D. D*

METEORATHEOLOGIiE

NATURALIS,FASCICULUS PRIMUS,

QtemConjentiente AmplifJ. Faculu Phil, in Reg. Acad, Aboenfis

Publice ventilandum fiftit

HENRICUS H.ALANUS,

RESPONDENTE

SAMUELE MÖLLER,AUSTRO f£*V,

In Audit. Maj. Die XXVI. Febr. Anni MDCCLXVI.Horis Ante Meridiem Confvecis,

ABCME irrpreflit Jou, CHRIfTWH, F*swck£M#

Verfatur enim magnus crror*, propter infidiofasnon nuliorum fimulationes.

CICERO.

a. n,

PRiEFATIO.J__,a eft vis intelle&us humani," nt judiciay^, formaturus, ideas nedtat, quas naturayfE rerum!, quoad fieri poteft, refpondent.

Splendens haec eft & indubia veritas,qua: ex conditione ejus a) atque Hne b), tum ex fum-ma profunditate intette&us Divini, cujus in homineradii lucefcunt c) , jufta ducitur ratiociniorum fe-quela. Hinc fluit ille,quem omnes homini tribuunt,amor & ftudium veritatis. Atque hic eft praecipuumadquirendaj felicitatis adminicuium. Hunc fi exe-

A nieris',/) WALLERII Pfycologia rationalis Cap. 11. §.6f. col,

com §. 6i. b) CARPOVH Elem. Theol. Nat. Patt, 11.Cap/11. §. 996, 997. 0 CARPOV. I. c. §. xood.

2ftieris, exiguaerit, quae hominem brutaque interce-dit dififerentia. Aft, quamvis fupra brutorum con-ditionem hominem efferat haec facultas, tamen & iJdolendum, tam finiftre illam haud raro exerceri, utplerique in veritate inveftiganda verfantes, carcutien-tibus res intueantur oeuiis fabulisque occupentur,plane ut folent, qui praeclufi func fpe£taculo. Ne-que hoc mirum; donorum enim fummorum quis ne-fcit facilem etjam effe abufum? Num vero novercan-tis naturae hasc funt indicia? Annon potius, falvisreliquis perfeftionibus , aliter id efficere fapientiaeDivinae contrariatur, cum ideae creatura* rationalisrepugnet, ad unum oppofitorum cum fatali necefli-tate dcterminari d). Aft moltum remota quibusdam

for-i) Limicatam hominis naturam non sufficit pro cauffa

"rrorum allegaffe. Eo enim hoc redic, ac fi quis ica racio-nes fubducereC* Si homo effentia non gauderec hominis, inraciocinando non laberecur. Dicarn quod res eft: CauJJ* eftid, unde intelligifur cur aliquid exiftaf. Ratio autttn undecognofcicur cur quid fic poffibile. Liraifarto ergo pro cauff*errorum nequic haberi. Remotiffima fantum errorum pofti-bilitas hinc deducicur. Ex inrellrtfu dependec proxima pos-fibilifas errandi. Nimirum, pofftbile proximum, quod et-jam exiftibile vocanc, (WALLERII Syft. Mec. Cap. 111. §.163. Pag» r.9l') dicicur jd, ad cujus exiftentiam preftandamfufficiences adfunc viresj atqui in intelletfu ejusmodi adeffevires, vel potius virium defetfus, per quos oriri poffunCenores, loquitur experientia. Ergo. Ex fola vero poftibi-Jitace proxima vel exiftibilicace nondum infelligicur, an ali-quid a&u exiftac j pofica namque virium fufficiencia, qua: adexiftibile requincur, nonduni ponicur carum applicacio ad ef?

3forte videtur haec errorum ratio; confideret ergb,qui horum fontcs propius cupit eruere, facultates il-las, quibus animam ornavit naturae Parens, ac fta-tim vidcbit latere crrorcs, qua poffibilitatem in intcl-le&u, dum vero oriri, cum illum pravae voluntatisadfeftiones & turbulcnti animi motus a ferendo dcrebus reclo judicio detrahunt e). Cumque hi in fin-gulis fubjedis varienti diverfa hinc prodit crrorumforma. Interdum enim funt manifefti, fuaque fe pro-dunt abfurditatej haud raro autem pallio veritatistanta arte funt involuti, ut fvavitate fermonis & fi-muiata veri fpecie, incautos animos in devia facilepraecipites agere queant.

Meteora Phiiofophica hojusmodi veritatum mon-ftra mos eft vocare; ficut enim cceli mcteora (loquorilla, quae emphatica dicuntur/) praeter fpeciem quam

A i refe-

feflum praeftandum, fine qua permanebit exiftibile. Erro-rum ergo aftualitas aliunde, quam ex intelleflu eric repeCen-da, Practer intelietfum vero & voluntatem, alias non ad-mitfunt Erudici facultates animi primarias. Non ex intelle*_ftu dependec atfualitas errorum. Ergo exiftentia errorum vo-luntati debet originem. ha nos rem concipimus. Digna faneeft, qux ulrerioii Jndagine perluftrecur, Nobis ilJam alciuirimari per infticuci limites non licct.

t) Non eadem hac de re fuit eruditorum fenfentia; qui-dam enim errorum cauffam ad intelleftum unice refulerunf.Aiii in alterum prolapfi extremum, volunfaci fotsm rem ad-fcribunc. Qua de re ulterius conferatur WALCHM Lcxic,Phil. Art. <^cnirtficifcn pag. 2799- /) c(t* WALCHIIIncrod. in PhU, Lib. 11. C, 111. $, 39. pag. 2/9.

4referunt velnihil continent, vel naturam fortiunturplane diverfam, fic.illa veritatum radiant fimilitudi-ne, aft:

Cordtt faifts atque vanis imbuimtTemtamque lingtias inflrutmt g).

Laetum fcientiarum progreffum quantum impediantbujusmodi Meteora dici vix poteft. Formam enimdum mentiuntur veritatum, facilem impetrant aflen-fum; eorum praecipue, qui foecundse imaginationiplus quam rationi fervire affveverunt. Probata aliisconne&untur veritatibus, naturamque induunt ra-tiociniorum. Sic paulatim ferpit venenum , donecocculta vis in apertam erumpit flammam. Talia e.nim ratiocinia inftar principiorum demonftrandi ad-hibita, mira tandem lafcivientis ingenii fomnia pro-trudunt.

Siftit praefens Opella nonnulla" Theolog't£ Natura*lis Meteora* Si enim in ulla Snentia, certe in illamaxima eorum deprehenditur feges; quippe quag,a-gens de Ente ultra quod afcendere nequit ingenii no-ftri curiofitas, apicem conftituit cognitionis humanae.Facile igirur fub obtentu veritatis in errores praecipi-ti lapfu ruere queunt mortaies. Valet hoc inprimisde iis, quorum oculos non illuflravit fplendidus reli-gionis fulgor, gentiles puta Pbilofophos, quibus Do-ftrinam de Ente primo ac perfe&iffimo curse cordi-que fuiffe noviaius. Hi enim fplendida haud raro

dc

g) BRuCKERI Hift, Cric, Phil, Tom, 111, pag. 284»

5de Deo ja&arunt verba * quae tamen impiae potiusfcena;, quam veritati ferviebant. Cumque illa haudraro horum fuerit vis, ut non paucos Chriftianae fi-dei viros, adoiefcentc adhuc Ecclefia, in affenfum al-lexerint h), operae praetium judicavimus, quoad idfieri poteft, Meteora in horum fcriptis obvia invefti-gare, Cauffas variorum errorum, qui in Ecdefiaexftiterunt, hoc ipfo innotefcere fufpicamur, Quod,quantam ad ferat utilitatem , nemo non videt /).

A ? Detn,,b) Egregie in hanc rem vafts eruditionis Vir JO. LAUR.

MOSHEIMiUS Commencario De curbaca per recencioresPlatonicos Ecclefia §, <;. pag. 7. Utinam femper ita id ftcijfentPhilofopbi Cbriftidni, (nim, repudiaffenc ea, qux Chrifti repu-gnarent praecepcis) quemadmodum decebat, ntc txttrna, quadanttiogmatum (f inftitutorum (tmilitudint, ttecepti fuijftnt, ut proCbriflianis babertnt, qtut ad fpetitm tantum Chrifttana vidtban»tur. Sed obftitit iliis, partim amor Pbilofopbi* , farttm imferi-ria & ingenii imbeciliit/tt, ne cuntla ritt txpendertnt ; tx quof>.'tiit, ut in Cbriflianam tmutta < transftrrent Pbilofophiam, qu*toto gtntrt a Cbriftiana difcipiina dtjfident. Jn dotlrina mommSteticos pctijftmum probabant, quod Pantdni, Citmtntis & atio-rum exempiis cor/ftat - - I» dialellicis Ariftotetem cteteris pr*<*ferebant - - De Deo, de geniis, dt Anima nemintm arbitra»bantur melius Piatene prdcepiffe - - Atqut boc trgA Platonemftudium tantum apud tos poterat, ut non modo ejut Itßionem fuitinprimis commendarent, verum etfam in difputationibus tum doclri»ti* Cbriflian* adverfariis, tjus feft auclorstatt tegerent, ntc ton*>ttndere vererenrur veteres Platonhos, ut Auguflini verbis utar , fibane vitam rurfus agert pofjent, paucis mutatis verbis At (enttn*tiii , ad ChrifHdnam religionem accejjuros ejje.

i) Cfr, MQSHEIMIUM 1, c. pag. 4, §, 1,

6Dein, quid in hac materia recentioribus vifum fue-rit conliderabimus.

Quod reliquum eft, noftra facimus ifta CENT-NERI: Rogo ut fi qtiid in his lucubratiombus durittjcuiedicJttm in aliquem fuerit, quod certe noiim % aut plattettberratum, id in meliorem partem interpretetur Leflortaiemque me ptttet Meteorofcopum, qui quo loitgius difiata cacumimbus Heiiconis , eo radicibus ejus propior , muUta non videat , qtitt aliis funt perfpicua. At tu , qui ni-wium dicax es cenfor,apage ne per te luminibus officiatur.

S- i>Priusquam traftationem rei adgredimur, in origi-

nem atque notionem Meteori Phiiofopbici überiusinquirendum. Defcendit vox a Graeca voce ««'f*,quod ab du»pt» % defignat vas penfile fufpenfum, HincfjiT»*f__, fublimis, edittts, fufpenfus k), Hanc ob remvoce fjnitDtt» ufi funt rerum naturalium fcrutatores,ad defignandaphcenomena, quae in aere confpiciun-tur, & quorum dubiam tantum habemus cognitio-nem. Receotiores ampjiorem vocis induxerunt figni-ficatum, omnes mutationes a natura in aere fafhsitia fignificantes l) , quaeque vel verct funt vel appa*rentes. 111* innuunt omnia vera & qua indolem ritecognita phcenomena fuperius confpicua. H<e ciell-gnant illos eventus in fubiimi pofitos, quos dubite co»

gmtio.

*" WAIrHIF Ltsx, Phil. Arc. MeCeora. pag. 1706. i)VVALCHU lncrod, in Phii, Lib, 11. Cap, 111, pag. 2/9,

7gnhionis vocavit ARISTOTELES *»)" Jam ob quan«dam rei cum pofteriori hocfignificatu fimilitudinem*fi£ta funt Meteora orationis% quae primum idem quod*4>n%4 » m ';; oratioue fubiimes denotabant »). Ni-mium autcm invalefcente illo Rhetorum more, ora-tionibus quavis data occafione Cceli meteora inferen»di, illud inter yfa&t* & meteora ftatutum eft difcri-men, uthtec, tefte VERENFELSIO o) defignarent <#-tfa in fpeciem ftiblimia', re atitem vera inania atque vi*tiofa p ),

m) VOGELU CycJop. Phyf. p. 66. n. r. a Cel. CENT-NERO cicac, ») WERENFELSM DifferC. de Mcteorii 0*rattar.ii p, 271. §. 1. qui Longino Rhecori, hanc diftinftionemaccepcam referc. Qui pleniorem defiderat fu;jus rei cognicio-nem, adeaC CENTNERI Comment. dt Meteoro Pb'ttof»pblco,cujus pr«clara hac in re fuic opera. Nos horum veftigiafecuci, licec incerdum, pro racione infticufi levifer defle&en-tes, ea cantum adferimus, qus propiu* ad noftrum perci-nenc infticucum. o) Loc. cic.

p) Non abs re eric, qusdam hujus generis adferre mt*teord. Sic pro mtteoro Orationit habenda func illa CLAU-DIANI (Lib. de rapcu Proferpinae)

Inferni raptoris tquos, affiataque turrttSidtra Tanario, taiigantesqut profundaJunonis thaiamos audaci promere cantttMtns tongefia jtibtt.

De quibus ica WERENFELSIUS, Lib. c. p. 307. AmbhioUilia epitbeta'. Raptor infernus, currus Tatnariut, thaiami caii-gantes, Juno profu»da % eantus audax (S mens tongefla, ptut fe-nant. quam ftgnificant. interprettbimur ifta; mens

8§. ii.

Duo in quavis oratione obfervanda' effe docentRhetorum fihi. Ditta nimir. & enunciationes quibusconftat oratio, tum ideee atque res quae harum ope ef-feruntur, quasque vario modo connexae, propofitio-nes fententiasque conftituunt philofophicas. ln utro-que vitiofa apparere poteft fublimitas. Atque hincnova refultat meteori divifio in illa, quae verbis feu e-nunciationibus atque formaloquendi fublitatemmen-tiuntur, & proprie meteora orationis dici queunt j velctjam, quae in ideis & propofltionibus earumque in-ter fe comparatione, vitiofam continent fublimita-tem; quaeque Meteora Philofophica haud incommodevocantur. Ut vero horum natura atque diverfitasfacilius innotefcat, quid in Philolophia Jublime voce-tur, paucis enucleandum. r\. o.tongrfta jubet promtre tantu equos (5 fiaer* >urru .<fJUta? Ma*>luifitm , Poeta nobis tetintjjet, inf*ndum Ptutonis facinus, cru»detes htrrendi ravtoris manus, durijfim* brackia, qu* Jovis fi*liam , unicum Cereris delicium, De&m perpetua luie dignam cor*ripuerunt, . - Nibil horum in iflo Ciaudiani txordio vidt*tr.us. Eadem ratione pro Meteoro Orationis habendas funt va-lis enunciafiones. e g. Cum de illis, qui conviviis incerfunt,dicitur, quod Bacchi munera haurianc Cereremque confu-manCj SagitCat vocancur pehacae morces , vulcures fepulcra a-nimata, Plane vera rhiicula eft illa Stduiii paraphrafis, quaCantorem in Ecclefia indigirar: quod decacbordo Pfaiter,o interbcati aofuatos cboros , Dsvidic* moaulationis cantus txerttr,Pluri hj/iismodi M>te**a \e*>\ poffunc apud Wi:RENFEL«SIUVf, Differt. cic, qui ex Ath^neo L'b. !((_> p. m. 98. 99,aliisqu.; auJloribus mulcam illorura congeffu nubcm.

9Norunt omnes eam efte indolem notionum phi-

lofophicarum, ut in earum repraefentatione, conti-nua ferie a fimplicibus & menti quafi innatis afcen-damus ad fuperiores &ex his compofitas. Harumdiverfa combinatione novas elicimus ideas, priorumcognitionen. necefiario fupponentes; atque hac infi-ftimus via, quousque tulerit finitae mentis conditio.Per gradus itaque a fimplicifiimis cognitionis noftneprincipiis, ducimur ad altiora, quae ut rite intelli-gantur, fiorum cognitionem praerequirunt. Atquehinc liquet, quid in Philofophia fubiime denotet.Quo enim plures requiruntur idea. fubnexae ad ali-quam notionem expiicandam, eo magis illa eft a co-gnitione remota eoque fublimior. Hinc fitblime inPhilofophia vocaraus illas propofitionesf qua?■ nifi cosjtii-tis ordine aiiis compluribus, intelljgi nequetint, Undefimul apparet, duobus poti(Timum n.odis propofitio-ries dici pofie fublimes. Sunt enim qua materiamfubiimes , fi plures fupponunt ideas inferiores, feufrincipia cognojcendi , ut praedicati ad fubjec.um rela-tio intelligatur; vel etjam, qua modum demoiifirandi%

formam voces, ii plurimis egent principiis 'demcnfiran*di, ut certitudo relationis inter pra.dicatum & fub-jeftumcognofcatur q), lila ergo fubiimitas ineft ipfis

B pro-q) Licec principia cognofcendi ecjam finC princi^.ia de-

rooni.randi, atcamen per omnia ha_c duo non reciprocanfur,Enim vero muita fur.t demonftrandi principia, ( WOLFIIPhil. Rac, Parc. 11. Setf, I. Cap. 11. §. j62.) qu_e cognitio-nem objecti non conferunc, fed iliam fupponunc, In-inio cunadiffefentia £Lc inter cognkionem fubje__i nudam, __ c.nku*

10propo.f-tipnib.usj haec iilis inftrtur per demonftra»UOiitm.

§. II!.Meteora Philofopblca definimus prcpoftiiones,

qttit fubitmitatis pbi/ofophicte fperiem referuvt, in re*>

ceffu atitem fubtile continettt vitittm r). Cuirque pro-fcrfitiones fublimes fint, vel in refpeclu ad principiacognofcendii vel etjam intuitu principiorum demonfiran**dii palam ert, metcora philofophica duplici modofttblimitatem mentiri, nim. vel qua materiam, fi falfsfuperftrutfa funt principiis cognofcendi;ve\ qtta formam*,fi erroneis inaed ficantur principiis demonfirafidi, feu fidemonftratio fublimem fciemiam mentitur; quod tri-plici modo fieri, docet CtNTNLRLS s), Scilicet:

Me-

dinem cognitionis, palam efr, principia cognofcendi du|_kitefpeflu pofTe confiderari' Nimir. vel quatenus adferurt n_»

dam objst.fi cognitionem, & prineipia tot^tiofcendi pura vocatiqu.unt, vel quatenus forma demonftrstionis induta, certiti:-dinem cognitionis adflruunt & privcipta aet>»r>firtndi dicuntur,Hacc id_o obfcrvanda funt, quod ad difVinflam meteororumpbilofophicorum dirTerentiam, in fequentibus exhibendam,p___.ri_T.um conferanr,

r) Definit Cel. CENTNERUS Lib. c. <§. 37, p. 40. Me-ttorum Pbilo'ofbi(um ptr propofitionem tujus dtmonfirjio fub.i*pttm fcienttAm mentitur. Cum vero per illam dtfinifion.m re-flringatur Jubiime philofopbUum ad folas demonflrariones ,quod tamen latius fe extendtre §. ir. tvicimus; fatius duxi-mus aiiam huic fubftituere, ex qua facile deduci qucunt cu-juscunque generis meteora.

s) L, c, Cap. 111, §,38, pag. 4_t,

11ftfeteorum Philofophicum aut fcientiam in fublimi\aut fublimitatem in fcientia, aut utrumqtie mentitut,Jllud obtinet, übi propofitio fubiimis qua materiam,fuperftruitur principiis, qu_e fubttli laborant vitio,Jftttd, übi certa quidem funt principia, fed propofi-tio non eft in fe fublimis *)., Hoc vero, übi nec propo-fitio eft fubiimis, nec dedudio demonftrationis verau

Atque haec fufficiant ad explanandam notionem& differentiam Meteori Philofophici. Vt vero faci-lius de illis, quse in Theologia Nat. apparent Meteo-rist ferri queat judicium, fequentes regulae obfer-vandae funt.

§. IV.Propofttio, qua in Je & abfioiute fpefiata vera efi

& fttblimisj in falfo vero adparet Jyftemate, ptxta cti-jtis nexum explicata, ciiium qttum pr<e fe fert fenfttminduit. pro Meteoro Philohphico eft habenda /), Ejfc

B __ nexu

*) Vid. §, ir. t) Exemplum hujusmodi Meteorlnobis pr-«hec liberCas, a Scoicis Deo animaeque vindicaca(cfr. BRuCKERI Hift. Cric. Phil. Tem. I. Parr. 11. Lib. 11.Cap. IX. p. g_r.). Licec enim radiis veritatis extra fulgeteorum hae de re fentenria, illam tams.n plus impiar fcena:,quam verttaci fervire perfpiciet, qui nexum fyftemacis Sroiciconfiderac. Egregie hanc rem ex eorum mence explicac Cel,CENTNERUS Lib. cic. Cap. I. §. 22. p. 2t. Cujus haec ver-ba. Libert dicitur agere Deus , quia __ rulio principio externotogitur, fed aglt propter fe? (Quod vero hoc re__e infercur,paceC ex verbis SenecT, qua: in hanc rem adferc BRuCKE-RUS, 1,c,; nec Deus ob faoc minus Jiber eft, ipfe enim ne-

12nexu enim antecedentium cum coryfequentibu»,mentem Au&oris interpretari jubent Hertiieneuta""rum regulae; adeoque nexus fyftematis pro principiocognofcendae propofitionis fumi poteft. Aft propofi-tio, falfis fuperftru£la principiis cognofcendi, cft Me-teortim Philofophicmn (§. III.); idem ergo cenfendumde propofitione, qus in tali adparet Syftemate , utjuxta ejus nexum alium induat fenfum, q.uam primointuitu habere videtur //)"

§. V.Ex illis quae §_ 111. ex CENTNERO adduximus,

fequentes etjam eliciuntur regulae: Meteorum Phiiofd*phicum producit, i) qui principia prima demonftra-re conatur, quippe quae non funt in fe fublimia, &tamen per demonftrationem in numerum fublimium

pro-

Ceffiras fua.) Propter fe vere agit , quando fro natura totiutttgit, Qu« pro ndtura totius eveniunt , dependent __ fato, Jgujtx fato ftunt, non pofjunt non ita fieri, h. e, nerefjario fiunt.

u) ExprefTam hujusmodi Metcori mentionem non facicCel. CENTNERUS, quippe qui ad fola principia demon-ftrandi fua referc Meteora. Cum vero multa exftenc veterumPhilofophorum effata, non exigua veritatis fpecie fulgentia',mera tamen funt Meteora Phitofopbica, quae ad Meteororumfpecits a CENTNERO allatas, commode referri nequeunt;nos confultum duximus principia cognofcendi feorfim a prin»cipjis dcmonftrandi confiderare, Ad illa refertur ea M-teo-ri fpecies, quam modo attulimus §. 111. ad ha_c vero perci-nenc omnia, quae a CENTNERO in raedium ponuncur Me-t.ora Philofophica,

13propo.itionum transferuntur, 2.) Qui in forma de*n_onilrationis ex principiis evidentibus quidem the-.fin deducit, fubinde tamen, vel in convertendiS pro*..pofitionibus, five de induftria five imprudens faliit*vel denique fophifmate utitur. 3) ldem etjam de il*lis habendum, qui vel notionibus abuhdantibus, veicontra incompletis utuntur,vel notiones adhibent de«ceptrices, vel dfnique ratiocinia fua ingredi patiun-tur terminos vagos, improprios & inanes, vel vi"tium fubreptionis committunt, & fic porro iv).

§. VI.Ex his patet, quodnam inter errores & Meteora

Philofopbica intercedat difcrimen. Eft namque errbraffenfus propofitioni fatfce datus; adeoque latius fe ex"tendit, cum e contrario Meteora Philofophica , fubfpecie tantum veritatis fallunt. Uli etjam facilius feprodunt, & fic haud difficulter evitantur, ha-c ma-gis latent, & fimulata veri fpecie multis illudunt.Qua_ cum ita fint, nihil utique decedit veritati do-gmatum, etjam fummorum, licet detegantur Meteo-ra ab illis jaclata, qui iti his traclandis verfati fue-runt. Haud raro enim evenit, ut conceptus nobisformemus diverfos a rebus repraefentatis, qui ututfulgeant veritatis fpecie, hac tamen falva & poffunt_k debent repudiari. ld namque co intenditur, ut

B 5 inju-

Jp) Qui horum exempla defiderat, adeac Auflorem fae-pius nominacum, qui coco Cap, 111, mulcam eorura collegii"übem.

14jnjuftis adverfariis elabendi via prapcludatur, qui fl-mulac unicam alTertionem, qua adftruitur vcl ex-plieatur thefis, exceptioni vident obnoxiam, inbo-neftam fibi ftatim vindicant vicloriae gloriam. Vi-deant ergo, quibus negata vis vel leviflimarum ar-gumentationum fudes ert in oculis, an id lit ftatue-re ex rerum meritis, nihil fine ratione, omnia excaritate. Cautelae ufus patebit in fequentibus.

$. VII.His adumbratis faciliort nobis ad ipfum inftitu-

tum patebit aditus. Cumqde haud exigua fit famaTheologise, quae prifca aetate in orientali mundipl3ga vigebat; haud incongruum foret, praceptaTheologi<e Naturalis, qualia antiquiffimis exftiterunttemporibus, indagare. Neque pauca in illis obve-nire fimulacra veritatum arbitramur. Quoad enimantiquiorum relationibus in re ambigua ftare licet,plerique eorum , qui inter gentiles extra vulgumfapuifte feruntur, exiftentiam & varia unius Deiattributa diferte docuerunt, modo fucus abeflet ver-bis. Sic de vetuftis Chaldaorum Philofophis teftaturDiodorus Siculus x) iJIos ftatuifTe: Deum efTe omni-um Regem & parentem cujus providentia univer-forum ordo atque ornatus faelus eft; quae, fi vo-cum fignificatui, adhaerendum, fobria ut nihil fupra.Perfte licet multis facra fecerint Diis y). unum ta-

men

*) Lib. I. p. £4, aliisque psfiim locis, y ) CUD-WORTHI Syfteraa Incdleauale Cap.lV. §. is. p. 33/.

15ifien in omnibus maxime perfpicuum aliisque pra?-'ftantiorem Miihi'£ nomine adorabant z). I t uctChoc nomine foiem intelitxerint antiquifiimt Ptrfaruma) iJiostamen, qui meliori pollebant mgenii acie b),pracipue vero Zoroafirem c) inter Perfas doclrnse

glo-

2) BRUCKERI Hift Crir. Fhil. Tom, I. Lib. li, Cap.111. f. i©. p. 157. *) BRUCK. Lor. cir.

b) Magi difti func, qui infer Perfss ante Zoroaftristempora eminuerunr, qua rie re hefythms; h Lyov t.X &totTtj'>>jHgu &to/\'.<yof ksm ti-ict, o.t liiczt / tyovo-i, Quorum originttnvariaque munera feriulo inveftigavir BF.UCKLR I. c. C.lll,$.8. &9. An duo hi principia univeifi inrluxerjnr, valde,licet res ab ucracjue parce inctrta f\t, riubirac CUUVVCR-THUS. Cujus racionts viJ. in Ejus Lib, c. Cap. IV. §. 13,p. 2+7. f«q.

1) Sunr, qui fyftetfmjs dualiftici defenforem in Zoioa-ftre fe invenire pucanc, In quibus eminec Cel. BAYLE. Ui»flion. Hiftor, & Critique Art. Zoroafter Tcm IV. nor. f. p«2928. feq. nec defunt, qui ex altera parte iongius progrefficoncenJunt Ferfas a Zoroaftre infticucos, uni hrrmo Deorerumque oronium Condicori fupplicaffe, & huic umen ma-lum quendam gtnium non diftimilem illi, cujus mtminit fa-cer Cociex adjunxiffe} incer cjuos Tbtmjis Hyde itbro de Reti-gione Perfjtrum Cap. XX. p, i6r. Frior ftntencia ficulneis ad«modum niticur principiis. Plutartbum enim quem compellaCVir Celeb.illum vel male intellexiiTe vel non dcxtre incerpreta-tum fuiffe, pater ex luculento ejus teftimonio Lib. de Iftde &fOfiride p. 370; Dabimus locum qui CUDWORTHUM Je-penti fefe obculic: ETnnTi ii Xd'*6S ityiafifA.it 05 ct> 00. rir «■■«-ptxvtov, - - kvctyxti <p§at<iy»i 7n>nu7rdtn kjh eupct-visrtvai;injtart vtre fatate ttmpus, q*o Httefje fit - - Arimttttium omni-

16gloria eminentem, Deum dixifle Patrem atque con-ditorem omnium rerum, abunde docet CUDWOR-THUS d), addufto ex Porphyrlo teftimonio Eubu-li, quibus haud leviora addit MOSHEIMIUS e~). Utvero vetuftam gentis fure religionem hoc modo eofacilius emendaret, Numina eorum popularia ita adfuas rationes aptabat, ut eodem quo illi, fummumquem loquebatur Deum nomine ornavit, atque infole ab illis Mithrae nomine culto, imaginem Deiniaximaque Divinitatis veftigia adparere afTeruit.Qua de re teftem habemus Maximum Tyr. /) aCUDvtfORTHO citatum , cujus haec funt verba:l\ie<Tctt \ih 77_£, ayt,/\<jta iCPmt^ov , ctao^ov d^^pdycv,Perf£ ignem coiunt imaginem, qu<e unum durat diem,rem voracem atqtte injatiabiiem.

Atque

nt perdi atquc aboleri, Quod an Deum illimitatae poteftatis,an vero genium arguat, inferioris fortis, judkert alii. Al-Cera de Diis Perfarum fententia injuftum Hydei ftudium do-gmata Perfarum cum Divinioris Scripturae placitis concilian»di, abunde prodit, adeoque vel hinc fubleftae redditur fideijMediam inter has viam elegic MOSHEIMIUS dum ftatuicPerfis unum fuiiTe fummum & aeternum Dsum, qui duos exfefe, nefcio quo modo, produxit Deos, quorum alter res e-roget & adminiftret humano generi utiles & neceffarias, al-ter noxiis & perniciofis deleflecur. Quam fententiam anci-quorum Scriptorum ceftimonio demonftratam vide in notis adCUDWORTHUM p.'245.

d) Lib. c. Cap. IV. §. 16, p. 32^ 0!* »ot'tt ad hunclocum p. 328. /) Differc, XXXVIII. p. 371. .. . v „

17Atque fic CMeteororum Theologia Naiuralisy quae

apud bos viguit, non ineommoda eftet noftro infti-tuto perveftigatio: pra-fertim cum hsud pauci, in-ter quos Apvlejus g) aliique recentiores h) ftatuantipfum Pytbagoiam, m itinere verfus plagam mundiorientalem conftitutum, Zoroaftrea dogmata imbi-bifle, eoque fontes Philofophiae Graecanicae in hujuspiacitis delitefcere fibi perfvadeant. Aft dolendum,pieraque quae de fapientia Veterum traduntur taliaefTe , quae aftenfum cauti & providi lecToris aegrequeunt extorquere. Jam remota enim (verbis utorBRUCKERI) eft gens antiquiffima,. a temporibus iftis,quibtts res humani generis in afta relata funt % ut velJola vetuftas, morittmentis unde hauriri debet notitiade Phiiofopbia Veterum ionge major, cauffam incerti'tudinis apud providttm ledorem excitare qtteat. llla.etjam quas nobis fuperfunt monumenta, Graecis ple-rumque Scriptoribus fuas debent natales, qui inve-terato exterae gentis odio du£ti, in narrationibusfuis veftigia veritatis vix potuerunt fequi. Qui et-jam proximis a nativitate Salv toris temporibus de-gerunt Scriptores, omnia Veterum placita in rebusad reiigionem pertinentibus cum fuis comparare in-fano nifi funr itudio, quo ChriTtianifrno undiquefe latius diftundsenti, facilius obviam irent/). Quar-

C res,. g) Cfr. MOi.HOHI Poiyhift. Tom. 11. Lib. 1. Cap. I.

p. 8. h) In his a Cel. BRUCKEIIO nominatu* AutforLibri Hift. ties Martiihett.s,, . i) In his nominaffe fufficiat Pnrpbyriuw, qui Libro detintre fiympbarum aliisque, qaorutn umen «uaxima parg jacn

18res, qQid ad labcfa&andam horum fidem faciat,nemo non videt. Arabum vero Scriptores, qui re-centiori «tate gentis fuae fcita pinxerunt, levioresfunt, quam ut in eorum fide queamus acquiefce-re. Praefertim cum tam dubiae fint fidei illi Scri-ptores, ex quibus fua retulerunt. Tam denfis er-go involuti nubibus, fatius ducimus non mukumTheologiae horum gentium immorari, contenti, fiex iliis, quae jam adduximus qua partem innote-fcere queat, quid de illorum opinionibus fit ha»bendum.

§. VIII.Quod Occidentalis Gr* incolas attinet, illorum

placita aliquanto certius tenemus. Ad noftram e-nim setatem pervenerunt fcripta quorundam Philo-fophorum, aliorum vero fragmenta plurima in u-

num

depercfifa, de Zoroaftre cradidifTe ferrur. CUDWORTH.I. c, Fuit hic §cholat Alexandrin» adriiflus , cujus Seft*prscipua in eo verfabattir opera, uc ex Grscoura & Orien-talium placitis miftum quoddam fapientix corpus conftrue-tent. Quam rem ingenua afiimilanone illuftrac JufHniatiueImperacar, dum illos Muficis comparat, qui nervos vario li-cet fono prseditos, ica femperare norunr, ut fvavis & ju-cundus inde conftntus enafcatur. Cfr. Ctkb. MOSHEiM. deturbata per recenuores Platonicos Eccltfia §. ir. p. f. Quoddubiam omnino hujus Sefts reddit fidem. Quo vero inChriftianos hoc fecerinc animo, neminpm, in hiftoria philo-fopbica leviter verfatum, fugit, Cfr, MOSHEiMiUM Lib,nu^er cic, §, 3, fcq.

19num colle&a fiftuntur. Eminet inter hujns reglo-nis Philofophos «tate & eruditsonis fama Pythago»ras. E re itaque non erit illius de Summo Numi-ne opiniones, paulo attentius fcrutari. Aft diffi-cultates etjam haud leves, in hoc negotio fuboriun-tur, qu£e non funt praetereundae, dum modo caute& circumfpe&e in fcrutinio fcanti Phiiofophi proce-dere velimus. Nimir. tam fancte philofophematafua fervavit Pythttgortts, ut nec illa, fcripto quan-tum conftat vulgaverit k) neque docTrinam tradi-derit, nifi genuinis difcipulis, quorum fides multo»rum annorum molefta cxercitatione atquc filentiocrat probata l). Hi autem cum fymbolica metho-do a Praeceptore fcientiam mutuarint w), nec ritefemper ejus mentem poterant aftequi, nec ob da-tam promifti fidem cognita audebant evulgare. Sicmultis, poft excefium Philofophi, annis, & ferequoad perduravit ejus Schola, nihil litcris confi-

C 2 gna-

t) Varie hac de re incer Erudicos difpucatur. Nec de-func, qui plurima Scripta Pytbagor* tribuunc. Laertiut Lib.VIII. f. 6. Cria huic vindicaC volumina, Pedeuticnm nempe,Politicum atque Pbyfteum, Ab Heraclide Serapionis filio fexilli, cefte BRUCKERO, aflignantur Libri, nimir. Dt univer-fty Sermonem Sacrum, DeAnitna, De Pietate , Hehthaiem, Cro-tonam, Conrrarium vero ex Ptutarcho , Jofepbo, Lue<ano, Por-fhyrio, egregio argurmnrandi modo CeI.BRUCRER. probat,

/) D" i-vsrivblt* Pythagoreorum a!ii«que ad eorum hi-ftoriam pertinentibus, vide BAYLE Lib, cit Tom. IV. Arf,Pythagoras. m) Vide fis Append, ad WALCHII Lex.Phil. p. 140,

20gnatum. Qui itaque poft hujus fata manum appu-lerunt ad defignanda Pythagora; memor-abilia «),nihil praeter ineptas fabulas & orales traditiones ha-buerunt, ex q-uo fua referrent. Quam ob rem inmaximum venit difcrimen, eorum, in ardua hacmateria fides. Ab his fua mutuarunt, qui poftmo-dum hanc traftarunt materiam, Laertius, Porphy-rius & Jamblicus. Quos prater ea, quae jam obfer-vavimus, diyerfum do<slrinae genus, cui nomina de-derunt, fubleftae admodum reddit fidei. Fueruntenim hi imbuti dogmatibus Schota» Alexandrinae,quorum teftimonia incerta efte §. VII. not. i. obfer-vavimus. De caetero invidia du<fti Salvatoris ejus-que do&rinae, dogmata Pythagorae haud raro fuprafortem iogenii humani extulerunt o). Nec ccrtio-ra nobis hac in re tradunt fcripta recentiorum eximpuris hifce haufta fontibus />). His du&i ratio-

nibus,») In his norcinantur Arifioxtnes, Hermippas, Lyfn alii*

Ijue. Incer quos tamen primi fuerunC Lyfts atque Archlfftit,qui foli ex Schola Pythagora: per invidiam inimicorum unacum Prajcepfore diremca, fupcrftites, cavebant ne cum ck-Ceffu Philofophi,omnia erjam oblivioni darentur ejus dogmata.

*) Egregie hanc in rem Cel, BRUCKERUS Lib. cit.p.g{)3, Heic ioci id quod ex re noflra tfl , mouuiffe fuff.ciat batipfat Porpbyrii tS Jambliei vitat Pytbagerx , tx veteribas ixeptoJiudio & feffima tonfarcinatai fide fuiffe , */ babertnt vnferrimiimpofloret , quod miraculis maximis Servatcris C difcifulotum e*jus oppentrem, & Pytbagoram mn minorem fuiffe Cbrifto J€[u^titmonflrarent.

f) Ex noftratibus pecufiari Libro philofophiaai Pychap

21nibus, non quidem abfolute Pythagorae vindicamusillas de Deo opiniones, quae iiii communiter tri-buuntur. Id folum pro vero fumimus, illas pleris-que Pythagoreorum arrififte multosque fequioris ss-tatis Eruditos fub hoc obtcntu, in affenfum ra-puiiTe.

§. IX.Quod Pythagoras unum ftatuerit Deum, unani-

mi fere Eruditorum, qui ejus fecerunt mentionem,confenfu eft eviftum. Ex recentioribus praeprimishuic rei demonftrandae invigilavit CUDWORTHUSq); licet in illis haud pauca defideraverit, qui ac-curatiori judicii trutina rem confid^rare velit r) t

Et fi fides antiquioribus habenda, qui do<slrinamiilius exararunt, multa Pythagorae funt efifata, quaeunius Dei agnitionem prodere videntur. Preces,quibus Summum Nuanen interpellavit, quasque au-reis ejus carminibus continentur, id fatis evincunt.Sic enim illas nobis exhibet MOSHEIMIUS s):

C 3 0>-gorae exaravit olim Cel. Upfaiienfis Profeffor Joh. Schcffcrustquem Camen integrum lucem non liaufiffe, ex Morhofio acce-pimus,

q) Lib. cir. Cap. IV. §. 20. p, 44J. feq. r) Confr,MOSHEIMIUM in notis ad h, 1.

s) Loc. eir, Non ignoramus, muica de hifce carmini»bus difpucari. Noftra vero parum referr, fi fumma philo*fophiae Pythagoricae intimioris vel efottric* CanCum iilis con-tineatur, Pro fcopo enim fufficic dogmata Pythagors, qua-lia ibi exhibencur, a plerisque huic vindicatas fuiffe & fub

w v m? (;- m0 Jnpiter Pater, mtdtis certe malis homines liberarestSi omnibus indicares, quali quisque genio utatur.

Quod vero his precibus fummum indigitaverit De-um, vel inde conftat, quod tefte Hierocle t). Jovisnomine honoraverint Pythagorei fummum atqueinfinitum Numen, ex quo tanquam fonte prodie-runt Dii inferiores, quos ad evitandam Atheifmiexprobrationem a fuperftitiofis fui temporis gen-tilibus, admifit.

Hanc Pythagorae fententiam, una cum aliis con-nexis perhibent etjam cx Patribus, qui Ecclefiafti-ci nominantur, Juflinus Martyr, Ciemens Alexandri-nus atque Cyrillus. Dabimus verba hujus; ita enimille u) : \Sh $t tHttpiue, eva rt ttvat *\iyti tiv twi ohoii &soitng) Tmiiow s^yont , i^yantv rt r2>v avrn dvvdueuv, <Pai<rKt*ceiyft rwi t^tnotnttjcnv rcZr ohut , trg<l tcoxAo)» imvioir xi-

v»nn na^xmei ii ?d tmrtu imj> ctur*, k^ rqn ix. t5 pjovroc

fpecie veritacis muicis fucum fecifTe. Incercum eft, an Phi-Uiaut vel Lyfis aiiusv* Pychagora: Audicor illa liceris con-fignaverit.

t) Sic latine ejus habencur verba Commenc, in AureaCarmina p. 200. Solebant Pytbagorei AIO2 & SHNOS nomine,Kntverptatis hujsts Conditorem tY Parentem religiofe inftgnire,Eum cnim, per qu-.m omnes exiflunt (S vivunt, ttquum efi 4fotenti.t nomen accipere. Et inter/e<stis nonnullis: AIOS nomenfymholttm qmtddar» tf imago entis , quod omnia tondidit, in i-ffd voce efi; quum ."*»', q i privti nomina rebut dedtrunt , pro*pttr fummam fapienthtm , vtiut ftttuarii quidam eftimi, norni-nibai ipfis tamquaw formis , ejtrum f.tcultatei ff qualitattt in-ditavtrint, u) Lib, !" Adv, Julianum p, 50.

23"vTsf tt( ib hvtu ttitttm r\.a%cvm (paitstui. QUcE fic rcdditCUDWORTHUS: Bcce perfpicue dicit. unum effe u-?iiver/i Deum , omnium principium , operatorem facul-tatum, lumen, animam & vitam univer/i, jphmrarum-que omnittm motum : frlihil enim a fe ipfo movetur,fed omnia ab eo dedufla, <£r motum a non effe ad es-fe fortita cernuntur. lisdem fere verbis harc refe-runt reliqui, quos nominavimus, Patres. Quod ve-ro ex vetuftis Pythogoreorum fcriptis hasc defum-ferint, prodit Dorica diaießus , Pythagoreis admodumfamiiiaris x), Tanta haec fulgent veiitafs fplendore,ut fi vim verborum fequamur, optima quaeque de Py-thagora liceret fperare. Aft qui nexum dogmatum,quas Pythagorse ejusque affechs tribui folent, peniriusfcrutatur, is facile perfpiciet acutifiimi ingenii Phi-lofophum fplendente verborum fyrmate, res longedeteriores comprehendifTe. Quod ut clanus fiat, ha-bitum Syftematis Pythagorici, quem prolixe depin-xerunt Eruditi, levi penicillo quam breviffime ad-umbremus. Commune huic cum fonicis, Eleaticis& Heraclito fuit illud principium Phyfioiogiae, quodddnceps a Stoicis recoclum, Syftematis Stoici forti-tum eft nomen y). Huic ille fuos aptabat nume-

ros,x) Quod dialefto dorica plerumque ufi fuerinr Pyrha-

goras cum fuis fequacibus, probat BRuCKERUS Lib. cir.p. toif. ex Jamblico, qui Cap. XXXIV. n, 241, prolixe decauffa adhibit» hujus diale&i differir.

y) LiceC eundem duorum prineipiorum numerum (cflusef* nimir. efficientis & fubjeflae illi maceria), ariroiferunc Phi-Jofophi tantum non omnes; divtrfa tamcn id faflum eft ra-

24rbs, quorum fimilitudine in rebus explicandis, ute-batur z). Hinc omnia quae funt, unum totumconftituit, quod monada vocavit illamqne dupliciornavit principio-. atlivo nimirum & pa/ftvo; quo*rum ilitid) perpetuo influxu formaret principium pas*fivum , materiam nempe craftiorem variae mutatio-ni obnoxiam. A&ivum illud principium fpecialioriratione etjam monadis nomine infignivit a), Sc \n

hujus

tione. Unde tria pricipue Syftemara Phyiiologica ename-rantur. Dabimus hanc in rem verba BRUCKILRI in fum-mam collefla: Quidam duo fibi sternum oppofira & effen-tiali difcrimine adverfa principia Deum & materiam admife-re.. £%uod Syfiema dualiftiium vocatur, & Patronos habuit A-tiaxagoram, Platonttn cum tota Academia Vetere. Alii duoifta principia uni toti incluferunc Deumque ita maferiae inuno toto, quod chaos dixere copularunt, ut haec perpetuaemanatione ex ejus (inu progrederetur, quod Syftema Ema*nativum vocatur. Cumque Zttioni nec duahfticum nec ema-nativum placuit fyftema iiiud PythagOreorum recoxir, fta«tuitque Deum five caujfam tfp.cier.tem tff rationatem , tam arffenaturtt univerfi connecli, ut anima torpori ovoque vittlius in-tlitfus eft , hancque vim eUe plafticam tf formatricem m.tt<r-4intrinfecam & ntcefjariam docebant, ut ita neceffaria & na-turalis p3rs chaos Deus effet.

z) Legi merentur, quae de numeris Piafonicis Lib. cit,Cap. IV. §. 20. p. 444. n. 2f. commentarur MUSHEIMIUS.

a) Hanc rem feqoenti modo illuftrat BRUCKERUS I.C. p. 1078. momenf. 3. Hahere ve*o in fe iftam unitattm, quodunum 15 totum, Sroici, Veteres chaos aixere, n.on tantum ccwfoif.a.-TitriMv, i. e. aclivum a/iquod principitim fed (S principiumpafivttm, nempe materiam trafjiorem, fuque dyadagigni quidem

25hujus refpeftu materiam vocavit Dyada. Dyas verovarias tr.odificationes per monadis influxum forti-ta mundi recepit figuram, quem Triados nomineindigitabat. Atque fic Deus Pythagorae fcu prin»cipium illud a&ivum anima erat mundi, quae omnesin ilio exercet operationes haud aliter ac in corpo-re anima humana. Sed entia prorfus immateriaiiaignorabant omnes antiquiorum, quippe qui dtrdpa-Tor & fpirituale opponebant materias tantum cras-fiori b). Dei ergo naturam explicaturi, fubtilifll-mam & non naturalem fecerunt ignem, quem cre-debant idoneam ad craffiorem materiam permean-dam informandamque *)'"

D §. X.

4 mondde, bancque t» fenfu tffe bermapbroditum & a fotiorifarte tognominatum Deum; fed fi id NB. qttod aiTivum forma-tivum (5 movtns eft, a paftvo informi (5 mobiti diftingiatur;tunc djadem itiam menadi opponi , totamqut diverfam effe, fic-que monaais notionem defignare fartem fpiritualtm , (fen--1« fcil. Pythagoreo & Stoico) dyadis materiam crafjioremdeiinearr, Hinc facilc componitur diiTenfu* inter CUD-WORTHUM ejasque Cotnmencacorem, quem vide Lib, cit,p. 446. nof. Momenr, 2,

*) MOSHEIMII noC« ad CUDWORTHUM Lib. cif.Cap. I. §. 27. p. 3<5, n, 3.

e) Huc pertinent iila tyriti & Juflini verba, quibuiDeus ex mente Pythagoreorum vocatur it ttiavu $tb&*)f> i^u-minans lumen in ccelo, Quid vero hoc eft aiiud, quatn fub-tilubmus ipnic.

«)'«<*( 9§. X.

Atque ex his ferri potefl: fententia de magni-ficis illis quibus Deum ornarunt Pythagorei attrl-butis. Dei quidem unitatemt omnipoteniiani; mtnidiab iilo originem, providentiam caeteraque evidenterloquuntur, fed fenfu a veritate remoto. Unitatemenim Dei ut vi Syftematis afTcrerent neceflc erat}omnia enim illis funt unum, iilaque unitas duo-bus conftiterit principiis, adivo feu Deo & paffivofeu informi materia ilii fubjefta. Eadem ratione

a Deo originem admittebant, non quidemper produ&ionem entis a mera poffibilitate ad a-ftualitatis rtatum, feu creationem ex nihilo; fed perjContinuam agitationem principii a&ivi, ex qua fi-guram variasque modificationes fortiretur materiainformis. ldem etjam de reliquis, quae Deo vindi-carunt attributis tenendum; de quibus fic jure di-ci queat, quod vcrba fint praetereaque nihil.

. Cum itaque dogmata, quae de Ente fummotradidit Pythagoras, fublimes lint propofitiones (perpr^fat. & §. 11.) qua? veritatis figuram primo intuitufuftinent, fed per Syftematis receptae nexum, aliuminduant fignificatum (pcr demonft.) fudo ciarius pa-tct. Philofophum ejusque fequaces pura jacTjfTe me-teora Piuiofophica (§. VI.).

§" XI.Quap cum ita fmt facile perfpicituri quantuna

a vero deftexerint,. qui fulgentibus Pytbagoras efifa-

27tis permoti, nefcio quae divinioris fapientia? veffi-gia in iiiis fc invenire putarunt. lnter quos pra?-primis memorandi Antiftites Eeclefiae primorum Sc-culorum, quorum praepofterum & nuliis iimitibuscircumfcriptum, in gentilium Philofophorum placi-ta ftudium communem eruditorum fequioris atatisexcitavit qua_?relam d). Bono in religionem hocfecerunt animo antiqui Patres; ficut enim magnaerat apud ejus aevi homines, fama Philofophorum,fic nulla aptior ad perfvalendum via, quam fi ho-rum effatis Chriftianae religionis dogmata potuerintprobari. Mirum quidem eft hos, qui fyftematuraphilofophicorum <o tempore habuerunt copiam, a-deoque verum eorum fenfum facilllme potuitTentinveftigare, in hax devia & praecipitia fuiffe prola-pfos, aft quid eft quod piae fraudis apud illos noninufitatae, praetextu nequeat excufari. Maxime au«tem his fe paffus eft feduci Juftinus Martyr, qui u-nitatem Dei probaturus, in robur demonltrationis,ad illa provocat Pythagorae verba, quae §. praeced. exCyrillo defumta exftant: Sic enim ratiocinatur: itos f(ef) mtptfifttp *mmjrj,v %i<ft itct ffitt n<; TivsU<yoptt lctysTtojSiTt ytmtU) iittiwvftt rrjt dvm dofcr.c.' «tui ya<\ icpri, o"ttv &scc ttc.' avroc c)e &£ eoc nvic. , iirovovoxo,*, snwc. ta%tttftKOffntjtnoc. , dA\' sv earu «Ao. bt oAw ru kvkKos, snino*

D 2. *rue

d) Appofite ad hanc rem C*l. BRUCRERUS Lib. cit,Tom. 111. p, iff. Ita vero eum meteora erattonis fequerenturtno» pouerunt non frequentes in ratiocinando iabi, tum nihilmagis rAtiocinationem feveram impediat quam lerbtt turgentU& nubes fettntia.

28«■*»' WttfWf t«c jWojgf /?i, K->dtnt suv r£v oA«r, diivan%ftcfi teydrut tut dvrn Svvdfutut ucftj seyoov» d^%a rmvrcnv, %>')k* upavu CpaiW?, itg) irdtrcov «I^, visS H& t^*ohuv, kvkKuv dtrdvrav Kivtinc,' ttro pt* xv o nvSdyopac e),Quam ficulneo autem argumento fua fupet itruxci tratiocinia, vir ceteroquin pietatis & eruditicmslaude infignis, fatis oftendunt quse §. IX. de inti-miori dogmatum Pythagoricorum habitu obferva-vimus.

§. XII.Hacc circa Pythagoreorura, de attributis Entis

Summi, opiniones, obfervatione digna. Addimushis ipfam Dei definitionem a Pythagora fuppedita»tam, quam poft Ciceroncm /) Latfantius omnes-que fere alii his exhibent verbis: Deus anima eff tper univerjas mundi partes diffufa^ ex qua animi no-firi carperentur. Quas verba paulo clarius abfurdi-tatem produnt fuam, adeo ut ne Meteora quidemphilofophica illa diceres. Jurc itaque mireris, ex-titifTe inter eruditos, qui nimio in Pythagoram ftu*dio abrepti', vel. mentis potius involuti tenebris,ex his etjam, lucem Divinis dogmatibus nifi funtfcenerari. Exemplo inter alia erit Saiviani. Maftl-lienfis Presbyceri) pius quidem & fincerus, aft va-

\n use) Orat. ad gentes p. 18, Ed, Parif. Eadem fere ratio»

ne unitatem Dei adftruic Clemenj Alexandrinus Paren, adgenus p. 417. quse libris Stromatum adjunda deprehenditur.

f) D* natura Deorum Lib, I, Cap, XII.

29nus fimul & fere ridiculus conatus^), qui ex hacdefinitione Dei, Providentiam ejus optime demon-ftrari pofte putavit. Dabimus ex BUDDEO h) ver-ba ejus, cum rarilTimus fit ipfe liber. Ita vero ra«tiocinatur: Probumus igttur, ne ilios quidem de incu-riofitate ac negiigentia ifia fenfiffe, qtii vera reiigionisexpertes , nequaquam utique Dettm ncffe potuerunt , quialegem per quam Deus agnofcitur nejcietunt. Pytha-goras Philojophus» quem quaft Magtflrum fuum phiio-fophia ipfa Jufpexit, de tiatttra ac beneficiis Dei difje<*rens, fic locutus efi: Animtts per omncs mundi par-tes commeans atque dififufus, ex quo omnia, qu»nafcuntur animalia vitam capiunt. ffuomodo itaquetnundtim tiegligere Deus dicitur, quem hoc ipjo fciiicetfatis dilign, quod ipfum fe per tottim mnndi corpus in-tendit? Quod viri ratiocinium, an pius contineatpietatis an abfurditatis haud facile quis dixerit /').

Ex his patet quam perniciofos, Meteora Phiio»fophia Pythagoricce in Eccleiiam Chriftianam, habue-runt effe&us. Sunt etjam plurimi qui ex ejus fon-

tibus

g ) De gubernat. Dei Lib. I. pag, m. 3. 4,t) THES. De Atheifmo & fuperiVitione Cap. VII. p, f47.#) Egregie hanc in rem Cel. BUDDEUS, L, c. p. J4B,

Intaute , adrr.odum (Jf Pythagor* & Stoisorum ifta effata huetrabit (Salvianus) quippe qu* Deum mundi ejje anin.am Jup-ponunt, adeoque Atheifmo terto modo patrocinantur} unde &previtieritiam eo ftnftt tomprobant , quo (£ /ttbei tam baud diffi-cuitcr admiferint.

30tibus manarunti alii errores *), qui tamen partimad Rcvelatam pertinent Theoiogiam, partim tali-bus fuperftru&i funt Pythagortorum principiis quaeapertam involvunt falfitatem, atque ad noftrum

non pertinent inrtitutum. Noftru.n ergo noneft per haec dumeta repere hasque eol-

ligere fpinas.

§. XIII.

k) Exempli loco nominimus Gnofticorum errores, necnon Carpocratis, Epiphanis, Pmdici, aliorumque nefandafcelera, qu« impio Pythagors dogmatt de Mrumpfycofi , tfeuanimarum in alia corpora, five hominum live brucorurn, poftdiiToiucionem, migratione (WALLERII Pfycoi. Rar. C. 111.§. 97. p. 177-) fuos debent natales, Qua de re Juculentum"xftaC Theodoreti ceftimonium Epir. Divin. Decrer. cic. deJudic. Pythagorat animarum in corpora tranfuui fubuiatus efi,dUent tas non folum in corpora brutorum, fed etjam in arborestranfre. - - Hint Manes , (f qu<t eum praceffit, in.piorumGnofticerum barejts, atcepta occaftone, dixerunt boc tfje fuppii-eiutn, Scelerati autem Carpocratei t$ Spiphanes (f Prodicus, &Cajoni, fuiliam ptane vitam conliituentes, dicebant, animas intorpora transmitti, ut per tibiiinem (f tmnem intemetrantiamttnutttquemque 4»gelerum mundi condaorem coterentt