Standard PowerPoint Template

4.3.2015. GODINEMETODE ISTRAIVANJA U SOCIJALNOJ PSIHOLOGIJI1METODE ISTRAIVANJA U SOCIJALNOJ PSIHOLOGIJISocijalna psihologija je empirijska znanost sa dobro razvijenim skupom metoda za odgovaranje pitanja o socijalnom ponaanju. Njen predmet istraivanja: socijalni utjecaj i socijalno ponaanje mogu se empirijski istraiti.METODA POSMATRANJAKORELACIJSKI PRISTUPEKSPERIMENTALNI PRISTUP EMPIRIJSKI- koji naglasava ili koji se temelji na opaanjima i eksperimentu.

2METODE ISTRAIVANJA U SOCIJALNOJ PSIHOLOGIJI

METODE ISTRIVANJA U SOCIJALNOJ PSIHOLOGIJIMETODACILJ/DOMET/MOGUNOSTIODGOVARA NA PITANJEOPAANJEOPISIVANJEKakva je priroda pojave?KORELACIJAPREDVIANJEPoznavajui X, moemo li predvidjeti Y?EKSPERIMENTUZRONOSTJe li varijabla X uzrok varijable Y?Primjeri...Istraiva eli saznati da li bi prosjena odrasla osoba posluala naredbu uvjerljive strune osobe da na drugoj osobi primijeni bolne,a moda i smrtonosne elektrine okove. U tom sluaju istraiva bi poeo promatranjem i biljeenjem broja odraslih koji se pokoravaju naredbama autoriteta (OPISIVANJE/DESKRIPCIJA POJAVE).Istraivaa uglavnom zanima ZATO SE LJUDI PONAAJU NA ODREENI NAIN!KORELACIJSKO ISTRAIVANJENudi djelimino objanjenje.Moemo saznati na primjer jesu li skloniji poslunom ispunjavanju naredbi mukarci ili ene, ekstroverti ili introverti i sl. Znai li to spol uzrok poslunosti?Da li dobijeni nalaz da su poslunije osobe tokom eksperimenta samoizvjetavale o poveanoj napetosti se moe interpretirati da je napetost znak straha od posljedica neposlunosti, to onda znai da je poslunost uzrokovana strahom pojedinca od onoga to bi im se moglo dogoditi ako bi bili neposluni?EKSPERIMENT U SOCIJALNOJ PSIHOLOGIJIEkperimentalno istraivanje je izriito namijenjeno pruanju kauzalnih informacija. Eksperiment je metoda u kojoj istraiva namjerno unosi neke promjene u situaciju da bi ispitao posljedice tih promjena.EKSPERIMENT U SOCIJALNOJ PSIHOLOGIJIOsnovne karakteristike: Cilj: utvrdjivanje UZRONE POVEZANOSTI nezavisnih i zavisnih varijabliPostupak: Eksperimentalna manipulacija nezavisnom varijablom biljeenje uticaja na zavisnu varijabluKljuni aspekt: kontrola svih relevantnih uslova

Ako promenim varijablu A, da li e se kao rezultat javiti promena u varijabli B?

EKSPERIMENT U SOCIJALNOJ PSIHOLOGIJIBavei se pitanjem uzronosti, socijalni psiholozi najee primjenju neku varijaciju ope eksperimentalne metode,iako je tu mogunost varijacija velika. Dvije najee su:PRAVI EKSPERIMENTKVAZI-EKSPERIMENTKOJA SU OBILJEJA PRAVOG EKSPERIMENTA?EKSPERIMENT U SOCIJALNOJ PSIHOLOGIJIOBILJEJA PRAVOG/LABORATORIJSKOG EKSPERIMENTAistraivanje u kojoj istraiva ispituje uinke jedne skupine varijabli (nezavisne varijable) na drugu skupinu varijabli (zavisne varijeble)- NAMJERNO IZAZIVANJE POJAVE KOJA SE ELI MJERITISISTEMATSKO VARIRANJE USLOVA pod kojima se pojava javlja. Uslov koji se namerno menja NEZAVISNA PROMENLJIVA Promena na pojavi koju to izaziva ZAVISNA PROMENLJIVA- Provodi se u laboratorijskim uvjetimaIstraiva ima kontrolu nad nezavisnom varijablom i nad tim ko je toj varijabli izloenMetoda u kojoj istraiva sluajno rasporeuje sudionike u razliite situacije i osigurava da su te situacije istovjetne po svemu osim po nezavisnoj varijabli (onoj za koju se smatra da ima uzrono djelovanje na ponaanje ljudi i iji uinak je ispituje),

EKSPERIMENT U SOCIJALNOJ PSIHOLOGIJIOBILJEJA KVAZI-EKSPERIMENTAistraivanje u kojoj istraiva provodi istraivanje u prirodnim ili terenskim uvjetima nad kojim istraiva ima manju kontroluU kvazi-eksperimentu istraiva ne moe kontrolirati ko je izloen djelovanju nezavisne varijableNema sluajnog odabira suidonika u istraivanju- u tipinom kvazi-eksperimentu unaprijed odreene skupine ispitanika jesu ili nisu izloene nezavisnoj varijabliRAZLIKE IZMEU EKSPERIMENTA I KVAZI-EKPERIMENTAEKSPERIMENTKVAZI-EKSPERIMENTPREDNOSTISIGURNOST SA KOJOM SE MOGU IZVODITI ZAKLJUCI O KAUZALNOSTI OPAENIH ODNOSA IZMEU NEZAVISNIH I ZAVISNIH VARIJABLIPROVODI SE U RELATIVNO PRIRODNIM UVJETIMANEDOSTACINEPRIRODNO OKRUENJE U KOJEM SE PRIKUPLJAJU PODACISMANJENA MOGUNOST KONTROLE- SMANJENA SIGURNOST U IZVOENJU ZAKLJUAKA O KAUZALNOSTIRAZLIKEU REALIZMU OKRUENJA U KOJEM SE PRIKUPLJAJU PODACIU STUPNJU KONTROLE KOJI ISTRAIVA IMA NAD OKRUENJEMPrimjeri...Pruanje odgovora na pitanje utjee li promatranje nasilja u filmu ili televiziji na kasnije ponaanje gledatelja Primjer pravog eksperimenta...Eksperiment koji su proveli Liebert i Baron (1972). Djeaci i djevojice iz dvije dobne skupine rasporeeni su sluajnim izborom u jednu od dvije vrste eksperimentalnih uvjeta. Tako je jedna skupina gledala odlomak iz televizijskog programa s nasiljem, a druga uzbudljivu utrku atletiara. Kasnije se djeci iz obje skupine pruila prilika toboe povrijediti drugo dijete. Oni koji su promatrali nasilje bili su spremniji iskoristiti tu priliku nego oni koji su gledali program bez nasilja. Primjeri...Pruanje odgovora na pitanje utjee li promatranje nasilja u filmu ili televiziji na kasnije ponaanje gledatelja Primjer kvazi-eksperimenta...Studija Blacka i Bevana (1992)Oni su traili od ljudi da ispune kratki upitnik kao mjeru spremnosti da iskau agresivno ponaanje u jednom od etiri uvjeta; dok ekaju u redu ispred kina kako bi gledali film sa nasiljem;Dok ekaju u redu ispred kina kako bi gledali film bez nasilja;Primjeri...Studija Blacka i Bevana (1992)Nakon to su pogledali nasilan film;Nakon to su vidjeli film bez nasilja.Istraivai su ustanovili slijedee:Oni koji su ekali da gledaju nasilan film iskazivali su vie agresivnosti od onih koji su ekali gledanje nenasilnog filma.Oni koji su upravo gledali nasilan film iskazivali su vie agresivnosti od onih koji su tek ekali da ga gledaju.Nije bilo razlike u rezultatima izmeu onih koji su upravo gledali nenasilan film i onih koji su tek ekali da ga gledaju.

Primjer kvazi-eksperimentaIako je takav model nalaza u skladu sa zakljukom da gledanje filma sa nasiljem poveava tendenciju agresivnosti, injenica da ispitanici nisu bili sluajno stavljeni u razliite uvjete istraivanja znai da i druga tumaenja ne mogu biti iskljuena. Na primjer, mogue je da filmovi sa nasiljem samo poveavaju agresivne tendencije u onih koje najvie privlai gledanje takvih filmova.Kvazi-eksperiment kao nunostesto etiki i praktini razlozi esto onemoguavaju da ispitanici budu sluajno rasporeeni u razliite eksperimentalne uvjete. Na primjer, namjeravate li da ispitujete uinke tugovanja jasno je da ne moete zadovoljiti uvjet sluajnog odabira ispitanika. Sve socijalne intervencije, kao to su nove metode pouavanja u koli, novi naini lijeenja psihiki oboljelih osoba, nove tehnike upravljanja- podrazumijevaju da ispitanici u njima nisu sluajno birani za sudjelovanje.Stoga se uinci takvih socijalnih intervencija mogu promatrati samo kvazi-eksperimentalno.Vjeba 1. Primjer Milgramovog eksperimenta Stanley Milgram, psiholog sa sveuilita Yale, je 60-ih godina prolog stoljea proveo niz eksperimenata s naglaskom na sukobu izmeu poslunosti i osobne savjesti, a koji su rezultirali iznenaujuim rezultatima. Ovi eksperimenti danas pruaju snaan i uznemirujui uvid u mo autoriteta i poslunost. http://www.youtube.com/watch?v=yr5cjyokVUs

Pitanja za diskusiju!ta je Stanley Milgram istraivao u svojoj eksperimentalnoj studiji?Na koji nain je to inio?Koja je alibi pria iskoritena u njegovom istraivanju?Koja je kljuna nezavisna varijabla u njegoj studiji, a koja je zavisna varijabla?Je li bilo vie nezavisnih varijabli u njegovoj studiji?Koje su sve ukljuene nezavisne varijable u istraivanje?Rezultati...O emu treba voditi rauna kod odabira zavisne varijable(mjere)?

KLJUNA OBILJEJA SOCIJALNOPSIHOLOGIJSKOG EKSPERIMENTAEksperimentalni scenarioNezavisna promenljiva Zavisna promenljiva Manipulacija i kontrolaDodatne mjere Debrifing

201. Eksperimentalni scenario je kontekst u kojem je istraivanje predstavljeno.U terenskom eksperimentu ili eksperimentu u prirodnim uvjetima to se idealno, dogaa prirodno, bez udjela eksperimentatora.U laboratorijskim uvjetima, meutim vano je odrediti scenarij za koji postoji uvjerljivo i konzistentno objanjenje, jer se situacija treba ispitanicima doimati to stvarnijom, a eksperimentalne manipulacije i postupci mjerenja trebali bi biti to neupadljiviji. Tipini laboratorijski eksperiment je poput predstavljanja predstave.1. Eksperimentalni scenario je kontekst u kojem je istraivanje predstavljeno.Opiite scenarij u Milgramovoj eksperimentalnoj studiji!(Predstavljeni scenarij se odnosio na ispitivanje uinaka kazne na uenje. Ispitaniku je odreena naizgled sluajno, uloga uitelja, dok je eksperimentatorov saradnik, koji je glumio drugog ispitanika, dobio ulogu uenika.Uenikov tobonji zadatak bio je zapamivanje liste parova rijei.Uiteljev zadatak bio je proitati prvu rije svakog para kako bi se vidjelo moe li se uenik tano sjetiti druge rijei, te primijeniti postupni niz kazni. Eksp. scenario je bio da se uvjeri ispitanik da su el. okovi istinski.... 2. Nezavisna varijablavarijabla koju eksperimentator namjerno mijenja da bi ispitao njen uinak na jednu ili vie zavisnih varijabli.

Kljuna nezavisna varijabla u Milgramovom eksperimentu- blizina uenika i uiteljaOstale nezavisne varijable:.........

3. Zavisna varijablaVarijabla za koju se oekuje da se mijenja u funkciji promjena u nezavisnoj varijabli. Zato zavisna? Zato to ovisi o manipuliranim promjenama u nezavisnoj varijabli.U Milgramovom eksperimentu zavisna varijabla je bila broj okova u slijedu od trideset koraka koje je uitelj bio u stanju zadati ueniku.Kljuno pitanje kod izbora zavisne mjere je- koliko se njome moe dobro mjeriti osnovni teorijski konstrukt?! U sluaju ovoga ekperimenta to znai je li spremnost drugome nanositi naizgled sve jae okove, dobra mjera destruktivne poslunosti?4. Manipulacija i kontrolaPrikladnost nekog eksperimenta esto ovisi o uinkovitosti manipulacije nezavisne varijable. Pod pojmom uinkovitosti manipulacije smatramo:Opseg u kojem nezavisna varijabla zahvata bitne kvalitete konstrukta za koji se teorijski oekuje da e imati uzroni utjecaj na ponaanje;Veliinu promjena koje se uvode.U Milgramovom eksperimentu trebamo posmatrati koliko e uspjeno etiri uvjeta blizine zahvatiti konstrukt blizine.5. Dodatne mjereU socijalnopsihologijskim eksperimentalnim istraivanjima postala je uobiajena praksa da se meu mjerene varijable ukljui jedna ili vie mjera uinkovitosti manipulacije i te se mjere nazivaju provjerama manipulacije (mjera efikasnosti nezavisne varijable). To je jedna od najvanijih dodatnih mjera.Tipina provjera manipulacije namijenjena je mjerenju ispitanikovih percepcija onih obiljeja eksperimentalnog scenarija koja su bitna za tu manipulaciju. 6. Obavjetenje ispitanika (Debrifing)Se provodi na kraju eksperimenta i odnosi se na proces obavjetavanja ispitanika, to je mogue potpunije o prirodi i smislu eksperimenta, te ulozi njihovog sudjelovanja u istraivanju u cjelini.Posebno je vano da se obavjetenje obavi sa ispitanicima eksperimenta u kojem je koritena prevara u cilju pojanjenja zato je prijevara bila neophodna.Etika pitanjaSocijalni psiholozi suoavaju se s konfliktom izmeu elje da njihovi eksperimenti budu realistini i elje da izbjegnu izazivanje nepotrebnog stresa i nelagode kod sudionika.Dilema je manje problematina kad istraivai mogu dobiti pristanak obavijetenih sudionika.No nekada je nuno da laemo.Zato?

Etika naela psihologa u provedbi istraivanja (APA)Psiholozi moraju poduzeti potrebne korake kako bi u svojim istraivanjima izbjegli nanoenje tete sudionicima.Dok planiraju istraivanje, psiholozi moraju procijeniti njegovu etiku prihvatljivost. S obzirom da pojedini istraivai ne mogu biti objektivni procjenjivai etike prihvatljivosti svojih istraivanja, trebaju potraiti etiki savjet od drugih, ukljuujui i Etika povjerenstva institucije.Koliko god je mogue, istraiva treba objasniti postupak sudionicima prije nego to se ukljue u istraivanje i dobiti pristanak obavijetenih sudionika koji dokazuje njihovo slaganje da sudjeluju u istraivanju na nain koji im je objanjeno.

Etika naela psihologa u provedbi istraivanja (APA)4. Obmana se moe koristiti samo ako ne postoje drugi naini za provjeru hipoteza i samo ako Etiko povjerenstvo institucije presudi da se sudionici izlau nepotrebnom riziku. Nakon istraivanja, u posteksperimentalnom razgovoru (debrifing), sudionicima se mora pruiti cjelovit opis i objanjenje svih postupaka.5. Svi sudionici moraju biti upoznati sa time da su slobodni odustati od istraivanja u bilo kojem trenutku.6. Svi podaci dobiveni od pojedinog sudionika moraju biti strogo povjerljivi, osim ako nije dobivena saglasnost sudionika da se iznesu u javnost.

EKPERIMENTALNI NACRTIJEDNOKRATNA STUDIJA SLUAJAPOST-TEST NACRT SA KONTROLNOM GRUPOMFAKTORIJALNI EKSPERIMENTJEDNOKRATNA STUDIJA SLUAJAje nacrt istraivanja u kojima se opaanja vre na grupi nakon to se odigrao neki dogaaj ili je obavljena neka manipulacija. Ovdje je problem da ne postoji nita sa ime bismo mogli uporediti ova opaanja tako da nema naina da saznamo da li su dogaaji ili manipulacija imali neki efekat. Prema Cooku i Campbellu koristi se simbol X kao oznaka za manipulaciju a simbol O za opaanje pa nacrt izgleda ovako: X O ___________ vrijeme

POST-TEST NACRT SA KONTROLNOM GRUPOMMinimalni nacrt za pravi eksperiment. Ispitanici po sluaju rasporeeni u dvije grupe. EKSPERIMENTALNA GRUPA- izloena nezavisnoj varijabliKONTROLNA GRUPA- nije izloena nezavisnoj varijabli.Kod obje grupe mjeri se zavisna varijabla te se usporedbom grupa na ovoj mjeri utvruje je li nezavisna varijabla imala ili nije imala utjecaja.POST-TEST NACRT SA KONTROLNOM GRUPOMU ovom sluaju opaanje u eksperimentalnim uvjetima (O1) se moe usporediti sa opaanjem u kontrolnim uvjetima (O2).Druga vana modifikacija jest da su u tom nacrtu ispitanici sluajno stavljani u dva uvjeta, ime se iskljuila mogunost pojave razlike izmeu O1 i O2 zbog razlika koje su postojale prije nego je primijenjen x.Faktorijalni eksperimentSloeniji dizajn: manipulie se vie nego jednom nezavisnom varijablom (faktorom)Opis dizajna: A x B x C

Broj nivoa (situacija) prvog faktoraBroj nivoa (situacija) treeg faktora

Broj nivoa (situacija) drugog faktora

FAKTORIJALNI EKSPERIMENTOsnovnaznaajkafaktorijalnogeksperimentajestedasadrisve mogue kombinacije nezavisnih varijabli. Glavni efekt je izraz koji se koristi da bi se oznaili zasebni efekti svake nezavisne varijable u faktorskom eksperimentu. Interakcijski efekt je izraz koji se koristikada kombinirani efekti dvije ili vie nezavisnih varijabli u faktorijalnom eksperimentu izazivaju ishod koji se razlikuje od zbira glavnig efekata.Faktorijalni eksperimentRazliiti tipovi u zavisnosti od Broja nezavisnih varijabli: dvofaktorski, trofaktorski....Broja zavisnih varijabli: univarijantni, bivarijantni i multivarijantniDa li su grupe subjekata zavisne: neponovljeni (between-subject) i ponovljeni (within-subject)

Kljuno: dizajn treba da ukljui sve mogue kombinacije nivoa nezavisnih varijabli

Osnovna prednost je mogunost ispitivanja: posebnih (GLAVNIH) efekata ikombinovanih (INTERAKCIONIH) efekatanezavisnih varijabli na zavisnu

Problemi validnosti u eksperimentalnom istraivanjuInterna validnost odnosi se na zakljuak da opaena veza izmeu NV i ZV odraava kauzalnu vezu Potencijalni problem: konfundacija

Konstrukt validnost varijable adekvatno odraavaju konstrukte koje treba da predstavljaju Problem 1: Socijalna poeljnost Problem 2: Karakteristike zahteva (pretpostavke koje ispitanici imaju o prirodi eksperimenta)Problem 3: Oekivanja eksperimentatora (nenamerni uticaj na ispitanike i poveanje verovatnoe da se hipoteze potvrde)

Eksterna validnost u kojoj meri se utvreni odnos moe generalizovati a. na druge situacije (ivotni i psiholoki realizam)b. na druge ljude

EKSPERIMENTALNI PRISTUPP- vrijednost RAZINA ZNAAJNOSTIP