METAPTYXIAKH DIATRIBH ANDRIOPOULOU DESPINA

«Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ∆ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑ∆ΕΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ»

Ευχαριστίες

Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά τους ανθρώπους που µε βοήθησαν για την εκπόνηση

της παρούσας µεταπτυχιακής διατριβής.

Αρχικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω την κα Αλεξάνδρα Μπούνια για την πολύτιµη

βοήθειά της, καθώς επίσης και την υπόλοιπη επιτροπή αξιολόγησης, τον κ. Γεράσιµο

Παυλογεωργάτο και τον κ. ∆αµιανό Γαβαλά.

Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Π. Μαστραντώνη της εταιρείας Στάδιον Α.Ε.

για τη σηµαντική καθοδήγησή του κατά την έναρξη της εργασίας.

Ακόµα, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους ανταποκρίθηκαν στην έρευνα που

πραγµατοποιήθηκε στα πλαίσια της παρούσας εργασίας και πιο συγκεκριµένα τους:

Larry Ralph από το Museum of Science- Boston, τον Lawrence Swiader από το

United States Holocaust Memorial Museum, τον Jeremiah Mangonon- McGrath από

το Natural History Museum of London, τον Jim Stone από το San Diego Natural

History Museum, την Eva Nueno από το British Museum, τη Sharon Takeshita από το

Natural History Museum of Los Angeles County τη Jessica Hall από το Newseum- The

Interactive Museum of News, τον David Bearman από το Archives & Museum

Informatics, τον Michael Smith από την εταιρεία WireSpring, τον Gail Durbin από το

V&A, τη Marla Misunas από το San Francisco Museum of Modern Art, τον Paul

Henningsson από το Musedia, τον Jon Gleason από την εταιρεία Touchpoint

Electronic Solutions, την Patricia Divers από την Kiosk Manufacturing System, το

Νίκο Πάχτα από τη Digital Innovations και τον Χάρη Κατσιγιάννη από την Arius 3d.

Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Γιάννη Κανακάρη για τη δηµιουργία και

γενικότερη επιµέλεια του εξωφύλλου της έντυπης µορφής της εργασίας.

Μ∆Ε ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ - ΑΝ∆ΡΙΟΠΟΥΛΟΥ ∆., Α.

2


Στους γονείς µου


3


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ............................................................................................................2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ..................................................................................................................7 1. ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ............................................................................................10 ΟΡΙΣΜΟΙ ...................................................................................................................10

1.1. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ.....................................................................................................11 1.2. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ............................................................................12 1.3. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΑΓΑΘΑ (CULTURAL PROPERTY, BIEN CULTUREL).....................14

1.3.1 Ταξινόµηση των Πολιτιστικών Αγαθών.......................................................15 1.4. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΗΡΗΣΗ ............................................................................19

2. ∆ΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ .......................................................................................20 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΗΡΗΣΗ ............................................................................20

2.1. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ..................21 2.1.1. Προστασία ..................................................................................................21 2.1.2. ∆ιατήρηση...................................................................................................22

2.2. ∆ΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ/ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ/ ∆ΙΑΚΗΡΥΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ∆ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ .........................................................22 2.3. ΕΛΛΑ∆Α: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΑΓΑΘΑ ΚΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ 3028/2002...............................27

2.3.1. Θεµελιώδεις Αρχές του Ν. 3028/2002 ........................................................28 2.3.2. Η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς στο Ν. 3028/2002 ..................30

2.4. ΣΤΑ∆ΙΑ ΤΗΣ ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ .32 2.4.1. Χρήση νέων τεχνολογιών στη διαδικασία της αξιολόγησης ........................35

3. ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ..............................................................................................38 ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ....................................38

3.1. ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ (MANAGEMENT) ............................................................................39 3.2. ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ (CULTURAL MANAGEMENT).................................42 3.3. ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ (CULTURAL HERITAGE MANAGEMENT) .......................................................................................................46 3.4. ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ;..................................................................................................................................49

3.4.1. Σηµασία/ Αξία της πολιτιστικής κληρονοµιάς.............................................50 3.4.2. Αποφυγή των απειλών ................................................................................52 3.4.3. Ικανοποίηση της ζήτησης............................................................................55

3.5. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ........................................................................................58 3.5.1. Οικονοµικό περιβάλλον ..............................................................................59 3.5.2. Πολιτισµικό περιβάλλον .............................................................................60 3.5.3. Πολιτικό περιβάλλον ..................................................................................61 3.5.4. Νοµικό περιβάλλον .....................................................................................61 3.5.5. Τεχνολογικό περιβάλλον .............................................................................62 3.5.6. Φυσικό περιβάλλον.....................................................................................62 3.5.7. Κοινωνικό περιβάλλον ...............................................................................63

3.6. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ (CULTURAL PLANNING).....................................63 3.6.1. Σχέδιο Συντήρησης (conservation plan).....................................................64

3.6.1.1 Κατανόηση και αξιολόγηση της σηµασίας/ αξίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς ........................... 67 3.6.1.2 Ανάπτυξη πολιτικής συντήρησης, µέσω της συγκέντρωσης πληροφοριών από τους εµπλεκόµενους φορείς (stakeholders) ............................................................................................................................... 67 3.6.1.3 ∆ιαχείριση των επιλεγόµενων στρατηγικών συντήρησης............................................................... 67

3.6.2. Σχέδιο Ερµηνείας (interpretation plan) .....................................................68 3.6.2.1 Προώθηση .................................................................................................................................... 69 3.6.2.2 Προσανατολισµός ......................................................................................................................... 70


4


3.6.2.3 Εµπλοκή........................................................................................................................................ 70 3.6.2.4 Ενδυνάµωση ................................................................................................................................. 70

3.6.3. Προώθηση (marketing) ..............................................................................71 3.6.4. Χρονοπρογραµµατισµός..............................................................................72

3.7. ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ .......................................................................................................72 3.7.1. Συµµετοχή της κοινωνίας ...........................................................................73 3.7.2. Κατάλληλο προσωπικό ...............................................................................74 3.7.3. Εθελοντές ...................................................................................................74

3.8. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ............................................................................................75 3.9. ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ..................76

4. ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ .......................................................................................78 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ» - .....................78 MS PROJECT............................................................................................................78

4.1. Η ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ (DECISION MAKING) ΚΑΙ Η ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΟΥ............79 4.1.1. Κριτήρια αξιολόγησης αποφάσεων .............................................................79 4.1.2. Ορισµός του Έργου.....................................................................................80 4.1.3. Ορισµός της ∆ιαχείρισης Έργου (Project Management) ............................82

4.2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑΘΜΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (INFOKIOSKS) ΣΕ ΜΟΥΣΕΙΟ .................84 4.3. ΤΟ ΕΡΓΟ: «ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑΘΜΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (INFOKIOSKS) ΣΕ ΜΟΥΣΕΙΟ»..................................................................................................................................86

4.3.1. Μεθοδολογία ..............................................................................................86 4.3.1.1. Επιλογή του Προγράµµατος ......................................................................................................... 86 4.3.1.2. Έρευνα για την εισαγωγή infokiosk σε µουσεία ............................................................................ 86

4.3.1.2.1 Σκοπός έρευνας.................................................................................................................... 87 4.3.1.2.2. Μέθοδος επικοινωνίας ........................................................................................................ 87 4.3.1.2.3. Μέγεθος δείγµατος.............................................................................................................. 88 4.3.1.2.4. Ανταπόκριση δείγµατος ...................................................................................................... 92 4.3.1.2.5. Ερωτήσεις ........................................................................................................................... 95 4.3.1.2.6. Απαντήσεις ......................................................................................................................... 96 4.3.1.2.7. Συµπεράσµατα έρευνας..................................................................................................... 101

4.3.1.3 Ορισµός του έργου στο Ms Project ............................................................................................. 101 4.3.2. ∆ραστηριότητες (Tasks)............................................................................102 4.3.3. Πόροι (Resources) ...................................................................................107 4.3.4. Ανάθεση πόρων ανά δραστηριότητα (Resources Assignment) .................109 4.3.5. ∆ιαθεσιµότητα των πόρων ........................................................................114

4.3.5.1 Εξοµάλυνση των πόρων (Resource leveling) .............................................................................. 115 4.3.5.1 Εισαγωγή επιπλέον πόρων .......................................................................................................... 118

5. ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ......................................................................................123 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ................................................................................................123

5.1. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ............................................................................................124 5.1.1. Προτάσεις .................................................................................................129

6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .................................................................................................131 6.1. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ .........................................................141

7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ................................................................................................147 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ......................................................................................148 ΕΠΙΛΟΓΗ ΆΡΘΡΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΝΟΜΟ 3028/ (2002)...................................................148 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ∆ΕΥΤΕΡΟ..................................................................................152 ΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΣΩ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ – ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ................................................................152 Άµστερνταµ.........................................................................................................152 Bilbao.................................................................................................................153

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ........................................................................................155 ΣΧΕ∆ΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ ...............................................155 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ .................................................................................164


5


ΦΕΡΟΥΣΑ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ (CARRYING CAPACITY) ............................................164 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΕΜΠΤΟ ..................................................................................166 ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΑΠΟ ΤΟ MS PROJECT .........................................................................166


6


ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τη σηµερινή εποχή ακούµε όλο και πιο συχνά να γίνονται ενέργειες για την

προστασία, τη διατήρηση και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς, καθώς όλο

και περισσότεροι οργανισµοί ασχολούνται µε την πολιτιστική κληρονοµιά και τους

τρόπους ανάδειξης αυτής. Στην Ελλάδα η αύξηση του ενδιαφέροντος για τον τοµέα

του πολιτισµού οφείλεται αφενός στον τεράστιο πολιτισµικό πλούτο που διαθέτει η

χώρα µας και αφετέρου στις δυνατότητες που προσφέρουν µεγάλα προγράµµατα

χρηµατοδότησης των προσπαθειών που σχετίζονται µε την πολιτιστική κληρονοµιά.

Πιο συγκεκριµένα το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης – προϊόν της συµφωνίας στην

οποία κατέληξαν η Ελληνική Κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις

κοινοτικές διαρθρωτικές παρεµβάσεις στην Ελλάδα – µέσω του Επιχειρησιακού

Προγράµµατος «Πολιτισµός», επιδιώκει την προστασία και την ανάδειξη της

πολιτιστικής κληρονοµιάς, την ανάπτυξη του σύγχρονου πολιτισµού και την άρση

των περιφερειακών ανισοτήτων σε όρους τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης

πολιτιστικών αγαθών και υπηρεσιών, λαµβανοµένων υπόψη των ιδιαιτέρων

χαρακτηριστικών και αναγκών της κάθε περιοχής (ΥΠΠΟ 2002).

Αυτή η πολιτισµική στροφή (cultural turn1) αποτελεί ένδειξη της πολύ µεγάλης αξίας

και σηµασίας που έχει η πολιτιστική κληρονοµιά για τη χώρα µας. Ωστόσο, δεν αρκεί

µόνο η εύρεση χρηµατοδότησης για την προστασία και τη διατήρηση της

πολιτιστικής κληρονοµιάς, αλλά προκειµένου να επιτευχθούν τα επιθυµητά

αποτελέσµατα κρίνεται απαραίτητη η εξασφάλιση της αποτελεσµατικής διαχείρισής

της.

Η παρούσα διατριβή στοχεύει στον προσδιορισµό της έννοιας της διαχείρισης της

πολιτιστικής κληρονοµιάς, στην τοποθέτησή της εντός ενός γενικότερου πλαισίου

πολιτισµικής διαχείρισης και στον εντοπισµό των λόγων που την καθιστούν

απαραίτητη.

1 Ο όρος χρησιµοποιήθηκε από τον Αντώνη Λιάκο, σε σεµινάριο για την «Αξιοποίηση και την

ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς», βλ. (Λιάκος 2006)


7


Πιο συγκεκριµένα, η µελέτη αυτή χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο

γίνεται µια προσπάθεια ορισµού της έννοιας του πολιτισµού, της πολιτιστικής

κληρονοµιάς, των πολιτιστικών αγαθών και της προστασίας και διατήρησης αυτών.

Το δεύτερο κεφάλαιο έχει ως κεντρικό θέµα τις έννοιες της προστασίας και της

διατήρησης. Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται µια προσπάθεια διαχωρισµού των διεθνών

συµβάσεων, συστάσεων και διακηρύξεων σε αυτές που σχετίζονται µε την έννοια της

προστασίας και σε αυτές που σχετίζονται µε την έννοια της διατήρησης της

πολιτιστικής κληρονοµιάς και παρουσιάζονται συνοπτικά οι σηµαντικότερες από

αυτές. Στόχος αυτού του διαχωρισµού είναι να γίνει ακόµη πιο κατανοητή η διαφορά

των εννοιών της διατήρησης και της προστασίας. Έπειτα, στρεφόµαστε στον

ελλαδικό χώρο παρουσιάζοντας το νόµο 3028/2002 «για την προστασία των

αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονοµιάς», δίνοντας τις θεµελιώδεις

αρχές του νόµου αυτού και το τι ακριβώς προβλέπει για την προστασία της

πολιτιστικής κληρονοµιάς. Στο επόµενο τµήµα του κεφαλαίου αυτού δίνεται ένα

µοντέλο αξιολόγησης των πολιτιστικών αγαθών που έχει ως σκοπό να βοηθήσει τους

πολιτιστικούς διαχειριστές (cultural managers) να αποφασίσουν τί πρέπει να

προστατευτεί και να διατηρηθεί και τί όχι.

Στο τρίτο κεφάλαιο αρχικά προσδιορίζεται η έννοια της διαχείρισης (management).

Έπειτα, προσδιορίζεται η πολιτισµική διαχείριση η οποία είναι αποτέλεσµα

συνδυαστικής εφαρµογής του πολιτισµού και της διοικητικής επιστήµης. Η

πολιτισµική διαχείριση, καθώς επίσης και η διαχείριση των πολιτιστικών πόρων είναι

έννοιες ευρύτερες της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς και προσδιορίζονται

προκειµένου να δοθεί το πλαίσιο µέσα στο οποίο κινείται η διαχείριση της

πολιτιστικής κληρονοµιάς, η οποία αποτελεί τον κεντρικό άξονα της παρούσας

εργασίας. Στην επόµενη ενότητα κρίνεται απαραίτητο να προσδιοριστούν οι λόγοι

που καθιστούν επιτακτική τη διαχείρισή της. Αποτέλεσµα της διερεύνησης της

διεθνούς και ελληνικής βιβλιογραφίας είναι η δηµιουργία του ορισµού της

διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς, η ανάλυση του οποίου απασχολεί το

µεγαλύτερο κοµµάτι του τρίτου κεφαλαίου. Πιο συγκεκριµένα, προσδιορίζονται και

αναλύονται οι τέσσερις βασικές δραστηριότητές της, οι οποίες είναι ο

προγραµµατισµός, ο πολιτιστικός σχεδιασµός, η διεύθυνση και η παρακολούθηση.


8


Στην τελευταία ενότητα του κεφαλαίου αυτού δίνονται τα οφέλη που µπορεί να

προκύψουν από την αποτελεσµατική διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς.

Στο τέταρτο κεφάλαιο, δίνεται µια πρακτική εφαρµογή της πολιτισµικής διαχείρισης

µέσω της χρήσης εργαλείων που χρησιµοποιούνται στον κλάδο της διαχείρισης έργου

(project management). Πιο συγκεκριµένα, εξετάζεται το έργο εισαγωγής infokiosk σε

ένα µουσείο, ποιες είναι οι επιµέρους δραστηριότητες ενός τέτοιου έργου, ποιοι είναι

οι απαιτούµενοι πόροι και ποιο το κόστος. Για τη συλλογή των απαραίτητων

στοιχείων για το έργο αυτό πραγµατοποιήθηκε έρευνα σε διάφορους πολιτιστικούς

φορείς που έχουν εισάγει infokiosks και σε εταιρείες κατασκευής infokiosks, η οποία

παρουσιάζεται στα πλαίσια του κεφαλαίου αυτού. Επιπλέον, προτείνεται στους

πολιτιστικούς διαχειριστές ένας τρόπος προγραµµατισµού και παρακολούθησης

έργων µε τη χρήση του Ms Project, που αποτελεί ένα εργαλείο το οποίο µπορεί να

τους βοηθήσει στην αποτελεσµατικότερη λήψη αποφάσεων.

Τέλος, στο πέµπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συµπεράσµατα της µελέτης αυτής

και γίνονται προτάσεις για την επέκτασή της.


9


1. ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ορισµοί


10


1.1. Πολιτισµός

Ο πολιτισµός (culture ή civilization) είναι ένας από τους πλέον συνηθισµένους όρους

στην καθηµερινή ζωή µας, ωστόσο, το περιεχόµενό του είναι αρκετά δύσκολο να

προσδιοριστεί µε ακρίβεια. Για το λόγο αυτό υπάρχει ένας σηµαντικός αριθµός

ορισµών που έχουν καταγραφεί στην προσπάθεια προσδιορισµού της έννοιας αυτής,

µερικοί από τους οποίους παρατίθενται παρακάτω.

«Ο πολιτισµός αποτελείται από κοινά µοντέλα συµπεριφορών και αλληλεπίδρασης

καθώς επίσης και από τις γνωστικές δοµές που η εκµάθησή τους επιτυγχάνεται µέσα

από τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης. Αυτά τα κοινά µοντέλα προσδιορίζουν τα

µέλη της πολιτιστικής οµάδας, ενώ αποτελούν εκείνα τα χαρακτηριστικά που

διακρίνουν τη µια οµάδα από την άλλη» (Center for Advanced Research on Language

Aquisition 1993).

Σύµφωνα µε τον Lederach (1995, 9) «ο πολιτισµός είναι η διαµοιρασµένη γνώση που

δηµιουργείται από ένα σύνολο ανθρώπων για την αντίληψη, την ερµηνεία, την

έκφραση και την ανταπόκριση στην κοινωνική πραγµατικότητα που τους

περιβάλλει».

Σύµφωνα µε την Ένωση της Αµερικάνικης Αρχαιολογίας (Society for American

Archeology 1996), «πολιτισµός είναι ένα σύνολο πεποιθήσεων, αξιών και

συµπεριφορών για τον τρόπο µε τον οποίο τα µέλη της κοινωνίας συµβιώνουν».

Τόσο στο χώρο της κοινωνιολογίας όσο και σε εκείνο της κοινωνικής ανθρωπολογίας

ως κλασικός ορισµός του πολιτισµού θεωρείται εκείνος που διατύπωσε ο Taylor:

«πολιτισµός είναι το σύνθετο εκείνο σύνολο που περιλαµβάνει γνώσεις, πεποιθήσεις,

τέχνες, ήθη, δίκαιο, έθιµα και κάθε άλλη ικανότητα και συνήθεια που αποκτά ο

άνθρωπος ως µέλος της κοινωνίας» (παρατίθεται σε Μπιτσάνη 2004, 33).

Γενικότερα, ο πολιτισµός θα µπορούσε να προσεγγιστεί από τρεις διαφορετικές

οπτικές γωνίες (European Commission 2006):


11


Ο πολιτισµός ως τέχνη. Αυτή η οπτική είναι εντελώς υποκειµενική καθώς

περιλαµβάνει την ποιοτική αξιολόγηση σχετικά µε το τι είναι τέχνη και τι όχι.

Ο πολιτισµός ως σύνολο συµπεριφορών, πεποιθήσεων, συνηθειών, εθίµων,

αξιών και πρακτικών που είναι κοινά διαµοιρασµένα σε ένα σύνολο ανθρώπων.

Ο πολιτισµός ως εργαλείο για την αξιολόγηση του πολιτιστικού τοµέα. Αυτός ο

ορισµός σχετίζεται µε τις δραστηριότητες που αναλαµβάνει µια οµάδα

ανθρώπων και µε τα προϊόντα αυτών των δραστηριοτήτων, µε σκοπό το

διαφωτισµό και την εκπαίδευση. Σε αυτή την οπτική εντάσσονται και οι όροι

«πολιτιστική κληρονοµιά» και «πολιτιστικά αγαθά», που θα µας

απασχολήσουν στο κεφάλαιο αυτό.

1.2. Πολιτιστική κληρονοµιά

Σύµφωνα µε τον Κόκκινο (2004, 34), «Κληρονοµιά (heritage) αποτελεί οτιδήποτε

παραµένει σε εµάς από τους προηγούµενους κατοίκους της γης, που είτε το έφτιαξαν

οι ίδιοι είτε κι αυτοί απλώς πιστοποίησαν την ύπαρξή του, δηλαδή το βρήκαν και

αποτελεί ‘υλικό’ που διαδραµατίζει βασικό ρόλο στο περιβάλλον που βιώνουµε». Η

έννοια της πολιτιστικής κληρονοµιάς, αρχικά αναφερόταν στα έργα µοναδικής

καλλιτεχνικής και ιστορικής αξίας (µνηµεία, αρχαιολογικοί χώροι, κ.ά.), ωστόσο

σταδιακά τις τελευταίες δεκαετίες διευρύνθηκε για να συµπεριλάβει και νέες

κατηγορίες ή τοµείς δραστηριοτήτων (UNESCO 2002).

Ο όρος «κληρονοµιά» σηµατοδοτεί το πέρασµα από το παρελθόν στο µέλλον και

περιλαµβάνει τόσο πολιτιστικά όσο και φυσικά δεδοµένα. Ο παρακάτω πίνακας µας

βοηθά να κατανοήσουµε καλύτερα την κατηγοριοποίηση της κληρονοµιάς:


12


Πολιτιστική Κληρονοµιά

Φυσική

Κληρονοµιά

Υλική Κληρονοµιά

Άυλη Κληρονοµιά

Ακίνητη

Κινητή

Αρχιτεκτονικά

έργα

Μνηµεία

Αρχαιολογικοί

χώροι

Ιστορικά κέντρα

Πολιτιστικά

τοπία

Ιστορικά πάρκα

και κήποι

Βιοµηχανική

αρχαιολογία

Μουσειακές

συλλογές

Βιβλιοθήκες

Αρχεία

Μουσική

Χορός

Λογοτεχνία

Θέατρο

Τοπικές

παραδόσεις

Τέχνες

Θρησκευτικές

τελετές

Μαγειρική

κα.

Χερσαία ή

θαλάσσια πάρκα

οικολογικού

ενδιαφέροντος

Γεωλογικοί και

φυσικοί

σχηµατισµοί

Τοπία µεγάλης

φυσικής

οµορφιάς

Πίνακας 1.1: Κληρονοµιά (UNESCO 2003)

Η πολιτιστική κληρονοµιά κάθε χώρας περιλαµβάνει ιστορικούς χώρους, τοποθεσίες

και δοµηµένο περιβάλλον, συλλογές, παλιές και συνεχιζόµενες πολιτιστικές

πρακτικές, γνώση και ζωντανές εµπειρίες. Αποτελεί δε αναπόσπαστο µέρος της

σύγχρονης ζωής, δυναµικό σηµείο αναφοράς και µέσο ανάπτυξης θετικών αλλαγών,

διότι στην πολιτιστική κληρονοµιά καταγράφεται η µακρόχρονη ιστορική πορεία και

ταυτότητα κάθε έθνους ή χώρας, συλλογική µνήµη κάθε περιοχής ή τόπου

(Παλάσκας 2006).

Η πολιτιστική κληρονοµιά µιας χώρας αποτελείται από εκείνα τα πολιτιστικά αγαθά

που συνιστούν µαρτυρίες της ύπαρξης και της δραστηριότητας του ατόµου, αλλά και


13


των κοινωνικών οµάδων. ∆ιακριτικό γνώρισµα των στοιχείων της πολιτιστικής

κληρονοµιάς είναι ότι παρέχουν πληροφορίες για όλες τις εκφάνσεις της ζωής του

ανθρώπου (πολιτικές, τεχνικές, πνευµατικές, καλλιτεχνικές, οικονοµικές κ.ά.)

(Σκουρής και Τροβά 2003). Προκειµένου να γίνει πληρέστερα κατανοητή η έννοια

της πολιτιστικής κληρονοµιάς οφείλουµε να προσδιορίσουµε την έννοια των

πολιτιστικών αγαθών.

1.3. Πολιτιστικά αγαθά (cultural property, bien culturel)

Ο πολιτισµός (culture ή civilization) περιλαµβάνει το σύνολο των ανθρώπινων

υλικών και πνευµατικών επιτευγµάτων. Τα επιτεύγµατα αυτά (έργα πολιτισµού)

αναφέρονται σε διάφορους τοµείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Μια σηµαντική

κατηγορία έργων πολιτισµού αποτελούν τα πολιτιστικά αγαθά (cultural property ή

biens culturels) (Χριστοφιλόπουλος 2005).

Ως πολιτιστικό αγαθό θεωρείται κάθε υλική ή άυλη δηµιουργία του ανθρώπου, που

κάποτε είχε (Παυλογεωργάτος 2003, 24-26):

• Χρηστική αξία (σκεύη οικιακής χρήσης, εργαλεία, κοσµήµατα, όπλα

κ.λ.π.)

• Συµβολική λειτουργία (λατρευτικά αντικείµενα, εθνικά σύµβολα,

οικογενειακά κειµήλια κ.λ.π.)

• Πνευµατική αποστολή (ποιητική δηµιουργία, ιστορικά συγγράµµατα,

φιλοσοφικά κείµενα, επιστηµονικές διατριβές κ.λ.π.).

Σήµερα καθένα από αυτά αποτελεί απλώς ένα στοιχείο που διασώθηκε και µας

παραπέµπει στις αντιλήψεις, στα επιτεύγµατα και στον τρόπο ζωής του παρελθόντος.

Σύµφωνα µε τη µελέτη «Ο πολιτισµός ως κλάδος οικονοµικής δραστηριότητας» του

Κέντρου Προγραµµατισµού και Οικονοµικών Ερευνών (2000), στα πολιτιστικά

αγαθά διακρίνουµε κάποια χαρακτηριστικά τα οποία τα ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα

οικονοµικά αγαθά. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι τα εξής:

1) Ο εν µέρει δηµόσιος χαρακτήρας (public good character)


14


2) Ο χαρακτήρας «µηνύµατος», που αποτελεί την ουσία των πολιτιστικών

αγαθών (message of information goods)

3) Οι σηµαντικές εξωτερικές επιδράσεις που εκτείνονται σε χώρο και σε χρόνο

(spatial and temporal externalities)

4) Η µοναδικότητα ή έλλειψη τυποποίησης

5) Η αβεβαιότητα ως προς την ποιότητα και τη διαχρονική σηµασία

6) Ο χαρακτήρας «έργου» και όχι απλού προϊόντος

Τα τρία πρώτα χαρακτηριστικά, και µάλιστα σε συνδυασµό, εξηγούν γιατί τα

πολιτιστικά αγαθά είναι «δηµόσιου ενδιαφέροντος» (public interest good). Γιατί

δηλαδή οι φορείς που λειτουργούν για λογαριασµό του συνόλου ενδιαφέρονται γι’

αυτά και θεωρούν υποχρέωσή τους να παρεµβαίνουν. Τα άλλα τρία χαρακτηριστικά

σε συνδυασµό µε το πρώτο, έχουν σηµαντικές συνέπειες για την αγορά των

πολιτιστικών προϊόντων, τις σχέσεις µεταξύ δηµιουργών, παραγωγών, καταναλωτών,

τα εισοδήµατα των καλλιτεχνών και τη λειτουργία των ενδιάµεσων φορέων. Τέλος τα

χαρακτηριστικά 2 και 6 εξηγούν τη µεγάλη έκταση της εθελοντικής, ερασιτεχνικής

και µη κερδοσκοπικής δραστηριότητας, καθώς η ανάγκη έκφρασης και επικοινωνίας

και η αίσθηση δηµιουργικότητας που συνδέονται µε την καλλιτεχνική και εν γένει

πολιτιστική δραστηριότητα εξηγούν το γιατί ανέκαθεν υπήρχε αυθόρµητη

καλλιτεχνική δηµιουργία ανεξάρτητα από την ύπαρξη αγοράς.2.

1.3.1 Ταξινόµηση των Πολιτιστικών Αγαθών

Τα πολιτιστικά αγαθά µπορούν να ταξινοµηθούν µε βάση διαφορετικά κριτήρια

(Παυλογεωργάτος 2003, 24-26):

2 Τα χαρακτηριστικά αυτά των πολιτιστικών αγαθών εξηγούν γιατί η «τέχνη» βρίσκει χρηµατοδότες

κατά ένα µεγάλο µέρος εκτός αγοράς και γιατί το κοινό την απολαµβάνει δωρεάν. Η τέχνη έχει

χαρακτηριστεί ως «merit good», δηλαδή, ως αγαθό που είναι καλό να καταναλώνεται, ανεξάρτητα αν

το γνωρίζει αυτό κάθε συγκεκριµένος καταναλωτής, κατά τον ίδιο τρόπο που ο καπνός ή το

οινόπνευµα έχουν χαρακτηριστεί ως «merit bad» και αποθαρρύνεται η κατανάλωσή τους εξαιτίας των

µακροχρόνιων βλαπτικών συνεπειών τους στην υγεία. Βλ. Παχάκη, 2000.


15


• Ο χρόνος δηµιουργίας τους: µε βάση το κριτήριο αυτό ταξινοµούνται σε

προϊστορικά, κλασικά, ελληνιστικά, ρωµαϊκά, πρωτοχριστιανικά,

βυζαντινά, νεότερα, παραδοσιακά κ.λ.π.

• Ο τόπος δηµιουργίας τους: µπορούν να ταξινοµηθούν µε βάση τις

ηπείρους, τις χώρες και τις περιοχές.

• Το είδος τους: γλυπτά, χαρακτικά, ψηφιδωτά, κεραµικά κ.λ.π.

• Η σηµασία τους: Η ταξινόµηση µπορεί να γίνει µε βάση διάφορα κριτήρια,

όπως, για παράδειγµα, αυτά που έχει θέσει η UNESCO για την

υποψηφιότητα ενός πολιτιστικού αγαθού στον Κατάλογο της Παγκόσµιας

Πολιτιστικής Κληρονοµιάς.

Η αξιολόγηση των υποβαλλόµενων υποψηφιοτήτων για τον Κατάλογο της

Παγκόσµιας Πολιτιστικής Κληρονοµιάς βασίζεται σε µια σειρά κριτηρίων που έχει

καθορίσει η Επιτροπή Παγκόσµιας Κληρονοµιάς. Τα κριτήρια αυτά χωρίζονται σε

δύο οµάδες. Η οµάδα Α΄ περιλαµβάνει έξι κριτήρια που σχετίζονται µε την

εξαιρετική οικουµενική αξία της υποψηφιότητας (του πολιτιστικού αγαθού). Η οµάδα

Β΄ περιλαµβάνει ένα κριτήριο που αφορά την αυθεντικότητα και ένα που αφορά τη

νοµική προστασία και τη διαχείριση της υποψηφιότητας. Για να γίνει δεκτή µια

υποψήφια θέση στον Κατάλογο, πρέπει να συγκεντρώνει τουλάχιστον ένα από τα

κριτήρια της οµάδας Α΄ και τα δύο κριτήρια της οµάδας Β΄ (Κόνσολα 1995, 91-92):

Α΄ Οµάδα

Το πολιτιστικό αγαθό πρέπει:

να αντιπροσωπεύει ένα µοναδικό καλλιτεχνικό επίτευγµα, ένα

«αριστούργηµα» του δηµιουργικού πνεύµατος,

να έχει ασκήσει µεγάλη επίδραση, για ένα χρονικό διάστηµα ή σε µια

πολιτιστική περιοχή του κόσµου, στις εξελίξεις της αρχιτεκτονικής,

της µνηµειακής τέχνης ή της πολεοδοµίας και της χωροταξίας,

να αποτελεί µια µοναδική ή, τουλάχιστον, εξαίρετη µαρτυρία ενός

πολιτισµού ή µιας πολιτιστικής παράδοσης, που έχουν εξαφανιστεί,

να είναι ένα εξαίρετο δείγµα ενός τύπου κτιρίου ή αρχιτεκτονικού

συνόλου ή τοπίου, που απεικονίζει ένα σηµαντικό στάδιο της

ανθρώπινης ιστορίας,


16


να είναι ένα εξαίρετο δείγµα ενός παραδοσιακού οικισµού ή µιας

χρήσης γης που αντιπροσωπεύει έναν πολιτισµό, ιδιαίτερα αν αυτός

έχει καταστεί τρωτός από την επίδραση αµετάτρεπτης αλλαγής,

να συνδέεται άµεσα ή απτά µε γεγονότα ή ζωντανές παραδόσεις, ιδέες

ή πεποιθήσεις, µε καλλιτεχνικά ή λογοτεχνικά έργα εξαιρετικής

οικουµενικής αξίας,

Β΄ Οµάδα

Το πολιτιστικό αγαθό πρέπει:

να ανταποκρίνεται στη δοκιµασία της αυθεντικότητας όσον αφορά το

σχέδιο, το υλικό, την κατεργασία ή τον περιβάλλοντα χώρο και στην

περίπτωση των πολιτιστικών τοπίων, τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και τα

συστατικά τους στοιχεία,

να διαθέτει επαρκή νοµική ή/και παραδοσιακή προστασία και

διοικητικό µηχανισµό, ώστε να εξασφαλίζεται η συντήρηση του

υποψήφιου πολιτιστικού αγαθού ή πολιτιστικού τοπίου.

Επιπλέον, µια άλλη κατηγοριοποίηση των πολιτιστικών αγαθών είναι η εξής

(Μπιτσάνη 2004, 38):

Κινητά και ακίνητα

Με ευχερή ή δυσχερή αξιοποίηση

∆ηµόσια ή ιδιωτικά

Με διαρκή ή περιορισµένη χρήση

Υλικά και άυλα – πνευµατικά

Ως κινητά πολιτιστικά αγαθά ορίζονται εκείνα που παρουσιάζουν ευχέρεια

µετακίνησης στο χώρο, συνήθως λόγω του περιορισµένου όγκου τους. Αντίθετα,

ακίνητα πολιτιστικά αγαθά ορίζονται όσα δεν µπορούν να µετακινηθούν ή δε

µετακινούνται εύκολα.

Πολιτιστικά αγαθά µε ευχερή αξιοποίηση είναι εκείνα που αξιοποιούνται, χωρίς

υψηλό κόστος, ενώ µε δυσχερή αξιοποίηση είναι εκείνα που παρουσιάζουν

απαγορευτικά υψηλά εµπόδια στη χρήση τους. Για παράδειγµα, ένα ευαίσθητο στη


17


µεταφορά πολιτιστικό αγαθό δυσχεραίνει τη διαδικασία ψηφιοποίησης και περαιτέρω

αξιοποίησής του, καθώς απαιτεί πολύ αυξηµένο κόστος µεταφοράς.

Στην περίπτωση που ο ιδιοκτήτης του πολιτιστικού αγαθού είναι το κράτος, τότε

πρόκειται για δηµόσιο αγαθό, διαφορετικά είναι ιδιωτικό3.

Τα πολιτιστικά αγαθά που εξακολουθούν να χρησιµοποιούνται µε την πάροδο του

χρόνου αποκαλούνται διαρκούς ή αέναης χρήσης, ενώ στην αντίθετη περίπτωση είναι

παροδικής ή περιορισµένης χρήσης4.

Υλικά πολιτιστικά αγαθά είναι εκείνα των οποίων η αξία στηρίζεται κυρίως στην

υλική τους υπόσταση, ενώ άυλα ή πνευµατικά είναι εκείνα των οποίων η αξία

στηρίζεται κυρίως στην πνευµατική τους υπόσταση.

Γενικότερα, θα µπορούσαµε να ισχυριστούµε ότι πολιτιστικά αγαθά µπορούν να

θεωρηθούν όλα τα αγαθά που παράγει η ανθρώπινη δραστηριότητα (Μπιτσάνη

2004). Συνεπώς, στα πολιτιστικά αγαθά περιλαµβάνεται και ο σύγχρονος πολιτισµός

και οι σύγχρονες τέχνες. Τα πολιτιστικά αγαθά αφορούν επίσης και την αρχαιολογία,

την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, τη ζωγραφική, καθώς και τους άυλους πολιτισµικούς

πόρους, όπως είναι η προφορική παράδοση, το θέατρο, η γλώσσα.

Σε αυτό το σηµείο θα πρέπει να γίνει διάκριση µεταξύ του πολιτιστικού αγαθού και

της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Το πολιτιστικό αγαθό είναι έννοια ευρύτερη, διότι

στην πολιτιστική κληρονοµιά δεν εντάσσονται όλα τα πολιτιστικά αγαθά, αλλά µόνο

εκείνα που συνδέονται αµέσως ή εµµέσως µε τον άνθρωπο και το περιβάλλον αυτού,

ή έχουν χαρακτηριστεί ως πολιτιστικά αγαθά µέσω του νόµου (Παπαπετρόπουλος

3 Σε αυτό το σηµείο θα πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχει µεγάλη συζήτηση για το εάν και κατά πόσο

ένας χώρος ή αντικείµενο που ανήκει σε ιδιώτη, θα έπρεπε να απολέσει τον τίτλο του «δηµόσιου

αγαθού». Για περισσότερες λεπτοµέρειες σχετικά µε θέµατα «κτήσης» των πολιτιστικών αγαθών βλ.

(Καρύµπαλη-Τσιπτσίου 2006) 4 Η συνέχεια ή ασυνέχεια χρήσης των πολιτιστικών αγαθών δεν αποτελεί αξιολογικό κριτήριο αυτών,

καθώς είναι πολύ συχνό το φαινόµενο ένα αντικείµενο του οποίου η χρήση έχει διακοπεί να είναι

επιστηµονικά πολύ πιο ενδιαφέρον από ένα άλλο αντικείµενο το οποίο από την ανακάλυψή του µέχρι

σήµερα εξακολουθεί να υπηρετεί την ίδια χρήση.


18


2006, 37-38). Για παράδειγµα, ένας πίνακας ζωγραφικής είναι πολιτιστικό αγαθό, για

να καταστεί όµως και στοιχείο της πολιτιστικής κληρονοµιάς ή θα πρέπει να

χαρακτηριστεί από το νόµο ή θα πρέπει να του αποδίδεται κάποια κοινωνική, τεχνική,

λαογραφική, εθνολογική, καλλιτεχνική, ιστορική, ή επιστηµονική αξία. Συνεπώς

υπάρχουν δυο διαστάσεις που κρίνουν κατά πόσο ένα πολιτιστικό αγαθό είναι

στοιχείο της πολιτιστικής κληρονοµιάς, η νοµική διάσταση και η πολιτιστική

διάσταση.

1.4. Προστασία και ∆ιατήρηση

Κρίνεται σκόπιµο σε αυτό το σηµείο να προσδιοριστούν και οι έννοιες της

προστασίας και της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονοµιάς και των πολιτιστικών

αγαθών γενικότερα, οι οποίες θα µας απασχολήσουν διεξοδικότερα στο επόµενο

κεφάλαιο.

Η προστασία αφορά ενέργειες που πρέπει να τηρηθούν, κυρίως νοµικού χαρακτήρα,

µε στόχο τη διατήρηση του εκάστοτε πολιτιστικού αγαθού. Η διατήρηση ορίζεται ως

το σύνολο των ενεργειών που πρέπει να λαµβάνονται και να υλοποιούνται

προκειµένου ένα πολιτιστικό αγαθό να µην απειλείται από παράγοντες οποιασδήποτε

µορφής, που µπορεί να προκαλέσουν µια ανεπιθύµητη µεταβολή ή µετατροπή του

στο πέρασµα του χρόνου. Άρα η διατήρηση είναι ο στόχος, ενώ η προστασία είναι

ένα από τα µέσα που χρησιµοποιούνται προκειµένου να επιτευχθεί ο στόχος.


19


2. ∆ΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Προστασία και διατήρηση


20


2.1. Προστασία και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς

Στο τέλος του προηγούµενου κεφαλαίου αναφέρθηκαν επιγραµµατικά στους

ορισµούς των εννοιών της προστασίας και της διατήρησης της πολιτιστικής

κληρονοµιάς και των πολιτιστικών αγαθών εν γένει. Η προστασία αποτελεί µια

έννοια που συµβάλλει στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς, αποτελεί το

µέσο για την επίτευξη του στόχου, που είναι η διατήρηση. Το παρόν κεφάλαιο

αναφέρεται λεπτοµερέστερα στις δυο αυτές έννοιες οι οποίες αποτελούν αντικείµενο

πολλών νοµικών κειµένων τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.

2.1.1. Προστασία

Η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς αφορά όλο το κοινωνικό σύνολο. Τα

µνηµεία ως µαρτυρίες του ανθρώπινου βίου έχουν σηµασία για τη διαµόρφωση και τη

διατήρηση της ιστορικής µνήµης και των συλλογικών ταυτοτήτων. Επιπλέον, η

προστασία αυτή επιβάλλεται για λόγους που σχετίζονται µε τη βελτίωση και τον

εµπλουτισµό της ζωής όλων των πολιτών και του καθενός ξεχωριστά (Σκουρής και

Τροβά 2003). Συνεπώς, κρίνεται απαραίτητη η ευαισθητοποίηση, η εκπαίδευση και η

ψυχαγωγία των πολιτών µέσα από τη γνωριµία τους µε τα πολιτιστικά αγαθά της

χώρας, καθώς επίσης και η διευκόλυνση της επικοινωνίας του πολίτη µε τα στοιχεία

που συνθέτουν την πολιτιστική κληρονοµιά, προκειµένου να διασφαλιστεί το

δικαίωµα του πολίτη για πρόσβαση στα πολιτιστικά αγαθά.

Συµπερασµατικά, θα µπορούσαµε να πούµε ότι η έννοια της προστασίας

περιλαµβάνει το σύνολο των ενεργειών και των µέτρων (επιστηµονικού, διοικητικού,

τεχνικού, κοινωνικού και νοµικού περιεχοµένου) που πρέπει να λάβουν οι

κυβερνήσεις σε συνεργασία µε τους ιδιωτικούς φορείς και τα άτοµα για να

διασφαλιστεί η προστασία των πολιτιστικών αγαθών.


21


2.1.2. ∆ιατήρηση

Η έννοια της διατήρησης περιλαµβάνει όλες τις ενέργειες, που θα πρέπει να

λαµβάνονται και να υλοποιούνται έτσι ώστε ένα αντικείµενο, ένα κτίσµα, ένα τοπίο ή

ένας χώρος να µην απειλείται από παράγοντες που µπορεί να του προκαλέσουν µια

ανεπιθύµητη µεταβολή ή µετατροπή στο πέρασµα του χρόνου. Στα πλαίσια της

διατήρησης χρησιµοποιείται κάθε µέθοδος και τεχνική, ώστε το φυσικό αλλά και το

οικονοµικό – κοινωνικό περιβάλλον ενός πολιτιστικού αγαθού να επιτρέπει ευνοϊκές

συνθήκες γι’ αυτό (Παυλογεωργάτος 2003, 30).

Συνεπώς, η διατήρηση των πολιτισµικών αγαθών είναι ο συνδυασµός της µελέτης

των αγαθών αυτών και της παρέµβασης σε αυτά, η οποία στοχεύει στη διατήρηση

κάθε στοιχείου αυτών στην καλύτερη δυνατή κατάσταση. Η διατήρηση αποτελεί το

στόχο, ενώ η προστασία το µέσο επίτευξης του στόχου αυτού.

2.2. ∆ιεθνείς Συµβάσεις/ Συστάσεις/ ∆ιακηρύξεις για την προστασία και τη

διατήρηση των πολιτιστικών αγαθών

Μετά το Β΄ Παγκόσµιο πόλεµο, και ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες, έχει

αναπτυχθεί, σε διεθνές αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ένα έντονο ενδιαφέρον για

την προστασία και διατήρηση των πολιτιστικών αγαθών και γενικότερα της

πολιτιστικής κληρονοµιάς. Το ενδιαφέρον αυτό έχει υλοποιηθεί µε τη δηµιουργία

ενός πλέγµατος κανόνων διεθνούς δικαίου και κυρίως διεθνών συµβάσεων, που

αποτελούν το σηµαντικότερο µέσο αποτελεσµατικής προστασίας και διατήρησης της

πολιτιστικής κληρονοµιάς (Χριστοφιλόπουλος 2005).

Έχοντας εξηγήσει προηγουµένως τη διαφορά ανάµεσα στην έννοια της προστασίας

και της διατήρησης, σε αυτό το σηµείο επιχειρείται µια προσπάθεια διαχωρισµού των

σηµαντικότερων διεθνών και ευρωπαϊκών συµβάσεων, συστάσεων και διακηρύξεων

σε δύο κατηγορίες: η µια αφορά στην προστασία και η άλλη στη διατήρηση της

πολιτιστικής κληρονοµιάς και των πολιτιστικών αγαθών.


22


ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

∆ΙΑΤΗΡΗΣΗ

Έτος

Γεγονός

Έτος

Γεγονός

1954 Σύµβαση για την προστασία της

πολιτιστικής κληρονοµιάς σε

περίπτωση ένοπλης σύρραξης –

Χάγη (UNESCO)5

1931 Ο Χάρτης της Αθήνας για την

αποκατάσταση των ιστορικών

µνηµείων – Αθήνα (Πρώτο

∆ιεθνές Συνέδριο Αρχιτεκτόνων

και Τεχνικών των ιστορικών

µνηµείων)

1962 Σύσταση για την προστασία της

οµορφιάς και του χαρακτήρα

τοπίων – Παρίσι (UNESCO)

1964 ∆ιεθνής χάρτης για τη διατήρηση

και την αποκατάσταση µνηµείων –

Χάρτης της Βενετίας (ICOMOS)6

1968 Σύσταση για τη διατήρηση της

πολιτιστικής κληρονοµιάς που

βρίσκεται σε κίνδυνο λόγω

δηµοσίων ή ιδιωτικών έργων –

Παρίσι (UNESCO)7


πολιτιστικής κληρονοµιάς που

βρίσκεται σε κίνδυνο λόγω

δηµοσίων ή ιδιωτικών έργων –

Παρίσι (UNESCO)

1970 Σύµβαση για την απαγόρευση και

παρεµπόδιση της παράνοµης

εισαγωγής, εξαγωγής και

µεταβίβασης της κυριότητας των

πολιτιστικών αγαθών – Παρίσι

(UNESCO)

1975 ∆ιακήρυξη του Άµστερνταµ

(Συνέδριο για την Ευρωπαϊκή

Αρχιτεκτονική κληρονοµιά)

5 United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, βλ. http://portal.unesco.org,

(τελευταία επίσκεψη: 21/01/07) 6 International Council on Monuments and Sites, βλ. www.icomos.org, (τελευταία επίσκεψη: 21/01/07) 7 Τα γεγονότα µε αυτό το χρώµα περιέχουν άρθρα που αφορούν και την προστασία, αλλά και τη

διατήρηση.


23

http://portal.unesco.org/

http://www.icomos.org/



Παγκόσµιας Πολιτιστικής και

Φυσικής κληρονοµιάς - Παρίσι

(UNESCO)

1980 Σύσταση για την προστασία και

διατήρηση κινούµενης εικόνας –

Βελιγράδι (UNESCO)

1976 Σύσταση για τη διεθνή ανταλλαγή

πολιτιστικής κληρονοµιάς –

Ναϊρόµπι (UNESCO)8

1983 ∆ιακήρυξη της Ρώµης (Ministry of

Cultural Property and of the

Environment of Rome)

1978 Σύσταση για την προστασία

κινητής πολιτιστικής

κληρονοµιάς – Παρίσι

(UNESCO)


αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς της

Ευρώπης – Γρανάδα (Council of

Europe)

1980 Σύσταση για την προστασία και

διατήρηση κινούµενης εικόνας –

Βελιγράδι (UNESCO)

1987 Χάρτης για τη διατήρηση των

ιστορικών πόλεων και των

αστικών περιοχών – Ουάσιγκτον

(ICOMOS)


αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς της

Ευρώπης – Γρανάδα (Council of

Europe)


παραδοσιακής κουλτούρας –

Παρίσι (UNESCO)

1990 Χάρτης για την προστασία και

διαχείριση της αρχαιολογικής

κληρονοµιάς – Λοζάννη

(ICAHM)9

1992 Χάρτης της Νέας Ζηλανδίας για τη

διατήρηση τοποθεσιών µε

πολιτιστική αξία (ICOMOS)

1995 Σύµβαση για τα κλεµµένα ή

παρανόµως εξαγόµενα

πολιτιστικά αγαθά

1999 Χάρτα της Μπούρα – Αυστραλία

(ICOMOS)

8 Βλ. (Βουδούρη 2003) 9 International Committee for the Management of Archeological Heritage, βλ.

http://www.icomos.org/icahm/, (τελευταία επίσκεψη: 21/01/07) 10 International Institute for the Unification of Private Low. Η σύµβαση αυτή αντικατέστησε τη

σύµβαση για την απαγόρευση και παρεµπόδιση της παράνοµης εισαγωγής, εξαγωγής και µεταβίβασης


24

http://www.icomos.org/icahm/


(UNIDROIT)10

1996 Χάρτης για την προστασία και

διαχείριση της υποβρύχιας

πολιτιστικής κληρονοµιάς –

Σόφια (ICOMOS)

2003 Χάρτης διατήρησης της ψηφιακής

κληρονοµιάς (UNESCO)


υποβρύχιας πολιτιστικής

κληρονοµιάς – Παρίσι

(UNESCO)

2003 ∆ιακήρυξη για τη σκόπιµη

καταστροφή πολιτιστικής

κληρονοµιάς - Παρίσι (UNESCO)


άυλης πολιτιστικής κληρονοµιάς

– Παρίσι (UNESCO)

2005 Σύµβαση για την προστασία και

προώθηση της ποικιλίας της

πολιτιστικής έκφρασης – Παρίσι

(UNESCO)

Πίνακας 2.1: Γεγονότα για την προστασία και τη διατήρηση των πολιτιστικών αγαθών

Με βάση τον παραπάνω πίνακα και έχοντας µελετήσει το περιεχόµενο των

συµβάσεων, παρακάτω αναφέρουµε πώς εµφανίζεται η έννοια της προστασίας και

της διατήρησης στις σηµαντικότερες από αυτές.

Όσον αφορά την προστασία, σύµφωνα µε τη Σύµβαση της Χάγης (UNESCO 1954) η

έννοια της προστασίας των πολιτιστικών αγαθών αναφέρεται στη διαφύλαξη και το

σεβασµό τους. Η σύµβαση αυτή θεσπίζει την υποχρέωση, σε περίπτωση ενόπλου

συρράξεως, της διαφύλαξης και ειδικής προστασίας των πολιτιστικών αγαθών των

εδαφών, που βρίσκονται υπό καθεστώς κατοχής, ενώ παράλληλα, τα συµβαλλόµενα

της κυριότητας των πολιτιστικών αγαθών της UNESCO (1970), η οποία δεν υπήρξε επιτυχής, καθώς

κρίθηκε γενικόλογη και αναποτελεσµατική. Βλ. (Παπαπετρόπουλος 2006)


25


µέρη θα πρέπει να αποτρέπουν κάθε πράξη κλοπής, λεηλασίας ή υπεξαιρέσεως

πολιτιστικών αγαθών, καθώς και κάθε πράξη βανδαλισµού.

Στη σύµβαση των Παρισίων (UNESCO 1972) για την προστασία της παγκόσµιας

πολιτιστικής και φυσικής κληρονοµιάς, ορίζεται ότι τα κράτη µέλη αναλαµβάνουν

την υποχρέωση προστασίας, αξιοποιήσεως και µεταβιβάσεως στις µέλλουσες γενιές

της πολιτιστικής και φυσικής κληρονοµιάς.

Επιπλέον, στη Σύµβαση για τα κλεµµένα ή παρανόµως εξαγόµενα πολιτιστικά αγαθά

της UNIDROIT (1995) δίνεται έµφαση στην καταπολέµηση του παράνοµου εµπορίου

πολιτιστικών αγαθών, στη διευκόλυνση της επιστροφής τους και στην προστασία τους

για το συµφέρον όλων (Παπαπετρόπουλος 2006, 24).

Όσον αφορά τη διατήρηση, στη Χάρτα της Μπούρα – Burra Charter (ICOMOS 1999)

η έννοια της διατήρησης σχετίζεται µε όλες τις διαδικασίες φροντίδας µιας

τοποθεσίας προκειµένου να διατηρηθεί η πολιτιστική της αξία.

Σύµφωνα µε τη ∆ιεθνή χάρτα για τη διατήρηση και την αποκατάσταση µνηµείων –

Χάρτα της Βενετίας του ICOMOS (1964), η διατήρηση και η αποκατάσταση των

µνηµείων σε µόνιµη βάση είναι ουσιώδους σηµασίας και µπορεί να πραγµατοποιηθεί

µέσω της εφαρµογής εκείνων των επιστηµών και τεχνικών που συµβάλλουν στη

µελέτη και διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς. Η διατήρηση των µνηµείων

συχνά διευκολύνεται µε το να γίνεται χρήση αυτών για κοινωνικούς σκοπούς.

Τέτοιου είδους χρήση είναι επιθυµητή, αλλά δεν πρέπει να αλλάζει τη δοµή και το

στυλ του κτιρίου και του περιβάλλοντός του: όπου υπάρχει παραδοσιακό στυλ,

πρέπει να διατηρείται, καµία κατασκευή, κατεδάφιση ή τροποποίηση που θα άλλαζε

τη σχέση της µάζας και του χρώµατος του µνηµείου δεν επιτρέπεται (ICOMOS

1964).

Τέλος, η Σύµβαση που έγινε στη Γρανάδα για την προστασία της αρχιτεκτονικής

κληρονοµιάς της Ευρώπης, του Συµβουλίου της Ευρώπης (1985) αναφέρει ότι όλα τα

συµβαλλόµενα κράτη υποχρεώνονται να προβλέψουν όρους και διαδικασίες για την

έκδοση αδειών και έγκριση µελετών καθώς και τους τρόπους επεµβάσεως, ώστε να


26


αποφευχθεί η καταστροφή, η ερήµωση και η αλλοίωση των µνηµείων και να

επιτευχθεί η όσο το δυνατόν καλύτερη διατήρησή τους (Παπαπετρόπουλος 2006).

2.3. Ελλάδα: Πολιτιστικά αγαθά και ο Νόµος 3028/2002

Η Ελλάδα επηρεασµένη από την κινητικότητα που υπάρχει σε διεθνές επίπεδο για την

προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς και λόγω της ανεπάρκειας του

προηγούµενου νόµου προχώρησε στη θέσπιση του νέου νόµου 3028/2002. Η Ελλάδα

είναι µια χώρα που κατά κοινή οµολογία, κατέχει προνοµιακή θέση στο παγκόσµιο

πολιτιστικό απόθεµα. Τα πολιτιστικά της αγαθά είναι αυτά που προσδίδουν την

πολιτιστική της ταυτότητα και αυτά τα αγαθά φιλοδοξεί να προστατέψει ο Ν.

3028/2002, ο οποίος θεσπίστηκε για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της

πολιτιστικής κληρονοµιάς11.

Πριν το Ν. 3028/2002 η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς ρυθµιζόταν από

µια δέσµη νοµοθετηµάτων µε σηµαντικότερα αυτά του 1932 «Περί αρχαιοτήτων» και

του 1950 «Περί προστασίας ειδικής κατηγορίας οικοδοµηµάτων και έργων τέχνης

µεταγενέστερων του 1830». Οι πιο πάνω νόµοι, παρά το γεγονός ότι βοήθησαν σε

µεγάλο βαθµό στη διάσωση και προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς,

θεωρούνται ξεπερασµένοι και ανεπαρκείς (Χριστοφιλόπουλος 2005, 33). Οι

ανεπάρκειες αυτές οφείλονται σε αντινοµίες (π.χ. πώληση ή δήµευση αρχαίων που

ανήκουν κατά κυριότητα στο ∆ηµόσιο), σε ασάφειες (π.χ. χρονικό όριο που λήγει η

προστασία των αρχαίων, υποχρεώσεις συλλεκτών) ή σε κενά.

Επιπλέον, η πρόοδος της τεχνολογίας και η ανάπτυξη της επιστηµονικής έρευνας

έχουν διαµορφώσει νέες αντιλήψεις µε αποτέλεσµα η ανάγκη ύπαρξης ενός νέου

νοµοθετήµατος να καθίσταται όλο και πιο επιτακτική (Σκουρής και Τροβά 2003).

Συνεπώς, η ανάγκη δηµιουργίας ενός σύγχρονου θεσµικού πλαισίου της πολιτιστικής

κληρονοµιάς κατέστη επιβεβληµένη. Για το λόγο αυτό δηµοσιεύτηκε ο Νόµος

3028/2002 «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής

11 βλ. Παράρτηµα Πρώτο


27


Κληρονοµιάς», που αποτελεί το νέο θεσµικό πλαίσιο της προστασίας και ανάδειξης

των αρχαιοτήτων και γενικά της πολιτιστικής κληρονοµιάς.

2.3.1. Θεµελιώδεις Αρχές του Ν. 3028/2002

Οι θεµελιώδεις αρχές του Νόµου 3028/2002 είναι οι ακόλουθες (Χριστοφιλόπουλος

2005, 34-36):

1) Η συστηµατοποίηση και διεύρυνση της έννοιας της πολιτιστικής κληρονοµιάς:

Αντικείµενο προστασίας των ρυθµίσεων του νόµου είναι η πολιτιστική

κληρονοµιά της χώρας, δηλαδή το σύνολο των πολιτιστικών αγαθών που

βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια. Η πολιτιστική κληρονοµιά της χώρας

αποτελείται από όλα τα πολιτιστικά αγαθά που συνιστούν µαρτυρίες της ύπαρξης

και της δραστηριότητας (ατοµικής ή συλλογικής) των ανθρώπων. Η εφαρµογή

του νόµου καλύπτει όλα τα πολιτιστικά αγαθά από τους αρχαιότατους χρόνους

µέχρι σήµερα, η αντιµετώπισή τους, όµως, διαφέρει ανάλογα µε την περίοδο στην

οποία ανάγονται (περιοδολόγηση). Η προστασία, σύµφωνα µε τις διατάξεις του

νόµου, παρέχεται είτε σε µεµονωµένα αγαθά είτε σε σύνολα.

2) Η ισότιµη αντιµετώπιση των µνηµείων:

Σε αντίθεση µε τον αρχαιοκεντρισµό που χαρακτήριζε το προηγούµενο νοµικό

καθεστώς, στον παρόντα νόµο όλα τα πολιτιστικά αγαθά αντιµετωπίζονται µε το

ίδιο πνεύµα, παρά το γεγονός ότι οι διάφορες µορφές προστασίας µπορεί να

ποικίλουν.

3) Η κοινωνική διάσταση της προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς:

Η προστασία αφορά το κοινωνικό σύνολο. Τα µνηµεία ως µαρτυρίες του

ανθρώπινου βίου έχουν σηµασία για τη διαµόρφωση και τη διατήρηση της

ιστορικής µνήµης και των συλλογικών ταυτοτήτων. Επιπλέον, η προστασία

επιβάλλεται για λόγους που σχετίζονται µε τη βελτίωση και τον εµπλουτισµό της

ζωής όλων των πολιτών και καθενός ξεχωριστά. Η πολιτιστική κληρονοµιά, ως

στοιχείο διαµόρφωσης της ιστορικής µνήµης και των συλλογικών ταυτοτήτων, ως

συνιστώσα του ευ ζην κάθε πολίτη και ως διαχρονικός παράγοντας εµπλουτισµού


28


της ζωής των πολιτών, αποτελεί αγαθό για την εξασφάλιση του οποίου είναι

καίρια η ευθύνη του κράτους.

4) Ο εµπλουτισµός της προστασίας:

Η προστασία που παρέχουν οι ρυθµίσεις του νόµου ενσωµατώνει και νέες

λειτουργίες που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες συνθήκες και ανάγκες. Σε αυτήν

περιλαµβάνεται µια ποικιλία ενεργειών, από την αποκάλυψη µέχρι τη συντήρηση

των µνηµείων και από την ευαισθητοποίηση του κοινού, µέχρι τη διευκόλυνση

πρόσβασής του στα µνηµεία.

5) Η συµπληρωµατικότητα των καθηκόντων της πολιτείας και των πολιτών:

Η Πολιτεία αναγνωρίζεται από το νόµο ως ο βασικός παράγοντας προστασίας της

πολιτιστικής κληρονοµιάς. Επίσης, η ανάγκη αποτελεσµατικής προστασίας της

πολιτιστικής κληρονοµιάς επιβάλλει την ουσιαστική συµβολή των πολιτών.

6) Ιδιοκτησία και κατοχή των µνηµείων:

Η ιδιοκτησία αλλά και τα άλλα συναφή δικαιώµατα ως προς τα µνηµεία

ασκούνται κατά τρόπο που να συνάδει µε την προστασία τους.

7) Η ρύθµιση της διακίνησης των πολιτιστικών αγαθών:

Τα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονοµιάς εντάσσονται στην κοινωνική και

οικονοµική ζωή, καθώς η αγορά των πολιτιστικών αγαθών αναπτύσσεται

ραγδαία. Η Πολιτεία κατέχει κεντρικό ρόλο σε αυτές τις διαδικασίες και οφείλει

να αποτρέψει την παράνοµη «εξαγωγή πολιτιστικών αγαθών» από τη χώρα.

8) Η ένταξη µνηµείων στο χώρο:

Η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς συνδέεται αναπόσπαστα µε την

έννοια του χώρου. Επειδή τα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονοµιάς παρέχουν

πληρέστερες πληροφορίες όταν παραµένουν στο χώρο στον οποίο βρίσκονται,

λαµβάνεται ιδιαίτερη µέριµνα για την επιτόπου (in situ) διατήρησή τους (Σκουρής

και Τροβά 2003, 69).

9) Η διευκόλυνση πρόσβασης των πολιτών στα στοιχεία της πολιτιστικής

κληρονοµιάς:


29


Για να επιτευχθεί η ευαισθητοποίηση, η εκπαίδευση και η ψυχαγωγία των

πολιτών µέσω της επαφής τους µε τα πολιτιστικά αγαθά της χώρας, κρίνεται

απαραίτητη η πρόσβασή τους σε αυτά µε όρους ισότητας. Κεντρικό ρόλο στο

θέµα αυτό έχουν τα µουσεία, τα οποία αποτελούν τους κατεξοχήν τόπους

προβολής των πολιτιστικών αγαθών.

10) Η οργάνωση και η προαγωγή της έρευνας:

Τα πολιτιστικά αγαθά αποτελούν πηγή γνώσης και αντικείµενο έρευνας. Η

παροχή πρόσβασης στους ερευνητές, δε βοηθά µόνο το ερευνητικό τους έργο,

αλλά όλο το κοινωνικό σύνολο. Η εκάστοτε Υπηρεσία είναι αρµόδια να

εξασφαλίσει στους ερευνητές πρόσβαση στα ευρήµατα και στο υλικό

τεκµηρίωσης που έχει στη διάθεσή της.

11) Η διεύρυνση ανταλλαγών µε ξένες χώρες:

Στο νόµο αυτό καθορίζονται οι όροι για το δανεισµό, την ανταλλαγή των

µνηµείων και την προσωρινή εξαγωγή για εκθεσιακούς, παιδαγωγικούς και

ερευνητικούς σκοπούς.

2.3.2. Η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς στο Ν. 3028/2002

Η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς σε σχέση µε παλαιότερα νοµοθετήµατα12

έχει αποκτήσει πιο σύνθετο περιεχόµενο, καθώς πέρα από την ιστορική, παιδευτική

και αισθητική σηµασία της έχει αναπτυχθεί και η κοινωνική και οικονοµική σηµασία

της (Σκουρής και Τροβά 2003). Η σηµασία της προστασίας και το νέο της

περιεχόµενο έχουν γίνει κατανοητά στο νόµο 3028/2002, καθώς το Άρθρο 3

συγκεκριµενοποιεί το περιεχόµενό της και διαφαίνεται ο νέος της χαρακτήρας, κάτι

που δεν υπήρχε στον προηγούµενο νόµο. Σύµφωνα µε το Άρθρο αυτό η προστασία

της πολιτιστικής κληρονοµιάς της Χώρας συνίσταται κυρίως:

12 Όπως είναι το νοµοθέτηµα του 1932 «Περί αρχαιοτήτων» και του 1950 «Περί προστασίας ειδικής

κατηγορίας οικοδοµηµάτων και έργων τέχνης µεταγενέστερων του 1830»


30


• στον εντοπισµό, την έρευνα, την καταγραφή, την τεκµηρίωση και τη µελέτη

των στοιχείων της,

• στη διατήρηση και την αποτροπή της καταστροφής, της αλλοίωσης και γενικά

κάθε άµεσης η έµµεσης βλάβης της,

• στην αποτροπή της παράνοµης ανασκαφής, της κλοπής και της παράνοµης

εξαγωγής,

• στη συντήρηση και την κατά περίπτωση αναγκαία αποκατάστασή της,

• στη διευκόλυνση της πρόσβασης και της επικοινωνίας του κοινού µε αυτή

(λ.χ. πρόσβαση και χρήση µνηµείων και χώρων, ιδιωτικές συλλογές, µουσεία)

• στην ανάδειξη και την ένταξή της στη σύγχρονη κοινωνική ζωή και

• στην παιδεία, την αισθητική αγωγή και την ευαισθητοποίηση των πολιτών για

την πολιτιστική κληρονοµιά (Χριστοφιλόπουλος 2005)

Έτσι, κατά το νόµο 3028/2002, η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς, που

αποσκοπεί στη διατήρηση της ιστορικής µνήµης για τις τωρινές και τις µελλοντικές

γενιές, συνίσταται µεταξύ άλλων, στη διευκόλυνση της πρόσβασης και της

επικοινωνίας του κοινού µε την πολιτιστική κληρονοµιά και στην ανάδειξη και την

ένταξή της στη σύγχρονη κοινωνική ζωή. Αξίζει επίσης να σηµειωθεί ότι ήδη πριν

από την πρόσφατη αναθεώρηση υποστηριζόταν στη θεωρία ότι από το άρθρο 24 παρ.

1 και 6 του Συντάγµατος απορρέει το δικαίωµα του καθενός όχι µόνο στη διατήρηση

αλλά και στην κάρπωση ή στην αξιοποίηση των στοιχείων της πολιτιστικής

κληρονοµιάς (Βουδούρη 2003).

Το θεσµικό αυτό πλαίσιο σε συνδυασµό µε τις διεθνείς συµβάσεις που έχει

υπογράψει και επικυρώσει η χώρα µας13 αποτελεί πλήρη προστασία της πολιτιστικής

13 Σύµφωνα µε το site της UNESCO, βλ. http://portal.unesco.org, (τελευταία επίσκεψη: 21/05/07) οι

διεθνείς συµβάσεις που έχει υπογράψει και επικυρώσει η χώρα µας από τον παραπάνω Πίνακα (2.1)

είναι: η σύµβαση για την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης –

Χάγη (1954), η σύµβαση για την απαγόρευση και παρεµπόδιση της παράνοµης εισαγωγής, εξαγωγής

και µεταβίβασης της κυριότητας των πολιτιστικών αγαθών – Παρίσι (1970), η σύµβαση για την

προστασία της Παγκόσµιας Πολιτιστικής και Φυσικής κληρονοµιάς – Παρίσι (1972), η σύσταση για

τη διεθνή ανταλλαγή πολιτιστικής κληρονοµιάς – Ναϊρόµπι (1976), η σύµβαση για την προστασία της

άυλης πολιτιστικής κληρονοµιάς – Παρίσι (2003), και η σύµβαση για την προστασία και προώθηση

της ποικιλίας της πολιτιστικής έκφρασης – Παρίσι (2005)


31

http://portal.unesco.org/


κληρονοµιάς. Η προστασία αυτή έχει ως σκοπό τη διατήρηση της ιστορικής µνήµης

χάριν όχι µόνο της παρούσας, αλλά και των µελλοντικών γενεών και την αναβάθµιση

του πολιτιστικού περιβάλλοντος (Χριστοφιλόπουλος 2005, 33-34).

2.4. Στάδια της διαδικασίας της αξιολόγησης των πολιτιστικών αγαθών

Ωστόσο, γεννάται το ερώτηµα µε ποιο κριτήριο επιλέγουµε τι θα προστατευτεί και θα

διατηρηθεί; Η γερµανική αρχαιολογική υπηρεσία προτείνει ένα πρακτικό σύστηµα

αξιολόγησης της αξίας της αρχαιολογικής κληρονοµιάς (Deeben 1999), ένα σύστηµα

το οποίο θα µπορούσε να εφαρµοστεί και σε οποιοδήποτε άλλο πολιτιστικό αγαθό και

θα µας βοηθούσε να απαντήσουµε στο ερώτηµα τί πρέπει να προστατέψουµε και να

διατηρήσουµε.

Προκειµένου να παρθούν αποφάσεις (decision - making) τόσο σε εθνικό όσο και σε

τοπικό επίπεδο σχετικά µε το τί πρέπει να προστατευτεί και να διατηρηθεί είναι

σηµαντικό να προσδιοριστούν τα κριτήρια που θα χρησιµοποιηθούν για τη λήψη των

αποφάσεων αυτών. Κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης λαµβάνονται υπόψη τρεις

γενικές αξίες (Deeben 1999):

Αντίληψη (Perception). Σε αυτό το στάδιο τα µνηµεία αξιολογούνται µε βάση

κριτήρια που καθορίζουν την αντιληπτική τους αξία. Τα κριτήρια αυτά είναι η

αισθητική και η ιστορική τους αξία. Η αντίληψη έχει να κάνει µε την

αξιολόγηση του µνηµείου από την πλευρά του κοινού.

Φυσική ποιότητα (Physical quality). Σε αυτό το στάδιο λαµβάνεται υπόψη η

φυσική ποιότητα του µνηµείου και πιο συγκεκριµένα η ακεραιότητά του και η

διατήρησή του.

Εγγενής ποιότητα (Intrinsic quality). Σε αυτό το στάδιο τα µνηµεία

αξιολογούνται µε βάση την επιστηµονική τους αξία χρησιµοποιώντας το

κριτήριο της σπανιότητας, της έρευνας, της οµαδικής αξίας και της

αντιπροσωπευτικότητας.

Οι προαναφερθείσες αξίες και τα κριτήριά τους φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:


32


Αξίες

Κριτήρια

Αντίληψη (Perception)

Αισθητική Αξία (Aesthetic value)

Ιστορική Αξία (Historical value)

Φυσική ποιότητα (Physical quality)

Ακεραιότητα (Integrity)

∆ιατήρηση (Preservation)

Εγγενής ποιότητα (Intrinsic quality)

Σπανιότητα (Rarity)

∆υναµική Έρευνας (Research potential)

Οµαδική Αξία (Group value)

Αντιπροσωπευτικότητα

(Representativity)

Πίνακας 2.2: Αξίες και κριτήρια στη διαδικασία της αξιολόγησης (Deeben 1999, 181)

Η αξία της αντίληψης ενός αρχαιολογικού µνηµείου µπορεί να µετρηθεί µε δύο

κριτήρια: την αισθητική αξία και την ιστορική αξία. Η αισθητική αξία αναφέρεται στο

αρχαιολογικό µνηµείο ως κοµµάτι µιας τοποθεσίας. Το κριτήριο αυτό επικεντρώνεται

στην εξωτερική εµφάνιση ενός µνηµείου, δηλαδή στην κατάσταση στην οποία

βρίσκεται, στο σχήµα του και στην υφή του σε σχέση µε το περιβάλλον του. Το

κριτήριο αυτό συνδέεται µε την έννοια της «ορατότητας», καθώς τα «ορατά» µνηµεία

αποτελούν µια ζωντανή υπενθύµιση του παρελθόντος και για το λόγο αυτό οφείλουν

να προστατευτούν και να διατηρηθούν όσο περισσότερο γίνεται. Σύµφωνα µε τον κ.

Λαµπρινουδάκη (2006) η αισθητική αξία δεν πρέπει να κρίνεται µε τα κριτήρια του

εκάστοτε µελετητή ή του επισκέπτη, που θαυµάζει περισσότερο ή λιγότερο ή

απορρίπτει ανάλογα µε τα δικά του βιώµατα, αλλά µε εκείνα του δηµιουργού. Όσον

αφορά την ιστορική αξία ενός µνηµείου αυτή σχετίζεται µε τις µνήµες του

παρελθόντος που περικλείει. Κάποια µνηµεία αντιπροσωπεύουν µια ζωντανή µνήµη

του παρελθόντος, όµως αυτό δεν ισχύει πάντα. Υπάρχει πιθανότητα µια τοποθεσία

χωρίς ορατά κατάλοιπα του παρελθόντος να λειτουργεί ως τόπος µνήµης (lieu de

mémoire) λόγω της ύπαρξης µύθων, θρύλων ή θρησκευτικών παραδόσεων. Συνεπώς,

η ιστορική αξία του µνηµείου δείχνει τη σχέση του µνηµείου µε σηµαντικά ιστορικά

γεγονότα τοπικής, εθνικής ή παγκόσµιας σηµασίας (Λαµπρινουδάκης και

Μαστραντώνης 2006). Τα µνηµεία και γενικότερα τα πολιτιστικά αγαθά µε αυξηµένη

αξία αντίληψης αξίζουν να προστατευτούν και να διατηρηθούν.


33


Η αξία της φυσικής ποιότητας αφορά το κριτήριο της ακεραιότητας και της

διατήρησης ενός µνηµείου. Η φυσική ποιότητα σχετίζεται µε το βαθµό στον οποίο

ένα πολιτιστικό αγαθό παραµένει ανέπαφο και στην αρχική του κατάσταση. Η

ακεραιότητα αφορά στο βαθµό αποµάκρυνσης ενός µνηµείου από την αρχική του

σχηµατική κατάσταση, ενώ η διατήρηση αφορά στο βαθµό επιβίωσης των

αρχαιολογικών υλικών από τα οποία αποτελείται ένα µνηµείο.

Η εγγενής ποιότητα βασίζεται στη σπανιότητα του µνηµείου, τη δυνατότητα έρευνας

που µπορεί να παρέχει, την οµαδική αξία και την αντιπροσωπευτικότητά του. Πιο

συγκεκριµένα, η σπανιότητα ορίζεται στο βαθµό που κάποιο είδος µνηµείου είναι ή

έχει γίνει σπάνιο σε µια τοποθεσία ή σε µια χρονική περίοδο. Για να προσδιοριστεί η

σπανιότητα ενός µνηµείου είναι απαραίτητη η έρευνα στα αρχεία της περιοχής και

της περιόδου στην οποία τοποθετείται. Η δυναµική έρευνας έχει να κάνει µε τη

σηµασία ενός µνηµείου ως πηγή γνώσης του παρελθόντος, αντανακλά το ποσοστό

νέας γνώσης για το παρελθόν που µπορεί να αντληθεί από τη µελέτη του µνηµείου. Η

οµαδική αξία ενός µνηµείου σχετίζεται µε το αρχαιολογικό και το γεωγραφικό

πλαίσιο στο οποίο ανήκει. Το αρχαιολογικό πλαίσιο αναφέρεται στην παρουσία και

έρευνα γειτονικών πολιτιστικών αγαθών ή και ευρηµάτων (όταν πρόκειται για

ανασκαφή) και το γεωγραφικό πλαίσιο αναφέρεται στο περιβάλλον και τις µεταβολές

αυτού, οι οποίες µπορούν να προσδιοριστούν και από το ίδιο το µνηµείο (κατάλοιπα

οργανισµών στο µνηµείο, απολιθώµατα κ.λ.π.). Συνεπώς η οµαδική αξία βασίζεται

την περιοχή γειτνίασης του µνηµείου. Τέλος, η αντιπροσωπευτικότητα έχει να κάνει

µε το βαθµό στον οποίο ένα συγκεκριµένο είδος µνηµείου είναι τυπικό της περιοχής ή

της περιόδου στην οποία ανήκει. Όσο µεγαλύτερος είναι ο αριθµός γνωστών

παρόµοιων µνηµείων της ίδιας περιόδου και της ίδια περιοχής, τόσο πιο µεγάλη είναι

η αντιπροσωπευτικότητα, όµως τόσο πιο µικρή είναι η σπανιότητα του µνηµείου.

Όλα αυτά τα κριτήρια πρέπει να ληφθούν υπόψη για να αποφασιστεί τί θα

προστατευθεί και θα διατηρηθεί και τί όχι. Το παρακάτω διάγραµµα ροής, που έχει

προκύψει βάσει του συστήµατος αξιολόγησης που προτείνει η γερµανική

αρχαιολογική υπηρεσία, δείχνει τη διαδικασία που ακολουθούµε για τη λήψη τέτοιων

αποφάσεων:


34


Σχήµα 2.1:∆ιαδικασία αξιολόγησης πολιτιστικών αγαθών

Σύµφωνα µε το παραπάνω σχήµα, εξετάζεται αρχικά η αξία της αντίληψης και κάθε

ένα από τα κριτήριά της και αν η βαθµολογία είναι υψηλή τότε το πολιτιστικό αγαθό

αξίζει να προστατευτεί και να διατηρηθεί. Αν όχι, τότε προχωράµε στην επόµενη αξία

που είναι η φυσική ποιότητα. Εξετάζοντας ένα - ένα τα κριτήρια της αξίας αυτής

αποφασίζουµε αν θα πρέπει να προστατευτεί και να διατηρηθεί το πολιτιστικό

προϊόν. Αν δεν πληροί το προϊόν κάποια από τα κριτήρια της φυσικής ποιότητας,

αξιολογούµε τα κριτήρια της τρίτης αξίας, της εγγενούς ποιότητας και καταλήγουµε

τελικά στο συµπέρασµα αν θα πρέπει να προστατευτεί και να διατηρηθεί το

πολιτιστικό αγαθό ή όχι.

2.4.1. Χρήση νέων τεχνολογιών στη διαδικασία της αξιολόγησης

Το προτεινόµενο, στην προηγούµενη ενότητα, σύστηµα αξιολόγησης των

πολιτιστικών αγαθών, είναι αρκετά πολύπλοκο, καθώς µπορεί µέσα στην ίδια αξία

κάποιο κριτήριο να έχει υψηλή βαθµολογία και κάποιο άλλο χαµηλή. Θα µπορούσε,


35


λοιπόν, να χρησιµοποιηθεί κάποιο εργαλείο που προέρχεται από την επιστήµη της

διοίκησης, για τη λήψη αποφάσεων µε πολλαπλά κριτήρια. Εργαλεία αυτού του

τύπου επιτρέπουν τη διευκόλυνση λήψης αποφάσεων, καθώς µπορούµε σχηµατικά

πλέον να δούµε τα αποτελέσµατα της απόφασής µας και να δηµιουργήσουµε σενάρια

σχετικά µε το τι θα άλλαζε στην απόφασή µας, αν αυξοµειώναµε την επίδραση

κάποιου από τα κριτήριά µας. Ένα τέτοιο εργαλείο που θα µπορούσε να

χρησιµοποιηθεί είναι το Expert Choice14. Η επιλογή του προγράµµατος αυτού έναντι

άλλων προγραµµάτων λήψης αποφάσεων (Precision Tree, Solver, @Risk, MapInfo,

Extend15) στηρίζεται στο γεγονός ότι αποτελεί ένα εύχρηστο εργαλείο λήψης

αποφάσεων µε πολλαπλά κριτήρια.

Το Expert Choice είναι ένα σύστηµα για την ανάλυση, σύνθεση και υποστήριξη

πολύπλοκων αποφάσεων και εκτιµήσεων µεταξύ εναλλακτικών επιλογών, όταν

υπάρχουν πολλαπλά κριτήρια. Βασίζεται στη ∆ιαδικασία Αναλυτικής Ιεράρχησης

(Analytic Hierarchy Process), την οποία χρησιµοποιεί για να οργανώσει τις σκέψεις

του αποφασίζοντος µε ένα «λογικό» τρόπο, επιτρέποντάς του να αναλύσει όλες τις

µεταβλητές, προκειµένου να ιεραρχήσει τις επιλογές του σε µια περίπλοκη απόφαση.

Το σύστηµα δίνει τη δυνατότητα στον αποφασίζοντα να ορίσει το «πρόβληµα» µέσα

από µια διαδικασία ιεράρχησης των παραµέτρων (στόχος, κριτήρια, υποκριτήρια). Η

κατασκευή του µοντέλου ιεράρχησης µοιάζει µε δέντρο, όπου στο πρώτο επίπεδο

βρίσκεται ο στόχος και στα επόµενα τα κριτήρια και τα υπο-κριτήρια (Πραστάκος

2002, 497).

14 Για περισσότερες πληροφορίες για το Expert Choice βλ. http://www.expertchoice.com/ (τελευταία

επίσκεψη: 31/05/07), επίσης υπάρχει και demo version του προγράµµατος. 15 Για αναλυτική περιγραφή όλων αυτών των προγραµµάτων βλ. (Πραστάκος 2002), Μέρος Γ΄, όπου

παρουσιάζονται όλα τα χαρακτηριστικά του κάθε προγράµµατος και τί µπορεί να κάνει ο χρήστης µε

αυτά. Βασιζόµενοι σε αυτές τις αναλύσεις καταλήξαµε στην παρούσα εργασία ότι το Expert Choice

είναι εκείνο το λογισµικό που θα ταίριαζε περισσότερο στη διαδικασία αξιολόγησης των πολιτιστικών

αγαθών.


36


Σχήµα 2.2:Μοντέλο Ιεράρχησης

Στη συγκεκριµένη περίπτωση, στόχο αποτελεί η προστασία και η διατήρηση ενός

πολιτιστικού αγαθού, κριτήρια αποτελούν οι αξίες (αντίληψη, φυσική ποιότητα,

εγγενής ποιότητα) και υπο-κριτήρια αποτελούν τα κριτήρια των αξιών αυτών

(αισθητική αξία, ιστορική αξία, ακεραιότητα, διατήρηση, σπανιότητα, δυναµική

έρευνας, οµαδική αξία, αντιπροσωπευτικότητα). Με αυτόν τον τρόπο ο αποφασίζων

είναι σε θέση να κατανοήσει καλύτερα το «πρόβληµα» και να αντεπεξέλθει στις

δυσκολίες και στην περιπλοκότητα αυτού, καθώς του δίνεται η δυνατότητα µέσα από

τη διαδικασία αναλυτικής ιεράρχησης να επικεντρωθεί σε καθένα παράγοντα που

θεωρεί σηµαντικό για τη λήψη της απόφασης, αλλά και σε όλους σαν σύνολο και να

καθορίσει τις προτεραιότητές του µέσα από µια απλή διαδικασία δυαδικών

συγκρίσεων των πολιτιστικών προϊόντων που είναι υπό αξιολόγηση βάσει κάθε

κριτηρίου και υποκριτηρίου ξεχωριστά.

Όµως, στη σύγχρονη κοινωνία δεν αρκεί µόνο η προστασία και η διατήρηση της

πολιτιστικής κληρονοµιάς για να φτάσει στα χέρια των µελλοντικών γενεών, αλλά

απαιτείται και η σωστή και αποτελεσµατική διαχείρισή της. Η έννοια της

πολιτισµικής διαχείρισης και η σηµασία της για τη διατήρηση και ανάδειξη της

πολιτιστικής κληρονοµιάς θα µας απασχολήσουν στο επόµενο κεφάλαιο.


37


3. ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

∆ιαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς


38


3.1. ∆ιαχείριση (management)

Ο λόγος δηµιουργίας και η προϋπόθεση ύπαρξης κοινωνικών οργανώσεων είναι η

αποτελεσµατική αξιοποίηση των διαθέσιµων πόρων για την επίτευξη στόχων που

αφορούν σε ανθρώπινες ανάγκες. Η αποτελεσµατική αξιοποίηση των υλικών και

άυλων πόρων δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς την άσκηση αποτελεσµατικής

οργάνωσης και διαχείρισης. Γενικά η διαχείριση (management) δεν είναι τίποτα άλλο

από το συντονισµό και την εναρµόνιση όλων των πόρων (ανθρώπινων, υλικών,

τεχνικών, πληροφοριακών κ.λ.π.) για να επιτευχθούν συγκεκριµένα αποτελέσµατα

(Κανελλόπουλος 1995, 23).

Η προσπάθεια συστηµατικής καταγραφής της διαχείρισης ξεκίνησε ουσιαστικά στις

αρχές του εικοστού αιώνα µε τις πρώτες εργασίες του Taylor και του Fayol. Ο Taylor

ασχολήθηκε κυρίως µε τα προβλήµατα της κατώτατης διοικητικής ιεραρχίας και

κυρίως µε το εκτελεστικό έργο, διατυπώνοντας µια σειρά τεχνικών για την

αντιµετώπιση των διαφόρων προβληµάτων των εργατών. Αντίθετα ο Fayol

ασχολήθηκε µε θέµατα διοικητικής ιεραρχίας, εξετάζοντας κυρίως τη διαχείριση µε

βάση τα καθήκοντα τα οποία εκτελεί ένας διαχειριστής. Μετά τον Taylor και τον

Fayol ακολούθησαν µια σειρά ορισµών οι οποίοι έχουν καταγραφεί στη διεθνή

βιβλιογραφία, ωστόσο η ουσία των ορισµών αυτών θα µπορούσε να αντιπροσωπευτεί

από τους δυο παρακάτω ορισµούς (Μπουραντάς 1998, 58):

«Η διαχείριση (management) θα µπορούσε να ορισθεί σαν ένα σύστηµα ενεργειών

µέσω του οποίου επιτυγχάνονται οι στόχοι µιας κοινωνικής οργάνωσης αξιοποιώντας

αποτελεσµατικά συγκεκριµένους πόρους».

«Ως διαχείριση ορίζεται η λειτουργία που επιτρέπει να επιτευχθούν αποτελέσµατα ή

στόχοι µέσω άλλων ανθρώπων».

Αν και οι δύο παραπάνω ορισµοί δίνουν το πλαίσιο της έννοιας της διαχείρισης,

ωστόσο είναι πολύ γενικοί για να περιγράψουν συγκεκριµένα το περιεχόµενο της

διαχείρισης. Ο Griffin συµβάλλει ουσιαστικά στην κατανόηση της έννοιας της

διαχείρισης µέσω ενός σύντοµου ορισµού του οποίου η οπτικοποίηση, βοηθά στην


39


πληρέστερη κατανόησή του. Επιπλέον, πρόκειται για έναν ορισµό που µπορεί να

χρησιµοποιηθεί και στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς, καθώς

περιλαµβάνει τις ενέργειες που απαιτούνται από την πλευρά του διαχειριστή, τους

πόρους που είναι απαραίτητοι για την εκτέλεση των ενεργειών και τον επιδιωκόµενο

σκοπό. Συνεπώς, πρόκειται για έναν ορισµό πλήρη που περιλαµβάνει όλα τα βασικά

στοιχεία ενός συστήµατος διαχείρισης και γι’ αυτό το λόγο επιλέχθηκε να

χρησιµοποιηθεί και στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς, που θα µας

απασχολήσει σε επόµενη ενότητα.

Πιο συγκεκριµένα, ο Griffin ορίζει το management «ως τη διαδικασία του

προγραµµατισµού16 (planning), της οργάνωσης (organizing), της διεύθυνσης

(directing) και του ελέγχου (controlling) των ανθρώπινων, χρηµατοοικονοµικών,

φυσικών και πληροφοριακών πόρων ενός οργανισµού, ώστε να επιτυγχάνονται οι

στόχοι του µε αποτελεσµατικό τρόπο.» (Μπουραντάς 1998, 58-60). Το παρακάτω

σχήµα δείχνει τη διαδικασία της διαχείρισης κατά τον Griffin:

16 Η απόδοση στην ελληνική γλώσσα όρων που βρίσκονται στην αγγλική θα πρέπει να γίνεται µε

µεγάλη προσοχή, καθώς η πιστή µετάφραση µιας λέξης δε συνεπάγεται και την απόδοση του νοήµατος

αυτής. Στον παραπάνω ορισµό ο αγγλικός όρος «Planning» έχει µεταφραστεί ως «προγραµµατισµός»

και όχι ως «σχεδιασµός», καθώς αφορά ενέργειες στοχοθεσίας (goal setting). Η έννοια του σχεδιασµού

στον παραπάνω ορισµό είναι η έννοια της οργάνωσης, καθώς κατά το σχεδιασµό ένα έργο διαιρείται

στις επιµέρους λειτουργίες του και οργανώνεται (σχεδιάζεται) µε δοµηµένο τρόπο.


40


Σχήµα 3.1: ∆ιαδικασία του µάνατζµεντ (Μπουραντάς 1998, 59)

Σύµφωνα µε τον παραπάνω ορισµό ο διαχειριστής (manager) είναι εκείνος που

προγραµµατίζει, οργανώνει, διευθύνει και ελέγχει τους φυσικούς, ανθρώπινους,

χρηµατοοικονοµικούς πόρους και τις πληροφορίες.

Ο προγραµµατισµός σηµαίνει τον προσδιορισµό της µελλοντικής κατάστασης της

κοινωνικής οργάνωσης και την επιλογή της καλύτερης πορείας που θα ακολουθήσει

για να φτάσει σε αυτή. Πρόκειται, δηλαδή, για τον καθορισµό των στόχων, της

πορείας δράσης, των ενεργειών και των µέσων που απαιτούνται για την

αποτελεσµατική επίτευξη των στόχων, λαµβάνοντας υπόψη όλους εκείνους τους

παράγοντες που µπορούν να επηρεάσουν άµεσα ή έµµεσα τη λειτουργία της.

Η οργάνωση είναι η διαδικασία κατά την οποία το συνολικό έργο που προσδιορίζεται

στον προγραµµατισµό διαιρείται σε επιµέρους λειτουργίες και καθορίζεται η

οργανωτική δοµή κάθε µιας από αυτές.

Η διεύθυνση είναι η λειτουργία µέσω της οποίας επηρεάζεται η συµπεριφορά του

ανθρώπινου παράγοντα (ηγεσία, εµψύχωση, ενθάρρυνση, επικοινωνία κ.λ.π.), έτσι

ΠΡΟΓΡΑΜ- ΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΛΕΓΧΟΣ

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙ-ΚΟΝΟΜΙΚΟΙ

ΠΟΡΟΙ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΕΠΙΤΕΥΞΗΣΤΟΧΩΝ


41


ώστε κάθε άτοµο ξεχωριστά, αλλά και συνολικά να συµβάλει στην

αποτελεσµατικότερη υλοποίηση των στόχων.

Τέλος, ο έλεγχος αποτελεί τη διαδικασία καθορισµού προτύπων µε βάση τα οποία θα

µετρηθεί κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι στόχοι, θα εντοπιστούν και µετρηθούν οι

πιθανές αποκλίσεις και θα αναλυθούν οι αιτίες απόκλισης.

Οι λειτουργίες της διαχείρισης είναι αλληλοεξαρτώµενες, ωστόσο δεν ακολουθείται

πάντα µια σταθερή διαδοχική σειρά αυτών, καθώς για παράδειγµα ο ενδιάµεσος

έλεγχος µπορεί να οδηγήσει στον επαναπροσδιορισµό των στόχων.

3.2. Πολιτισµική διαχείριση (cultural management)

Στο πλαίσιο των σύγχρονων κοινωνιών δηµιουργήθηκε η ανάγκη συνδυαστικής

εφαρµογής του πολιτισµού και της διοικητικής επιστήµης. Έτσι, αναδύθηκε ένα νέο

πεδίο γνώσεων και έρευνας που σηµατοδοτείται µε τον όρο «πολιτισµική διαχείριση»

ή «πολιτιστικό management» (Μπιτσάνη 2004).

Η ανάπτυξη της πολιτισµικής διαχείρισης αναδεικνύει τους τρόπους µε τους οποίους

µια κοινωνία αναλύει, κατανοεί, αξιοποιεί και προστατεύει τους πολιτισµικούς της

πόρους και την πολιτιστική της κληρονοµιά και ταυτόχρονα απαντά πειστικά στις

απαιτήσεις και προκλήσεις της σύγχρονης εποχής.

Η πολιτισµική διαχείριση είναι µια έννοια ευρύτερη της διαχείρισης των πολιτιστικών

πόρων και της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς καθώς περιλαµβάνει όλες

τις ενέργειες που σχετίζονται µε τον πολιτιστικό τοµέα στο σύνολό του. Η ύπαρξη

διαφορετικών ορολογιών στη διεθνή βιβλιογραφία (cultural management, cultural

resources management, cultural heritage management) µας οδήγησε στη βαθύτερη

µελέτη αυτών και στην προσπάθεια εύρεσης των διαχωριστικών γραµµών.

Πιο συγκεκριµένα, σε µια πρόσφατη µελέτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης “The Economy

of Culture in Europe” (European Commission, 2006), η οποία έχει σαν κεντρικό


42


άξονα τη συµβολή του πολιτιστικού τοµέα στο Α.Ε.Π.17 κάθε χώρας που ανήκει στην

Ε.Ε., παρατηρήσαµε ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις στις χώρες της Ε.Ε. όσον αφορά

τον προσδιορισµό του πολιτιστικού τοµέα. Για παράδειγµα, υπάρχουν χώρες, οι

οποίες στον πολιτιστικό τοµέα εντάσσουν και κατηγορίες, όπως είναι ο κλάδος της

έκδοσης βιβλίων και περιοδικών, ο σχεδιασµός προϊόντων, η εσωτερική διακόσµηση,

η µόδα, η διαφήµιση κ.λπ. Ωστόσο, γεννιέται η απορία κατά πόσο τα προϊόντα των

κατηγοριών αυτών αποτελούν αντικείµενα διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς.

Συνεπώς, θα πρέπει να υπάρχει µια ενδιάµεση κατηγορία, αυτή της διαχείρισης των

πολιτισµικών πόρων ή αγαθών, στην οποία θα µπορούσαν να ενταχθούν εκείνα τα

αγαθά της τρέχουσας πολιτιστικής παραγωγής που δεν αποτελούν πολιτιστική

κληρονοµιά, άλλα ανήκουν στον πολιτιστικό τοµέα.

Άρα θα µπορούσαµε να πούµε ότι υπάρχει µια ιεραρχική δοµή, όσον αφορά το εύρος

των κατηγοριών που περιλαµβάνουν, στην κορυφή της οποίας βρίσκεται η

πολιτισµική διαχείριση, ακολουθεί η διαχείριση των πολιτισµικών πόρων και έπειτα η

διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Αυτή η ιεραρχική δοµή φαίνεται στο

παρακάτω σχήµα:

17 Η αποτίµηση σε νοµισµατικές µονάδες του προϊόντος (που προκύπτει ως το σύνολο των προϊόντων

και υπηρεσιών διαφόρων κλάδων και δραστηριοτήτων της οικονοµίας), το οποίο παράγεται κατά τη

διάρκεια ενός έτους, µέσα στην επικράτεια της χώρας, ανεξάρτητα από τη µόνιµη κατοικία των

ιδιοκτητών των συντελεστών παραγωγής αποτελεί το Α.Ε.Π. (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) (Λεξικό

Όρων Γ' ΚΠΣ).


43


ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝΠΟΡΩΝ

∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

Σχήµα 3.2: Πολιτισµική ∆ιαχείριση

Η πολιτισµική διαχείριση είναι µια έννοια ευρύτερη των άλλων δύο, καθώς αποτελεί

την κορυφαία διοικητική λειτουργία που εφαρµόζεται στον τοµέα του πολιτισµού.

Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήδη από τη δεκαετία του 1980 η πολιτισµική

διαχείριση αποτελεί αυτόνοµο πεδίο εφαρµογής και κινητοποιεί ένα µεγάλο αριθµό

µεθοδολογιών και τεχνικών, καθώς και στρατηγικών διερεύνησης, από τις κλασικές

αναλύσεις κόστους/ οφέλους έως τις πιο πρόσφατες τεχνικές λήψης αποφάσεων

(ανάλυση SWOT- Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats- PEST- Political,

Economical, Social- Technological- Total Quality Management) (Μπιτσάνη 2004).

Επιπλέον, η πολιτισµική διαχείριση περιλαµβάνει ενέργειες, όπως η διαχείριση

πολιτιστικών οργανισµών και πολιτιστικών γεγονότων -διαχείριση µουσείων,

διαχείριση µη κυβερνητικών οργανισµών, διαχείριση φεστιβάλ και πολιτιστικών

εκδηλώσεων - ασχολείται, επίσης, µε θέµατα ενσωµάτωσης νέων τεχνολογιών στον

τοµέα του πολιτισµού, µε θέµατα που αφορούν στη λήψη αποφάσεων για πολιτιστικά

έργα, στη διαχείριση των πνευµατικών δικαιωµάτων, µε θέµατα που αφορούν στον

πολιτιστικό τουρισµό, µε θέµατα οικονοµικής διαχείρισης που αφορούν στην «αγορά

του πολιτισµού», καθώς επίσης και µε όλες εκείνες τις ενέργειες που αφορούν στις

«πολιτιστικές βιοµηχανίες».18

18 Ο όρος «πολιτιστική βιοµηχανία» προέρχεται από οµότιτλο δοκίµιο των Adorno και Horkheimer,

για περισσότερες πληροφορίες βλ. (Adorno 1984). Τη σχολή της Φρανκφούρτης διαδέχτηκαν γάλλοι


44


Σε ένα δεύτερο επίπεδο βρίσκεται η διαχείριση των πολιτισµικών πόρων γεγονός που

σηµαίνει ότι οι ενέργειες διαχείρισης των πολιτισµικών πόρων περιέχονται στην

πολιτισµική διαχείριση. Με τον όρο «πολιτισµικός πόρος», εννοούµε τα πολιτιστικά

αγαθά, ο ορισµός των οποίων έχει δοθεί σε προηγούµενο κεφάλαιο19. Η διαχείριση

πολιτισµικών πόρων µπορεί να αφορά σε θέµατα, όπως γλώσσες υπό εξαφάνιση,

δηµόσια εκπαίδευση, τρέχουσα πολιτιστική παραγωγή, τρόπος χειρισµού της

πολυπολιτισµικότητας και προώθηση πρόσβασης στους πολιτισµικούς πόρους.

Επιπλέον, αφορά σε θέµατα που έχουν να κάνουν µε την εξασφάλιση κατάλληλης

υποδοµής για τη δηµιουργία πολιτιστικών αγαθών, την ελευθερία άσκησης της

πολιτιστικής λειτουργίας και τις δυνατότητες που διαθέτει το κυρίαρχο οικονοµικό

και κοινωνικό σύστηµα, ώστε να προσφέρει, να διατηρεί, να διαφυλάττει και να

δηµοσιοποιεί πολιτιστικά αγαθά (Μπιτσάνη 2004, 38).

Σε ένα τρίτο επίπεδο βρίσκεται η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Σε

προηγούµενο κεφάλαιο20 αναφέραµε ότι η έννοια του πολιτιστικού αγαθού

(πολιτιστικού πόρου) είναι ευρύτερη της πολιτιστικής κληρονοµιάς, καθώς

προκειµένου να χαρακτηριστεί ένα πολιτιστικό αγαθό στοιχείο της πολιτιστικής

κληρονοµιάς πρέπει ή να χαρακτηριστεί νοµικά ή να έχει κάποια κοινωνική, τεχνική,

λαογραφική, εθνολογική, καλλιτεχνική, αρχιτεκτονική, βιοµηχανική, ιστορική,

επιστηµονική κ.λπ. σηµασία και να αξίζει να προστατευτεί και να διατηρηθεί.

Συνεπώς, οι ενέργειες που αφορούν τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς

εµπεριέχονται στη διαχείριση των πολιτιστικών πόρων και κατά συνέπεια στην

πολιτισµική διαχείριση. Ο ορισµός της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς, οι

λόγοι που την καθιστούν απαραίτητη, καθώς επίσης και ο τρόπος διαχείρισης αυτής,

αποτελούν κεντρικό άξονα του κεφαλαίου αυτού και θα αναλυθούν παρακάτω.

κοινωνιολόγοι, οι οποίοι έφεραν τον όρο στον πληθυντικό αριθµό: «πολιτιστικές βιοµηχανίες» και

όρισαν αυτές ως εκείνους τους φορείς, κυρίως επιχειρήσεις, αλλά και κρατικούς και µη

κερδοσκοπικούς οργανισµούς που εµπλέκονται άµεσα στην παραγωγή κοινωνικού νοήµατος. Για

περισσότερες πληροφορίες βλ. (Μπούνια 2005) 19 Βλ. κεφ. 1 σελίδα 14 20 Βλ. κεφ. 1 σελίδα 18


45


3.3. ∆ιαχείριση Πολιτιστικής Κληρονοµιάς (Cultural Heritage Management)

Η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς περιλαµβάνει όλες εκείνες τις ενέργειες

που αφορούν στην προστασία, στη διάσωση, στην ανάδειξη και στην αξιοποίηση της

πολιτιστικής κληρονοµιάς, µε απώτερο σκοπό τη διατήρησή της και την παράδοσή

της στις µελλοντικές γενιές. Αφορά, επίσης, στον προσδιορισµό, την ερµηνεία, τη

διατήρηση και τη συντήρηση σηµαντικών πολιτισµικών τοποθεσιών, καθώς και στον

προσδιορισµό, την ερµηνεία και τη διατήρηση και της άυλης πολιτιστικής

κληρονοµιάς.

Συχνά θεωρείται ως µια τεχνική διαδικασία στην οποία οι ειδικοί, όπως αρχαιολόγοι,

ανθρωπολόγοι, ιστορικοί, συντηρητές αξιολογούν την αξία και τη σηµασία της

πολιτισµικής κληρονοµιάς και αναπτύσσουν και εφαρµόζουν στρατηγικές διοίκησης.

Η διαχείριση πολιτισµικής κληρονοµιάς αποτελεί το σηµείο εκείνο στο οποίο οι

αρχαιολογικές γνώσεις εµπλέκονται µε οργανισµούς, ειδικούς, αξίες και

ενδιαφέροντα άλλων επιστηµών. Ωστόσο, η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς

είναι κάτι παραπάνω από ένα τεχνικό θέµα διαχείρισης (Smith 2003a). Τη διαχείριση

της πολιτισµικής κληρονοµιάς απασχολούν επίσης θέµατα όπως, η ικανοποίηση των

αναγκών των επισκεπτών, η δηµιουργία στρατηγικών προστασίας, καθώς και η

ερµηνεία της πολιτιστικής κληρονοµιάς.

Καθώς το εύρος των ενεργειών που περιλαµβάνει η έννοια της διαχείρισης της

πολιτιστικής κληρονοµιάς είναι πολύ µεγάλο είναι απαραίτητη η ύπαρξη συνεργασίας

πολλών επιστηµονικών κλάδων. Στην κορυφή του ανθρώπινου δυναµικού της

πολιτιστικής διαχείρισης βρίσκεται ο πολιτιστικός διαχειριστής, δηλαδή το ιδανικό

µοντέλο του ανθρώπου που διαθέτει ειδικές γνώσεις για τον πολιτισµό (οι οποίες

µπορεί να έχουν προκύψει είτε µετά από σπουδές στον κλάδο του πολιτισµού, είτε

από επαγγελµατική εµπειρία σε πολιτιστικά έργα), αλλά ταυτόχρονα διαθέτει και

διοικητικές ικανότητες. Συνεπώς, πολιτιστικός διαχειριστής θα µπορούσε να είναι

ένας αρχαιολόγος, ένας περιβαλλοντολόγος, ένας µουσειολόγος, ένας αρχιτέκτονας,

ένας οικονοµολόγος κ.λπ. που έχει γνώσεις πάνω στον πολιτισµό και διαθέτει

διοικητικές ικανότητες. Γενικά η ειδικότητα του πολιτιστικού διαχειριστή ποικίλει

ανάλογα µε το έργο που καλείται να διαχειριστεί. Ωστόσο, δεν αρκεί η εργασία ενός

µόνο ανθρώπου προκειµένου να έρθει εις πέρας ένα έργο, αλλά απαιτείται µια


46


συνεργασία πολλών διαφορετικών ειδικοτήτων, η οποία συχνά δυσχεραίνεται λόγω

της απουσίας «κοινής» επιστηµονικής ορολογίας (Παυλογεωργάτος 2003, 18). Μια

από τις σηµαντικότερες ενέργειες του εκάστοτε πολιτιστικού διαχειριστή είναι και η

διεύθυνση των ανθρωπίνων πόρων µε τέτοιο τρόπο ώστε να επιτευχθεί η όσο το

δυνατόν καλύτερη συνεργασία και συνεννόηση µεταξύ διαφορετικών επιστηµονικών

κλάδων.

Η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς θα µπορούσε να ενταχθεί στο ευρύτερο

πλαίσιο της διαχείρισης, στο οποίο αναφερθήκαµε σε προηγούµενη ενότητα21, καθώς

και για την πολιτιστική κληρονοµιά απαιτείται η ολοκλήρωση ορισµένων ενεργειών

από την πλευρά του πολιτιστικού διαχειριστή µέσω της αποτελεσµατικής χρήσης των

πόρων προκειµένου να επιτευχθούν οι επιδιωκόµενοι στόχοι. Συνεπώς, και για τη

διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς απαιτούνται όλα τα βασικά στοιχεία που

περιλαµβάνει ένα σύστηµα διαχείρισης.

Άρα βασιζόµενοι στον ορισµό της διαχείρισης του Griffin22 θα ορίζαµε τη διαχείριση

της πολιτιστικής κληρονοµιάς ως τη διαδικασία προγραµµατισµού, πολιτιστικού

σχεδιασµού, διεύθυνσης23 και παρακολούθησης των πολιτισµικών πόρων, των

ανθρώπινων πόρων, των χρηµατοοικονοµικών πόρων και των πληροφοριών που φέρει

το εκάστοτε πολιτιστικό αγαθό, ώστε να επιτευχθεί η προστασία, η διατήρηση, η

ανάδειξη και η παράδοση της πολιτιστικής κληρονοµιάς στις µελλοντικές γενιές.

Συνεπώς, θα µπορούσαµε να διαφοροποιήσουµε το σχήµα 3.1. παραπάνω έτσι ώστε

να περιγράφει τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς:

21 Βλ. 3.1. σελίδα 39 22 Βλ. 3.1., σελίδα 40 23 Η διαδικασία της διεύθυνσης αναφέρεται µόνο στους ανθρώπινους πόρους, γεγονός που αναλύεται

παρακάτω, βλ. σελ 48, ωστόσο παραµένει σε αυτή τη θέση του ορισµού για να ταιριάζει και µε τη

σχηµατική απεικόνισή του.


47


Σχήµα 3.3: ∆ιαδικασία διαχείρισης πολιτιστικής κληρονοµιάς

Στη διαδικασία της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς ο προγραµµατισµός24

αφορά τη στοχοθεσία και την εξέταση όλων εκείνων των παραγόντων που

επηρεάζουν άµεσα ή έµµεσα τη διαχείρισή της. Οι παράγοντες αυτοί µπορεί να είναι

οικονοµικοί, πολιτιστικοί, πολιτικοί, νοµικοί, τεχνολογικοί, οικολογικοί και

κοινωνικοί και αναλύονται παρακάτω.

Ο πολιτιστικός σχεδιασµός αποτελεί την απαραίτητη οργάνωση προκειµένου να

επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί κατά τη διαδικασία του προγραµµατισµού.

Κατά τον πολιτιστικό σχεδιασµό το συνολικό έργο που έχει προσδιοριστεί στη φάση

του προγραµµατισµού διαιρείται σε επιµέρους τµήµατα και καθορίζεται η

οργανωτική δοµή αυτών. Τµήµατα του πολιτιστικού σχεδιασµού αποτελούν το σχέδιο

συντήρησης, το σχέδιο ερµηνείας, οι ενέργειες προώθησης που πρέπει να γίνουν και ο

χρονοπρογραµµατισµός σε σχέση µε τη διαθεσιµότητα των πόρων.

24 Η έννοια της διαχείρισης (management) είναι ευρύτερη της έννοιας του προγραµµατισµού και του

σχεδιασµού. Ο προγραµµατισµός χρησιµοποιείται για τη διαδικασία προσδιορισµού των στόχων και

όχι για το χρονοπρογραµµατισµό ενός έργου. Ο πολιτιστικός σχεδιασµός είναι η διαδικασία

οργάνωσης ενός έργου και διαίρεσής του σε επιµέρους λειτουργίες, µια από τις οποίες είναι και ο

χρονοπρογραµµατισµός.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ (κοινωνία, εµπλεκόµενοι φορείς, επιστήµονες,

τουρίστες)

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ

(επιχορηγήσεις, χρηµατοδότηση από διάφορους φορείς, χορηγίες, κλπ )

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ,∆ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙΑΝΑ∆ΕΙΞΗ ΤΗΣΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ (µηνύµατα που φέρει η πολιτιστική κληρονοµιά)


48


Η διεύθυνση περιλαµβάνει όλες τις ενέργειες που σχετίζονται µε τον ανθρώπινο

παράγοντα, δηλαδή µε τη συµµετοχή της κοινωνίας, µε την επιλογή του κατάλληλου

προσωπικού καθώς επίσης και µε τη διαχείριση των εθελοντών.

Η παρακολούθηση είναι η διαδικασία κατά την οποία αξιολογείται το ποσοστό

επίτευξης των στόχων και οι αποκλίσεις από αυτούς και προτείνονται διορθωτικές

ενέργειες.

Και στην περίπτωση της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς, όπως ισχύει στη

διαχείριση γενικότερα, οι διαδικασίες που την αποτελούν δεν είναι απαραίτητο να

ακολουθούν πάντα µια σταθερή διαδοχική σειρά, καθώς για παράδειγµα η

παρακολούθηση σε ενδιάµεσες φάσεις µπορεί να οδηγήσει στον επαναπροσδιορισµό

των στόχων της φάσης του προγραµµατισµού.

Πριν, όµως αναλυθούν περαιτέρω οι διαδικασίες που αποτελούν τη διαχείριση της

πολιτιστικής κληρονοµιάς είναι σηµαντικό να προσδιοριστούν οι λόγοι που

καθιστούν απαραίτητη τη διαχείριση αυτή.

3.4. Γιατί είναι απαραίτητη η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς;

Η µεγάλη σηµασία και η αξία της πολιτιστικής κληρονοµιάς καθιστούν όλο και πιο

επιτακτική την αποτελεσµατική διαχείρισή της. Η αποτελεσµατική διαχείριση και ο

σωστός προγραµµατισµός µπορούν να µειώσουν τις πιθανότητες καταστροφής της

πολιτισµικής κληρονοµιάς από τους διάφορους παράγοντες που την απειλούν.

Επιπλέον, στις µέρες µας έχει παρατηρηθεί µεγάλη αύξηση της ζήτησης σε προϊόντα

πολιτισµού (αυξηµένη επισκεψιµότητα σε µουσεία και αρχαιολογικούς χώρους25) και

κατά συνέπεια αύξηση του πολιτιστικού τουρισµού. Η πολιτιστική κληρονοµιά και ο

πολιτισµός γενικότερα γίνονται ολοένα και περισσότερο κεντρικό κοµµάτι των

τοπικών κοινωνιών και εντάσσονται σε τρόπους ζωής που εξυπηρετούν µια νέα

κατηγορία, η οποία καταναλώνει πολιτιστικά αγαθά µε διαφορετικό τρόπο σε σχέση

25 Βλ. Πολιτιστικές Στατιστικές (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, 2007)


49


µε παλαιότερες εποχές (∆ασκαλοπούλου και Μπούνια 2007). Η ικανοποίηση της

διαρκώς αυξανόµενης ζήτησης για τα πολιτιστικά αγαθά αποτελεί κοµµάτι της

σωστής διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς.

Το θέµα της αποφυγής των παραγόντων που απειλούν την πολιτιστική κληρονοµιά

καθώς επίσης και το θέµα της αυξηµένης ζήτησης για τα πολιτιστικά αγαθά θα µας

απασχολήσουν παρακάτω, αλλά σε αυτό το σηµείο κρίνεται απαραίτητο να

προσδιοριστούν οι λόγοι που καθιστούν την πολιτιστική κληρονοµιά και κατ’

επέκταση και τη διαχείριση αυτής σηµαντική.

3.4.1. Σηµασία/ Αξία της πολιτιστικής κληρονοµιάς

Η ανάγκη διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς καθίσταται επιτακτική λόγω του

υψηλού βαθµού σηµασίας της ίδιας της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Η πολιτισµική

κληρονοµιά είναι σηµαντική, καθώς (UNESCO 2003):

Μεταδίδει διαφορετικά µηνύµατα και αξίες (ιστορικές, καλλιτεχνικές,

αισθητικές, πολιτικές, θρησκευτικές, κοινωνικές, πνευµατικές, επιστηµονικές,

φυσικές, κ.λ.π.) που συµβάλλουν στο να δώσουν ένα νόηµα στις ζωές των

ανθρώπων. Για παράδειγµα, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα µουσεία µάς

δίνουν πληροφορίες για το πώς ζούσαν οι άνθρωποι στο παρελθόν,

µεταφέροντας ιστορικά µηνύµατα στο παρόν.

Αντιπροσωπεύει την ταυτότητα µιας κοινωνικής οµάδας. Ένας λαός διατηρεί

την ταυτότητά του µέσω της πολιτιστικής του κληρονοµιάς, είτε πρόκειται για

υλική είτε πρόκειται για άυλη. Πολλές φορές, τοποθεσίες ιδιαίτερου

πολιτιστικού ενδιαφέροντος, δέχονται τροµοκρατικά χτυπήµατα, µε απώτερο

σκοπό την καταστροφή του συµβόλου της ταυτότητας των λαών – κάτι τέτοιο

έγινε κατά τη διάρκεια του πολέµου στην πρώην Γιουγκοσλαβία.

Αποτελεί το όχηµα κατανόησης της διαφορετικότητας των λαών και

συµβάλλει στην ανάπτυξη πολιτικής για ειρήνη. Η πολιτισµική κληρονοµιά

είναι ένας τρόπος κατανόησης της διαφορετικότητας των πληθυσµών και ένας


50


τρόπος αναγνώρισης των δεσµών που υπάρχουν µεταξύ των λαών, καθώς

κάθε λαός έχει δανείσει και δανειστεί στοιχεία πολιτισµού από κάποιον άλλο.

Είναι µοναδική και αναντικατάστατη. Η καταστροφή ή η εξαφάνιση της

πολιτισµικής κληρονοµιάς και των µηνυµάτων που φέρει, αποτελεί απώλεια

για όλη των ανθρωπότητα. Ένα πολιτισµικό αγαθό δεν µπορεί να

αντικατασταθεί όταν έχει καταστραφεί.

Αποτελεί µια πηγή οικονοµικής ανάπτυξης26. Ο πολιτιστικός τουρισµός έχει

παρουσιάσει µεγάλη αύξηση τα τελευταία χρόνια (European Commission,

1998) και αποτελεί µια σηµαντική οικονοµική πηγή για πολλές χώρες. Αν

γίνει ο σωστός προγραµµατισµός και η σωστή διαχείριση, τότε µπορεί να

αποτελέσει την αιτία για προσέλκυση µεγάλου αριθµού τουριστών, άνοιγµα

θέσεων εργασίας, βελτίωση υποδοµών µιας περιοχής, προώθηση αµοιβαίας

κατανόησης. Οι αναπτυξιακές διαστάσεις της τουριστικής αξιοποίησης της

πολιτιστικής κληρονοµιάς συνδέονται άρρηκτα µε το ρόλο του τουρίστα, ο

οποίος συµµετέχει (Παλάσκας 2006): (α) είτε ως καταναλωτής πολιτιστικών

προϊόντων και υπηρεσιών:

- που επισκέπτεται πολιτιστικές υποδοµές και παρακολουθεί

πολιτιστικές εκδηλώσεις (µουσεία, εκθέσεις, παραστάσεις,

συναυλίες κλπ.)

- που καταναλώνει προϊόντα της «πολιτιστικής βιοµηχανίας», στη

διαδικασία της παραγωγής (εκδόσεις βιβλίων και ειδικών εντύπων,

παραγωγή δίσκων, καλλιτεχνική χειροτεχνία, παραδοσιακοί χοροί,

οργάνωση εκθέσεων, παραδοσιακή αρχιτεκτονική κ.ά.) και στο

δίκτυο διανοµής (καταστήµατα λιανικού εµπορίου, αίθουσες

εκδηλώσεων κ.ά.)

(β) είτε ενεργά αποκτώντας πολιτιστικές εµπειρίες βιωµατικά:

- µέσω πολιτιστικών περιπάτων και διαδροµών σε πολιτιστικά τοπία 26Για το θέµα της οικονοµικής ανάπτυξης της Ελλάδας µέσω της αξιοποίησης της πολιτιστικής

κληρονοµιάς, βλ. (Παλάσκας 2006) και (Παχάκη 2000) Για το θέµα της ανάπτυξης ενός βιώσιµου

τουρισµού µε σεβασµό στο περιβάλλον, την κοινωνία και τον πολιτισµό, βλ. (Τσάρτας 2001). Για πολιτιστικό

τουρισµό βλ. (Patin 1996), (Παυλογεωργάτος 2005), και τα πρόσφατα δηµοσιευµένα άρθρα στην

εφηµερίδα «Τα Νέα» για τον πολιτισµικό τουρισµό (Παυλογεωργάτος 2007).


51


- µε βίωση της «ατµόσφαιρας» ιστορικών κέντρων και οικισµών

- µε τη χρήση «αφηγηµατικού χώρου»

- µε την εκµάθηση καλλιτεχνικής χειροτεχνίας (αγγειοπλαστική,

υφαντική κλπ.) ή παραδοσιακών τεχνών (µουσική, τραγούδια, χοροί)

- µε εκµάθηση της τοπικής γλώσσας και ιστορίας (σεµινάρια) και

την εµπειρία εθίµων και παραδόσεων

Σε αντίθετη, όµως, περίπτωση η ανεξέλεγκτη προσέλευση τουριστών µπορεί

να έχει καταστρεπτικές συνέπειες για την τοπική κοινωνία, καταστρέφοντας

την αυθεντικότητά της .

3.4.2. Αποφυγή των απειλών

Μέσω της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς µπορούν να αποφευχθούν

ορισµένοι παράγοντες που συµβάλουν στην καταστροφή της ή τουλάχιστον να

µειωθεί και να ελεγχθεί η αρνητική επίδρασή τους σε αυτή. Οι απειλές που δέχεται

σήµερα η υλική πολιτιστική κληρονοµιά µας θα µπορούσαν να ταξινοµηθούν στις

εξής κατηγορίες (Παυλογεωργάτος 2003, 34-35):

1. Στις αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες που πιθανόν να επικρατούν στο χώρο

όπου εκτίθενται, φυλάσσονται, αποθηκεύονται ή απλά έχουν θεµελιωθεί στο

παρελθόν τα διάφορα υλικά πολιτιστικά αγαθά. Παράγοντες όπως:

• η θερµοκρασία,

• η ένταση και το είδος του φωτισµού που δέχονται,

• η υγρασία,

για τα αντικείµενα που φυλάσσονται σε εσωτερικού χώρους, αλλά και:

• οι απότοµες αλλαγές των συνθηκών του περιβάλλοντός τους,

• η ύπαρξη ακραίων καιρικών φαινοµένων

• η ύπαρξη υπόγειων νερών

• η καθίζηση και άλλα προβλήµατα του εδάφους θεµελίωσης

για τα αγαθά που εκτίθενται σε εξωτερικού χώρους, και είναι δυνατόν να επηρεάσουν

σηµαντικά τη «φυσική» ταχύτητα φθοράς τους.

2. Στους βιολογικούς παράγοντες, όπως η δράση:


52


• των φυτικών ριζών,

• των διαφόρων θηλαστικών, πτηνών, εντόµων, τρωκτικών κ.λ.π.

• των διαφόρων µικροοργανισµών κ.ά.

3. Στις φυσικές καταστροφές, όπως:

• οι σεισµοί,

• η φωτιά,

• οι πληµµύρες, κ.λ.π.

4. Στις ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως:

• η ατµοσφαιρική ρύπανση,

• οι κακότεχνες επισκευές µε µη συµβατά υλικά (π.χ. οπλισµένο

σκυρόδεµα),

• οι νεότερες προσθήκες και λαθεµένες απόπειρες ανακατασκευής ή

αναπαράστασης,

• η ανεξέλεγκτη δόµηση στον περιβάλλοντα χώρο,

• η αλλοίωση ή η καταστροφή του τοπίου,

• οι οφειλόµενοι στην κυκλοφορία οχηµάτων ή σε εκρήξεις κραδασµοί,

κ.λπ.

• η υψηλή επισκεψιµότητα αρχαιολογικών χώρων, µνηµείων και

µουσείων

Με λίγα λόγια οι απειλές που δέχεται η πολιτισµική κληρονοµιά µπορεί να

οφείλονται σε φυσικές ή ανθρώπινες αιτίες και να έχουν άµεσα και δραστικά ή αργά

και συσσωρευτικά αποτελέσµατα. Το παρακάτω σχήµα µάς δείχνει τις απειλές που

δέχεται η πολιτισµική κληρονοµιά.


53


Σχήµα 3.4: Απειλές πολιτιστικής κληρονοµιάς (UNESCO 2003)

Όσον αφορά τις απειλές που δέχεται η άυλη πολιτιστική κληρονοµιά, µπορούν να

συνοψιστούν στις παρακάτω (UNESCO, 2003):

• Οι προφορικές παραδόσεις απειλούνται κυρίως από φαινόµενα της σύγχρονης

ζωής, όπως η γρήγορη αστικοποίηση, η µεγάλης κλίµακας µετανάστευση, η

εκβιοµηχάνιση και η περιβαλλοντική αλλαγή. Επιπλέον, τα πανταχού παρόντα


54


σύγχρονα µέσα µαζικής επικοινωνίας- βιβλία, περιοδικά, ραδιόφωνο,

τηλεόραση και ∆ιαδίκτυο - µπορούν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη

διαδικασία της προφορικής µετάδοσης.

• Οι παραστατικές τέχνες (παραδοσιακή µουσική, χορός, θέατρο) απειλούνται

από οµογενοποίηση των πρακτικών που χρησιµοποιούνται. Η µουσική

προσφέρει ίσως το καλύτερο παράδειγµα αυτού του φαινοµένου, καθώς έχει

δηµιουργηθεί µια παγκόσµια µουσική που αφήνει συχνά λίγη θέση για τα

βασικά στοιχεία ορισµένων µουσικών πρακτικών που είναι χαρακτηριστικές

ορισµένων παραδόσεων. Επίσης, η περιβαλλοντική υποβάθµιση µπορεί να

στερήσει σε µια µουσική παράδοση το ξύλο που απαιτείται για να

κατασκευάσει παραδοσιακά όργανα.

• Μια άλλη απειλή της άυλης πολιτιστικής κληρονοµιάς είναι η ένταξη των

κοινοτήτων στις σύγχρονες κοινωνίες, η οποία επιτυγχάνεται µέσω της

µετανάστευσης, της εξατοµίκευσης και της εισαγωγής της βασικής

εκπαίδευσης και γενικότερα της παγκοσµιοποίησης.

• Επίσης, η µαζική παραγωγή είναι ικανή να παρέχει τα αγαθά που απαιτούνται

για την καθηµερινή ζωή µε χαµηλότερο κόστος από την παραγωγή χεριών, µε

αποτέλεσµα να χάνονται οι τεχνικές των παραδοσιακών επαγγελµάτων.

Ακόµα, πολλές δεξιότητες τεχνιτών εξαρτώνται από τους ιδιαίτερους

φυσικούς πόρους που µπορούν να είναι όλο και περισσότερο δύσκολο να

αποκτηθούν δεδοµένου ότι οι κλιµατολογικές και περιβαλλοντικές αλλαγές

κάνουν δυσχερέστερη την εύρεση αυτών.

• Τέλος, όταν η άυλη πολιτιστική κληρονοµιά καταγράφεται µε υλική µορφή

µπορεί να απειληθεί από όλους εκείνους τους παράγοντες που απειλούν και

την υλική κληρονοµιά.

3.4.3. Ικανοποίηση της ζήτησης

Πέρα από την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς από τους παράγοντες που την

απειλούν, η διαχείρισή της καθίσταται απαραίτητη γιατί έχει αυξηθεί η ζήτηση για

πολιτιστικά προϊόντα. Ο πολιτισµός δεν είναι ουδέτερος της οικονοµίας, καθώς και

στον τοµέα του πολιτισµού ισχύουν οι κανόνες της προσφοράς και της ζήτησης. Ο

νεοεµφανιζόµενος όρος «πολιτιστική οικονοµία» καθιστά σαφές το γεγονός ότι ο

πολιτισµός αποτελεί και µια πηγή εισροής-εκροής χρηµάτων. Μεγάλες επενδύσεις

πραγµατοποιούνται από δηµόσιους και ιδιωτικούς φορείς σε πολιτιστικές υποδοµές


55


και υπηρεσίες προκειµένου να αξιοποιηθεί η πολιτιστική κληρονοµιά και ο

σύγχρονος πολιτισµός και να αναπτυχθούν νέα πολιτιστικά προϊόντα και υπηρεσίες.

Επιπροσθέτως, οι πολιτιστικές υποδοµές και δραστηριότητες προάγουν αµέσως και

εµµέσως την περιφερειακή και την τοπική ανάπτυξη, αναδεικνύουν τα µητροπολιτικά

κέντρα, ενώ συµβάλουν στην εµφάνιση νέων µορφών τουρισµού. Οι εξελίξεις αυτές

συσχετίζουν όλο και περισσότερο τον πολιτιστικό τοµέα µε τις γενικότερες εξελίξεις

της οικονοµίας, µεταβάλλοντας βαθµιαία τις αντιλήψεις για τον πολιτισµό. Η

ανάπτυξη της οικονοµίας του πολιτισµού σχετίζεται µε ένα σύνολο εξελίξεων

κοινωνικοοικονοµικής και δηµογραφικής τάξης, που πραγµατοποιήθηκαν στις

αναπτυγµένες χώρες τις προηγούµενες δεκαετίες (ΥΠΠΟ 2002).

Πιο συγκεκριµένα, οι κυριότεροι κοινωνικοί και δηµογραφικοί παράγοντες που

οδηγούν στην αύξηση της κατανάλωσης πολιτιστικών αγαθών είναι (ΥΠΠΟ 2002):

Το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Η άνοδος του µορφωτικού επιπέδου επηρέασε

άµεσα την πολιτιστική ζήτηση. Το σχολείο και το πανεπιστήµιο

αναδεικνύονται σε φορείς υποδοχής πολιτιστικών προϊόντων µε εκπαιδευτική

λειτουργία, ενώ ο φοιτητικός πληθυσµός διευρύνει ηλικιακά τους ορίζοντες

της αγοράς.

Η αύξηση του ελεύθερου χρόνου, λόγω της µείωσης του χρόνου εργασίας,

διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στην αναβάθµιση των απαιτήσεων σε

πολιτιστικά αγαθά και υπηρεσίες.

Η παράταση του ορίου επιβίωσης είχε σηµαντικές επιπτώσεις στην αύξηση της

πολιτιστικής ζήτησης, καθώς το ποσοστό συµµετοχής στην πολιτιστική ζωή

ατόµων άνω των 5527 ετών είναι υψηλότερο, λόγω του ελεύθερου χρόνου που

διαθέτουν.

Η µαζική διάσταση των µορφών συµµετοχής στην πολιτιστική ζωή (π.χ.

σύλλογοι, ενώσεις, εθνικές και διεθνείς δικτυώσεις, εθελοντική εργασία,

27 Τα ποσοτικά στοιχεία προέρχονται από Έκθεση Αξιολόγησης που πραγµατοποιήθηκε τον Οκτώβριο

του 2003, βλ. (ΥΠΠΟ 2002)


56


κ.λπ.) ανάγει την πολιτιστική ενασχόληση σε αξιόλογη παράµετρο έκφρασης,

κοινωνικότητας και επικοινωνίας, γεγονός που τονώνει διαρκώς το

ενδιαφέρον για αντίστοιχες υπηρεσίες και προϊόντα.

Οι ατοµικές και κοινωνικές προτεραιότητες. Σε πολλές περιπτώσεις, τα

πολιτιστικά αγαθά αποτελούν ατοµικές και κοινωνικές προτεραιότητες, καθώς

απαρτίζουν την πολιτιστική ταυτότητα ατόµων και κοινωνικών οµάδων, µε

αποτέλεσµα την αύξηση της κατανάλωσης πολιτιστικών αγαθών.

Η διατήρηση της παράδοσης. Μέσω της αυξανόµενης κατανάλωσης

πολιτιστικών αγαθών ικανοποιείται όλο και περισσότερο η ανάγκη

διατήρησης της παράδοσης.

Ο διασκορπισµένος πληθυσµός σε µια µεγάλη περιοχή. Η ανάγκη διατήρησης

της πολιτιστικής ταυτότητας διασκορπισµένων πληθυσµών µε κοινά

πολιτιστικά χαρακτηριστικά οδηγεί στην αύξηση της ζήτησης για πολιτιστικά

αγαθά.

Οι πολλές κοινωνικές οµάδες µε διαφορετική καταγωγή και συνήθειες. Η

συνύπαρξη διαφορετικών κοινωνικών οµάδων µε διαφορετική πολιτιστική

καταγωγή οδηγεί στην αύξηση της κατανάλωσης πολιτιστικών αγαθών και

στην ανταλλαγή πολιτιστικών συνηθειών28.

Οι πιο σηµαντικοί οικονοµικοί παράγοντες περιλαµβάνουν (ΥΠΠΟ 2002):

Το υψηλό βιοτικό επίπεδο. Το υψηλό βιοτικό επίπεδο οδηγεί στην αύξηση του

«πολιτιστικού κεφαλαίου»29 και κατ’ επέκταση, στην αύξηση της ζήτησης για

πολιτιστικά αγαθά.

28 Οι τέσσερις τελευταίοι παράγοντες αναφέρονται σε άρθρο του Svendsen, (Svendsen 1992) 29 Ο Bourdieu εξέτασε γιατί ορισµένες οµάδες ανθρώπων αποκλείουν τον εαυτό τους από την

πρόσβαση στα πολιτιστικά αγαθά δίνοντας την απάντηση ότι αυτά που µας αρέσουν είναι µόνο αυτά

των οποίων το νόηµα καταλαβαίνουµε. Σε αυτό παίζουν καθοριστικό ρόλο η οικογένεια και το

σχολείο. Συνεπώς, το «πολιτιστικό κεφάλαιο» είναι εκείνο που εξοπλίζει τα άτοµα που το κατέχουν µε


57


Το υψηλό και αυξηµένο εισόδηµα για ιδιωτική κατανάλωση. Η αύξηση των

εισοδηµάτων συνέβαλε στην αύξηση της πολιτιστικής ζήτησης. Η

κατανάλωση των νοικοκυριών σε δαπάνες αναψυχής, θεάµατα και

πολιτιστικές δραστηριότητες αυξήθηκε δραστικά στο διάστηµα µεταξύ 1985

και 1994, φθάνοντας κατά µέσο όρο το σηµαντικό ποσοστό του 3% του

διαθέσιµου εισοδήµατος των νοικοκυριών στην Ε.Ε.

Η τέχνη και τα πολιτισµικά προϊόντα αποτελούν όλο και πιο συχνά τοµέα

επενδύσεων για τη δηµιουργία ιδιωτικής περιουσίας30. Ο αριθµός των

επενδυτών στον τοµέα της τέχνης έχει αυξηθεί σηµαντικά τα τελευταία

χρόνια.

3.5. Προγραµµατισµός

Όπως αναφέρθηκε σε προηγούµενη ενότητα31 η διαχείριση της πολιτιστικής

κληρονοµιάς περιλαµβάνει τη διαδικασία του προγραµµατισµού, του πολιτιστικού

σχεδιασµού, της διεύθυνσης και της παρακολούθησης των πολιτισµικών πόρων, των

ανθρώπινων πόρων, των χρηµατοοικονοµικών πόρων και των πληροφοριών που

φέρει το εκάστοτε πολιτιστικό αγαθό.

Κατά τον προγραµµατισµό ορίζονται οι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν

προκειµένου να οργανωθεί η όλη διαδικασία της διαχείρισης της πολιτιστικής

κληρονοµιάς. Οι στόχοι αυτοί είναι η προστασία, η διατήρηση και η ανάδειξή της.

Προκειµένου να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί πρέπει να µελετηθούν και να αναλυθούν

οι διάφοροι παράγοντες που αποτελούν το περιβάλλον της διαχείρισης της

πολιτισµικής κληρονοµιάς και µπορούν να την επηρεάσουν άµεσα ή έµµεσα. Οι

παράγοντες αυτοί, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήµα, µπορεί να είναι οικονοµικοί,

πολιτισµικοί, πολιτικοί, φυσικοί, τεχνολογικοί, νοµικοί και κοινωνικοί. µια κατανόηση ή ικανότητα να αποκωδικοποιούν τις πολιτιστικές σχέσεις και αγαθά (Οικονόµου

2003) . Επίσης, βλ. (Bourdieu 2002). 30 Ο παράγοντας αυτός εµφανίζεται σε άρθρο του Svendsen, (Svendsen 1992) 31 Βλ. 3.3, σελίδα 47


58


ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Σχήµα 3.5: Το περιβάλλον της διαχείρισης πολιτισµικής κληρονοµιάς

3.5.1. Οικονοµικό περιβάλλον

ο οικονοµικό περιβάλλον της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς αφορά

ιο συγκεκριµένα, η αποτελεσµατική διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς

ς

Τ

τόσο στην εισροή οικονοµικών πόρων ως αποτέλεσµα της σωστής διαχείρισης, όσο

και στην απαιτούµενη εκροή οικονοµικών πόρων, προκειµένου να γίνει η σωστή

διαχείριση.

Π

µπορεί να αποφέρει σηµαντικά οικονοµικά οφέλη για µια περιοχή, µέσω της αύξησης

του πολιτισµικού τουρισµού της περιοχής αυτής. Η αύξηση του πολιτισµικού

τουρισµού, συνεπάγεται τη µετατροπή ορισµένων περιοχών σε «πολιτιστικούς

προορισµού » και τη γενικότερη πολιτιστική και οικονοµική διεύρυνση περιοχών.

Χαρακτηριστικά παραδείγµατα οικονοµικής και πολιτιστικής διεύρυνσης περιοχών


59


αποτελούν το Bilbao µε το Guggenheim Art Museum32 και το Άµστερνταµ µε τη

Stopera33 (ακρωνύµιο για το συνδυασµό των Town Hall και Opera)34.

Επιπλέον, προκειµένου να εισρεύσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι οικονοµικοί

πό την άλλη πλευρά, απαιτούνται κάποιοι οικονοµικοί πόροι προκειµένου να

3.5.2. Πολιτισµικό περιβάλλον

διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς επηρεάζεται από το πολιτιστικό

πιπλέον, η πολιτιστική κληρονοµιά που διαθέτει µια περιοχή έχει άµεσο αντίκτυπο

πόροι, οι πολιτιστικοί διαχειριστές, πρέπει να κάνουν µια έρευνα αγοράς, να

αναλύσουν τη ζήτηση των πιθανών «καταναλωτών» για τα «πολιτιστικά προϊόντα»,

να καθορίσουν τις κατάλληλες τιµές γι’ αυτά και να βρουν τους κατάλληλους

τρόπους ικανοποίησης της ζήτησης αυτής (Sharron 1997). Η διαδικασία αυτή γίνεται

στα πλαίσια της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς.

Α

αξιοποιηθεί η πολιτιστική κληρονοµιά. Οι πόροι αυτοί µπορεί να βρεθούν από τις

επιχορηγήσεις του κράτους και από χορηγίες (τράπεζες, µη κυβερνητικές οργανώσεις,

ιδιώτες κ.λ.π.).

Η

περιβάλλον, καθώς η πολιτιστική κληρονοµιά αποτελεί κοµµάτι αυτού. Συνεπώς το τι

θα πρέπει να προστατευτεί, να διατηρηθεί, να συντηρηθεί, να αποκατασταθεί, να

προβληθεί σχετίζεται άµεσα µε την αξία και τη σηµασία του εκάστοτε «πολιτιστικού

προϊόντος».

Ε

στην πολιτιστική ταυτότητα των κατοίκων της περιοχής αυτής (Gordon 2006),

γεγονός που θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους οι πολιτιστικοί διαχειριστές.

32 Επιπλέον πληροφορίες για την περίπτωση του Guggenheim Art Museum στο Bilbao βλ. δικτυακό

τόπο του µουσείου: http://www.guggenheim-bilbao.es/ingles/home.htm (τελευταία επίσκεψη:

20/03/07). Επίσης βλ. (European Commission 2006), βλ. (Smith 2003b), βλ. (MacClancy 1997), βλ.

(Plaza 2006), βλ. (Baniotopoulou 2001) 33 Επιπλέον πληροφορίες για την περίπτωση της Stopera στο Άµστερνταµ βλ. (Ashworth 1994) 34 Για τις δύο αυτές µελέτες περίπτωσης βλ. Παράρτηµα ∆εύτερο


60

http://www.guggenheim-bilbao.es/ingles/home.htm


3.5.3. Πολιτικό περιβάλλον35

Η πολιτιστική πολιτική επηρεάζει άµεσα τις αποφάσεις που αφορούν στη διαχείριση

ης πολιτιστικής κληρονοµιάς. «Ως πολιτιστική πολιτική ορίζεται ένα σύστηµα

και

.

.5.4. Νοµικό περιβάλλον

Την πολιτιστική κληρονοµιά περιβάλλουν νόµοι και κανόνες τόσο σε εθνικό όσο και

παγκόσµιο επίπεδο, προκειµένου να επιτευχθεί η όσο το δυνατόν καλύτερη

επίπεδο

µ

οικονοµικό περιβάλλον.

συγκεκριµένα, πρόσφατα στην Ελλάδα κατατέθηκε το σχέδιο νόµου περί

κρατικούς ε

τ

σκοπών, µέσων και φορέων που συνδυάζονται σε ένα πρόγραµµα για να επιτύχουν τη

γνώση, ενίσχυση διάδοση του πολιτιστικού φαινοµένου µιας κοινότητας για µια

δεδοµένη χρονική περίοδο» (Μπιτσάνη 2004, 130). Οι κύριοι σκοποί της

πολιτιστικής πολιτικής είναι η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς, η ενίσχυση

της καλλιτεχνικής και πνευµατικής δηµιουργίας, η ανάπτυξη της λαϊκής συµµετοχής

και η προώθηση της πολιτιστικής επικοινωνίας µε ξένες χώρες. Συνεπώς, οι

αποφάσεις των κυβερνήσεων, των τοπικών παραγόντων, των διεθνών και

ευρωπαϊκών οργανισµών µπορούν να παίξουν σηµαντικό ρόλο στον καθορισµό του

τρόπου διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς

3

σε

προστασία της και η αποφυγή παράνοµης κατοχής και εξαγωγής πολιτιστικών

αγαθών. Σε παγκόσµιο υπάρχουν µια σειρά από νοµοθετήµατα τα οποία

επιδιώκουν την προστασία και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς και σε

εθνικό επίπεδο υπάρχει ο πρόσφατος νόµος 3028/2002 «για την προστασία των

αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονο ιάς»36.

Επιπλέον, το νοµικό περιβάλλον µπορεί να επηρεάσει και το

Πιο

πολιτιστικής χορηγίας, το οποίο προτείνει την έγκριση κάθε χορηγίας που αφορά

στον πολιτιστικό τοµέα από φορ ίς (Γραφείο χορηγιών, Συµβούλιο

χορηγιών - Υπουργείο Πολιτισµού). Συνεπώς, η εύρεση χορηγίας και η αποδοχή

35 Για περισσότερες πληροφορίες ειδικά για τον προγραµµατισµό µουσείων, βλ. (Lord 2001) 36 Βλ. Παράρτηµα Πρώτο


61


αυτής θα καλύπτεται από νοµικές διατάξεις, γεγονός που θα επηρεάσει τη διαδικασία

της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς37.

3.5.5. Τεχνολογικό περιβάλλον

Η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη έχει σηµαντικές επιδράσεις και στην πολιτιστική

κληρονοµιά µιας χώρας. Πλέον, χρησιµοποιούνται προηγµένες µεθοδολογίες

συντήρησης, απεικόνισης και προβολής της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Η χρήση

εικονικής πραγµατικότητας, τα τρισδιάστατα γραφικά και η ψηφιοποίηση

πολιτιστικών προϊόντων είναι αποτέλεσµα της ενσωµάτωσης νέων τεχνολογιών στην

πολιτιστική κληρονοµιά.

Από τη µια οι µέθοδοι αυτές βοηθούν στην πληρέστερη κατανόηση και στην

αποτελεσµατικότερη διάδοση, κυρίως µέσω διαδικτύου, της πολιτιστικής

κληρονοµιάς. Από την άλλη η λανθασµένη διαχείριση του τεχνολογικού

περιβάλλοντος, µπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για την πολιτιστική κληρονοµιά,

καθώς οι µέθοδοι αυτές αν δε διαχειριστούν σωστά µπορεί να είναι ανταγωνιστικές

των «πολιτιστικών προϊόντων» και να επιφέρουν τελείως αντίθετα αποτελέσµατα.

Συνεπώς επαφίεται στους πολιτιστικούς διαχειριστές, το πώς θα αξιοποιήσουν

αποτελεσµατικότερα τις προκλήσεις του τεχνολογικού περιβάλλοντος.

3.5.6. Φυσικό περιβάλλον

Η πολιτιστική κληρονοµιά δεν είναι ανεξάρτητη του χώρου που την περιβάλλει. Η

φυσική κληρονοµιά αποτελεί και αυτή κοµµάτι της πολιτιστικής κληρονοµιάς και θα

πρέπει να προστατευτεί και να διατηρηθεί. Οι πολιτιστικοί διαχειριστές πρέπει να

θεωρούν το φυσικό περιβάλλον ως κοµµάτι της πολιτιστικής κληρονοµιάς και να

λάβουν µέτρα προστασίας αυτού, καθώς η οποιαδήποτε µεταβολή η αλλαγή σε αυτό

µπορεί να επηρεάσει άµεσα την πολιτιστική κληρονοµιά.

37 Βλ. Παράρτηµα Τρίτο


62


Επιπλέον, η εισροή µεγάλου αριθµού πολιτιστικών τουριστών µπορεί να έχει

αρνητικές συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να ληφθεί

υπόψη η φέρουσα χωρητικότητα µια περιοχής (carrying capacity38) έτσι ώστε να µην

υπάρχουν καταστροφές του περιβάλλοντος χώρου του «πολιτιστικού προϊόντος».

3.5.7. Κοινωνικό περιβάλλον

Οι πολιτιστικοί διαχειριστές οφείλουν να λάβουν υπόψη τους το κοινωνικό

περιβάλλον και τί αντίκτυπο θα έχει κάθε τους απόφαση στην τοπική κοινωνία. Η

ενεργός συµµετοχή της τοπικής κοινωνίας είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί η

επιτυχία της πολιτιστικής διαχείρισης.

Επιπλέον, η προσβασιµότητα στην πολιτιστική κληρονοµιά και στα πολιτιστικά

αγαθά γενικότερα είναι βασικός παράγοντας που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη.

Προσβασιµότητα µπορεί να σηµαίνει την παροχή κατάλληλης υποδοµής για άτοµα µε

ειδική αναπηρία (ΑΜΕΑ) και την καταβολή λογικού αντιτίµου για την πρόσβαση σε

αρχαιολογικούς χώρους και σε µουσεία. Άρα, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι

κοινωνικοί, οι δηµογραφικοί και οικονοµικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση

για πολιτιστική κληρονοµιά και οι οποίοι αναλύθηκαν σε προηγούµενη ενότητα39.

Συνεπώς, η διαχείριση της πολιτισµικής κληρονοµιάς είναι µια πολύπλοκη διαδικασία

και προκειµένου να γίνει µε αποτελεσµατικό τρόπο και να επιτευχθούν οι

επιδιωκόµενοι στόχοι, οι πολιτιστικοί διαχειριστές θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους

αρκετές παραµέτρους για να οδηγηθούν στον καταλληλότερο πολιτιστικό σχεδιασµό

(cultural planning).

3.6. Πολιτιστικός σχεδιασµός (cultural planning)

Το δεύτερο βήµα στη διαχείριση της πολιτισµικής κληρονοµιάς είναι ο πολιτιστικός

σχεδιασµός (cultural planning), που περιλαµβάνει το σχέδιο συντήρησης

38Βλ. Παράρτηµα Τέταρτο 39Βλ. 3.4.3, σελίδα 55


63


(conservation planning) καθώς επίσης και τον ερµηνευτικό σχεδιασµό (interpretation

planning) (Turnpenny 2004). Επιπλέον, στον πολιτιστικό σχεδιασµό καταγράφονται

και οι ενέργειες προώθησης (marketing) που θα χρησιµοποιηθούν για την ανάδειξη

του εκάστοτε πολιτιστικού αγαθού και γίνεται µια προσπάθεια

χρονοπρογραµµατισµού της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς ανάλογα µε τη

διαθεσιµότητα των πόρων. Ο πολιτιστικός σχεδιασµός αποτελεί την απαραίτητη

προϋπόθεση, η οποία θα µας βοηθήσει να προσδιορίσουµε, να αξιολογήσουµε, να

προστατέψουµε και να διαχειριστούµε τους ιστορικούς και πολιτισµικούς µας πόρους

(Renaud 2000).

Αρχικά, στον πολιτιστικό σχεδιασµό περιλαµβάνεται ο τρόπος χρήσης και προβολής

της πολιτιστικής κληρονοµιάς, ο οποίος έχει δύο συνισταµένες (Smith 2003a):

τη διαχείριση του ίδιου του πολιτισµικού προϊόντος (µέσω του σχεδίου

συντήρησης) και

τη διαχείριση των µηνυµάτων που φέρει ένα πολιτιστικό προϊόν και ο τρόπος

µε τον οποίο αυτά τα µηνύµατα χρησιµοποιούνται στο παρόν (µέσω του

σχεδίου ερµηνείας).

3.6.1. Σχέδιο Συντήρησης (conservation plan)

Το σχέδιο συντήρησης είναι ένα πολύ σηµαντικό εργαλείο διαχείρισης που

ενθαρρύνει τους πολιτιστικούς διαχειριστές να σκεφτούν µε ένα δοµηµένο τρόπο πώς

θα συντηρήσουν την πολιτιστική κληρονοµιά (Historic Scotland 2000). Το σχέδιο

συντήρησης καθορίζει τη φύση του έργου που απαιτείται για τη διατήρηση, τη

συντήρηση και τη διεύρυνση της σηµασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς (Smith

2005). Η επιλογή των µέτρων συντήρησης εξαρτάται από την κατάσταση στην οποία

βρίσκεται το «πολιτισµικό προϊόν», από την πιθανότητα απειλής από

περιβαλλοντικούς κυρίως κινδύνους, από το βαθµό σηµασίας και από τη δυναµική

µελλοντικής χρήσης του (Brandt 2000).


64


Σύµφωνα µε την Επιτροπή Κληρονοµιάς της Αυστραλίας (Australian Heritage

Commission) ένα πλάνο συντήρησης πρέπει να περιλαµβάνει τα παρακάτω ουσιώδη

στοιχεία:

περιγραφή της τοποθεσίας και προσδιορισµό της σηµασίας των πολιτισµικών

πόρων,

αξιολόγηση της κατάστασης,

προσδιορισµό των αρχών και των πολιτικών συντήρησης,

προσδιορισµό της διαδικασίας συντήρησης και των στρατηγικών που θα

χρησιµοποιηθούν, συµπεριλαµβανοµένων και των αναγκών σε πόρους,

έρευνα και έλεγχος,

ανθρώπινο δυναµικό για την εφαρµογή του σχεδίου και

χρονοπρογραµµατισµός (Grimwade and Carter 2000, 43-44).

Πιο συγκεκριµένα το ICOMOS40 της Αυστραλίας δηµιούργησε τη Χάρτα της Burra

(Burra Charter), η οποία προσδιορίζει τις βασικές αρχές και διαδικασίες που πρέπει

να ακολουθηθούν για τη συντήρηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Η χάρτα αυτή

αναγνωρίζει την ανάγκη εµπλοκής των ανθρώπων που έχουν άµεση συσχέτιση µε την

τοποθεσία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων (decision making). Η διαδικασία που

οδηγεί στη λήψη αποφάσεων για τις τοποθεσίες µε πολιτισµική αξία περιγράφεται

από ένα διάγραµµα ροής (ICOMOS 1999):

40 International Council on Monuments and Sites, βλ. www.icomos.org, (τελευταία επίσκεψη:

21/01/07)


65

http://www.icomos.org/


Σχήµα 3.6: The Burra Charter process (ICOMOS 1999)


66


Η χάρτα της Burra βασίζεται σε τρία βασικά βήµατα (Smith 2005, 102):

3.6.1.1 Κατανόηση και αξιολόγηση της σηµασίας/ αξίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς

Η κατανόηση της σηµασίας και της αξίας µιας πολιτιστικής τοποθεσίας είναι

απαραίτητη για την αξιολόγηση όλων των σχετικών πληροφοριών για την τοποθεσία

αυτή. Το πρώτο αυτό βήµα δίνει ως τελικά προϊόντα την αξιολόγηση της πολιτιστικής

σηµασίας της τοποθεσίας και την έκθεση της πολιτιστικής σηµασίας. Η έκθεση αυτή

είναι µια αναφορά που περιέχει πληροφορίες για την τοποθεσία και τους

εµπλεκόµενους, καθώς επίσης και γραφικές πληροφορίες που αφορούν στην

τοποθεσία (χάρτες, σχεδιαγράµµατα, σκίτσα, φωτογραφίες κ.λ.π.) (Marquis-Kyle

1999).

3.6.1.2 Ανάπτυξη πολιτικής συντήρησης, µέσω της συγκέντρωσης πληροφοριών από

τους εµπλεκόµενους φορείς (stakeholders)

Σε αυτό το βήµα συλλέγονται οι πληροφορίες σχετικά µε θέµατα που µπορούν να

επηρεάσουν το µέλλον µιας τοποθεσίας, όπως οι ανάγκες των ιδιοκτητών, οι πόροι

και οι εξωτερικοί περιορισµοί, καθώς επίσης και η φυσική κατάσταση της

τοποθεσίας. Οι πληροφορίες αυτές αξιολογούνται και τελικά συντάσσεται µια έκθεση

της πολιτικής συντήρησης που θα ακολουθηθεί (Marquis-Kyle 1999).

3.6.1.3 ∆ιαχείριση των επιλεγόµενων στρατηγικών συντήρησης

Το τελευταίο βήµα της χάρτας της Burra είναι η διαχείριση της τοποθεσίας σύµφωνα

µε τις πολιτικές συντήρησης που έχουν καταγραφεί στο προηγούµενο βήµα και ο

χειρισµός των πιθανών αλλαγών. Η πολιτική συντήρησης µπορεί να επηρεάσει τη

διαµόρφωση της τοποθεσίας, τη σηµασία της τοποθεσίας και τους εµπλεκόµενους.

Τις συνέπειες αυτές καλούνται να χειριστούν οι πολιτιστικοί διαχειριστές στο τελικό

στάδιο του χάρτη της Burra (Marquis-Kyle 1999).


67


3.6.2. Σχέδιο Ερµηνείας (interpretation plan)

Σηµαντικό κοµµάτι του πολιτιστικού σχεδιασµού για την αποτελεσµατική διαχείριση

της πολιτισµικής κληρονοµιάς αποτελεί η απόδοση της σωστής ερµηνείας της

πολιτιστικής κληρονοµιάς στην κοινωνία, τόσο στην τοπική όσο και στην ευρύτερη,

δηλαδή, στους επισκέπτες από άλλες περιοχές και χώρες. Αυτό σηµαίνει την

αναγνώριση της αξίας και της σηµασίας της πολιτισµικής κληρονοµιάς. Για

παράδειγµα, η ερµηνεία πολιτιστικών τοποθεσιών κυρίως αφορά στον προσδιορισµό

της σηµασίας και του νοήµατος που φέρουν. Για τη σωστή απόδοση της ερµηνείας

απαιτείται έρευνα, σχεδιασµός και στρατηγική σκέψη σχετικά µε το ποια είναι τα

καλύτερα µέσα που µπορούν να χρησιµοποιηθούν και τα βασικά µηνύµατα που

πρέπει να µεταδοθούν στο κοινό. Πρέπει να παρουσιαστεί το νόηµα που βρίσκεται

πίσω από το πολιτιστικό προϊόν ή την πολιτιστική τοποθεσία, το οποίο δηµιουργεί

αξία και σηµασία στον επισκέπτη. Προκειµένου να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, απαιτείται

η ύπαρξη ενός δοµηµένου σχεδίου ερµηνείας, το οποίο θα χτίζεται πάνω σε

πληροφορίες και σε εµπειρίες (Grimwade and Carter 2000). Το παρακάτω σχήµα µάς

δείχνει τη δοµή ενός τέτοιου σχεδίου ερµηνείας.


68


Σχήµα 3.7: Σχέδιο Ερµηνείας (Grimwade and Carter 2000, 45)

Βασικός στόχος του σχεδίου ερµηνείας είναι η δηµιουργία αξίας στον επισκέπτη, η

οποία αυξάνεται σε κάθε στάδιο του σχεδίου αυτού. Το σχέδιο ερµηνείας

περιλαµβάνει τέσσερα στάδια:

3.6.2.1 Προώθηση

Η ερµηνεία είναι µια διαδικασία που ξεκινά εκτός της πολιτιστικής τοποθεσίας, µε τη

δηµιουργία προσδοκιών στον επισκέπτη. Οι άνθρωποι πριν επισκεφθούν ένα χώρο

έχουν κάποιες προσδοκίες για την επίσκεψή τους (Falk 2000, 137). Η δηµιουργία

αυτών των προσδοκιών αποτελεί αντικείµενο του ερµηνευτικού σχεδίου, η οποία

µπορεί να γίνει µέσω του προσδιορισµού των χαρακτηριστικών του πολιτισµικού


69


προϊόντος, των αξιών αυτού και της σηµασίας του. Επιπλέον, οι πολιτιστικοί

διαχειριστές µπορούν να δηµιουργήσουν προσδοκίες στον επισκέπτη

προσδιορίζοντας τις ευκαιρίες που θα έχουν οι επισκέπτες για µάθηση κατά τη

διάρκεια της επίσκεψής τους και τονίζοντας τα µέτρα ασφαλείας που έχουν ληφθεί.

3.6.2.2 Προσανατολισµός

Αφού ολοκληρωθεί το πρώτο στάδιο, η ερµηνευτική διαδικασία συνεχίζεται εντός της

πολιτισµικής τοποθεσίας µε τη δηµιουργία οικειότητας στον επισκέπτη. Σύµφωνα µε

τους Falk και Dierking (2000, 139) όταν οι άνθρωποι νιώθουν

αποπροσανατολισµένοι µειώνεται η ικανότητα συγκέντρωσής τους και κατά συνέπεια

η ικανότητα µάθησης. Συνεπώς, η δηµιουργία οικειότητας στον επισκέπτη κρίνεται

απαραίτητη κατά τον ερµηνευτικό σχεδιασµό. Η δηµιουργία αυτή επιτυγχάνεται

µέσω της παροχής πληροφοριών για την τοποθεσία και τις κατευθύνσεις που µπορεί

να ακολουθήσει ο επισκέπτης, µέσω της παροχής οδηγιών για τις δραστηριότητες που

µπορεί να κάνει και µέσω της παροχής πληροφοριών για τα χαρακτηριστικά του

πολιτιστικού προϊόντος. Με αυτόν τον τρόπο ο επισκέπτης νιώθει ενηµερωµένος και

προσανατολισµένος.

3.6.2.3 Εµπλοκή

Το επόµενο στάδιο του ερµηνευτικού σχεδίου πραγµατοποιείται και πάλι εντός της

πολιτιστικής τοποθεσίας και πρόκειται για το στάδιο της ερµηνείας. Σε αυτή τη φάση

ενθαρρύνεται η συµµετοχή του επισκέπτη στην ερµηνεία του πολιτιστικού προϊόντος,

του παρέχονται παρουσιάσεις που επιτρέπουν τη συµµετοχή του και γενικά στόχος

είναι η εµπλοκή του επισκέπτη στην ερµηνευτική διαδικασία.

3.6.2.4 Ενδυνάµωση

Το τελευταίο στάδιο λαµβάνει χώρα εκτός της πολιτισµικής τοποθεσίας και έχει ως

στόχο την ενδυνάµωση των εµπειριών του επισκέπτη. Η ενδυνάµωση αυτή

πραγµατοποιείται µε την παροχή υλικού στον επισκέπτη που θα του υπενθυµίζει τί

είδε, µε την παροχή ευκαιριών για την εφαρµογή των νεοαποκτηθεισών γνώσεων,


70


καθώς επίσης και µε την παροχή ευκαιριών συµµετοχής στη διαχείριση και

προστασία της πολιτισµικής τοποθεσίας.

Το πέρασµα από όλα τα στάδια του ερµηνευτικού σχεδίου δηµιουργεί προστιθέµενη

αξία στην εµπειρία του επισκέπτη. Στις µέρες µας, η όλο και συχνότερη ενσωµάτωση

νέων τεχνολογιών στην ερµηνευτική διαδικασία έχει ως αποτέλεσµα την αύξηση της

αξίας που αποκτά ο επισκέπτης. Στόχος της χρήσης νέων τεχνολογιών είναι η

ενδυνάµωση της εµπειρίας του επισκέπτη. Για παράδειγµα, µε τη χρήση της

εικονικής πραγµατικότητας, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να βιώσει εµπειρίες και

να δει λεπτοµέρειες που αφορούν στην πολιτιστική τοποθεσία ταξιδεύοντας πίσω στο

χρόνο. Επιπλέον, τα οπτικοακουστικά µέσα ξενάγησης (π.χ. PDAs, infokiosks) δίνουν

στον επισκέπτη τη δυνατότητα επιλογής σχετικά µε το τί θα δει και τί θα µάθει και

ταυτόχρονα του παρέχουν πληροφορίες για τον προσανατολισµό του στο χώρο

(δυναµικοί χάρτες).

Συνεπώς, οι πολιτιστικοί διαχειριστές, κατά τη διαδικασία του ερµηνευτικού

σχεδιασµού, οφείλουν να λάβουν υπόψη τους και τις δυνατότητες που τους παρέχουν

οι νέες τεχνολογίες.

3.6.3. Προώθηση (marketing)41

Σηµαντικό κοµµάτι του πολιτιστικού σχεδιασµού αποτελεί η προώθηση. Για να

προωθηθεί αποτελεσµατικά η πολιτιστική κληρονοµιά θα πρέπει να αντιµετωπιστεί

ως ένα «προϊόν», µε αποτέλεσµα να µπορούν να χρησιµοποιηθούν όλες οι µέθοδοι

προώθησης που υπάρχουν στον κλάδο του µάρκετινγκ (διαφήµιση, φυλλάδια,

διαδίκτυο, νέες τεχνολογίες κ.λ.π.), αλλά και επιπλέον τρόποι ανάδειξης που

σχετίζονται µε την πολιτισµική κληρονοµιά. Για παράδειγµα, ένας τρόπος

αξιοποίησης των αρχαιολογικών χώρων είναι η ανάδειξη αυτών µέσα από τις

πολεοδοµικές παρεµβάσεις, που µπορεί να αφορούν αναπλάσεις – διαµορφώσεις

κοινόχρηστων χώρων, συντηρήσεις και αναδείξεις µνηµείων, διαµορφώσεις

αρχαιολογικών χώρων, φυτοτεχνικά έργα καθώς και κυκλοφοριακές ρυθµίσεις. Έτσι,

η πολιτιστική κληρονοµιά αναδεικνύεται και εντάσσεται στη ζωή των κατοίκων µιας

41 Για στρατηγικές προώθησης σε µουσεία βλ. (Kotler 1998)


71


περιοχής (Μπιτσάνη 2004). Επιπλέον, στις ενέργειες προώθησης ανήκει και το

ερµηνευτικό πλάνο της πολιτισµικής κληρονοµιάς που αποτελεί ουσιαστικά τον

τρόπο προσέγγισης και προβολής των µηνυµάτων που φέρει το εκάστοτε πολιτισµικό

αγαθό.

3.6.4. Χρονοπρογραµµατισµός

Ο χρονοπρογραµµατισµός είναι µια διαδικασία απαραίτητη για τον πολιτιστικό

σχεδιασµό και για τη διαδικασία διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς

γενικότερα. Στο στάδιο αυτό λαµβάνονται υπόψη οι διαθέσιµοι πόροι (πολιτιστικοί,

ανθρώπινοι, χρηµατοοικονοµικοί) και οι διαθέσιµες πληροφορίες και δίνεται ένα

σχέδιο χρόνου σχετικά µε τη διάρκεια ολοκλήρωσης των διαδικασιών που

περιέχονται στον πολιτιστικό σχεδιασµό ή στη διαχείριση της πολιτιστικής

κληρονοµιάς.

Για τη διευκόλυνση της διαδικασίας αυτής θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν

εργαλεία που χρησιµοποιούνται και στον τοµέα της διαχείρισης έργων. Παράδειγµα

τέτοιου εργαλείου αποτελεί το Ms Project, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στους

πολιτιστικούς διαχειριστές να οργανώσουν τις δραστηριότητες µέσα στο χρόνο και να

δηλώσουν τη διαθεσιµότητα των πόρων τους για να δουν αν µπορούν να

ολοκληρώσουν ένα έργο σε κάποιο καθορισµένο χρονικό διάστηµα. Στην περίπτωση

που η ολοκλήρωση ενός έργου δεν καθίσταται εφικτή µπορούν να αυξοµειώσουν

τους πόρους τους για να πετύχουν το χρονικό στόχο.

3.7. ∆ιεύθυνση

Η διεύθυνση κατά τη διαδικασία διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς

σχετίζεται µε τις ενέργειες που αφορούν στο ανθρώπινο δυναµικό. Πιο συγκεκριµένα,

η διεύθυνση αφορά στη συµµετοχή της κοινωνίας στη διαχείριση της πολιτιστικής

κληρονοµιάς, στην επιλογή και διαχείριση του κατάλληλου προσωπικού, καθώς και

στη διαχείριση των εθελοντών.


72


3.7.1. Συµµετοχή της κοινωνίας

Ποια είναι η αξία της διατήρησης της πολιτισµικής κληρονοµιάς για το µέλλον αν δεν

επιτρέπεται στους σύγχρονους ανθρώπους να τη χαρούν, να τη θαυµάσουν και να

µάθουν γι’ αυτή; Πολύ συχνά ιστορικής αξίας τοποθεσίες υφίστανται άψογες

ενέργειες συντήρησης και αναστήλωσης, αλλά το ουσιώδους σηµασίας στοιχείο της

παρουσίασης και ερµηνείας στην τοπική κοινωνία και στους τουρίστες εκλείπει

(Grimwade and Carter 2000). Χωρίς τη σωστή παρουσίαση και εκτίµηση του τι

συντηρείται, η πολιτισµική κληρονοµιά χάνει το νόηµά της, καθώς δε γίνονται

κατανοητά τα µηνύµατα τα οποία φέρει, µε αποτέλεσµα την εναντίωση της τοπικής

κοινωνίας σε κάθε είδους ενέργεια που αφορά στην πολιτισµική κληρονοµιά.

Επιπλέον, η συµµετοχή της τοπικής κοινωνίας είναι απαραίτητη και στις περιπτώσεις

που µια περιοχή «φιλοξενεί» την πολιτιστική κληρονοµιά άλλων λαών. Κατά µια

άποψη ένα πολιτιστικό αγαθό ανήκει στην κυριότητα του κράτους, στην πολιτιστική

κληρονοµιά του οποίου εντάσσεται και θα µπορούσαµε να αποκαλέσουµε το κριτήριο

αυτό πολιτιστικό. Κατά µια άλλη άποψη όµως υπερισχύει το εδαφικό κριτήριο, και

εποµένως µπορεί να ζητήσει την απόδοση ενός πολιτιστικού αγαθού, το κράτος, στο

έδαφος του οποίου βρισκόταν το αντικείµενο πριν από την παράνοµη µετακίνησή του

(Καρύµπαλη-Τσιπτσίου 2006, 32).

Και στις δυο περιπτώσεις, η συµµετοχή και η θετική στάση της κοινωνίας είναι

σηµαντική, καθώς απώτερος στόχος είναι η προστασία και η ανάδειξη της

πολιτιστικής κληρονοµιάς µέσω του αποτελεσµατικότερου τρόπου διαχείρισής της.

Επιπλέον, στις περιπτώσεις αυτές οι πολιτιστικοί διαχειριστές οφείλουν να λάβουν

υπόψη τους τις διεθνείς συµβάσεις για τα πολιτιστικά αγαθά που «φιλοξενούνται»

από άλλους λαούς42.

Το θέµα της συµµετοχής της κοινωνίας στη διαδικασία της διαχείρισης της

πολιτισµικής κληρονοµιάς είναι ουσιώδους σηµασίας. Όσο πιο στενή είναι η 42 Τέτοιες συµβάσεις είναι: η σύµβαση της UNESCO του 1970, σχετικά µε τα ληπτέα µέτρα «∆ια την

απαγόρευσιν και παρεµπόδισιν της παρανόµου εισαγωγής, εξαγωγής και µεταβιβάσεως της κυριότητας

των πολιτιστικών αγαθών», καθώς επίσης και η πιο πρόσφατη (1995) σύµβαση του Ινστιτούτου για

την Ενοποίηση του Ιδιωτικού ∆ικαίου UNIDROIT, για τα κλαπέντα ή παρανόµως εξαχθέντα

πολιτιστικά αγαθά.


73


επικοινωνία και η συµµαχία µεταξύ της τοπικής κοινωνίας και των ειδικών, τόσο πιο

µεγάλη είναι η πιθανότητα επιτυχούς διαχείρισης της πολιτισµικής κληρονοµιάς σε

πολλές περιοχές (Silverman 2006, 68).

3.7.2. Κατάλληλο προσωπικό

Ο µεγαλύτερος κίνδυνος για τη διαχείριση της πολιτισµικής κληρονοµιάς οφείλεται

στο ποιος είναι υπεύθυνος για τη διαχείρισή της. Αν τη διαχειρίζονται παράγοντες της

τοπικής κοινωνίας υπάρχει ο κίνδυνος της λανθασµένης συντήρησης και

παρουσίασής της από ανθρώπους µε καλές προθέσεις, αλλά ακατάλληλα

εκπαιδευµένους. Αν τη διαχειρίζονται ειδικοί που είναι αποµακρυσµένοι από το χώρο

στον οποίο βρίσκεται η πολιτισµική κληρονοµιά, τότε ενώ το κατάλληλο ανθρώπινο

δυναµικό υπάρχει, χάνεται η αίσθηση της πολιτισµικής ταυτότητας και του τοπικού

φρονήµατος. (Grimwade and Carter 2000, 44)

Η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς προκειµένου να είναι αποδοτική και να

επιφέρει τα επιθυµητά αποτελέσµατα, απαιτεί τη συνεργασία πολλών διαφορετικών

επιστηµονικών πεδίων (αρχαιολόγοι, ιστορικοί, µουσειολόγοι, συντηρητές έργων

τέχνης, χηµικοί, φυσικοί, περιβαλλοντολόγοι, πολιτικοί µηχανικοί, αρχιτέκτονες,

πληροφορικοί, διοικητικοί κ.ά.) τόσο µεταξύ τους, όσο µε την τοπική κοινωνία. Η

λέξη-κλειδί για την επιτυχία κάθε διεπιστηµονικής ερευνητικής προσπάθειας είναι ο

σεβασµός από όλους τους συµµετέχοντες στις γνώσεις των ειδικών για την

αντιµετώπιση του εκάστοτε προβλήµατος (Παυλογεωργάτος 2003, 23-24).

3.7.3. Εθελοντές

Πολύ συχνά άνθρωποι υποκινούµενοι από τον ενδιαφέρον τους για την πολιτιστική

κληρονοµιά επιθυµούν να προσφέρουν εθελοντική εργασία στους χώρους

διαφύλαξης αυτής (µουσεία, αρχαιολογικοί χώροι κ.λ.π.). Είναι πολύ σηµαντικό οι

πολιτιστικοί διαχειριστές να δηµιουργήσουν µια «τράπεζα» εξειδικευµένων

εθελοντών καθώς επίσης και δίκτυα εθελοντισµού και να αναπτύξουν ένα πρόγραµµα

διαχείρισης εθελοντών (Poulin 2003).


74


Επιπλέον, οι πολιτιστικοί διαχειριστές θα πρέπει να χειριστούν τις σχέσεις εθελοντών

και προσωπικού, καθώς συχνά οι δεύτεροι νιώθουν να απειλούνται από την ύπαρξη

των πρώτων γιατί φοβούνται ότι µπορεί η εργασία τους να αντικατασταθεί από την

εργασία των εθελοντών, που είναι µηδενικού κόστους (Ambrose 2006, 281-284).

Συνεπώς οι πολιτιστικοί διαχειριστές µέσω της διαδικασίας της διεύθυνσης, οφείλουν

να λάβουν υπόψη τους τις πιθανές συγκρούσεις που µπορεί να υπάρξουν και να

βρουν τρόπους αποφυγής αυτών.

3.8. Παρακολούθηση

Η παρακολούθηση είναι µια από τις βασικότερες διαδικασίες της διαχείρισης της

πολιτιστικής κληρονοµιάς. Στα πλαίσια αυτής αξιολογείται το ποσοστό επίτευξης των

στόχων, προσδιορίζονται οι αποκλίσεις από τους στόχους και προτείνονται

διορθωτικές ενέργειες. Η παρακολούθηση αποτελεί µια επαναλαµβανόµενη

διαδικασία και όχι µια γραµµική διαδικασία στα στάδια της διαχείρισης της

πολιτιστικής κληρονοµιάς, µε αποτέλεσµα να έχουµε επαναπροσδιορισµό των

στόχων και αλλαγές. Οι πολιτιστικοί διαχειριστές καλούνται σε κάθε βήµα της

διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς να επισηµάνουν και να διαχειριστούν τις

αλλαγές αυτές (change management). Σκοπός της παρακολούθησης είναι να

αντληθούν πληροφορίες, ώστε να είναι δυνατόν να διορθώσουµε µια πορεία, να

βελτιώσουµε την απόδοση των στρατηγικών σχεδίων και να επανορθώσουµε µια

δραστηριότητα εγκαίρως, δηλαδή, χωρίς να έχει σηµαντικές επιπτώσεις στο κόστος

και στο ίδιο το πολιτιστικό προϊόν.

Η παρακολούθηση µπορεί να προσφέρει στους διαχειριστές της πολιτιστικής

κληρονοµιάς πολλά οφέλη σε διάφορους τοµείς (Aslan 2006, 80):

• Σε διοικητικό επίπεδο, η παρακολούθηση προσφέρει τους αναγκαίους πόρους

για την αναβάθµιση της διαχείρισης του χώρου και της πολιτιστικής

κληρονοµιάς γενικότερα. Μπορεί να καθορίσει, για παράδειγµα, τους

αναγκαίους πόρους για την εκπαίδευση ή για τις δεξιότητες που απαιτούνται,

προκειµένου να επιτευχθούν οι στόχοι της διαχείρισης, η χρηµατοδότηση κ.ά.


75


• Η παρακολούθηση προάγει τη συµµετοχή της κοινωνίας στη διαχείριση του

χώρου, µε τους πολίτες να έχουν ενεργό ρόλο στη διαδικασία σχεδιασµού,

µεγιστοποιώντας έτσι την ευαισθητοποίηση των πολιτών για τις αξίες της

πολιτιστικής κληρονοµιάς και το ενδιαφέρον τους για την προαγωγή αυτών

των αξιών καθώς και για τους τρόπους διατήρησής τους

• Στον τοµέα της στρατηγικής, η παρακολούθηση συνεισφέρει τα µέγιστα στη

βελτίωση της πολιτικής και της στρατηγικής για συντήρηση σε εθνικό και σε

τοπικό επίπεδο. Έτσι, επισηµαίνει τις αναγκαίες αλλαγές στην ασκούµενη

πολιτική, σχετικά µε τη νοµοθεσία και τους οικονοµικούς πόρους που

απαιτούνται, ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες συντήρησης, όχι µόνο σε

κάποιο συγκεκριµένο αρχαιολογικό χώρο, αλλά και στο ευρύτερο τοπικό

επίπεδο. Η παρακολούθηση επιτρέπει ακόµη να εντοπιστούν οι πρωταρχικές

ανάγκες της περιφέρειες µια χώρας, οι οποίες θα µπορούσαν να καλυφθούν µε

κυβερνητική συνεργασία ή µέσα από διεθνείς οργανισµούς που

ενεργοποιούνται σε περιφερειακό επίπεδο.

3.9. Οφέλη από τη διαχείριση της πολιτισµικής κληρονοµιάς

Τα οφέλη που µπορεί να προκύψουν από την αποτελεσµατική διαχείριση της

πολιτιστικής κληρονοµιάς θα µπορούσαν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες:

1) Οφέλη για την ίδια την πολιτιστική κληρονοµιά

Τα οφέλη για την ίδια την πολιτιστική κληρονοµιά προκύπτουν από τη διαχείριση του

εκάστοτε πολιτιστικού «προϊόντος», η οποία επιτυγχάνεται µέσω του σχεδίου

συντήρησης και από τη διαχείριση των µηνυµάτων που φέρει το πολιτιστικό

«προϊόν», µέσω του ερµηνευτικού σχεδίου. Βασικό όφελος των παραπάνω

δραστηριοτήτων είναι η προστασία, η διατήρηση και η ανάδειξη της πολιτιστικής

κληρονοµιάς µε σκοπό την παράδοσή της στις µελλοντικές γενιές.


76


2) Οφέλη για τους εµπλεκόµενους φορείς

Οι εµπλεκόµενοι φορείς στη διαδικασία της διαχείρισης της πολιτιστικής

κληρονοµιάς είναι η κοινωνία, οι εργαζόµενοι και οι ίδιοι οι πολιτιστικοί

διαχειριστές. Τα οφέλη για αυτούς τους φορείς, µπορεί να είναι η οικονοµική και

αστική ανάπτυξη µιας περιοχής και η αύξηση του πολιτιστικού τουρισµού, η

ενδυνάµωση των πολιτιστικών ταυτοτήτων των λαών και η τόνωση του εθνικού

φρονήµατος, η συµµετοχή της κοινωνίας στη διαχείριση της πολιτιστικής

κληρονοµιάς, η αύξηση των ευκαιριών εργασίας, η ενθάρρυνση και υποστήριξη των

τοπικών επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων, η αύξηση των επενδύσεων µιας περιοχής

στον τοµέα του πολιτιστικού τουρισµού και η διατήρηση της αυθεντικότητας και του

τοπικού χαρακτήρα µιας περιοχής.

Επιπλέον, ένα ακόµα όφελος που µπορεί να προκύψει είναι η εποικοδοµητική

συνεργασία διαφόρων επιστηµονικών κλάδων και η ανταλλαγή απόψεων µε σκοπό

την προαγωγή της ερευνητικής προσπάθειας. Επίσης, οι ίδιοι οι διαχειριστές

ωφελούνται, καθώς η αποτελεσµατική διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς

σηµαίνει τη δική τους επιτυχία και τελικά την επίτευξη των στόχων της διαδικασίας

στην οποία εµπλέκονται.

Προκειµένου, όµως να επιτευχθεί η αποτελεσµατική διαχείριση της πολιτιστικής

κληρονοµιάς και γενικότερα η αποτελεσµατική πολιτισµική διαχείριση, οι

πολιτιστικοί διαχειριστές θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιλαµβάνονται τις

προκλήσεις της κάθε εποχής και να τις µετατρέπουν σε ευκαιρίες. Μια τέτοια

ευκαιρία προς «εκµετάλλευση» είναι η χρήση και στον τοµέα του πολιτισµού, νέων

τεχνολογιών και εργαλείων που χρησιµοποιούνται κυρίως στον κλάδο της

διοικητικής επιστήµης. Ένα τέτοιο εργαλείο είναι το Ms Project, η χρήση του οποίου

θα µας απασχολήσει στο επόµενο κεφάλαιο.


77


4. ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Πρακτική εφαρµογή «Πολιτιστικής ∆ιαχείρισης» -

Ms Project


78


4.1. Η λήψη Αποφάσεων (decision making) και η διαχείριση έργου

Στο προηγούµενο κεφάλαιο αναφέραµε ότι η πολιτιστική διαχείριση αποτελεί την

κορυφαία διοικητική λειτουργία στο χώρο του πολιτισµού. Η ανάπτυξη της

τεχνολογίας της πληροφορικής και η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στον πολιτισµό

δηµιουργεί αλλαγές στο περιβάλλον των πολιτιστικών οργανισµών και καθιστούν

όλο και πιο επιτακτική την ανάγκη για γρήγορες και αποτελεσµατικές αποφάσεις, που

θα ικανοποιούν τους στόχους του εκάστοτε πολιτιστικού φορέα.

Παράλληλα, η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει στους διαχειριστές να βελτιώσουν την

οργάνωση, παρέχοντάς τους πλήρη πληροφόρηση για τη λήψη αποφάσεων, την

κατάστρωση επιχειρηµατικών σχεδίων και την παρακολούθηση της υλοποίησης της

στρατηγικής του εκάστοτε οργανισµού (Πραστάκος 2002).

Στο παρόν κεφάλαιο θα ασχοληθούµε µε ένα παράδειγµα λήψης αποφάσεων των

πολιτιστικών διαχειριστών, οι οποίοι µε τη χρήση νέων τεχνολογιών και πιο

συγκεκριµένα του προγράµµατος Microsoft Project (Ms Project 2003), µπορούν να

οδηγηθούν στη λήψη των καταλληλότερων και συµφερότερων αποφάσεων.

Ειδικότερα, θα ασχοληθούµε µε το έργο εισαγωγής σταθµών πληροφορίας

(infokiosks) στα µουσεία καθώς στα πλαίσια ενός τέτοιου έργου οι πολιτιστικοί

διαχειριστές καλούνται να πάρουν κάποιες αποφάσεις σχετικά µε τις διαδικασίες που

απαιτούνται να ολοκληρωθούν, τους πόρους και το κόστος. Η συγκεκριµένη επιλογή

στηρίζεται στο γεγονός ότι ένα τέτοιο έργο απαιτεί την κατάλληλη πολιτιστική

διαχείριση προκειµένου να αναδειχθεί η πολιτιστική κληρονοµιά που υπάρχει σε ένα

µουσείο, γεγονός που αποτελεί το κεντρικό θέµα της παρούσας εργασίας.

Πριν, όµως, προχωρήσουµε στο παράδειγµα, κρίνεται απαραίτητο να ορίσουµε ποια

είναι τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης αποφάσεων, τι είναι έργο και τι σηµαίνει

διαχείριση έργου.

4.1.1. Κριτήρια αξιολόγησης αποφάσεων

Οι πολιτιστικοί διαχειριστές προκειµένου να λάβουν τις καταλληλότερες αποφάσεις

για τον οργανισµό τους οφείλουν να έχουν διαµορφώσει κάποια κριτήρια. Τα


79


κριτήρια µε τα οποία παραδοσιακά αξιολογείται µια απόφαση είναι δύο (Πραστάκος

2000):

Η αποδοτικότητα της απόφασης (efficiency), η οποία εκφράζει το βαθµό στον

οποίο γίνεται η αποδοτική χρήση των διαθέσιµων πόρων.

Η αποτελεσµατικότητα µιας απόφασης (effectiveness), η οποία εκφράζει το

βαθµό στον οποίο επιτυγχάνονται οι στόχοι που έχουν τεθεί.

Ωστόσο, κάθε απόφαση µπορεί βασίζεται και σε µια σειρά αναλυτικότερων και πιο

συγκεκριµένων κριτηρίων, τα οποία ποικίλουν ανάλογα µε τους στόχους του

εκάστοτε έργου που είναι υπό εκτέλεση.

4.1.2. Ορισµός του Έργου

«Έργο ορίζεται µια µοναδική ακολουθία ενεργειών που έχει µια αρχή και ένα

µετρήσιµο αποτέλεσµα, που απαιτεί για την υλοποίησή του τη συνεργασία ενός

αριθµού ατόµων και που η διαχείρισή του γίνεται από ένα άτοµο» (Κοκκόσης 2005,

38).

Ο όρος µοναδικό σηµαίνει ότι ένα έργο είναι µια ενέργεια για ένα συγκεκριµένο

χρονικό διάστηµα και όχι για κάτι που γίνεται µε τον ίδιο τρόπο ξανά και ξανά. Αυτός

ο τύπος της προσπάθειας ονοµάζεται διαδικασία.

Ένα µετρήσιµο αποτέλεσµα ορίζει επακριβώς πού κατευθύνεται το έργο και δε

σηµαίνει απαραίτητα µετρήσεις µε αριθµούς, αλλά συνέπεια ως προς τους στόχους

του έργου.

∆ιαχείριση από ένα άτοµο σηµαίνει ότι ένα άτοµο είναι υπεύθυνο για την επίτευξη του

στόχου του έργου και θα παραµείνει στη θέση αυτή από την αρχή µέχρι και την

περάτωσή του.

Ένας άλλος ορισµός για το έργο είναι αυτός που δίνει ο ∆ηµητριάδης (1998, 15):

«Έργο είναι µια χρονικά περιορισµένη προσπάθεια για τη δηµιουργία ενός µοναδικού

προϊόντος ή µιας µοναδικής υπηρεσίας».


80


Η έννοια χρονικά περιορισµένη προσπάθεια σηµαίνει ότι το έργο έχει χρονικά

καθορισµένη αρχή και τέλος. Η ηµεροµηνία έναρξης µπορεί να είναι κάπως

συγκεχυµένη, καθώς µια ιδέα µετεξελίσσεται σε έργο, ωστόσο το τέλος πρέπει να

είναι οπωσδήποτε σαφώς καθορισµένο, έτσι ώστε όλοι όσοι συµµετέχουν να έχουν

συµφωνήσει τι σηµαίνει ολοκλήρωση του έργου (Verzuh 2002, 32).

Η έννοια µοναδικό προϊόν ή υπηρεσία σηµαίνει ότι το αποτέλεσµα ενός έργου είναι

πάντα διαφορετικό από το αποτέλεσµα ενός άλλου έργου, ακόµη και αν φαίνονται τα

δύο αποτελέσµατα πανοµοιότυπα.

Γενικότερα, τα κύρια χαρακτηριστικά ενός έργου είναι τα εξής (Λαµπρινουδάκης και

Μαστραντώνης 2006):

Προσωρινό εγχείρηµα: Κάθε έργο έχει προσδιορισµένη αρχή και τέλος. Υπό

κανονικές συνθήκες το τέλος του έργου έρχεται µε την ολοκλήρωσή του, όταν

δηλαδή επιτυγχάνονται οι στόχοι του. Μπορεί όµως το τέλος ενός έργου να

επέρχεται αναγκαστικά, όταν καθίσταται σαφές ότι οι στόχοι του δε µπορούν

να επιτευχθούν, ή όταν η ανάγκη που οδήγησε στην υλοποίησή του δεν

υφίσταται πλέον.

Συλλογικό εγχείρηµα: Προκειµένου να υλοποιηθεί οποιοδήποτε έργο

απαιτείται η συνεργασία ενός αριθµού ανθρώπων. Κατά κανόνα οι οµάδες

αυτές είναι προσωρινές, δηλαδή δηµιουργούνται για την υλοποίηση ενός

συγκεκριµένου έργου και διαλύονται µε την ολοκλήρωσή του.

Μοναδικό: Κανένα έργο δεν είναι απόλυτα επαναλαµβανόµενο. Κάθε έργο

έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, διαφέρει κατά διακριτό τρόπο ακόµη και

από παρόµοια έργα ή υπηρεσίες.

Ακριβείς στόχοι: Αποτελεί βασική προϋπόθεση επιτυχίας να είναι ακριβείς οι

στόχοι ενός έργου. Ακόµη είναι απόλυτα αναγκαίο να υπάρχει συµφωνία των

εµπλεκόµενων µερών σχετικά µε τους στόχους αυτούς, καθώς η ασάφεια

στους στόχους µπορεί να οδηγήσει το έργο σε κρίση ή σε αδιέξοδο.

Ορισµένο φυσικό αντικείµενο: Είναι µάταιο να γίνει προσπάθεια για να

προσδιοριστεί το χρονοδιάγραµµα και το κόστος ενός έργου εάν

προηγουµένως δεν έχει καθοριστεί το φυσικό αντικείµενό του (τα παραδοτέα

του έργου).


81


Σαφές χρονοδιάγραµµα: Σε κάθε έργο πρέπει να είναι καθορισµένη η διάρκειά

του, η αρχή του και το τέλος του.

Προκαθορισµένος προϋπολογισµός: Για να εκτελεστεί ένα οποιοδήποτε έργο

χρειάζεται χρηµατοδότηση. Οι χρηµατοδότες πάντα απαιτούν έναν σαφή

προϋπολογισµό. Κάθε υπέρβαση από τον προϋπολογισµό αυτόν κατ’ αρχήν

απαγορεύεται, καθώς πολύ µεγάλες υπερβάσεις µπορεί να οδηγήσουν σε

στασιµότητα ή και σε ακύρωση του έργου.

4.1.3. Ορισµός της ∆ιαχείρισης Έργου (Project Management)

Η πορεία ενός έργου από την αρχή µέχρι το τέλος του χαρακτηρίζεται από

αβεβαιότητα και διαρκή προσπάθεια εξισορρόπησης αντιµαχόµενων απόψεων,

προβληµάτων και απαιτήσεων. Κατά τη διάρκεια ενός έργου τίθενται ερωτήµατα του

τύπου: «Πώς µπορούν να προβλεφθούν και να αποτραπούν τα υποβόσκοντα

προβλήµατα ή να περιοριστούν οι συνέπειές τους», «πώς θα ικανοποιηθούν οι στόχοι

του έργου δαπανώντας όσο το δυνατόν λιγότερα χρήµατα, µέσα σε συγκεκριµένες

χρονικές απαιτήσεις, επιτυγχάνοντας τους προβλεπόµενους στόχους» κ.ά. Κοινός

στόχος όλων των παραγόντων ενός έργου είναι η ικανοποίηση των απαιτήσεων, των

προσδοκιών και εν τέλει η επίτευξη των στόχων. Αυτό αποτελεί αντικείµενο της

διαχείρισης έργου (project management) (∆ηµητριάδης 1998).

Συνεπώς, «η διαχείριση έργου είναι η εφαρµογή γνώσεων, δεξιοτήτων, εργαλείων και

τεχνικών, έτσι ώστε οι δραστηριότητες του έργου να κατευθύνονται µε τον καλύτερο

δυνατό τρόπο προς την ικανοποίηση των αναγκών και των προσδοκιών των

παραγόντων του έργου» (∆ηµητριάδης 1998, 31).

Οι στόχοι της διαχείρισης έργου είναι (Λαµπρινουδάκης και Μαστραντώνης 2006):

Να γίνει σωστή κατανοµή των διαθέσιµων πόρων (που είναι πάντα

περιορισµένοι) ώστε να επιτευχθούν οι πιο σηµαντικοί στόχοι.

Να συγκεντρωθούν εξειδικευµένες ικανότητες σε εξειδικευµένα καθήκοντα.

Να διασφαλιστεί η δέσµευση αυτών που θα συµµετάσχουν στο έργο ότι θα

αποδώσουν τα αναµενόµενα.


82


Να αναδεικνύονται και να επιλύονται τα µείζονα ζητήµατα µέσα από το

πλήθος των λεπτοµερειών.

Να ελέγχεται ένα πλήθος διαφορετικών εργασιών που υλοποιούνται

παράλληλα.

Να διασφαλίζεται ότι σηµαντικά ζητήµατα, όπως η ασφάλεια και η ποιότητα

έχουν ενσωµατωθεί στο έργο ήδη από το στάδιο του σχεδιασµού.

Να διευρύνονται οι εµπειρίες του προσωπικού που απασχολείται στο έργο και

να υποστηρίζεται η εξέλιξή του για µεγαλύτερες ευθύνες.

Η χρήση νέων τεχνολογιών στη διαδικασία διαχείρισης έργου δίνει τη δυνατότητα

στους διαχειριστές να ελέγχουν τις πληροφορίες σχετικά µε τις διαδικασίες, τη

διάρκειά τους, το κόστος και τους πόρους ενός έργου µε αυτοµατοποιηµένο τρόπο.

Επιπλέον, τους δίνεται η δυνατότητα να δηµιουργούν σενάρια και να αλλάζουν

κάποιες από τις µεταβλητές του έργου (π.χ. µείωση της διάρκειας κάποιων

διαδικασιών, αύξηση των πόρων κλπ) και να βλέπουν τι επιπτώσεις θα έχει η

εκάστοτε αλλαγή στο σύνολο του έργου. Με τη χρήση τέτοιων εργαλείων (όπως είναι

το Ms Project) µπορούν να οργανώσουν τις διαδικασίες αποτελεσµατικά, να

ανταλλάσσουν πληροφορίες µε τους υπόλοιπους συντελεστές του έργου, να

ενηµερώνονται για τα ποσοστά ολοκλήρωσης διαδικασιών ανά πάσα στιγµή και

γενικότερα να έχουν µια συνολική εποπτεία του έργου που έχουν αναλάβει να φέρουν

εις πέρας.

Η ανάλυση της χρήσης νέων τεχνολογιών43 στα πλαίσια του ερµηνευτικού

σχεδιασµού των µουσείων δεν αποτελεί αντικείµενο της παρούσας εργασίας, ωστόσο

κρίθηκε απαραίτητο στην επόµενη ενότητα να γίνει µια µικρή αναφορά στο θέµα

αυτό, καθώς η εισαγωγή infokiosks σε µουσείο αποτελεί το παράδειγµα του έργου

που θα διαχειριστούµε µε τη χρήση του Ms Project σε ενότητα που ακολουθεί.

43 Για το θέµα της εισαγωγής νέων τεχνολογιών στα µουσεία υπάρχει ένας αρκετά µεγάλος όγκος

βιβλιογραφίας, τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και σε εθνικό, ενδεικτικά προτείνονται: (Thomas 1998),

(Jones-Garmil 1997), (Οικονόµου 2007), (∆ουκίδης 2007)


83


4.2. Εισαγωγή σταθµών πληροφορίας (infokiosks) σε Μουσείο

Τα µουσεία έχουν πλέον τη δυνατότητα να χρησιµοποιήσουν ηλεκτρονικά µέσα

προκειµένου να ανταποκριθούν στο ρόλο τους44. Η χρήση αυτών των µέσων δίνει τη

δυνατότητα στα µουσεία να (Μπούνια 2002):

Εξασφαλίσουν για το προσωπικό τους καταρχήν ευχέρεια διαχείρισης του

υλικού και ολοκληρωµένης τεκµηρίωσης που δεν περιορίζεται από τις

αναγκαστικά πεπερασµένες δυνατότητες όσων µπορεί να θυµηθεί ένας

άνθρωπος.

Αυξήσουν την προς τους επισκέπτες παρεχόµενη γνώση.

Ανταποκριθούν στις ανάγκες διαφορετικών κατηγοριών κοινού.

Προσφέρουν πρόσβαση σε αντικείµενα που είτε για λόγους συντήρησης είτε

για λόγους πραγµατικής έλλειψης χώρου δεν εκτίθενται.

∆ηµιουργούν σελίδες στο διαδίκτυο ώστε να εξασφαλίζουν αφενός επαφή µε

διαφορετικό κοινό από αυτό που µπορεί άµεσα να επισκεφτεί το µουσείο,

αφετέρου µια διαφορετικού τύπου επαφή µε το κοινό, πιο σύνθετη και ίσως µε

επιπτώσεις µεγαλύτερης διάρκειας.

Λειτουργούν ως πηγές πληροφόρησης (ή κέντρα ανταλλαγής γνώσεων) µε τη

συµµετοχή τους σε δίκτυα τοπικής, εθνικής ή παγκόσµιας εµβέλειας.

Προσφέρουν υλικό για σχολεία και εκπαιδευτικές διαδικασίες

Προσφέρουν γνώση µε τη δηµιουργία και διάθεση CD-ROM, βίντεο και

άλλων σύνθετων δηµοσιεύσεων, εκτός από τους καταλόγους, όπως γίνεται

µέχρι σήµερα.

Ένας από τους πιο εντυπωσιακούς τοµείς εφαρµογής των νέων τεχνολογιών στο

µουσείο έχει να κάνει µε τη χρήση αυτών, όχι µόνο ως βοηθητικό εργαλείο στη

διοργάνωση εκθέσεων, αλλά κυρίως µε την οργανική ένταξή τους µέσα σε αυτές. Η

παρουσία ηλεκτρονικών εφαρµογών στις εκθέσεις επηρεάζει την όλη ατµόσφαιρα και

συµπεριφορά των επισκεπτών ακόµα και όταν αυτές δε χρησιµοποιούνται από όλους. 44 «Μουσείο είναι ένα µη κερδοσκοπικό µόνιµο ίδρυµα στην υπηρεσία της κοινωνίας και της

ανάπτυξής της και ανοιχτό στο κοινό, το οποίο αποκτά, συντηρεί, µελετά, επικοινωνεί και εκθέτει, µε

σκοπό τη µελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία, υλικές µαρτυρίες του ανθρώπου και του

περιβάλλοντός του.» (ICOM 2001)


84


Τα νέα µέσα προσφέρουν αναµφίβολα πολλαπλές δηµιουργικές δυνατότητες για να

συµπληρώσουν το κοινωνικό, ιστορικό και ιδεολογικό υπόβαθρο των εκθεµάτων και

να τονίζουν τις βασικές ιδέες που κρύβονται πίσω από αυτά (Οικονόµου 2004). Το

κλειδί της προσέγγισης του κοινού είναι η επικοινωνία της πληροφορίας. Σειρά

ερευνών σχετικά µε τα ενδιαφέροντα των επισκεπτών, έδειξαν ότι οι επισκέπτες

θεωρούν την πληροφορία σηµαντική για την εκτίµηση των µουσειακών αντικειµένων

(Καβακλή 2002). Για την απόδοση της πληροφορίας και εν τέλει της ερµηνείας του

µουσειακού αντικειµένου απαιτείται έρευνα, σχεδιασµός και στρατηγική σκέψη. Όλα

αυτά ανήκουν στα πλαίσια του πολιτιστικού σχεδιασµού και πιο συγκεκριµένα του

σχεδίου ερµηνείας, στο οποίο αναφερθήκαµε διεξοδικά σε προηγούµενο κεφάλαιο 45.

Η διαρκώς αυξανόµενη εισαγωγή νέων τεχνολογιών στα µουσεία οφείλεται στο

γεγονός ότι οι πολιτιστικοί διαχειριστές θεωρούν ότι αποτελεί έναν αποτελεσµατικό

τρόπο προώθησης του µουσείου και απόκτησης ανταγωνιστικού πλεονεκτήµατος,

επιπλέον το κοινό ζητά τις νέες τεχνολογίες και κυρίως οι νεότερες γενιές και επίσης

τα διαδραστικά συστήµατα είναι αποτελεσµατικότερα από τις συµβατικές µεθόδους

(π.χ. λεζάντες κλπ.) όσον αφορά τη µάθηση (Hall 2004).

Η εισαγωγή σταθµών πληροφορίας (infokiosks) σε ένα µουσείο, παρέχει στον

επισκέπτη τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης µε την πληροφορία (Zimmerman 2003),

επιλογής του τι θα δει και τι θα µάθει για το πολιτιστικό αγαθό, τη δυνατότητα

«µετακίνησης και επεξεργασίας» πολιτιστικών αγαθών που δεν επιτρέπεται να

αγγίξει και γενικότερα τη δυνατότητα ενεργούς εµπλοκής στην ερµηνευτική

διαδικασία (Kerner 2004). Αποτελεί έναν τρόπο ανάδειξης της πολιτιστικής

κληρονοµιάς, ο οποίος προκειµένου να έχει τα επιθυµητά αποτελέσµατα και να

ικανοποιήσει τους στόχους που έχουν τεθεί, απαιτεί την κατάλληλη πολιτιστική

διαχείριση.

Η εισαγωγή σταθµών πληροφορίας (infokiosks) αποτελεί ένα έργο του οποίου η

διαχείριση σχετίζεται µε την εφαρµογή γνώσεων, δεξιοτήτων, εργαλείων και

τεχνικών, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι επιδιωκόµενοι στόχοι. Στην επόµενη ενότητα

προτείνεται ένας τρόπος διαχείρισης του έργου αυτού.

45 Βλ. Τρίτο Κεφάλαιο, ενότητα 3.6.2. Σχέδιο Ερµηνείας (interpretation plan)


85


4.3. Το έργο: «Εισαγωγή σταθµών πληροφορίας (infokiosks) σε Μουσείο»

4.3.1. Μεθοδολογία

4.3.1.1. Επιλογή του Προγράµµατος

Για τον προγραµµατισµό του έργου εισαγωγής infokiosk σε µουσείο

χρησιµοποιήθηκε το πρόγραµµα διαχείρισης έργου της Microsoft το Ms Project.

Επιλέχθηκε το Ms Project γιατί είναι ένα εύχρηστο πρόγραµµα που παρέχει όλα τα

απαραίτητα εργαλεία για την αποτελεσµατική διαχείριση των δραστηριοτήτων και

των πόρων προκειµένου να έρθει ένα έργο εις πέρας λαµβάνοντας υπόψη τους

χρονικούς και οικονοµικούς περιορισµούς. Σύµφωνα µε µια έρευνα για τα δέκα

καλύτερα λογισµικά διαχείρισης έργου (Project Management Software Review 2007),

το Ms Project κατέχει την πρώτη θέση καθώς είναι ένα λογισµικό πλήρως συµβατό

µε όλα τα άλλα λογισµικά που εξετάστηκαν46. Συνεπώς αποτελεί ένα από τα

αντιπροσωπευτικότερα λογισµικά διαχείρισης έργου και για το λόγο αυτό

χρησιµοποιήθηκε στα πλαίσια της παρούσας διατριβής.

4.3.1.2. Έρευνα για την εισαγωγή infokiosk σε µουσεία

Στα πλαίσια της παρούσας διατριβής κρίθηκε απαραίτητη η διεξαγωγή έρευνας

προκειµένου να αντληθούν σηµαντικές πληροφορίες που αφορούν την οργάνωση

ενός έργου εισαγωγής infokiosk σε κάποιο µουσείο. Η έρευνα αυτή δεν αποτελεί το

επίκεντρο της παρούσας µεταπτυχιακής διατριβής, αλλά ένα µέσο µε το οποίο

πραγµατοποιήθηκε ο στόχος της διατριβής, ο οποίος είναι η εφαρµογή εργαλείων που

µπορούν να χρησιµοποιηθούν στα πλαίσια της πολιτισµικής διαχείρισης προκειµένου

να επιτευχθεί η διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Στην ενότητα

αυτή παρουσιάζονται τα στοιχεία που έχουν προκύψει από την ηλεκτρονική

επικοινωνία µε πολιτιστικούς φορείς και µε εταιρείες κατασκευής infokiosks τα

οποία, σε συνδυασµό µε τη βιβλιογραφική και διαδικτυακή αναζήτηση, οδήγησαν

46 Στην έρευνα «Project Management Software Review 2007» υπάρχει, υπό µορφή πίνακα, σύγκριση

όλων των χαρακτηριστικών των λογισµικών που εξετάστηκαν καθώς επίσης και ανάλυση των

χαρακτηριστικών αυτών για το εκάστοτε λογισµικό. Βλ. http://project-management-software-

review.toptenreviews.com/ (τελευταία επίσκεψη 12/05/07)


86


στη δηµιουργία του έργου εισαγωγής infokiosk σε ένα µουσείο µέσω της χρήσης του

Ms Project.

4.3.1.2.1 Σκοπός έρευνας47

Σκοπός της έρευνας είναι η άντληση πληροφοριών από ανθρώπους µε εµπειρία σε

έργα εισαγωγής infokiosks σε µουσεία, προκειµένου να χρησιµοποιηθούν οι

πληροφορίες αυτές στο πρακτικό κοµµάτι της διατριβής, που είναι η χρήση του Ms

Project για ένα τέτοιο έργο.

4.3.1.2.2. Μέθοδος επικοινωνίας

Η µέθοδος επικοινωνίας που επιλέχθηκε είναι αυτή της αποστολής ηλεκτρονικού

ταχυδροµείου48 σε εταιρείες κατασκευής infokiosk και σε πολιτιστικούς φορείς της

Ελλάδας και του εξωτερικού που έχουν χρησιµοποιήσει infokiosks στο ερµηνευτικό

τους σχέδιο. Επιλέχθηκε η µέθοδος της ηλεκτρονικής επικοινωνίας καθώς αποτελεί

έναν εύκολο και γρήγορο τρόπο συλλογής αποτελεσµάτων. Επίσης, το δείγµα που

επιλέχθηκε δεν είναι τυχαίο, αλλά πρόκειται για ένα δείγµα που πληροί κάποια

κριτήρια (judgment sampling49). Τα κριτήρια αυτά είναι οι πολιτιστικοί φορείς να

έχουν εισάγει infokiosks στα πλαίσια των εκθέσεών τους και οι εταιρείες που

επιλέχθηκαν να έχουν ασχοληθεί µε την εισαγωγή infokiosks σε πολιτιστικούς φορείς

και µε τη δηµιουργία πολιτιστικών εφαρµογών. Επιπλέον, ένα µεγάλο µέρος του

δείγµατος που πληροί τα παραπάνω κριτήρια βρίσκεται στο εξωτερικό και

οποιοσδήποτε άλλος τρόπος επικοινωνίας (τηλέφωνο, απλό ταχυδροµείο, fax,

συνεντεύξεις κ.λπ.) πέραν του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου, θα σήµαινε καθυστέρηση

της έρευνας και αυξηµένο κόστος. Επίσης, το θέµα της εισαγωγής infokiosks σε

µουσεία απαιτεί εξειδικευµένες τεχνολογικές γνώσεις, γεγονός που σήµαινε ότι οι

υπεύθυνοι ενός τέτοιου έργου θα ήταν αρκετά εξοικειωµένοι µε το ηλεκτρονικό

47 Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε το πώς διεξάγουµε µια έρευνα και ποια είναι τα βασικά

στοιχεία θα οποία θα πρέπει να εστιάσουµε βλ. (Free Management Library, 1997-2007) 48 Για περισσότερες πληροφορίες για έρευνες µέσω ηλεκτρονικού ταχυδροµείου και γενικότερα για

ηλεκτρονικές έρευνες βλ. (The University of Texas at Astin, 2006) 49 Για µεθόδους επιλογής του δείγµατος βλ. (StatPack- Survey Software, 1997 - 2007)


87


ταχυδροµείο. Άρα η επιλογή αποστολής ηλεκτρονικού ταχυδροµείου κρίθηκε ως η

πιο συµφέρουσα και πιο αποτελεσµατική λύση.

Η εύρεση του δείγµατος έγινε µετά από ηλεκτρονική επικοινωνία µε τον David

Bearman (πρόεδρο του Archives & Museum Informatics), οποίος έδωσε τις

κατευθυντήριες γραµµές για την αναζήτηση άρθρων από συνέδρια που είχαν

πραγµατοποιηθεί από το 1991- 2007 σχετικά µε το θέµα εισαγωγής νέων τεχνολογιών

στα µουσεία, στον κόµβο www.archimuse.com. Μέσω της αναζήτησης στον κόµβο

αυτό εντοπίστηκαν µουσεία σε διάφορες χώρες του κόσµου, τα οποία έχουν εισάγει

infokiosks στα πλαίσια των εκθέσεών τους. Στα µουσεία αυτά εστάλη η λίστα

ερωτήσεων της έρευνας. Επιπλέον, κάποια από τα µουσεία αυτά µας παρέπεµψαν µε

τη σειρά τους σε άλλους πολιτιστικούς φορείς ή εταιρείες κατασκευής infokiosks µε

τις οποίες είχαν συνεργαστεί στο παρελθόν και µας παρείχαν βιβλιογραφική

υποστήριξη µε τη µορφή άρθρων σχετικών µε το θέµα. Επίσης, σηµαντική ήταν

συµβολή της κυρίας Marla Misunas (Collections Information Manager of San

Francisco Museum of Modern Art), η οποία προώθησε τα ερωτήµατα της έρευνας

στη λίστα όλων των εγγεγραµµένων στο Museum Computer Network

(www.mcn.edu). Πρόκειται για έναν κόµβο µέσω του οποίου επικοινωνούν οι

εργαζόµενοι των µουσείων και των πολιτιστικών φορέων και µοιράζονται εµπειρίες

και γνώσεις που αφορούν τα µουσεία και τις νέες τεχνολογίες. Εργαζόµενοι σε

µουσεία και φορείς οι οποίοι επισκέπτονται τον συγκεκριµένο κόµβο, έδωσαν επίσης

απαντήσεις στα ερωτήµατα που τέθηκαν. Επιπρόσθετα, εστάλησαν ηλεκτρονικά

µηνύµατα σε εταιρείες και µουσεία τόσο του εξωτερικού, όσο και της Ελλάδας, τα

οποία βρέθηκαν µέσω µηχανών αναζήτησης του διαδικτύου.

4.3.1.2.3. Μέγεθος δείγµατος

Οι παραπάνω ενέργειες µας οδήγησαν στη συγκέντρωση του δείγµατος. Πιο

συγκεκριµένα, υπήρξε επικοινωνία µε 17 εταιρείες κατασκευής infokiosk και µε 28

πολιτιστικούς φορείς:


88


ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

1. ARIUS3D

2. COMPUTER SCIENCE CENTER

3. DIGITAL INNOVATIONS

4. EXPO DISPLAYS

5. GELCO GROUP

6. INFOKIOSKI

7. KIOSK INFORMATION SYSTEMS

8. KIOSK MARKET PLACE

9. MELLOW

10. MONTEGONET

11. POINT CONCEPTS

12. RADIANTECHNOLOGIES – GLOBAL VISITOR SOLUTIONS

13. SELF SERVICE WORLD

14. TESSERA MULTIMEDIA

15. TOUCHPOINT ELECTRONIC

SOLUTIONS

16. VATIRAS

17. WIRESPRING

Πίνακας 4.1: Εταιρείες κατασκευής infokiosk


89


ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ

Μουσεία

1. AMERICAN MUSEUM OF NATURAL HISTORY

2. BRITISH MUSEUM

3. BROOKLYN MUSEUM

4. FRUITLANDS MUSEUM – MASSACHUSETTS

5. INTERNATIONAL SPY MUSEUM - WASHINGTON

6. MUSEUM OF GLASS - WASHINGTON

7. MUSEUM OF SCIENCE, BOSTON

8. NATURAL HISTORY MUSEUM, LOS ANGELES

9. SAN DIEGO NATURAL HISTORY MUSEUM

10. SAN FRANCISCO MUSEUM OF MODERN ART

11. SCIENCE MUSEUM - LONDON

12. SCIENCE MUSEUM OF MINNESOTA

13. SMITHSONIAN INSTITUTION

14. TATE ONLINE: BRITISH AND INTERNATIONAL MODERN AND

CONTEMPORARY ART

15. J. PAUL GETTY MUSEUM – LOS ANGELES

16 THE METROPOLITAN MUSEUM OF ART, NEW YORK

17. THE NATURAL HISTORY MUSEUM, LONDON

18. THE NEWSEUM- THE INTERACTIVE MUSEUM OF NEWS -

WASHINGTON

19. UNITED STATES HOLOCAUST MEMORIAL MUSEUM -

WASHINGTON


90


20. VICTORIA AND ALBERT MUSEUM - LONDON

21. ΚΕΝΤΡΟ ∆ΙΑ∆ΟΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

22. ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Άλλοι Πολιτιστικοί Φορείς

23. ARCHIVES & MUSEUM INFORMATICS

24. MUSEDIA - SWEDISH

25. MUSEUM 2.050 - WASHINGTON

26. MUSEUM COMPUTER NETWORK

27. Ι∆ΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

28. ΚΕΝΤΡΟ ∆ΙΑΦΥΛΑΞΗΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

Πίνακας 4.2: Πολιτιστικοί φορείς που έχουν εισάγει infokiosk

50 Πρόκειται για έναν κόµβο που βασίζεται στη φιλοσοφία της αρχιτεκτονικής Web 2.0. Η

αρχιτεκτονική αυτή επιτρέπει στους χρήστες να δηµιουργούν οι ίδιοι το περιεχόµενο του κόµβου και

να δηµιουργούν ηλεκτρονικές κοινότητες ανταλλαγής απόψεων, οι χρήστες από παθητικοί αναγνώστες

(web 1.0) γίνονται δηµιουργοί περιεχοµένου (wed 2.0). Το Museum 2.0 έχει σα σκοπό να διερευνήσει

τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα του διαδραστικού σχεδιασµού που αφορά τα µουσεία. Για

περισσότερες πληροφορίες για την αρχιτεκτονική web 2.0 βλ.

http://www.oreillynet.com/pub/a/oreilly/tim/news/2005/09/30/what-is-web-20.html (τελευταία

επίσκεψη 31/05/07) και για το Museum 2.0 βλ. http://www.museumtwo.com/ (τελευταία επίσκεψη

31/05/07)


91


Συνεπώς, το 38% του συνόλου του δείγµατος αποτελείται από εταιρείες και το 62%

από πολιτιστικούς φορείς:

ΜΕΓΕΘΟΣ ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ

38%

62%

ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ

Σχήµα 4.1: Μέγεθος του δείγµατος

4.3.1.2.4. Ανταπόκριση δείγµατος

Από το σύνολο του δείγµατος απάντησε το 44% από το οποίο το 30% αποτελείται

από εταιρείες και το 70% αποτελείται από πολιτιστικού φορείς:

ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΑ

44%

56%

ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ∆ΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ

Σχήµα 4.2: Ποσοστό ανταπόκρισης του δείγµατος


92


ΠΟΣΟΣΤΑ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ

30%

70%

ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ

Σχήµα 4.3: Ποσοστά εταιρειών και πολιτιστικών φορέων που απάντησαν

Πιο συγκεκριµένα από τους 28 πολιτιστικούς φορείς απάντησαν οι 14, δηλαδή το

50% και από τις 17 εταιρείες µε τις οποίες επικοινωνήσαµε απάντησαν οι 6, δηλαδή

το 35%:

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ

50%

50%


Σχήµα 4.4: Ποσοστό ανταπόκρισης πολιτιστικών φορέων


93


ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

35%

65%


Σχήµα 4.5: Ποσοστό ανταπόκρισης εταιρειών κατασκευής infokiosks

Σχετικά µε τους πολιτιστικούς φορείς και τις εταιρείες της Ελλάδας, ισχύουν τα

παρακάτω. Όσον αφορά τους πολιτιστικούς φορείς της Ελλάδας51 το ποσοστό

απάντησης είναι 0% σε αντίθεση µε το 58% της θετικής ανταπόκρισης των

πολιτιστικών φορέων του εξωτερικού, γεγονός που θα έπρεπε να µας προβληµατίσει

για το βαθµό προώθησης της έρευνας στον τοµέα του πολιτισµού από τους

ελληνικούς πολιτιστικούς φορείς. Όσον αφορά τις εταιρείες κατασκευής infokiosks

που βρίσκονται στην Ελλάδα, στάλθηκαν e- mails σε 7 και από αυτές απάντησαν οι

δύο, γεγονός που µεταφράζεται ποσοστιαία στο 29% των ελληνικών εταιρειών,

ποσοστό αρκετά χαµηλότερο από το 50% των εταιρειών του εξωτερικού που

έστειλαν απαντητικά e-mail. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει αναλυτικά τα ποσοστά

ανταπόκρισης και µη, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

51 H επιλογή των πολιτιστικών φορέων της Ελλάδας έγινε ύστερα από την αναζήτηση εκείνων που

έχουν εισάγει infokiosks στα πλαίσια των εκθέσεών τους. Συνεπώς, παρότι φαινοµενικά οι ελληνικοί

πολιτιστικοί φορείς είναι διαφορετικοί, στην ουσία έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό που τους συνδέει

και είναι η χρήση infokiosks.


94


ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ

∆ΕΝ

ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΣΤΗΝ

ΕΛΛΑ∆Α 0% 100%

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΣΤΟ

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 58% 42%

ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α 29% 71%

ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 50% 50%

Πίνακας 4.3: Ποσοστά ανταπόκρισης και µη στην Ελλάδα και στο εξωτερικό

4.3.1.2.5. Ερωτήσεις

Οι ερωτήσεις που έγιναν προς τις εταιρείες κατασκευής infokiosks και τους

πολιτιστικούς φορείς είναι ανοιχτού τύπου, γεγονός που σχετίζεται µε την επιλογή

ποιοτικών δεδοµένων έναντι των ποσοτικών. Στις ερωτήσεις ανοιχτού τύπου ο

ερωτώµενος καλείται να απαντήσει µε ελεύθερο τρόπο, χωρίς να του δίνεται κάποια

επιλογή από εναλλακτικές λύσεις (Αβούρης 2000, 231). Οι ερωτήσεις αυτές

χρησιµοποιούνται κυρίως για τη συλλογή ποιοτικών δεδοµένων. Στη συγκεκριµένη

έρευνα επιλέχθηκαν τα ποιοτικά δεδοµένα έναντι των ποσοτικών, καθώς στόχος

αυτής αποτελεί η συλλογή πληροφοριών που αφορούν στην εµπειρία των φορέων

υλοποίησης ενός τέτοιου έργου. Επίσης, επειδή κάθε έργο είναι µοναδικό δε θα

µπορούσαν να βγουν ποσοτικά συµπεράσµατα, παρά µόνο όσον αφορά τα ποσοστά

ανταπόκρισης του δείγµατος. Επιπλέον, η ποιοτική έρευνα τείνει να θεωρείται

διερευνητική (exploratory) και επαγωγική (inductive) σε αντίθεση µε την ποσοτική

έρευνα που είναι περισσότερο επικυρωτική (confirmatory) και παραγωγική

(deductive) (Web Center for Social Research Methods, 2006). Αυτό σηµαίνει ότι από

τα ποιοτικά δεδοµένα µπορούν να εξαχθούν νέες θεωρίες, υποθέσεις και γενικεύσεις,

σε αντίθεση µε την ποσοτική έρευνα, η οποία επικυρώνει ή απορρίπτει µια ήδη

υπάρχουσα υπόθεση, µε µετρήσιµα µεγέθη. Αυτό που θέλαµε στην παρούσα έρευνα

είναι να βγάλουµε κάποια γενικά συµπεράσµατα σχετικά µε τις διαδικασίες που

απαιτούνται να ολοκληρωθούν στα πλαίσια ενός έργου εισαγωγής infokiosk σε ένα

µουσείο, τα οποία θα µπορούσαν να εισαχθούν στο Ms Project και για αυτόν το λόγο

επιλέχθηκε η συλλογή ποιοτικών δεδοµένων έναντι των ποσοτικών.


95


Πιο συγκεκριµένα κλήθηκαν να αναφέρουν µέσα από την εµπειρία τους:

Ποιες είναι οι διαδικασίες που απαιτούνται για το έργο εισαγωγής infokiosk

σε ένα µουσείο.

Τί αποφάσεις πρέπει να πάρει ένα µουσείο.

Ποιοι παίρνουν τις αποφάσεις αυτές.

Αν γίνεται εξωτερική ανάθεση της µελέτης και της κατασκευής ή αν το ίδιο το

µουσείο αναλαµβάνει εξ ολοκλήρου το έργο.

Κατά µέσο όρο πόσος χρόνος απαιτείται για την ολοκλήρωση ενός τέτοιου

έργου.

Κατά µέσο όρο πόσο κοστίζει ένα τέτοιο έργο.

Ποια είναι η σύνθεση της οµάδας του έργου, και

Αν η εταιρεία κατασκευάζει το περιεχόµενο σε συνεργασία µε κάποιους

ανθρώπους του µουσείου.

4.3.1.2.6. Απαντήσεις

Η επεξεργασία των απαντήσεων που λάβαµε βασίστηκε στον τρόπο ανάλυσης

ποιοτικών δεδοµένων που προτείνεται από την Carter McNamara (1997 - 2007),

σύµφωνα µε την οποία, αρχικά διαβάζουµε προσεκτικά όλα τα δεδοµένα που έχουµε

συλλέξει, έπειτα δηµιουργούµε σχόλια πάνω σε αυτά οργανωµένα σε κατηγορίες, στο

επόµενο στάδιο δίνουµε τίτλους στις κατηγορίες που έχουν δηµιουργηθεί και τέλος

ψάχνουµε να βρούµε τις συσχετίσεις των κατηγοριών (αυτές µπορεί να είναι χρονικές

συσχετίσεις των δεδοµένων ή ακόµα και αντιθέσεις). Στη συγκεκριµένη έρευνα οι

απαντήσεις που ελήφθησαν αφορούν τις διαδικασίες και τις αποφάσεις που πρέπει να

λάβουν οι εµπλεκόµενοι, τη σύνθεση της οµάδας του έργου, τη διάρκεια και το

κόστος αυτού. Συνεπώς, θα µπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής:

∆ιαδικασίες - Αποφάσεις

Εναρκτήρια Σύσκεψη- Προσδιορισµός στόχων

Σχεδόν όλοι οι πολιτιστικοί φορείς που κλήθηκαν να απαντήσουν στα ερωτήµατα που

τέθηκαν αναφέρουν ότι η βασικότερη διαδικασία είναι αυτή του προσδιορισµού των

στόχων. Αυτό αποτελεί αντικείµενο συζήτησης του µουσείου, κατά τη διάρκεια της


96


οποίας οι εµπλεκόµενοι πρέπει να συζητήσουν κατά πόσο η εισαγωγή infokiosk είναι

ο αποτελεσµατικότερος τρόπος που θα οδηγήσει στην επίτευξη των στόχων και κατά

πόσο υπάρχουν άλλες λύσεις, που θα µπορούσαν να οδηγήσουν στα ίδια

αποτελέσµατα.

Αρχικά θα πρέπει να προσδιοριστεί αν το infokiosk µπορεί να αυξήσει την εµπειρία

του επισκέπτη και κατά πόσο θα βοηθήσει στην πληρέστερη κατανόηση των

µηνυµάτων που το µουσείο επιθυµεί να επικοινωνήσει. ∆εν υπάρχει λόγος να

χρησιµοποιηθεί ένα infokiosk απλώς για να εισάγει το µουσείο νέες τεχνολογίες,

αλλά θα πρέπει να υπάρχει κάποιος σκοπός της εισαγωγής του infokiosk που θα

αποτελέσει και το σηµείο αναφοράς της αξιολόγησης της όλης διαδικασίας.

Σύµφωνα, µε τη Sharon Takeshita (National History Museum, Los Angeles) το

infokiosk αποτελεί ένα απλό εργαλείο για τον επισκέπτη, συνεπώς θα πρέπει να

ενσωµατωθεί στο ερµηνευτικό σχέδιο του µουσείου. Επίσης, θεωρεί ότι σκοπός του

infokiosk είναι να αρέσει/ευχαριστεί/είναι ευχάριστο κλπ. στους επισκέπτες και να

χρησιµοποιηθεί για µεγάλο χρονικό διάστηµα (διάρκεια στο χρόνο), έτσι ώστε να

είναι αποτελεσµατικό όσον αφορά στο χρόνο και στο κόστος κατασκευής του. Αυτή

η στοχοθεσία γίνεται κατά την εναρκτήρια σύσκεψη και αποτελεί τη σηµαντικότερη

διαδικασία του έργου.

Από τη στιγµή που έχουν προσδιοριστεί οι στόχοι µπορούν να ξεκινήσουν οι

υπόλοιπες διαδικασίες του έργου.

Εξωτερική ανάθεση (Outsourcing)

Τα περισσότερα µουσεία του εξωτερικού διαθέτουν τµήµα Πληροφορικής και

κατασκευάζουν από µόνα τους την εφαρµογή που θα χρησιµοποιηθεί στο infokiosk.

Ωστόσο, σε κάποια µουσεία γίνεται εξωτερική ανάθεση ορισµένων διαδικασιών του

έργου εισαγωγής infokiosk σε µουσείο.

Για παράδειγµα, το Museum of Science of Boston πολλές φορές συνεργάζεται µε

εταιρείες προκειµένου να βοηθήσουν ή να συνεχίσουν την ολοκλήρωση του έργου

αφού η οµάδα του µουσείου έχει αναπτύξει το περιεχόµενο και το σχεδιασµό της

εφαρµογής. Η επιλογή των εταιρειών γίνεται µέσα από την αναζήτηση προτάσεων,


97


επιλέγοντας την καλύτερη, βασιζόµενη σε κάποια κριτήρια, όπως είναι η εµπειρία

της εταιρείας σε παρόµοια έργα και το κόστος.

Ο Lawrence Swiader από το United States Holocaust Memorial Museum θεωρεί ότι η

εξωτερική ανάθεση διαδικασιών αποφασίζεται ανάλογα µε το είδος της εφαρµογής.

Συγκεκριµένα, στο United States Holocaust Memorial Museum στις περιπτώσεις που

έχουν αγοράσει το υλικό (hardware) και το λογισµικό (software) εξολοκλήρου από

εταιρείες, η ποιότητα του αποτελέσµατος είναι χαµηλή, για αυτό το λόγο τις

περισσότερες φορές το τµήµα Πληροφορικής του µουσείου (Information Technology-

IT) κατασκευάζει από µόνο του τις εφαρµογές που θα χρησιµοποιηθούν και απλά

αγοράζουν το εξωτερικό κουβούκλιο του infokiosk (enclosure).

Προφίλ χρηστών

Μια άλλη διαδικασία που πραγµατοποιείται στα πλαίσια του έργου εισαγωγής

infokiosk σε ένα µουσείο είναι η µελέτη του προφίλ των χρηστών, καθώς υπάρχουν

πολιτιστικοί φορείς, οι οποίοι επιθυµούν να προσφέρουν εξατοµικευµένη

(customized) πληροφόρηση στους χρήστες, γεγονός που σηµαίνει ότι θα πρέπει να

γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά των επισκεπτών τους. Η εξατοµικευµένη πληροφόρηση

µπορεί να σηµαίνει τη δηµιουργία διαφορετικής διεπιφάνειας (interface) σε

διαφορετικούς χρήστες, γεγονός που µπορεί να πραγµατοποιηθεί µέσω της

δυνατότητας επιλογής χρώµατος, φόντου, µεγέθους κειµένου, γλώσσας ή την παροχή

ελέγχου µε εξωτερικές µονάδες, όπως ποντίκι, πληκτρολόγιο κ.λπ. Επιπλέον, θα

πρέπει να ληφθούν αποφάσεις για το αν θα µπορούν να χρησιµοποιηθούν τα

infokiosks και από άτοµα µε ειδικές αναπηρίες.

Το Museum of Science of Boston διαθέτει οµάδα που ασχολείται µε την ανάπτυξη

πολιτιστικών εφαρµογών (web team) και παρέχει στο χρήστη εξατοµικευµένη

διεπιφάνεια (customised interface) ανάλογα µε τα ενδιαφέροντά του και το είδος του

επισκέπτη (π.χ. εκπαιδευτικός, µέλος µιας οικογένειας, γκρουπ που επισκέπτεται το

µουσείο, µαθητές ή µεµονωµένοι επισκέπτες).

Τοποθεσία Infokiosk

Μια βασική απόφαση που καλούνται να λάβουν οι ιθύνοντες αφορά στη θέση στην

οποία θα τοποθετηθεί το infokiosk. Μερικές φορές το τµήµα της Πληροφορικής (ΙΤ)


98


κατευθύνει την επιλογή, ενώ άλλες φορές τη θέση του infokiosk υποδεικνύει το

τµήµα εκθέσεων.

Η θέση παίζει πολύ σηµαντικό ρόλο, καθώς σχετίζεται άµεσα και µε το υλικό

(hardware) που θα χρησιµοποιηθεί και µε τον εξωτερικό σχεδιασµό του infokiosk.

Για παράδειγµα, το infokiosk που πρόκειται να τοποθετηθεί στην είσοδο του

µουσείου µπορεί να έχει διαφορετικό εξωτερικό σχεδιασµό από το infokiosk που θα

τοποθετηθεί κοντά στα εκθέµατα. Επιπλέον, η επισκεψιµότητα που έχει η

συγκεκριµένη θέση παίζει σηµαντικό ρόλο για το µέγεθος των οθονών που θα

χρησιµοποιηθούν. Τα infokiosks µπορούν να δηµιουργήσουν συµφόρηση µέσα στο

µουσείο (τα λεγόµενα bottlenecks52), καθώς αν είναι τοποθετηµένα σε κακή θέση

µπορούν να σταµατήσουν/εµποδίσουν την κίνηση των επισκεπτών µέσα στην

αίθουσα. Επίσης, η έλλειψη καθισµάτων µπορεί να δηµιουργήσει πρόβληµα, καθώς

πολλοί επισκέπτες προτιµούν να χρησιµοποιούν το infokiosk καθιστοί. Άρα η

επιλογή της κατάλληλης θέσης είναι µια σηµαντική απόφαση, καθώς µπορεί να

συµβάλει/επηρεάσει στην επίτευξη ή µη των επιδιωκόµενων στόχων.

Οµάδα Έργου

Η οµάδα που ασχολείται µε το έργο εισαγωγής infokiosk σε ένα µουσείο µπορεί να

αποτελείται από ειδικούς ανάπτυξης πολιτιστικού περιεχοµένου (content developers),

ερευνητές (researchers), γραφίστες (designers), τεχνικούς (technicians) κ.λπ. Ωστόσο,

η σύνθεση της οµάδας του έργου εξαρτάται από τους στόχους που έχουν τεθεί καθώς

και από το περιεχόµενο της εφαρµογής. Αν, για παράδειγµα, πρόκειται για µια

εφαρµογή η οποία προορίζεται για εκπαιδευτικούς σκοπούς, τότε το ανθρώπινο

δυναµικό που θα ασχολούνταν µε τη µελέτη του περιεχοµένου θα µπορούσε να

αποτελείται από µουσειοπαιδαγωγούς, ειδικούς ανάπτυξης πολιτιστικού

περιεχοµένου και επιµελητές. Αν, για παράδειγµα, πρόκειται για µια εφαρµογή που

έχει σαν στόχο τον προσανατολισµό των επισκεπτών µέσα στο µουσείο, τότε θα ήταν

απαραίτητη στην οµάδα του έργου η ύπαρξη εργαζοµένων από το προσωπικό

εξυπηρέτησης των επισκεπτών.

52 Μποτιλιαρίσµατα


99


∆ιάρκεια Έργου

Η απάντηση που έδωσαν τόσο οι εταιρείες όσο και οι πολιτιστικοί φορείς για το θέµα

της διάρκειας ενός τέτοιου έργου είναι ότι µπορεί να διαρκέσει από µήνες µέχρι

χρόνια, καθώς η διάρκεια εξαρτάται από το βαθµό πολυπλοκότητας του έργου.

Η πολυπλοκότητα ενός τέτοιου έργου µπορεί να σχετίζεται µε παράγοντες, όπως το

είδος της εφαρµογής, η αποδοτικότητα των ανθρώπινων πόρων, οι οικονοµικοί πόροι

που απαιτούνται, η ύπαρξη πνεύµατος συνεργασίας της οµάδας κ.λπ.. Επίσης, αν

πρόκειται για έργο που επιδοτείται οικονοµικά από τρίτους (π.χ. κράτος, ευρωπαϊκά

προγράµµατα) τα πράγµατα γίνονται περισσότερο πολύπλοκα, καθώς απαιτούνται

εγκρίσεις και κονδύλια από εξωτερικούς φορείς που µπορεί να καθυστερήσουν τη

διάρκεια του έργου.

Κόστος

Σε ό,τι αφορά το κόστος, οι περισσότερες εταιρείες έστειλαν διαφηµιστικά φυλλάδια

για τα infokiosks που διαθέτουν. Το κόστος ποικίλει ανάλογα µε το είδος της

εφαρµογής, το είδος του infokiosk, το υλικό κατασκευής του, τον εξωτερικό

σχεδιασµό του, το είδος της οθόνης που θα χρησιµοποιηθεί, την ύπαρξη ή όχι

εκτυπωτή, πληκτρολογίου κ.λπ. Το µέσο κόστος ενός infokiosk (touchscreen, CPU,

enclosure), σύµφωνα µε την εταιρεία Wirespring είναι γύρω στα $6.500. Η τιµή αυτή

δεν περιλαµβάνει το κόστος της εφαρµογής. Σε αυτό το σηµείο θα πρέπει να τονιστεί

ότι κανένας πολιτιστικός φορέας δεν έδωσε µια συγκεκριµένη τιµή κόστους όλου του

έργου, καθώς αυτή δεν θα ήταν αντιπροσωπευτική. Χαρακτηριστικά ο Larry J. Ralph

από το Museum of Science of Boston, είπε ότι το κόστος µπορεί να κυµανθεί από

$10.000 έως $100.000.

Συνεπώς, ο χρόνος και το κόστος εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες (είδος

εφαρµογής, οµάδα εργασίας, εξωτερικός σχεδιασµός infokiosk κ.λπ). Στην

περίπτωση που ο χρόνος και ο προϋπολογισµός του έργου είναι απαγορευτικοί για τις

δυνατότητες του µουσείου, τότε θα πρέπει να επανεξεταστούν οι στόχοι.


100


4.3.1.2.7. Συµπεράσµατα έρευνας

Συµπερασµατικά, θα µπορούσαµε να πούµε ότι η βασικότερη διαδικασία στα πλαίσια

ενός τέτοιου έργου είναι ο προσδιορισµός των στόχων. Τα κόστη, οι διαδικασίες, το

ανθρώπινο δυναµικό και γενικότερα οι αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν µπορούν

να προσδιοριστούν αφού έχουν τεθεί ξεκάθαροι στόχοι σχετικά µε το σκοπό που

καλείται το infokiosk να εκπληρώσει.

Η έρευνα που πραγµατοποιήθηκε στα πλαίσια της παρούσας εργασίας έδωσε τις

κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε το ποιες θα µπορούσαν να είναι οι διαδικασίες

ενός έργου εισαγωγής infokiosk σε ένα µουσείο, ποια η σύνθεση της οµάδας έργου,

και ποιο θα µπορούσε να είναι το κόστος, γεγονός που βοήθησε στην όσο το δυνατόν

αντικειµενικότερη εισαγωγή στοιχείων στο Ms Project. Επιπλέον, η λογική της

κατηγοριοποίησης που έχει χρησιµοποιηθεί στα πλαίσια της έρευνας χρησιµεύει στη

∆οµική Ανάλυση των Εργασιών (Work Breakdown Structure- WBS) που αποτελεί

απαραίτητη διαδικασία για τη διαχείριση ενός έργου µέσω του Ms Project και θα

εξηγηθεί αναλυτικότερα παρακάτω.

4.3.1.3 Ορισµός του έργου στο Ms Project

Αρχικά ορίστηκαν στο σύστηµα οι γενικές πληροφορίες του έργου, όπως η

ηµεροµηνία έναρξης του έργου (03/09/07), οι ηµέρες και οι ώρες εργασίας και οι

αργίες. Σε επόµενο στάδιο ορίστηκαν οι επιµέρους δραστηριότητες που απαιτούνται

για το έργο αυτό, η διάρκεια της κάθε µιας και αργότερα οι πόροι, τόσο οι

ανθρώπινοι όσο και οι υλικοί πόροι και τα κόστη αυτών. Έπειτα έγινε σε κάθε

δραστηριότητα ανάθεση των πόρων, δηλαδή ποιοι πόροι και σε ποια ποσότητα

απαιτούνται για την ολοκλήρωση µιας διαδικασίας, γεγονός που µας βοηθάει να

καταλήξουµε σε κάποια συµπεράσµατα σχετικά µε τη διαθεσιµότητα των πόρων και

το κόστος της κάθε δραστηριότητας και του έργου στο σύνολό του. Στις ενότητες που

ακολουθούν γίνεται µια αναλυτική παρουσίαση των παραπάνω.


101


4.3.2. ∆ραστηριότητες (Tasks)

Κάθε έργο αποτελείται από επιµέρους δραστηριότητες. Ένα βασικό ζήτηµα στην

τµηµατοποίηση του έργου αποτελεί ο κατακερµατισµός της απαιτούµενης εργασίας

σε µικρότερα τµήµατα. Αυτός ο κατακερµατισµός ονοµάζεται ∆οµική Ανάλυση

Εργασίας (Work Breakdown Structure- WBS) (∆ηµητριάδης 1998). Η ανάλυση αυτή

µπορεί να προχωρήσει σε όσα επίπεδα κάθε φορά είναι απαραίτητο, ώστε να

διαµορφωθεί µια λεπτοµερής και σαφής περιγραφή του έργου. Η δοµηµένη αρίθµηση

των δραστηριοτήτων βοηθά στην ευκολότερη αναγνώριση της θέσης τους στην

ανάλυση εργασιών. Μια περισσότερο εποπτική παρουσίαση της δοµικής ανάλυσης

εργασιών είναι το διάγραµµα δενδρικής µορφής (Λαµπρινουδάκης και

Μαστραντώνης 2006). Το έργο εισαγωγής infokiosk µπορεί να διαιρεθεί σε

επιµέρους εργασίες, όπως φαίνονται στο παρακάτω σχήµα:


102


Σχήµα 4.6: ∆οµική Ανάλυση Εργασιών του έργου εισαγωγής infokiosk σε µουσείο σε δενδρική µορφή


103


Αφού έχουµε ορίσει τις επιµέρους εργασίες στις οποίες διαιρείται το έργο εισαγωγής

infokiosk σε µουσείο, ορίζουµε το χρονικό διάστηµα που χρειάζεται κάθε διαδικασία

για να ολοκληρωθεί, ξεκινώντας από τις 03/09/07, η οποία θέλουµε να αποτελεί

ηµεροµηνία έναρξης του έργου. Έχοντας προσδιορίσει το χρονικό διάστηµα53 της

κάθε επιµέρους δραστηριότητας, µπορούµε να δούµε πόση θα είναι η συνολική

διάρκεια του έργου. Στο συγκεκριµένο έργο είναι 206 µέρες και θα διαρκέσει από τις

03/09/07 έως τις 19/06/08.

Συνεπώς µε τη χρήση του Ms Project µε το που γίνεται εισαγωγή της χρονικής

διάρκειας της κάθε δραστηριότητας, οι πολιτιστικοί διαχειριστές µπορούν να έχουν

µια γενική εικόνα για τη διάρκεια όλου του έργου.

Πίνακας 4.4: ∆ιάρκεια έργου και δραστηριοτήτων

53 Καθώς κανένας φορέας δε µας έδωσε ακριβή διάρκεια των επιµέρους δραστηριοτήτων, αυτή

υπολογίστηκε προσεγγιστικά.


104


Στην τελευταία στήλη του παραπάνω πίνακα, βλέπουµε ποιες διαδικασίες είναι

προαπαιτούµενες για την έναρξη άλλων διαδικασιών. Για παράδειγµα, η «Μελέτη -

Σχεδιασµός» δε µπορούν να ξεκινήσουν αν δεν έχει ολοκληρωθεί η «Εναρκτήρια

Σύσκεψη», η «Ανάθεση» δε µπορεί να ξεκινήσει αν δεν ολοκληρωθεί η «Αξιολόγηση

των προτάσεων», η «Μελέτη για την εφαρµογή» δε µπορεί να ξεκινήσει αν δεν έχει

ολοκληρωθεί η «∆ιαδικασία Εύρεσης Αναδόχου» κ.ο.κ.. Έχοντας ορίσει και τις

προαπαιτούµενες διαδικασίες µπορούµε να δούµε σχηµατικά µέσω του διαγράµµατος

Gantt τις χρονικές διάρκειες και τις προαπαιτήσεις των διαδικασιών54.

54 Οι προαπαιτήσεις σχηµατικά φαίνονται µε τα βελάκια. Η διαδικασία εκκίνησης του βέλους αποτελεί

την προαπαιτούµενη διαδικασία.


105


Σχήµα 4.7: Gantt Chart του έργου και των δραστηριοτήτων55

55 Στο σχήµα φαίνεται ότι η διαδικασία της αξιολόγησης διακόπτεται και συνεχίζεται ξανά, αυτό συµβαίνει γιατί παρεµβάλλονται οι διορθώσεις, οι οποίες µετά την

ολοκλήρωσή τους αξιολογούνται


106


4.3.3. Πόροι (Resources)

Ένας από τους βασικότερους παράγοντες που οδηγούν στην επιτυχή ολοκλήρωση

ενός έργου είναι οι άνθρωποι που εργάζονται σε αυτό. Ο διευθυντής ενός έργου

(project manager) θα πρέπει να έχει ηγετικές ικανότητες, ικανότητες επικοινωνίας,

διαπραγµατευτικές ικανότητες, ικανότητες επίλυσης προβληµάτων, καθώς επίσης και

ικανότητες λήψης αποφάσεων (Λαµπρινουδάκης και Μαστραντώνης 2006). Τα µέλη

της οµάδας του έργου θα πρέπει να αναλαµβάνουν την ευθύνη των καθηκόντων τους,

να πληροφορούν το διευθυντή του έργου σχετικά µε την πρόοδό του και να είναι

συνεπείς όσον αφορά την τήρηση του χρονοδιαγράµµατος.

Στην περίπτωση του έργου εισαγωγής infokiosk σε µουσείο επικεφαλής του έργου

µπορεί να είναι ο µουσειολόγος και η οµάδα του έργου να αποτελείται από

προσωπικό του µουσείου, όπως αρχαιολόγοι και επιµελητές εκθέσεων και προσωπικό

της αναδόχου εταιρείας, όπως είναι ο ειδικός ανάπτυξης πολιτιστικού λογισµικού, ο

γραφίστας, ο τεχνικός και κάποιοι εξωτερικό συνεργάτες. Το παρακάτω σχήµα

δείχνει τη δοµή µιας οµάδας56 που ασχολείται µε το έργο εισαγωγής infokiosk σε

µουσείο.

56 Η σύνθεση µιας τέτοια οµάδας µπορεί να ποικίλει ανάλογα µε το είδος και το περιεχόµενο της

εφαρµογής που πρόκειται να δηµιουργηθεί. Αν για παράδειγµα η εφαρµογή είναι για ένα µουσείο

φυσικής ιστορίας πιθανόν να χρειάζονται και περιβαλλοντολόγοι, φυσικοί κλπ. Στην προκειµένη

περίπτωση παρουσιάζεται µια οµάδα που θα ασχοληθεί µε εφαρµογές αρχαιολογικού µουσείου, γι’

αυτό το λόγο κρίνεται απαραίτητη και η συµµετοχή αρχαιολόγων στην οµάδα έργου. Επιπλέον, πολλές

φορές σε διάφορες φάσεις του έργου ή λίγο πριν την τελική φάση χρησιµοποιούνται ειδικοί σε

αναλύσεις και ερευνητές προκειµένου να αξιολογηθεί το έργο ποσοτικά και ποιοτικά για να προβούν

οι υπεύθυνοι στις ανάλογες διορθώσεις.


107


Σχήµα 4.8: Οµάδα έργου εισαγωγής infokiosk σε µουσείο

Για την εισαγωγή infokiosk σε µουσείο, πέρα από τους ανθρώπινους πόρους είναι

απαραίτητοι και οι υλικοί πόροι. Στο συγκεκριµένο έργο υλικοί πόροι είναι το

λογισµικό του infokiosk που θα χρησιµοποιηθεί και το ίδιο το infokiosk, το οποίο

αποτελείται από την οθόνη αφής, την κεντρική µονάδα επεξεργασίας, τις

περιφερειακές µονάδες, τα καλώδια και το κουβούκλιο που περικλείει όλα τα

προηγούµενα57. Εκτός από τον προσδιορισµό των πόρων, σε αυτή τη φάση είναι

απαραίτητος και ο προσδιορισµός της ποσότητας του κάθε πόρου που θα

χρησιµοποιηθεί στο έργο, καθώς επίσης και του κόστους58 του κάθε πόρου. Η

παρακάτω οθόνη του Ms Project δείχνει τους πόρους που χρησιµοποιούνται για το

έργο εισαγωγής infokiosk σε µουσείο:

57 Βλ. (Wirespring), τελευταία επίσκεψη 10/04/07 58 Τα κόστη έχουν προκύψει από την επικοινωνία µε τις εταιρείες κατασκευής infokiosk και µε τα

µουσεία του εξωτερικού που έχουν χρησιµοποιήσει infokiosks στις εκθέσεις τους. Επίσης, βλ.

(Wirespring), τελευταία επίσκεψη 10/04/07


108


Πίνακας 4.5: Πόροι για το έργο εισαγωγής infokiosk σε µουσείο

Παρατηρούµε ότι στη στήλη «Type» φαίνεται ο τύπος του πόρου που

χρησιµοποιείται, αν πρόκειται για ανθρώπινο πόρο, τότε στη στήλη αυτή θα

αναγράφεται ότι προσφέρεται εργασία, αν πρόκειται για υλικό πόρο, τότε

αναγράφεται ο αντίστοιχος τύπος του πόρου. Η στήλη του ανώτερου αριθµού των

µονάδων «Max. Units» µας δίνει τον αριθµό των πόρων που χρησιµοποιούνται στο

συγκεκριµένο έργο. Συνεπώς, για το έργο εισαγωγής infokiosk σε ένα µουσείο

χρειάζονται ένας µουσειολόγος (100%), δυο αρχαιολόγοι (200%), δυο εξωτερικοί

σύµβουλοι (200%), δυο επιµελητές εκθέσεων (200%), δυο ειδικοί ανάπτυξης

πολιτιστικού περιεχοµένου (200%), ένας γραφίστας (100%), δυο τεχνικοί (200%),

ένα λογισµικό infokiosk, ένα infokiosk - που περιέχει µια οθόνη αφής, την κεντρική

µονάδα επεξεργασίας, τις περιφερειακές µονάδες, τα καλώδια, το κουβούκλιο - µια

οµάδα διόρθωσης, η οποία µπορεί να αποτελείται από διάφορους ερευνητές και έναν

ειδικό σε ποιοτικές και ποσοτικές αναλύσεις. Στην τελευταία στήλη φαίνονται τα

κόστη των προαναφερθέντων πόρων ανά χρήση, δηλαδή πόσο κοστίζουν κάθε φορά

που χρησιµοποιούνται59.

4.3.4. Ανάθεση πόρων ανά δραστηριότητα (Resources Assignment)

Προκειµένου να ολοκληρωθεί οποιαδήποτε δραστηριότητα του έργου εισαγωγής

infokiosk σε µουσείο, απαιτούνται πόροι. Παρακάτω καταγράφονται οι πόροι που

χρησιµοποιούνται σε κάθε δραστηριότητα, καθώς επίσης και ο αριθµός αυτών: 59 Τα κόστη για το προσωπικό του µουσείου (µουσειολόγο, αρχαιολόγο, επιµελητή εκθέσεων) είναι

µηδενικά, καθώς πρόκειται για προσωπικό που ήδη υπάρχει στο µουσείο και δεν έχει γίνει κάποια

εξωτερική ανάθεση που θα σήµαινε επιπλέον οικονοµική επιβάρυνση για το µουσείο.


109


Εναρκτήρια Σύσκεψη: Η βασικότερη δραστηριότητα που πρέπει να γίνει

στα πλαίσια ενός έργου είναι ο καθορισµός των στόχων, ο οποίος γίνεται κατά

την εναρκτήρια σύσκεψη. Στη φάση αυτή τα µέλη του µουσείου

προσδιορίζουν ακριβώς τι θέλουν να πετύχουν µε την εισαγωγή infokiosk στο

µουσείο τους (π.χ. αύξηση της επισκεψιµότητας, αποτελεσµατικότερο τρόπο

παρουσίασης των εκθεµάτων κλπ). Επιπλέον, τα µέλη του µουσείου ερευνούν

κατά πόσο η εισαγωγή infokiosk είναι ο αποτελεσµατικότερος και πιο

συµφέρον τρόπος για να πετύχουν τους στόχους τους60. Οι ξεκάθαροι και

κατανοητοί από όλους στόχοι είναι πολύ σηµαντικοί και για τη διαδικασία

αξιολόγησης του έργου, κατά τη διάρκεια της οποίας ερευνάται κατά πόσο

πραγµατοποιήθηκαν οι στόχοι που τέθηκαν στην εναρκτήρια σύσκεψη.

Συνεπώς, στη διαδικασία προσδιορισµού των στόχων είναι απαραίτητο να

παρευρίσκεται όλη οµάδα του µουσείου που θα ασχοληθεί µε το έργο αυτό,

δηλαδή ένας µουσειολόγος, δυο αρχαιολόγοι και δυο επιµελητές εκθέσεων.

Μελέτη- Σχεδιασµός: Η διαδικασία αυτή αποτελείται από τρεις βασικές

διαδικασίες, την εύρεση αναδόχου, τη µελέτη για την εφαρµογή και τη µελέτη

για το infokiosk. Όσον αφορά τη διαδικασία εύρεσης αναδόχου αποτελείται

από την αξιολόγηση των προτάσεων που θα κατατεθούν στο µουσείο και από

την ανάθεση του έργου στην εταιρεία µε την πιο συµφέρουσα πρόταση. Η

εξωτερική ανάθεση (outsourcing) ενός έργου ή τµηµάτων αυτού είναι σύνηθες

φαινόµενο ειδικά για φορείς, όπως το µουσείο, που δε διαθέτουν

εξειδικευµένο προσωπικό στις νέες τεχνολογίες. Για την αξιολόγηση των

προτάσεων είναι απαραίτητος ένας µουσειολόγος και δυο εξωτερικοί

σύµβουλοι, µε εµπειρία στην αξιολόγηση παρόµοιων προτάσεων προκειµένου

να κρίνουν την αλήθεια των στοιχείων που αναγράφονται στις προτάσεις

αυτές. Η ανάθεση θα γίνει πάλι από το µουσειολόγο και τους δυο εξωτερικούς

συµβούλους.

60 Οι αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν στη διαδικασία προσδιορισµού των στόχων έχουν προκύψει

µετά από επικοινωνία µε τον Jim Stone, Vice Presiden of Public Programs of San Diego Natural

History Museum


110


Η µελέτη για την εφαρµογή που θα χρησιµοποιηθεί περιλαµβάνει τη µελέτη

του προφίλ των χρηστών και τη µελέτη του περιεχοµένου. Είναι πολύ

σηµαντικό να έχει καθοριστεί το κοινό στο οποίο απευθύνεται η εφαρµογή

(π.χ. παιδιά, ενήλικες κλπ) προκειµένου να οδηγηθούµε στον καταλληλότερο

σχεδιασµό. Στη φάση αυτή είναι απαραίτητοι δύο ειδικοί ανάπτυξης

πολιτιστικού περιεχοµένου και ένας µουσειολόγος. Όσον αφορά τη µελέτη

του περιεχοµένου, πρόκειται ουσιαστικά για τη διαδικασία στησίµατος της

εφαρµογής στο χαρτί (σενάριο, storyboard) και είναι απαραίτητη η ύπαρξη

δυο αρχαιολόγων, δυο επιµελητών εκθέσεων, δυο ειδικών ανάπτυξης

πολιτιστικού περιεχοµένου και ενός γραφίστα.

Η µελέτη για το infokiosk περιλαµβάνει τη µελέτη της τοποθεσίας του

infokiosk στο µουσείο και του εξωτερικού του σχεδιασµού (design). Είναι

πολύ σηµαντικό οι νέες τεχνολογίες να µην επισκιάζουν τα αληθινά

αντικείµενα, αλλά να χρησιµοποιούνται ως συνοδευτικό υλικό αυτών.

Συνεπώς, το πού θα τοποθετηθούν και πώς θα έχουν µια διακριτική παρουσία

µέσα στο χώρο του µουσείου αποτελεί αντικείµενο µελέτης. Συνεπώς, για τη

µελέτη της τοποθεσίας χρειάζονται δυο επιµελητές εκθέσεων και ένας

τεχνικός και για τη µελέτη του εξωτερικού σχεδιασµού, χρειάζονται δυο

επιµελητές εκθέσεων, ένας µουσειολόγος και ένας τεχνικός.

Ανάπτυξη- Κατασκευή: Η διαδικασία αυτή αποτελεί την υλοποίηση της

µελέτης που έχει προηγηθεί και περιλαµβάνει την κατασκευή του

περιεχοµένου, την κατασκευή του infokiosk, την προετοιµασία του χώρου και

την εγκατάσταση του infokiosk στο µουσείο. Για την κατασκευή του

περιεχοµένου χρειάζονται δυο ειδικοί ανάπτυξης πολιτιστικού περιεχοµένου,

δυο αρχαιολόγοι, ένας γραφίστας, ένας µουσειολόγος και το λογισµικό που θα

χρησιµοποιηθεί. Για την κατασκευή του infokiosk χρειάζονται δυο τεχνικοί

και το ίδιο το infokiosk µε τα µέρη που το αποτελούν (οθόνη αφής, την

κεντρική µονάδα επεξεργασίας, τις περιφερειακές µονάδες, τα καλώδια και το

κουβούκλιο). Για τη διαδικασία προετοιµασίας του χώρου είναι απαραίτητος

ένας µουσειολόγος, δυο επιµελητές εκθέσεων και ένας τεχνικός και για την

εγκατάσταση στο µουσείο χρειάζεται ένας επιµελητής εκθέσεων και δυο

τεχνικοί.


111


Αξιολόγηση του έργου: Η αξιολόγηση του συγκεκριµένου έργου µπορεί να

αποτελέσει ένα έργο από µόνη της, καθώς µπορεί να γίνεται σε τακτά χρονικά

διαστήµατα, να µοιράζονται ερωτηµατολόγια στο κοινό, να επεξεργάζονται

όλα αυτά τα στοιχεία και να βγαίνουν διάφορα συµπεράσµατα κάθε φορά.

Άρα για τη διαδικασία της αξιολόγησης θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί το

Ms Project για να δηµιουργηθεί το έργο «Αξιολόγηση της εισαγωγής

infokiosk σε µουσείο». Ωστόσο, στην παρούσα φάση η αξιολόγηση µπαίνει

στο τέλος του έργου ως µια διαδικασία κλεισίµατος αυτού και ως µια πρώτη

αξιολόγηση, η οποία διακόπτεται από κάποιες διορθώσεις και συνεχίζει. Έτσι,

στη διαδικασία αυτής της πρώτης αξιολόγησης χρειάζεται ένας µουσειολόγος,

ένας ειδικός ανάπτυξης πολιτιστικού περιεχοµένου και ένας ειδικός σε

αναλύσεις. Για τη διαδικασία των διορθώσεων θα µπορούσε να δηµιουργηθεί

µια οµάδα διόρθωσης µε διαφορετική σύνθεση κάθε φορά (ερευνητές,

στατιστικολόγοι, γραφίστες κ.λπ.) ανάλογα µε το τι πρέπει να διορθωθεί,

ωστόσο κρίνεται απαραίτητη η ύπαρξη του µουσειολόγου, ο οποίος θα πάρει

και την τελική απόφαση σχετικά µε το αν συµφέρει το µουσείο να γίνουν οι

προτεινόµενες διορθώσεις.

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει µε συνοπτικό τρόπο τους πόρους και τον αριθµό αυτών

που χρησιµοποιούνται για κάθε διαδικασία:

ΕΡΓΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ INFOKIOSK ΣΕ ΜΟΥΣΕΙΟ

ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΣΥΣΚΕΨΗ

Προσδιορισµός των στόχων 1 Μουσειολόγος

2 Αρχαιολόγοι

2 Επιµελητές εκθέσεων

ΜΕΛΕΤΗ - ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ

∆ιαδικασία εύρεσης αναδόχου

Αξιολόγηση προτάσεων 1 Μουσειολόγος

2 Εξωτερικοί σύµβουλοι


112


Ανάθεση 1 Μουσειολόγος


Μελέτη για την εφαρµογή

Προφίλ χρηστών 2 Ειδικοί ανάπτυξης πολιτιστικού

περιεχοµένου

1 Μουσειολόγος

Μελέτη περιεχοµένου 2 Αρχαιολόγοι


2 Ειδικοί ανάπτυξης πολιτιστικού


1 Γραφίστας

Μελέτη για το infokiosk

Μελέτη τοποθεσίας infokiosk 2 Επιµελητές εκθέσεων

1 Τεχνικός

Μελέτη Εξωτερικού design 2 Επιµελητές εκθέσεων


1 Τεχνικός

ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Κατασκευή περιεχοµένου 2 Ειδικοί ανάπτυξης πολιτιστικού





1 Λογισµικό του infokiosk

Κατασκευή infokiosk 2 Τεχνικοί

1 infokiosk

Προετοιµασία του χώρου 1 Μουσειολόγος


1 Τεχνικός

Εγκατάσταση στο µουσείο 1 Επιµελητής εκθέσεων

2 Τεχνικοί

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Αξιολόγηση 1 Μουσειολόγος


113


1 Ειδικός ανάπτυξης πολιτιστικού


1 Ειδικός σε αναλύσεις

∆ιορθώσεις 1 Οµάδα διόρθωσης


Πίνακας 4.6: Πόροι ανά δραστηριότητες για το έργο εισαγωγής infokiosk σε µουσείο

4.3.5. ∆ιαθεσιµότητα των πόρων

Στην προηγούµενη ενότητα ορίσαµε τους πόρους που απαιτούνται για την

ολοκλήρωση κάθε δραστηριότητας του έργου και κάναµε κατανοµή αυτών µε τη

χρήση του Ms Project. Ωστόσο, το λογισµικό µας δείχνει ότι υπάρχει υπερκατανοµή

(overallocation) ορισµένων πόρων. Το παρακάτω σχήµα µας δείχνει ποιοι σε ποιους

πόρους αντιµετωπίζουµε αυτό το πρόβληµα:

Πίνακας 4.7: Υπερκατενεµηµένοι πόροι (Overallocated resources)

Η παραπάνω οθόνη του Ms Project µας δείχνει ότι έχει γίνει υπερκατανοµή των

πόρων που αφορούν τους µουσειολόγους, τους επιµελητές εκθέσεων, τους ειδικούς

ανάπτυξης πολιτιστικού περιεχοµένου και τους τεχνικούς. Αυτό σηµαίνει ότι έχουµε

αναθέσει περισσότερους πόρους από αυτούς που διαθέτουµε σε κάποιες

δραστηριότητες, άρα µε τη δεδοµένη ποσότητα των πόρων το έργο δε µπορεί να

ολοκληρωθεί στις 206 µέρες, όπως έχει προγραµµατιστεί αρχικά. Εποµένως, στη

φάση αυτή το πρόγραµµα εντοπίζει ποιο είναι το πρόβληµα και οι πολιτιστικοί

διαχειριστές θα πρέπει να επιλέξουν τον καλύτερο τρόπο επίλυσης του προβλήµατος


114


αυτού. Τα σενάρια για την επίλυση του προβλήµατος της έλλειψης των πόρων µπορεί

να είναι δύο:

Εξοµάλυνση των πόρων (Resource leveling) και

Η εισαγωγή στο έργο επιπλέον πόρων

Οι πολιτιστικοί διαχειριστές καλούνται να ερευνήσουν τα δύο παραπάνω σενάρια και

να δουν τι επιπτώσεις θα έχει για το έργο η κάθε µια λύση. Αν κανένα από τα δύο

σενάρια δεν εξυπηρετεί τους στόχους του έργου και δε συµφέρει το µουσείο, τότε θα

πρέπει να επανεξεταστεί κατά πόσο είναι εφικτό το έργο εισαγωγής infokiosk στο

µουσείο και αν θα πρέπει τελικά να γίνει.

4.3.5.1 Εξοµάλυνση των πόρων (Resource leveling)

Η εξοµάλυνση των πόρων είναι ένας τρόπος για να αντιµετωπιστεί η υπερκατανοµή

των πόρων. Η εξοµάλυνση των πόρων γίνεται µε την καθυστέρηση ορισµένων

διαδικασιών, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η διαθεσιµότητα των πόρων. Το σενάριο της

εξοµάλυνσης των πόρων σηµαίνει και την καθυστέρηση της ολοκλήρωσης του έργου

εισαγωγής infokiosk σε µουσείο, καθώς κάποιες διαδικασίες θα καθυστερήσουν. Το

Ms Project δίνει τη δυνατότητα στους πολιτιστικούς διαχειριστές της

αυτοµατοποιηµένης εξοµάλυνσης των πόρων. Έτσι, το αρχικό Gantt Chart61 µετά την

εξοµάλυνση θα έχει ως εξής:

61 Βλ. Σχήµα 4.7


115


Σχήµα 4.9: Εξοµάλυνση των πόρων (Resource Leveling)


116


Στο παραπάνω σχήµα φαίνεται ότι ορισµένες διαδικασίες οι οποίες αντιµετώπιζαν

πρόβληµα διαθεσιµότητας πόρων, έχουν διακοπεί προκειµένου να γίνουν κάποιες

άλλες και συνεχίζονται µετά από κάποιο χρονικό διάστηµα. Αυτό το σενάριο

επίλυσης του προβλήµατος της διαθεσιµότητας των πόρων έχει επίπτωση στη

συνολική διάρκεια του έργου εισαγωγής infokiosk στο µουσείο. Έτσι η διάρκεια του

έργου θα είναι τώρα 247,2 µέρες και όχι 206, όπως αρχικά είχε υπολογιστεί και θα

διαρκέσει από τις 03/09/07 έως τις 18/08/08, δηλαδή θα ολοκληρωθεί µε

καθυστέρηση 41,2 ηµερών.

Πίνακας 4.8: ∆ιάρκεια έργου και δραστηριοτήτων µετά την εξοµάλυνση των πόρων

Ένα από τα βασικότερα στοιχεία ενός έργου που οφείλουν να ελέγξουν οι

πολιτιστικοί διαχειριστές είναι το κόστος του έργου. Το Ms Project δίνει τη

δυνατότητα ακριβούς υπολογισµού του κόστους του έργου και των επιµέρους

δραστηριοτήτων. Στη φάση της εξοµάλυνσης των πόρων, το κόστος του έργου

διαµορφώνεται στα 18.450,00€ και τα κόστη των επιµέρους δραστηριοτήτων

φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:


117


Πίνακας 4.9: Κόστος του έργου και κόστη των δραστηριοτήτων

4.3.5.1 Εισαγωγή επιπλέον πόρων

Στην περίπτωση που ο πολιτιστικός διαχειριστής επιθυµεί να µην καθυστερήσει το

έργο 41,2 µέρες62 και να διαρκέσει 206 µέρες, όπως είχε αρχικά προγραµµατιστεί, θα

πρέπει να ενσωµατώσει στην οµάδα του έργου επιπλέον ανθρώπινο δυναµικό

προκειµένου να αντιµετωπίσει την έλλειψη πόρων. Φυσικά, αυτή η λύση θα έχει

επιπτώσεις στο κόστος του έργου. Για να µην υπάρχει υπερκατανοµή των πόρων η

οµάδα του έργου εισαγωγής infokiosk σε µουσείο θα πρέπει να διαµορφωθεί ως εξής:

Πίνακας 4.10: Νέα οµάδα του έργου εισαγωγής infokiosk σε µουσείο

62 Πρόκειται για εργάσιµες ηµέρες


118


Συνεπώς, κάνοντας σύγκριση µε το προηγούµενο σχήµα63 που αφορά στους πόρους,

στη νέα οµάδα του έργου προστέθηκαν, ένας ακόµα µουσειολόγος, τέσσερις

επιµελητές εκθέσεων, δυο ειδικοί ανάπτυξης πολιτιστικού περιεχοµένου και ένας

τεχνικός. Η νέα64 κατανοµή των πόρων ανά δραστηριότητα έχει ως εξής:

ΕΡΓΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ INFOKIOSK ΣΕ ΜΟΥΣΕΙΟ

ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΣΥΣΚΕΨΗ

Προσδιορισµός των στόχων 2 Μουσειολόγοι



ΜΕΛΕΤΗ - ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ

∆ιαδικασία εύρεσης αναδόχου

Αξιολόγηση προτάσεων 2 Μουσειολόγοι


Ανάθεση 2 Μουσειολόγοι


Μελέτη για την εφαρµογή

Προφίλ χρηστών 2 Ειδικοί ανάπτυξης πολιτιστικού



Μελέτη περιεχοµένου 2 Αρχαιολόγοι





Μελέτη για το infokiosk

Μελέτη τοποθεσίας infokiosk 1 Επιµελητές εκθέσεων

1 Τεχνικός

Μελέτη Εξωτερικού design 2 Επιµελητές εκθέσεων

63 Βλ. Πίνακας 4.5 64 Βλ. Πίνακα 4.6


119



1 Τεχνικός

ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Κατασκευή περιεχοµένου 4 Ειδικοί ανάπτυξης πολιτιστικού





1 Λογισµικό του infokiosk

Κατασκευή infokiosk 2 Τεχνικοί

1 infokiosk

Προετοιµασία του χώρου 1 Μουσειολόγος


1 Τεχνικός

Εγκατάσταση στο µουσείο 2 Επιµελητές εκθέσεων

2 Τεχνικοί

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Αξιολόγηση 1 Μουσειολόγος



1 Ειδικός σε αναλύσεις

∆ιορθώσεις 1 Οµάδα διόρθωσης


Πίνακας 4.11: Νέα κατανοµή των πόρων ανά δραστηριότητα

Η ενσωµάτωση επιπλέον ανθρώπινου δυναµικού στο έργο εισαγωγής infokiosk σε

µουσείο έχει επιπτώσεις στο συνολικό κόστος του έργου, καθώς επίσης και στα

επιµέρους κόστη των δραστηριοτήτων που το αποτελούν. Συνεπώς, τα κόστη

διαµορφώνονται ως εξής:


120


Πίνακας 4.12: Κόστη µετά την εισαγωγή επιπλέον πόρων

Ο παραπάνω πίνακας µας δείχνει ότι το κόστος του έργου µετά την εισαγωγή στην

οµάδα του έργου επιπλέον ανθρώπινου δυναµικού ανέρχεται στα 24.350,00€, δηλαδή

αν ο πολιτιστικός διαχειριστής αποφασίσει ότι το έργο πρέπει να διαρκέσει 206

µέρες, όπως ισχύει στον αρχικό προγραµµατισµό, θα πρέπει να χρησιµοποιήσει

επιπλέον πόρους, γεγονός που θα επιφέρει αύξηση 5.900,00€ στο συνολικό κόστος

του έργου. Ωστόσο, επαφίεται στους πολιτιστικούς διαχειριστές ποια είναι η πιο

συµφέρουσα λύση σύµφωνα µε την αρχική στοχοθεσία του έργου.

Σε αυτό το σηµείο κρίνεται σκόπιµο να αναφερθεί ότι το Ms Project παρέχει στους

διαχειριστές αναφορές65 οι οποίες µπορούν να δίνουν πληροφορίες ανά πάσα στιγµή

σχετικά µε τη φάση ολοκλήρωσης στην οποία βρίσκεται το έργο. Οι διαχειριστές

µπορούν να δουν γενικές πληροφορίες για το έργο, να παρακολουθούν τα ποσοστά

ολοκλήρωσης των διαδικασιών, να δουν ποιοι πόροι απασχολούνται σε ποια

ποσότητα και σε ποιες διαδικασίες µια συγκεκριµένη χρονική στιγµή. Να

παρακολουθούν επιµέρους κόστη καθώς και το συνολικό κόστος του έργου και

γενικότερα, µπορούν να κάνουν συνδυασµό αναφορών προκειµένου να λάβουν από

το σύστηµα τις πληροφορίες που επιθυµούν µια δεδοµένη χρονική στιγµή.

65 Βλ. Παράρτηµα Πέµπτο, σελίδα 166


121


Στο κεφάλαιο αυτό είδαµε πώς ένα λογισµικό, το Ms Project, που χρησιµοποιείται

στον κλάδο της διαχείρισης έργου (Project Management), µπορεί να χρησιµοποιηθεί

και στα πλαίσια της πολιτισµικής διαχείρισης και να βοηθήσει τους πολιτιστικούς

διαχειριστές στη λήψη αποφάσεων. Ίσως, για την αποτελεσµατικότερη πολιτισµική

διαχείριση δεν αρκεί µόνο η συνεργασία ανθρώπων από διαφορετικούς κλάδους,

αλλά γενικότερα η διεπιστηµονική θεώρηση και ο «δανεισµός» µεθόδων και

τεχνικών, προκειµένου να οδηγηθούν οι πολιτιστικοί διαχειριστές στη λήψη των

καταλληλότερων αποφάσεων.


122


5. ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Συµπεράσµατα


123


5.1. Συµπεράσµατα

Η παρούσα διατριβή αποτελεί µια προσπάθεια προσδιορισµού της διαχείρισης της

πολιτιστικής κληρονοµιάς και των διαδικασιών αυτής.

Αρχικά, προσδιορίστηκαν οι έννοιες του πολιτισµού, της πολιτιστικής κληρονοµιάς

και των πολιτιστικών αγαθών. Ο πολιτισµός αντιµετωπίστηκε ως εργαλείο για την

αξιοποίηση του πολιτιστικού τοµέα. Η οπτική αυτή του πολιτισµού περιλαµβάνει

τους όρους της «πολιτιστικής κληρονοµιάς» και των «πολιτιστικών αγαθών». Η

πολιτιστική κληρονοµιά αποτελείται από εκείνα τα πολιτιστικά αγαθά που αποτελούν

µαρτυρίες της ανθρώπινης ύπαρξης και δραστηριότητας, τόσο σε ατοµικό όσο και σε

οµαδικό επίπεδο. Προκειµένου να γίνει πληρέστερα κατανοητή η έννοια της

πολιτιστικής κληρονοµιάς προσδιορίστηκε και η έννοια των πολιτιστικών αγαθών ή

αλλιώς των πολιτιστικών πόρων, τα οποία αποτελούν επιτεύγµατα της ανθρώπινης

δραστηριότητας. Τα πολιτιστικά αγαθά, σύµφωνα µε διάφορους µελετητές µπορούν

να ταξινοµηθούν σε κατηγορίες, βάσει ορισµένων κριτηρίων. Σύµφωνα µε τον

Παυλογεωργάτο (2003) τα κριτήρια κατηγοριοποίησης των πολιτιστικών αγαθών

είναι ο χρόνος δηµιουργίας τους, ο τόπος δηµιουργίας τους, το είδος τους και η

σηµασία τους, ενώ σύµφωνα µε την Μπιτσάνη (2004) τα πολιτιστικά αγαθά

χωρίζονται σε κινητά – ακίνητα, µε ευχερή – δυσχερή αξιοποίηση, δηµόσια –

ιδιωτικά, µε διαρκή – περιορισµένη χρήση και σε υλικά – άυλα.

Σηµαντική είναι η διευκρίνιση που γίνεται προς στο τέλος του πρώτου κεφαλαίου που

αφορά στη διάκριση των πολιτιστικών αγαθών ή των πολιτιστικών πόρων και της

πολιτιστικής κληρονοµιάς. Τονίζεται ότι το πολιτιστικό αγαθό είναι µια έννοια

ευρύτερη της πολιτιστικής κληρονοµιάς, καθώς για να χαρακτηριστεί ένα πολιτιστικό

αγαθό ως κοµµάτι της πολιτιστικής κληρονοµιάς θα πρέπει να έχει κάποια ιστορική,

επιστηµονική, καλλιτεχνική, κοινωνική, λαογραφική, τεχνική, αρχιτεκτονική,

εθνολογική αξία ή να χαρακτηρίζεται από το νόµο ως κοµµάτι αυτής. Η διάκριση

αυτή είναι πολύ σηµαντική, καθώς µας οδηγεί (στο τρίτο κεφάλαιο) στη δηµιουργία

της ιεραρχικής δοµής της πολιτισµικής διαχείρισης, µε τη διαχείριση των

πολιτισµικών πόρων να βρίσκεται πάνω από τη διαχείριση της πολιτιστικής

κληρονοµιάς, µε απώτερο σκοπό να δοθεί το πλαίσιο στο οποίο ανήκει η διαχείριση

της πολιτιστικής κληρονοµιάς.


124


Το επόµενο κεφάλαιο αναφέρεται στην προστασία και τη διατήρηση της πολιτιστικής

κληρονοµιάς. Η προστασία σχετίζεται µε ενέργειες επιστηµονικού, διοικητικού,

τεχνικού, κοινωνικού και νοµικού περιεχοµένου που πρέπει να ακολουθήσουν οι

υπεύθυνοι φορείς, µε σκοπό να προστατέψουν την πολιτιστική κληρονοµιά, ενώ η

διατήρηση περιλαµβάνει ενέργειες παρέµβασης (συντήρηση, αποκατάσταση) στην

πολιτιστική κληρονοµιά, µε σκοπό την επιµήκυνση του χρόνου ζωής της και τη

µείωση των παραγόντων που την απειλούν. Γενικότερα, θα µπορούσαµε να πούµε ότι

η προστασία αποτελεί µια έννοια που συµβάλλει στη διατήρηση της πολιτιστικής

κληρονοµιάς, αποτελεί το µέσο για την επίτευξη του στόχου, που είναι η διατήρηση.

Προϊόν της διαφοράς των δυο παραπάνω εννοιών αποτελεί ο πίνακας 2.1, στον οποίο

επιχειρήθηκε µια προσπάθεια διαχωρισµού των διεθνών και ευρωπαϊκών συµβάσεων/

συστάσεων/ διακηρύξεων, σε αυτές που αφορούν στην προστασία και σε αυτές που

αφορούν στη διατήρηση της πολιτιστική κληρονοµιάς. Με την παρουσίαση των

εννοιών της προστασίας και της διατήρησης στις σηµαντικότερες συµβάσεις/

συστάσεις/ διακηρύξεις γίνεται πιο κατανοητή η διαφορά τους. Όσον αφορά στον

ελλαδικό χώρο, ο Ν. 3028/2002 επιδιώκει την προστασία των αρχαιοτήτων και εν

γένει της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Μετά την ιστορική αναδροµή για τα

νοµοθετήµατα που ίσχυαν στη χώρα µας πριν τη θέσπιση του νόµου αυτού, γίνεται

µια αναφορά στις θεµελιώδεις αρχές του και καταλήγουµε στην παρουσίαση του

άρθρου 3 που αναφέρεται στην προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς.

Όλοι αυτοί οι νόµοι και οι συµβάσεις που ισχύουν τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές

επίπεδο αναδεικνύουν τη σηµασία της προστασίας και της διατήρησης της

πολιτιστικής κληρονοµιάς. Ωστόσο, είναι ουσιώδους σηµασίας η απάντηση στο

ερώτηµα «τι πρέπει να προστατευτεί και να διατηρηθεί;».

Στην παρούσα διατριβή, προτείνεται µια διαδικασία αξιολόγησης των πολιτιστικών

αγαθών και κατ’ επέκταση της πολιτιστικής κληρονοµιάς, η οποία βασίζεται στην

διερεύνηση τριών αξιών για κάθε πολιτιστικό προϊόν (αντίληψη, φυσική ποιότητα,

εγγενής ποιότητα) και στην εκτίµηση των κριτηρίων των αξιών αυτών (αισθητικό

κριτήριο, ιστορικό κριτήριο, ακεραιότητα, διατήρηση, σπανιότητα, δυναµική

έρευνας, οµαδική αξία και αντιπροσωπευτικότητα). Σύµφωνα µε τη διαδικασία αυτή


125


ο πολιτιστικός διαχειριστής ελέγχει µια – µια τις αξίες αυτές και τα κριτήριά τους και

αποφασίζει αν τελικά το πολιτιστικό προϊόν αξίζει να προστατευτεί και να

διατηρηθεί. Η διαδικασία αυτή ακολουθεί συγκεκριµένα βήµατα, τα οποία

προσδιορίζονται από ένα διάγραµµα ροής δεδοµένων (σχήµα 2.1), σύµφωνα µε το

οποίο ο πολιτιστικός διαχειριστής περνάει από τη µια αξία στην άλλη. Καθώς

πρόκειται ουσιαστικά για τη λήψη αποφάσεων µε πολλαπλά κριτήρια, προτείνουµε τη

χρήση λογισµικού που χρησιµοποιείται σε ανάλογες περιπτώσεις στον κλάδο της

διοίκησης (management), όπως είναι το Expert Choice. Αυτού του είδους τα

λογισµικά µπορούν να βοηθήσουν τους πολιτιστικούς διαχειριστές στη λήψη

αποφάσεων σχετικά µε το τι θα πρέπει να προστατευτεί και να διατηρηθεί σε

περίπτωση για παράδειγµα που πρέπει να επιλέξουν ανάµεσα σε πολλά αντικείµενα,

λόγω έλλειψης οικονοµικών πόρων.

Η προστασία και η διατήρηση είναι δυο πολύ σηµαντικές ενέργειες, ωστόσο δεν

αρκούν, καθώς για να επιτευχθούν οι επιδιωκόµενοι στόχοι απαιτείται και η

κατάλληλη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς.

Στο τρίτο κεφάλαιο αναφερόµαστε στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς, που

είναι κοµµάτι της διαχείρισης των πολιτισµικών πόρων, η οποία ανήκει σε µια

ευρύτερη έννοια, στην πολιτισµική διαχείριση. Το σχήµα αυτής της ιεραρχικής δοµής

(σχήµα 3.2) µας δείχνει πώς από µια ευρύτερη και γενικότερη έννοια (την

πολιτισµική διαχείριση) πηγαίνουµε σε µια πιο συγκεκριµένη (τη διαχείριση της

πολιτιστικής κληρονοµιάς).

Το καινοτοµικό στοιχείο αυτής της κατηγοριοποίησης είναι ότι τοποθετεί τη

διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς µέσα σε ένα πλαίσιο, καθώς θεωρείται ότι

αποτελεί συγκεκριµένο κοµµάτι των δύο άλλων εννοιών (πολιτισµικής διαχείρισης

και διαχείρισης πολιτισµικών πόρων). Η κατηγοριοποίηση αυτή µας βοηθά στην

πληρέστερη κατανόηση της έννοιας της διαχείρισης της πολιτισµικής κληρονοµιάς.

Στη συνέχεια, κρίθηκε απαραίτητος ο προσδιορισµός των αιτιών που καθιστούν

επιτακτική τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Η ίδια η αξία και η σηµασία

της πολιτιστικής κληρονοµιάς απαιτεί την κατάλληλη διαχείρισή της, καθώς είναι

ικανή να µεταδίδει µηνύµατα και αξίες, να αντιπροσωπεύει την πολιτιστική


126


ταυτότητα κοινωνικών οµάδων, να αποτελεί όχηµα κατανόησης της

διαφορετικότητας των λαών, να συµβάλλει στην ανάπτυξη πολιτικής για ειρήνη, να

αποτελεί πηγή οικονοµικής ανάπτυξης περιοχών και γενικά να είναι µοναδική και

αναντικατάστατη. Η αποτελεσµατική διαχείριση µπορεί να µειώσει τις πιθανότητες

καταστροφής της πολιτιστικής κληρονοµιάς από τους διάφορους παράγοντες που την

απειλούν, οι οποίοι µπορεί να οφείλονται σε ανθρώπινα ή φυσικά αίτια και να έχουν

άµεσα και δραστικά αποτελέσµατα ή αργά και συσσωρευτικά. Επιπρόσθετα, η

διαρκώς αυξανόµενη ζήτηση για «κατανάλωση» πολιτιστικών αγαθών, η οποία

οφείλεται σε κοινωνικούς, δηµογραφικούς και οικονοµικούς κυρίως λόγους,

καθιστούν όλο και πιο επιτακτική τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς µε

σκοπό την ικανοποίηση της ζήτησης αυτής.

Έχοντας προσδιορίσει τον ορισµό της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς

προχωρήσαµε στην ανάλυση αυτού. Θεωρούµε ότι στόχος είναι η προστασία, η

διατήρηση και ανάδειξη αυτής. Ο στόχος αυτός µπορεί να επιτευχθεί µέσω του

προγραµµατισµού, του πολιτιστικού σχεδιασµού, της διεύθυνσης και της

παρακολούθησης των πολιτιστικών, ανθρώπινων και χρηµατοοικονοµικών πόρων

καθώς επίσης και των ίδιων των πληροφοριών που φέρει το κάθε πολιτιστικό προϊόν.

Ο ορισµός αυτός αποτελεί ουσιαστικά για τους πολιτιστικούς διαχειριστές το

στρατηγικό σχεδιασµό προκειµένου να επιτύχουν τους επιδιωκόµενους στόχους. Σε

πρώτη φάση, οι πολιτιστικοί διαχειριστές προσδιορίζουν τους στόχους και ερευνούν

τους παράγοντες που µπορούν να επηρεάσουν τη διαχείριση της πολιτιστικής

κληρονοµιάς. Αυτοί µπορεί να είναι οικονοµικοί, πολιτισµικοί, πολιτικοί, νοµικοί,

τεχνολογικοί, φυσικοί και κοινωνικοί. Αφού προσδιοριστούν οι παράγοντες αυτοί,

τότε ακολουθεί ο πολιτιστικός σχεδιασµός, ο οποίος περιλαµβάνει το σχέδιο

συντήρησης, το σχέδιο ερµηνείας, τις ενέργειες προώθησης και τον

χρονοπρογραµµατισµό. Παρατηρούµε ότι στο στάδιο του πολιτιστικού σχεδιασµού

γίνονται κυρίως οι ενέργειες που αφορούν την ίδια την πολιτιστική κληρονοµιά και

αποσκοπούν στη διατήρηση (σχέδιο συντήρησης) και στην ανάδειξη αυτής (σχέδιο

ερµηνείας, προώθηση).

Αφού ολοκληρωθεί ο πολιτιστικός σχεδιασµός ακολουθεί η διαδικασία της

διεύθυνσης, η οποία σχετίζεται µε τις ενέργειες που αφορούν τον ανθρώπινο

παράγοντα. Οι πολιτιστικοί διαχειριστές για να πετύχουν την αποτελεσµατικότερη


127


διαχείριση πρέπει να εξασφαλίσουν τη συµµετοχή της κοινωνίας, να επιλέξουν το

κατάλληλο προσωπικό και να διαχειριστούν τους εθελοντές.

Μία από τις βασικότερες διαδικασίες είναι η παρακολούθηση, η οποία αξιολογεί κατά

πόσο επιτεύχθηκαν οι στόχοι, τί αποκλίσεις υπάρχουν από τους στόχους αυτούς και τί

διορθωτικές ενέργειες θα πρέπει να γίνουν. Καλό θα είναι η διαδικασία της

παρακολούθησης να είναι επαναλαµβανόµενη και να µην πραγµατοποιείται στο

τέλος, προκειµένου να αποφευχθούν λάθη και αλλαγές που θα έχουν σηµαντικό

κόστος. Τα οφέλη που µπορεί να προκύψουν από την αποτελεσµατική διαχείριση

αφορούν την ίδια την πολιτιστική κληρονοµιά, καθώς επίσης και τους εµπλεκόµενους

σε αυτήν φορείς.

Προκειµένου, όµως να επιτευχθεί η αποτελεσµατική διαχείριση της πολιτιστικής

κληρονοµιάς και γενικότερα η αποτελεσµατική πολιτισµική διαχείριση, οι

πολιτιστικοί διαχειριστές θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιληφθούν τις προκλήσεις

της σύγχρονης εποχής και να τις µετατρέψουν σε ευκαιρίες. Μια τέτοια ευκαιρία

προς «εκµετάλλευση» είναι η χρήση και στον τοµέα του πολιτισµού, νέων

τεχνολογιών και εργαλείων που χρησιµοποιούνται κυρίως στον κλάδο της

διοικητικής επιστήµης. Ένα τέτοιο εργαλείο είναι το Ms Project.

Το Ms Project είναι ένα εργαλείο διαχείρισης και παρακολούθησης έργου και βοηθά

στη λήψη αποφάσεων. Για την πληρέστερη κατανόηση της χρησιµότητας του

εργαλείου αυτού επιλέχθηκε η διαχείριση του έργου εισαγωγής infokiosk σε µουσείο.

Η επιλογή του συγκεκριµένου παραδείγµατος αιτιολογείται από το γεγονός ότι η

διαχείριση ενός τέτοιου έργου αποτελεί αντικείµενο της πολιτισµικής διαχείρισης και

το αποτέλεσµα αυτού είναι η διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς

που διαθέτει ένα µουσείο, µέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών. Προκειµένου να

επιτευχθεί η αντικειµενικότητα και η ακρίβεια των στοιχείων που χρησιµοποιήθηκαν

στο πρόγραµµα, πραγµατοποιήθηκε έρευνα σε πολιτιστικούς φορείς που έχουν

εισάγει στα πλαίσια του ερµηνευτικού τους σχεδίου infokiosks, καθώς και σε

εταιρείες κατασκευής infokiosks, η εµπειρία των οποίων ήταν αρκετά σηµαντική για

τον προσδιορισµό των δραστηριοτήτων, του κόστους και των πόρων που απαιτούνται

για ένα έργο εισαγωγής infokiosk σε µουσείο. Αφού έγινε η συλλογή και η


128


επεξεργασία των στοιχείων που προέκυψαν από την έρευνα είδαµε πώς µε τη χρήση

του Ms Project ένα έργο µπορεί να διαιρεθεί σε επιµέρους δραστηριότητες, πώς

µπορούµε να προσδιορίσουµε χρονικά τις διάρκειες των δραστηριοτήτων αυτών και

πώς µπορούµε να δούµε ποιοι πόροι θα χρησιµοποιηθούν και σε τι ποσότητες. Ένα

από τα σηµαντικότερα στοιχεία του Ms Project είναι ότι παρέχει στους πολιτιστικούς

διαχειριστές τη δυνατότητα προσδιορισµού του συνολικού κόστους του έργου καθώς

επίσης και του κόστους των επιµέρους δραστηριοτήτων. Επιπλέον, σε περίπτωση

έλλειψης πόρων οι πολιτιστικοί διαχειριστές µπορούν να δηµιουργήσουν σενάρια και

να δουν άµεσα τι επιπτώσεις θα έχει το κάθε σενάριο στο έργο τους, είτε πρόκειται

για τη συνολική διάρκεια του έργου, είτε πρόκειται για το κόστος του έργου.

Επίσης, µια άλλη δυνατότητα που παρέχει το εργαλείο αυτό είναι το γεγονός ότι τα

µέλη της οµάδας του έργου µπορούν να δηλώνουν το ποσοστό ολοκλήρωσης των

εργασιών που έχουν αναλάβει, µε αποτέλεσµα οι πολιτιστικοί διαχειριστές να

γνωρίζουν ανά πάσα στιγµή σε τι φάση βρίσκεται το έργο τους και αν θα

ανταποκριθεί στους αρχικούς στόχους. Κάτι τέτοιο δε φαίνεται στην παρούσα

µελέτη, καθώς η ηµεροµηνία έναρξης του προτεινόµενου έργου δεν έχει φθάσει και

επίσης όλο το έργο αποτελεί ένα παράδειγµα και όχι κάτι το οποίο θα

πραγµατοποιηθεί, συνεπώς δεν υπάρχει µια οµάδα του έργου που να χρησιµοποιεί

ένα κοινό δίκτυο, µέσω του οποίου θα µπορεί να ενηµερώνει το κάθε µέλος της το

ποσοστό ολοκλήρωσης των εργασιών που έχει αναλάβει.

5.1.1. Προτάσεις

Η παρούσα διατριβή βασίζεται στο συνδυασµό δυο διαφορετικών κλάδων, της

διοικητικής επιστήµης και των πολιτιστικών σπουδών. Ο συνδυασµός αυτός αποτελεί

το πλαίσιο µέσα στο οποίο δηµιουργείται η έννοια της «πολιτισµικής διαχείρισης».

Μέσω διεπιστηµονικών προσεγγίσεων και συνεργασιών διαφορετικών επιστηµών,

µπορούµε να οδηγηθούµε στη δηµιουργία νέων επιστηµονικών πεδίων µε απώτερο

σκοπό την προαγωγή της έρευνας και της ανάπτυξης (Research & Development - R

& D) στον τοµέα του πολιτισµού.


129


Αποτέλεσµα του συνδυασµού αυτών των δύο διαφορετικών κλάδων είναι η

δηµιουργία ορισµών και η παροχή κατευθυντήριων γραµµών σχετικά µε τον τρόπο µε

τον οποίο θα οργανώσουν οι πολιτιστικοί διαχειριστές το έργο τους. ∆εν αρκεί µόνο η

εύρεση χρηµατοδότησης για την πολιτιστική κληρονοµιά, αλλά και η σωστή

διαχείριση αυτής προκειµένου να επιτευχθούν τα επιθυµητά αποτελέσµατα. Συνεπώς,

προτείνουµε την εφαρµογή της λογικής του συνδυασµού της διοικητικής επιστήµης

και του πολιτισµού προκειµένου να οδηγηθούµε στην αποτελεσµατικότερη

πολιτισµική διαχείριση.

Επιπλέον, τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς και την πολιτισµική

διαχείριση εν γένει, µπορούν να διευκολύνουν οι νέες τεχνολογίες και πιο

συγκεκριµένα τα λογισµικά πακέτα που χρησιµοποιούνται στη διαχείριση έργου και

στη λήψη αποφάσεων. Το παράδειγµα της εισαγωγής infokiosk σε ένα µουσείο που

χρησιµοποιήθηκε στην παρούσα διατριβή θα µπορούσε να αντικατασταθεί από

οποιοδήποτε άλλο έργο που απασχολεί την πολιτισµική διαχείριση. Θα µπορούσε να

είναι ένα έργο κατασκευής ενός µουσείου, ή διοργάνωσης πολιτισµικών γεγονότων,

όπως ένα φεστιβάλ, ή ένα έργο συντήρησης ενός µνηµείου, ή ένα έργο κατασκευής

µονοπατιού σε κάποιο αρχαιολογικό χώρο, ή ένα έργο ψηφιοποίησης συλλογών ή ένα

έργο εισαγωγής εικονικής πραγµατικότητας ή ένα έργα δηµιουργίας εκπαιδευτικού

λογισµικού στα πλαίσια των εκπαιδευτικών προγραµµάτων των µουσείων κλπ.

Πλέον, δεν αναφερόµαστε µόνο στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών στη φάση του

ερµηνευτικού σχεδίου (εικονική πραγµατικότητα, PDAs, infokiosks, εκπαιδευτικό

λογισµικό) προκειµένου να δοθεί στον επισκέπτη µια βιωµατική εµπειρία, αλλά

αναφερόµαστε και στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών στο διαχειριστικό κοµµάτι

προκειµένου να βοηθηθούν οι πολιτιστικοί διαχειριστές στη λήψη αποφάσεων.

Συνεπώς, προτείνουµε την εισαγωγή νέων τεχνολογιών και στις ανώτατες ιεραρχικές

βαθµίδες των πολιτιστικών οργανισµών για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων.


130


6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Adorno, T., Lowenthal, L., Marcuse, H., Horkheimer, M., 1984, Τέχνη Και Μαζική

Κουλτούρα, Αθήνα, Ύψιλον.

Ambrose, T., Paine, C., 2006, Museum Basics 2nd Edition, New York, Routledge.

Ashworth, G., J., Larkham, P.,J., 1994, Building a New Heritage- Tourism, Culture

and Identity in the New Europe, London, Routledge.

Aslan, Z. 2006 Η Παρακολούθηση Ως Μέσο Προληπτικής Συντήρησης Στη

∆ιαχείριση Της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς. στο ΓΑΡΕΖΟΥ, Μ., Ξ.,

ΜΟΥΛΙΟΥ, Μ. (Επιµ.) Αξιοποίηση και ανάδειξη της πολιτιστικής

κληρονοµιάς, Πρακτικά σεµιναρίου στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας της

Ερωπαϊκής Ένωσης υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισµού. Αθήνα, Ταµείο

Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων.

Baniotopoulou, E., 2001, "Art for Whose Sake? Modern Art Museums and Their Role

in Transforming Societies: The Case of the Guggenheim Bilbao ", Journal of

Conservation and Museum Studies, (7).

Bourdieu, P., 2002, Η ∆ιάκριση, Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη.

Brandt, S., A., Hassan, F., 2000, Dams and Cultural Heritage Management - Final

Report, http://www.dams.org, (Τελευταία επίσκεψη: 29/10/06)

Deeben, J., Groenewoudt, B., J., Hallewas, D., P., 1999, "Proposals for a Parctical

System of Significance Evaluation in Archeological Heritage Management",

European Journal of Archeology, 2 (2), 177-199.

Center for Advanced Research on Language Aquisition 1993, What Is Culture?,

http://www.carla.umn.edu/culture/definitions.html, (Τελευταία επίσκεψη:

22/01/07)


131


European Commission 2006, The Economy of Culture in Europe,

http://ec.europa.eu/culture/eac/sources_info/studies/economy_en.html,

(Τελευταία επίσκεψη: 11/01/07)

European Commission, 1998, Culture and Tourism,

http://europa.eu.int/comm/enterprise/services/tourism/policy-

areas/culture.htm, (Τελευταία επίσκεψη: 11/03/06)

European Commission, 2006, The Economy of Culture in Europe,

http://ec.europa.eu/culture/eac/sources_info/studies/economy_en.html,


Europe, C. O., 1985, Convention for the Protection of the Architectural Heritage of

Europe, http://conventions.coe.int/treaty/en/Treaties/Html/121.htm, (Τελευταία

επίσκεψη: 21/01/07)

Falk, J., H., Dierking, L., D., 2000, Learning from Museums - Visitor Experiences and

the Making of Meaning, USA, AltaMira Press.

Free Management Library, 1997-2007, Basic Advice About Planning Your Research,

http://www.managementhelp.org/research/planning.htm, (Τελευταία


Gordon, J., C., Beilby-Orrin, H., 2006, International Measurement of the Economic

and Social Importance of Culture,

http://www.oecd.org/dataoecd/26/51/37257281.pdf, (Τελευταία επίσκεψη:

11/01/07)

Grimwade, G. & Carter, B., 2000, "Managing Small Heritage Sites with Interpretation

and Community Involvement", International Journal of Heritage Studies, 6

(1), 33-48.


132


Hall, J., 2004, Telling Old Stories New Ways, http://museumstudies.si.edu/hall.pdf,


Historic Scotland 2000, Conservation Plans- a Guide to the Preparation of

Conservation Plans, http://www.historic-

scotland.gov.uk/conservation_plans.pdf, (Τελευταία επίσκεψη: 10/10/06)

Icom, 2001, Icom Definition of a Museum, http://icom.museum/definition.html,


Icomos, 1964, International Charter for the Conservation and Restoration of

Monuments and Sites,

http://www.international.icomos.org/charters/venice_e.htm, (Τελευταία


Icomos, 1999, Burra Charter, http://www.icomos.org/australia/burra.html,


Jones-Garmil, K., 1997, Wired Museum Washington, American Association of

Museums.

Kerner, L., 2004, Museum Kiosks Offer a New View of Old Treasures,

http://www.kioskmarketplace.com/article.php?id=14130 (Τελευταία


Kotler, N., Kotler, P., 1998, Museum Strategy and Marketing, San Francisco, Jossey -

Bass.

Leask, A., Yeoman, I., 1999, Heritage Visitor Attractions- an Operations

Management Perspective, London, Continuum.

Lederach, J., P., 1995, Preparing for Peace: Conflict Transormation across Cultures,

Syracuse, Syracuse University Press.


133


Lord, G., D., Lord, B., 2001, The Manual of Museum Planning, UK, AltaMira Press.

Macclancy, J., 1997, "The Museum as a Site of Contest, the Bilbao Guggenheim",

Focaal, 29, 91—100.

Marquis-Kyle, P., 1999, Guidelines to the Burra Charter: Cultural Significance,

http://www.marquis-kyle.com.au/bcsignificance.htm, (Τελευταία επίσκεψη:

26/01/07)

Mcnamara, C., 1997 - 2007, Analyzing, Interpreting and Reporting Basic Research

Results, http://www.managementhelp.org/research/analyze.htm, (Τελευταία


Orbasli, A., 2000, Tourists in Historic Towns, London, E & FN SPON.

Patin, V., 1996, Tourisme Et Patrimoine En France Et En Europe, Paris, La

Documentation Française

Plaza, B., 2006, "The Return on Investment of the Guggenheim Museum Bilbao",

International Journal of Urban and Regional Research, 30 (2), 452–67.

Poulin, L., 2003, Perspective on Innovative Management Practices for Aboriginal and

Cultural Diverse Arts Organizations,

http://www.canadacouncil.ca/NR/rdonlyres/E89CC53B-6895-4C8E-8F7D-

4052175489D3/0/stories_from_the_fieldEN.pdf, (Τελευταία επίσκεψη:

21/01/07)

Renaud, S. 2000 Preservation Planning Ensuring a Future for Our Past. CRM online.

Sharron, D., 1997, Arts Marketing: The Pocket Guide, Australia, Council for the Arts.

Silverman, H., 2006, "Cultural Resource Management and Heritage Stewardship in

Peru", CRM journal, 3 (2), p.p. 57-72.


134


Smith, J., 2005, "Cost Budgeting in Conservation Management Plans for Heritage

Buildings", Emerald Journals, 23 (2), p.p. 101-110.

Smith, L., Morgan, A., Meer, A., 2003a, "Community-Driven Research in Cultural

Heritage Management: The Waanyi Women's History Project", International

Journal of Heritage Studies, 9 (1), p.p. 65-80.

Smith, M., K., 2003b, Issues in Cultural Tourism Studies, London & New York,

Routledge.

Society for American Archeology 1996, Teaching Archeology - Archeological Terms,

http://www.saa.org/publications/sampler/terms.html, (Τελευταία επίσκεψη:

22/01/07)

StatPack - Survey Software, Online Surveys & Paper Questionnaires, 1997-2007,

Sampling Methods, http://www.statpac.com/surveys/sampling.htm, (Τελευταία


Svendsen, A., S., 1992, "Fragmentation in Diverse Cultural Demand", Journal of

Cultural Economics, 16 (2), p.p. 83-92.

The University of Texas at Astin, 2006, Survey How To,

http://www.utexas.edu/academic/diia/assessment/iar/how_to/methods/survey.p

hp, (Τελευταία επίσκεψη: 31/05/07)

Thomas, S., Mintz, A., 1998, The Virtual and the Real: Media in the Museum

Washington American Association of Museums.

Turnpenny, M., 2004, "Cultural Heritage, an Ill-Defined Concept? A Call for Joined-

up Policy", International Journal of Heritage Studies, 10 (3), p.p. 295-307.

Unesco, 1954, Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of

Armed Conflict with Regulations for the Execution of the Convention 1954,

http://portal.unesco.org/en/ev.php-


135


URL_ID=13637&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html,


Unesco, 1972, Convention Concerning the Protection of the World Cultural and

Natural Heritage 1972, http://portal.unesco.org/en/ev.php-



Unesco, 2002, Cultural Heritage, http://portal.unesco.org/culture/en/ev.php-



Unesco, 2003, Introducing Young People to Heritage Management Site and

Protection - a Practical Manual for Secondary School Teachers in the Arab

Region, http://www.iccrom.org/eng/02info_en/02_04pdf-

pubs_en/ICCROM_doc09_ManualSchoolTeachers_en.pdf, (Τελευταία


UNESCO, 2003, Intangible Heritage Domains in the 2003 Convention, (Τελευταία


Unidroit, 1995, Convention on Stolen or Illegally Exported Cultural Objects,

http://www.unidroit.org/english/conventions/1995culturalproperty/1995cultura

lproperty-e.htm, (Τελευταία επίσκεψη: 21/1/2007)

Verzuh, E., 2002, Εισαγωγή Στη ∆ιαχείριση Έργων, Project Management, Αθήνα,

Εκδόσεις Κλειδάριθµος.

Web Center for Social Research Methods, 2006, The Qualitative Debate,

http://www.socialresearchmethods.net/kb/qualdeb.php, (Τελευταία επίσκεψη:

31/05/07)

Wirespring, Budgeting for an Interactive Kiosk Project,

http://www.wirespring.com/dynamic_digital_signage_and_inter...rticles/Budg


136


eting_for_an_Interactive_Kiosk_Project-200.htm, (Τελευταία επίσκεψη:

05/04/07)

Wirespring, An Introduction to Interactive Kiosks, www.wirespring.com, (Τελευταία


Zimmerman, C., 2003, Museum Kiosks Bring New Dimension to Exhibits,

http://www.kioskmarketplace.com/article.php?id=12851&na=1, (Τελευταία


Αβούρης, Ν., 2000, Εισαγωγή Στην Επικοινωνία Ανθρώπου - Υπολογιστή, Αθήνα,

Εκδόσεις ∆ίαυλος.

Βουδούρη, ∆., 2003, Κράτος Και Μουσεία, Το Θεσµικό Πλαίσιο Των Αρχαιολογικών

Μουσείων Αθήνα - Θεσσαλονίκη Εκδόσεις Σάκκουλα.

∆ασκαλοπούλου, Σ., Μπούνια, Α., 2007, "Επιχείριση "Προστασία Και ∆ιατήρηση

Της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς"", ΤΑ ΝΕΑ - MBA 11, 2 - 3.

∆ηµητριάδης, Α., 1998, ∆ιοίκηση - ∆ιαχείριση Έργου, Project Management, Αθήνα,

Εκδόσεις Νέων Τενχολογιών.

∆ουκίδης, Γ., Ι., 2007, "Αναπτυξιακή Και Οικονοµική Προοπτική Των Νέων

Τεχνολογιών Στον Πολιτισµό", Τετράδια Πολιτισµού - ΥΠΠΟ, 1.

Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, 2007, Κίνηση Μουσείων Και Αρχαιολογικών Χώρων,

http://www.statistics.gr/table_menu.asp?dt=0&sb=SCI_2&SSnid=%20-

%20Πολιτισµός%20-%20Αθλητισµός%20-%20Ψυχαγωγία&Dnid=%20-

%20Κίνηση%20Μουσείων%20και%20Αρχαιολογικών%20Χώρων,



137


Καβακλή, Ε., 2002, Μουσείο Επικοινωνία Και Νέες Τεχνολογίες,

http://www.lesvos.aegean.gr/culturaltec/museum/2002/kavakli_review.pdf,


Κανελλόπουλος, Χ., Κ., 1995, Μάνατζµεντ - Αποτελεσµατική ∆ιοίκηση Σε

Επιχειρήσεις, Οργανισµούς Και Υπηρεσίες, Αθήνα, Πανεπιστήµιο Πειραιώς.

Καρύµπαλη-Τσιπτσίου, Γ., Βασιλακάκης, Ε., Παπαγεωργίου, ∆., 2006, Προστασία

Πολιτισµικών Αγαθών, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Σάκκουλα.

Κόκκινος, Χ., ∆., 2004, Η Τεχνολογία Συνδροµητής Πολιτισµού; - Η Πολιτιστική

Κληρονοµιά Και Το Πλαίσιο Προστασίας Της, Αθήνα, Εκδόσεις Παπαζήση.

Κοκκόσης, Α., Ι., 2005, ∆ιαχείριση Έργων, Project Management, Αθήνα, Σύγχρονη

Εκδοτική.

Κόνσολα, Ν., Ν., 1995, Η ∆ιεθνής Προστασία Της Παγκόσµιας Πολιτιστικής

Κληρονοµιάς, Αθήνα, Εκδόσεις Παπαζήσης.

Λαµπρινουδάκης, Β., Μαστραντώνης, Π., 2006, Εισαγωγή Στη ∆ιαχείριση Των

Αρχαιολογικών Έργων, Αθήνα, Πανεπιστήµιο Αθηνών.

Λεξικό Όρων Γ' ΚΠΣ, Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, 2005,

http://www.infosoc.gr/infosoc/el-GR/services/leksiko/328.htm, (Τελευταία


Λιάκος, Α. 2006 "Να Ρωτάµε Ή Να Αφουγκραζόµαστε; Οι Πολιτικές Της

Πολιτισµικής Κληρονοµιάς". στο ΓΑΡΕΖΟΥ, Μ., Ξ., ΜΟΥΛΙΟΥ, Μ. (Επιµ.)

Αξιοποίηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς, Πρακτικά σεµιναρίου

στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό την αιγίδα

του Υπουργείου Πολιτισµού. Αθήνα, Ταµείο Αρχαιολογικών Πόρων και

Απαλλοτριώσεων.


138


Μπιτσάνη, Ε., 2004, Πολιτισµική ∆ιαχείριση & Περιφερειακή Ανάπτυξη - Σχεδιασµός

Πολιτιστικής Πολιτικής Και Πολιτιστικού Προϊόντος, Αθήνα, Εκδόσεις

∆ιόνικος.

Μπούνια, Α. 2002 Μουσείο, Επικοινωνία Και Νέες Τεχνολογίες. στο

∆ΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ, Σ., ΜΠΟΥΝΙΑ, Α., ΝΙΚΟΝΑΝΟΥ, Ν.,

ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗ, Σ. (Επιµ.) Πρώτο ∆ιεθνές Συνέδριο Μoυσειολογίας.

Μυτιλήνη, Τµήµα Πολιτισµικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήµιο

Αιγαίου.

Μπούνια, Α. 2005 Τα Μουσεία Ως Πολιτιστικές Βιοµηχανίες: Θέµατα Και

Προβληµατισµοί - Μια Προκαταρκτικη Συζήτηση. στο ΒΕΡΝΙΚΟΣ, Ν.,

∆ΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ, Σ., ΜΠΑΝΤΙΜΑΡΟΥ∆ΗΣ, Φ., ΜΠΟΥΜΠΑΡΗΣ, Ν.,

ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, ∆. (Επιµ.) Πολιτιστικές Βοµηχανίες, ∆ιαδικασίες,

Υπηρεσίες, Αγαθά. Εκδόσεις Κριτική

Μπουραντάς, ∆., Κ., Παπαλεξανδρη, Ν., Α., 1998, Εισαγωγή Στη ∆ιοίκηση

Επιχειρήσεων, Αθήνα, Εκδόσεις Μπένου.

Οικονόµου, Μ., 2003, Μουσείο: Αποθήκη Ή Ζωντανός Οργανισµός; - Μουσειολογικοί

Προβληµατισµοί Και Ζητήµατα, Αθήνα, Εκδόσεισ Κριτική Α.Ε.

Οικονόµου, Μ., 2004, "Νέες Τεχνολογίες Και Μουσεία: Εργαλείο, Τροχοπέδη Ή

Συρµός;" MUSEOLOGY - International Scientific Electronic Journal, (1), 1 -

14.

Οικονόµου, Μ., 2007, "Νέες Τεχνολογίες Στα Μουσεία", ΤΑ ΝΕΑ - MBA, 13, 3.

Παλάσκας, Θ., Παπαθεοδώρου, Α., Τσάµπρα, Μ., 2006, Η Πολιτιστική Κληρονοµιά

Ως Παράγων Ανάπτυξης Της Ελληνικής Οικονοµίας, Αθήνα, Ακαδηµία

Αθηνών- Γραφείο Οικονοµικών Μελετών.

Παπαπετρόπουλος, ∆., Α., 2006, Νόµος 3028/2002 Για Την Προστασία Των

Αρχαιοτήτων Και Εν Γένει Της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς, Αθήνα -

Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Σάκκουλα.


139


Παυλογεωργάτος, Γ., ∆., 2003, ∆ιατήρηση Της Υλικής Πολιτιστικής Κληρονοµιάς,

Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής.

Παυλογεωργάτος, Γ., ∆., Κωνστάντογλου, Μ. 2005 Πολιτισµικός Τουρισµός: Η

Περίπτωση Της Ελλάδας. στο ΒΕΡΝΙΚΟΣ, Ν., ∆ΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ, Σ.,

ΜΠΑΝΤΙΜΑΡΟΥ∆ΗΣ, Φ., ΜΠΟΥΜΠΑΡΗΣ, Ν., ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, ∆.

(Επιµ.) Πολιτιστικές Βοµηχανίες, ∆ιαδικασίες, Υπηρεσίες, Αγαθά. Εκδόσεις

Κριτική

Παυλογεωργάτος, Γ., ∆., Κωνστάντογλου, Μ., Ε., 2007, ""Αξιοθέατο" Και Ο

Πολιτισµός", ΤΑ ΝΕΑ - MBA, 12, 2.

Παχάκη, Κ., Αγγελίδου, Φ., Αναστασάκου, Ζ., Ν., ∆εδεγιάν, Β., Κουνάρης, Ε.,

Λέρτα, Σ., Μπαλτζάκης, Π., Χειµωνίτη-Τερροβίτη, Στ., 2000, Ο Πολιτισµός

Ως Κλάδος Οικονοµικής ∆ραστηριότητας, Αθήνα, ΚΕΠΕ - Κέντρο

Προγραµµατισµού και Οικονοµικών Ερευνών

Πραστάκος, Γ., 2000, ∆ιοικητική Επιστήµη, Λήψη Επιχειρησιακών Αποφάσεων Στην

Κοινωνία Της Πληροφορίας, Αθήνα, Εκδόσεις Σταµούλης.

Πραστάκος, Γ., 2002, ∆ιοικητική Επιστήµη Στην Πράξη, Αθήνα, Εκδόσεις Σταµούλη.

Σκουρής, Π., Τροβά, Ε., 2003, Προστασία Αρχαιοτήτων Και Πολιτιστικής

Κληρονοµιάς [Ν. 30028/2002], Αθήνα - Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Σάκκουλα.

Τσάρτας, Π., Κοκκώσης, Χ., 2001, Βιώσιµη Τουριστική Ανάπτυξη Και Περιβάλλον,

Αθήνα, Κριτική.

Υππο, 2002, N. 3028 "Για Την Προστασία Των Αρχαιοτήτων Και Εν Γένει Της

Πολιτιστικής Κληρονοµιάς", http://www.culture.gr/8/nomos4.pdf, (Τελευταία



140


Χριστοφιλόπουλος, ∆. Γ., 2005, Προστασία Πολιτιστικών Αγαθών, Αθήνα, ∆ίκαιο &

Οικονοµία, Π. Ν, Σάκκουλας.

6.1. Χρήσιµες ηλεκτρονικές αναφορές

The American Institute for Conservation of Historic & Artistic Works

http://aic.stanford.edu/, (Τελευταία επίσκεψη: 07/11/06)

American Museum of Natural History, http://www.amnh.org/, (Τελευταία επίσκεψη:

01/04/07)

Archeology Data Service, http://ads.ahds.ac.uk/, (Τελευταία επίσκεψη: 12/10/06)

Archeology Fieldwork, http://www.archaeologyfieldwork.com/CRMfirms.htm,


Archives & Museum Informatics http://www.archimuse.com/, (Τελευταία επίσκεψη:

25/03/07)

Arius 3d, www.arius3d.com, (Τελευταία επίσκεψη: 05/04/07)

Arts Research Monitor, http://www.artsresearchmonitor.com/, (Τελευταία επίσκεψη:

10/10/06)

Australia Council for the Arts, http://www.ozco.gov.au/, (Τελευταία επίσκεψη:

10/10/06)

British Museum, http://www.thebritishmuseum.ac.uk/, (Τελευταία επίσκεψη:

31/03/07)

Brooklyn Museum, http://www.brooklynmuseum.org/, (Τελευταία επίσκεψη:

03/04/07)


141


Canadian Heritage Information Network, http://www.chin.gc.ca/, (Τελευταία


The Center for Archeological Studies,

http://www.txstate.edu/anthropology/cas/cas_projects.html, (Τελευταία


Chm: The Journal of Heritage Stewardship, (Τελευταία επίσκεψη: 13/10/06)

Computer Science Center, http://www.csc.com.gr/, (Τελευταία επίσκεψη: 28/03/07)

Crm Group, http://www.crmgroup.ns.ca/, (Τελευταία επίσκεψη: 03/11/06)

Cultural Heritage, http://archaeologic.com/cultural_heritage.htm, (Τελευταία


Cultural Resource Management, http://www.cr.nps.gov/crm/, (Τελευταία επίσκεψη:

01/11/06)

Cultural Resource Management Network, http://www.eculturalresources.com/,


Cultural Resources Program, http://www.usbr.gov/cultural/, (Τελευταία επίσκεψη:

02/11/06)

Digital Innovations, http://www.din.gr/default.htm, (Τελευταία επίσκεψη: 27/03/07)

Documents on Cultural Heritage Protection,

http://www2.rgu.ac.uk/schools/mcrg/stdoc.htm, (Τελευταία επίσκεψη:

11/10/06)

Eachtra Archaeological Projects, http://www.eachtra.ie/, (Τελευταία επίσκεψη:

22/09/06)


142


E-Cultura Mexico, http://www.ecultura.gob.mx/eng/, (Τελευταία επίσκεψη: 20/09/06)

Epoch Network of Excellence, http://www.epoch-net.org/, (Τελευταία επίσκεψη:

13/10/06)

European Association of Archeologists, http://www.e-a-a.org/, (Τελευταία επίσκεψη:

09/11/06)

Expo Displays http://www.expodisplays.com/, (Τελευταία επίσκεψη: 27/03/07)

Fruitlands Museum, http://www.fruitlands.org/, (Τελευταία επίσκεψη: 03/04/07)

Gelco Group, http://www.gelcogroup.com/, (Τελευταία επίσκεψη: 26/05/07)

The Getty http://www.getty.edu/, (Τελευταία επίσκεψη: 02/04/07)

Historic Scotland, http://www.historic-scotland.gov.uk/, (Τελευταία επίσκεψη:

13/10/06)

Infokioski, http://www.infokiosks.eu/, (Τελευταία επίσκεψη: 26/03/07)

International Spy Museum, http://www.spymuseum.org/, (Τελευταία επίσκεψη:

37/03/07)

Kiosk Information Systems, www.kiosk.com, (Τελευταία επίσκεψη: 05/04/07)

Kiosk Market Place, http://www.kioskmarketplace.com/, (Τελευταία επίσκεψη:

31/03/07)

Manageculture.Com, http://manageculture.com/, (Τελευταία επίσκεψη: 29/08/06)

Mellow, http://www.mellow.gr/, (Τελευταία επίσκεψη: 26/03/07)


143


The Metropolitan Museum of Art, New York, http://www.metmuseum.org/,


Montegonet, http://montegonet.com/, (Τελευταία επίσκεψη: 26/03/07)

Musedia, www.musedia.net, (Τελευταία επίσκεψη: 05/04/07)

Museum 2.0, http://www.museumtwo.com/, (Τελευταία επίσκεψη: 04/04/07)

Museum Computer Network, http://www.mcn.edu/, (Τελευταία επίσκεψη: 27/03/07)

Museum of Glass, http://museumofglass.org/, (Τελευταία επίσκεψη: 04/04/07)

Museum of Science, Boston, http://www.mos.org/, (Τελευταία επίσκεψη: 31/03/07)

The Natural History Museum, London, http://www.nhm.ac.uk/, (Τελευταία επίσκεψη:

01/04/07)

Natural History Museum, Los Angeles, http://www.nhm.org/, (Τελευταία επίσκεψη:

01/04/07)

The Newseum- the Interactive Museum of News, http://www.newseum.org/,


Point Concepts, http://www.pointconcepts.com/, (Τελευταία επίσκεψη: 03/04/07)

Radiantechnologies – Global Visitor Solutions, http://www.radiant-tech.gr/,


San Diego Natural History Museum, http://www.sdnhm.org/, (Τελευταία επίσκεψη:

01/04/07)

San Fransisco Museum of Modern Art, www.sfmoma.org, (Τελευταία επίσκεψη:

05/04/07)


144


Science Museum, http://www.sciencemuseum.org.uk/, (Τελευταία επίσκεψη:

02/04/07)

Science Museum of Minessota, http://www.smm.org/, (Τελευταία επίσκεψη:

02/04/07)

Sciences & Patrimoine Culturel: Portal De La Conservation Restauration,

http://www.culture.gouv.fr/culture/conservation/fr/, (Τελευταία επίσκεψη:

06/11/06)

Self Service World, http://www.selfserviceworld.com/, (Τελευταία επίσκεψη:

05/04/07)

Smithsonian Institution, http://www.si.edu/, (Τελευταία επίσκεψη: 29/03/07)

Springerlink - Journal of Cultural Economics

http://www.springerlink.com/content/1573-6997/, (Τελευταία επίσκεψη:

10/10/06)

Tate Online: British and International Modern and Contemporary Art

http://www.tate.org.uk/, (Τελευταία επίσκεψη: 05/04/07)

Teaching Heritage, http://www.teachingheritage.nsw.edu.au/, (Τελευταία επίσκεψη:

12/10/06)

Tessera Multimedia, http://www.tessera.gr/, (Τελευταία επίσκεψη: 28/03/07)

Touchpoint Electronic Solutions, www.touchpointlcd.com, (Τελευταία επίσκεψη:

02/04/07)

United States Holocaust Memorial Museum, http://www.ushmm.org/, (Τελευταία



145


Vatiras, http://www.infokiosk-hellas.gr/, (Τελευταία επίσκεψη: 26/03/07)

Victoria and Albert Museum, http://www.vam.ac.uk/, (Τελευταία επίσκεψη: 02/04/07)

Wirespring, http://www.wirespring.com/, (Τελευταία επίσκεψη: 03/04/07)

Ελληνική Εταιρεία Για Την Προστασία Του Περιβάλλοντος Και Της Πολιτιστικής

Κληρονοµιάς, http://www.ellinikietairia.gr/, (Τελευταία επίσκεψη: 29/08/06)

Ίδρυµα Μείζονος Ελληνισµού, (Τελευταία επίσκεψη: 30/03/07)

Κέντρο ∆ιάδοσης Επιστηµών Και Μουσείο Τεχνολογίας, http://www.tmth.edu.gr/,


Κέντρο ∆ιαφύλαξης Αγιορείτικης Κληρονοµιάς, (Τελευταία επίσκεψη: 29/03/07)

Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισµού, http://www.mbp.gr/html/gr/index.htm, (Τελευταία



146


7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ


147


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Επιλογή Άρθρων από το Νόµο 3028/ (2002)

Για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς

Κεφάλαιο Πρώτο

Βασικές διατάξεις

Άρθρο 1

Αντικείµενο

1. Στην προστασία που παρέχεται µε τις διατάξεις του παρόντος νόµου υπάγεται η

πολιτιστική κληρονοµιά της Χώρας από τους αρχαιότατους χρόνους µέχρι σήµερα. Η

προστασία αυτή έχει ως σκοπό τη διατήρηση της ιστορικής µνήµης χάριν της

παρούσας και των µελλοντικών γενεών και την αναβάθµιση του πολιτιστικού

περιβάλλοντος.

2. Η πολιτιστική κληρονοµιά της Χώρας αποτελείται από τα πολιτιστικά αγαθά που

βρίσκονται εντός των ορίων της ελληνικής επικράτειας, συµπεριλαµβανοµένων των

χωρικών υδάτων, καθώς και εντός άλλων θαλάσσιων ζωνών στις οποίες η Ελλάδα

ασκεί σχετική δικαιοδοσία σύµφωνα µε το διεθνές δίκαιο. Η πολιτιστική κληρονοµιά

περιλαµβάνει και τα άυλα πολιτιστικά αγαθά.

3. Στο πλαίσιο των κανόνων του διεθνούς δικαίου, το Ελληνικό Κράτος µεριµνά και

για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών που προέρχονται από την ελληνική

επικράτεια οποτεδήποτε κι αν αποµακρύνθηκαν από αυτήν. Το Ελληνικό Κράτος

µεριµνά επίσης στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου για την προστασία πολιτιστικών

αγαθών που συνδέονται ιστορικά µε την Ελλάδα οπουδήποτε κι αν βρίσκονται.


148


Άρθρο 2

Έννοια Όρων

Για την εφαρµογή των διατάξεων του παρόντος νόµου:

α) Ως πολιτιστικά αγαθά νοούνται οι µαρτυρίες της ύπαρξης και της ατοµικής και

συλλογικής δραστηριότητας του ανθρώπου

β) Ως µνηµεία νοούνται τα πολιτιστικά αγαθά που αποτελούν υλικές µαρτυρίες και

ανήκουν στην πολιτιστική κληρονοµιά της Χώρας και των οποίων επιβάλλεται η

ειδικότερη προστασία βάσει των εξής διακρίσεων:

αα) Ως αρχαία µνηµεία ή αρχαία νοούνται όλα τα πολιτιστικά αγαθά που ανάγονται

στους προϊστορικούς, αρχαίους, βυζαντινούς και µεταβυζαντινούς χρόνους και

χρονολογούνται έως και το 1830, µε την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 20.

Στα αρχαία µνηµεία συµπεριλαµβάνονται σπήλαια και παλαιοντολογικά κατάλοιπα

για τα οποία υπάρχουν ενδείξεις ότι συνδέονται µε την ανθρώπινη ύπαρξη.

ββ) Ως νεότερα µνηµεία νοούνται τα πολιτιστικά αγαθά που είναι µεταγενέστερα του

1830 και των οποίων η προστασία επιβάλλεται λόγω της ιστορικής, καλλιτεχνικής ή

επιστηµονικής σηµασίας τους, κατά τις διακρίσεις των άρθρων 6 και 20.

γγ) Ως ακίνητα µνηµεία νοούνται τα µνηµεία που υπήρξαν συνδεδεµένα µε το έδαφος

και παραµένουν σε αυτό ή στο βυθό της θάλασσας ή στον πυθµένα λιµνών ή

ποταµών και δεν είναι δυνατόν να µετακινηθούν χωρίς βλάβη της αξίας τους ως

µαρτυριών. Στα ακίνητα µνηµεία συµπεριλαµβάνονται οι εγκαταστάσεις, οι

κατασκευές και τα διακοσµητικά και λοιπά στοιχεία που αποτελούν αναπόσπαστο

τµήµα τους, καθώς και το άµεσο περιβάλλον τους.

δδ) Ως κινητά µνηµεία νοούνται τα µνηµεία που δε θεωρούνται ακίνητα.

γ) Ως αρχαιολογικοί χώροι νοούνται εκτάσεις στην ξηρά ή τη θάλασσα ή στις λίµνες

ή στους ποταµούς, οι οποίες περιέχουν ή στις οποίες υπάρχουν ενδείξεις ότι

περιέχονται αρχαία µνηµεία ή αποτέλεσαν ή υπάρχουν ενδείξεις ότι αποτέλεσαν από

τους αρχαιότατους χρόνους έως και το 1830 µνηµειακά, οικιστικά ή ταφικά σύνολα.

Οι αρχαιολογικοί χώροι περιλαµβάνουν και το απαραίτητο ελεύθερο περιβάλλον που

επιτρέπει στα σωζόµενα µνηµεία να συντίθενται σε ιστορική, αισθητική και

λειτουργική ενότητα.


149


δ) Ως ιστορικοί τόποι νοούνται είτε εκτάσεις στην ξηρά ή στη θάλασσα ή στις λίµνες

ή στους ποταµούς που αποτέλεσαν ή που υπάρχουν ενδείξεις ότι αποτέλεσαν το χώρο

εξαίρετων ιστορικών ή µυθικών γεγονότων, ή εκτάσεις που περιέχουν ή στις οποίες

υπάρχουν ενδείξεις ότι περιέχονται µνηµεία µεταγενέστερα του 1830, είτε σύνθετα

έργα του ανθρώπου και της φύσης µεταγενέστερα του 1830, τα οποία συνιστούν

χαρακτηριστικούς και οµοιογενείς χώρους, που είναι δυνατόν να οριοθετηθούν

τοπογραφικά, και των οποίων επιβάλλεται η προστασία λόγω της λαογραφικής,

εθνολογικής, κοινωνικής, τεχνικής, αρχιτεκτονικής, βιοµηχανικής ή εν γένει

ιστορικής καλλιτεχνικής ή επιστηµονικής σηµασίας του.

ε) Ως άυλα πολιτιστικά αγαθά νοούνται εκφράσεις, δραστηριότητες, γνώσεις και

πληροφορίες, όπως µύθοι, έθιµα, προφορικές παραδόσεις, χοροί, δρώµενα, µουσική,

τραγούδια, δεξιότητες ή τεχνικές που αποτελούν µαρτυρίες του παραδοσιακού,

λαϊκού και λόγιου πολιτισµού.

στ) Ως Υπηρεσία νοείται η αρµόδια Κεντρική ή Περιφερειακή Υπηρεσία του

Υπουργείου Πολιτισµού.

ζ) Ως Συµβούλιο νοείται το κατά περίπτωση αρµόδιο γνωµοδοτικό συλλογικό

όργανο, όπως αυτά που ορίζονται στις διατάξεις των άρθρων 49 έως 51.

Άρθρο 3

Περιεχόµενο της προστασίας

1. Η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς της Χώρας συνίσταται κυρίως:

α) στον εντοπισµό, την έρευνα, την καταγραφή, την τεκµηρίωση και τη µελέτη των

στοιχείων της,

β) στη διατήρηση και στην αποτροπή της καταστροφής, της αλλοίωσης και γενικά

κάθε άµεσης ή έµµεσης βλάβης της,

γ) στην αποτροπή της παράνοµης ανασκαφής, της κλοπής και της παράνοµης

εξαγωγής,

δ) στη συντήρηση και την κατά περίπτωση αναγκαία αποκατάστασή της,

ε) στη διευκόλυνση της πρόσβασης και της επικοινωνίας του κοινού µε αυτή,

στ) στην ανάδειξη και την ένταξή της στη σύγχρονη κοινωνική ζωή και

ζ) στην παιδεία, την αισθητική αγωγή και την ευαισθητοποίηση των πολιτών για την

πολιτιστική κληρονοµιά.


150


2. Η προστασία των µνηµείων, αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών τόπων

περιλαµβάνεται στους στόχους οποιουδήποτε επιπέδου χωροταξικού, αναπτυξιακού,

περιβαλλοντικού και πολεοδοµικού σχεδιασµού ή σχεδίων ισοδύναµου

αποτελέσµατος ή υποκατάστατών τους.

Άρθρο 4

Ενικό Αρχείο Μνηµείων

1. Τα µνηµεία καταγράφονται, τεκµηριώνονται και καταχωρούνται στο Εθνικό

Αρχείο Μνηµείων, που τηρείται στο Υπουργείο Πολιτισµού.

2. Με προεδρικό διάταγµα, που εκδίδεται µε πρόταση του Υπουργού Πολιτισµού,

ρυθµίζεται η οργάνωση και η λειτουργία του Εθνικού Αρχείου Μνηµείων και

προσδιορίζονται ο τρόπος καταγραφής των µνηµείων, ο τρόπος προστασίας των

δεδοµένων, οι προϋποθέσεις άσκησης του δικαιώµατος πρόσβασης σε αυτά για

ερευνητικούς και άλλους λόγους και κάθε αναγκαία λεπτοµέρεια. Στο Εθνικό Αρχείο

Μνηµείων καταχωρίζεται, το αργότερο ανά τριετία, το πόρισµα επιθεώρησης για την

κατάσταση κάθε ακίνητου µνηµείου που διενεργείται από την αρµόδια Υπηρεσία του

Υπουργείου Πολιτισµού.

Άρθρο 5

Προστασία άυλων πολιτιστικών αγαθών

Το Υπουργείο Πολιτισµού µεριµνά για την αποτύπωση σε γραπτή µορφή, καθώς και

σε υλικούς φορείς ήχου, εικόνας ή ήχου και εικόνας, την καταγραφή και την

τεκµηρίωση των άυλων πολιτιστικών αγαθών του παραδοσιακού, λαϊκού και λόγιου

πολιτισµού που παρουσιάζουν ιδιαίτερη σηµασία. Με προεδρικό διάταγµα, που

εκδίδεται µε πρόταση του Υπουργού Πολιτισµού, καθορίζονται ο τρόπος καταγραφής

και αποτύπωσης των άυλων πολιτιστικών αγαθών, οι αρµόδιες για την υλοποίηση

των παραπάνω ενεργειών υπηρεσίες ή και φορείς και ρυθµίζεται κάθε αναγκαία

λεπτοµέρεια.


151


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ∆ΕΥΤΕΡΟ

Αστική και οικονοµική ανάπτυξη µέσω αποτελεσµατικής πολιτιστικής

διαχείρισης – Μελέτες περίπτωσης

Στο τρίτο κεφάλαιο αναφερθήκαµε στους οικονοµικούς παράγοντες που πρέπει να

εξεταστούν από τους πολιτιστικούς διαχειριστές προκειµένου η αποτελεσµατική

διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς µιας περιοχής να οδηγήσει στην αστική και

στην οικονοµική ανάπτυξη της περιοχής αυτής. Συνέπεια αυτής της ανάπτυξης είναι

η µετατροπή ορισµένων περιοχών σε «πολιτιστικούς προορισµούς» και η αύξηση του

πολιτισµικού τουρισµού στις περιοχές αυτές. Στο παρόν παράρτηµα παρουσιάζονται

ενδεικτικά δυο µελέτες περίπτωσης που αφορούν το Άµστερνταµ και το Bilbao, στις

οποίες η πολιτιστική τους κληρονοµιά διαχειρίστηκε µε τέτοιο τρόπο, ώστε οι

περιοχές αυτές να ανέλθουν οικονοµικά και να αποτελέσουν δύο από τους

σηµαντικότερους «πολιτιστικούς προορισµούς» των πολιτιστικών τουριστών.

Άµστερνταµ

Η γειτονιά στην οποία χτίστηκε η Stopera (ακρωνύµιο για το συνδυασµό των Town

Hall και Opera) στο Άµστερνταµ ήταν σε κατάσταση παρακµής.

Εικόνα Π.2.1: Stopera


152


Το 1986 άνοιξε το Music Theater και ακολούθησε το 1988 η κατασκευή του

∆ηµαρχείου. Αυτό σήµανε και την έναρξη µεγάλων αλλαγών σε αυτή την περιοχή

του Άµστερνταµ. Καθηµερινά δούλευαν 1300 άνθρωποι στο ∆ηµαρχείο και 600 στο

Music Theater. Για περίπου 250 µέρες το χρόνο, το 80%- 85% των 1600 καθισµάτων

του Music Theater ήταν γεµάτα. Ο αριθµός των καταστηµάτων αυξήθηκε κατά 40%

και οι καταστηµατάρχες επιβεβαίωσαν ότι επέλεξαν την τοποθεσία λόγω της ύπαρξης

της Stopera.

Η γειτονιά αυτή αποτέλεσε µια περιοχή µε πλούσια πολιτισµική ζωή µε αποτέλεσµα

να προσελκύσει επισκέπτες από όλο τον κόσµο. Στο Άµστερνταµ ο ετήσιος αριθµός

των επισκεπτών έφτασε τους 800.000. Επιπλέον, για τις εταιρίες, η θετική εικόνα της

περιοχής στην οποία βρίσκονται, διευκολύνει το άνοιγµά τους σε νέες αγορές και

επηρεάζει θετικά την ποιότητα του εξαγόµενου προϊόντος.

Τέλος, είναι γεγονός ότι ένα κλίµα πολιτισµού αποτελεί προϋπόθεση για καινοτοµία,

δηλαδή, η διαφορετικότητα των πολιτισµικών γεγονότων που λαµβάνουν χώρα

δηµιουργεί περιβάλλοντα δεκτικά στην αλλαγή και την καινοτοµία (Ashworth 1994).

Bilbao66

Το Guggenheim Art Museum είναι ένα παράδειγµα του πώς ένα πολιτιστικό προϊόν

µπορεί να συµβάλλει στην τοπική ανάπτυξη και αναβίωσης µιας κατεστραµµένης

οικονοµικά περιοχής (European Commission, 2006). Το αρχιτεκτονικό οικοδόµηµα

του Guggenheim Art Museum και η στρατηγική του τοποθεσία συνέβαλαν σηµαντικά

στην ανάπλαση της πόλης και στην οικονοµική της αναδιάρθρωση.

66 Επιπλέον πληροφορίες για την περίπτωση του Guggenheim Art Museum στο Bilbao βλ. δικτυακό

τόπο του µουσείου: http://www.guggenheim-bilbao.es/ingles/home.htm (τελευταία επίσκεψη:

20/03/07). Επίσης βλ. (European Commission 2006), βλ. (Smith 2003b), βλ. (MacClancy 1997), βλ.

(Plaza 2006), βλ. (Baniotopoulou 2001)


153

http://www.guggenheim-bilbao.es/ingles/home.htm


Εικόνα Π.2.2: Guggenheim Art Museum

Στις αρχές του 1990 το Bilbao πάλευε ενάντια στο θάνατο των παραδοσιακών

βιοµηχανιών του. Τα ναυπηγία και τα χαλυβουργεία της περιοχής είχαν κλείσει και

θέριζαν η ανεργία και η τροµοκρατία. Κατά τη διάρκεια του 1990, πριν την

κατασκευή του Guggenheim, οι αρχές είχαν κάνει σχέδια αναδιάρθρωσης της πόλης,

τα οποία περιλάµβαναν την κατασκευή νέου συστήµατος για τον υπόγειο

σιδηρόδροµο, την ανακατασκευή του αεροδροµίου και της αποβάθρας.

Αρχικά, υπήρξαν πολλές ανησυχίες σχετικά µε την πρόταση για τη δηµιουργία του

Guggenheim Art Museum, ειδικά λόγω του µεγάλου προϋπολογισµού. Ωστόσο, ο

αντίκτυπος που είχε το µουσείο εντυπωσίασε τις αρχές, καθώς ξεπέρασε κάθε

προσδοκία. Το Guggenheim Art Museum µπόρεσε και ανέκτησε τα $76 εκατοµµύρια

των αρχικών επενδύσεών του και υπολογίζεται ότι 3.5 εκατοµµύρια τουρίστες

επισκέφτηκαν το µουσείο αφήνοντας $400 εκατοµµύρια στην οικονοµία του Bilbao.

Σύµφωνα µε το διευθυντή του µουσείου, Juan Ignacio Bilard, οι κάτοικοι του Bilbao

ανέκτησαν την αυτοπεποίθησή τους και αισθάνθηκαν ότι µπόρεσαν και έσωσαν το

Bilbao από την οικονοµική παρακµή του (Smith 2003b).


154


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΡΙΤΟ

Σχέδιο Νόµου για την Πολιτιστική Χορηγία

Πολιτιστική Χορηγία

Άρθρο 1

Ορισµοί

Για την εφαρµογή του παρόντος νόµου οι κατωτέρω νόµοι έχουν την εξής έννοια:

Ως «Πολιτιστική χορηγία» νοείται η χρηµατική ή άλλης µορφής οικονοµική παροχή

σε είδος, σε άυλα αγαθά ή υπηρεσίες από φυσικά ή νοµικά πρόσωπα, ηµεδαπά ή

αλλοδαπά, για την ενίσχυση συγκεκριµένων πολιτιστικών δραστηριοτήτων ή σκοπών

του αποδέκτη της χορηγίας µε αντιστάθµισµα την προβολή του κοινωνικού

προσώπου και της ευποιίας του χορηγού.

Ως «χορηγός» νοείται το φυσικό ή νοµικό πρόσωπο, ηµεδαπό ή αλλοδαπό, του

ιδιωτικού δικαίου που προβαίνει σε πολιτιστική χορηγία.

Ως «αποδέκτης χορηγίας» νοείται το ∆ηµόσιο (αρµοδιότητας Υπουργείου

πολιτισµού), οι οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης α΄ και β΄ βαθµού, τα νοµικά

πρόσωπα δηµοσίου δικαίου, τα νοµικά πρόσωπα του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα,

καθώς και τα νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που

επιδιώκουν σκοπούς πολιτιστικούς.

Ως «Πολιτιστική δραστηριότητα» νοείται η δραστηριότητα που αποσκοπεί στην

προστασία, αξιοποίηση και προβολή της πολιτιστικής κληρονοµιάς, όπως η τελευταία

ορίζεται στο ν. 3028/2002 (ΦΕΚ 153 Α΄ /28.6.2002), καθώς και στην ενίσχυση και

προβολή του νεότερου και σύγχρονου πολιτισµού, ο οποίος περιλαµβάνει κάθε

δράση που αποσκοπεί ιδίως στην παραγωγή, καλλιέργεια, παραγωγή και διάδοση των

γραµµάτων, της µουσικής, του χορού, του θεάτρου, του κινηµατογράφου, της

ζωγραφικής, της γλυπτικής, των εικαστικών τεχνών.


155


Άρθρο 2

Γραφείο Χορηγιών

1. Συνιστάται στο Υπουργείο Πολιτισµού Γραφείο Χορηγιών, το οποίο λειτουργεί

σε επίπεδο τµήµατος και υπάγεται απευθείας στον Υπουργό Πολιτισµού.

2. Το Γραφείο Χορηγιών έχει τις ακόλουθες αρµοδιότητες:

α. ενηµερώνει τις υπηρεσίες του Υπουργείου και κάθε άλλον ενδιαφερόµενο για το

υφιστάµενο νοµικό πλαίσιο της πολιτιστικής χορηγίας,

β. παρέχει κάθε εύλογη συνδροµή σε υπηρεσίες και εποπτευόµενους από το

Υπουργείο φορείς για τη διαµόρφωση της χορηγικής πρότασης και την προετοιµασία

του σχετικού φακέλου που θα υποβληθεί στον χορηγό,

γ. συγκεντρώνει στοιχεία από υπηρεσίες και εποπτευόµενους φορείς σχετικά µε

πολιτιστικές δραστηριότητες που µπορούν να τύχουν χορηγίας,

δ. εισηγείται, βάσει των ως άνω υπό γ΄ συγκεντρωθέντων στοιχείων, στο Συµβούλιο

Χορηγιών τις προτεραιότητες, στις οποίες πρέπει να κατευθυνθούν οι χορηγίες όταν

αποδέκτης αυτών είναι το ∆ηµόσιο (Υπουργείο Πολιτισµού) και οι εποπτευόµενοι

από το Υπουργείο φορείς,

ε. συγκεντρώνει προτάσεις από τα νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου µη

κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που επιδιώκουν πολιτιστικούς σκοπούς για τη

σκοπιµότητα χορηγιών σε συγκεκριµένες πολιτιστικές δραστηριότητες που πρόκειται

να αναλάβουν και τις υποβάλλει στο Συµβούλιο Χορηγιών αφού εισηγηθεί επ’αυτών,

στ. συντάσσει, κατόπιν γνωµοδότησης του Συµβουλίου Χορηγιών και δηµοσιεύει

τον ετήσιο ενδεικτικό κατάλογο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων που µπορούν να

αποτελέσουν αντικείµενο πολιτιστικής χορηγίας,


156


ζ. παραλαµβάνει τις υποβαλλόµενες προτάσεις χορηγίας, που έχουν ως αποδέκτη της

χορηγίας το ∆ηµόσιο και τις αποστέλλει µε εισήγηση στο Συµβούλιο Χορηγιών για

έκδοση σχετικής γνωµοδότησης,

η. µεριµνά για την υπογραφή της σύµβασης µε τον χορηγό όταν πρόκειται για

χορηγία πολιτιστικής δραστηριότητας που θα υλοποιηθεί από τις υπηρεσίες του

Υπουργείου Πολιτισµού,

θ. παρακολουθεί την υλοποίηση και εισηγείται στο Συµβούλιο Χορηγιών για την

εκτέλεση των συµβάσεων χορηγίας που έχουν υποβληθεί σε αυτό και έχει κριθεί ότι

υπάγονται στον παρόντα νόµο,

ι. εισηγείται στο Συµβούλιο Χορηγιών τη βράβευση και την απονοµή τίτλων σε

διακεκριµένες περιπτώσεις χορηγιών, όπως ορίζεται στα άρθρα 8 κα 9,

ια. Συντάσσει ετήσιο κατάλογο συµβάσεων χορηγιών για το προηγούµενο έτος και

τον δηµοσιεύει.

3. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και

Αποκέντρωσης, Οικονοµίας και Οικονοµικών και Πολιτισµού, η οποία εκδίδεται

εντός τριµήνου από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόµου, ρυθµίζονται τα θέµατα

που αφορούν στο προσωπικό του Γραφείου Χορηγιών, στην οργάνωση και

λειτουργία του, καθώς και κάθε άλλη συναφή και αναγκαία λεπτοµέρεια για την

εφαρµογή του παρόντος άρθρου.

Άρθρο 3

Συµβούλιο Χορηγιών

1. Συνιστάται στο Υπουργείο Πολιτισµού Συµβούλιο Χορηγιών µε γνωµοδοτικό

και συµβουλευτικό χαρακτήρα σε θέµατα πολιτιστικής χορηγίας.

2. Το Συµβούλιο Χορηγιών συγκροτείται µε απόφαση του Υπουργού Πολιτισµού

και αποτελείται από εννέα (9) µέλη ως εξής:


157


α) µία ευρείας αποδοχής προσωπικότητα του πολιτισµού, των επιστηµών ή της

οικονοµίας,

β) έναν οικονοµολόγο, µέλος ∆.Ε.Π Πανεπιστηµίου ή τουλάχιστον κάτοχο

διδακτορικού διπλώµατος στα Οικονοµικά,

γ) έναν ∆ικηγόρο Παρ’Αρείω Πάγω,

δ) έναν εκπρόσωπο του Εµπορικού και Βιοµηχανικού Επιµελητηρίου Αθηνών,

ε) έναν Προϊστάµενο Γενικής ∆ιεύθυνσης του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους

(Υπουργείο Οικονοµίας και Οικονοµικών),

στ) τον Προϊστάµενο της Γενικής ∆ιεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής

Κληρονοµιάς του Υπουργείου Πολιτισµού,

ζ) έναν ∆ιευθυντή ∆ηµοσίου Μουσείου ή αναγνωρισµένου Μουσείου κατ’ άρθρο

45 παρ. 3 του ν. 3028/2002 ή Πινακοθήκης,

η) µία προσωπικότητα του πολιτιστικού-καλλιτεχνικού χώρου εγνωσµένου κύρους,

θ) έναν εκπρόσωπο της Ένωσης ∆ιαφηµιστικών Εταιριών.

Με την ίδια απόφαση ορίζεται ο Πρόεδρος του Συµβουλίου και οι αναπληρωτές των

τακτικών µελών, πλην των περιπτώσεων δ΄ και θ΄ όπου οι αναπληρωτές προτείνονται

από τους οικείους φορείς. Ο αναπληρωτής του Προϊσταµένου της Γενικής

∆ιεύθυνσης Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους προτείνεται από τον Υπουργό

Οικονοµίας και Οικονοµικών.

3. Το Συµβούλιο Χορηγιών έχει τις ακόλουθες αρµοδιότητες:

α. προωθεί την ιδέα της πολιτιστικής χορηγίας ιδίως µε τη διοργάνωση συνεδρίων,

ηµερίδων, ειδικών εκδηλώσεων, δηµοσίων σχέσεων,

β. γνωµοδοτεί στον Υπουργό Πολιτισµού για τις βασικές προτεραιότητες της

χορηγικής πολιτικής,

γ. γνωµοδοτεί για την επιλογή των προτεραιοτήτων, στις οποίες πρέπει να

κατευθυνθούν οι χορηγίες, όταν αποδέκτης αυτών είναι το ∆ηµόσιο και οι

εποπτευόµενοι από το Υπουργείο Πολιτισµού φορείς,

δ. γνωµοδοτεί για τη σύνταξη του ετήσιου ενδεικτικού καταλόγου των πολιτιστικών

δραστηριοτήτων που µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο πολιτιστικής χορηγίας,

ε. γνωµοδοτεί για την αποδοχή από το ∆ηµόσιο, ως αποδέκτη της χορηγίας, των

προτάσεων χορηγίας που έχουν υποβληθεί από χορηγούς στο Γραφείο Χορηγιών,


158


στ. γνωµοδοτεί αν η κάθε χορηγική σύµβαση που υποβάλλεται στο Γραφείο

Χορηγιών υπάγεται στις διατάξεις του παρόντος νόµου, προκειµένου να επέλθουν οι

συνέπειες που διαγράφονται στο άρθρο 11 του παρόντος,

ζ. γνωµοδοτεί στον Υπουργό Πολιτισµού, µε βάση τις εισηγήσεις του Γραφείου

Χορηγιών, για το αποτέλεσµα της εκτέλεσης των συµβάσεων πολιτιστικής χορηγίας

που έχουν υποβληθεί στο Γραφείο και κρίθηκε ότι εµπίπτουν στον παρόντα νόµο,

η. γνωµοδοτεί στον Υπουργό Πολιτισµού για τη βράβευση και την απονοµή τίτλου

σε διακεκριµένες περιπτώσεις χορηγών,

θ. έχει συµβουλευτικό ρόλο για κάθε άλλο συναφές ζήτηµα, το οποίο παραπέµπει σε

αυτό ο Υπουργός Πολιτισµού.

4. Η θητεία των µελών του Συµβουλίου Χορηγιών είναι τριετής.

5. Το Συµβούλιο Χορηγιών συνεδριάζει τακτικά κάθε δύο (2) µήνες και εκτάκτως

από πρόσκληση του Προέδρου του. Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισµού

ρυθµίζονται τα ειδικότερα θέµατα οργάνωσης και λειτουργίας του. Με κοινή

απόφαση των Υπουργών Οικονοµίας και Οικονοµικών και Πολιτισµού ορίζεται η

αποζηµίωση των µελών του Συµβουλίου ανά συνεδρίαση.

6. Χρέη Γραµµατέα εκτελεί µόνιµος υπάλληλος του κλάδου ΠΕ ∆ιοικητικού του

Υπουργείου Πολιτισµού που ορίζεται µε τον αναπληρωτή του µε απόφαση του

Υπουργού Πολιτισµού.

Άρθρο 4

Σύµβαση χορηγίας

Για την υπαγωγή στις διατάξεις του παρόντος νόµου, απαιτείται έγγραφη σύµβαση

χορηγίας. Με τη σύµβαση χορηγίας, τα συµβαλλόµενα µέρη αναλαµβάνουν, ο µεν

χορηγός την υποχρέωση παροχής στον αποδέκτη της χορηγίας χρηµάτων, υπηρεσιών,

υλικών ή άυλων αγαθών για την υποστήριξη συγκεκριµένου πολιτιστικού σκοπού ή

δραστηριότητας, ο δε αποδέκτης της χορηγίας, την υποχρέωση δηµόσιας

γνωστοποίησης της προσφοράς του χορηγού.


159


Άρθρο 5

Περιεχόµενο της Σύµβασης

1. Η σύµβαση χορηγίας περιλαµβάνει αναλυτική περιγραφή των δικαιωµάτων και

των υποχρεώσεων των µερών. Με τη σύµβαση χορηγίας µπορεί να προβλέπονται,

ιδίως, τα ακόλουθα:

α. η πολιτιστική δραστηριότητα που αναλαµβάνει να ενισχύσει ο χορηγός µε την

προσφορά του,

β. το είδος της παροχής του χορηγού,

γ. τα αντισταθµίσµατα υπέρ του χορηγού,

δ. άλλα δικαιώµατα και υποχρεώσεις χορηγού και αποδέκτη της χορηγίας,

ε. οι λόγοι καταγγελίας της σύµβασης και οι συνέπειές της,

στ. το ενδεχόµενο πολλαπλής χορηγίας, συγχορηγίας ή µερικής χορηγίας,

ζ. διάρκεια της σύµβασης χορηγίας,

η. κάθε άλλο συναφές ζήτηµα.

2. Στη σύµβαση χορηγίας καθορίζονται τα αντισταθµίσµατα υπέρ του χορηγού, τα

οποία πρέπει να αντιστοιχούν προς τη φύση της πολιτιστικής χορηγίας.

Άρθρο 6

Έκθεση απολογισµού

1. Το ποσό της χορηγίας διατίθεται αποκλειστικά για την επίτευξη της

συγκεκριµένης πολιτιστικής δραστηριότητας.

2. Ο αποδέκτης της χορηγίας υποχρεούται να υποβάλει στον χορηγό αναλυτική

έκθεση απολογισµού της χρήσης του χρηµατικού ή άλλης οικονοµικής µορφής

αντικειµένου της χορηγίας εντός του προβλεπόµενου στη σύµβαση χρονικού

διαστήµατος και σε περίπτωση που δεν ορίζεται στη σύµβαση αυτό το χρονικό

διάστηµα , εντός τριών (3) µηνών από την περάτωση της δραστηριότητας.


160


Άρθρο 7

Καταγγελία της σύµβασης

Εφόσον στη σύµβαση δεν ορίζεται διαφορετικά, έκαστο µέρος δικαιούται να

καταγγείλει εγγράφως τη σύµβαση αζηµίως, για σπουδαίο λόγο όπως:

α. όταν ο χορηγός καταστεί υπερήµερος ως προς την καταβολή της παροχής του

σύµφωνα µε τις διατάξεις της σύµβασης και η υπερηµερία του αυτή διαρκεί πλέον

των τριάντα (30) ηµερολογιακών ηµερών, αφότου κατέστη ληξιπρόθεσµη η παροχή,

β. όταν ο χορηγός κηρυχθεί σε πτώχευση ή υποβληθεί δήλωση αναστολής

πληρωµών,

γ. όταν ο χορηγός προβεί στην ανάθεση τµήµατος ή του συνόλου των υποχρεώσεών

του από τη σύµβαση σε τρίτο, χωρίς την προηγούµενη έγγραφη συναίνεση του

αποδέκτη της χορηγίας,

δ. όταν τα µέρη παραβιάσουν την υποχρέωση της µη γνωστοποίησης εµπιστευτικών

πληροφοριών.

Άρθρο 8

Κατηγορίες χορηγών

1. Ο χορηγός αναλόγως της χρηµατικής αξίας της προσφοράς του κατατάσσεται

στις εξής κατηγορίες: Μέγας Χορηγός, Χορηγός, Υποστηρικτής, Φίλος. Η κατάταξη

αυτή αφορά στην απονοµή ηθικού επαίνου και δεν επηρεάζει τη φορολογική

µεταχείριση των χορηγών.

2. Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισµού καθορίζονται τα κριτήρια κατατάξεως

των χορηγών στις παραπάνω κατηγορίες.

Άρθρο 9

Χορηγικά Βραβεία

1. Ο θεσµός των Χορηγικών Βραβείων έχει ως σκοπό:


161


α. την ηθική επιβράβευση των χορηγών που αναπτύσσουν σηµαντική χορηγική

δραστηριότητα στον τοµέα του πολιτισµού,

β. την κοινωνική αναγνώριση της προσφοράς του χορηγού,

γ. την ενθάρρυνση της χορηγικής πρωτοβουλίας,

δ. την ανάπτυξη ευγενούς άµιλλας µεταξύ των χορηγών,

ε. τη διάδοση των αξιών και αρχών της πολιτιστικής χορηγίας,

στ. την καλλιέργεια σχέσεων καλής θέλησης και αµοιβαίας εµπιστοσύνης µεταξύ

χορηγών και αποδεκτών πολιτιστικής χορηγίας.

2. Τα Χορηγικά Βραβεία απονέµονται κατ’ έτος, από τον Υπουργό Πολιτισµού

µετά από γνωµοδότηση του Συµβουλίου Χορηγιών.

Άρθρο 10

Κανονισµός Χορηγικών Βραβείων

Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισµού, ύστερα από γνώµη του Συµβουλίου

Χορηγιών, καταρτίζεται ο Κανονισµός των Χορηγικών Βραβείων. Με τον κανονισµό

καθορίζονται οι κατηγορίες χορηγιών και βραβείων, οι γενικοί όροι, τα κριτήρια και

η διαδικασία απονοµής των βραβείων, καθώς και κάθε άλλη συναφής λεπτοµέρεια.

Άρθρο 11

Έκπτωση πολιτιστικών χορηγιών από το εισόδηµα

1. Το χρηµατικό ποσό ή η αξία της παροχής µετά από χρηµατική αποτίµηση αυτής

από ειδική εκτιµητική επιτροπή, που προσφέρεται ως πολιτιστική χορηγία,σύµφωνα

µε τις διατάξεις του παρόντος νόµου, εκπίπτει εξ ολοκλήρου από το φορολογητέο

εισόδηµα του φορολογουµένου ή τα ακαθάριστα εισοδήµατα της επιχείρησης που

προσέφεραν τη χορηγία. Το αφαιρούµενο συνολικό ποσό δεν µπορεί να υπερβαίνει

το τριάντα τοις εκατό (30%) του συνολικού φορολογούµενου εισοδήµατος ή των

καθαρών κερδών που προκύπτουν από τα βιβλία της επιχείρησης που προσέφερε τη

χορηγία.

2. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονοµίας και Οικονοµικών και Πολιτισµού

καθορίζονται η σύνθεση της ειδικής εκτιµητικής επιτροπής για τη χρηµατική


162


αποτίµηση της αξίας των παροχών σε είδος, άϋλα αγαθά ή υπηρεσίες που

προσφέρονται ως πολιτιστικές χορηγίες, η διαδικασία , οι όροι, οι προϋποθέσεις και

κάθε άλλη αναγκαία λεπτοµέρεια.

Άρθρο 12

∆ιαδικασία είσπραξης χορηγιών

1. Τα ποσά των χορηγιών που έχουν ως αποδέκτες υπηρεσίες του Υπουργείου

Πολιτισµού εισπράττονται µέσω ειδικού κωδικού εσόδου του Κρατικού

Προϋπολογισµού και χρησιµοποιούνται αποκλειστικά για την υποστήριξη της

συγκεκριµένης πολιτιστικής δραστηριότητας για την οποία; Έχει συναφθεί σύµβαση

χορηγίας.

2. Στις λοιπές περιπτώσεις αποδεκτών χορηγίας, τα ποσά των χορηγιών

κατατίθενται σε ειδικό λογαριασµό που πρέπει να ανοιχθεί για το σκοπό αυτόν από

τον αποδέκτη της χορηγίας στο Ταµείο Παρακαταθηκών και ∆ανείων ή σε τράπεζα

που λειτουργεί νόµιµα στην Ελλάδα.

Άρθρο 13

Παρακράτηση ποσοστού υπέρ της Α.Ε. «Οργανισµός Προώθησης Ελληνικού

Πολιτισµού»

Ποσοστό ένα τοις εκατό (1%) επί του ποσού κάθε χρηµατικής χορηγίας, που

υποβάλλεται στο Γραφείο Χορηγιών και εµπίπτει στις διατάξεις του παρόντος νόµου,

παρακρατείται από το Υπουργείο Πολιτισµού και αποδίδεται στην Ανώνυµη

Εταιρεία µε την επωνυµία «Οργανισµός Προβολής Ελληνικού Πολιτισµού» (ν.

2557/1997 ΦΕΚ 271 Α΄ /24.12.1997), για την εκπλήρωση του σκοπού του. Με κοινή

απόφαση των Υπουργών Οικονοµίας και Οικονοµικών και Πολιτισµού καθορίζεται η

διαδικασία παρακράτησης του ποσοστού αυτού.


163


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ

Φέρουσα χωρητικότητα (Carrying Capacity)

Η φέρουσα χωρητικότητα αποτελεί το συνδυασµό της φυσικής χωρητικότητας και

της κοινωνικής ανοχής. Σύµφωνα µε τον Korca πρόκειται για: «τη χωρητικότητα

κάθε τοπικού πληθυσµού για την ανώδυνη ενσωµάτωση της τουριστικής ανάπτυξης

στις ζωές τους» (Orbasli 2000)

Πολλοί πολιτιστικοί οργανισµοί θυσιάζουν στο βωµό του κέρδους τους κανόνες της

φέρουσας χωρητικότητας, µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία ουρών, τη δυσαρέσκεια των

επισκεπτών και τη µόλυνση του περιβάλλοντος. Συνεπώς, θα λέγαµε ότι το ρίσκο του

οργανισµού είναι αντιστρόφως ανάλογο µε το περιβαλλοντικό ρίσκο:

Αριθµός επισκεπτών ανά

εκτάριο

Επίπεδο ρίσκου του

οργανισµού

Επίπεδο

περιβαλλοντικού ρίσκου

0- 100 Απαράδεκτο Αµελητέο

101- 200 Μη αποδεκτό Αποδεκτό

201- 300 Ανεκτό Ανεκτό

301- 400 Αποδεκτό Μη αποδεκτό

401- 500 Αµελητέο Μη αποδεκτό

500 + Αµελητέο Απαράδεκτο

Πίνακας 6.4: Φέρουσα χωρητικότητα (Leask 1999)

Από τον παραπάνω πίνακα γίνεται αντιληπτό ότι όσο αυξάνεται το ρίσκο του

οργανισµού τόσο µειώνεται το περιβαλλοντικό ρίσκο. Επίσης, ο ιδανικός αριθµός

επισκεπτών ανά εκτάριο είναι µεταξύ 201- 300, οποιοσδήποτε αριθµός κάτω από

αυτό το εύρος σηµαίνει µη αποδεκτό ρίσκο από πλευράς οργανισµού (καθώς δε θα

µπορέσει ο οργανισµός να πετύχει τους οικονοµικούς και στρατηγικούς στόχους του

έχοντας πολύ χαµηλό αριθµό επισκεπτών), ενώ από την άλλη, αριθµός επισκεπτών


164


ανά εκτάριο µεγαλύτερος του 300 µπορεί να σηµαίνει για τον οργανισµό επίτευξη

των στόχων του, αλλά παράλληλα συνεπάγεται και την αύξηση του περιβαλλοντικού

ρίσκου και συνεπώς καταστροφή του περιβάλλοντος (Leask 1999).


165


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΕΜΠΤΟ

Αναφορές από το Ms Project

Στο παράρτηµα αυτό παρατίθενται ενδεικτικά ορισµένες από τις αναφορές που

µπορεί να δώσει το Ms Project για το έργο εισαγωγής infokiosk σε µουσείο.


166


Αναφορά «∆ιαδικασίες που δεν έχουν ξεκινήσει»67

67 Η Αναφορά «∆ιαδικασίες που δεν έχουν ξεκινήσει» περιλαµβάνει ουσιαστικά όλες τις διαδικασίες,

καθώς δεν έχει έρθει ακόµα η ηµεροµηνία έναρξης του έργου 03/09/07, συνεπώς αυτή η αναφορά θα

είναι διαφορετική αν οι πολιτιστικοί διαχειριστές τη ζητήσουν από το σύστηµα µετά την ηµεροµηνία

έναρξης του έργου.


167


Αναφορά «Ποιος κάνει τι;»68

68 Η αναφορά «Ποιος κάνει τί» δείχνει ποιο πόροι χρησιµοποιούνται, σε τι ποσότητες, για πόσες ώρες

και σε ποιες διαδικασίες. Η συγκεκριµένη αναφορά έχει ζητηθεί από το σύστηµα πριν τη διαδικασία

εξοµάλυνσης των πόρων µε αποτέλεσµα να υπάρχει µια ένδειξη δίπλα από τους υπερκατανεµηµένους

(overallocated) πόρους (µουσειολόγος, επιµελητής εκθέσεων, ειδικός ανάπτυξης πολιτιστικού

περιεχοµένου, τεχνικός)


168


Αναφορά «Υπερκατανοµής πόρων»69

69 Με αυτή την αναφορά οι πολιτιστικοί διαχειριστές µπορούν να δουν µόνο τους πόρους οι οποίοι

είναι σε έλλειψη.


169


Αναφορά «Ποιος κάνει τι;»70

70 Η αναφορά αυτή δόθηκε από το Ms Project µετά την εισαγωγή επιπλέον πόρων, για το λόγο αυτό

παρατηρούµε ότι δεν υπάρχει ένδειξη υπερκατανοµής των πόρων, όπως συνέβη στην προηγούµενη

αναφορά «Ποιος κάνει τί».


170


Αναφορά «Αρχικό Κόστος»


171


Αναφορά «Κόστος µετά την εισαγωγή επιπλέον πόρων»


172