Metoda projektu przeprowadzona

w klasie I Temat: „Zdrowie”.

autorzy:–Agnieszka Banasiak–Agnieszka Kośmider–Aleksandra Ludwiczak–Iwona Sosnowska–Maria Wojtera

• Dnia 11 kwietnia przystąpiłyśmy z dziećmi do wyboru tematu naszego projektu. Efektem „burzy mózgów” było pojawienie się kilku tematów interesujących naszych uczniów.

• Oto czym interesują się dzieci:

• mrówki – 3 osób• komputer - 5 osób• pszczoły – 2 osób• zdrowie – 6 osób• dinozaury – 3 osób

Po wyborze tematu zaczęliśmy rysować siatkę pojęciową. Umieściłyśmy w niej zagadnienia,

które postanowiły zbadać dzieci.

Dopisywałyśmy to co przyszło dzieciom do głowy jeszcze przez kilka dni.

Oto jak przedstawia się nasza siatka:

ZDROWIE

jedzenie

choroba

leki

mycie

higiena

zęby

stomatolog

lekarz

dobre samopoczucie

śmiech

ciało człowieka

człowiek od środka

mózg

trawienie

sport

gimnastyka

pływanie

piłka nożna

bieganie

rower w-f

dyscypliny

koszykówka

nabiał

krowaowcakoza

zdrowe

warzywa

witaminy

odżywianie

mięso

ryba, owoce morza

słodycze

szkodliwe

zwierzęta

fretki

psykoty

chomiki

szczuryszynszyle

nasi przyjaciele

toaleta

brak nudy

alergie

rośliny

zioła

Kolor czarny-11 kwietniaKolor zielony- 12 kwietniaKolor czerwony- 19 kwietnia

Dnia 21 kwietnia rozmawialiśmy na temat przedsięwzięcia. Przypomnieliśmy sobie zagadnienia na podstawie siatki pojęciowej Wymieniliśmy się wiedzą i doświadczeniami jakie posiadamy. Dzieci wypowiadały się ustnie i pisały w zeszytach.

• Jaki powinien być zdrowy człowiek?

Natalia: Ciało zdrowego człowieka powinno być sprawne i piękne. Powinien dobrze widzieć, a jego oczy powinny być wypoczęte. Jego włosy i paznokcie powinny być błyszczące i mocne. Zdrowy człowiek powinien także dobrze słyszeć. Całe jego ciało powinno być sprawne, a jego ręce i nogi silne.

Olaf: - Przepis na zdrowego człowieka: trzeba jeść dużo witamin. Jeść dużo warzyw i owoców. Wdychać dużo jodu. Uprawiać dużo sportu.

Dominik: - Człowiek zdrowy powinien być uśmiechnięty. Wyglądać nie za grubo, nie za chudo. Powinien uprawiać sporty.

• Klaudia: Według mnie zdrowy człowiek ma prawidłową temperaturę ciała 36,6 stopni, nie ma oznak kaszlu, kataru i wysypki. Ma zdrowe gardło oraz zęby bez próchnicy. Zdrowy człowiek dobrze słyszy na uszy, posiada dobry wzrok i porusza się o własnych siłach. Aby być zdrowym człowiekiem należy prowadzić higieniczny tryb życia, zdrowo odżywiać się oraz często przebywać na świeżym powietrzu.

Marcin: - przepis na zdrowego człowieka: Ruch na świeżym powietrzu,

Zdrowe odżywianie,Jedzenie witamin tj. owoce i warzywa,

Duża ilość snu.

Gosia: - Człowiek zdrów wygląda tak: ogląda telewizję, ma apetyt, je lody, uprawia sport, jest wesoły, śmieje się i bawi.

Krzyś: - Wzór zdrowego człowieka: Nie za gruby, nie za chudy. Dobrze rozwinięty. Wysportowany i pełen witamin. Wolno się męczy.

Oliwia J.: - Zdrowy człowiek zdrowo się odżywia, dużo ćwiczy, nie leniuchuje.

Jak zachęcać ludzi do dbania o swoje

zdrowie?

Daria: Żeby zachęcić rodziców do zdrowego życia zamknęłabym wszystkie samochody, autobusy i tramwaje na wielkim parkingu. Potem dałabym każdemu rower do tego, żeby mógł dojechać do pracy. Do każdego posiłku dołożyłabym jakiś owoc i szklankę soku ze świeżo wyciśniętych owoców.

Olaf: Ludzi trzeba przekupić. Można dodawać czegoś co lubią, jakiś perfum, płynów, żeby kupowali zdrowe rzeczy.

Krzyś: Trzeba wszystkim tłumaczyć, że od choroby można umrzeć.

Gosia: Ludzi można zachęcić tym, że produkty zdrowe będą tańsze.

Karolina: Powinni być spece od zdrowia, którzy mówiliby nam co robić, co jeść i jak o siebie dbać. Mogliby np. stać w hipermarketach i rozmawiać z ludźmi.

Oliwia: Uczeni ludzie powinni coś zrobić, bo dużo ludzi jest chorych i grozi nam ptasia grypa.

Marcin: Trzeba ludziom mówić, że nie dbają o zdrowie, odżywiają się niezdrowo, jedzą popcorn i piją colę, nie ćwiczą, leżą w łóżkach i oglądają telewizję

Jak sport poprawia

nasze zdrowie?

Najzdrowsze są następujące ćwiczenia:

• Magda: pompki, przysiady i bieganie.

• Oliwia J.: wszystkie ćwiczenia

• Olaf: bieganie, pływanie, rower.

• Gosia: hulajnoga, rower.

Olaf: Sport to nie tylko samo zdrowie, to też dobre

samopoczucie.Oliwia J.: Nie można ćwiczyć bez ograniczeń, bo coś zaboli i wtedy może się wydarzyć coś przykrego.

Kacper: Sport może być niebezpieczny. Gdy się boksują to mogą zrobić sobie krzywdę.

Oliwia J.: Sport sprawia, że jesteśmy sprawni i silni, ale trzeba uważać na kontuzje, bo gdy ktoś się uderzy nie może się ruszać i ćwiczyć. Kontuzje biorą się z tego, że nie uważamy przy ćwiczeniach.

Olaf: Sport powoduje, że się nie nudzimy , każdy może sobie coś wybrać. Myślę, że jest 50 dyscyplin sportowych.

Oliwia J. Trzeba uprawiać sporty, bo czasu się nie zatrzyma, ludzie się starzeją codziennie, ale gdy będziemy ćwiczyć to schudniejemy i będziemy wyglądać młodziej.

Kacper: Ćwiczenia pomagają, bo mogą ludzie szybciej chodzić i nie widać, że się starzeją.

Kto pomaga nam dbać o zdrowie? Olaf: Pomagają nam

lekarze i leki.

Marcin: Trochę pomaga pani pielęgniarka. To taki lekarz, który zajmuje się dziećmi w szkole. Pani w szkole też pomaga, bo poradzi gdy coś boli, zaprowadzi do pielęgniarki.

Krzyś: Pomagają ci, którzy wiedzą jak to robić lekarze, pielęgniarki. Pani kucharka też, bo daje nam zdrowszą żywność.

Dominik: Jeszcze pomaga pediatra, laryngolog i leczy zęby stomatolog.

Maciek: Myślę, że spec od zdrowia, bo sprzedaje zdrowie. A optyk leczy oczy.

Magda: Mogą pomóc rodzice, a nie tylko lekarze i pielęgniarki. Rodzice mogą dawać niektóre leki.

Oliwia J.: My sami możemy sobie pomóc gdy dbamy o siebie. Gdy jemy witaminy i ograniczamy złe rzeczy. To ważne, żeby nie robić złych rzeczy.

Co należy jeść, aby

być zdrowym?

Magda: Trzeba jeść warzywa i owoce.

Olaf: Musimy jeść dużo witamin i czekoladę, bo ma magnez. Też dużo zielonych warzyw i mięso, ale chude. Powinniśmy jeść trzy posiłki dziennie. A gdy jest się bardzo głodnym to między obiadem a kolacją jakąś przekąskę, ale drobną, nie metr kiełbasy, tylko na przykład mały jogurt.

Krzyś: Musimy jeść pieczywo. Tak naprawdę trzeba jeść wszystko, ale nie za dużo.

Maciek: Trzeba jeść masło, jajka, ryby.

Daria: Trzeba jeść wszystko co jest zdrowe owoce i witaminy, a mało słodyczy.

Małgosia: To prawda trzeba jeść zdrowe rzeczy, ale nie te, na które jest się uczulonym. Nie wolno jeść frytek, chipsów i popkornu.

Dominik: trzeba jeść owoce, warzywa i różne konkretne rzeczy na obiad , na śniadanie i kolację, no i może trochę jakiś słodyczy, ale naprawdę trochę.

Jak dbać o dobre samopo-czucie?

Dominik: trzeba dbać o siebie. Starać się nie chodzić rozebranym jak jest zimno, bo można się rozchorować, a jak się jest chorym, to nie ma się dobrego samopoczucia. Gdy ktoś ma problem np. myśli o złej rzeczy i to nie daje mu spokoju, to

można pobawić się z kolegami i to poprawi mu nastrój.

Olaf: dobre samopoczucie jest wtedy, gdy jest dużo śmiechu i dużo koleżanek i kolegów i dużo zabawy. Można też mieć zajęcie. ja lubię rysować bronie i zwierzęta.

Oliwia J.: mi pomagają w dobrym nastroju zwierzęta.

Marcin: Ważne jest świeże powietrze, bo tam biegamy, a bieganie pomaga , bo jesteśmy weseli.

Krzyś: Można uprawiać sport bo sport to zabawa, trening i zdrowie i zawsze jest jakieś zajęcie. Mnie bawi szukanie mrówek.

Krzyś: dobre samopoczucie jest wtedy gdy ktoś potrzebuje pomocy i mu pomożemy. Bo ja nigdy nie mógłbym mieć dobrego samopoczucia, gdybym wiedział, że mogłem komuś pomóc, a nie pomogłem.Michał D.: Trzeba

wychodzić na dwór i patrzeć co się zmieniło w przyrodzie.

Dnia 24 kwietnia rysowaliśmy historie osobiste a później opowiadaliśmy je. Dzieci najczęściej przedstawiały na rysunkach sposoby spędzania czasu wolnego z rodziną i zwierzętami w parku, w lesie i na łące. Maciek narysował owoce i warzywa, bo bardzo je lubi i mają dużo witamin. Magda przedstawiła swoją wizytę u lekarza, których nie lubi. Są one jednak konieczne, bo „gdy jesteśmy chorzy to nie wiemy jakie leki brać i czy możemy wyjść na dwór i do szkoły.”Dla chłopców: Damiana, Kacpra i Marcina najważniejsze jest boisko i wspólna gra w piłkę.

Ustaliliśmy też kto może nam pomóc w zdobyciu wiedzy na temat zdrowia

Nasi eksperci:•Pielęgniarka

•Lekarz

•Kucharka

•Trener

•Aptekarz

•„Spec” od zdrowia

Dnia 25 kwietnia rozmawialiśmy o odżywianiu. Oglądaliśmy książki i poradniki z utworzonej przez dzieci biblioteczki.

Później dzieci w grupach wykonywały plakaty przedstawiające produkty bogate w witaminy.

Pod koniec dnia ustaliliśmy pytania do trenera- eksperta od sportu.

• Krzyś – Jakie ćwiczenia są najzdrowsze?• Olaf – Jakie ćwiczenia zaleca pan na bóle?• Magda – Gdzie najlepiej ćwiczyć?• Krzyś – Ile trzeba ćwiczyć, aby być zdrowym?• Marcin – Czy można dużo i bez ograniczeń ćwiczyć?• Olaf – Czy sport to samo zdrowie?• Oliwia – Od jakich ćwiczeń można schudnąć• Gosia – co jest zdrowsze hulajnoga czy rower?• Oliwia – Co jest zdrowsze koszykówka czy siatkówka?• Michał – Ile jest dyscyplin sportowych?• Natalia – Czy ćwiczenia powodują, że się starzejemy wolniej?• Krzyś – Co to są kontuzje i skąd się biorą? • Michał M. – Czy pan lubi sport? Jaki?• Karolina – Jak długo i co pan ćwiczy?

Na kolejnych zajęciach przekonaliśmy się, że produkty bogate w witaminy są

smaczne i kolorowe.

... I mamy dziarskie miny!

Jemy witaminy...

Gdy nasze brzuszki były pełne Karolina i Oliwia zaprezentowały piosenkę,

którą same wymyśliły:Sałatka JarzynowaGdy ogórek wesoło śmieje się,A pomidor wciąż patrzy na mnie takTo do głowy przychodzi jedna myśl, Że sałatkę zrobić chcę.Ref.: Sałatka, sałatka jarzynowa,Bardzo smaczna, tak smacznaI zdrowa jest a jeśli kolegoO tym nie wiesz to możesz to możeszKłopoty mieć x2Jeszcze cebuli troszkę dam choć zgryźliwie szczypie w nosno bo o tym chyba każdy wie,że cebule zdrowe sąRef.: Sałatka...Teraz wszystko wymieszam mocnoTrochę pieprzu dam i soli jeszcze dami spróbować ja teraz wszystkim dam,bo wygląda pysznie tak.Ref.: Sałatka...

4 maja spotkaliśmy się z ekspertem od sportu. Trener odpowiedział na ustalone

wcześniej pytania.

Zachęceni przez trenera do systematycznych ćwiczeń Dominik, Damian, Oliwia, Krzyś, Magda i Olaf 4 maja podjęli się trudnego zadania. Chcieli oni sprawdzić jak ruch wpływa na nasz organizm .

Następnego dnia Dominik przyniósł wykonane wspólnie z mamą tabele do rejestracji wyników i obserwacji.

Wspólnie ustaliliśmy, że ćwiczyć należy codziennie przez dwa tygodnie a w tabeli zapisywać czas i rodzaj ćwiczenia.

Na rezultaty musieliśmy poczekać do końca eksperymentu. Trzymaliśmy kciuki za naszych kolegów.

Dzieci stwierdziły, że ćwiczenia poprawią ich kondycję i będą mogły szybciej biegać. Dziewczyny liczyły na to, że schudną.

efektyRodzaj ćwiczenia

czasdata

5 maja przygotowaliśmy pytania do wywiadu z kolejnym ekspertem, którym

był lekarz.• Krzyś – Jak długo trzeba pracować, aby wymyślić środek na ból głowy? • Oliwia – Na co chorują najczęściej dzieci?• Olaf – Jaka temperatura jest zagrożeniem dla człowieka?• Marcin – Czy małe dzieci mogą chorować na raka?• Michał M – Jak długo pan pracuje?• Oliwia J. – Czy przy każdej chorobie boli brzuch?• Krzyś – Ile czasu można nie jeść, aby nie narażać swojego organizmu?• Dominik – Ile dziecko powinno ważyć, aby nie miało nadwagi?• Marcin – Jak tracimy wagę?• Olaf – Czy leki mogą wywołać jeszcze większą chorobę? Jaką?• Krzyś – Co łatwiej: schudnąć czy przytyć?• Gosia – Jak pan leczy chorych? • Dominik – Czy czosnek jest szkodliwy dla dzieci?• Krzyś – Czy jest lekarstwo, które działa na wszystkie choroby? Jakie?• Magda – Kto częściej choruje dorośli czy dzieci?• Karolina – Czy są ludzie , którzy nie chorują?• Natalia – Co pan robi żeby nie chorować, kiedy tak często jest z chorymi?• Daria – Jaka jest pana recepta na zdrowie?

Dzieci bardzo interesowało jak wygląda człowiek „od środka”. Chętnie podjęły się zadania polegającego na

rysowaniu konturu człowieka i jego wewnętrznych narządów.

O sercu pamiętali wszyscy...

Mózg też był na miejscu...

• Mózg wg Olafa

człowiek wg Natalki

człowiek wg Krzysia

człowiek wg Małgosi

człowiek wg Karoliny

Pozostałe części nie zawsze były na swoim miejscu. Dobrze, że mogliśmy to sprawdzić...

Pomogły nam w tym schematy układów wewnętrznych, modele wybranych części ciała i

atlasy anatomiczne.

Tak wygląda czaszka ludzka

Skąd ta kość?

Noga? Taka krótka?

Teraz już wiemy jak poznajemy

świat

A to mamy wewnątrz...

Każdy chciał obejrzeć serce.

Serce jak nasza pięść

Damian oglądał bardzo dokładnie.

Ile tu różnych otworów.

Gdy zdobyliśmy wiedzę Michał razem z mamą zrobili plakat układu pokarmowego.

Damy go kolegom z klas starszych do pracowni przyrodniczej.

9 maja przeprowadziliśmy wywiad z lekarzem rodzinnym

Pan doktor odpowiedział na nasze pytania.

A później...

U Olafa odruchy w normie.

Dominik słucha bicia serca.

Maciek sprawdza ciśnienie u pani Agnieszki.

Wdech – wydech, u Michała w oskrzelach wszystko w porządku.

Buzia szeroko... Daria aaaa

Po wizycie pana doktora 10 maja postanowiliśmy sami zostać lekarzami i

pielęgniarkami.Dziewczyny zajęły się przygotowaniem rekwizytów.

Wkrótce ustawiła się kolejka.

Zakres usług medycznych był bardzo szeroki

W gabinecie zabiegowym można było zmierzyć temperaturę i ciśnienie krwi.

Po zdobyciu wiedzy i praktyce lekarskiej przeprowadziliśmy wspólną operację

Sześcioro dzieci podjęło się eksperymentu, którego celem było sprawdzenie reakcji organizmu na wysiłek fizyczny. Dzieci mierzyły puls i słuchały

bicia serca w spoczynku i po wysiłku.

Hipotezy:• po ćwiczeniach serce będzie mocno „waliło”•puls wzrośnie o 50 uderzeń na minutę

Wyniki:

141102Oliwia

139100Michaś

137105Krzyś

129103Kuba

12698Daria

132110Oliwia

poprzed imię

Serca biły zdecydowanie szybciej ale nie tak szybko jak przewidywały dzieci.

11 maja rozmawialiśmy na temat wpływu dobrego samopoczucia na nasze zdrowie.

Dzieci zwracały uwagę na umiejętność radzenia sobie ze stresem, podkreślały potrzebę częstego śmiechu i walki z nudą. Jednak największy wpływ na ich dobre samopoczucie mają zwierzęta. Dlatego też bardzo ucieszyły się, były podekscytowane kiedy do klasy weszły psy ze swoimi opiekunami.

Psy – terapeuci poprawiają samopoczucie ludziom, przyspieszają zdrowienie. Pomagają w rehabilitacji dzieci niesprawnych ruchowo i nawiązywaniu kontaktu ze światem.

Oto zestaw pytań do specjalisty promocji zdrowia, który przygotowaliśmy 11 maja.

Jak przekonywać dorosłych, aby dbali o swoje zdrowie? Czy wszystkie osoby udaje się pani przekonać do zdrowego stylu życia? Kogo nie?Jaki jest wzór, przepis na zdrowego człowieka?Jak pani taniej rozdaje zdrowie? ( od słowa promocja w sklepie).Czy ukończenie studiów, aby znać się na zdrowiu jest trudne ? co trzeba zrobić? Jak pani pracuje? Czy to ludzie przychodzą po porady, czy Pani chodzi do nich? Ile czasu zajmuje pani przekonanie dorosłych, żeby dbali o zdrowie?Kogo trudniej zachęcić do dbania o zdrowie dzieci czy dorosłych?Jak wygląda zdrowie naszego społeczeństwa?Co to jest zdrowie społeczeństwa?Co trzeba zrobić, żeby nie dać chorobie? Jak się zdrowo i dobrze odchudzić?Czy od zdrowych rzeczy można utyć? Od jakich?W jakich rzeczach do jedzenia jest najwięcej witamin?Czy można wszystkie witaminy mieszać razem?Czy można jeść tylko witaminy i być zdrowym?Co i dlaczego martwi panią i innych specjalistów w stanie zdrowia Polaków? Ile kosztuje zdrowie ludzi i kto daje na to pieniądze?Jak pani dba o swoje zdrowie?

12 maja spotkaliśmy się ze specjalistą ds. zdrowia, który odpowiedział na nasze pytania.

Po rozmowie nt. zdrowego stylu życia pięcioro dzieci zadeklarowało, że nie będzie jadło chipsów i piło coli.

Dzieci zadecydowały również, że nadszedł czas, aby zjeść rzeżuchę.

Zasialiśmy ją 4maja. Każda grupa dbała o swoją rzeżuchę. Dzieci podlewały ją i oglądały jak rośnie.

Ścinaliśmy ją bardzo ostrożnie.

A potem zjadaliśmy ze smakiem na kanapkach.

15 maja byliśmy na wycieczce w aptece „GALEN” mieszczącej się przy ul. Traktorowej.

Ile tu ciekawych rzeczy?

Mięta, melisa, rumianek... Aż się w głowie kręci.

Ważymy...

W aptece dowiedzieliśmy się, że bardzo zdrowe są zioła. Kupiliśmy kilka opakowań. W klasie poznawaliśmy ich

nazwy, zapachy i właściwości. Potem każdy miał możliwość spróbowania wybranej herbatki ziołowej.

Ale niesmaczne

A mnie smakuje

18 maja upłynął termin wykonania zadania polegającego na systematycznych ćwiczeniach.

• Zgłosiło się 6 osób. Oto jak ćwiczyły

Magda najczęściej spacerowała i biegała z kolegami na świeżym powietrzu. Często także jeździła na rowerze. Na początku odczuwała duże zmęczenie i ból mięśni. Po kilku dniach zaczęła czuć odprężenie, a kiedy jej organizm przyzwyczaił się już do wysiłku ruch fizyczny przynosił jej relaks.Dominik zdecydował się na bardzo różnorodne ćwiczenia. Były to przysiady, skłony, podciąganie się. Często także maszerował i biegał. Po pierwszym tygodniu ćwiczeń zaobserwował, że dużo lżej mu się chodzi, a po drugim tygodniu, że łatwiej mu się biega.

Olaf jako główny rodzaj aktywności fizycznej wybrał jazdę na hulajnodze. Czasem biegał lub spacerował po łące i po lesie. Wykonywał także pompki i przysiady. Raz wybrał się na basen. W pierwszym tygodniu zauważył wzmocnienie mięśni nóg i poprawę samopoczucia związaną z systematycznym przebywaniem na świeżym powietrzu. W drugim tygodniu stwierdził. że poprawiła się jego ogólna sprawność. Zaczął także sprawniej wykonywać ćwiczenia związane z pływaniem i nurkowaniem.

Krzyś zdecydował się na treningi karate. Wykonywał także skłony oraz pompki. Czasem wybierał się na długie spacery. Na początku eksperymentu stwierdził, że jest bardzo zmęczony. Bolały go nogi. Od robienia pompek bolały go łokcie. Po paru dniach stwierdził, że przysiady to dla niego przyjemność, a ćwiczenia karate to dla niego zabawa.

Przez cały czas trwania projektu dzieci tworzyły prace literackie związane z tematem „Zdrowie”. 18 maja miały możliwość zaprezentowania efektów swojej pracy.

Michał napisał opowiadanie o koniku polnym, który szukał pomocy, ponieważ miał kłopoty ze zdrowiem.

Oliwia i Karolina przypomniały piosenkę o sałatce jarzynowej.

Olaf przeczytał opowiadanie o Arku, który miał próchnicę.

Projekt zakończyliśmy 19 maja. Postanowiliśmy zaprezentować go rodzicom na Święcie Rodziny,

które zorganizujemy 25 maja.

Przedstawimy: -wystawę prac dzieci: albumów, rysunków, plakatów...-wiersze, opowiadania i piosenkę napisane przez dzieci-klasową biblioteczkę -prezentację multimedialną projektu „Zdrowie” prowadzoną i komentowaną przez uczniów-zdrowy poczęstunek dla rodziny.

EWALUACJA

• W czasie trwania projektu dzieci wykazywały dużą aktywność i zainteresowanie badanymi problemami.

• Nawet dzieci mało aktywne na co dzień chętnie zgłaszały się do wybranych działań

• Część osób posiadała już dużą wiedzę na temat zdrowia i miała możliwość podzielenia się nią i poszerzenia jej.

• Szeroki zakres podejmowanych zagadnień i różnorodność działań objęły wszystkie sfery rozwoju dzieci.

Edukacja poznawcza: budowa zewnętrzna i wewnętrzna człowieka, zdrowe sposoby odżywiania, praca osób różnych zawodów.Edukacja językowa: poszerzenie słownika czynnego i biernego, opowiadania, pisanie samodzielnych kilkuzdaniowych wypowiedzi, rozmowy z ekspertami.Edukacja matematyczna: przeliczanie, mierzenie czasu, zapisywanie wyników i porównywanie ich.Edukacja plastyczna: rysunki, plakaty, lepienie z ciastoliny.Edukacja społeczna: rozbudzenie świadomości dbania o zdrowie, wyrabianie nawyków sprzyjających zdrowiu, odpowiedzialność za czworonożnych przyjaciół.