyulalar gibi gözlerimin önün-den geçiyordu. Efendimiz sabaha kadar, etrafını saran bu garib mahluklara Kur’ân okudu. Sonra da yanıma geldi ve Medine’ye döndük.”246

Bu tür hadiseler, Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in peygam-berlik hayatı boyunca birçok defa cereyan etmişti. Hatta Ebu Nuaym vahyin başlamasıyla, Efendimizin Taif’e gidip tebliğ ve irşadda bulunduğunu, oradaki insanların kabul etmemesiy-le Efendimizin mahzun ve mükedder olarak geri döndüğünü haber verdikten sonra, Allah Resûlünün istirahat için bir yerde oturduğunu ve bir anda etrafının karartılarla sarıldığını haber vermektedir. Ebu Nuaym’a göre bunlar, sayıları üç yüz kadar olan bir cin taifesiydi ve Efendimize biat için gelmişlerdi. Sanki beşer, Allah Resûlü’ne kapılarını kapatınca, Allah (celle celâluhû), melekût âleminin kapılarını ona açıyor ve başka taifelerle onu teselli ediyordu.247

Tam bir netlik ve kesinlik içerisinde bizim bilgi alanımıza çok girmeseler de, zikredilen rivayetlerden Efendimizin cinlerle bir-den fazla görüştüğü, onlara Kur’ân okuyup tebliğde bulunduğu; böylelikle de onlara peygamberlik vazifesini ifa ettiği anlaşılmak-tadır.

CİN SAHABİLER

Peygamber Efendimizi sağlığında görüp O’na iman etmiş, bir defa da olsa sohbetini dinlemiş ve Müslüman olarak ölmüş olanlara “arkadaş” manasına sahabi denmektedir. İslami ter-minolojide Efendimizi görmüş, sohbetini dinlemiş, iman etmiş ve o hâl üzere ölmüş cinler de sahabi kabul edilmiş, bu noktada insanlarla aralarında herhangi bir fark gözetilmemiştir.248

246 İbn Kesir, Tefsir, 7/283.

247 Kurtubi, Tefsir, 16/210, 211.

248 Gülen, a.g.e. 2/350.

C i n l e r

105

Cin suresinde geçen ve Efendimizi dinlemeye geldikleri ifade edilen cinler, Allah Resûlü’nün gidip kendilerine tebliğde bulun-duğu cinler ve mescidde veya başka bir yerde Efendimizi din-leyen, iman eden ve Müslüman olarak ölen cinler, sahabi olma şerefine ermiş, Allah’ın salih kullarıdırlar.

Bazı müfessirler, “Cinlerden bir grubu Sana yönelttiğimiz-de..”249 ayetinde anlatılan cinleri isim isim saymış ve onların, cin taifesinin en büyük sahabileri olduklarını söylemişlerdir. Kurtubi, tefsirinde şöyle bir olaydan bahseder:

Ömer bin Abdülaziz, bir gün kırda dolaşırken ölü bir yılan görür. Atından iner ve mendiline sararak o ölüyü toprağa defne-der. (İhtimal Ömer bin Abdülaziz, o ölü yılanın bir cin olduğunu keşfetmişti.) O esnada etraftan bir ses: “Saraka öldü, Saraka öldü..” diye etrafı çınlatır. Ömer b. Abdülaziz bu sesin sahibinin kim olduğunu sorduğunda sesin sahibi “Bir zaman cinlerden bir topluluğu, Kur’ân’ı dinlemek üzere Sana yöneltmiştik...” ayetin-de anlatılan cinlerden biri olduğunu söyler ve sözlerini şöyle sür-dürür: “O gün Allah Resûlünü dinleyip kavmine “uyarıcı” olarak dönenlerden hayatta sadece Saraka ile ben kalmıştım. Bugün kâfirlerle harbederken, Saraka da şehid oldu. Şu anda, sadece ben varım.. sana müjdeler olsun ey mü’minlerin emiri! Zira biz Allah Rasulünün huzurunda iken, bir aralık dönüp: “Sizlerden Saraka, bir yerde şehid olacak. Onu ümmetimin en hayırlıların-dan biri kefenleyip defnedecek.” buyurdular. İşte o haber bugün aynen cereyan etti. Ne mutlu sana ki, sen O’nun müjdelediği o hayırlı insansın!”250

İNSANLARIN KONTROLÜNE GİRMELERİ

İnsanlarla cinler arasında hayat ve fikir bakımından ben-zerlikler; zaman ve mekân buudları bakımından ise farklılıklar vardır. Onlar, mahiyetleri muktezasınca, uzun mesafeleri kısa 249

Ahkaf, 46/29.250

Kurtubi, Tefsir, 16/214.


106

zamanda katetme, kapalı yerlere girme gibi insanın yapamadığı

şeylere mazhardırlar. Onların mazhar olup, insanların yapama-

dığı bu gibi hususlarda onları kullanma mevzuu ise eskiden beri

insan zihnini meşgul edegelmiştir.

Cinlerin, insanların kontrolüne girmeleri, böylelikle onlardan

faydalanma hususunu birkaç alt başlık altında inceleyeceğiz.

HZ. SÜLEYMAN ALEYHİSSELAM

Cinlerden faydalanma deyince ilk akla gelen kişi Hz. Süleyman

aleyhisselamdır.

Süleyman aleyhisselam, kuşlarla konuşur, karıncaların konuş-

malarını anlar, emrine verilen rüzgarı istediği tarafa yönlendirir-

di. Cinlere de hâkim idi. Bütün bunlara mazhar bir peygamberdi.

Peygamberlere ait bütün özelliklerin yanında, duası kabul olmuş,

gelmiş gelecek hiç kimseye nasip olmayacak bir dünya hakimiye-

ti kendisine bahşedilmişti.

Fethullah Gülen Hocaefendi, onun cinlerle olan münasebeti

ile alâkalı olarak şu bilgileri verir: “Her nebi, Cenab-ı Hakk’ın

isimlerinden birine, diğer esmaya nisbeten azam derecede maz-

hardır. Diğer bir ifade ile, her nebi kendi isminin mazharıdır.

Muhyiddin İbni Arabi’nin dediği gibi, “Süleyman” isminde, “şeha-

det ve gayb âleminde saltanat sürme, görünen ve görünmeyen

âlemlerin emrine musahhar kılınması..” manaları vardır. İşte bu

isme mazhariyeti sebebiyledir ki Hz. Süleyman’a, Cenab-ı Hakk

tarafından her iki aleme hükmetme yetkisi verilmişti. O, bir eli

hep şehadet âleminde, diğer eli de gayb âleminde iş görüyordu.

Yani o, -Allah’ın izniyle- her iki âlemde de tasarrufta bulunuyor-

du. Yanındaki insanlarla konuştuğu gibi, gaybın sekeneleri ile de

konuşup görüşebiliyordu. Bu durum, diğer peygamberlerde de

mucize kabilinden yer yer söz konusu olsa da Hz. Süleyman’ın

C i n l e r

107

günlük yaşantısı âdeta hep böyle devam ediyordu. O, istediği her

şeyi cinlere yaptırabiliyordu.251

Hz. Süleyman’ın cinlerle olan münasebetini anlatan ayetler

şunlardır: “Süleyman’ın emrine de rüzgarı verdik. Onun sabah

gidişi bir aylık mesafe, akşam dönüşü de bir aylık mesafe idi.

Onun istifadesi için, erimiş bakırı kaynağından sel gibi akıttık.

Rabbinin izniyle cinlerden bir kısmı, onun önünde çalışırlardı.

Onlardan kim emrimizden sapsa, onu zelil ve perişan eden bir

azap tattırırdık. O cinler ona kaleler, heykeller, havuz büyük-

lüğünde çanak ve leğenler, sabit kazanlar gibi istediği şeyleri

yaparlardı. Ey Davud hanedanı! Şükür gayreti içinde olun.

Kullarımdan gereği gibi şükredenler çok azdır. Süleyman’ın

ölüm fermanını çıkarmamızdan sonra, cinler ve çevresindeki-

ler onun öldüğünü, ancak dayandığı asasını bir ağaç kurdunun

yemesi sonucunda, kendisinin yere yıkılmasından sonra anla-

yabildiler. O, yere düşünce cinler kesin olarak anladılar ki şayet

gaybı bilmiş olsalardı kendilerini zelil ve perişan eden angarya

işlerde devam edip gitmezlerdi.”252

Başka bir ayette de “Onun (Süleyman) için denize dalan ve

bundan başka işler yapan bazı şeytanları da emrine vermiştik.

Onlar, bundan başka işler de yapıyorlardı. Hepsini de gözeten

bizdik.”253 denmektedir.

Cenab-ı Hakk, bazı cinleri Hz. Süleyman’ın emrine vermiş,

ona, onları istediği gibi kullanmasına müsaade etmiştir. Öyle

anlaşılıyor ki gelecekte, çok geniş çapta ve ileri seviyede onlardan

istifade yolları açılacaktır. O yolu bulabilen herkesin, bu taife-

den istifadesi mümkün olabilecektir. Yeter ki, onların şerrinden

korunup, oyuncağı olunmasın.254

251 Gülen, a.g.e. 359.

252 Sebe, 34/12-14.

253 Enbiya, 21/82.

254 Gülen, a.g.e. 2/360.


108

CİNLERİ OLAN BİR ZATLA YAPILAN BİR KISA SÖYLEŞİ

Yakınım sayılabilecek bir bayan, cinlerin tasallutuna maruz

kalmıştı. Bulunduğu yere yakın bir yerde yaşayan, cinleri kontro-

lünde tutan dindar, ehl-i tarik bir zat, bu bayanın şifaya mazhar

olmasına vesile olmuştu. Gerçekten de o zatın okuması, kendine

göre bazı işler yapması ile o yakınım, eski garip hâl ve konuşma-

larından vazgeçti ve düzeldi. O zatı, bulunduğu yere götürürken

bir saat kadar beraber olma, ona bazı sorular sorma imkânı

oldu. Bu şahıs, katiyyen bu işi kötüye kullanan kötü niyetli cinci

kelimesinin çağrıştırdığı insanlardan değildir. Benim sorduğum,

onun da bazen üstü kapalı söylediği hususlar şunlardır.

Soru- Cinleri görebiliyor musunuz?

Cevap- Onları, devamlı etrafımda görüyorum. (Onları nasıl

gördüğünü söylemedi, ben de sormadım.)

Soru- Onlarla olan münasebetlerinizde bazen farklı konuş-

ma veya davranışlarınız olmuyor mu? Ve bunlar başkaları

tarafından yanlış anlaşılmıyor mu?

Cevap- Bazen olabiliyor. İnsanlar sizi kendi kendinize konu-

şuyor zannediyorlar, ama siz aslında onlarla konuşuyorsunuz.

Genelde kısık sesle konuştuğunuz için çok problem olmuyor.

Soru- Bu işe, merak sardığınızdan ötürü mü başladınız?

Cevap- Hayır, ben hiç merak etmedim. Dedem, bu işi yapı-

yordu. Bana kendisinden sonra bu işi benim yapmamı vasiyet,

aslında biraz da mecbur etti.

Soru- Bu cinler, gerçekten de kötü amaçlarla kullanılabilir

mi?

Cevap- Evet, fakat ben hiç yapmadım. Sadece bir defasında,

bizim kasabada dinsiz bir hâkim vardı. İslam aleyhinde devam-

lı konuşuyordu. Ona bu işi yapmamasını defalarca söyledim.

Cinlere inanmıyordu, beni de dinlemedi. Ona, “Bak, senin dilini

C i n l e r

109

bağlarım, bir daha konuşamazsın.” dedim. Umursamadı, bunun-

la da kalmayıp saygısızca ileri geri konuştu. Yine İslam aleyhine

konuşacağı bir programda mikrofonun karşısına geçince, ağzın-

dan bir kelime bile çıkaramadı. Ne kadar kendini zorladıysa

beceremedi. Aynı günün akşamında evde yemek yerken, kapı

çalındı. Baktım o zat, geldi, ağladı, özür diledi, bir daha yapma-

yacağına dair söz verdi, tevbe etti. Ben de ağzındaki düğümü

çözdüm.

Soru- Bazen sizi de rahatsız ediyorlar mı?

Cevap- Evet, mesela sizin akraba ile uğraşırken, bize karışma

der gibi beni rahatsız ettiler. İşleri bozulduğu için, bozanı rahat-

sız ederler.

Soru- Siz isteseniz, bu işi artık yapmayabilir misiniz?

Cevap- Yok. Bir defa başladınız mı artık ölene kadar bıraka-

mazsınız.

Soru- Dedenizin bazı hatıraları var mı?

Cevap- Dedem, tarlaya çalışmaya gidermiş. Tabii su testisi

yanında. Suyu bitince “Keşke şu testi dolsa” dermiş. Arkasını

dönüp tekrar baktığında testinin suyla dolu olduğunu görür-

müş.

Soru- Hz. Süleyman (aleyhisselam) gibi, onları kullanma imkâ-

nı yok mu?

Cevap- Var tabii ki. Olabilir. Dedemler, bir defasında harmanı

onlara kaldırtmışlar. Cinler, seneye bu işi yine bize yaptıracak

diye, tarlayı zamanından önce harmanlamış, bütün ekini berbat

etmişler.

Soru- Bu işi kötüye kullananlar olabilir mi?

Cevap- Tabii ki. Yakın köyde oturan birisi vardı. Bu işi, büyü

işlerinde kullanırdı. Kaç defa kendisini ikaz ettim. Vazgeçmedi.

Yaptığı kötülükler kendi kızına isabet etti. Kızın karnı şişti, feci

şekilde vefat etti.


110

Soru- Bu varlıkların, bazı gizli istihbarat örgütleri tara-

fından kullanıldıklarını duyuyoruz. Bunların aslı var mıdır?

Mesela bir dosyayı bir yerden başka bir yere taşıyabilirler mi?

Cevap- Evet mümkündür. Dediklerini yapabilirler.

Soru- Bu işi başkalarına tavsiye ediyor musunuz?

Cevap- Katiyyen tavsiye etmiyorum. Hiç bulaşmasınlar.

İNSANLARA MUSALLAT OLMALARI

Eskiden olduğu gibi günümüzde de, cinler, insanlara musallat

olabilmekte, onları kendi kontrolleri altına alabilmektedirler. Bu,

genelde iki şekilde olmaktadır. Birincisi, insanın kendi maddi ve

manevi hayatına dikkat etmemesi neticesinde, cinlerin müdahe-

lesine açık hale gelmesi, onların baskı ve yönlendirmesi altına

girmesi şeklinde oluşur. İnsanın maddi hayatı derken, daha

ziyade onun dış temizliğini kastediyoruz. İdrara dikkat edilme-

yip üst başa sıçraması, tırnakların geceleyin kesilmesi, kesilen

tırnakların toplanmayıp dağınık olarak bulunması ve oralarda

yaşanması, ekmek kırıntıları üzerinde gezinilmesi, gusül abdesti

ve bayanların kendilerine has durumlarında temizliğe dikkat

etmemeleri gibi hususlar, ayrıca küle basılması, sıcak suyun

tuvalet veya lavabo gibi yerlere dökülmesi... gibi şeyler, cinlerin

tasallutuna zemin hazırlayan hususlardır.

Ayrıca, Allah (celle celâluhû)’dan kopuk yaşamak, Efendimizin

sünnetinden uzak kalmak gibi manevi hayatta meydana gelen

boşluklar, cinlerin o boşlukları kullanarak insana musallat olma-

sına sebebiyet verebilir.

Böyle durumlarda kötü cinler, insanı kendi hakimiyeti altına

alır. İstediklerini ona yaptırırlar. Onların kontrolü altına girmiş

bir insan da, insaniyet seviyesinin altına düşer. Bu düşüşün

tezahürleri hâl ve hareketlerdeki değişiklikler, bakışların bulan-

ması, konuşmaların farklılaşması gibi pek çoktur. Dışarıdan

C i n l e r

111

bakıldığında deli gibidirler. Herhangi bir makuliyet ve normallik

artık onlarda bulunmaz.

Cinlerin insanlara musallat oldukları ikinci şık, onların birileri

tarafından insanlara yönlendirilmeleri şeklinde kendini gösterir.

Cinleri olan, onlara hâkim bulunan bazı insanlar vardır ki onlar,

kontrolleri altında tuttukları cinleri insanlara musallat edebilir,

o insanları, normal insanlık çizgisinin altına düşürebilirler. Bu

yapılan işin meşhur adı “sihir” veya “büyü”dür. Sihir vasıtasıyla

insanları delirtir, Kur’ân’ın ifadesiyle aralarında sevgi, saygı ve

alâkanın bulunduğu karı kocanın bile arasını bozabilirler.255

Bunlar oluyorsa, artık daha başka nelerin de olabileceği uzak ve

imkânsız görülmemelidir.

CİNNÎ ŞEYTANLAR

Cinlerden birisi olan şeytan, geçirdiği imtihanla ters-yüz

olmuş, içi dışına çıkmış, mahiyetinde bulunan çarpıklıklar orta-

ya dökülmüş tür. O, bu imtihan sürecinin hiçbir diliminde isteni-

leni ortaya koyamamış, kabiliyetlerini kötüye kullanarak sürekli

alçalmıştır. Neticede de bütün hayırlara kapanmış, özündeki

gelişmeye açık iyilik tohumlarını kurutmuş, birçok fena özelliğin

kendisinde toplanmasına müsaade etmiştir.

İşte bu şeytan, insanlardan ve cinlerden şerre açık, nefislerini

ıs laha kapatmış, vicdanlarını kirletmiş olanları kendine yar dımcı

ve yandaş edinir. Onları yaldızlı sözlerle kandırıp kendisine

meylettirir. Sonra da kendi uğursuz gayesi için kulla nır. Sıradan

insanların yanında Peygamberlere bile sataşır: “Böylece biz, her

Peygambere, insan ve cin şeytanlarını düşman yaptık. Bunlar

(aldatmak için) birbirle rine yaldızlı sözler fısıldarlar. Rabbin

dileseydi onu yapa mazlardı. Artık onları düzmekte oldukları

yalanlarıyla baş başa bırak. Ki ahirete inanmayanların kalbleri 255

Bakara, 2/102.


112

onların yaldızlı sözlerine kayıp kansın. Ondan hoşlansınlar ve

işledikleri suçları işlemeye devam edip dursunlar.”256

Ata, Mücahid, ve Katade gibi zatlar, İbn Abbas (radıyallâhu

anh)’ın şöyle dediğini söylerler: “Cinin de şeytanları vardır,

insanla rın da. Cin şeytanı mümini aldatamazsa insan şeytanına

gi der, onu mümine saldırtır.” Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem),

Ebu Zerr’e “Cin ve insan şeytanlarından Allah’a sığındın mı?”

diye sormuş. Ebu Zerr, “İnsandan da şeytan var mı?” diye sorun-

ca, Peygam ber Efendimiz: “Evet, onlar cin şeytanlarından daha

tehlikelidirler.”257 buyurmuştur.

Allah’ın, her Peygambere insan ve cin şeytanlarından düş-

manlar var etmesi, O’nun sosyal hayata koyduğu bir ka nunudur.

Hz. Musa’nın şeytanı Firavn, Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem)’in

şeytanı Ebu Cehil’dir. Her zaman aralığında her iyinin karşı sına

mutlaka bir kötü çıkmış, iyiye karşı elinden gelen düş manlığı

arkasına koymamış, şeytanlık yapıp durmaktan hiç usanmamış-

tır. Bu, Kainatın Yaratıcısının, kainata koyduğu bir İlâhî kanun-

dur.258

Nas suresinde, insanlardan olduğu gibi, cinlerden de şeytan-

lar olduğu anlatılır.259 Cinnî şeytanlardan maksadın, şeytanla

beraber onun amaçları doğrultusunda hareket ettiklerinden

ötürü şeytanlaşan, kabiliyetlerini onun gibi, insanları ve cinleri

çizgilerinden saptırmada kullanan cinler olduğu ve bunların şey-

tanla aynı kategoride ele alındıkları ifade edilmiştir.

CİNLERLE ALÂKALI BAZI SORULAR VE CEVAPLARI

Bu bölümde cinlerle alâkalı akla gelebilecek bazı sorulara

cevaplar aramaya çalışacağız. Soruların bir kısmı, daha önce 256

En’am, 6/112, 113.257

Nesai, İstiaze, 48; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/178-265.258

Ateş, Tefsir, 3/223.259

Nas, 114/6.

C i n l e r

113

işlenen konulardan olduğundan, onları anlatıldığı bölüme hava-

le ederek kısaca geçecek, hiç üzerinde durulmamış mevzuların

üzerinde ise daha uzunca durmaya gayret edeceğiz. Burada soru

şekline getirilmemiş bazı konuları önceki bölümlerde bulabilir-

siniz.

CİNLERİ NİÇİN GÖREMİYORUZ?

İnsanoğlunun gözlerine her şeyi görme kabiliyeti verilme-

miştir. Gördüğümüz su, buharlaşıp gözümüzün görme kapsamı

dışına çıkar. Bazen buharlaşan su zerrecikleri, “Bizi yok zannet-

meyin, görülmüyoruz ama kaybolmadık.” der gibi, damla olur

akarlar. Bazen gök tarlasındaki pamuk yığınları, yer aynasına kar

örtüsü olarak yansır. Hatta bazen buhar halinden çıkan su, daha

da kesafet kazanayım ve şekillenip görüneyim diye buz olur,

demirden de olsa kabını parçalar. Beynimizde planladığımız nice

görünmezler, dış âleme intikal edince görünür ve maddi vücut

kazanırlar

Röntgen ışınları ve büyük gezegenler gibi birçok varlığı da

özel cihazlar kullanarak ancak görebiliriz.

Cinler de bizim yaşadığımız hayat mertebesinden çok farklı

bir buudda yaşarlar. Kendi âlemlerinde bir vücutları, yaşama

standartları vardır; ama bu bizim yaşadığımız hayat seviyesin-

den farklı ve değişik olduğundan onları göremeyiz.

Cinler, insana kendilerine has keyfiyetleri ile görünmezler.

Fakat, cinlerin temessül etmeleri bölümünde arzedildiği gibi

kendi yaratılışları ile değil, ama bazen değişik şekillere bürünüp

insana gözükebilirler.

Onlar ise, Kur’ân’ın ifadesiyle bizi görmekte olup neler yaptı-

ğımıza da muttali olmaktadırlar. Kur’ân bu hususu: “...çünkü o

da, askerleri de sizin kendilerini göremeyeceğiniz yerlerden sizi


114

görürler...”260 diyerek anlatır. Ayette o diye bahsedilen şeytan-dır. Şeytan da ateşten yaratıldığı için cin grubuna mensuptur.

CİN ÇARPMASI NEDİR?

Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem), şeytanı anlatır-ken onun insanın damarlarında dolaşabileceğini ifade etmiş-tir.261 Şeytanın insanın içine nüfuz edebilmesi, Kadı Iyaz gibi bazı âlimler tarafından hadiste geçen kelimelerin dış manalarıyla yorumlanmıştır. Bu böyle olabileceği gibi, şeytanın insana ves-vese vermesi, onu Hakk yolundan ayırma adına saptırması ve kandırması olarak da anlaşılabilir.

Değişik yorumlar yapılsa ve bizler nasıl cereyan ettiğini tam olarak bilemesek bile şeytan ve onun mensubu bulunduğu cin grubu, -şeytanla alâkalı bahiste de ifade edildiği gibi- insana nüfuz ediyor, içine giriyor, ona müdahele ediyor demektir. Bu nüfuz ve müdahale etme genelde insanın manevi hayatına, o hayatı tahrip eksenli olur. Manevi hayatında tahribat yaşayan bir insanda psikolojik rahatsızlıklar, moral bozuklukları, panik atak cinsinden dış tezahürler olabilir. Dünyadan zevk almama, yaşa-manın değerlerini kaybetme, normal hareketlerde yavaşlama gibi davranış bozuklukları kendini gösterebilir. Hatta cinlerin baskısıyla fevkalâde garip, bazen gülünç, bazen de dıştaki insanı ağlatacak kadar acı davranış ve sözler, bu tür insanlardan sâdır olabilir. Fakat bütün bunlara şeytan çarpması denmiyor. Daha doğrusu cin çarpması denilince daha ziyade ağızda, yüzde vesair azalarda kaymalar, dış görüntüde bozulmalar gibi hususlar akla gelmektedir.

Kanaatimiz; ağzı-yüzü bozulan, görüntülerinde kaymalar olan insanlara şeytan çarpmış nazarıyla bakmanın uygun olma-dığıdır. İnsan için gayb hükmünde olan, başka bir hayat çiz-gisinin sakinlerinin, bizim hayat seviyemizdeki müdahaleleri 260

A’raf, 7/27.261

Buhari, Bed’ül- Halk, 11; Edeb, 121; İtikaf, 11, 12; Müslim, Selam, 23, 24.

C i n l e r

115

dıştan ziyade içe dönük, maddi hayattan ziyade manevi hayata yöneliktir.

FAİZ YİYENLERİN ŞEYTAN ÇARPMIŞ GİBİ İFADE EDEN AYETİ NASIL ANLAMALIYIZ?

Faiz yiyenlerin durumunu ifade eden ayette Yüce Allah: “Faiz

yiyenler tıpkı şeytanın çarptığı kimsenin uykudan kalkışı gibi

kalkarlar. Bu, onların “Alışveriş de faiz gibidir.” demelerinden-

dir. Halbuki Allah alışverişi mübah, faizi ise haram kılmıştır. Her

kime Rabbinden bir talimat gelir, o da faizden vazgeçerse, daha

önce yaptığı muamele kendisi için geçerlidir, hakkındaki hüküm

de Allah’a aittir.”262 buyurur.

Faiz, sözlük anlamıyla ziyadelenmek, fazlalanmak manasına

mastar olup, “artık değer”in adıdır. Dinî literatürde, “karşılıklı

faydaya yönelik bir sözleşmede karşılıksız kalan herhangi bir

fazlalık” demektir. Faiz, bir muamelede, hem karşılık maksa-

dıyla, hem de karşılıksız suretinde kendini gösteren bir yalan-

cılık, bir çelişkidir. Bundan dolayı bir karşılık gözetme maksadı

olmayınca faiz tasavvur olunamaz. Cinsi ve ölçüsü bir olan şeyler

birbirleriyle değiştirildiği zaman ikisi arasında fiyat farkından

dolayı bir fazlalık meydana geleceğinden o vakit bir değer artışı

gerçekleşir.263

“Faiz yiyenler” yani faizcilik yapan ve böylece servet elde

ediyoruz diye muhtaçların kazançlarını ellerinden alan ve üreti-

min hedefini kamu yararından kişi çıkarlarına doğru kaydıran,

gerçekte ise üretimden ziyade tüketime hizmet eden, velhâsıl

hayır yoluna infak amacının tamamen zıddına gidenler, saradan,

cinnetten kalkamazlar, ancak kıyamet gününde şeytan çarpmış

saralı veya deli gibi perişanlık içinde kalkarlar. Esasen dokunmak

demek olan “mess” Arap dilinde “delirmek” anlamına da gelir, 262

Bakara, 2/175.263

Elmalı, Tefsir, üstteki ayetin tefsiri.


116

mecnuna ve saralıya “memsus” yani dokunulmuş, çarpılmış denilir. Bunlara, anlaşılmaz gizli sebeplerden ileri gelen fena hastalıklar olduğu için cinlere ve şeytana nisbet edilerek “cin tutmuş”, “şeytan çarpmış” denilegeldiği de herkesçe bilinen bir şeydir. Bunların böylece şeytana nisbet edilmesi hakikat mi, mecaz mı olduğu meselesi ayrıca tartışma konusu yapılmış ise de, burada asıl mana aşikârdır ki, fenalığın dehşetini ve gizli sebeplere dayandığını göstermektir. Bunlar faiz ile emek ve iş sahiplerinin çalışmalarının ürünü olan şeyi alıp, onunla geçin-diklerinden tembellik içinde yatar, rahat ve hızlı bir şekilde uyanamazlar, hemen kalkamazlar; pekçoğu yataklarında şeytan çarpmış gibi saatlerce gerinerek, ağzını, yüzünü buruşturarak, sendeleye sendeleye kalkarlar. Bütün hayatları faiz düşüncesi ile ve onun dedikodusu ile geçer, düştükleri zaman da bellerini doğrultamazlar. Fakat asıl mesele bu değil, bunlar karınlarını ribâ ile doldurduklarından dolayı bir hadis-i şerifte de beyan buyurulduğu üzere, kabirlerinden kalkarken genellikle saralı veya deli halinde kalkacaklar ve bu hal onların belirgin özellikleri olacaktır. Miraç gecesinde Resûlullah, faizcileri bu ayetin tasvir ettiği şekilde görmüş, “Bunlar kimdir?” diye sorduğu zaman da Hz. Cebrail bu ayeti okumuştur.264

CİNLER GELECEKTEN HABER VEREBİLİRLER Mİ?

Cinler gelecekten haber veremezler. Henüz olmamış hadisele-ri cinler de dahil hiç kimsenin bilmesi mümkün değildir. Olmuş olacak her şeyi bilen, olmuş ve olacak her şeyin yaratıcısı Yüce Allah’tır. “Yaratan hiç yarattığını bilmez mi?”265

Kur’ân, onların geleceği bilemediklerini ifade ederken, onların Süleyman (aleyhisselam)’la olan münasebetleri içerisindeki bir hadi-seyi tablolaştırır: “Süleyman’ın ölüm fermanını çıkarmamızdan sonra, cinler ve çevresindekiler onun öldüğünü, ancak dayandığı 264

Elmalı, Tefsir, aynı yer.265

Mülk, 67/14.

C i n l e r

117

asâsını bir ağaç kurdunun yemesi sonucunda, kendisinin yere

yıkılmasından sonra anlayabildiler. O, yere düşünce cinler kesin

olarak anladılar ki şayet gaybı bilmiş olsalardı kendilerini zelil ve

perişan eden angarya işlerde devam edip gitmezlerdi.”266

Süleyman (aleyhisselam) cinleri kendi emrinde kullanabiliyor,

onlara geniş havuzlar, büyük binalar yaptırtabiliyordu. Bir defa-

sında yine onları bir bina yapımında istihdam ederken, asasına

dayanmış vaziyette onları gözlüyordu. Cinler de o gözetliyor

diye fütursuz çalışıyorlardı. Hz. Süleyman o haliyle vefat etmişti.

Ölmüştü; ama dışardan bakınca hala asasına dayanmış birisi

olarak gözüküyordu. Etrafındakiler onun vefat ettiğini ilk başta

anlayamadılar. Cinler hala işlerini gevşetmeden çalışıyorlardı.

Neden sonra, bir ağaç kurdu dayandığı asasını yiyip Süleyman

(aleyhisselam) düşünce onun vefat ettiğini anladılar. Yukarıdaki

ayette Cenab-ı Hakk, bu hadiseyi anlatıp, cinlerin gaybi bileme-

diklerini mukni bir tonla ifade eder.

Ayette “gayb” kelimesi geçtiği için, bu kelime üzerinde kısa-

ca durmakta fayda görüyoruz. Gayb, insanoğlunun nazarında

kayıp hükmünde olan şey demektir ve sadece “geleceği” değil,

“geçmişi” de “şu anı” da kapsar. Şu anda cereyan eden birçok

hadise vardır ve bunlar bizim gözlerimiz önünde olmadığı için

bizim nazarımızda gayb hükmündedir. Olduğundan bile habe-

rimiz yoktur. Mazi için de aynı şeyler söylenebilir. Asırlardan

beri cereyan etmiş dünya kadar hadise, o hadiseleri görmemiş

insanlar için gaybdır.

“Güneşin gözden gizlenmesine “gayb” denir. İnsanın ilmin-

den kaybolma manasına da kullanılır. Allah’ın ilmine gelince

O’nun ilminden hiçbir şey gizlenemez, kaybolamaz. Ayrıca, duyu

organları havas ve aklen algılanamayan, peygamberlerin verdik-

leri malumatla ancak bilinebilen hususlardır.”267 266

Sebe’, 34/14.267

Mufredat, Ragıb, ğ-y-b mad.


118

Burada işin içine cinler girer. Onlar uzun süre yaşadıkları,

insan için çok uzun olan mesafeleri çok kısa zamanda katettikleri

için, şahit oldukları geçmişe ait hadiseleri ve şu anda cereyan

ediyor olan olayları bilebilir ve irtibatta bulundukları insanlara

haber verebilirler.

CİNCİ HOCA DENİLEN İNSANLAR KİMLERDİR?

Bilindiği gibi hocalık, en başta Peygamber Efendimiz (sallal-

lahu aleyhi vesellem) tarafından temsil edilmiş yüksek bir payedir.

Günümüzde ise bu kelime, yerli yersiz sıkça kullanılmaktadır.

Dini bilen, yaşayan ve başkalarının da yaşaması için çalışan

insanlara özel olan bu kelime, cin işleriyle uğraşan insanlara da

nispet edilmektedir. Dinî literatürde “cinci hoca” diye bir tanım

yoktur, olamaz da. Hocalık öyle yüksek bir makamdır ki, o maka-

mı hakkıyla temsil edenler bile kendilerini o makama layık gör-

mez, kendilerini anlatırken isimlerinin sağ tarafına hoca kelime-

sini getirerek kendilerini tanıtmazlar. Başında Peygamber efen-

dimizin bulunduğu hocalık müessesi öyle yüksek bir mertebedir

ki hoca kelimesini kullanarak alay etmek, “örneğin hocalar çok

yer” diyerek o makamı tahkir edip küçültmek, kişinin niyetine

bağlı olarak o kişiyi dinen tehlikeli bir duruma bile düşürebilir.

Bu verilen kısa bilgiden hareketle, cinleri olan, iyi veya kötü

niyetle onları kullanan insanlara hoca denilemeyeceği açık hale

gelmiş oluyor. Doğru dürüst Kur’ân’ı bile okuyamayan, namazla

bile olsun Yüce Yaratıcı ile arasında bir bağ kuramayan, ama

bunların yanında cinleri olan, onları hayırda veya şerde kulla-

nan insanlara katiyyen hoca denilemez. Hele bazıları gibi bu

işi kazanç vesilesi yapan, kendisine gelen insanlardan yüksek

meblağlar alarak onların işlerini görmeye çalışan, bu arada ken-

disine hoca havasını verdirtmeye çalışan insanlar, Allah katında

büyük bir vebaldedirler. O yüksek makamı suiistimal ettikleri

için günaha girmekte, dünya adına kazanıyor gibi gözükürken,

C i n l e r

119

ahiret hesabına çok mesuliyetli bir kaybetme şeridinde dolaş-maktadırlar.

Ancak, öyle insanlar da vardır ki, bunlar hem gerçekten hoca, yani bildiğini hayatına tatbik eden, başkalarının da ahiretleri-nin kurtulmasına çalışan, samimi insanlar olmanın yanında bir şekilde cinlerle de irtibatlı olup onları hayır işinde kullananlar vardır. İnsanlara yardımcı olma niyetiyle cinleri kullanan bu insanlara da aslında cinci hoca demektense, cinleri olan hoca demek daha uygun ve sağlıklı bir yaklaşım olsa gerektir.

CİNLERLE EVLENMENİN ASLI VAR MI?

İnsanlar arasında tereddüde ve yanılmaya sebep olan husus-lardan biri, insanların cinlerle evlenmeleri hususudur. Ne Kur’ân-ı Kerim’de, ne de hadislerde bu konu ile alâkalı herhangi bir bilgi ve rivayet vardır. Cinlerle bir şekilde irtibatı olanlar, genelde hayal ile hakikatı birbirine karıştırmış; ya cinlerle teması öyleymiş gibi algılama veya daha da kötüsü meşhur olma gibi zaafiyetlerden dolayı bu işi yaptığını iddia edenler çıkmıştır.

İnsanın fizyolojik ve biyolojik yapısı ile cinlerin kendilerine özgü yapıları böyle bir birlikteliğe imkân tanımamakta; yaşanı-lan değişik hayat mertebeleri, farklı âlemler ve boyutlar, bu iki varlığın evlenmelerine müsaade etmemektedir.

Gördüklerini iddia edenler, muhtemelen, öyle bir algılama neticesinde bunları söylemektedirler. Zihinsel rahatsızlık içe-risinde bulunan birisinin, maruz kaldığı bir çeşit şizofrenin de tesiriyle halüsinasyon görmesi ve/veya hissetmesidir denilebilir. Bir kötü cin, kendi kontrolüne aldığı veya almak istediği insa-na açık saçık bir insan suretinde görünüyor, kişinin şehvetini artırıyor olabilir. O insan da maruz kaldığı bu hali, gerçekmiş gibi algılıyorsa yaşadığı hayali, hakikatmiş gibi ifade edebilir. Normal insanların rüyalarında gördükleri buna benzer durum-ları, bu tür insanlar da cinlerin tasallutu neticesinde görebilir, hissettiklerinin hayalden ibaret olduğunu idrâk edemeyebilir.


120

Bu yaşadıklarını başka insanlara anlattıklarında, insanlar ya onların deli olduğuna veya halüsinasyon gördüklerine ihtimal verir. Modern tıbbın kabul edemeyeceği bu hususa inananlar, bu söylenilenleri gerçekmiş gibi değerlendirenlerdir.

CİNLER İNSANA ZARAR VEREBİLİRLER Mİ? NİÇİN?

Cinler, insanlarla dünyayı paylaştıkları, aynı mekânlarda yaşadıkları için, onları tanıyabilir; onların durumlarına muttali olabilir; kimin inançlı veya inançsız; kimin manen güçlü veya zayıf olduğunu bilebilirler. Cinlerden kâfir olanlar, Müslüman insanlara onların manen sıkıntı yaşadıkları günlerde, boşlukla-rından istifade ederek zarar vermeye çalışırlar.

Bu kötü cinlerin en büyük hedefleri Müslümanları imanların-dan uzaklaştırmak, onları da kendileri gibi yapmaktır.

SİHRİN CİNLERLE OLAN ALÂKASI NASILDIR?

Sözlük anlamıyla sihir, her ne olursa olsun sebebi gizli olan şey demektir. Bu manada, sebebi gizli olan ince şeyleri bilmek ve tanımak anlamındaki sihir küfür değildir. Dini literatürde ise sebebi gizli olmakla beraber, gerçeğin aksine algılanan yıldızcı-lık, şarlatanlık, hilekarlık yolunda cereyan eden herhangi bir şey demektir. Sihirde hakkı bâtıl, bâtılı hak, hayali hakikat göstermek de vardır. Sihir kelimesinin iyi manada kullanıldığı da olmuştur. Örneğin Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem) “Şüphesiz ki beyanda sihir vardır.” buyurmuştur. İnsanları aldatmak için olağanüstü ve/veya garip olaylardan istifade edilmeye kalkışıl-dığı ve bu suretle duygu ve düşüncelere etki edip dolandırıcılık yapılmaya çalışıldığı zaman bunlar da sihir özelliği kazanırlar. Bunun için imansızlık, ahlaksızlık ve aldatmak sihrin köküdür.

Sihrin çeşitleri olarak şunlar zikredilmiştir:

1- Gildaniler’in sihridir. Bunlar yıldızlara tapar ve işlerinin meydana gelmesinde yıldızların müessir olduğuna itikat eder-lerdi. Bedenlerde sihir ile meydana getirmek istedikleri hastalık,

C i n l e r

121

ölüm ve delirme gibi arazların, yıldızların tesiri ile vücut buldu-

ğuna inanırlardı, İbrahim (aleyhisselam) onların bu bâtıl inançları-

nın iptali için gönderilmiştir. Yıldızların insanlar üzerinde hiçbir

tesiri yoktur.

2- Vehim ve kuvvet sahiplerinin sihridir. İnsan ruhunun ter-

biye ve tasaffi edilmesi ile kuvvetlenmesi, tesir gücünün artması,

idrâk kabiliyetinin gelişmesi neticesinde irade ile dıştaki birta-

kım olayları etkileyecek dereceye geldiğine inanılır. Birtakım

kimseler, riyazat, rukye, muska, uzlet ve benzeri yollara başvu-

rarak, ruh ilminin bazı garip olayları ile uğraşırlar ki manyatiz-

ma, hipnotizma, fakirizm ve diğerleri bu cümledendir. Sihrin en

aldatıcı ve tehlikelisi budur. Ruhun bu derece güç kazanması,

ilâhî ihsan olmadan mümkün değildir.

3- Cinlerden yardım alarak yapılan sihirdir ki bizim konu-

muzla doğrudan alakası olan husustur. Kötü niyetli insanlar,

inançsız cinleri, insanlara musallat ederler. Cinler de onları zayıf

anlarında yakalar ve kontrolleri altına alırlar. Yapılan sihrin tesir

gücüne göre bazen -Allah korusun- delirmeye varıncaya kadar

insanlara çullanırlar. Değişik şekillerde onlara gözükür ve dedik-

lerini yaptırırlar. Karı kocanın bile aralarına girer, ayrılmalarına

sebep olurlar.

Sihir denilince daha ziyade bu üç çeşit sihir anlaşılmış, ayrıca

göz boyama, illüzyon, el çabukluğu, hokkabazlık denilen duyuları

aldatmaya yönelik sihirden; Firavun’un sihirbazları gibi aletleri

kullanarak ortaya konan sihirden; birtakım kimyasal maddeleri

ve ilaçları kullanarak yapılan sihirden; şarlatanlık, kerametten

ve kudretten dem vurarak telkinde bulunup duygu ve düşün-

celeri etkilemek suretiyle yapılanından; fitne, tezvirat, akla

hayale gelmeyen bozgunculuk, vasıtalı veya doğrudan tahrikler

ve aldatmalar ile yapılan sihir gibi daha birçok sihir çeşidinden

bahsedilmiştir.


122

Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem’e) de sihir yapmışlardır. Aişe Validemiz hadiseyi şöyle anlatır: “Lebid b. Asam adında Beni Zurayk Yahudilerinden biri, Resûlullah’a sihir yaptı. O kadar ki, Resûlullah hiç yapmadığı bir şeyi yapmış gibi algılıyordu. Hatta bir gün Resûlullah dua etti, tekrar tekrar dua etti ve sonra şöyle dedi; “Ey Aişe! Gördüm ki, Allah bana istediğimi verdi, iki adam geldiler, biri başım ucunda biri de ayaklarımın ucunda otur-du. Başımda oturan ayaklarımın ucunda oturana dedi ki, “Bu zatın hastalığı ne?” Öteki, “Bu zata sihir yapılmış.” dedi, beriki “Kim yapmış?” deyince, öteki “Lebid b. Asam” dedi, beriki “Ne ile yapmış?” diye sorunca, “Tarak, kıl ve hurma kabuğu” diye cevap verdi. Beriki “Onlar nerede?”; öteki, “Ziervan kuyusunda” dedi.” Bunun üzerine, Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem), Hz. Ali, Zübeyr, Talha ve Ammar (radıyallâhu anh) hazeratını kuyuya gön-derir. Onlar kuyunun suyunu çekerler, dibinden taşı kaldırır ve altından bir ipliği on bir düğümle düğümlenmiş olduğu halde bulur ve alırlar. Resûlullah’a (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e getirirler. Allah Teâlâ Muavvezeteyn surelerini indirir. Bu iki surede on bir ayet vardır, her bir düğüm çözülür. On birinci düğüm çözülünce Resûlullah’ın hastalığı tamamen iyileşir ve Resûlullah eski sıh-hatine kavuşur. 268

ŞEYTANIN DURUMU NEDİR?

Konunun detayını şeytan ile alâkalı yazılmış kitaplara havale edip, soruya kısaca cevap vermeye çalışacağız.

Şeytan, diğer adıyla İblis, ateşten yaratılmış olup cin sınıfına mensuptur. Meleklerle beraberken geçirdiği şiddetli imtihan sonrası çizgisini koruyamamış, emre itaatteki inceliği anlaya-mamış, Sonsuz Kudret Sahibi’ne karşı gelmiştir. Bununla da kalmamış, bahaneler ileri sürerek kendini müdafaaya kalkışmış, yaptığı üst üste yanlışlıklarla da kendi sonunu hazırlamıştır. Allah’ın huzurundan kovulmuş cennetten atılmış, neyi var neyi 268

Buhari, Bedü’l-halk, 11, Tıb, 47, 49; Müslim, Selam, 43; İbn Mace, Tıb, 45.

C i n l e r

123

yok kaybetmiştir. Onun bu hallere düşüşünde Hz. Âdem aleyhis-

selam bir imtihan unsuru olmadan öte bir mana taşımamasına

rağmen, o, ego eksenli düşüncesiyle bütün suçu ona atmış, yan-

lışlıklarının tümünü ondan bilmiş, bir anda ona ve niyeyse onun

nesline azılı bir düşman kesilivermiştir.

Şeytanın kaybetme süreci iki merhaleden oluşmaktadır.

Birincisi, aşırı enaniyetli ve akılcı olmasından kaynaklanan

emre karşı gelmesidir. Değişik saplantılara girmeden denileni

yapması gerekirken, Hz. Âdem’in önünde secdeye varmamış,

bunu gururuna yedirememiştir. İkincisi de sorgulanınca kendini

aşamaması, özür dileyeceğine hâlâ egosundan vazgeçememesi,

yalan- yanlış kıyaslamalara girmesidir. Peygamber Efendimiz:

“İlk kıyas yapan İblistir.”269 der. O, aklınca toprak ile ateşi

mukayese etmiş, ateşin topraktan üstün olduğu vehmine kapıla-

rak: “Ben senin çamurdan yarattığına secde eder miyim hiç! Şu

benden üstün yarattığını gördün mü?”270 demiştir. O, bu say-

gısızca ifadeleriyle “Benden fazla nesi var ki onu üstün yarattın?”

demek istiyor ve -hâşâ- Allah’a suçlamalarda bulunuyordu.

Şeytan, insana düşmanlığa kilitlenmiş, tüm fakülteleriyle onu

alaşağı etmek için hummalı bir uğraş içine girmiştir. Artık onun

bütün derdi, insanı, tabiatına ters bir hayata sürüklemektir.

Bundan ötürü de hayra tamamen kapanmış, iyilik adına büs-

bütün körelmiştir. İnkişaf ettirdiği kötü kabiliyetlerini de hep

insanın aleyhine kullanmaktadır.

İnsanın kazanma kuşağında kaybetmesine sebep olabilecek

en büyük sebeplerden biri şeytandır. Kapıldığı kısır döngüden

kurtulamayan, kaydığı yörüngesinde devamlı benlik soluklayan

şeytan, insanoğlunu konumundan alaşağı edebilmek için var

gücüyle çalışmaktadır. Bunun sebebi de insanın, onun kaybettiği 269

Darimi, Mukaddeme, 22.270

İsra, 17/62.


124

yerde kazanması, Rabbine iman edip, Rabbinin istediği doğrul-

tuda hareket ederek dünya-ahiret mutluluğuna yürümesidir.

Şeytan, teker teker şahıslarla uğraştığı gibi, cemiyetle de

uğraşır. İnsanların arasını açan bütün kötülükler ondan dır.

Kur’ân: “Ey inananlar! Şarap, kumar, dikili taşlar, şans okları,

şeytan işi birer pisliktir. Bunlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz.

Şeytan, içki ve kumar ile aranıza düşmanlık ve kin sokmak, sizi

Allah’ı anmaktan ve namazdan alıkoymak isti yor. Artık vazgeç-

tiniz değil mi?”271 buyurarak şeytanın bu yanına işaret eder.

İçki ve kumar, hem ferdi ve hem de top lumu yiyip bitiren mik-

roplardandır. Bu illetlere müptela olan fert, tiryakiliği nispetinde

huzursuz ve huysuzdur. Şahsiyeti çöküktür. Etrafındaki insan-

ların da huzurunu kaçırmış, bü yük ihtimalle aile hayatını da

bitirmiştir. Böyle tiplerin ülkeye yararlı birer uzuv haline gelme

ihtimalleri ise yok gibidir.

Hâsılı, insanın başı şeytanla derttedir. O, dünyaya yeni gelen

bebeğe dürter. Gözleri hayata yeni yeni açılmaya başlayan

gence günahları süsler. İnsanın uyanıkken peşini bırakmadığı

gibi uykusunda da rüyalarına müdahale imkânı arar. İbadet

es nasında insana sokularak konsantresini bozma yolları araş-

tırır. Hayatın en özel ve mahrem dilimlerine parmağını sokar.

Vefatı anında ona yaklaşarak, ahiretini berbat etmeye çalışır.

Çok hilekâr, aşırı sinsi, koyu yalancı ve insanın en büyük düş-

manıdır.

Şeytana ait özellikleri şöyle özetleyebiliriz:

O, âsi ruhlu, egoist ve kibirlidir.

İlahî emir karşısında kendini aşamamış, içindeki fena lıklar

dışa aksetmiş, isyan ederek Allah’ın gazabına uğramıştır.271

Maide, 5/90, 91.

C i n l e r

125

Olup bitenleri Âdem (aleyhisselam)’dan bilmiş, başına gelenlerin

O’nun yüzünden olduğu vehmine kapılarak O’na ve nesline azgın

bir düşman kesilmiştir.

Şeytan, Allah’a isyanında ne kadar hatalı ve haksız ise Hz.

Âdem’e düşmanlığında da o kadar hatalı ve haksızdır.

Şeytan, emri tutmadığından Allah’a isyan etmiş, sor gulanınca

da kendini müdafaaya kalkışmış, haklı olduğunu ispata çalışmış,

üst üste yanlışlıklar yapmıştır. Yanlışlık, rah metten uzaklaşma-

yı; rahmetten uzaklaşma başka hataları netice verdiğinden kısır

döngüye girmiş, git gide bütün iyi özelliklerini körelterek, tama-

men hayra kapalı hale gelmiştir.

Şeytan, rahmetten uzak yaratılmamış, kabiliyetlerini kötüye

kullanarak kendi sonunu kendisi hazırlamıştır.

Şeytan, insanlardan ve cinlerden, ruhunu öldürmüş, vicda-

nını bozmuş, fıtratını tahrip etmiş olanları kendine yar dımcı ve

yandaş edinir.

Ahirette kendine yardım eden şeytanları yarı yolda bı rakacak,

vefasızlığın en büyüğünü işleyecektir.

Mahşerde Yüce Yaratıcı’nın engin rahmetini görünce herkes

gibi o da ümitlenecek, kurtuluş yollarını beyhude ara yacaktır.

Şeytan, her şeye rağmen, işin sonunda Allah’ın kendisini affe-

deceği ümidiyle yaşamaktadır ki buna “şeytanın cennet ümidi”

denir.272

CİNLERİN ŞERRİNDEN NASIL KORUNABİLİRİZ?

Cinlerle alâkalı bilinmesinde fayda olan belki de en önemli

husus, onların şerrinden korunma adına bilinmesi gereken şey-

lerdir. 272

Abdülhakim Mansur, Mevaidü’ş- Şeytan, 11.


126

Cinlerden korunma deyince ister istemez onlardan biri olan

şeytandan da korunma akla gelmekte olup bu husus birkaç şık

altında incelenecektir.

Temizliğe Riayet

Burada, idrar sıçraması, gusül abdesti, kadınların özel temiz-

likleri, yaşanılan ortamın temiz tutulması gibi hususlara dikkat

edilmesi ilk akla gelen özelliklerdir. Ayrıca akşam vaktinde dışarı

çıkılmaması, çamaşırların, balkon veya avlu gibi yerlerde sabaha

kadar asılı bırakılmaması, tırnakların geceleyin kesilmemesi gibi

hususları da sayabiliriz.

Manevi Donanım ve İç-dış Bütünlüğü

Fethullah Gülen Hocaefendi, manevi donanımı, iç dış bütün-

lüğü, onu da kalb ve davranış birliği ile irtibatlandırır. İnsan,

inandığı hakikatlerle hayatını aydınlatabildiği ölçüde bu vahdete

ulaşır. Tam bir teveccühle Yüce Yaratıcıya yönelenler, O’nun

izniyle cinlerin ve şeytanın tasallutuna uğramazlar. Manevi

donanım adına fikir veren bazı hususlara kısaca değineceğiz.

Allah’a Sığınma ve O’nu Çokça Anma

Cenab-ı Hakk’a sığınma ve O’na yönelmenin en önemli teza-

hürlerin birisi O’nu sık sık anma, mümkünse dilden ve kalbden

O’nun adını hiç düşürmemektir. Kalbin itminana ermesi de

zaten ancak böyle olabilir.

Konumuzla alâkalı olarak Allah’ı anmada, bazı özel dualar

öne çıkmıştır. Örneğin, Efendimiz “Eûzü bikelimâtillâhittâmme-

ti min şerri mâ halak; “Mahlukatının şerrinden Allah’ın tasta-

mam kelimelerine sığınırım.”273 diyerek Allah’a sığınmıştır.

Cinlerin temessül etmeleri bölümünde, Ebu Hüreyre (radıya-

llâhu anh) ile alakalı bahiste de geçtiği üzere “Ayetü’l-Kürsî”yi274 273

Buhari, Enbiya, 10; Müslim, Zikir, 54, 55.274

Bakara, 2/255.

C i n l e r

127

okumayı âdet edinmek, tavsiye edilen korunma vasıtalarından-

dır. O, İlahî bir kalkandır ve insanı cinlerin, şeytanların şerrine

karşı korur ve muhafaza eder. Aslında, bu ayette anlatılan vasıf-

larla muttasıf Rabbi Rahime yönelme, insanın his ve duygularını

tatmin eder ve teminat altına alır. Artık onun gözlerine yabancı

hayaller giremeyeceği gibi kalbini ve gönlünü de şeytan işgal

edemez. Yeter ki o, iradesinin hakkını versin ve elinden geldi-

ğince istikamet içinde yaşamaya gayret etsin. Ne var ki insan,

her zaman bu gerilimini muhafaza edemez. Bazen geçici de

olsa ufkunu gaflet bulutları sarabilir. Bu gibi durumlarda onu

uyku basar ve âdeta iradesi devreden çıkar. İşte o zaman insan

da, uyumayan ve asla uyuklamayan Allah’a yönelir, ona sığınır.

Şeytan, onun ruhuna yol bulup giremez. Zira Ayetü’l-Kürsî,

koruyucu bir atmosfer gibi onun ruhunu sarmıştır ki, böyle bir

mahfuz yere cin, şeytan giremez. Ne dediğini duyarak ve sürekli

içine doğru derinleşerek, derinleşip bütün beşerî hislerini aşarak

Ayetü’l-Kürsî’yi vird edinip Allah’a iltica etmek, bir bakıma, “Ey

Rabbim! Ben kendimi Sana emanet ediyorum.” demektir ki,

böyle bir iltica, dua ve yalvarış arş-ı Rahmet’e ulaşınca gök ehli

o kişinin etrafını sarıp âdeta onun çevresinde pervane kesilir.

Hangi şeytan ve şerir cinnin haddine ki, böyle bir nur halesini

aşabilsin ve ışık hüzmeleriyle sarılı bulunan nezih ruhlara doku-

nup onları soldurabilsin? Hayır, bu mümkün değildir. Zira onu,

artık emri her şeye galip olan Rabbi himaye etmektedir ve o,

Ayetü’l-Kürsî’nin okunduğu eve cin ve şeytanın girmesine müsa-

ade etmeyecektir.275

Felak ve Nas surelerini okumak da, bir başka korunma yolu-

dur. Bu surelere “muavvizeteyn”, ihlas suresiyle beraber “muav-

vizât” denilir ki “sığındırıcı sureler” demektir. Allah Resûlü, bir

rahatsızlık duyduğunda ve her gece yata ğına yatması esnasında

bu üç sureyi okuyup, ellerine üfleye rek başını ve yüzünden 275

Gülen, a.g.e. 2/367.


128

başlayarak aşağıya doğru ellerinin yetiştiği her yerini sıvazlar ve bunu üç defa tekrarlardı.276

Ayrıca besmele çekmek, Kur’ân’ı özellikle Bakara suresini okumak da cinlerin şerrinden korunma adına devamlı olarak nazarda tutulması gereken mühim hususlardandır.

Günahlara Kapalı Yaşama

Müslümanlığı hassasiyetle, müttakiyane yaşamak da diyebi-leceğimiz bu husus, cinlerin ve şeytanların tasallutundan uzak kalabilme adına çok önem arz etmektedir.

Hayatlarını takva yörüngeli sürdürebilenler, cinlerin ve şey-tanın bir hücumuna maruz kaldıklarında yaşadıkları hayat sevi-yeleri, onların bu vartaya düşmelerine Allah’ın izniyle engel ola-caktır. Tıpkı kâmil ma nada eda edilen namazın, sahibini büyük kusurları yapmaktan alıkoyduğu gibi.

“Allah’a karşı gelmekten sakınanlara şeytandan bir ha yal sin-yali ilişince hemen düşünüp kendilerini toparlar, basi retlerine tam sahip olurlar.”277 ayetinde anlatılan da budur. Onlar, böyle bir durumda, derhal kendilerini yoklayıp, nerede hata ettiklerini düşünürler. Şeytanın hilelerini fark eder ve gerekli tedbirleri alarak Allah’a sığınırlar.

Hayatlarını bu çizgide devam ettirmeyenlerin ise böyle bir avantajları yoktur. Habis ruhlar, her zaman için onları kandırıp başaşağı getirebilir. Onun peşi-sıra sürüklenir giderler ki bun-lar, Ku’ran’da “şeytanın kardeşleri” olarak vasıflanmışlardır: “(Şeytanların) kardeşlerine gelince, (şeytanlar) onları azgınlığa sürüklerler. Sonra yakalarını hiç mi hiç kurtaramazlar.”278

Takvada ileri olanlar, şeytana karşı koymada en mu vaffak olanlardır. Zira şeytana karşı kazandıkları bu başarıla rı, onları Allah nezdinde en değerli insanlar seviyesine yükseltmiştir.276

Buhari, Fedailü’l- Kur’ân, 15; Tirmizi, Dua, 21; İbn Mace, Dua, 12.277

A’raf, 7/201.278

A’raf, 7/202.

C i n l e r

129

Cinler ve şeytanlar, insanların günahlarıyla açtıkları menfez-lerden girer ve insanı çepeçevre kuşatırlar. Bu menfezler kapan-malıdır ki, onlar içeri giremesinler ve insan da, onların şerrinden korunmuş olsun.

Ehl-i keşfin müşahedesiyle cin ve şeytanların müminlere musallat olmaları, daha ziyade onların bazı manevi yönlerden açık ve zayıf olmalarından kaynaklanmaktadır. Bu da; cünüplük, hayız, nifas halleri, abdestsizlik, su-i edep içinde gafilâne davra-nışlar sergileme gibi durumlardır ki, ruh bozuklukları ve fizyo-lojik olmayan cinnetler, ekseriyetle böyle boşlukların ardından insana ârız olurlar. Eğer bunlarda cin ve şeytanın parmağı varsa -ki muhtemelen vardır- onlar, müminin içine mutlaka, onun bir günahından yol bulup girmişlerdir. Bu açıdan elden geldiğince takva yörüngeli, günahlara kapalı yaşama bir hedef olarak tespit edilmeli ve pratiğe taşınmaya gayret edilmelidir.

Ayrıca, nasihattan mahrum kalmama, hayırlı işlerle aralık-sız meşgul olma gibi manevi hayatı canlı tutan bütün vesileler değerlendirilmeli, böylelikle şeytanlardan ve cinlerden uzak olma gayreti hiçbir zaman elden bırakılmamalıdır.


130

SONUÇ

Varlık âlemi, rengârenk bir biçimde donatılmış, Yüce Allah

tarafından hikmetlerle bezeli olarak yaratılmıştır. İnsanoğluna

görünen kısmı itibarıyla her şey yerli yerinde ve muntazamdır.

Varlığın fizik boyutu, insan merkezli olup, onun da bu hayata

müdahalesi söz konusudur. Bu fizik boyut gibi bir de varlığın

metafizik boyutu da bulunmakta olup orası da cinler ve melek-

lerle doldurulmuştur. Bu metafizik âlemde de büyük bir ahenk

ve nizam vardır.

Varlığın metafizik boyutunun bu sakinleri, kendilerine has

çizgileri ile yerlerini almışlardır. Melekler, Hakk’ın mükerrem

kulları olarak, her an Allah’a bir nevi ibadet etmekte, O’nu

devamlı olarak tesbih ve takdis edip durmaktadırlar. Onlardan

ayrıca Cenab-ı Hakk’ın emirlerini bekleyen, bir emir geldiğin-

de de derhal o emri yerine getirenler de vardır. Onlar Yüce

Yaratıcıya isyan nedir bilmedikleri gibi onlar hakkında bıkma,

kızma, günaha yeltenme, kıskanma, ayıplama, inat etme, düş-

manlık yapma, öfkelenme, gevezelik etme, lanet etme, hainlik

etme, şehvet duyma, riyakârlık yapma, küfretme gibi hususlar

düşünülemez. Onların yapıları buna müsait değildir.

Meleklerin kapalı oldukları bütün bu hususlara cinler sonuna

kadar açıktırlar. Bu yanlarıyla da insana benzerler. Yaşadığımız

gezegen, onlar için de bir imtihan dünyasıdır. Onların da Allah’ın

icraatlarını alkışlama, O’nun yaratmadaki kudretine aynadarlık

131

yapma, ibadetle O’na yaklaşma, hemcinslerinin de O’na kul olmalarına çalışma gibi sorumlulukları vardır.

Cinler dünyada insanlarla beraberdir. Muhtemelen mahşerde de onlarla birlikte olacak, cennet ve cehennemi de onlarla pay-laşacaklardır.

İnsan ise, bu iki nev’iden de bazı özellikleri kendisinde barın-dıran niteliklere sahiptir. Fıtratına yerleştirilen duyuları yaratılış doğrultusunda kullanmadığında cinlerin en şerlisi olan iblisin durumuna düşebilir, şeytanlaşıp Allah’ın lanetine uğrayabilir. Ama, yine kendisinde var olan kapasite ve yeteneklerini murad-ı İlâhîye göre geliştirir ve kullanırsa, o zaman da -Allah’ın izni ve yardımıyla- melekleşip onların en büyüğü Hz. Cebrail (aleyhisse-

lam) ile yarışacak bir konuma yükselebilir.

Verilen kabiliyetleri inkişaf ettirmek, manevi hayatı dolu dolu yaşamak, yüksek bir ibadet ve hizmet insanı olabilmek, Allah’ı, Resûlullahı, Hz. Kur’ân’ı herkesin doğru olarak bilebilmesi için çalışmak, insanı değerler üstü değerlere yükseltecek; nefis taşı-masına ve kötülüğe açık olmasına rağmen, meleklerin seviyesine çıkartacaktır. Olumsuz gibi gözüken özellikler, iradenin hakkı verilip onlarla mücadele edildiğinde insanı mükemmele taşıya-cak ve böylece Allah’ın onlardan istediğini, onlar O’na verecek, Cenab-ı Hakk da onlara istediklerini lütfedecek, onları cennet-lere yerleştirip oralarda Kendisini göstermek suretiyle sonsuz mutluluğa garkedecektir.


132

KAYNAKLAR

ABDÜLBÂKÎ, Muhammed Fuad, “eI-Mu’cemu’l-Mufehres li

Elfazı’l-Kur’âni’l-Kerim”, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1990.

ABDÜLHAKİM, Mansur, “Mevaidü’ş-Şeytan”, Dâru Rânide,

Kahire, 1993.

ASKALANÎ, Ahmed b. Ali b. Hacer, “Fethu’l-Barî fi Şerhi

Sahîhî’l-Buhari”, I-XII.

ASIM EFENDİ, “Kamus-u Okyanus”, I-IV. Cemal Efendi

Matbaası, İstanbul, 1305.

AŞKAR, “Alemü’l- Melekuti’l- Ebrar”,

ATEŞ Süleyman, “Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri”, I-XII. Yeni

Ufuklar Neşriyat, İstanbul, 1989.

BUHARİ, Muhammed b. İsmail, “es-Sahihu’l-Buhari”, I-VIII.

El-Mektebetü’l-İslamiyye, İstanbul, 1315.

DÂRİMÎ, Ebu Muhammed b. Abdirrahman b. Fadl, “Sü ne-

nu’d-Darimî”, I-II. Matbaatü’l-İ’tidal, Dimaşk, 1349.

EBU DAVUD, Süleyman b. el-Eşas es-Sicistânî, “Sünenü Ebi

Davud”, I-IV, El-Mektebetü’l-İslamiyye, İstanbul. 1315.

ELMALILI, Muhammed Hamdi Yazır, “Hak Dini Kur’ân

Dili”, I-X, Eser Neşriyat, İstanbul, 1979.

GÜLEN, Fethullah, “İnancın Gölgesinde”, Nil Yay, İzmir,

1994.

133

---------, “Varlığın Metafizik Boyutu”, I-II. T. Ö.V. Yay, İzmir,

1993.

---------, “Prizma”, I-II. Nil Yay, İzmir, 1995.

HAVVA, Said, “el-Esas Fi’s-sünne”, I-IV, Daru’s-Selam, Mısır,

1979.

HEYSEMİ, “Mecmeuz-Zevaid”,

İBN HANBEL, Ahmed b. Muhammed, “Müsnedü’l-İmam

Ahmed b. Hanbel”, I-VIII. EI-Mektebetül-İslamiyye, Beyrut.

1993.

İBN HİBBAN, Ebu Hatim bin Hibban bin Ahmed et- Temimi,

“es- Sahih”, Beyrut, 1987.

İBN HİŞAM, “es-Siretü’n-Nebeviyye”, I-IV, Daru’l-Hayr,

Beyrut, 1992.

İBN KESİR, İmamuddin Ebu’l- Fida, “el- Bidaye ve’n- Nihaye”,

I-VIII, Daru’l- Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut.

---------------, “Tefsir li’l -Kur’âni’l-Azim”’, I-VIII. Dâru’l-Kah-

raman, İstanbul, 1984.

İBN MACE, Ebu Abdillah, El-Kazvinî, “Sünenü İbn Mace”,

Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabî, II ts.

İBN MANZUR, Cemaluddin Ebu’l-Fadl Muhammed b

Mükerrem, “Lİsânü’l-Arab”, I-XV. Dâru’1-Fikr, Beyrut, 1994.

İBN SA’D, Muhammed, “et- Tabakatü’l- Kübra”, I-VIII, Dar-ı

Sadr, Beyrut, 1985.

İSFEHANİ, Hüseyin b. Muhammed er-Râgıb, “EI-Mûfredat fi

Garîbi’l-Kur’ân”, Dâru’l-Kahraman, İstanbul, 1986.

IYAZ, Kadi, “Şifa”, Daru’l-Erkam, Beyrut, 1415/1995.

KURTUBİ, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed. “El-Cami li

Ahkâmi’l-Kur’ân”, I- XX. Daru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, 1988.

KUTUB, Seyyid, “Fî Zılâli’l-Kur’ân”, I-VI. Dâru’s-Şurük, Mısır,

1988.


134

MÂLİK B. ENES, “el-Muvatta”, I-II. Dâru’l-Hadis, Kahire, ts.

MÜSLİM, Ebu Hüseyn b. Haccac El-Kuşeyri,”Sahih-i Müslim”, I-V. El-Meklebetü’l-İslamiyye, İstanbul, 1955.

NESAİ, Ebu Abdirrahman Ahmed b. Şuayb, “Sünenü’n-Nesâi bi Şerhi’s-Suyüti”, I-VIII. Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut, ts.

NEVEVÎ, Muhyiddin, “Şerhu Sahihi Müslim”, I-XVIII. Dâru’l-Kalem, Beyrut, 1987.

NURSİ, Said, “Risale-i Nur Külliyati”, I-II. Nesil Yayınları, İst, 2001.

TABERANİ, “el-Evsat”,

---------------, “el-Kebir”,

TAHÂVİ, Ebu Cafer, “Şerhu Müşkili’1-Âsâr”, I-X. Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 1994.

TİRMİZİ, Ebu İsa Muhammed b. İsa. “Câmiu’s-Sahih”, I-V. Dâru İhyâi’t-Türasi’l- Arabi, Beyrut, ts.

SUYUTİ, “ed-Dürrü’l- Mensur”,

-----------, “el-Habaik”,

YILDIRIM, Suat, “Kur’ân-ı Hakim ve Açıklamalı Meali”, Zaman Yay. İst, 1998.

K a y n a k l a r

135


136

Documents

METAF N SÂKİNLERİ - cetele.org · Cinler, Taif dönüşü Efendimizden Kur’ân’ı dinlemiş, O’na iman etmişlerdir. İnsanlara da, cinlere de peygamber olacak şahıs, insanlardan